ฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือดของ 

หนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

สุมิตรา 

เมืองขวา 

วิทยานิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต 

สาขาวิทยาศาสตรศึกษา 

มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร 

พ.ศ 2550

ฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือดของ 


สุมิตรา 

เมืองขวา 

วิทยานิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรวิทยาศาสตรหาบัณฑิต 

สาขาวิทยาศาสตรศึกษา 

มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร 

พ.ศ. 2550 

สิทธิ์ของมหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร

$61u~um~diCnsiuTtlr anir dor4gdnln 

....... 

ri 1 9 sfl. 2551 .......... 

auw amou.. ................... .H.

บทคัดยอ 

หัวขอวิทยานิพนธ ฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลใน 

เลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

ผูวิจัย สุมิตรา เมืองขวา 

ระดับการศึกษา วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิทยาศาสตรศึกษา 

พ.ศ. 2550 

ประธานกรรมการที่ปรึกษา ดร.รัศมี แสงศิริมงคลยิ่ง 

กรรมการที่ปรึกษา ผูชวยศาสตราจารย ดร. อภิชาต นนทประเสริฐ 

กรรมการที่ปรึกษา ดร. ดวงกมล วิรุฬหอุดมผล 

การศึกษาวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มี 

ผลลดระดับน้ําตาลในเลือด ระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (AST) Alanine 

aminotransferase (ALT) ระดับ Blood urea nitrogen (BUN) รวมทั้งระดับ Creatinine (Cr) ใน 

เลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซินขนาด 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

ผลการวิจัยพบวา หนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวยสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 

และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดไดใกลเคียงกัน อยางมีนัยสําคัญทาง 

สถิติ เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวย 

Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานไดดี 

ที่สุด สวนผลตอระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (AST) Alanine aminotransferase 

(ALT) และระดับ Blood urea nitrogen (BUN) Creatinine (Cr) ไมมีความแตกตางกันอยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน ในหนูขาวเบาหวานกลุมที่ 

ปอนดวยสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และหนูขาว 

เบาหวานกลุมที่ปอนดวย Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ยกเวนระดับเอนไซม Asparate 

aminotransferase (AST) มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

(p

Thesis Title 

Abstract 

Effect of Punica granatum Linn. Peels Extract on 

Blood Sugar Level in Streptozotocin-Induced 

Diabetic Rats 

The Researcher Ms. Sumittra Muangkhoua 

Level of Study 

Year 2007 

Master of Science, Science Education 

Chairman of Thesis Adviser Ratsamee Sangsirimongkolying, Ph.D 

Thesis Adviser Assist. Prof. Apichart Nontprasert, Ph.D 

Thesis Adviser Daungkamol Viroonudompon, Ph.D 

The purpose of this research was to study the effect of Punica granatm Linn. 

peels extract on blood sugar level, Asparate aminotransferase (AST), and Alanine 

aminotransferase (ALT) (enzyme) level, and blood urea nitrogen (BUN), as well as 

Creatinine (Cr) level in Streptozotocin-induced diabetic rats at 50 mg./kg. The results 

showed that having compared with the control group, blood sugar level of the group of 

the oral administration of Punica granatum Linn. peels extract at 200 400 and 600 mg./kg. 

significantly decreased. Blood sugar level of the group of the oral administration 

glibenclamide 5 mg./kg. significantly decreased most effectively in the diabetic rats during 

treating. Asparate aminotransferase (AST), and Alanine aminotransferase (ALT), enzyme 

level, and blood urea nitrogen (BUN), as well as Creatinine (Cr) level did not significantly 

(p>0.05) different from the control group of oral administration of Punica granatm Linn. 

peels extract at 200 400 and 600 mg./kg. Blood sugar level of the group of oral 

administration of glibenclamide 5 mg./kg., excluding Asparate aminotransferase (AST) 

enzyme level which significantly (p

experiment, whereas blood sugar level of the glibenclamide significantly (p

กิตติกรรมประกาศ 

วิทยานิพนธนี้สําเร็จลงไดดวยความกรุณาของ ดร.รัศมี แสงศิริมงคลยิ่ง 

ผูชวยศาสตราจารย ดร.อภิชาต นนทประเสริฐ ดร.ดวงกมล วิรุฬหอุดมผล คณะกรรมการที่ 

ปรึกษาวิทยานิพนธ ซึ่งคอยดูแลใหคําปรึกษาและแกไขขอบกพรองตางๆ ทุกขั้นตอนตลอด 

ระยะเวลาการทําวิทยานิพนธ 

กราบขอบพระคุณ คุณสิริมา มงคลสัมฤทธิ์ ที่กรุณาใหคําปรึกษาและแนะนําในการใช 

สถิติในการวิเคราะหขอมูล และดร.วารุณี หาญพิทักษพงศ ที่กรุณาใหขอเสนอแนะและแนวคิด 

ปรับปรุงวิทยานิพนธเพื่อใหมีความสมบูรณยิ่งขึ้น 

กราบขอบพระคุณเจาหนาที่หองปฏิบัติการ หนวยเคมีคลินิก วิทยาลัยแพทยศาสตร 

กรุงเทพมหานครและวชิรพยาบาลที่ใหความอนุเคราะหอุปกรณในการทดลอง เจาหนาที่หนวย 

สัตวทดลอง คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวิทยาลัยมหิดล ที่ไดใหความชวยเหลือในการดูแล 

สัตวทดลองเปนอยางดี ผูบังคับบัญชาและผูรวมงานทุกทานที่กรุณาเสียสละเวลาอันมีคาและ 

อํานวยความสะดวกในการดําเนินการวิจัยครั้งนี้ 

ทายสุดขอกราบขอบพระคุณบิดา มารดา ซึ่งใหการสนับสนุนและเปนกําลังใจใหตลอด 

มา รวมทั้งทุกทานที่ไดมีสวนชวยเหลือใหวิทยานิพนธนี้สําเร็จไดดวยดี 

สุมิตรา เมืองขวา

สารบัญ 

หนา 

บทคัดยอภาษาไทย..................................................................................................................... ค 

บทคัดยอภาษาอังกฤษ................................................................................................................ ง 

กิตติกรรมประกาศ..................................................................................................................... ฉ 

สารบัญ....................................................................................................................................... ช 

สารบัญตาราง............................................................................................................................. ญ 

สารบัญภาพ................................................................................................................................ ฎ 

บทที่ 

1 บทนํา 

ความเปนมาและความสําคัญของปญหา...................................................................... 1 

วัตถุประสงคของการวิจัย............................................................................................ 3 

ประโยชนของการวิจัย................................................................................................. 3 

ขอบเขตของการวิจัย.................................................................................................... 4 

นิยามศัพทเฉพาะ.......................................................................................................... 4 

2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ....................................................................... 6 

โรคเบาหวาน.............................................................................................................. 6 

การเหนี่ยวนําโรคเบาหวานในสัตวทดลอง................................................................. 14 

สเตรปโตโซโตซิน...................................................................................................... 15 

Glibenclamide............................................................................................................ 17 

ลักษณะทางพฤกษศาสตรของทับทิม......................................................................... 19 

งานวิจัยที่เกี่ยวของ..................................................................................................... 23 

กรอบแนวคิดที่ใชในการวิจัย..................................................................................... 26 

สมมติฐานการวิจัย.................................................................................................... 26 

3 วิธีดําเนินการวิจัย 

แบบของการวิจัย........................................................................................................ 27 

ประชากรและกลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย................................................................ 27

ญ 

บทที่ หนา 

เครื่องมือที่ใชในการวิจัย............................................................................................ 27 

วิธีดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูล............................................................................... 28 

การวิเคราะหขอมูลทางสถิติ .................................................................................... 31 

สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล................................................................................. 31 

4 ผลการวิเคราะหขอมูล 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลลดระดับน้ําตาล 

ในเลือด (FBS) ของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน............. 32 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับเอนไซม 

Asparate aminotransferase (AST) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยสเตรปโตโซโตซิน............................................................................................. 36 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับเอนไซม 

Alanine aminotransferase (ALT) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยสเตรปโตโซโตซิน............................................................................................. 39 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับ 

Blood urea nitrogen (BUN) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดย 

สเตรปโตโซโตซิน.................................................................................................. 42 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับ 

Creatinine (Cr) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดย 

สเตรปโตโซโตซิน................................................................................................... 45 

5 สรุปผลการวิจัย อภิปรายผล และขอเสนอแนะ 

สรุปผลการทดลอง.................................................................................................. 48 

อภิปรายผลการทดลอง........................................................................................... 48 

ขอเสนอแนะ........................................................................................................... 52 

บรรณานุกรม................................................................................................................ 53 

ภาคผนวก 

ภาคผนวก ก การเตรียมสารทดลอง........................................................................ 58 

ภาคผนวก ข Clinical Chemistry Reference Range for Adult Rats….............. 60 

ภาคผนวก ค ทับทิมที่ใชในการศึกษา..................................................................... 62

ฎ 

หนา 

ภาคผนวก ค หนูขาว Spraque-Dawley ที่ใชในการศึกษา.................................... 63 

ภาคผนวก ง แบบยื่นจริยธรรมในสัตวทดลอง...................................................... 65 

ประวัติผูวิจัย................................................................................................................. 66

สารบัญตาราง 

ตารางที่ หนา 

4.1 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับน้ําตาลในเลือด (FBS) หลังไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 

5 กลุม..................................................................................................................... 34 

4.2 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม Asparate aminotransferase 

(AST) ในเลือดหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide 

ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม............................................................................ 37 

4.3 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม Alanine aminotransferase 

(ALT) ในเลือดหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide 

ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม.......................................................................... 40 

4.4 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ Blood urea nitrogen (BUN) ใน 

เลือดหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาว 

เบาหวานทั้ง 5 กลุม............................................................................................... 43 

4.5 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ Creatinine (Cr) ในเลือดหลังได 

รับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 

5 กลุม................................................................................................................... 46

สารบัญภาพ 

ภาพที่ หนา 

3.1 การขลิบหางหนูขาวเพื่อวัดระดับน้ําตาลในเลือด......................................................... 29 

3.2 การวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช Glucose meter (Advantage ® )............................. 30 

4.1 ผลของระดับน้ําตาลในเลือด (FBS) ของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วันและ 

หยุดไดรับสารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน ................................................................ 35 

4.2 ผลของระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (AST) ในเลือดของหนู 

ขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide 

วันละครั้งเปนเวลา 7 วันและหยุดไดรับสารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน.................. 38 

4.3 ผลของระดับเอนไซม Alanine aminotransferase (ALT) ในเลือดของหนู 

ขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide 

วันละครั้งเปนเวลา 7 วันและหยุดไดรับสารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน................. 41 

4.4 ผลของระดับ Blood urea nitrogen (BUN) ในเลือดของหนูขาวเบาหวาน 

หลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 

7 วันและหยุดไดรับสารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน ................................................ 44 

4.5 ผลของระดับ Creatinine (Cr) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานหลังไดรับสารสกัดจาก 

เปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วันและหยุดไดรับ 

สารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน ..….…...................................................................... 47

บทที่ 1 

บทนํา 

ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

โรคเบาหวาน (Diabetes mellitus, DM) เกิดจากความผิดปกติของเมตาบอลิซึมของ 

กลูโคสหรือเกิดจากความผิดปกติของการหลั่งอินสุลินจากตอมไรทอของตับออน ทําใหเกิดภาวะ 

สําคัญคือ น้ําตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia) ดื่มน้ํามาก (Polydipsia) กินอาหารจุ (Polyphagia) 

แตน้ําหนักลดและพบน้ําตาลในปสสาวะ (Glycosuria) (วิทยา ศรีมาดา. 2540 : 360) ซึ่งเปนโรค 

ทางระบบตอมไรทอที่เรื้อรังและเปนปญหาทางสุขภาพที่สําคัญของประชากรไทยและประชากรทั่ว 

โลก เพราะเปนโรคที่รักษาไมหายขาดและกอใหเกิดภาวะแทรกซอนมากมายเนื่องจากการปลี่ยน 

แปลงพยาธิสภาพของหลอดเลือดเล็ก (Microvascular) และหลอดเลือดใหญ (Macrovascular) เชน 

โรคหัวใจและหลอดเลือด (Atherosclerosis) โรคของตา (Retinopathy) โรคไต (Nephropathy) 

และอาการชาตามปลายมือปลายเทา (Neuropathy) (Reginald, et al. 1979 : 131-151) เปนตน จาก 

การรายงานของกระทรวงสาธารณสุขเมื่อป พ.ศ 2531 ถึงสถิติการเกิดโรคเบาหวานในประเทศ 

ไทย พบวามีอุบัติการณการเกิดในทุกกลุมอายุโดยในกลุมอายุนอยกวา 15 ป มีอุบัติการณเกิดต่ํา 

เพียง 0.5 คนตอป ตอประชากรหนึ่งแสนคน กลุมอายุ 15-25 ป มีอัตราความชุกรอยละ 2.5-3 

ในวัยผูใหญรอยละ 2.5-6.0 และจะพบมากที่สุดในกลุมผูสูงอายุที่เพิ่มขึ้น ในกลุมประเทศยุโรปจะ 

พบวามีอัตราการเกิดสูงกวาในประเทศไทย โดยพบอุบัติการณถึง 13.7-28.6 คนตอป ตอ 

ประชากรหนึ่งแสนคน ในป พ.ศ 2538 พบอัตราความชุกของโรคเบาหวานเทากับรอยละ 4 ของ 

ประชากรโลก ดังนั้นประมาณไดวามีผูปวยเบาหวานทั่วโลกอยูประมาณ 135 ลานคน แบง 

โรคเบาหวานชนิดที่ 1 ประมาณ 4 ลานคน และชนิดที่ 2 ประมาณ 129 ลานคน ในจํานวนนี้อยู 

ในทวีปเอเชียมากที่สุดคือ 66 ลานคน และคาดวาจํานวนผูปวยจะมีแนวโนมเพิ่มมากขึ้นทั่วโลก 

โดยในป พ.ศ 2568 จะมีผูปวยโรคเบาหวานในโลกถึงประมาณ 300 ลานคน ซึ่งอัตราความชุกที่ 

เพิ่มขึ้นเปน 5.4% ของประชากรโลก โดยเฉพาะอยางยิ่งภูมิภาคเอเชียและอัฟริกา ซึ่งอาจเพิ่มขึ้น 

2-3 เทา สําหรับในประเทศไทย เมื่อป พ.ศ 2538 อัตราความชุกของโรคเบาหวานเพิ่มขึ้นเปน 

รอยละ 3.7 หรือพบผูปวยประมาณ 2 ลานคน และพบผูปวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 รอยละ 95 

ของผูปวยทั้งหมดในประเทศไทย (วิทยา ศรีมาดา. 2541 : 1) จะเห็นไดวาโรคเบาหวานมีแนวโนม

เพิ่มมากขึ้นทุกป ดังนั้นเปาหมายของการรักษาคือ การควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดใหอยูในเกณฑ 

ปกติเพื่อชะลอการเกิดภาวะแทรกซอนตางๆ โดยใชยาเม็ดลดระดับน้ําตาลในเลือดและอินสุลินซึ่งมี 

ราคาคอนขางสูง มีผลขางเคียง และขอจํากัดของการใชยาอยูมาก จึงทําใหสมุนไพรเปนอีก 

ทางเลือกหนึ่งที่ถูกนํามาใชในการวิจัยเพื่อศึกษาฤทธิ์ในการลดระดับน้ําตาลในเลือด และหาก 

ประเทศไทยสามารถพัฒนายารักษาโรคเบาหวานจากสมุนไพรภายในประเทศไดก็จะชวยสงเสริม 

เศรษฐกิจของชาติ ลดการนําเขายาจากตางประเทศ และสามารถทําใหพึ่งตนเองดานสาธารณสุขได 

ทางหนึ่ง ซึ่งจะนําไปสูการทดลองทางคลินิกและพัฒนาตอไปจนถึงการผลิตเชิงพาณิชย 

จากการรวบรวมงานวิจัยสรรพคุณลดระดับน้ําตาลในเลือดของสมุนไพรตางๆ ที่ได 

เผยแพรทั้งภายในและภายนอกประเทศตั้งแตป พ.ศ 2525 ถึง พ.ศ 2541 พบรายงานการวิจัยรวม 

81 เรื่อง สมุนไพรที่มีการนํามาวิจัยฤทธิ์นี้มีจํานวน 61 ชนิด ใน 39 วงศ ในจํานวนนี้ 54 ชนิด 

ใน 36 วงศ แสดงฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือดในสัตวทดลองและในคน (มาลี บรรจบ, และสุธิดา ไชย 

ราช. 2541: 41) เชน ใบสะแกเครือ (Combretum decandrum Roxb.) หญาหนวดแมว (Orthosiphon 

arisatus Miq.) เปนตน แตยังไมสามารถสรุปใหชัดเจนไดวาสมุนไพรชนิดใดมีประสิทธิภาพใน 

การลดระดับน้ําตาลในเลือดไดดีที่สุด ดังนั้นผูวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาในการนําสมุนไพรมาศึกษา 

ฤทธิ์ลดระดับน้ําตาลในเลือด จากการตรวจสอบเอกสารรายงานการวิจัย พบวา Phenolic 

compounds ที่ไดจากธรรมชาติสามารถปองกันหรือรักษาโรคเรื้อรังตางๆ ได เชน โรคหัวใจ 

โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง เปนตน ทั้งยังมีการศึกษาพบวา Phenolic 

compounds เปนสารตานอนุมูลอิสระ (สุเขตร ศรีบุญเรือง. 2548 : 20) ซึ่งในโรคเบาหวานทั้งชนิด 

ที่ 1 และ 2 พบวามีความสัมพันธกับการเพิ่มขึ้นของอนุมูลอิสระ (อธิกา จารุโชติกมล. 2543 :15- 

16) ดังนั้น Phenolic compounds ที่พบในพืชตางๆ จึงอาจสามารถรักษาโรคเบาหวานได และได 

มีรายงานการวิจัยศึกษาถึงผลของสารสกัดจากใบหญาหนวดแมว (Orthosiphon arisatus Miq.) ตอ 

ฤทธิ์ลดระดับน้ําตาลในเลือดและการกระตุนการหลั่งอินสุลินโดยตรงจากตับออนโดยวิธี In-situ 

pancreatic perfusion พบวาสารสกัดสามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดและสามารถกระตุนการหลั่ง 

อินสุลินจากตับออนไดในภาวะที่น้ําตาลสูงและมีการตรวจพบปริมาณ Total phenolic compounds 

ในสารสกัดจากใบหญาหนวดแมวเทากับ 13.07±7.50 มิลลิกรัม/กรัม ดังนั้นอาจเปนไปไดวา 

Phenolic compounds เปนสารสําคัญในการลดระดับน้ําตาลในเลือดของสารสกัดจากใบหญา 

หนวดแมวไดเชนกัน (กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 64-68) และจากการศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจาก 

เปลือกผลทับทิมตอการหายของแผล พบวามีการตรวจพบปริมาณ Phenolic compounds ใน 

เปลือกผลทับทิมถึง 44% (Murthy, et al. 2004 : 256-9) ดังนั้นผูวิจัยจึงไดคัดเลือกทับทิมในสวน 

ของเปลือกผลมาศึกษาเพิ่มเติมถึงฤทธิ์ลดระดับน้ําตาลในเลือด เนื่องจาก จากการศึกษาทางเคมี พบ

สารเคมีในสวนของเปลือกผลทับทิมที่สําคัญ ไดแก Hydrolyzable tannin 22-25% (คณะเภสัช 

ศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล. 2533) ซึ่งเปน Phenolic compounds ชนิดหนึ่ง (สุเขตร ศรีบุญเรือง. 

