saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)
saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)
saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa<br />
da kinos saxelmwifo universiteti<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film<br />
Georgian State University<br />
<strong>saxelovnebo</strong> <strong>mecnierebaTa</strong><br />
<strong>Ziebani</strong><br />
<strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />
ART SCIENCE STUDIES<br />
<strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />
gamomcemloba `kentavri~<br />
Tbilisi _ 2013
UDC(uak) 7(051.2)<br />
s-364<br />
saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos<br />
saxelmwifo universiteti<br />
<strong>saxelovnebo</strong> <strong>mecnierebaTa</strong> <strong>Ziebani</strong> <strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />
saredaqcio sabWo<br />
giorgi<br />
CarTolani<br />
Teo xatiaSvili<br />
Tamar cagareli<br />
literaturuli<br />
redaqtori<br />
mariam iaSvili<br />
krebulisaTvis mowodebuli<br />
masala uzrunvelyofili unda<br />
iyos Sesabamisi samecniero<br />
aparatiT. Tan unda axldes<br />
monacemebi avtoris samecniero<br />
kvalifikaciis Sesaxeb qarTul<br />
da inglisur enebze, agreTve<br />
naSromis inglisurenovani<br />
reziume.<br />
garekanis dizaini<br />
levan dadiani<br />
dakabadoneba<br />
ekaterine<br />
oqropiriZe<br />
gamomcemlobis<br />
xelmZRvaneli<br />
maka vasaZe<br />
krebulis stamburi gamocema<br />
egzavneba sxvadasxva<br />
saerTaSoriso kvleviT centrs.<br />
naSromebi mogvawodeT da<br />
cnobebisaTvis mogvmarTeT:<br />
0102, Tbilisi, daviT aRmaSeneblis<br />
gamziri #40, saqarTvelos SoTa<br />
rusTavelis Teatrisa da kinos<br />
saxelmwifo universiteti,<br />
II korpusi.<br />
tel/faqsi: +995 (32) 2943728<br />
mob: +995 (95) 305 060<br />
+995 (77) 288 750<br />
E-mail: mariamiashvili@yahoo.com<br />
Web: www.tafu.edu.ge
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Art Science Studies <strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />
Editorial Group<br />
GIORGI<br />
CHARTOLANI<br />
TEO KHATIASHVILI<br />
TAMAR TSAGARELI<br />
Literary Editor<br />
MARIAM IASHVILI<br />
Cover Design<br />
LEVAN DADIANI<br />
Book Binding<br />
EKATERINE<br />
OKROPIRIDZE<br />
Head of Publishing<br />
House<br />
MAKA VASADZE<br />
Materials supplied for the<br />
volume should be provided<br />
with corresponding scientific<br />
appliance. Paperwork<br />
concerning author’s academic<br />
qualification and summary of<br />
work should be attached in<br />
Georgian and English languages.<br />
Printed version of the volume is<br />
sent out to various international<br />
research centers.<br />
Works should be supplied under<br />
the following contact:<br />
0102, Tbilisi, Davit<br />
Agmashenebeli Avenue #40<br />
Shota Rustaveli Theatre and<br />
Film Georgian State University<br />
Second Block<br />
Tel/Fax: +995 (32) 2943728<br />
Mob: +995 (95) 305 060<br />
+995 (<strong>55</strong>) 288 750<br />
E-mail: mariamiashvili@yahoo.com<br />
Web: www.tafu.edu.ge
Teatrmcodneoba<br />
e o a<br />
sarCevi<br />
maia kiknaZe<br />
1946 wlis debuleba –<br />
dramatuli Teatrebis repertuarisa da<br />
misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb ............................................9<br />
Tamar quTaTelaZe<br />
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~ ..........................................16<br />
lela wifuria<br />
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi .....................................32<br />
kinomcodneoba<br />
o n o TamTa TurmaniZe<br />
almodovari da momxmarebelTa<br />
sazogadoebis fetiSebi ............................................................................53<br />
lela oCiauri<br />
kulturfilmi `buba~ =<br />
saqarTvelos istorias + qarTulikinos istoria +<br />
pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi ..........................................................60<br />
doqtorantTa<br />
o t samecniero e statiebi<br />
t i<br />
maka vasaZe<br />
robert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III<br />
`makbeti~ ......................................................................................75<br />
aleko gelaSvili<br />
`mrokav-mlocveli figurebi~ ...............................................................93<br />
mzia zautaSvili<br />
sad gaqra mayurebeli? ..............................................................................103<br />
naTia mefariSvili<br />
stiven spilbergi -<br />
axdenili „amerikuli ocneba“ ..............................................................112<br />
4
maia Rvinjilia<br />
animaciuri saqmianoba turistul biznesSi ................................121<br />
dodo WumburiZe<br />
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan*<br />
(mayureblis mozidvis da<br />
`aRfrTovanebis~ koncefcia) ................................................................129<br />
5
CONTENTS<br />
THEATRE STUDIES<br />
Maia Kiknadze<br />
1946 YEAR’S REGULATIONS - ABOUT THE<br />
REPERTOIRE OF DRAMATIC THEATRES AND THE<br />
MEASURES FOR THEIR IMPROVEMENT .....................143<br />
Tamar Qutateladze<br />
“MARY STUART” AND “FROM YESTERDAY???’ ...................144<br />
Lela Tsiphuria<br />
DIFFERENT INTERPRETATIONS OF ONE PLAY ...............145<br />
FILM STUDIES<br />
Tamta Turmanidze<br />
ALMODOVAR AND FETISHES OF<br />
CONSUMER SOCIETY ..................................................................148<br />
Lela Ochiauri<br />
BUBA – CULTURE-FILM - REFLECTION OF THE ERA .........149<br />
UNIVERSITY ‘S Ph.D PROGRAM<br />
Maka Vasadze<br />
ROBERT STURUA’S GEORGIAN SHAKESPEARIAN<br />
Part II<br />
KING LEAR ................................................................................151<br />
Aleko Gelashvili<br />
DANCING-PRAYING FIGURES ...............................................153<br />
Mzia Zautashvili<br />
WHERE HAS THE AUDIENCE DISAPPEARED? ...................1<strong>55</strong><br />
Natia Meparishvili<br />
STEVEN SPIELBERG – “THE AMERICAN DREAM” ................156<br />
Maya Gvinjilia<br />
ANIMATION ACTIVITIES IN TOURISM BUSINESS ...............158<br />
Dodo Chumburidze<br />
THEATRE COMMUNICATION STRATEGY<br />
WITH TARGET GROUPS<br />
(Concept of attraction and ‘admiring’ of audience) ............................159<br />
6
Teatrmcodneoba<br />
7
maia kiknaZe<br />
1946 wlis debuleba –<br />
dramatuli Teatrebis repertuarisa da<br />
misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />
xelovanisa da saxelmwifos urTierToba, sabWoTa<br />
epoqis arsebobis sxvadasxva etapze, gansxvavebuli<br />
politikuri aqcentebiT xasiaTdeboda. Sesabamisad, _<br />
saxelmwifos damokidebuleba da moTxovnebic xelovanTa<br />
mimarT,ama Tu im periodSi socialur-politikuri garemos<br />
gaTvaliswinebiT dadgenili wesebiT regulirdeboda.<br />
magaliTad,meore msoflio omis damTavrebis pirvel wlebSi,<br />
erT-erT mZime periodSi, roca xalxSi Cacxra faSizmze<br />
gamarjvebis eiforia,sabWoTa kavSiri urTulesi realobis<br />
winaSe dadga, _ yvelaferi, rac omis dros daingra,<br />
sabWoTa xalxebs unda aeSenebinaT. qveyanaSi arsebobda<br />
sasursaTo krizisi. purs gramebiT urigebdnen `baraTebis~<br />
saSualebiT. Tavi iCina pesimisturma ganwyobilebam.<br />
saWiro gaxda kulturul-saganmanaTleblo saqmianobis<br />
sferoSi ideologiuri propagandis sworad warmarTva.<br />
xuTwliani gegmis Sesrulebac ki yvela kulturulsaganmanaTleblo<br />
dawesebulebis mTavari amocana gaxda.<br />
radiokomunikaciebis gamarTva da filmebis Cveneba<br />
raionul centrebsa da soflebSi saxelmwifos mTavar<br />
sazrunavad iqca. muzeumebs evalebodaT eqspoziciis<br />
saSualebiT, saukeTeso adamianebisa da sawarmoebis,<br />
sabWoTa meurneobisa da kolmeurneobebis miRwevebis<br />
demonstrireba. kulturul-aRmzrdelobiTi muSaobis<br />
Catareba garkveuli wesebis SemoRebas moiTxovda, rac<br />
mTeli rigi direqtivebiTa da brZanebebis saSualebiT<br />
regulirdeboda.<br />
1946 wlis 14 agvistos miiRes sakavSiro centraluri<br />
komitetis dadgenileba 1 leningradSi gamocemuli<br />
1<br />
ix. gazeTi `pravda~. 1946, #198.<br />
9
maia kiknaZe<br />
Jurnalebis _ `zvezdasa~ da `leningradis~ Sesaxeb,sadac<br />
mkacrad iyo gakritikebuli axmatovas `pesimisturi~<br />
leqsebi (`pesimizmiTa da dacemulobis suliskveTebiT<br />
gaJRenTili poezia zians ayenebs axalgazrdobas da<br />
amdenad Seuwynarebelia sabWoTa literaturaSi~)<br />
da zoSCenkos `uideo~ moTxrobebi. misi `maimunis<br />
Tavgadasavali~ 1 ki sabWoTa yofa-cxovrebis amsaxvel<br />
uxams paskvilad iyo miCneuli. Jurnalma `bolSevikma~<br />
zoSCenkos Semoqmedebis Sefasebisas mas `literaturis<br />
naZiralac~ ki uwoda,sabWoTa weswyobilebisa da sabWoTa<br />
adamianis maxinj, regven, obivateluri gemovnebisa da<br />
karikaturulad gamosaxvis gamo. bunebrivia, zoSCenkosa<br />
da axmatovas SemoqmedebasTan erTad, aRniSnuli<br />
Jurnalebi, romlebmac maT nawarmoebebs literaturuli<br />
tribuna dauTmes, aseTi saxiT veRar iarsebebdnen.<br />
marTalia, Jurnalebis redaqtorebi (saianovi, lixarevi),<br />
romlebic seriozuli `politikur Secdomebs uSvebdnen~,<br />
Tanamdebobidan ar mouxsniaT, magram mkacri kontroli<br />
dauweses. jer Jurnal `leningradis~ gamocema Sewyvites<br />
da maTi literaturuli Zalebi `zvezdaSi~ gadaisroles,<br />
Semdeg mTavar redaqtorad sakavSiro kp (b) centraluri<br />
komitetis propagandis sammarTvelos ufrosis moadgile<br />
amx. egolini dauniSnes.<br />
mTel imperiaSi gaCaRda brZola sabWoTa literaturisa<br />
da xelovnebis `maRali idealebis~ dasacavad. am<br />
TvalsazrisiT,gansakuTrebiT yuradReba mieqca Teatrebis<br />
repertuaris problemas. 1946 wlis 4 oqtombers<br />
TbilisSi gamoqveynda brZaneba #470 `dramatuli<br />
Teatrebis repertuarisa da misi gaumjobesebis<br />
RonisZiebaTa Sesaxeb~. 2<br />
