Suaeda maritima - CRDC

Agricultural Sci. J. 41(3/1)(Suppl.): 637-640 (2010) ว. วิทย์. กษ. 41(3/1)(พิเศษ): 637-640 (2553)
ประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อจุลินทรีย์ของสารสกัดจากชะคราม (Suaeda maritima)
Efficacy of Annual Seablite (Suaeda maritima) Extract on Antimicrobial
ดวงฤดี หวั้นหนู1 อรพิน เกิดชูชื ่น 1 ณัฏฐา เลาหกุลจิตต์
1 และ ศิริวรรณ ตั้งแสงประทีป 2
Wannu, D. 1 , Kerdchoechuen, O. 1 , Laohakunjit, N. 1 and Tungsangprateep, S. 2
Abstract
Efficacy of annual seablite (Suaeda maritime) extract by two solvents; petroleum ether and ethanol, for
antimicrobial activity was conducted. Seven microbial; Bacillus cereus, Leuconostoc mesenteroid, Lactobacillus
plantarum, Staphylococcus aureus, Aspergillus niger, Penicillum sp. and Rhizopus solani was monitored the
efficiency of plant extracts by disc diffusion method. Annual seablite extract at 0.1 g/ml diluted with dimethyl
sulfoxide was used for testing antimicrobial activity. It was found that annual seablite extract from green flower
could inhibit the growth of bacterial strains; B. cereus, L. mesenteroid, L. plantarum and S. aureus which their
inhibition zone were 13.25, 16.00, 19.55 and 15.65 mm, respectively. However the annual seablite extract did not
have any antifungal property against A. niger, Penicillum sp. and R. solani.
Keywords: annual seablite (Suaeda maritima), solvent extraction, bacteria, fungi
บทคัดย่อ
ผลการศึกษาคุณสมบัติของสารสกัดจากชะครามที่สกัดได้จากส่วนใบและดอก โดยตัวท าละลาย 2 ชนิด คือ ปิ โตรเลียมอี
เธอร์และเอทานอลต่อการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อจุลินทรีย์ 7 ชนิด ได้แก่ Bacillus cereus, Leuconostoc mesenteroid,
Lactobacillus plantarum, Staphylococcus aureus, Aspergillus niger, Penicillum sp. และ Rhizopus solani โดยใช้
ความเข้มข้น 0.1 กรัมต่อมิลลิลิตร ซึ่งปรับความเข้มข้นโดยใช้ dimethyl sulfoxide ก่อนน าไปทดสอบความสามารถในการ
ยับยั ้งเชื ้อจุลินทรีย์โดยวิธี disc diffusion method พบว่าสารสกัดชะครามที่สกัดได้จากส่วนของดอกที่มีสีเขียว และใช้
ปิ โตรเลียมอีเธอร์ เป็ นตัวท าละลายในการสกัดมีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อ B. cereus, L. mesenteroid, L.
plantarum และ S. aureus ให้ค่าเฉลี่ย zone of inhibition เท่ากับ 13.25, 16.00, 19.55 และ 15.65 มิลลิเมตรตามล าดับ แต่
ไม่พบว่ามีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อรา A. niger, Penicillum sp. และ R. solani
ค าส าคัญ: ชะคราม (Suaeda maritima) การสกัดด้วยตัวท าละลาย เชื ้อแบคทีเรีย เชื ้อรา
ค าน า
ชะคราม (Suaeda maritima) เป็ นพืชที่อยู ่ในวงศ์ Chenopodiaceae เป็ นพรรณไม้พุ ่มเตี ้ย ขึ ้นบริเวณป่ าชายเลนจะพบ ขึ ้น
ทั่วไปในบริเวณแดดจัด ทุ ่งโล่ง ลักษณะเป็ นไม้พุ ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ 1 เมตร ล าต้นเดี่ยว เป็ นพุ ่มแพร่กระจาย มีลักษณะใบ
เป็ นใบเดี่ยว เรียงสลับ เบียดแน่น ยาวประมาณ 1-6 เซนติเมตร ใบอวบน ้ามีสีเขียวสดในฤดูแล้งจะเปลี่ยนเป็ นสีแดง ส่วนดอก