2548 : 28-29) และทับทิมเปนพืชสมุนไพรที่ขยายพันธุไดงาย พบไดทั่วไป มีสรรพคุณในตํารายา 

ไทย และตํารายากลางบานและยังไมมีรายงานการวิจัยใดที่ศึกษาถึงฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผล 

ทับทิมในการลดระดับน้ําตาลในเลือด 

ดังนั้นในการศึกษาวิจัยครั้งนี้จึงมุงเนนศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มี 

ผลลดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน และศึกษา 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลตอระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (AST) 

Alanine aminotransferase (ALT) และระดับ Blood urea nitrogen (BUN), Creatinine (Cr) ใน 

เลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

วัตถุประสงคของการวิจัย 

1. ศึกษาฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือดของหนู 

ขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

2. ศึกษาผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลตอระดับเอนไซม Asparate 

aminotransferase (AST) Alanine aminotransferase และระดับ Blood urea nitrogen (BUN) และ 

Creatinine (Cr) ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

ประโยชนของการวิจัย 

1. นําผลการศึกษาวิจัยมาเปนขอมูลในการทดลองทางคลินิกและพัฒนาตอไปจนถึง 

การผลิตเชิงพาณิชย 

2. ทําใหสมุนไพรเปนอีกทางเลือกหนึ่งที่สามารถนํามาใชในการควบคุมระดับน้ําตาล 

ในเลือดได 

3. เปนขอมูลเบื้องตนในการศึกษาคนควาวิจัยทับทิมและพืชสมุนไพรชนิดอื่นตอไป 

4. ฟนฟูการแพทยแผนโบราณใหสามารถนํามาผสมผสานกับการรักษาโรคในแผน 

ปจจุบันไดอยางมีประสิทธิภาพ

ขอบเขตของการวิจัย 

1. ทับทิมที่ใชคือพันธุพื้นบาน โดยเก็บผลแกที่มีสีเหลืองปนสมแดง จากตําบลกลาง- 

ดง อําเภอปากชอง จังหวัดนครราชสีมา 

2. กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยครั้งนี้คือ หนูขาวเพศผูสายพันธุ Spraque Dawley 

น้ําหนัก 160-210 กรัม อายุ 7 -8 สัปดาห จํานวน 35 ตัว จากสํานักสัตวทดลองแหงชาติ 

มหาวิทยาลัยมหิดล ตําบลศาลายา อําเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม 

3. ตัวแปรที่ใชในการวิจัย 

3.1 ตัวแปรอิสระ 

3.1.1 ปริมาณของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 

มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

3.2 ตัวแปรตาม ไดแก 

3.2.1 ระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโต- 

โซโตซิน 

3.2.2 ระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (AST) Alanine 

aminotransferase (ALT) และระดับ Blood urea nitrogen (BUN) Creatinine (Cr) ในเลือดของ 


3.3 ตัวแปรควบคุม ไดแก 

3.3.1 ตัวทําละลาย 95% เอธิลแอลกอฮอล 

3.3.2 หนูขาวเพศผูสายพันธุ Spraque Dawley น้ําหนัก 160-210 กรัม อายุ 7- 

8 สัปดาห 

นิยามศัพทเฉพาะ 

1. เปลือกผลทับทิม หมายถึง สวนของผลที่หอหุมเมล็ดทั้งหมด และมีสีเหลืองปนสม 

แดง 

2. สเตรปโตโซโตซิน (Streptozotocin, STZ) หมายถึง สารเคมีที่สามารถทําใหระดับ 

น้ําตาลในเลือดสูงไดในสัตวทดลอง โดยมีผลทําลาย β-cell ของตับออน

3. หนูขาวเบาหวาน หมายถึง หนูขาวเพศผูสายพันธุ Spraque Dawley น้ําหนัก 160- 

210 กรัม ที่ฉีดสเตรปโตโซโตซินขนาด 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และตรวจเลือดหนูขาว พบวามี 

ระดับน้ําตาลในเลือดมากกวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (James, et al. 2002 : 121-160)

แนวคิด ทฤษฎีและงานวิจัยที่เกี่ยวของ 


เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

การวิจัยเรื่อง ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมตอการลดระดับน้ําตาลในเลือดของ 

หนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน ผูวิจัยไดศึกษาถึงทฤษฎีเอกสารและ 

งานวิจัยที่เกี่ยวของเพื่อเปนแนวทางในการทําวิจัยตามหัวขอตอไปนี้ 

1.โรคเบาหวาน 

2. การเหนี่ยวนําโรคเบาหวานในสัตวทดลอง 

3. Streptozotocin 

4. Glibenclamide 

5. ลักษณะทางพฤกษศาสตรของทับทิม 

6.งานวิจัยที่เกี่ยวของ 

โรคเบาหวาน 

1. ประวัติของโรคเบาหวาน 

โรคเบาหวาน เปนโรคที่รูจักกันทั่วไปในวงการแพทยมาตั้งแตสมัยโบราณ Aretaeus 

นายแพทยชาวเยอรมัน ไดตั้งชื่อโรคนี้วา ไดอะบีตีส (Diabetes) หมายถึง การที่รางกายขับน้ําหรือ 

ปสสาวะออกมามากกวาปรกติ ตอมา Avicenna นายแพทยชาวอาหรับ ไดใหคําจํากัดความของ 

โรคนี้วาเปนโรคที่มีปสสาวะหวานเหมือนน้ําผึ้ง และมักมีอาการแทรกซอนรวมดวยอยูเสมอ ในป 

ค.ศ. 1650 Thomas willis นายแพทยชาวอังกฤษ ไดตรวจพบน้ําตาลในปสสาวะผูปวยที่เปน 

โรคเบาหวาน และไดบันทึกไววา ถาปสสาวะของผูปวยมีรสหวานเหมือนน้ําผึ้งผูปวยจะผอมลง 

ออนเพลีย และตายในที่สุด ในป ค.ศ. 1777 Kullen ไดเติมคําวา เมลลิตัส (Mellitus) ตอทาย 

ไดอะบีตีสเปน ไดอะบีตีส แมลลิตัส (Diabetes Mellitus) ซึ่งหมายความวาโรคปสสาวะมีรสหวาน 

เหมือนน้ําผึ้งนั่นเอง ตอมาในป ค.ศ. 1815 Chevreul นักเคมีชาวฝรั่งเศส สามารถพิสูจนไดวา 

น้ําตาลในปสสาวะในผูปวยเบาหวาน เปนน้ําตาลกลูโคส ป ค.ศ. 1869 Paul landerhans นักศึกษา

แพทยชาวเยอรมัน ไดพบกลุมเซลลเล็กๆ ซึ่งมีลักษณะแตกตางจากเซลลที่ผลิตน้ํายอยทั่วไปในตับ 

ออน เขาเรียกกลุมเซลลนี้วา Islet ป ค.ศ. 1889 Von mering & Minkowski นักวิทยาศาสตรชาว 

เยอรมันสามารถพิสูจนไดวา โรคเบาหวานเกิดจากการผิดปรกติของตับออนโดยการทดลองตัดตับ 

ออนของสุนัขออก ปรากฏวา สุนัขเปนโรคเบาหวาน ป ค.ศ. 1901 Opie นายแพทยชาวอเมริกัน 

พบวา โรคเบาหวานมีสาเหตุมาจากกลุมเซลลเล็กๆ ที่มีอยูทั่วไปในตับออนเสื่อมประสิทธิภาพจึงมี 

ผูขนานนามเซลลเหลานี้วา Islet of langerhans เพื่อเปนเกียรติแก Paul langerhans ผูคนพบเซลล 

เหลานี้ ป ค.ศ. 1921 Banting & Best นายแพทยชาวแคนนาดา 2 ทาน สามารถสกัดฮอรโมน 

จากกลุมเซลลเล็กๆ ของ Langerhans ได โดยสารที่สกัดไดนี้สามารถทําใหระดับน้ําตาลในเลือด 

ของผูปวยลดลงได เขาจึงใหชื่อสารนี้วา Insulin 

ปจจุบันความรูเกี่ยวกับสาเหตุและพยาธิสรีรวิทยาของโรคเบาหวานมีความกาวหนาไป 

มาก ดังนั้นทางสมาคมโรคเบาหวานแหงสหรัฐอเมริกา (American Diabetes Association หรือ 

ADA) รวมกับผูเชี่ยวชาญโรคเบาหวานทั่วโลก ไดมีการประชุมกันเพื่อทําการแกไขและปรับปรุง 

การวินิจฉัยและการจําแนกประเภทโรคเบาหวานขึ้นใหมตั้งแตกลางป พ.ศ. 2538 จนไดขอสรุป 

และประกาศใชเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2540 American Diabetes Association (1997 : 1187- 

1197, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 3) ประมาณหนึ่งปตอมา ผูเชี่ยวชาญขององคการ 

อนามัยโลกไดตีพิมพคําแนะนําเบื้องตนในเรื่องดังกลาวออกมา ซึ่งมีความคลายคลึงกันแตมีความ 

แตกตางในบางประเด็นสําคัญ 

2. ความหมายของโรคเบาหวาน 

โรคเบาหวานเปนกลุมโรคทางเมตะบอลิสม ซึ่งกอใหเกิดระดับน้ําตาลกลูโคสในเลือด 

สูงเปนเวลานานอันเปนผลมาจากความผิดปกติในการหลั่งอินสุลินหรือความผิดปกติในการออก 

ฤทธิ์ของอินสุลินหรือทั้งสองประการ 

3. เกณฑในการวินิจฉัยโรคเบาหวาน 

เกณฑในการวินิจฉัยโรคเบาหวานในปจจุบันไดดัดแปลงมาจากเกณฑของ National 

Diabetes Data Group (NDDG) ของสหรัฐอเมริกา National Diabetes Data Group (1979: 1039- 

1057, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 3) และ WHO World Health Organization (1985: 

727, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 3) ที่เคยใชอยูเดิม การจะวินิจฉัยโรคเบาหวานตาม 

เกณฑใหมนี้ทําได 3 วิธี ซึ่งทั้งสามวิธีนี้จําเปนตองไดรับการตรวจซ้ําอีกครั้งหนึ่งเพื่อยืนยันเสมอ 

ไมวาจะใชวิธีใดก็ตาม American Diabetes Association (1997: 1187-1197, อางถึงใน อภิชาติ วิช

ญาณรัตน. 2546 : 4) แตทางผูเชี่ยวชาญขององคการอนามัยโลกแนะนําใหตรวจซ้ําอีกครั้งสําหรับผู 

ที่ไมมีอาการของโรคเบาหวานชัดเจนเทานั้น 

เกณฑในการวินิจฉัยโรคเบาหวานมี 3 ประเภทดังนี้ 

1. มีอาการของโรคเบาหวานรวมกับระดับน้ําตาลกลูโคสในพลาสมาจากหลอดเลือดดํา 

เวลาใดก็ตามมีคาเทากับหรือมากกวา 200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (อาการของโรคเบาหวานไดแก ดื่ม 

น้ํามาก ปสสาวะมาก และน้ําหนักตัวลดโดยไมทราบสาเหตุ) 

2. ระดับน้ําตาลกลูโคสในพลาสมาจากหลอดเลือดดําในขณะอดอาหาร (Fasting 

Plasma Glucose หรือ FPG) เทากับหรือมากกวา 126 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (การอดอาหาร 

หมายถึง การงดรับประทานอาหาร หรือเครื่องดื่มที่ใหพลังงานเปนเวลาอยางนอย 8 ชั่วโมง) 

3. ระดับน้ําตาลกลูโคสในพลาสมาจากหลอดเลือดดําที่เวลา 2 ชั่วโมง ในการตรวจ 

75 gram Oral Glucose Tolerance Test (75 g OGTT) เทากับหรือมากกวา 200 มิลลิกรัม/ 

เดซิลิตร 

4. การจําแนกประเภทของโรคเบาหวาน 

การจําแนกประเภทของโรคเบาหวานเดิมใชตาม WHO Study Group ซึ่งแบง 

ประเภทของโรคเบาหวานตามลักษณะทางคลินิก ไดแก โรคเบาหวานชนิดพึ่งอินสุลิน (Insulin 

Dependent Diabetes Mellitus, IDDM) โรคเบาหวานชนิดไมพึ่งอินสุลิน (Non-insulin Dependent 

Diabetes Mellitus, NIDDM ) โรคเบาหวานที่เกี่ยวของกับภาวะทุพโภชนาการ (MRDM) และ 

โรคเบาหวานที่มีสาเหตุจากอื่นๆ ซึ่งการจําแนกประเภทของโรคเบาหวานดังกลาวพบวาไมมี 

ความสัมพันธหรือไมสามารถแยกกันไดชัดเจนในแงของพยาธิสรีรีวิทยาในการเกิดโรค การดําเนิน 

โรค การตอบสนองตอการรักษา และการปองกันโรค เชน โรคเบาหวานชนิดพึ่งอินสุลิน (IDDM) 

ในระยะแรกๆ ของโรค ผูปวยบางรายสามารถควบคุมโรคไดดวยการใชยาเม็ดลดระดับน้ําตาล 

โรคเบาหวานชนิดไมพึ่งอินสุลิน (NIDDM) ในระยะหลังมักจําเปนตองใชอินสุลินในการรักษาเพื่อ 

ควบคุมระดับน้ําตาลกลูโคสในเลือด โรคเบาหวานที่เกี่ยวของกับภาวะทุพโภชนาการ (MRDM) 

จริงๆ แลวไมมีหลักฐานชัดเจนที่บงวาภาวะทุพโภชนาการเปนสาเหตุของโรคแตพบวาภาวะทุพ 

โภชนาการเปนสิ่งที่พบรวมดวยทําใหลักษณะอาการทางคลินิกของโรคเบาหวานซึ่งสวนใหญเปน 

ชนิด NIDDM มีลักษณะตางออกไป ดังนั้นการจําแนกประเภทของโรคเบาหวานใหมของสมาคม 

โรคเบาหวานแหงสหรัฐอเมริกา และองคการอนามัยโลกจึงไดมีการเปลี่ยนแปลงดังนี้คือ ยกเลิก 

การใชคําวา IDDM และ NIDDM เนื่องจากการแบงโรคเบาหวานเปน IDDM และ NIDDM 

เปนการแบงตามการรักษาแตไมไดบงถึงสาเหตุ หรือพยาธิสรีรวิทยาของโรค และใหใชคําวา 

โรคเบาหวานชนิดที่ 1 (Type 1 DM) และชนิดที่ 2 (Type 2 DM) ซึ่งเปนการแบงตามสาเหตุ

และพยาธิสรีรวิทยาในการเกิดโรคแทน โรคเบาหวานชนิดที่ 1 หมายถึง โรคเบาหวานที่เกิดจาก 

การทําลายของเซลลเบตาในตับออน ซึ่งสวนใหญจะเกิดจากกระบวนการ Autoimmune สวนนอย 

จะไมรูสาเหตุ โรคเบาหวานชนิดนี้จะมีแนวโนมการเกิด Ketoacidosis ไดงาย โรคเบาหวานชนิดที่ 