saqarTvelos mTavrobis dadgenileba iyo gamoZaxili<br />
sakavSiro komunisturi partiis (b) centraluri<br />
1<br />
ix. gazeTi `zvezda~. 1946, #5-6.<br />
2<br />
krebuli dadgenilebisa da gankargulebebisa xelovnebis ganviTarebis<br />
Sesaxeb, Tb., 1946.<br />
10
1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />
repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />
komitetis 26 agvistos dadgenile bisa `dramatuli<br />
Teatrebis repertuarisa da misi gaumjobesebis<br />
RonisZiebaTa Sesaxeb~, 1 sadac mkacrad gakritikebulia<br />
sabWoTa Teatrebis saerTo mdgomareoba.<br />
1. repertuarSi saTanado yuradReba ar eTmoboda<br />
sabWoTa Temaze daweril Tanamedrove piesebs.<br />
statistikuri monacemebi Sejerda ramdenime Teatris<br />
magaliTze (samxatvro TeatrSi _ 20 speqtaklidan<br />
3 eZRvneba Tanamedrove sabWoTa cxovrebis sakiTxebs,<br />
mcire TeatrSic igive suraTia _ 20-dan 3, vaxtangovis<br />
TeatrSi 10-dan 2, leningradis puSkinis sax. TeatrSi<br />
10-dan 2, kievis frankos sax. dramatul TeatrSi 11-dan 3,<br />
sverdlovskis dramatul TeatrSi 17-dan 5 da a. S.);<br />
2. sabWoTa Temaze daweril mcire raodenobis<br />
piesebSi, sabWoTa adamianebi obivateluri gemovnebis zne-<br />
Cveulebis adamianebad iyvnen gamoyvanilni, rac qmnida<br />
damaxinjebul warmodgenas sabWoTa cxovrebaze;<br />
3. Teatris xelmZRvanelebi sabWoTa cxovrebaze<br />
daweril piesebs gamoucdel msaxiobebsa da reJisorebs<br />
andobdnen;<br />
4. istoriuli piesebis moWarbeba da burJuaziuli<br />
piesebis dadgma miuRebeli iyo;<br />
debulebaSi naTlad ikveTeba, rom sabWoTa Teatraluri<br />
cxovreba ar warmoadgenda kulturis mowinave sabWoTa<br />
ideologiisa da moralis danergvis keras, rac ar<br />
Seesabameboda mSromelTa aRzrdis interesebs. arada,<br />
sabWoTa Teatris moRvaweebs kargad unda hqonodaT<br />
gacnobierebuli,rom isini aqtiuri propagandistebi unda<br />
yofiliyvnen sabWoTa saxelmwifos politikisa.<br />
sabWoTa saxelmwifos mSeneblobis gzaze, didi<br />
yuradReba eqceoda bolSevikuri Teatraluri kritikis<br />
mniSvnelobas. am kuTxiT uaryo fiTad Sefasda Jurnalebis<br />
_ `sovetskoe iskustvosa~ da `Teatris~ muSao bac. aseTi<br />
1<br />
ix. Jurn. `bolSeviki~, 1946, #16.<br />
11
maia kiknaZe<br />
`aradamakmayofilebeli~ Teatraluri cxovrebis fonze,<br />
centraluri komiteti Teatris muSakebs amocanebs<br />
usaxavda, xeli SeewyoT sabWoTa adamianis xasiaTis<br />
saukeTeso mxareebis warmoCenasa da axalgazrda Taobis<br />
optimisturad aRzrdis saqmeSi.<br />
moskovSi gamocemuli aRniSnuli dadgenileba<br />
sxvadasxva respublikazec vrceldeboda. es iyo mkacri<br />
politikuri gadawyvetileba, romelic scildeboda<br />
Teatrebis ganviTarebis sferos. sarepertuaro<br />
politikis kritika magaliTi iyo mTeli ideologiuri<br />
sferos kritikisa. sakavSiro komunisturi partiis<br />
dadgenilebis Sedegad,farTod gaiSala propagandistuli<br />
kampania sabWoTa respublikebis aqtiuri monawileobiT.<br />
swored am konteqstSi unda ganvixiloT 1946 wlis<br />
5 seqtembers saqarTvelos komunisturi partiis<br />
centraluri komitetis mier miRebuli gadawyvetilebac<br />
`Tbilisis Teatrebis repertuarebis Sesaxeb~, romelSic<br />
gakritikebuli iyo `mSromelTa ideur-politikuri<br />
aRzrdis aqtualuri problemebis naklebad gaSuqeba~,rac,<br />