จะออกที่ปลายยอด ช่อดอกยาว 3-18 เซนติเมตร พบขึ ้นอยู ่ทั่วไปในพื ้นที่โล่ง ริมชายป่ าละเมาะ ดินเหนียว เช่นเขตพื ้นที่อ าเภอ
สูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา มีประโยชน์ในการน าส่วนใบและก้านมาต้มกินกับน ้าพริก และยังเป็ นแหล่งของอาหารสัตว์ตาม
ธรรมชาติส าหรับโค กระบือ และยังพบว่ามีสรรพคุณสามารถน ามาใช้เป็ นยารักษาโรคได้อีกด้วย (นันทวัน บุญยะประภัศร และ
คณะ, 2545) นอกจากคุณสมบัติต่างๆที่ได้กล่าวมาแล้วยังพบว่าพืชชนิดอื่นๆที่อยู ่ในวงศ์ Chenopodiaceae เช่นเดียวกับ
ชะคราม ตัวอย่างเช่น Aegiceras corniculatum มีคุณสมบัติในการเป็ นสารต้านอนุมูลอิสระด้วย (Xu และคณะ, 2004)
นอกจากนี ้ยังพบว่าสารสกัดจากชะครามและสารสกัดที่ได้จากพืชในวงศ์นี ้ ตัวอย่างเช่น Chaenopodium botrys มี
ประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อจุลินทรีย์ได้อีกด้วย (Deeviputh และคณะ, 1984; Maksimovic และคณะ, 2004)
1
คณะทรัพยากรชีวภาพและเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี 83 หมู ่ 8 ถนนเทียนทะเล แขวงท่าข้าม เขตบางขุนเทียน กทม. 10150
1
School of Bioresources and Technology, King Mongkut’s University of Technology Thonburi, 83 Mu 8 Tientalya Rd., Thakam, Bangkhuntein, Bangkok 10150
2
ศูนย์การบรรจุหีบห่อไทย สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย เขตจตุจักร กรุงเทพ 10900
2 Packaging Center of Thailand, Science and Technology Research Institute of Thailand, Jatujak, Bangkok 10900

638 ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 ว. วิทยาศาสตร์เกษตร
และยังพบว่ามีประโยชน์ในด้นอื่นๆอีก ได้แก่ มีประสิทธิภาพในการก าจัดแมลงศัตรูพืช (Tapondijon และคณะ, 2002) หรือมี
ฤทธิ์ในการต้านทานอาการเจ็บปวด (Ibrahim และคณะ, 2007) ได้อีกด้วย
อุปกรณ์และวิธีการ
การเตรียมสารสกัดชะคราม: น าชะครามส่วนของใบที่มีแดง สีเขียว และส่วนของดอกสีเขียว ท าการบดให้ละเอียด จากนั ้น
น ามาสกัดโดยใช้ตัวท าละลาย 2 ชนิด คือ ปิ โตรเลียม อีเธอร์และเอทานอล ทิ ้งไว้เป็ นเวลา 24 ชั่วโมง จากนั ้นน าไปท าการระเหย
เอาตัวท าละลายออก แล้วน ามาท าการเจือจางด้วย dimethy sulfoxide (DMSO) เพื่อให้ได้สารสกัดที่มีความเข้มข้น 1
มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร เก็บไว้เพื่อน าไปทดสอบประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อจุลินทรีย์ต่อไป
การเตรียมเชื ้อจุลินทรีย์: เชื ้อแบคทีเรียท าโดยการ streak เชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิด ได้แก่ Bacillus cereus, Leuconostoc
mesenteroid, Lactobacillus plantarum และ Stapphylococcus aureus ลงบนอาหาร Nutrient Agar (NA) น าไปบ่มที่
อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส นาน 24 ชั่วโมง จากนั ้นใช้ลูปเขี่ยโคโลนีเดี่ยวของเชื ้อแต่ละชนิดลงในอาหาร Nutrient Broth (NB)
น าไปเขย่าที่ความเร็วรอบเท่ากับ 240 รอบต่อนาที เป็ นเวลา 24 ชั่วโมง และน ามาวัดค่าการดูดกลืนแสงเทียบกับสารละลาย
Mcfarland เบอร์ 5 ที่ความยาวคลื่น 625 นาโนเมตร โดยให้ค่าที่วัดได้อยู ่ระหว่าง 0.8-1 เก็บไว้เพื่อน าไปทดสอบในการหา
ประสิทธิภาพในขั ้นต่อไป ส่วนเชื ้อราน าน ้ากลั่นที่ฆ่าเชื ้อแล้วปริมาณ 5 มิลลิลิตร มาละลายเชื ้อรา Aspergillus niger,