2 หมายถึง โรคเบาหวานที่เกิดจากภาวะดื้ออินสุลินรวมกับความผิดปกติในการหลั่งอินสุลินของตับ 

ออน ซึ่งเปนโรคเบาหวานที่พบบอยที่สุดทั่วโลก การจําแนกประเภทโรคเบาหวานใหมนี้ยังตัดคํา 

วา MRDM ออกไป โดยเฉพาะ MRDM ชนิดที่เกิดจากภาวการณขาดโปรตีน (Protein deficiency) 

สวน MRDM ชนิดที่มีหินปูนจับในตับออนหรือ Fibrocalculous pancreatic diabetes (วิทยา ศรี 

มาดา. 2540 : 364) ปจจุบันจะจัดอยูในโรคเบาหวานชนิดอื่นๆ (other specific types of diabetes) ที่ 

มีสาเหตุจากโรคของตับออน การที่จะบงชี้วาผูปวยเบาหวานเปนชนิดใดนั้นมักจะขึ้นอยูกับสภาวะ 

ขณะไดรับการวินิจฉัยซึ่งอาจจะเปนการยากที่จะบอกไดอยางแนชัดในผูปวยบางราย 

5. พยาธิกําเนิดของโรคเบาหวาน 

5.1 โรคเบาหวานชนิดที่ 1 ผูปวยจะมีอาการระดับน้ําตาลในเลือดสูง กระหายน้ํา 

ปสสาวะมากผิดปกติ เหนื่อยงาย ทองผูก ติดเชื้อที่ผิวหนัง และน้ําหนักลด มักเกิดภาวะ 

Ketoacidosis สวนใหญพบในผูปวยที่มีอายุนอย และพบประมาณรอยละ 10 ของผูปวยทั้งหมด 

American Diabetes Association ( 1995 : 5-7, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 4) โดยเกิดจาก 

β-cell ถูกทําลาย ทําใหขาดอินสุลิน ซึ่งสามารถแบงเปนกลุมยอยตามสาเหตุ คือ 

5.1.1 โรคเบาหวานที่เกิดจากระบบภูมิคุมกันของรางกาย (Immune-mediated 

diabetes) เกิดจากการทําลาย β-cell จากระบบ Autoimmune ของรางกาย Zimmet (1995 : 1050- 

1064, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 4) พบวา 85-90% ของผูปวยเบาหวานชนิดนี้ตรวจพบ 

Autoantibodies ตางๆ ภายในกระแสเลือด ซึ่ง Autoantibodies คือ แอนติบอดี้ตอ β-cell แอนติเจน 

ไดแก Islet cell antibody , Insulin autoantibodeis , Glutamic acid decarboxylase antibody และ 

Tyrosine phosphatase-like protein antibody สวนปจจัยทางสิ่งแวดลอมจะมีสวนสําคัญในการ 

แสดงออกของโรคในผูที่มีความเสี่ยงทางพันธุกรรมที่สําคัญไดแก การติดเชื้อไวรัส อาหาร 

สภาพแวดลอมในครรภมารดา (Richard. 1995 : 43-48) ทั้งสองปจจัยจะสงเสริมกันทําใหเกิดการ 

ตอบสนองของระบบภูมิคุมกัน (Cell-mediated immune response) มาทําลาย β-cell กลไกการ 

ทําลายเบตาเซลลนั้นเกิดจากความผิดปกติของ T-cell โดยเริ่มจาก Macrophage จับกับ β-cell 

แอนติเจน และไปจับกับ T-cell ที่มีรีเซพเตอรจําเพาะกับ β-cell แอนติเจน ไปกระตุน Cytotoxic 

T-cell ใหหลั่ง Cytokine เชน Interferon gamma และสามารถกระตุน Cytotoxic T-cell ใหหลั่ง 

สารจําพวก Free radical เชน Superoxide, Hydrogen peroxide, Nitric oxide และ Cytokinine เชน

Interleukin-1(IL-1) , Tumor necrosis factoralpha (TNF-α) ซึ่งมีฤทธิ์ทําลาย β-cell เมื่อ β-cell 

ถูกทําลายไปมากกวา 80% จะเกิดภาวะน้ําตาลในเลือดสูง และการทําลายก็ยังคงดําเนินการตอไป 

5.1.2 โรคเบาหวานที่ไมทราบสาเหตุ (Idiopathic diabetes mellitus) 

เปนผูปวยที่มีการขาดอินสุลินโดยที่ไมมีหลักฐานของการเกิด Autoimmune ซึ่งเปนสวนนอยที่พบ 

และมักพบในประชากรแถบเอเชียและอัฟริกาผูปวยจะเกิดภาวะ Ketoacidosis จะมีภาวะขาดอินสุ 

ลินในระดับแตกตางกันไดหลากหลาย โรคเบาหวานชนิดนี้จะถายทอดทางพันธุกรรมแตไมมี 

ความสัมพันธกับ HLA Banerji,& Lebovitz (1989 : 784-792, อางถึงใน กมลวรรณ ศรี-ปลั่ง. 2546 

: 5) 

5.2 โรคเบาหวานชนิดที่ 2 เกิดจากการหลั่งอินสุลินที่ผิดปกติ คือ ตับออนสามารถหลั่ง 

อินสุลินไดแตไมเพียงพอที่จะควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดใหอยูในเกณฑปกติ และรางกายเกิด 

ภาวะดื้อตออินสุลิน โรคเบาหวานชนิดนี้มักจะไมเกิดภาวะ Ketoacidosis ขึ้นเอง จะเกิดเมื่อมีภาวะ 

เครียดอยางชัดเจน Umpierrrez, et al (1995 : 790-795, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง.2546 : 5) ภาวะ 

น้ําตาลในเลือดสูงจะเกิดอยางชาๆ ปจจัยในการเกิดโรค ไดแก อายุ ความอวน และการไมออกกําลัง 

กาย (Hertzel, 2001 : 153-160) ผูปวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 สวนใหญอายุมากกวา 30 ป และพบ 

90% ของผูปวยทั้งหมด American Diabetes Association (1995 : 5-7, อางถึงใน กมลวรรณ ศรี 

ปลั่ง. 2546 : 5) ปจจุบันยังไมทราบสาเหตุที่ชัดเจนของโรค ความผิดปกติที่สําคัญของผูปวย 

เบาหวานชนิดนี้คือ ภาวะดื้อตออินสุลิน และการหลั่งอินสุลินที่ผิดปกติ โดยที่ผูปวยโดยสวน 

ใหญจะมีความผิดปกติทั้งสองอยางรวมกัน อยางไรก็ตามจะมีผูปวยจํานวนหนึ่งที่มีความผิดปกติ 

ในการหลั่งอินสุลินเปนหลัก 

5.2.1 ภาวะดื้อตออินสุลิน คือภาวะที่ความสามารถของอินสุลินในการทําให 

กลูโคสเขาเซลลลดลงโดยนื้อเยื่อที่เกิดภาวะดื้อตออินสุลิน ไดแก เนื้อเยื่อที่เกี่ยวของกับ 

กระบวนการ Glucose homeostasis ประกอบดวย กลามเนื้อลาย ไขมัน (Adipose tissue) และตับ 

แตที่สําคัญที่สุดที่พบวาเกี่ยวของกับพยาธิกําเนิดของโรคเบาหวาน ไดแก กลามเนื้อลาย ในคนปกติ 

กลามเนื้อลายจะมีรีเซพเตอรของอินสุลิน เมื่ออินสุลินจับกับรีเซพเตอรจะกระตุนใหเกิด 

Autophosphorylation ของ Tyrosine kinase หลังจากนั้นจะไปกระตุน Phosphor-inositide-3 kinase 

และ Kinase อื่นๆ ทําใหมีการเคลื่อนยายของ Glucose transporter-4 (GLUT4) ไปที่ Cell 

membrane เพื่อทําใหกลูโคสเขาเซลลได แตในผูปวยโรคเบาหวานชนิดนี้ที่มีอาการดื้อตออินสุลิน 

อาจเกิดจากความผิดปกติของโปรตีนที่เกี่ยวของกับ Insulin signaling pathway ในปจจุบันพบวา 

ความผิดปกติหลัก คือ กระบวนการเคลื่อนยาย GLUT4 ไปยัง Cell membrane ลดลง ทําให 

กลูโคสเขาเซลลลดลง Shepherd,& Kahn (1999 : 248-257, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 6)

โดยความผิดปกติภายในเซลล (Post-receptor defect) เปนสาเหตุสําคัญ ในขณะที่ความผิดปกติของ 

รีเซพเตอรของอินสุลินมีบทบาทนอยมาก ซึ่งปจจัยที่เกี่ยวของกับการเกิดภาวะดื้อตออินสุลินใน 

ผูปวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ไดแก พันธุกรรม ปริมาณและตําแหนงของไขมันในรางกาย อายุ 

การขาดการออกกําลังกาย และสภาพแวดลอมในครรภมารดา Phillips, et al (1998 : 150-155, อาง 

ถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 6) 

5.2.2 ความผิดปกติในการหลั่งอินสุลิน เชื่อวาพันธุกรรมมีสวนกําหนดปริมาณ 

และการทํางานของ β-cell เปนตัวกําหนดใหเกิด Apoptosis มากขึ้น (Federic. 2001 : 1290-301) 

ซึ่งความผิดปกติของยีนสที่เกี่ยวของกับการหลั่งอินสุลิน เชน Glucokinase หรืออาจเกิดจากการ 

หลั่งอินสุลินที่ลดลงในภาวะดื้อตออินสุลินทําใหระดับน้ําตาลในเลือดสูง การตอบสนองของ β- 

cell ตอกลูโคสจะลดลง คือ มีผลตอการหลั่งอินสุลินและการทํางานของอินสุลิน โดยพบวาการ 

นํากลูโคสเขาเซลลลดลงในภาวะดังกลาว เรียกภาวะนี้วา Glucotoxicity ความอวนอาจเปนอีก 

สาเหตุหนึ่ง ซึ่งรางกายมีการสลาย Triglyceride ที่สะสมไวใน Adipocyte เปน Fatty acid ใน 

กระแสเลือดสูงขึ้น โดยสามารถถูกเปลี่ยนเปน Triglyceride ภายใน β-cell ได สงผลใหการ 

ทํางานของ β-cell ลดลง เกิดภาวะ Lipotoxicity Kahn,& Flier (2000 : 1303-1306, อางถึงใน 

กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 6) 

6. การติดตามผลการควบคุมระดับน้ําตาล 

การติดตามผลการควบคุมระดับน้ําตาลหลังการรักษา ทําใหสามารถประเมินได 

ชัดเจนวาการรักษามีประสิทธิภาพและประสบผลสําเร็จมากนอยเพียงใดเนื่องจากการเปลี่ยนแปลง 

ระดับน้ําตาลในเลือดในแตละวัน เวลา ขึ้นกับอาหาร และกิจกรรมออกแรง การติดตามผลเทานั้น 

ที่จะแสดงถึงการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได โดยเฉพาะอยางยิ่งในรายที่ใหการรักษาแบบเขมงวด 

เพื่อใหระดับน้ําตาลอยูในเกณฑที่ปกติมากที่สุด จําเปนตองติดตามผลการควบคุมระดับน้ําตาล 

อยางใกลชิด การติดตามผลการควบคุมระดับน้ําตาลทําไดหลายรูปแบบไดแก การวัดระดับน้ําตาล 

ในเลือดโดยตรง การวัดปริมาณน้ําตาลที่ทนออกมาในปสสาวะซึ่งแตละวิธีมีขอดีและขอจํากัด 

ตางกัน เปนการประเมินน้ําตาลในเลือด ณ เวลาที่ตองการ เพื่อใหทราบชัดเจนวาในขณะนั้นระดับ 

น้ําตาลในเลือดเปนเทาใด ซึ่งจะใชเปนขอมูลกําหนดหรือตัดสินการรักษา ณ เวลานั้นๆ การวัด 

ระดับน้ําตาลในเลือดอาจทําโดยหองปฏิบัติการ หรือใชเครื่องวัดระดับน้ําตาลขนาดเล็กที่สามารถ 

พกพาไปในที่ตางๆไดงาย การวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยหองปฏิบัติการ ถือเปนวิธีมาตรฐานที่ 

ใชในสถานพยาบาลทั่วไปโดยใชเลือดที่เจาะจากเลือดดํา Snacks, et al (2002 : 436-472, อางถึงใน 

อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 155) นิยมวัดในพลาสมาที่ใชโซเดียมฟลูออไรดเปนสารกันเลือด 

แข็งตัว ในบางครั้งอาจวัดเปนระดับน้ําตาลในเลือด (Whole blood) กรณีที่ไมไดใสสารโซเดียม

ฟลูออไรดจะตองปนแยกเม็ดเลือดแดงออกทันที มิเชนนั้นระดับน้ําตาลที่วัดไดจะต่ํากวาความเปน 

จริง การวัดทางหองปฏิบัติการอาศัยปฏิกิริยาของเอนไซม Glucose oxidase หรือ Hexokinase (วี 

กูล วีรานุวัตติ์, และกนกนาถ ชูปญญา. 2520 : 167-169) ในหองปฏิบัติการที่มีการควบคุมมาตรฐาน 

คาที่วัดไดจะมีความถูกตองแมนยําสูง ผูที่สงตรวจจะตองรูวาระดับน้ําตาลที่รายงานเปนระดับ 

น้ําตาลในพลาสมาหรือในเลือด เพราะระดับน้ําตาลในพลาสมาจะสูงกวาระดับน้ําตาลในเลือดรอย 

ละ 10-15 World Health Organization (1999 : 1, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 155) ขอดี 

ของการตรวจวัดโดยหองปฏิบัติการนอกจากความแมนยําแลว คาใชจายจะนอยเนื่องจากตรวจ 

ตัวอยางสงตรวจ (Specimen) หลายตัวอยางพรอมกัน แตขอจํากัดคือ จะตองทําในสถานพยาบาล 

การเก็บตัวอยางเลือดมีความยุงยาก ตองใชตัวอยางเลือดครั้งละ 1-3 มิลลิลิตร และใชเวลานาน 

ดังนั้นจึงใชวิธีนี้เปนครั้งคราวในผูปวยแตละราย 

6.1 การวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยใชเครื่องวัดชนิดพกพา (Glucose meter) 

ในปจจุบันเครื่องวัดระดับน้ําตาลชนิดพกพามีการพัฒนาจนไดรับความเชื่อถือ และการยอมรับให 

ใชแทนการวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยหองปฏิบัติการได การวัดโดยเครื่องชนิดพกพาที่กลาวนี้ 

เปนการวัดระดับน้ําตาลจากเลือดแดง (Capillary blood) ที่เจาะจากปลายนิ้ว (Finger prick) ความ 

ถูกตองของคาที่ไดขึ้นกับสมรรถภาพของเครื่อง การปฏิบัติตามขั้นตอนอยางถูกตองของผูใช และ 

การตั้งคาของเครื่องกับแผนทดสอบหรือน้ํายามาตรฐานกอนใช Skele, et al (2002 : 994-1003, อาง 

ถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 155) ผูใชตองรูวาเครื่องที่ใชวัดใหคาเปนระดับของ Capillary 

plasma glucose หรือ Capillary whole blood glucose เพราะคาใน Plasma จะสูงกวาใน Whole 

blood รอยละ 10-15 เชนกัน นอกจากนี้ถาเปนระยะหลังรับประทานอาหาร (Post-prandial) ระดับ 

น้ําตาลในเลือดแดงจะสูงกวาระดับน้ําตาลที่เจาะจากหลอดเลือดดําประมาณรอยละ 10 การวัด 

ระดับน้ําตาลในเลือดโดยเครื่องวัดชนิดพกพา ใชเลือดที่เจาะจากปลายนิ้วเพียง 3-50 ไมโครลิตร 

และไดผลใน 10-30 วินาที แลวแตชนิดของเครื่อง สามารถทําไดทั้งที่สถานพยาบาล ที่คลินิก ที่ 

บาน หรือที่ใดๆ ก็ได จึงมีประโยชนและเปนที่นิยมมาก แตคาใชจายสูงกวาการการตรวจโดย 

หองปฏิบัติการและคาที่เครื่องอานไดมีกรอบจํากัดระหวาง 20-600 มิลลิกรัม/เดซิลิตร การใช 

เครื่องวัดระดับน้ําตาลชนิดพกพาในสถานพยาบาลหรือคลินิก เปนการตรวจวัดแทนการสงตรวจที่ 

หองปฏิบัติการเพื่อประเมินระดับน้ําตาลในเลือดขณะนั้น สําหรับสั่งหรือเปลี่ยนแปลงการรักษา 

โดยทันที Lewandrowski, et al (2001 : 175-179, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 156) 

ทั้งนี้สามารถตรวจวัดไดบอยเทาที่จําเปนโดยไมจํากัดเวลา การใชเครื่องวัดระดับน้ําตาลชนิดพกพา 

ที่บานหรือสถานที่ตางๆ เปนการตรวจวัดโดยผูปวยหรือญาติเพื่อติดตามผลการรักษาของตนเอง 

เรียกวา Self-Monitoring of Blood Glucose (SMBG) (Gareth & John. 1999 : 10-11) ซึ่งเปน