Tavis mxriv,iZleoda sababs,axali 21 seqtembris brZanebis<br />
safuZvelze qarTuli Teatris repertuaridan amoeRoT<br />
iseTi piesebi, romlebic susti iyo `ideur- politikuri<br />
da mxatvruli TvalsazrisiT~. aRniSnuli debuleba<br />
dasabuTebuli gaxldaT faqtobrivi statistikuri<br />
monacemebiT. yvela qarTul TeatrSi, gasuli saTeatro<br />
sezonis ganmavlobaSi dadgmuli 98 piesidan, mxolod 32<br />
exeboda sabWoTa cxovrebas, rac, rogorc Cans, cota iyo.<br />
repertuaris Sefasebis amgvari kriteriumebis daweseba,<br />
sadac mTavari moTxovna sabWoTa Tematikis upiratesobis<br />
damkvidreba iyo, bunebrivad xels uSlida mxatvruli<br />
xarisxis uzenaesobis principebis dacvas. repertuaric<br />
drosTan erTad icvleboda. mag., Tu meore msoflio<br />
omis wlebSi, mTavroba moiTxovda xalxSi gmirulpatriotuli<br />
suliskveTebis gaRvivebas da Teatrebic<br />
12
1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />
repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />
Sesabamisad did adgils uTmobdnen am tendencias, meore<br />
msoflio omis damTavrebis Semdeg situacia radikalurad<br />
Seicvala. istoriuli piesebis raodenoba ara Tu<br />
Semcirda, maTi dadgmac ki kritikis obieqti gaxda.<br />
`Teatrebis xelmZRvanelebi da dramaturgebi metismetad<br />
gatacebulni arian istoriuli TematikiT da naklebad<br />
zrunaven sabWoTa sinamdvilis amsaxvel piesebis SeqmniT~<br />
_ vkiTxulobT dokumentSi. istoriul gmirebs _ Zvel<br />
patriotebs Caenacvla komunisturi mSeneblobisaTvis<br />
mebrZoli axali patrioti adamiani.<br />
saqarTvelos komunisturi partiis (b) centralurma<br />
komitetma da saqarTvelos ministrTa sabWom saq. ssr.<br />
ministrTa sabWosTan arsebuli xelovnebis saqmeTa<br />
sammarTvelos daavala `saqmiani RonisZiebebis Catareba~<br />
da daSvebuli Secdomebis gamosworeba. Teatrebis<br />
repertuaris gawmenda ideur-mxatvruli dabali donis<br />
piesebisgan da iseTi piesebis Seqmna, romlebic asaxavdnen<br />
sabWoTa xalxis cxovrebasa da gmirul brZolas<br />
komunisturi sazogadoebis asaSeneblad.<br />
Teatrebis repertuaris safuZvlianad gaumjobesebisa<br />
da maTi SemoqmedebiTi donis amaRlebis mizniT, 4 oqtombris<br />
dadgenilebis Sesabamisad, nabrZanebi iyo saqarTvelos<br />
Teatris repertuaridan amoeRoT ideurad da mxatvrulad<br />
Seuferebeli piesebi: k. kalaZis `erTi Ramis komedia~,<br />
g. qelbaqianis `Sesaferi jildo~, g. berZeniSvilis<br />
`tirifis qveS~ da `dasasrulis dasawyisi~. n. ribakisa<br />
da savCenkos `TviTmfrinavi igvianebs~, braitonis `srul<br />
SuaRames~, l. xelmanis `meliebi~, benetis `ratom dumda~,<br />
pinerosis `saxifaTo asaki~, barseRianis `somexi qali~<br />
da miqaelianis `varazdati~.<br />
ideurad sustad miCneuli piesebisagan repertuaris<br />
gawmenda problemis mxolod erTi nawili iyo. miiRes<br />
damatebiTi zomebi axali piesebis Sesaqmnelad. 1947<br />
wlisaTvis, yvela Teatrs `ideurad da mxatvrulad<br />
13
maia kiknaZe<br />
maRali Rirebulebis ara naklebi 2-3 piesa unda<br />
daedgaT, romelTa ganxorcielebac saukeTeso reJisorebs,<br />
msaxiobebs da mxatvrebs unda uzrunveleyoT. amave<br />
dros, 6-7 qarTuli originaluri piesebis Seqmna<br />
Tanamedrove sabWoTa Temaze aucilebeli iyo. am<br />
amocanis gadasaWrelad SemuSavda kontrolis meqanizmi,<br />
romelsac axorcielebda xelovnebis saqmeTa sammarTvelo<br />