Penicillium sp. และ Rhizopus solani. ที่อยู ่บนอาหารเลี ้ยงเชื ้อ Potato dextrose agar (PDA) ขูดเชื ้อให้ละลายกับน ้ากลั่น
เติม tween 20 เล็กน้อยเก็บไว้เพื่อน าไปทดสอบหาประสิทธิภาพในขั ้นตอนต่อไป
การทดสอบประสิทธิภาพของสารสกัดชะครามด้วยวิธี disc diffusion method โดยน าไม้พันส าลีที่ฆ่าเชื ้อแล้วมา spread
เชื ้อที่เตรียมไว้ลง Muller Hinton Agar (MHA) ส าหรับเชื ้อแบคทีเรีย และ spread เชื ้อที่เตรียมไว้ลง Potato Dextrose Agar
(PDA) ส าหรับเชื ้อรา ให้ทั่ว ทิ ้งไว้ 15 นาที จากนั ้นวางกระดาษที่หยดน ้ามันหอมระเหยที่ต้องการทดสอบวางลงบนอาหารเลี ้ยง
ที่มีเชื ้ออยู ่ น าไปบ่มที่อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียสเป็ นเวลา 24 ชั่วโมง สังเกต clear zone ทดลอง 3 ซ ้า
ผลและวิจารณ์ผลการทดลอง
จาก Table 1 แสดงถึงประสิทธิภาพของสารสกัดจาดชะครามที่สกัดได้จากส่วนดอกสีเขียว ใบที่มีสีเขียว และใบที่มีสีแดง
โดยการใช้ตัวท าละลาย 2 ชนิด คือ ปิ โตรเลียม อีเธอร์ และเอทานอล พบว่าสารสกัดจากชะครามที่สกัดได้จากส่วนของดอกสี
เขียวที่ใช้ปิ โตรลียม อีเธอร์ เป็ นตัวท าละลายมีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรีย Bacillus cereus,
Leuconostoc mesenteroid, Lactobacillus plantarum และ Stapphylococcus aureus มากที่สุด ให้ค่าเฉลี่ย zone of
inhibition เท่ากับ 13.25, 16.00, 19.55 และ 15.65 มิลลิเมตรตามล าดับ รองลงมา คือ สารสกัดจากชะครามที่ได้จากส่วนดอก
สีเขียวที่ใช้เอทานอลเป็ นตัวท าละลาย ให้ค่าเฉลี่ยของ zone of inhibition เท่ากับ 13.03, 12.7, 14.4, 14.33 มิลลิเมตร
ตามล าดับ ส่วนสารสกัดจากชะครามที่มีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิด น้อยที่สุด คือ สารสกัด
ส่วนที่ได้จากใบที่มีสีแดง โดยเฉพาะสารสกัดที่ใช้เอทานอลเป็ นตัวท าละลาย ให้ค่าเฉลี่ย zone of inhibition เท่ากับ 11.2, 10.5,
13.1 และ 10.7 มิลลิเมตร ตามล าดับ ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยของ Deeviputh และคณะ (1984) และ Kaisalpong และคณะ
(1986) ที่พบว่าสารสกัดจากชะครามมีประสิทธิภาพในการยับยั ้งเชื ้อจุลินทรีย์ แต่ถึงอย่างไรก็ตามกลับไม่พบว่ามีประสิทธิภาพ
ในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อรา Aspergillus niger, Penicillium sp. และ Rhizopus solani. ในการศึกษาครั ้งนี ้
สรุปผล
สารสกัดจากชะครามที่สกัดโดยการใช้ตัวท าละลาย 2 ชนิด คือ ปิ โตรเลียม อีเธอร์ และเอทธานอล พบว่ามีประสิทธิภาพใน
การยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรีย Bacillus cereus, Leuconostoc mesenteroid, Lactobacillus plantarum และ
Stapphylococcus aureus ซึ่งสารสกัดจากชะครามที่สกัดได้จากส่วนดอกสีเขียวมีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อ
แบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิดมากที่สุด รองลงมา คือ สารสกัดจากชะครามที่สกัดได้จากส่วนใบที่มีสีเขียว และสารสกัดจากชะครามที่มี
ประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิด น้อยที่สุด คือ สารสกัดที่ได้จากส่วนใบที่มีสีแดง และเมื่อท าการ
เปรียบเทียบประสิทธิภาพของสารสกัดที่ได้จากส่วนต่างๆ พบว่าสารสกัดที่ได้จากส่วนเดียวกันถ้าผ่านการสกัดโดยใช้ปิ โตรเลียม
อีเธอร์ เป็ นตัวท าละลายจะมีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิด มากว่าสารสกัดที่ได้จากส่วน