เครื่องมือสําคัญที่ใชเพื่อใหไดขอมูลสําหรับปรับเปลี่ยนการรักษาจนควบคุมระดับน้ําตาลใหไดปกติ 

หรือใกลเคียงปกติ โดยผูปวยสามารถตรวจวัดระดับน้ําตาลวันละ 1-7 ครั้ง หรือมากกวาที่จําเปน 

สําหรับปรับเปลี่ยนการรักษารายวันเพื่อใหระดับน้ําตาลอยูในเกณฑที่กําหนดไว 

6.2 การวัดปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดกับโปรตีน การคนพบปฏิกิริยาที่เรียกวา 

Nonenzymatic glycosylation คือน้ําตาลสามารถจับกับกลุม Amino ของอณูโปรตีน ระยะแรกเปน 

การจับกันหลวมๆ ตอมาเกิดการเปลี่ยนแปลงชาๆ โดยไมตองอาศัยเอนไซมใดๆ เปนตัวกระตุน 

หรือเรงปฏิกิริยา จนเปนการเกาะติดที่ถาวร ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นจะเปนสัดสวนโดยตรงกับระดับ 

น้ําตาลที่มีอยู ไดมีการนํามาประยุกตใชทางคลินิกเพื่อบงชี้ระดับน้ําตาลในเลือดระยะยาว โดยการ 

วัดปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง (Glycated hemoglobin , 

Glycohemoglobin ) และน้ําตาลที่เกาะติดโปรตีนในเลือด 

6.3 การวัดปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดเม็ดเลือดแดง คือการวัดฮีโมโกลบิน (Hemoglobin) 

สวนที่เปน Hemoglobin A 1c ซึ่งเปนสวนที่เกิดปฏิกิริยากับน้ําตาลในเลือด แมจะเปนสวนนอยของ 

ฮีโมโกลบินทั้งหมดแตก็เปนสวนที่คงตัว การวัดปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดกับฮีโมโกลบินในเม็ด 

เลือดแดงมีชื่อเรียกไดหลายอยางคือ Hemoglobin A 1c (HbA 1c ) , Glycosylated hemoglobin หรือ 

Glycohemoglobin (GHb) Nathan,& Cagliero (2001 : 827-926, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 

2546 : 157) การเกิด HbA 1c เปนปฏิกิริยาระหวางกลูโคสกับกลุม Amino ของสายฮีโมโกลบิน ที่ 

เกิดโดยไมตองอาศัยสารเรงปฏิกิริยาใดๆ เนื่องจากเม็ดเลือดแดงมีอายุในระบบหมุนเวียนโลหิต 

120 วัน ดังนั้นการวัด HbA 1c จึงบงชี้ถึงระดับน้ําตาลที่ผานมาในระยะถึง 2-3 เดือน (วิทยา ศรี 

มาดา. 2540 : 419) พบวาปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดเม็ดเลือดแดงมีความสัมพันธกับคาเฉลี่ยของ 

SMBG ชวง 8-10 สัปดาห สามารถใชเปนเครื่องมือสําคัญในการติดตามผลการควบคุมระดับ 

น้ําตาลระยะยาวที่ดีและพบวามีความสัมพันธกับการเกิดภาวะแทรกซอนเรื้อรังที่ตาและไต 

ขอจํากัดของ HbA 1c คือมีคาใชจายสูง 

6.4 การวัดปริมาณน้ําตาลที่เกาะติดโปรตีนในเลือด เรียกวา Glycated serum protein 

สวนใหญวัดน้ําตาลที่เกาะติดกับแอลบูมิน วิธีที่นิยมใชวัดคือวัดระดับ Fructosamine (Chen, et al. 

2002: 151-155) เนื่องจากอายุครึ่งชีวิต (half life) ของแอลบูมินเทากับ 20 วัน ดังนั้น Fructosamine 

จะบงชี้ถึงระดับน้ําตาลในเลือดของชวงเวลาเพียง 1-2 สัปดาหที่ผานมา (วิทยา ศรีมาดา. 2540: 419) 

ในบางรายงานพบวามีความสัมพันธกับคาเฉลี่ยของ SMBG ควบคูกับการตรวจวัดปริมาณ 

Fructosamine ทุกสัปดาห เพื่อเปนเครื่องมือสําหรับการรักษาแบบเขมงวด สําหรับปรับเปลี่ยนการ 

รักษา รวมทั้งพฤติกรรมใหบรรลุเปาหมายการรักษาและเห็นผลในชวงสั้น อยางไรก็ดี ระดับ

Fructosamine บงชี้ผลการควบคุมระดับน้ําตาลระยะยาวไดไมชัดเทากับ HbA 1c ในคนอวนระดับ 

Fructosamine ที่วัดไดอาจต่ํากวาที่ควรจะเปน 

6.5 การวัดปริมาณน้ําตาลในปสสาวะ การวัดปริมาณน้ําตาลในปสสาวะอาศัยหลัก 

ของ Renal threshold ซึ่งมักอยูที่ 180 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (อภิชาติ วิชญาณรัตน, และคนอื่นๆ. 2527 

: 33) กลาวคือเมื่อระดับน้ําตาลในเลือดสูงเกินพิกัด การดูดกลับน้ําตาลจะไมสมบูรณ ทําใหเหลือ 

และทนออกมาทางปสสาวะซึ่งมักจะเปนสัดสวนกับระดับน้ําตาลในเลือด ในผูที่มี Renal threshold 

ต่ําเกินไปจะทําใหตรวจพบน้ําตาลในปสสาวะได แมระดับน้ําตาลในเลือดไมสูง ในทางตรงกัน 

ขามหาก Renal threshold สูงเกินไปจะทําใหตรวจไมพบน้ําตาลในปสสาวะ แมระดับน้ําตาลใน 

เลือดจะสูงก็ตาม อีกประการหนึ่งปสสาวะที่เก็บตองใชเวลากรองจากไตมาสะสมในกระเพาะ 

ปสสาวะ ปริมาณน้ําตาลในปสสาวะที่เก็บมาตรวจจึงไมเปนเวลาเดียวกับระดับน้ําตาลในเลือด 

ดวยเหตุนี้จึงทําใหการวัดปริมาณน้ําตาลในปสสาวะมีความคลาดเคลื่อนในการสะทอนถึงระดับ 

น้ําตาลในเลือดอยางมาก 

6.6 การตรวจวัดอื่นๆ ที่บงถึงการควบคุมเบาหวานการตรวจปริมาณสารคีโตนสามารถ 

บงชี้ถึงสภาวะการใชพลังงานของรางกายซึ่งสะทอนถึงระดับการควบคุมเบาหวานได ปริมาณ 

สารคีโตนตรวจไดทั้งในปสสาวะและเลือดในผูปวยเบาหวานการตรวจปริมาณคีโตนมีความจําเปน 

ในหลายกรณี ในผูปวยเบาหวานที่มีอาการคลื่นไส อาเจียน ออนเพลีย หอบเหนื่อย และซึมลง 

ตองตรวจหาปริมาณสารคีโตนในปสสาวะและเลือด ถาพบสารคีโตนปริมาณสูงในปสสาวะและ 

เลือด รวมกับมีภาวะกรดเกิน สามารถวินิจฉัยวาเกิด Diabetic Ketoacidosis Nathan,& Cagliero 

(2001 : 827-926, อางถึงใน อภิชาติ วิชญาณรัตน. 2546 : 159) 

การเหนี่ยวนําโรคเบาหวานในสัตวทดลอง 

การทดลองเพื่อหาสารตานโรคเบาหวานนั้นจะตองมีรูปแบบการทําใหสัตวทดลองเปน 

โรคเบาหวาน โดยที่สัตวจะมีอาการทางคลินิกที่สําคัญ คือ ระดับน้ําตาลในเลือดสูง ซึ่งการ 

เหนี่ยวนําสัตวทดลองใหเกิดโรคเบาหวานมีวิธีการดังนี้ ไดแก 

1. การผาตัด 

วิธีการนี้คือ การผาตัดเอาตับออนออก (Pancreatectomy) ทั้งหมดหรือบางสวนใน 

สัตวทดลอง Sherwin, et al (1996 : 1258-1277, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 8) 

2. การใชฮอรโมน

Growth hormone (สุวรรณา หังสพฤกษ. 2532 : 963) สามารถเหนี่ยวนําใหเกิด 

โรคเบาหวานได การให Growth hormone แกสุนัขและแมวสามารถเหนี่ยวนําใหเกิดโรคเบาหวาน 

ได ซึ่งสัตวจะมีอาการของโรค รวมทั้ง Ketonuria และ Ketonemia สวนภาวะน้ําตาลในเลือดสูง 

และ Glucosuria พบไดในหนูที่ไดรับ Cortisone Vogel,& Vogel (1997 : 535-546, อางถึงใน 


3. การใชสารเคมี 

Alloxan สามารถทําใหเกิดโรคเบาหวานได (สุวรรณา หังสพฤกษ. 2532 : 964) แต 

อาจทําลายตับ ไต และ Pituitary gland โดยที่ Streptozotocin ก็สามารถทําใหเกิดโรคเบาหวาน 

ไดเชนกัน และเฉพาะเจาะจงตอ β-cell Rerup (1970 อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 9) 

Streptozotocin 

Streptozotocin (STZ , NSC 85998) เปนยาปฏิชีวนะที่ใชกันอยางกวางขวาง ซึ่ง 

สังเคราะหไดจากเชื้อ Streptomyces achromogenes ซึ่งเปนแบคทีเรียแกรมลบพบไดในดิน แต 

ภายหลังสามารถสังเคราะหไดในหองปฏิบัติการ Rerup (1970 : 485-518, อางถึงใน กมลวรรณ ศรี 

ปลั่ง. 2546 : 9) STZ ถูกคนพบวาสามารถทําใหระดับน้ําตาลในเลือดสูงไดในสัตวทดลองทั้งใน 

Rat, Mice, Hamster, สุนัขและลิง Lazarus,& Shapiro (1972 : 129-137, อางถึงใน กมลวรรณ ศรี 

ปลั่ง. 2546 : 9) สเตรปโตโซโตซิน มีผลจําเพาะเจาะจงที่ β-cell ในตับออน และเมื่อสัตวถูก 

เหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน แลวจะมีอาการเหมือนคนที่เปนโรคเบาหวาน คือ น้ําตาลใน 

เลือดสูง (Hyperglycemia) , ปสสาวะมีน้ําตาลมากผิดปกติ (Glucosuria), ปสสาวะมีอะซีโตน 

(Ketonuria) Junod, et al (1969 : 2122-2139, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 9) 

1. คุณสมบัติทางเคมี 

STZ (C 8 H 15 N 3 O 7 ) มีสูตรโครงสรางคือ 2-deoxy-2-(3-methyl-3-nitrosourea) –Dglucopyranose 

ซึ่งมี Methylnitrosourea เกาะอยูที่ตําแหนง C 2 ของ D-glucose ภาวะปกติสเตรป 

โตโซโตซินอยูในรูป α และ B anomer อยางละครึ่งผสมกัน มีลักษณะเปนผงสีเหลืองออน มี 

ความเสถียรที่อุณหภูมิต่ํา สามารถละลายน้ําได คาความเปนกรด-ดาง ของสารละลายควรมี 

คาประมาณ 4-4.5 (Herr, et al. 1967 : 4808-4809) 

2. เภสัชจลนศาสตร 

การเหนี่ยวนําสัตวใหเกิดโรคเบาหวานทําไดโดยฉีดสเตรปโตโซโตซินผานทางหลอด 

เลือดดํา (Intravenous, i.v.) หรือทางชองทอง (Intraperitoneal, i.p.) ยาจะกระจายไปยังตับออนและ

ลําไสโดยที่ตับและไตมากที่สุด แตไมเขาสูสมอง Karunanayake, et al (1974 : 673-683, อางถึงใน 


3. กลไกการออกฤทธิ์ของสเตรปโตโซโตซิน 

กลุม Methylnitrosourea ในสเตรปโตโซโตซินนั้นเปนกลุมที่ออกฤทธิ์โดยที่จะไปจับที่ 

Glucose transporter (GLUT2) และผานเขาไปใน β-cell เกิดการเติมหมู Alkyl ที่สาย DNA 

สงผลใหสาย DNA เสียหาย นอกจากนี้สเตรปโตโซโตซินยังทําใหเกิด Nitric oxide (NO) ซึ่งก็มี 

ผลในการทําลายที่ β-cell ได Szkudelski (2001 : 536-546, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 

10) อยางไรก็ตามมีหลายการทดลองแสดงใหเห็นวาไมเพียงแค NO เทานั้นที่ทําใหสาย DNA ถูก 

ทําลายยังมี Superoxide radical (O • .2) ที่เกิดจากสเตรปโตโซโตซินไปยับยั้งการเกิด Kerbs cycle 

ลดการใชออกซิเจนที่ไมโตคอนเดรีย สงผลกระตุนการทํางานของ Xanthine oxidase (XOD) เกิด 

Superoxide radical (O 2• ), Hydrogen peroxide (H 2 O 2 ) และ Hydroxyl radical (OH • ) ตามมาโดย 

NO และ Superoxide radical (O • .2) สามารถทั้งออกฤทธิ์แยกกันและรวมกันเปน Peroxynitrite 

(ONOO • ) ซึ่งออกฤทธทําใหสาย DNA เสียหายไดเชนกัน เมื่อสาย DNA ไดรับความเสียหายจะ 

กระตุนให poly(ADP-ribose) Synthetase ทํางานโดยมี NAD เปนสารตั้งตนในการซอมแซมสาย 

DNA (DNA repair) จึงทําให NAD ภายใน β-cell ลดลง Uchigata, et al (1982 : 6084-6088, 

อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 10) มีการทดลองยืนยันวาการทดลองของ NAD เปนสาเหตุ 

มาจากสเตรปโตโซโตซิน โดยให Nicotinamide และ Picolinamide ซึ่งเปนตัวยับยั้ง Poly (ADPribose) 

synthetase สามารถที่จะปองกันการทําลายของ STZ ตอสาย DNA ใน In vivo และ 

ปองกันการลดลงของ NAD ใน In vitro การลดลงของ NAD เปนสาเหตุใหเกิดการตายของ 

เนื้อเยื่อที่ β-cell การทํางานของ β-cell ผิดปกติมีการสังเคราะห Proinsulin ลดลง จึงทําให 

β-cell หลั่งอินสุลินนอยลงเกิดโรคเบาหวานได 

4. ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการเหนี่ยวนําใหเกิดโรคเบาหวานโดยสเตรปโตโซโตซิน 

4.1 อาหาร เมื่อหนูไดรับอาหารที่มีโปรตีนสูงและคารโบไฮเดรตต่ํา (โปรตีน 63%, 

คารโบไฮเดรต 6%) กอนการฉีดสเตรปโตโซโตซิน จะทําใหโอกาสการเกิดโรคเบาหวานลดลง 

Schmidt, et al (1980 : 161-168, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 :11) 

4.2 ขนาดของสเตรปโตโซโตซินและชนิดของสัตวทดลอง ความรุนแรงของการเกิด 

โรคเบาหวานจะขึ้นอยูกับขนาดที่มากขึ้น ขนาดของสเตรปโตโซโตซินที่ใชจะอยูระหวาง 25-200 

มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามแตชนิดของสัตวทดลอง โดยขนาดของสเตรปโตโซโตซินที่ใหหนูขาว 

ประมาณ 50-65 มิลลิกรัม/กิโลกรัม Karunanayake, et al (1974 : 673-683, อางถึงใน กมลวรรณ 

ศรีปลั่ง. 2546 :11)

4.3 อายุ เมื่อใหสเตรปโตโซโตซินแกสัตวทดลองที่อายุนอยโอกาสเกิดโรคเบาหวานก็ 

จะนอยลง โดยมีรายงานการทดลองวาเมื่อใหที่ 60 มิลลิกรัม/กิโลกรัม (i.v) ในหนูอายุ 8 สัปดาห 

ผลการเหนี่ยวนําใหเกิดโรคเบาหวานดีกวาหนูอายุ 4 และ 6 สัปดาห Wong,& Wu (1994 : 131- 

136, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 12) 

Glibenclamide 

Glibenclamide เปนยากลุม Second generation sulfonylurea จับกับ Receptor ไดดีกวา 

และมี Potency สูงกวายาในกลุม First generation sulfonylurea ประมาณ 100 เทา ทําให 

สามารถใชขนาดยาที่ต่ํากวาไดจึงมีโอกาสที่จะทําใหเกิดฤทธิ์ขางเคียงจากสวนอื่นของโมเลกุลยา 

นอกเหนือจากสวน Sulfonylurea นอยกวา และอาจเกิดปฏิกิริยากับยาอื่นนอยกวาดวย (สุวัฒน 

วิมลวัฒนาภัณฑ. 2543: 503) ในผูปวยใหมควรเลือกใช Second generation sulfonylurea มากกวา 

First generation sulfonylurea เนื่องจากสามารถหลีกเลี่ยงโรคแทรกซอนจากการใชยา Sulfonylurea 

คือ Syndrome of Inappropriate ADH secretion (SIADH) และ Cholestatic jaundice ซึ่งถึงแม 

พบนอยแตรุนแรง และสามารถหลีกเลี่ยง Drug interaction ได (วิทยา ศรีมาดา. 2541: 42) ยาก 

ลุมนี้เปนยาลดน้ําตาลในเลือดชนิดหลักที่ใชมาเกือบ 40 ป และยังใชกันอยางแพรหลายในปจจุบัน 

