Bjalistoko en la Zamenhof-biografioj - Plansprachen.ch

maniero. Karakteriza por la eldonoj de ludovikito estas la minuskla uzado en la
ortografio, kio alportis al li kritikon flanke de eǔropaj eldonistoj kaj legantoj.
antaǔklarigo tro normala
(…) sed, kiom mi scias, en ĉi mondo troviĝis unu homo, kiu konservadis tian naivan
revon kaj laboradis por tiu celo dum sia tuta vivo. lia nomo estis lazaro ludoviko
zamenhof, kiu naskiĝis en rusujo je la mezo de la 19a jarcento de judaj gepatroj, kaj
mortis kiel homarano je la komenco de la 20a jarcento, dum la unua mondmilito.
(…)
ili ankaǔ estis fieraj pri la diverseco de sia civilizo. ĉiu nacio, ĉiu gento klopodis
ekflorigi sian propran kulturon, kaj ĉiu memstare penis poluri sian lingvon nacian aǔ
gentan, kaj konkure klopodis grandigi sian literaturon. precipe la plej progresintaj ŝtatoj,
fieraj pro siaj fortaj armiloj, reciproke konkuris por alproprigi al si la hegemonion de la
civilizita kaj civilizota mondo. laǔ tiuj tradiciaj pensmanieroj fantaziplenaj, kvankam
vivante meze en la tiel civilizitaj socioj, ili tre stulte opiniis, ke ili domaĝos nek sangon
de la homoj nek detruon de la landoj, se ili nur povus ordoni la mondon. por tiu celo ili
fabrikadis pli grandskale la mortigilojn kaj detruilojn. popoloj, kiuj estis tiamaniere
edukitaj, ke ili tutkore kredu la legendon, ke napoleono estis la heroo de la homaro,
subtenadis tiun sencelan agadon de siaj registaroj. tuta diseco de la nacioj aǔ profunda
kontraǔstarado de la ŝtatoj pravigis la reciprokan konkuron, kaj tia konkuro estis
laǔdata, eĉ ŝatata, kiel la instigilo por prosperigi sin. s-ro darwin bonvolis elpensi la
doktrinon, kiu pravigas konkuradon, en kiu la fortulo nepre venkos la malfortulon.
tiu ĉi stato efikis por disigi la eǔropanojn, sed ĝi ankaǔ neeviteble venigis al ili tiun
ideon, ke pro sia oportuneco politika, komerca, scienca, literatura ktp., oni ja bezonas
komunan lingvon, t.e. la mondlingvon, kiu ebligos al la civilizitaj eǔropanoj
interkomunikiĝi reciproke. ĝis la komenco de la 20a jarcento, en eǔropo aperis
kelkcentoj da projektoj mondlingvaj. en tiu duoninsulo nomata eǔropo, la nacioj estis
disigitaj per retsimilaj landlimoj, kaj trapasante iliajn maŝojn, ordinaraj homoj apenaǔ
povis interkomunikiĝi kun alilandanoj. tiu ĉi maloportuneco estis okulfrapa por ĉiuj.
en bjalistoko, kie naskiĝis ludoviko, la stato estis pli komplika. rusoj kun siaj ortodoksaj
preĝejoj paroladis ruse. poloj kun siaj katolikaj preĝejoj, pole. germanoj kun siaj luteraj
preĝejoj, germane. Judoj kun siaj sinagogoj, jide. ktp.
nature, ili ne povis interkompreniĝi reciproke, kaj pli bedaǔrinde, ili eĉ ne havis volon
tion fari. rusoj estis la regantoj, la potenculoj. la ceteraj estis regatoj, kaj escepte la
germanojn, malfortuloj, kaj sekvante tiun memmizerigan kutimon de la malfortuloj, ili
bataladis inter si, tiel profitigante la fortulojn. Inter ili, judoj, kun sia religio, siaj
specialaj vestoj, kutimoj, kuirmanieroj kaj kalendaro, ĉiam subpremataj de la registaro,
estis laj plej mizeraj.
la patro de ludoviko havis asimilisman tendencon. en lia hejmo, oni aǔdis, krom la jidan
lingvon, ankaǔ la rusan, kaj la registaro favore rilatis al tio. sed ne multaj iris laǔ tiu
vojo kaj la stato de judoj ĉiam restis malforta. ankoraǔ juna, ludoviko tre frue rimarkis
tiun humiligan faktoron, kaj venis al li la ideo, ke se la loĝantaro havus komunan
lingvon, tiam nuna stato – plena de malamikeco – eble malaperus. sed kiel judo, al li ne
estis sufiĉe, ke li povu interpacigi la diversajn gentojn en sia naskiĝurbo. la judoj ja
vivadas disigite sur la tuta terglobo. ili ĉiuj apartenas al unu gento, ĉiuj same estas
alŝatataj de aligentantoj, sed ili tamen ne uzas saman lingvon. laǔ sia loĝloko iliaj
lingvoj diferencas, kaj ili, samgentaj judoj, ne povas interkompreniĝi reciproke. judoj,
24