(saTeatro ganyofilebis sammarTvelodan – d. benaSvilis,<br />
mweralTa kavSiris dram-seqciis xelmZRvanelis _ i.<br />
vakelis SemadgenlobiT). mTavro bis dadgenilebis mTavari<br />
obieqtebi rusTavelisa da marjaniSvilis Teatrebis<br />
movaleobis gansazRvra iyo. akaki vasaZes (rusTavelis<br />
Teatris samxatvro xelmZRvanels) pasuxismgebloba<br />
unda aeRo im dramaturgebTan (a. samsonia, k. kalaZe,<br />
s. kldiaSvili, v. daraseli, d. kasraZe) muSaobaze,<br />
romlebsac dadebuli hqondaT xelSekru leba (Tanamedrove<br />
Sinaarsis piesebze) xelovnebis sabWoTa sammarTvelosTan.<br />
analogiuri davaleba misces Salva RambaSiZes _<br />
kote marjaniSvils Teatris samxatvro xelmZRvanels,<br />
romelsac administraciuli wesiT valdebuleba unda<br />
aeRo p. kakabaZis, v. gabisonias, g. SatberaSvilis, v.<br />
pataraias, a. aRlaZis piesebis droulad Sesrulebaze.<br />
amave dros,ak. vasaZec da S. RambaSiZec valdebulni iyvnen<br />
xelovnebis sabWoTa sammarTvelos winaSe, yoveli Tvis<br />
15 ricxvSi, moexsenebinaT `sabWoTa Sinaarsis~ piesebze<br />
muSaobis mimdinareobis Sesaxeb. maT unda miemagrebinaT<br />
dramaturgebTan Teatraluri xelovnebis mowinave<br />
muSakebi SemoqmedebiTi daxmarebisaTvis. laboratoriuli<br />
muSaobis gaZlierebis mizniT, gaizarda saliteraturo<br />
nawilis roli da funqcia (rusTavelis TeatrSi dainiSna<br />
S. afxaiZe, S. jafariZe moxsnes marjani Svilis Teatridan<br />
aradamakmayofilebeli muSaobis gamo). yuradReba<br />
eqceoda mTargmnelobiT muSaobasac. mTargmnelebs Tavad<br />
Teatrebi irCevdnen. debulebis Tanaxmad, Teatrebs unda<br />
14
1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />
repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />
uzrunveleyoT sajaro ganxilvis wesi xelovnebis<br />
moRvaweTa, mecnierTa, mxatvarTa, kompozitorTa da<br />
pedagogTa monawileobiT, im SemTxvevaSi, Tu Teatris<br />
sareJisoro kolegia dadgmas ganixilavda da Sesworebebs<br />
Seitanda.<br />
Teatrebs ufleba ar hqondaT da pirdapir<br />
ekrZalebodaT,xelovnebis sammarTvelos nebarTvis gareSe<br />
cvlilebebi SeetanaT repertuarSi da Tu aseTi ram<br />
mainc moxdeboda, direqtori miiRebda disciplinarul<br />
sasjels,Tanamdebobidan ganTavisufldeboda da miecemoda<br />
politikuri Sefaseba, rogorc `antisaxelmwifoebrivi<br />
praqtikis damSvebi~.<br />
SoTa rusTavelisa da kote marjaniSvilis saxelobis<br />
TeatrebSi damyarebuli mkacri saxelmwifoebrivi<br />
kontroli samagaliTo unda yofiliyo mTeli<br />
respublikis SemoqmedebiTi dasebis muSaobisaTvis. Tumca<br />
dadgenilebaSi yuradRebis gareSe ar dautovebiaT e. w.<br />
`meore jgufis~ Teatrebis perspeqtivebic. yvelasaTvis<br />
cxadi iyo, rom raionebSi Teatris repertuars Tbilisis<br />
sarepertuaro politikis gaTvaliswinebiT adgendnen.<br />
1946 wlis debuleba moicavda mwerlebisa da<br />
Teatrebis SemoqmedebiTi cxovrebis ZiriTad parametrebs,<br />
warmoadgenda ideologiuri muSaobis orientirs da<br />
mniSvnelovnad gansazRvravda xelovanis movaleobis<br />
praqtikuli saqmianobis xasiaTs.<br />
15
Tamar quTaTelaZe<br />
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
goCa kapanaZis mier dedaqalaqis ori centraluri<br />
Teatris scenaze dadgmuli speqtaklebi `mariam stiuarti~<br />
da `guSindelni???~ gasuli Teatraluri sezonis erTerT<br />
mniSvnelovan warmodgenebad iqca. maT Soris uxvadaa<br />