จัดเปนยาที่ใชมากที่สุด เพราะมีฤทธิ์แรง และราคาคอนขางถูก 

1. คุณสมบัติทางเคมี 

สูตรโครงสรางทางเคมีคือ 1-{4-[2-(5-Chloro-2-methoxybenzamido) ethyl] 

benzensulfonyl} -3-cyclohexylurea โดยมีโครงสรางพื้นฐานของ Sulfonylureas ไดแก Benzene 

ring, Sulfonyl group และ Urea ซึ่งน้ําหนักโมเลกุลของ Glibenclamide เทากับ 494 Davis,& 

Gramer (1996: 1487-1518, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 12) 

2. เภสัชจลนศาสตร 

Glibenclamide จัดเปนกรดออน ถูกดูดซึมไดดีในระบบทางเดินอาหารประมาณรอยละ 

85 หลังรับประทานยา มีปริมาตรการกระจายตัวประมาณ 10-15 ลิตร สามารถจับกับพลาสมา 

โปรตีนไดมากกวา 99% โดยที่ Glibenclamide จะชอบจับกับอัลบูมินมากกวายากลุมอื่น 

Harrigan, et al (2001 : 68-78, อางถึงใน กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 13) ยาสามารถกระจายไปยัง 

อวัยวะตางๆ ของรางกาย โดยเฉพาะที่ตับ ไต ถูกเปลี่ยนแปลงที่ตับไดเปนสารที่ไมมีฤทธิ์และมี 

ฤทธิ์บางเล็กนอย (สุวัฒน วิมลวัฒนาภัณฑ. 2543 : 507) ในตับยาจะถูกเปลี่ยนเปน 4-transhydroxy 

glibenclamide และ 3-cis-hydroxy glibenclamide โดยมีฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือดไดเพียง

25% ของ Glibenclamide และถูกขับออกทางปสสาวะและอุจจาระ (อภิชาติ วิชญาณรัตน, และคน 

อื่นๆ. 2527 : 44) โดยที่คาครึ่งชีวิตจะยาวขึ้นในผูปวยโรคตับหรือไต 

3. กลไกการออกฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือด 

3.1 กลไกการออกฤทธิ์ที่ตับออน ออกฤทธิ์กระตุน β-cell ใหหลั่งอินสุลิน แตไม 

สามารถกระตุนใหเกิดการสรางอินสุลินได ยาจะออกฤทธิ์โดยไปจับกับรีเซฟเตอรที่ผนังเซลล 

เรียกวา Sulfonylurea Receptor (SUR) และทําใหเกิดการปดกั้น ATP sensitive potassium 

channels ที่ผนังเซลลของ β-cell เกิด Membrane depolarization ทําให Calcium channels ที่ผนัง 

เปด แคลเซียมวิ่งจากภายนอกเขาสูเซลล การเพิ่มขึ้นของแคลเซียมภายในเซลลทําใหมีการ 

เคลื่อนยาย Insulin granule มาที่ผนังเซลลและหลั่งอินสุลินออกมา การออกฤทธิ์ของยาจะ 

คลายคลึงกับฤทธิ์ของกลูโคสกลาวคือ เมื่อกลูโคสเขาสู β-cell โดยผานทาง GLUT2 ทําใหเกิด 

กระบวนการ Glycolysis ทําใหระดับ ATP ภายในเซลลเพิ่มขึ้น มีผลไปปดกั้น Potassium 

channels ที่ผนังเซลลเชนกัน Schmid-Antomarchi, et al (1987 : 161-168, อางถึงใน กมลวรรณ ศรี 

ปลั่ง. 2546 : 13) ปจจุบันพบวา SUR เปนสวนหนึ่งของ ATP sensitive potassium channels ซึ่ง 

อยูบนผนังเซลล นอกจากนี้ยังสามารถพบไดที่ผนังเซลลของกลามเนื้อหัวใจและหลอดเลือดซึ่งอาจ 

ทําใหยามีผลตอการเตนและการบีบตัวของหัวใจ Ashcroft,& Gribble (1999 : 903-919, อางถึงใน 


3.2 กลไกการออกฤทธิ์นอกตับออน เมื่อใชยานี้รักษาระยะยาวระดับอินสุลินในเลือด 

อาจต่ํากวาตอนกอนใหยา แตยังสามารถลดระดับน้ําตาลได นาจะเปนไปไดวายาเพิ่ม Insulin 

sensitive และ Insulin receptor binding (Nielsen, et al. 1988 : 613-620) โดยมีงานวิจัยมากมาย 

เชน มีการเพิ่มของ Insulin receptor ใน Monocyte, Adipocyte และ Erythrocytes ในผูปวย 

เบาหวานชนิดที่ 2 เพิ่มฤทธิ์ของอินสุลินใน Cell culture และกระตุนการสังเคราะห Glucose 

transporters ลดการสรางกลูโคสจากตับ ใน Culture rat hepatocytes แตมีบางรายงานที่ขัดแยง 

เชน ยาไมมีผลลดน้ําตาลในเลือดในสัตวที่ผาตัดตับออนออก ไมมีผลในผูปวยเบาหวานชนิดที่ 1 

และไมมีผลในผูปวยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ใช Somatostatin เพื่อกดการหลั่งอินสุลิน 

3.3 ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ลดระดับน้ําตาลในเลือดในผูปวยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ใน 

ระยะที่ยังไมมีภาวะ Ketoacidosis และลดระดับ Glucacon ในเลือด ซึ่งชวยลดอุบัติการณการเกิด 

ภาวะ Ketoacidosis ไดอีกทางหนึ่ง นอกจากนี้ยังลดระดับไขมันในเลือดทั้ง LDL และ 

Triglyceride ชวยใหเลือดแข็งตัวชาลง โดยมีฤทธิ์ตานเกล็ดเลือด 

3.4 ฤทธิ์ที่ไมพึงประสงค พบไดนอยมาก สวนใหญเกิดภาวะน้ําตาลในเลือดต่ํา อาจมี 

สวนทําใหอัตราการตายจากโรคหัวใจและหลอดเลือดเพิ่มขึ้น โดยทั่วไปฤทธิ์ยาที่ไมพึงประสงค

สวนใหญเกิดในเดือนแรกที่ใชยา ไดแก ผื่นคัน คลื่นไสอาเจียน เบื่ออาหาร ตัวเหลือง 

Erythema nodosum, Purpura photosensitivity, Thrombocytopenia, Red cell aplasia และ 

Agranulocytosis เปนตน 

ลักษณะทางพฤกษศาสตรของทับทิม 

ทับทิมเปนพืชที่มีอนุกรมวิธานดังนี้ (กนกอร ริ้วเหลือง. 2537 : 38) 

Kingdom : Plantae 

Subkingdom : Embryophyta 

Division : Tracheophhyta 

Subdivision : Pteropsida 

Class : Angiospermae 

Subclass : Dicotyledonae 

Order : Mytales 

Family : Punicaceae 

Genus : Punica 

Species : granatum 

1. ทับทิมมีลักษณะทางพฤกษศาสตร ดังนี้ (กนกอร ริ้วเหลือง. 2537 : 38) 

1.1 ลําตน เปนพรรณไมยืนตน ไมพุม ลักษณะผิวเปลือกลําตนเปนสีเทา สูงไม 

เกิน 3 เมตร ปลายกิ่งหอยลูลง ปลายกิ่งเล็กมักกลายเปนหนามแหลมๆ 

1.2 ใบ เปนใบเดี่ยว สวนใหญเรียงตัวแบบ Opposite ไมมีหูใบ กวาง 0.5-2.5 

เซนติเมตร ยาว 1-9 เซนติเมตร โคนใบสอบแคบ สวนที่คอนไปทางปลายสุดจะมนหรือหยักเวา 

เขาเล็กนอย เนื้อใบเนียน คอนขางบางและเปนมัน ยอดออนมีสีแดง 

1.3 ดอก ออกดอกเปนดอกเดี่ยวๆ หรือ ดอกชอแบบ Cyme เปนดอกสมบูรณเพศ 

มีดอกสีแดงสด และดอกสีขาว มี Hypanthium ดอกแบบ Regular ออกดอกที่ปลายกิ่งหรือซอก 

กิ่งแตละชอมี 1-5 ดอก 

1.4 กลีบเลี้ยง ติดกันที่ฐานเปน Hypanthium หรือ Calyx tube รูปรางคลายหมอดิน 

(urceolate) ปลายแยกมี 5-6 lobes 

1.5 กลีบดอก มี 5-7 กลีบ ซอนติดกันอยูที่ขอบของ Hypanthium เนื้อกลีบนิ่ม 

บางและยับยน

1.6 เกสรตัวผู มีจํานวนมากอยูแยกกันแบบ Perigynous หรือ Epigynous มีอับ 

เรณู 2 หอง 

1.7 เกสรตัวเมีย เปนแบบ Compound รังไขแบบ Inferior มี 8-12 carpels บาง 

ชนิดมีเพียง 3 carpels จํานวนหองเทากับจํานวน Carpel ovule มากเรียงเปน 2 วง วงนอกอยู 

สวนบนของรังไขเปนแบบ Parietal placentation วงในนอยูสวนลางของรังไขเปนแบบ Axile 

Placentation เวลาผารังไขดูตามขวางจะเห็นลักษณะซับซอนและมี Style 1 อัน Stigma 1 อัน 

1.8 ผล ลักษณะกลม โต วัดเสนผาศูนยกลางประมาณ 6-8 เซนติเมตร ผลแบบ 

Berry และ Calyx ยังคงเจริญติดอยูกับผล เมล็ดมีเยื่อสดๆ เปนเนื้อหุมอยู เรียกวา Pulp , Embryo 

ตั้งตรงไมมี Endosperm 

2. การศึกษาทางเคมี 

สารเคมีที่พบในสวนตางๆ ของทับทิมดังตอไปนี้ คณะเภสัชศาสตร 

มหาวิทยาลัยมหิดล (2533: 40-45, อางถึงใน สุนทรา หองแซง. 2542: 14-16) 

2.1 ราก n-Methyl-isopelletierine, Methyl pelletierine, Tannins, Pelletierine, 

Pseudo-pelletierine, Isopelletierine, D-Mannitol, β-Sitosterol, Betulic acid, Friedelin, Ursolic 

acid 

2.2 เปลือกตน Betulnic acid, Friedelin, Tannin, n-Methyl-isopelletierine, 

Pelletierine, Isopelletierine, Carbohydrates,D-Mannitol, Pectins, Citrict acid, Flavogallol, 

Quercetin-3-rutinoside, β-Sitosterol, Neohesperidin, Ursolic acid, Vitamins, Vitamin P, 

Essential oil 

2.3 ใบ Betulinic acid 

2.4 ผล Proteins, Carbohydrates, D-Glucose, D-Fructose, Sucrose, Polysaccharides, 

Inulin, Pectins, Oxalic acid, D-(+)-Malic acid, D-(+)-Tartaric, Citric acid, Gallic acid, P-(+)- 

Metoxy cinnamic acid, N-octadec-9t , enoic acid (Elaidic acid), Flavonoids, Anthocyanins, 

Quercetin-3-glycoside, Gum, Mucilages, Resins, Tannin, Gallotannin, Tetraterpenoids, B- 

Carotene, Waxes, Vitamins, Vitamin C, Ascorbate oxidase, Oil 

2.5 เปลือกผล Hydrolyzable tannin, Wax, Resin, Mannitol, Gum, Inulin, 

Mucilage, Gallic acid, Pectin, Calcium oxalate, Citrict acid, Malic acid, Isoquercitrin 

2.6 เนื้อในผล Callistephin, Chrysanthemin, Cyanin, Ellagic acid, Pectin, Granatin 

B, Pelargonin, Punicalagin, Punicalin 

2.7 เมล็ด Destrone

2.8 เปลือกเมล็ด Callistephin, Chrysanthemin, Cyanin, Delphin, Delphinidin, 3-O- 

B-D-glucoside, Pelargonin 

นอกจากนี้ยังมีรายงานการตรวจพบสารเคมีในทับทิม โดยไมไดระบุวาพบในสวน 

ใดดังตอไปนี้ 

Glucerol, Sorbitol, Alkaloids, n-Methyl-isopelletierine, pelletierine, Cuscohygrine, 

Hygrine, Pyrrolidines, Carbohydrates, D-Fructose, D-Galactose, D-Mannose, D-Xylose, D- 

Mannitol, D-Rhamnose, Maltosee, Raffinose, Stachyose, Citric acid, Elements, Punicin, Tannins, 

Hydrolyzable tannins, Oil 

3. ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา 

มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาดังนี้ คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล (2533 : 40-45, 

อางถึงใน สุนทรา หองแซง. 2542 : 16-18) 

3.1 ราก ฤทธิ์ขับพยาธิ (Anthelmintic activity) มีผูพบวาเปลือกรากทับทิมมีฤทธิ์ขับ 

พยาธิเสนดายในไก และสารสกัดเปลือกรากทับทิมดวยน้ํารอนไมมีผลตอพยาธิ Ancylostoma ใน 

คน 

3.2 ตน 

3.2.1 ความเปนพิษตอเซลล (Cytotoxic activity) สารสกัดเปลือกตนดวยน้ํา อะ 

ซีโตน และอีเธอร ในขนาด 5.0 เปอรเซ็นต ไมมีพิษตอ CA-Ehrlic Ascite 

3.2.2 ฤทธิ์ฆาแมลง (Insecticide) เปลือกตนทับทิมไมสามารถฆาแมลงวัน มด 

หมัด หรือแมลงสาบได 

3.3 ใบ ฤทธิ์ตานแบคทีเรีย (Antibacterial activity) สารสกัดดวยเกลือจากใบทับทิม 

ในความเขมขน 1-40 มิลลิกรัม/กิโลกรัม มีฤทธิ์ฆา Staphylococcus aureus ซึ่งเปนสาเหตุของ 

การเปนหนอง และฆา Pasteure pestis 

3.4 ดอก 

3.4.1 ฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือด (Hypoglycemic activity) เมื่อใหหนูขาวกินดอก 

ทับทิมในขนาดตัวละ 4 กรัม พบวาทําใหปริมาณน้ําตาลในเลือดลดลง 

3.5 ผล 

3.5.1 พิษตอตัวออน (Embryotoxicity) ไดมีผูทดลองทดสอบพิษของสารสกัด 

จากเปลือกผลทับทิมดวยแอลกอฮอล 95 เปอรเซ็นต พบวาในขนาด 200 มิลลิกรัมตอกิโลกรัม 

ไมเปนพิษตอตัวออนของหนูขาวเมื่อใหหนูขาวกินสารสกัดดังกลาว

3.5.2 พิษตอตับ (Hepatotoxicity) เมื่อฉีดสารสกัดเปลือกผล สวนที่มี 

Gallotannin 0.5 เปอรเซ็นต เขาทางชองทองหนูถีบจักรวันละ 20 มิลลิลิตร/กิโลกรัม 2 วัน เมื่อ 

ตรวจวันที่ 3, 5 และ 9 วัน หลังจากใหยา พบวาตับถูกทําลายอยางรุนแรง 

3.5.3 ฤทธิ์ขับพยาธิ (Anthelmintic activity) สารสกัดจากผลทับทิมดวย 

แอลกอฮอล 95 เปอรเซ็นต มีฤทธิ์ขับพยาธิไสเดือน โดยทําใหพยาธิอัมพาตและตายและไดมีผู 

ทดลองใหหนูถีบจักรกินสารสกัดจากเปลือกผลดวยเมธานอล 120 มิลลิกรัม/กิโลกรัม พบวาใน 2 

วัน ขับพยาธิ Hymenolepsis diminuta ไดถึง 87 เปอรเซ็นต 

3.5.4 ฤทธิ์คุมกําเนิด (Antiferility activity) ในอินเดียไดมีการรายงานผลของ 

เปลือกทับทิมในการคุมกําเนิดในหนูขาว และหนูตะเภาทั้งสองเพศ โดยผสมในอาหารใหหนู 

ตะเภาทั้ง 2 เพศ โดยผสมในอาหารใหหนูตะเภาในขนาด 18.0 กรัม/กิโลกรัม แตผลการทดลอง 

ไมเพียงพอที่จะสรุปไดวาไดผลและไดมีผูทําการทดลองใชสารสกัดดวยตัวทําละลายตางๆ พบวา 

สารสกัดเปลือกผลทับทิมดวยน้ํา สามารถกระตุนกลามเนื้อมดลูกหนูขาวและสารสกัดดวย 

แอลกอฮอล 95 เปอรเซ็นต ไมทําใหหนูขาวแทง เมื่อกินสารสกัด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

3.5.5 ฤทธิ์ตานเชื้อไวรัส (Antiviral activity) สารสกัดผลทับทิมดวยน้ําสามารถ 

ฆาไวรัส Red virus type I ไวรัสซึ่งเปนสาเหตุของไขหวัดใหญ โปลิโอ เริม และ Coxsackie B 5 

Virus 

3.5.6 ฤทธิ์ตอเอนไซม (Effect on enzyme) เมื่อฉีดสารสกัดเปลือกผลทับทิม 

สวนที่มีแทนนินเขาชองทองหนูถีจักรในขนาด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม จะกระตุนเอนไซม 

Glutamate-pyruvate ได และสารสกัดเปลือกผลดวยน้ํารอน มีผลยับยั้งเอนไซม Postaglandin 

synthetase เพียงเล็กนอย เมื่อใชในขนาดความเขมขน 750 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร 