เดียวกันที่สกัดโดยใช้เอทานอลเป็ นตัวท าละลายในการสกัด ดังนั ้น สารสกัดจากชะครามที่มีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการ
เจริญของเชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิด มากที่สุด คือ สารสกัดที่ได้จากส่วนดอกที่มีสีเขียวและใช้ปิ โตรเลียม อีเธอร์เป็ นตัวท าละลาย

ว. วิทยาศาสตร์เกษตร ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 639
ในการสกัด ส่วนสารสกัดที่มีประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อแบคทีเรียทั ้ง 4 ชนิดน้อยที่สุด คือ สารสกัดที่ได้จาก
ส่วนใบที่มีสีแดง และใช้เอทานอลเป็ นตัวท าละลายในการสกัด แต่ถึงอย่างไรก็ตามกลับไม่พบว่าสารสกัดจากชะครามมี
ประสิทธิภาพในการยับยั ้งการเจริญของเชื ้อรา Aspergillus niger, Penicillium sp. และ Rhizopus solani
Table 1 Antibacterial activity of Annual Seablite (Suaeda maritima) extract for antibacterial Bacillus cereus,
Leuconostoc mesenteroid, Lactobacillus plantarum and Stapphylococcus aureus.
Solvent Part of use
Inhibition Zone (mm.)
B.cereus L.mesenteroid L.plantarum S.aureus
Petroleum ether Red leaf 12.37 13.7 13.5 12.13
Green leaf 12.67 14.1 15.8 14.3
Green flower 13.25 16 19.55 15.65
Ethanol Red leaf 11.2 10.5 13.1 10.7
Green leaf 11.83 11.7 13.97 13.93
Green flower 13.03 12.7 14.4 14.33
1 2 1 2
(a)
(b)
1 2 1 2
(c)
(d)
Figure 1 Appearance of (a) control (1) and inhibition zone of antibacterial B.cereus (2), (b) control (1) and
inhibition zone of antibacterial L.mesenteroid (2), (c) control (1) and inhibition zone of antibacterial
S.aureus (2), (d) control (1) and inhibition zone of antibacterial L.plantarum (2) from Annual Seablite
(Suaeda maritima) extract which extracted by petroleum ether.

640 638 ปี ที่ 41 ฉบับที่ 3/1 (พิเศษ) กันยายน-ธันวาคม 2553 ว. วิทยาศาสตร์เกษตร
เอกสารอ้างอิง
นันทวัน บุญยะประภัศร วิมล ศรีสุข อรัญญา จุติวิบูลย์สุข ประพินศรา สอนเล็ก วิไลวรรณ ทองใบน้อย วงศ์สถิต ฉั่วกุล Fong,
H.S., Pezzuto, J. และ Kosmeder, J., 2545, ผักพื ้นบ้านในป่ าชายเลน, วารสารสมุนไพร, 9(1)
Deeviputh, Y., Kungsawad, M. and Kokpol, U., 1984, Chemistry and Utilization of Suaede Martima,
www.sc.chula.ac.th/dapartment/chemistry/npru/6senior/Abs-senior.html
Ibrahim, L.F., Kawashty, S.A., Ayman, R., Bainomy, M. and Snabana, M., 2007, A Comparative Study of
Flavonoids and Some Biology Activities of Two Chenopodium Species., Chemistry of Natural Compounds,
43(1)
Kaisalpong, W., Jiarvarakul, R., Kokpol, U., 1986, Chemical Constituent of Suaeda maritime (L.) Dum.,
www.sc.chula.ac.th/dapartment/chemistry/npru/6senior/Abs-senior.html.
Maskimovic, Z.A., Dordevic, S. and Mraovic, M., 2005, Antimicrobial Activity of Chaenopodium Botrys Essential
Oil, Fitoterapia, 76: 112-114.
Xu, M., Deng, Z., Li, M., Fu, H., Proksch, P. and Lin, W., 2004, Chemical Constituents from the Mangrove Plant,
Aegiceras Corniculatum, Journal of Natural Products, 67: 762-766.