msgavsebaca da gansxvavebac. isini mkafiod exmianebian<br />
Cvens realobas. orive maTgani asaxavs politikur<br />
process,xelisuflisa da misi oponentis,an xelisuflis<br />
msaxurisa da oponirebisaTvis ganwyobili sazogadoebis<br />
xasiaTs, mis arCevansa da Sesabamis logikur Sedegs.<br />
XVI saukune da inglisis oqros xana, elisabed<br />
pirvelisa da mariam stiuartis, am daumorCilebeli<br />
monarqi qalebis, dapirispireba saukuneebis ganmavlobaSi<br />
mravali SemoqmedisaTvis iqca STagonebis wyarod. am<br />
legendaruli pirovnebebisadmi interesi ki iklebs maSin,<br />
rodesac gaqreba ltolva siyvarulis, Zalauflebis,<br />
Tavisuflebisa da srulyofisadmi.<br />
19<strong>55</strong> wels reJisorma vaso yuSitaSvilma marjaniSvilis<br />
Teatris scenaze dadga f. Sileris „mariam stiuarti“.<br />
Tavad speqtakli qarTuli Teatris istoriaSi araa<br />
miCneuli Sedevrad,Tumca masSi Seiqmna ori mniSvnelovani<br />
mxatvruli saxe, – veriko anjafariZis mariam stiuarti<br />
da sesilia TayaiSvilis elisabed tiudori.<br />
g. kapanaZis mier ganxorcielebuli f. Sileris `mariam<br />
stiuartis~ premiera rusTavelis TeatrSi (mcire scenaze)<br />
pirvelad 1997 wlis 29 maiss gaimarTa. speqtakls granpri<br />
mieniWa Sileris me-15 saerTaSoriso festivalze.<br />
miuxedavad warmatebisa, dadgmaSi SesamCnevi iyo jer<br />
kidev damwyebi reJisoris gauwafavi fantazia. 15 wlis<br />
Semdeg, reJisorma kvlav ganaaxla `mariam stiuartis~<br />
dadgma. msaxiobTa Semadgenloba, centraluri rolebis<br />
16
SemsrulebelTa garda, mniSvnelovnad Seicvala.<br />
Teatris istoriaSi mravladaa ganaxlebuli dadgmebi,<br />
magram maT Soris arcTu ise bevria originalze aRmatebuli<br />
interpretaciebi. rusTavelelTa warmodgenis ganaxlebuli<br />
premiera 2012 wlis 14 marts ki swored am niSniTac<br />
gamorCeuli aRmoCnda. mizanmimarTuli aqcentebiTa da<br />
wiaRsvlebiT gamZafrebulma Sileriseulma speqtaklma<br />
Seqspiruli masStabiT gaiJRera. piesa Targmnes robert<br />
sturuam da lili fofxaZem. qoreografia ekuTvnis gia<br />
marRanias.<br />
rusTavelis Teatris mcire scenaze principuli<br />
ekleqtizmiT Seqmnili warmodgena gajerebulia<br />
klasikuri da mkveTrad Tanamedrove JReradobis<br />
goran bregoviCis musikiT (musikaluri gamformebeli<br />
goCa kapanaZe). scenografi beqa janaSia harmoniulad<br />
uxamebs erTmaneTs epoqisaTvis damaxasiaTebel da<br />
axali tendenciebis gamomsaxvel Strixebs. kostiumebi<br />
amaRlebulicaa da prozaulic (kostiumebis mxatvari<br />
nino asaTiani). speqtakli warmoadgens marina janaSias<br />
mier gansaxierebuli moxuci elisabed I-is aRsarebas,<br />
gandobas, maradisobaSi gardamavali dedoflis ganvlili<br />
cxovrebiseuli gzis retrospeqtul analizs. `amboben,<br />
mkvlelis xelebi sisxliani rCebao. ai, arcerTi laqa,<br />
arcerTi laqa ar Cans.~ mkacrad acxadebs igi warmodgenis<br />
dasawyisSi da mayurebels uCvenebs qaTqaTa xelebs. `mariam<br />
stiuart, Sotlandiis uWknobo yvavilo!~ gulwrfeli<br />
sinanuliT aRmoxdeba mSvenierebis uzado Tayvanismcemel<br />
dedofals da swams,rom natifi silamaziT saxelganTqmul<br />
metoqes maradiuli axalgazrdoba SeunarCuna.<br />
dadgmis msvlelobisas moxuci elisabed I<br />
periodulad Tvalyurs adevnebs ganviTarebul movlenebs,<br />
zogierT scenaSi marina janaSias moxuci da nanuka<br />