นอกจากนี้มีผูพบวา Pelletierine ซึ่งสกัดจากเปลือกผล มีพิษนอยกวาเมื่อให Tannic acid แก 

กระตายวันละ 1 กรัม/กิโลกรัมและ Sherman พบวาทับทิมมีวิตามินสูงแต Wasta และ White 

พบวาทับทิมไมสามารถปองกันโรคลักปดลักเปดได 

3.6 เมล็ด 

3.6.1 ฤทธิ์คุมกําเนิด (Antifertility activity) น้ํามันจากเมล็ดทับทิมมีผลตอ 

ระบบสืบพันธุหลายอยางเมื่อฉีดเขาชองทองหนูถีจักรตัวละ 0.2 มิลลิลิตร มีผลทําใหกลามเนื้อ 

มดลูก คลายตัว และเมื่อฉีดเขาชองทองหนูถีบจักรตัวละ 0.4 มิลลิลิตร หรือฉีดเขาชองทอง 

กระตายตัวละ 0.5 มิลลิลิตร จะมีผลเหมือนฮอรโมนเพศหญิง และเมื่อนําน้ํามันไป Soponified 

นําสวนที่ไมทําปฏิกิริยาไปฉีดเขาชองทองกระตายตัวละ 250 มิลลิกรัม พบวามีฤทธิ์เหมือน

ฮอรโมนเพศหญิงซึ่งมีผูพบผลเชนเดียวกัน เมื่อฉีดเขาผิวหนังหนูขาวซึ่งตัดมดลูกออกและในหนู 

ถีบจักรซึ่งตัดมดลูกออก 

3.6.2 ฤทธิ์ตานแบคทีเรีย (Antibacterial activity) น้ํามันจากเมล็ดสามารถฆา 

Klebsiella pneumoniae ซึ่งเปนสาเหตุของนิวมอเนีย Sh. flexneri และ Salmonella paratyphi 

3.6.3 ฤทธิ์ขับพยาธิ (Antthelmintic activity) สารสกัดแอลกอฮอล 95 

เปอรเซ็นต สามารถขับพยาธิ Haemochus contortis ขนาดที่ไดผล 50 เปอรเซ็นตคือ 0.5 

มิลลิกรัม/กิโลกรัม สารสกัดทับทิมเมื่อใชเดี่ยวๆ หรือใชรวมกับนิโคติน 0.5 เปอรเซ็นต มีฤทธิ์ใน 

การขับถายพยาธิในลําไสกบ คือ Diplodiscus sp., Lorogenes sp. และ Cosmacerca sp. แตมีผู 

พบวาไมมีผลตอพยาธิปากขอ จะเห็นไดวาทับทิมมีสารซึ่งมีฤทธิ์ขับพยาธิ คือ Pelletierine แต 

เนื่องจากการทดสอบความเปนพิษมีหลักฐานนอย จึงยังคงไมแนะนําใหใช สวนฤทธิ์ในการแก 

อาการทองเสียก็เนื่องจากมีสารแทนนิน 

งานวิจัยที่เกี่ยวของ 

กมลวรรณ ศรีปลั่ง. (2546 : 64) ไดทําการศึกษาฤทธิ์ลดระดับน้ําตาลในเลือดของสาร 

สกัดจากใบหญาหนวดแมวในหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน โดยไดศึกษา 

หาสารประกอบเคมีในสารสกัดดวยน้ําของใบหญาหนวดแมว พบปริมาณ Phenolic compounds 

13.07±7.50 มิลลิกรัม/กรัม และปริมาณ Flavonoids 1.73±0.14 ไมโครกรัม/กรัม ซึ่งสารทั้งสอง 

ชนิดนี้ไดมีรายงานวาสามารถลดน้ําตาลในเลือดได และนํามาทดสอบฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือดดวย 

วิธี Oral Glucose Tolerance Test (OGTT) พบวาในหนูปกติ สารสกัดขนาด 0.2 และ 0.5 

กรัม/กิโลกรัม มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือดไดเล็กนอย โดยที่ 1.0 กรัม/กิโลกรัม มีผลลดระดับ 

น้ําตาลในเลือดมากที่สุด และมีผลใกลเคียงกับกลุมที่ไดรับ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

สวนในหนูเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน พบวาสารสกัดขนาด 0.5 และ 1.0 

กรัม/กิโลกรัม มีผลลดระดับน้ําตาลอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ และเมื่อใหสารสกัดขนาด 0.5 กรัม/ 

กิโลกรัม วันละครั้งทุกวันเปนเวลา 14 วัน ไมพบความแตกตางอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ของ 

ระดับน้ําตาลในวันที่ 8 แตพบในกลุมที่ไดรับ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สวนในวันที่ 

14 พบวาทั้ง 2 กลุม มีระดับน้ําตาลในเลือดลดลงอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ ผลตอสารเคมีในเลือด 

สวนใหญไมมีความแตกตางอยางมีนัยสําคัญทางสถิติเมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน 

ยกเวนคา AST และ HDL พบวาสารสกัดไมมีผลกอใหเกิดพยาธิสภาพตอเนื้อเยื่อตางๆ

Jafri, M.A. (1999: 309-314) ไดทําการศึกษาผลของสารสกัดจากดอกทับทิมในการลด 

ระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยอัลลอกแซน โดยทดลองในหนูขาว 

สายพันธุ Wistar แบงออกเปน 5 กลุม กลุมละ 6 ตัว คือ กลุมควบคุมปอนดวยน้ํากลั่น กลุมที่ 

ปอนดวย Tolbutamide 500 มิลลิกรัม/กิโลกรัม กลุมที่ปอนดวยสารสกัดจากดอกทับทิมขนาด 

300 400 500 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ในหนูทุกกลุมกินน้ําตาลกลูโคสขนาด 2 กรัม/กิโลกรัม หลังให 

สารทดสอบ 30 นาที และทําการเจาะเลือดเพื่อตรวจวัดระดับน้ําตาลที่เวลา 30 และ 90 นาที 

หลังใหน้ําตาลกลูโคส พบวา 30 นาที หลังใหกินน้ําตาลกลูโคสระดับน้ําตาลในเลือดจะเพิ่มขึ้น 

เปน 2 เทา ในกลุมควบคุมและมีแนวโนมลดลงเรื่อยๆ ในกลุมที่ปอนดวย Tolbutamide และ สาร 

สกัดจากดอกทับทิม และที่เวลา 90 นาที ทุกขนาดของสารสกัดจากดอกทับทิมจะมีประสิทธิภาพ 

ในการลดระดับน้ําตาลในเลือด โดยเฉพาะในกลุมที่ปอนดวย Tolbutamide 

สุนทรา หองแซง. (2542 : 40) ไดทําการศึกษาผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม 

ตอการยับยั้งการเจริญของ Shigella บางชนิดซึ่งเปนสาเหตุของโรคบิด โดยศึกษาอิทธิพลรวมของ 

ชนิดของแบคทีเรียซึ่งไดแกแบคทีเรีย 3 ชนิดคือ Sh. Dysenteriae, Sh. Flexneri, Sh. sonnei และ 

ระดับความเขมขนของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมมี 5 ระดับคือ 60 120 80 240 และ 300 

มิลลิกรัม/มิลลิลิตร ผลการทดลองพบวาแบคทีเรีย Sh. Flexneri และ Sh. sonnei เมื่อไดรับสาร 

สกัดจากเปลือกผลทับทิมดวยความเขมขน 300 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร ถูกยับยั้งการเจริญมากกวา 

แบคทีเรียชนิดตางกันที่ไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมความเขมขนอื่น แบคทีเรีย Sh. Flexneri 

ที่ไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมถูกยับยั้งการเจริญมากกวาแบคทีเรีย Sh. Sonnei และ Sh. 

Dysenteriae และสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมระดับความเขมขน 300 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร สามารถ 

ยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียมากกวาสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมระดับความเขมขนอื่น 

จารุวรรณ สุมมาตย. (2543) ไดทําการศึกษาสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่ไดจาก 

การสกัดแบบตอเนื่องดวย Hexane, Chloroform และ Methanol ไปทดสอบฤทธิ์ในการยับยั้งการ 

เจริญเติบโตของเชื้อ Shigella sonnei, Shigella flexneri, Salmonella typhi, Vibrio cholerae 

flexneri และ Salmonella typhi ไดดี สวนสารสกัด Chloroform และ Methanol ยับยั้งได 

เล็กนอย จากการศึกษาสารสกัด Hexane ทางเคมีเบื้องตน พบวามีสวนยอยที่สามารถยับยั้งการ 

เจริญของเชื้อไดคือ สวนยอยที่ 79-80 ยับยั้งการเจริญของ Shigella flexneri ไดดี สวนยอยที่ 21- 

29 และ 61-73 ยับยั้งเชื้อ Shigella sonnei, Shigella flexneri และ Salmonella typhi ได และ 

สวนยอย 31-40 ยับยั้ง Shigella sonnei และ Salmonella typhi ได สามารถแยกองคประกอบ 

ทางเคมีของสวนยอยที่ 79-80 ได คือ กรดแทนนิค

Das, A.K. (2001 : 628-9) ไดทําการศึกษาฤทธิ์ลดระดับน้ําตาลในเลือดของสารสกัด 

จากเมล็ดทับทิมในหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน โดยนําสารสกัดจาก 

เมล็ดทับทิมที่สกัดดวยเมธานอลในขนาด 300 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Chlorpropamide 

200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ใหหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซินกิน พบวาสาร 

สกัดจากเมล็ดทับทิมสามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยสเตรปโตโซโตซินไดอยางมีนัยสําคัญที่ 47% และ 52% ตามลําดับที่ 12 ชั่วโมง 

Ragavan, B., & Krishnakumari, S. (2006 : 123-128) ไดทําการศึกษาฤทธิ์ของสาร 

สกัดจากรากของ T. Arjura ในการลดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยอัลลอกแซน และศึกษาการทํางานของเอนไซม Hexokinase, Aldolase และ 

Phosphoglucoisomerase และ Gluconeogenic เชน Glucose-6-phosphatase และ Fructose-1, 6- 

diphosphatase ในตับและไตของหนูปกติและหนูเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยอัลลอกแซนโดยปอน 

สารสกัดจากราก T. Arjura ขนาด 250 และ 500 มิลลิกรัม/กิโลกรัม เปนเวลา 30 วัน ผลการ 

ทดลองพบวาระดับน้ําตาลในเลือดลดลงอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

สมมติฐานการวิจัย 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิมสามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดและไมมีผลตอการ 

เปลี่ยนแปลงของระดับเอนไซม AST , ALT และระดับ BUN, Cr ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ 

ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน


วิธีดําเนินการวิจัย 

แบบของการวิจัย 

การวิจัยเรื่อง ฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือด 

ของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน เปนการวิจัยเชิงทดลอง 

ประชากรและกลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย 

หนูขาวเพศผูสายพันธุ Spraque Dawley น้ําหนัก 160-210 กรัม อายุ 7-8 สัปดาห 

จํานวน 35 ตัว จากสํานักสัตวทดลองแหงชาติมหาวิทยาลัยมหิดล ตําบลศาลายา อําเภอนครชัยศรี 

จังหวัดนครปฐม นํามาเลี้ยงที่หนวยสัตวทดลอง คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวิทยาลัยมหิดล 

เครื่องมือที่ใชในการวิจัย 

1. สารเคมี 

1.1 Streptozotocin (Sigma, U.S.A) 

1.2 Glibenclamide ( Daonil ® , Hoechst Marion Roussel, Germany) 

1.3 Citric acid (Riedel-dettaen, U.S.A.) 

1.4 Tri-Sodium citrate (Analar BDH, England) 

1.5 95% เอธิลแอลกอฮอล 

1.6 70 % Alcohol 

1.7 Pevedine solution 

1.8 Sodium Chlorohydrate 4% 

1.9 Sterile water 

2. เครื่องมือ 

2.1 Glucose Meter ( Advantage ® , Roche Diagnostics Co, Thailand)

2.2 Rotary Vacuum Evaporator ยี่หอ Heidolph 

2.3 Oven ยี่หอ Memmert 

2.4 เครื่องบดไฟฟา ยี่หอ DANGER 

2.5 เครื่องชั่งแบบละเอียด ยี่หอ Sartorius รุน GR-200 

2.6 เครื่องชั่งน้ําหนัก 

2.7 ปากกาวัด pH 

3. อุปกรณ 

3.1 ขวดรูปชมพู 

3.2 กระดาษกรองเบอร 4 ยี่หอ Whatman 

3.3 บีกเกอร 

3.4 กรรไกรตัดไหม 

3.5 ปเปต 

3.6 Needle ขนาด 20 21 และ 24 ยี่หอ Nipro 

3.7 Micro-Hematocrit tube (Non-Heparin) ยี่หอ Vitrex 

3.8 Syringe Insulin ขนาด 100 ยูนิต ยี่หอ Terumo 

3.9 Syringe ขนาด 3 5 10 และ 50 มิลลิลิตร ยี่หอ Nipro 

3.10 Endroffin tube 

วิธีดําเนินการทดลองและการเก็บรวบรวมขอมูล 

1. การสกัดเปลือกผลทับทิม 

1.1 นําเปลือกผลทับทิมมาอบแหงที่อุณหภูมิ 60 องศาเซลเซียส เปนเวลา 96 

ชั่วโมง บดใหละเอียดดวยเครื่องบดไฟฟา นํามาจํานวน 40 กรัม ใสในขวดรูปชมพูขนาด 250 

มิลลิลิตร เติมเอธิลแอลกอฮอล 95 เปอรเซ็นต ปริมาตร 160 มิลลิลิตร แชไวนาน 48 ชั่วโมง 

1.2 นํามากรองดวยกระดาษกรองเบอร 4 

1.3 นําไประเหยตัวทําละลายออก ดวยเครื่อง Rotary Vaccuum Evaporator ที่ 

อุณหภูมิ 40 องศาเซลเซียส เพื่อทําใหสารสกัดเขมขนขึ้น แลวนําไปอบที่อุณหภูมิ 37 องศา 

เซลเซียส จะไดสารสกัดที่มีลักษณะยางเหนียวสีน้ําตาล 

2. การเหนี่ยวนําหนูขาวใหเปนเบาหวาน

2.1 งดอาหารหนูขาวกอนฉีดสเตรปโตโซโตซิน 24 ชั่วโมง ตรวจวัดระดับน้ําตาล 

ในเลือดโดยขลิบปลายหางหนูขาวประมาณ 0.1 มิลลิเมตร ดังแสดงในภาพที่ 3.1 และตรวจวัด 

ระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช Glucose meter (Advantage ® ) ดังแสดงในภาพที่ 3.2 หลังจากนั้น 

เหนี่ยวนําหนูขาวใหเปนเบาหวานโดยการฉีดสเตรปโตโซโตซินขนาด 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ที่ 

ละลายใน Citrate buffer ( pH 4.5) เขาทางหลอดเลือดดําบริเวณหางของหนูขาว 

2.2 หลังจากฉีดสเตรปโตโซโตซินแลวทําการตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดของหนู 

ขาวทุก 3 วัน เปนเวลา 1 อาทิตย โดยงดอาหารหนูขาว 8 ชั่วโมง และขลิบปลายหางหนูขาว 

ประมาณ 0.1 มิลลิเมตร เพื่อวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช Glucose meter (Advantage ® ) เพื่อ 

คัดเลือกหนูขาวที่มีระดับน้ําตาลในเลือดมากกวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร เขาทําการทดลอง และ 

ถือเปนหนูขาวเบาหวานที่ใชในการทดลองครั้งนี้ 

ภาพที่ 3.1 การขลิบปลายหางหนูขาวเพื่อวัดระดับน้ําตาลในเลือด

ภาพที่ 3.2 การตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช Glucose meter (Advantage ® ) 

3. การทดสอบฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือด 

ของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

3.1 แบงหนูขาวเบาหวานออกเปน 5 กลุม กลุมละ 5 ตัว ดังนี้ 

กลุมที่ 1 กลุมควบคุม ปอนน้ํากลั่น 0.5 มิลลิลิตร/ตัว 

กลุมที่ 2 ปอน Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

กลุมที่ 3 ปอนสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 



3.2 ทําการปอนสารดังกลาวทุกวัน วันละ 1 ครั้ง ในหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม 

ติดตอกันนาน 7 วัน และหยุดปอนสารดังกลาวในหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม เปนเวลา 7 วัน 

3.3 งดอาหารหนูขาวเบาหวานกอนทําการตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือด 8 ชั่วโมง 

และตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยขลิบปลายหางหนูขาวเบาหวานประมาณ 0.1 มิลลิเมตร 

และตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช Glucose meter (Advantage ® ) ในหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 

กลุม ในวันที่ 1 3 5 7 11 และ 14 

4. การศึกษาผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่มีผลตอระดับเอนไซม AST, ALT 

และระดับ BUN, Cr ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

4.1 แบงหนูขาวเบาหวานเปน 5 กลุม กลุมละ 5 ตัว ดังนี้ 

กลุมที่ 1 กลุมควบคุม ปอนน้ํากลั่น 0.5 มิลลิลิตร/ตัว

กลุมที่ 2 ปอน Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 




4.2 ทําการปอนสารดังกลาวทุกวัน วันละ 1 ครั้ง ในหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม 

ติดตอกันนาน 7 วัน และหยุดปอนสารดังกลาวในหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม เปนเวลา 7 วัน 

4.3 งดอาหารหนูขาวเบาหวานกอนทําการตรวจวัดระดับเอนไซมในเลือดไดแก 

AST, ALT 8 ชั่วโมง และทําการเจาะเลือดบริเวณหัวตาของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุมในวันที่ 

1 7 และ 14 และตรวจวัดระดับ BUN และ Cr ในวันที่ 1 และ 14 

การวิเคราะหขอมูลทางสถิติ 

1. เปรียบเทียบคาเฉลี่ยของระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยสเตรปโตโซโตซิน ในกลุมทดลองทั้ง 5 กลุม ในการทดลองที่ 1 โดยใช ANOVA และ 

โปรแกรมทางคอมพิวเตอร Stata กําหดระดับความเชื่อมั่น p


ผลการวิเคราะหขอมูล 

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลลดระดับน้ําตาลในเลือด (FBS) 


จากการเหนี่ยวนําใหหนูขาวเปนเบาหวานโดยการฉีด STZ 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

หลังจากนั้น 3 วัน ตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวโดยใช Glucose meter เพื่อคัดเลือก 

หนูขาวที่มีระดับน้ําตาลในเลือดมากกวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร เขาทําการทดลองและกําหนดเปน 

หนูขาวเบาหวานที่ใชในการทดลองครั้งนี้ 

จากการวัดระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 กอนไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 

5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามลําดับ ในวันที่ 1 พบวาระดับน้ําตาลในเลือดกอนไดรับสารดังกลาวไม 

มีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม (กลุม 1 ; ปอนน้ํา 

กลั่น) ในเวลาเดียวกัน 

หลังจากปอนสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/ 

กิโลกรัมและ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม แกหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 

ตามลําดับ วันละครั้งเปนเวลา 7 วันติดตอกัน ผลการทดลองดังแสดงในตารางที่ 4.1 และภาพที่ 

4.1 ดังนี้ ในวันที่ 3 หลังจากหนูขาวเบาหวานไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 

และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม พบวาระดับน้ําตาลใน 

เลือดมีแนวโนมลดลงในหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 และ 5 แตไมมีความแตกตางอยางมีนัยสําคัญ 

ทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตน (วันที่ 1 ; กอน 

ปอนสารทดสอบ) ในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 2 ระดับน้ําตาลในเลือดมีแนวโนม 

ลดลง และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

ควบคุมในเวลาเดียวกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 2 ระดับ 

น้ําตาลในเลือดมีแนวโนมลดลง และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

ตารางที่ 4.1 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับน้ําตาลในเลือด (FBS) หลังไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม 

กลุม 

1 

2 

3 

4 

5 

ระดับน้ําตาลในเลือด (มิลลิกรัม/เดซิลิตร) 

วันที่ 1 วันที่ 3 วันที่ 5 วันที่ 7 วันที่ 11 วันที่ 14 

218.40±106.50 

(99±9.03) d 217.20±103.88 326.40±137.79 232.80±53.59 339.75±103.82 361.75±45.24 

227.20±92.80 

(105.4±11.08 101.80±4.71 * a 93.20±4.65 *** b 102.80±6.05 *** a 126.40±15.14 *** 305.80±59.73 

) d 

146.40±14.00 

(99.6±8.56) d 120.80±18.03 159.00±12.26 ** 117.80±19.30 *** 157.60±10.13 *** 156.20±17.21 *** 

151.40±20.00 

(107.8±9.12) d 129.00±10.95 136.20±3.03 ** 108.80±12.55 *** b 151.00±11.00 *** 154.00±14.12 *** 

145.00±12.22 

(114.6±9.56) d 142.80±10.84 148.00±13.03 ** 121.80±14.49 *** 165.60±21.61 *** 142.00±19.62 *** 

กลุม 1 หมายถึง กลุมควบคุม 

กลุม 2 หมายถึง กลุมปอน Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

กลุม 3 หมายถึง กลุมปอนสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 



* p < 0.05 เมื่อเปรียบเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน 

** p < 0.01 เมื่อเปรียบเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน 

*** p < 0.001 เมื่อเปรียบเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน 

a = p < 0.05 เมื่อเปรียบเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน 

b = p < 0.01 เมื่อเปรียบเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน 

c = p < 0.001 เมื่อเปรียบเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน 

d= คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับน้ําตาลในเลือดกอนฉีด STZ

500 

ระดั บ FBS (มก./ดล.) 

400 

300 

200 

100 

0 

1 3 5 7 1 1 1 4 

เว ลา (วั นที่ ) 

กลุ ม 1 กลุ ม 2 กลุ ม 3 กลุ ม 4 กลุ ม 5 

ภาพที่ 4.1 ผลของระดับน้ําตาลในเลือด (FBS) ของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจาก 

เปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วัน และหยุดไดรับสาร 

ดังกลาวเปนเวลา 7 วัน 












d= คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับน้ําตาลในเลือดกอนฉีด STZ

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับเอนไซม AST ในเลือด 


จากการวัดระดับเอนไซม AST ในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 2 3 4 และ 5 ซึ่ง 

เปนคาบงชี้การทํางานของตับ กอนไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 

มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามลําดับ ในวันที่ 1 พบวาระดับ 

เอนไซม AST ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม 

(กลุม 1 ; ปอนน้ํากลั่น) ในเวลาเดียวกัน 




4.2 ดังนี้ ในวันที่ 7 หลังจากหนูขาวเบาหวานไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 

และ 600มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ในหนูขาวเบาหวานกลุม 

3 4 5 และ 2 ตามลําดับ พบวาระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้นในหนูขาวเบาหวานกลุม 

3 4 และ 5 แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม 

ในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตน (วันที่ 1 ; กอนปอนสารทดสอบ) ในกลุมเดียวกัน สวนหนู 

ขาวเบาหวานกลุม 2 ระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) 

เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาว 

เบาหวานกลุม 2 ระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ 

ทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และหนูขาวเบาหวานกลุม 3 

ระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ 

(p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน

ตารางที่ 4.2 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม AST ในเลือดหลังไดรับสาร 


กลุม 

1 

2 

3 

4 

5 

ระดับเอนไซม Asparate aminotransferase (ยูนิต/ลิตร) 

วันที่ 1 วันที่ 7 วันที่ 14 

166.40±35.21 

(78.4±7.70) e 221.80±43.45 426.50±217.90 a 

174.80±13.66 

(83.4±4.56) e 349.80±72.94 ** b 441.00±73.24 c 

197.80±11.73 

(84.8±5.26) e 240.80±18.55 265.60±49.36 a 

185.20±37.83 

(87.8±3.56) e 221.40±31.07 260.00±60.30 

152.00±24.05 

(83.6±7.30) e 192.40±31.38 240.80±79.62 












e= คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม AST กอนฉีด STZ

ระดั บ AST (ยู นิ ต /ลิ ตร) 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

1 7 1 4 

เว ล า (วั นที่ ) 


ภาพที่ 4.2 ผลของระดับเอนไซม AST ในเลือดของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจาก 

เปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วัน และหยุดไดรับสาร 

ดังกลาวเปนเวลา 7 วัน 












e= คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม AST กอนฉีด STZ

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับเอนไซม ALT ในเลือด 


จากการวัดระดับเอนไซม ALT ในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 

กอนไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ 

Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามลําดับ ในวันที่ 1 พบวาระดับเอนไซม ALT ไมมีความ 

แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม (กลุม 1 ; ปอนน้ํากลั่น) ใน 

เวลาเดียวกัน 


กิโลกรัม และ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม แกหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 


4.3 ดังนี้ ในวันที่ 7 หลังจากหนูขาวเบาหวานไดรับสารดังกลาว พบวา ระดับเอนไซม ALT มี 

แนวโนมเพิ่มขึ้นในหนูขาวเบาหวานกลุม 2 3 และ 4 แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ 

ทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตน (วันที่ 1 ; กอน 

ปอนสารทดสอบ) ในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 5 ระดับเอนไซม ALT มีแนวโนม 

เพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมใน 

เวลาเดียวกัน 

เมื่อหยุดใหสารดังกลาวแกหนูขาวเบาหวานกลุม 2 3 4 และ 5 เปนเวลา 7 วัน 

(วันที่ 8-14) พบวา ในวันที่ 14 ระดับเอนไซม ALT มีแนวโนมเพิ่มขึ้น ในหนูขาวเบาหวาน 

กลุม 3 แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมใน 

เวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 2 ระดับเอนไซม 

ALT มีแนวโนมเพิ่มขึ้น แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับ 

กลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน แตมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลา 

เดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน และหนูขาวเบาหวานกลุม 5 ระดับเอนไซม ALT 

มีแนวโนมเพิ่มขึ้น แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุม 

ควบคุมในเวลาเดียวกัน และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

ตารางที่ 4.3 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม ALT ในเลือดหลังไดรับ 


กลุม 

1 

2 

3 

4 

5 

ระดับเอนไซม Alanine aminotransferase (ยูนิต/ลิตร) 

วันที่ 1 วันที่ 7 วันที่ 14 

50.80±7.66 

(36.8±2.95) f 59.40±8.11 120.00±103.15 

43.00±5.65 

(35.2±2.39) f 74.00±22.44 101.40±28.57 b 

50.80±4.86 

(35.8±3.56) f 58.00±4.30 60.80±8.43 

51.60±8.44 

(35.6±3.05) f 61.00±8.45 44.60±11.56 

44.00±2.82 

(34.4±2.30) f 55.00±3.16 a 56.60±9.07 a 












f = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม ALT กอนฉีด STZ

250 

ระดั บ ALT (ยู นิ ต /ลิ ตร) 

200 

150 

100 

50 

0 

1 7 1 4 



ภาพที่ 4.3 ผลของระดับเอนไซม ALT ในเลือดของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปน 

เวลา 7 วัน และหยุดไดรับสารดังกลาวเปนเวลา 7 วัน 












f = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับเอนไซม ALT กอนฉีด STZ

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับ BUN ในเลือดของ 


จากการวัดระดับ BUN ในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 ซึ่งเปนคา 

บงชี้การทํางานของไต กอนไดรับสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 

มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามลําดับ ในวันที่ 1 พบวาระดับ 

BUN ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม (กลุม 1 ; 

ปอนน้ํากลั่น) ในเวลาเดียวกัน 



ตามลําดับ วันละครั้งเปนเวลา 7 วันติดตอกัน และหยุดปอนสารดังกลาวแกหนูขาวเบาหวานทุก 

กลุมเปนเวลา 7 วัน (วันที่8-14) ผลการทดลองดังแสดงในตารางที่ 4.4 และภาพที่ 4.4 ดังนี้ ใน 

วันที่ 14 ของการทดลอง พบวาระดับ BUN มีแนวโนมเพิ่มขึ้นในหนูขาวเบาหวานกลุม 4 และ 

5 แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลา 

เดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตน (วันที่ 1; กอนปอนสารทดสอบ) ในกลุมเดียวกัน สวนหนูขาว 

เบาหวานกลุม 2 ระดับ BUN มีแนวโนมเพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ 

(p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และหนูขาวเบาหวานกลุม 3 ระดับ BUN มี 

แนวโนมเพิ่มขึ้น และมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุม 

ควบคุมในเวลาเดียวกัน

ตารางที่ 4.4 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ BUN ในเลือดหลังไดรับสารสกัดจาก 

เปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม 

กลุม 

1 

2 

3 

4 

5 

ระดับ Blood urea nitrogen (มิลลิกรัม/เดซิลิตร) 

วันที่ 1 วันที่ 14 

19.25±0.95 

(17.6±1.14) g 28.00±10.86 

18.00±1.00 

(15.4±1.14) g 22.40±2.07 b 

21.00±2.00 

(17.4±1.34) g 24.80±2.77 a 

21.20±1.78 

(16±1.87) g 21.20±3.03 

21.40±1.94 

(17.2±0.84) g 22.80±4.38 












g = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ BUN กอนฉีด STZ

50 

ระดั บ BUN (มก./ดล.) 

40 

30 

20 

10 

0 

1 1 4 



ภาพที่ 4.4 ผลของระดับ BUN ในเลือดของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผล 

ทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วัน และหยุดไดรับสารดังกลาวเปน 

เปนเวลา 7 วัน 












g = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ BUN กอนฉีด STZ

ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับ Cr ในเลือดของหนู 

ขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

จากการวัดระดับ Cr ในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 3 4 5 และ 2 กอนไดรับ 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ Glibenclamide 

5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ตามลําดับ ในวันที่ 1 พบวาระดับ Cr ไมมีความแตกตางกันอยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) ในหนูขาวเบาหวานกลุม 2 3 และ 4 เมื่อเทียบกับกลุมควบคุม (กลุม 

1 ; ปอนน้ํากลั่น) ในเวลาเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 5 ระดับ Cr มีความแตกตางกันอยาง 

มีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตนในกลุมเดียวกัน 

และหนูขาวเบาหวานกลุม 4 ระดับ Cr มีแนวโนมลดลง และไมมีความแตกตางกันอยางมี 

นัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน และเทียบกับคาเริ่มตนใน 

กลุมเดียวกัน สวนหนูขาวเบาหวานกลุม 5 ระดับ Cr มีแนวโนมลดลง และไมมีความแตกตาง 

กันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน แตมีความแตกตาง 

กันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p

ตารางที่ 4.5 คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ Cr ในเลือดหลังไดรับสารสกัด 

จากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ของหนูขาวเบาหวานทั้ง 5 กลุม 

กลุม 

1 

2 

3 

4 

5 

ระดับ Creatinine (มิลลิกรัม/เดซิลิตร) 

วันที่ 1 วันที่ 14 

0.55±0.06 

(0.66±0.05) h 0.70±1.41 

0.64±0.05 

(0.7±0.1) h 0.82±0.08 b 

0.64±0.05 

(0.68±0.15) h 0.72±0.08 

0.66±0.05 

(0.62±0.16) h 0.62±0.04 

0.72±0.08 * 

(0.7±0.12) h 0.58±0.04 a 












h = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ Cr กอนฉีด STZ

1 

0.8 

ระดั บ Cr (มก./ดล.) 

0.6 

0.4 

0.2 

0 

1 1 4 



ภาพที่ 4.5 ผลของระดับ Cr ในเลือดของหนูขาวเบาหวานภายหลังไดรับสารสกัดจากเปลือกผล 

ทับทิม และ Glibenclamide วันละครั้งเปนเวลา 7 วัน และหยุดไดรับสารดังกลาว 

เปนเวลา 7 วัน 












h = คาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานของระดับ Cr กอนฉีด STZ


สรุปผลการวิจัย อภิปรายผล และขอเสนอแนะ 

สรุปผลการทดลอง 

หนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวยสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 

600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดไดใกลเคียงกัน อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ 

สวนหนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวย Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สามารถลดระดับ 

น้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานไดดีที่สุด และผลตอระดับเอนไซม Asparate aminotransferase 

(AST) Alanine aminotransferase (ALT) และระดับ Blood urea nitrogen (BUN) Creatinine (Cr) 

ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) ในหนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวยสาร 

สกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และหนูขาวเบาหวานกลุม 

ที่ปอนดวย Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ยกเวนระดับเอนไซม Asparate 

aminotransferase (AST) มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุม

ควบคุมในเวลาเดียวกัน และสารสกัดดังกลาวสามารถลดระดับน้ําตาลในเลือดไดอยางมีนัยสําคัญ 

ทางสถิติ (p

สถิติ (p0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน ซึ่งสอดคลองกับการศึกษาของ Anon ที่พบวา 

เมื่อฉีดสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมสวนที่มี Gallotannin ความเขมขน 0.5% เขาชองทองหนูถีบ 

จักร วันละ 20 มิลลิลิตร/กิโลกรัม เปนเวลา 2 วัน เมื่อตรวจตับของหนูถีบจักรวันที่ 3 5 และ 9 

หลังจากใหสารสกัด พบวาตับถูกทําลายอยางรุนแรง (Anon. 1978: 388) และจากการศึกษาของ 

Tri Budhi Murdiati. ถึงการปองกันพิษของ Hydrolyzable tannin ในสารสกัดจากใบ Climedia 

hirta โดยแคลเซียมไฮดรอกไซม พบวาในใบ Climedia hirta (harendong) มี Hydrolyzable 

tannin อยู 19% และเมื่อปอนสารสกัด 50% harendong เปนเวลา 28 วัน และตรวจวัดระดับ 

เอนไซม AST และ ALT พบวาระดับเอนไซมทั้งสองสูงขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ จาก 50.20 

ยูนิต/ลิตร เปน 219.60 ยูนิต/ลิตร และ 20.6 ยูนิต/ลิตร เปน 63.3 ยูนิต/ลิตร ตามลําดับ และ 

เซลลตับมีขนาดใหญขึ้น (Murdiati, et al. 2006 : 325-331) สวนหนูขาวเบาหวานกลุมที่ปอนดวย 

Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม มีผลทําใหระดับเอนไซม AST เพิ่มขึ้น และมีความแตกตาง 

กันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p0.05) เมื่อเทียบ 

กับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน ซึ่งสอดคลองกับการศึกษาถึงผลของ Glibenclamide ที่มีผลตอการ 

ทํางานของตับ โดยให Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม วันละครั้งเปนเวลา 14 วัน ในหนู 

ขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน พบวาระดับเอนไซม AST และ ALT มี 

แนวโนมเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน (กมลวรรณ

ศรีปลั่ง. 2546 : 68)จากผลการทดลองดังกลาวจะเห็นไดวาจากการศึกษาผลของสารสกัดจากเปลือก 

ผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับเอนไซม AST ในเลือดของหนูขาวเบาหวาน 

พบวาหนูขาวเบาหวานกลุม 1 ในวันที่ 1 กอนปอนน้ํากลั่น ระดับเอนไซม AST มีคามากกวา 

ปกติ (166.4±35.21 ยูนิต/ลิตร) ของหนูขาวเพศผูสายพันธุ Spraque Dawley (คาปกติเทากับ 

95±31.7 ยูนิต/ลิตร) สวนในวันที่ 7 ระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้น (221.80±43.45 ยู 

นิต/ลิตร) แตไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p >0.05) เมื่อเทียบกับคาเริ่มตนใน 

กลุมเดียวกัน แสดงใหเห็นวา STZ มีผลทําลายตับและทําใหระดับเอนไซม AST มีคาเพิ่มขึ้น 

ตลอดการทดลอง ซึ่งสอดคลองกับการศึกษาของ Daniela M. Mori พบวาหนูขาวเบาหวานที่ถูก 

เหนี่ยวนําโดย STZ มีผลทําใหเนื้อเยื่อตับและไตถูกทําลาย และทําใหระดับเอนไซม AST และ 

ALT สูงขึ้น (Mori, et al. 2003 : 183-191) และผลการศึกษาของ Imeda, A. พบวา DNA ในเซลล 

ตับถูกทําลายในหนู mice ที่เหนี่ยวนําใหเปนเบาหวานโดยการฉีด STZ 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

ทาง Intraperitoneal (i.p) และสงผลใหระดับเอนไซม AST และ ALT เพิ่มขึ้น (Imeda, et al. 

2002 : 1415-1422) ดังนั้นการที่ระดับเอนไซม AST มีแนวโนมเพิ่มขึ้นในหนูขาวเบาหวานกลุม 2 

3 4 และ 5 นั้น อาจเกิดจากการออกฤทธิ์ของ STZ ที่มีผลทําลายตับสวนหนึ่งและการออกฤทธิ์ 

ของสารทดสอบที่ปอนแกหนูขาวเบาหวานในการทดลองครั้งนี้ 

3. ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม และ Glibenclamide ที่มีผลตอระดับ BUN 

และ Cr ในเลือดของหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโตโซโตซิน 

สารสกัดจากเปลือกผลทับทิมขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม และ 

Glibenclamide 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม มีผลทําใหระดับ BUN และ Cr เพิ่มขึ้น แตไมมีความ 

แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) เมื่อเทียบกับกลุมควบคุมในเวลาเดียวกัน อาจเกิด 

จากภาวะขาดน้ําซึ่งพบไดในผูปวยโรคเบาหวานเนื่องจากมีอาการปสสาวะบอย จึงทําใหความ 

เขมขนของระดับ BUN และ Cr ในรางกายสูง ซึ่งสอดคลองกับการศึกษาของ กมลวรรณ พบวา 

ระดับ BUN และ Cr มีคาเพิ่มขึ้นอยางมีนัยสําคัญทางสถิติในหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนํา 

โดยสเตรปโตโซโตซิน 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ที่ไดรับสารสกัดจากใบหญาหนวดแมวเปนเวลา 

14 วัน (กมลวรรณ ศรีปลั่ง. 2546 : 68) และอาจเกิดจากกลไกการออกฤทธิ์ของสเตรปโตโซโตซิน 

ซึ่งมีผลทําใหเนื้อเยื่อตับและไตถูกทําลายจึงทําใหระดับ BUN และ Cr เพิ่มขึ้น (Mori, et al. 2003: 

183-191) และสวนหนึ่งอาจเกิดจากการออกฤทธิ์ของสารทดสอบที่หนูขาวเบาหวานไดรับในการ 

ทดลองครั้งนี้

ขอเสนอแนะ 

1. ควรมีการศึกษาองคประกอบและโครงสรางทางเคมี (Chemical composition and 

Chemical structure) ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมเพื่อแยกและจําแนกสารที่ออกฤทธิ์ลดระดับ 

น้ําตาลในเลือดเพื่อพัฒนาในเชิงพาณิชยตอไป 

2. ควรทําการปอนสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมเพิ่มขึ้นจากวันละ 1 ครั้ง หรือเพิ่ม 

ปริมาณของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมที่ปอนแกหนูขาวเบาหวาน ซึ่งอาจมีผลลดระดับน้ําตาล 

ในเลือดไดเพิ่มขึ้น และเห็นผลเร็วขึ้น 

3. การเหนี่ยวนําหนูขาวกลุม 1 (กลุมควบคุม ; ปอนน้ํากลั่น) ใหเปนเบาหวานโดย 

ฉีดสเตรปโซโตซิน 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม บริเวณหลอดเลือดดําที่หางของหนูขาวและตรวจวัด 

ระดับน้ําตาลในเลือดทุก 3 วันเปนเวลา 1 สัปดาห พบวาระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวนอย 

กวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร เปนจํานวน 2 ครั้งติดตอกันจํานวน 3 ตัว จึงไดทําการเหนี่ยวนําอีก 

ครั้ง และตรวจวัดระดับน้ําตาลในเลือดพบวามากกวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร จึงนําหนูขาว 

เบาหวานเขาสูการทดลองตอ ซึ่งอาจมีผลทําใหคาระดับน้ําตาลในเลือดของหนูขาวเบาหวานกลุม 

1 (กลุมควบคุม ; ปอนน้ํากลั่น) มีคาเฉลี่ยและสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานสูงกวาหนูขาวเบาหวานกลุม 

อื่นๆ เพราะฉะนั้นควรคัดเลือกหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดยสเตรปโซโตซิน 50 มิลลิกรัม/ 

กิโลกรัม เพียงครั้งเดียวและมีคาระดับน้ําตาลในเลือดมากกวา 132 มิลลิกรัม/เดซิลิตร เปนจํานวน 

2 ครั้งติดตอกัน เขาทําการทดลอง

บรรณานุกรม 

กนกอร ริ้วเหลือง. (2537). อนุกรมวิธานพรรณไม. กรุงเทพฯ : สถาบันราชภัฏจันทรเกษม. 

กมลวรรณ ศรีปลั่ง. (2546). ฤทธิ์ลดน้ําตาลในเลือดและผลตอการกระตุนการหลั่งอินสุลินของสาร 

สกัดจากใบหญาหนวดแมวในหนูขาวปกติและหนูขาวเบาหวานที่ถูกเหนี่ยวนําโดย 

สเตรปโตโซโตซิน. วิทยานิพนธวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเภสัชวิทยา (สหสาขา) 

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. 

จารุวรรณ สุมมาตย. (2541). องคประกอบทางเคมีและฤทธิ์ของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิมตอเชื้อ 

แบคทีเรียที่กอใหเกิดโรคในระบบทางเดินอาหาร. รายงานการวิจัยมหาวิทยาลัย- 

มหาสารคาม. 

เภสัชศาสตร, คณะ. (2533). กาวไปกับสมุนไพร. กรุงเทพฯ : ศูนยขอมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร 

มหาวิทยาลัยมหิดล. 

มาลี บรรจบ, และสุธิดา ไชยราช. (2541). การศึกษาสรรพคุณลดน้ําตาลในเลือดของพันธุไมไทย. 

นนทบุรี : เอส. อาร. พริ้นติ้ง แมสโปรดักส. 

วิทยา ศรีมาดา. (2540). โรคตอมไรทอ และเมตาบอลิสม. กรุงเทพฯ : 21 เซ็นจุรี. 

วิทยา ศรีมาดา. (2541). การดูแลรักษาผูปวยเบาหวาน. กรุงเทพฯ : ยูนิตี้ พับลิเคชั่น. 

วีกูล วีรานุวัตต, และกนกนาถ ชูปญญา. (2520). เคมีคลินิค. กรุงเทพฯ : อมรินทรการพิมพ. 

สุเขตร ศรีบุญเรือง. (2548). องคประกอบทางเคมีและการออกฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระของน้ํามัน 

หอมระเหยและสารสกัดจากใบหนาดใหญและใบสาบแรงกา. วิทยานิพนธวิทยาศาสตร 

มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 

สุนทรา หองแซง. (2542). ผลของสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม (Punica granatum Linn. ) ตอการ 

ยับยั้งการเจริญของ Shigella บางชนิดซึ่งเปนสาเหตุของโรคบิด. วิทยานิพนธ 

ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 

สุวรรณา หังสพฤกษ. (2532). สรีรวิทยา 2. (พิมพครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ : เรือนแกวการพิมพ. 

สุวัฒน วิมลวัฒนาภัณฑ. (2543). ตําราเภสัช เลมที่ 1. (พิมพครั้งที่ 4). กรุงเทพฯ : ภาควิชาเภสัช 

ศาสตร คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล. 

อภิชาติ วิชญาณรัตน, สาธิต วรรณแสง, และวรรณี นิธิยานันท. (2527). Endocrinology 

ทางอายุรศาสตร. (พิมพครั้งที่ 6). กรุงเทพฯ : เรือนแกวการพิมพ.

อภิชาติ วิชญาณรัตน, กอบชัย พัววิไล, วรรณี นิธิยานันท, และสาธิต วรรณแสง. (2546) 

ตําราโรคเบาหวาน. กรุงเทพฯ : เรือนแกวการพิมพ. 

อธิกา จารุโชติกมล. (2543). ฤทธิ์ตานออกซิแดนซของผักแพว. วิทยานิพนธวิทยาศาสตร 

มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

Beck-Nielsen, H., Hother-Neilsen, O., & Pedersen, O. (1998, October). Mechanism of action of 

Sulfonylureas with special reference to the extrapancreatic effect : an overview. 

Diabetic Med, 5, 613-620. 

Chen, H. S. (2002). A Comparison of fructosamine and HbA 1C for home self-monitoring 

Blood glucose levels in type 2 diabetes. Zhonghua Yi Xue Za Zhi (Taipei), 

65, 151-155.. 

Das, A.K. (2001, November). Studies on the hypoglycemic activity of Punica granatum Seed in 

Streptozotocin induced diabetic rats. Phytother Res, 15(7), 628-9. 

Federic, M. (2001). High glucose caused Apoptosis in cultured human pancreatics 

Islets of langerhans : A potential role for regulation of specific Bcl family gene 

toward an apoptotic cell death pogram. Diabetes, 50, 1290-301. 

Herr, R. R., Jahnke, J. K., & Argoudelis, A. D. (1967, Augus). The Structure of Streptozotocin. 

J. Am. Chem. Soc, 87, 4808-4809. 

Hertzel, C. G. (2001). Evidence-Based Diabetes Care. Ontario : Decker Inc. 

Jafri, M. A. (2000). Effect of punica granatum Linn. (Flowers) blood glucose level in 

Normal and alloxan-induced diabetic rats. Journal of Ethnopharmacology, 

70, 309-314. 

James, G. F., Lynn, C. A., Franklin, M. L., & Fred, W. Q. (2002). Laboratory animal medicine. 

(2nd ed). USA : Elsevier Science. 

Michael, T. M. (1995). Endocrine Secrets. Singapore : Hanley & Belfus Inc. 

Murthy, K.N. (2004). Study on wound healing activity of Punica granatum Peels. Journal 

of Med Food, 7, 256-9. 

Ragavan, B. & Krishnakumari, S. (2006). Antidiabetic effect of T. Arjura bark extract in 

alloxan induced diabetic rats. Journal of Clinical Biochemistry, 21(2), 

123-128.

Reginald, H., David, E., & Raymond, G. (1979). A Colour Atlas of Endocrinology. 

Holland : Wolfe Medical Publications Ltd. 

Richard, M. C. (1995). Diabetes. New York : Nestec & Raven Press Ltd. 

Vidal, A. (2003). Studies on the toxicity of Punica granatum L. (Punicaceae) Whole Fruit 

Extracts. Journal of Ethnopharmacol, 89, 295-300.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

การเตรียม Citrate buffer pH 4.5 

โดยเตรียม 10 มิลลิลิตร ประกอบดวย 0.1 M Citric acid 4.5 มิลลิลิตร และ 0.1 M Trisodium 

citrate 5.5 มิลลิลิตร การเตรียม 0.1 M Citric acid 100 มิลลิลิตร โดยชั่งสาร Citric acid 

(MW 210.14) 2.1014 กรัม ละลายในน้ํากลั่น 100 มิลลิลิตร และเตรียม 0.1 M Tri-sodium 

citrate 100 มิลลิลิตร โดยชั่งสาร Tri-sodium citrate (MW 294.1) 2.941 กรัม ละลายในน้ํากลั่น 

100 มิลลิลิตร หลังจากนั้นปเปต 0.1 M Citric acid 4.5 มิลลิลิตร และปเปต 0.1 M Tri-sodium 

citrate 5.5 มิลลิลิตร ในบีกเกอรและทําการตรวจวัดคา pH ถา pH4.5 หยด Citric acid ลงจน pH 4.5 

การเตรียม Streptozotocin (STZ) 

การเตรียม Streptozotocin (STZ) เพื่อฉีดเหนี่ยวนําหนูขาวใหเปนเบาหวาน โดยใช 

STZ ขนาด 50 มิลลิกรัม/กิโลกรัม เตรียมใน Citrate buffer pH 4.5 โดยใช STZ 0.050 กรัม 

ละลายใน Citrate buffer pH 4.5 1 มิลลิลิตร โดยฉีดเขาหลอดเลือดดําบริเวณหางของหนูขาว 

ขนาด 0.1 มิลลิลิตร ตอน้ําหนักหนู 100 กรัม ภายใน 30 นาที 

การเตรียมสารสกัดจากเปลือกผลทับทิม 

นํา Crude ทับทิมที่สกัดได 14.6632 กรัม ละลายในน้ํากลั่น 20 มิลลิลิตร ใชแทง 

แกวคนใหละลายเขากันเพื่อปอนแกหนูขาวเบาหวานขนาด 200 400 และ 600 มิลลิกรัม/กิโลกรัม 

การเตรียม Glibenclamide 

นํา Glibenclamide 5 มิลลิกรัม มาบดใหละเอียดละลายในน้ํากลั่น 3 มิลลิลิตร ใช 

แทงแกวคนใหละลายเขากันเพื่อปอนแกหนูขาวเบาหวานขนาด 5 มิลลิกรัม/กิโลกรัม

ภาคผนวก ข

ตารางผนวกที่ ข -1 Clinical Chemistry Reference Ranges for Adult Spraque 

Dawley Rats 

Analyte Units Male Female 

Glucose mg/dl 115±16.9 111±17.2 

Blood urea nitrogen mg/dl 19±2.2 21±3.4 

Creatinine mg/dl 0.70±0.11 0.70±0.13 

Asparate 

aminotransferase 

Alanine 

aminotransferase 

U/L 95±31.7 99±54.5 

U/L 49±24.1 69±44.9 

ที่มา : Jame, G. F.2002 : 128

ภาคผนวก ค

ภาพผนวกที่ ค-1 ทับทิมที่ใชในการศึกษา

ภาพผนวกที่ ค-2 หนูขาว Spraque Dawley ที่ใชในการศึกษา

ภาคผนวก ง

ประวัติผูวิจัย 

ชื่อ-สกุล นางสาวสุมิตรา เมืองขวา 

เกิดวันที่ 5 กรกฏาคม 2521 

สถานที่เกิด อําเภอเลิงนกทา จังหวัดยโสธร 

ที่อยู 681 วิทยาลัยแพทยศาสตรกรุงเทพมหานครและวชิรพยาบาล ถนนสามเสน 

แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300 

ตําแหนง พยาบาลวิชาชีพ 5 

สถานที่ทํางาน วิทยาลัยแพทยศาสตรกรุงเทพมหานครและวชิรพยาบาล ถนนสามเสน 

แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300 

ประวัติการศึกษา 

พ.ศ. 2538 มัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนเบ็ญจะมะมหาราช อําเภอเมือง 

จังหวัดอุบลราชธานี 

พ.ศ. 2542 พยาบาลศาสตรบัณฑิต วิทยาลัยพยาบาลเกื้อการุณย 

กรุงเทพมหานคร 

พ.ศ. 2550 วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร กรุงเทพมหานคร

à¹à¸à¸¢à¸ªà¹à¸à¸£à¸à¹à¸à¹à¸à¹à¸à¸à¸´à¸ - à¸¡à¸«à¸²à¸§à¸´à¸à¸¢à¸²à¸¥à¸±à¸¢à¸£à¸²à¸à¸ à¸±à¸à¸à¸£à¸°à¸à¸à¸£

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

à¹à¸à¸¢à¸ªà¹à¸à¸£à¸à¹à¸à¹à¸à¹à¸à¸à¸´à¸ - à¸¡à¸«à¸²à¸§à¸´à¸à¸¢à¸²à¸¥à¸±à¸¢à¸£à¸²à¸à¸ à¸±à¸à¸à¸£à¸°à¸à¸à¸£