xuskivaZis axalgazrda dedofali pirispir xvdebian,<br />
yuradRebiT akvirdebian erTmaneTs da cnobiswadiliT<br />
17
Tamar quTaTelaZe<br />
iyurebian sakuTar warsulsa da momavalSi. aseT dros,<br />
gansakuTrebiT SesamCnevia msaxiobebis TamaSis mozomili,<br />
identuri gamomsaxvelobiTi xerxebis primati. uaRresad<br />
emociuri aRsarebis miuxedavad, marina janaSias moxuci<br />
elisabedis xmaSi kvlavac krTis liTonis mkacri bgerebi.<br />
sinanulis, TiTqosda Sendobis maZiebeli tonis miRma<br />
aSkarad ikveTeba, rom elisabedis mier ganvlili gzis<br />
gaxseneba da gaazreba sulac ar eqvemdebareba sinanulisa<br />
da patiebis wadils.<br />
elisabed I (1533-1603), inglisisa da irlandiis<br />
dedofali, tiudorebis dinastiidan sicocxleSive iqca<br />
legendad. aRiarebulia britaneTis yvelaze saxelovan<br />
monarqad. taxtze asvlisas man Caibara TiTqmis gakotrebuli,<br />
religiuri SuRliT gaxleCili qveyana, romelsac srul<br />
ganadgurebas uqadda elisabedis xelis uiRblo maZiebeli<br />
– espaneTis mefe filipe II. amay dedofalTan dawyvilebis<br />
pretendentTa vrcel siaSi figurirebda ruseTis mefe<br />
ivane mrisxanec. elisabedi ki ar apirebda Zalauflebis<br />
gayofas mamakacTan. misi erTaderTi satrfo inglisi iyo<br />
da elisabedic swored masze gaxldaT jvardawerili.<br />
elisabed I-is moqnilma politikam inglisi gadaaqcia<br />
msoflio hegemonad. `qalwul dedofalTan~ brZolaSi<br />
samarcxvinod damarcxda espaneTis `uZleveli armada~<br />
(1588), dasrulda msoflioze espaneTis monopolia da<br />
safuZveli Caeyara msoflio politikis mokarnaxed qceul<br />
britaneTis imperias. swored elisabedis mmarTvelobisas<br />
Seiqmna Seqspiris Sedevrebic daEuCveulo aRmavlobas<br />
miaRwia Teatralurma xelovnebam. elisabedi qali iyo,<br />
Tumca, dRemde verc erTma kacma monarqma ver gaimeora<br />
misi Rvawli inglisisa da msoflios winaSe.<br />
elisabedi inglisis legitimuri monarqi gaxldaT.<br />
momxibvleli, Tavqariani, mflangveli dedofali mariam<br />
stiuarti (1542—1587) ki inglisis mefis, henri II<br />
tiudoris, SvilTaSvili iyo da inglisis erTaderT<br />
18
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
kanonier dedoflad gamoacxada Tavi, riTac axlo<br />
naTesavTan SuRli gaaRviva. mdgomareoba gansakuTrebiT<br />
daiZaba mas Semdeg, rac Sotlandiidan devnilma daxmareba<br />
sTxova elisabeds. man neba darTo naTesavs, ecxovra<br />
inglisSi, Tumca mariam stiuartma Tavisi qarizmiT ara<br />
marto ingliseli xalxis, aramed didebulTa mxardaWera<br />
da keTilganwyobac moipova da elisabedis winaaRmdeg<br />
dagegmili SeTqmulebis epicentrSi moeqca. ganrisxebulma<br />
elisabedma mariams sikvdili miusaja.<br />
goCa kapanaZis speqtaklSi Sotlandiidan devnili<br />
marina kaxianis mariam stiuarti jambazis rangSi<br />
warsdga inglisis didebulTa winaSe.DniRabmorgebuli<br />
da gvirgvinosani dedoflis SemoZarculi kabis<br />
kalTidan moCans mokle TeTri sacvali, natifi fexebi<br />
da gaSiSvlebuli xelovnuri mkerdi. marina kaxianis<br />
mariam stiuarti Tamamad parodirebs elisabeds da<br />
amxels `qalwuli dedoflis~ Rameul gatacebebs, mis<br />
TiTqosda saeWvo warmoSobas. ori samefos damkargavi<br />
dedofali gamomwvevad mimarTavs jambazobas, nacionalur<br />
Sotlandiur samosSi gamowyobili masxrobs da cdilobs,<br />
piradi tragedia ostaturad SeniRbos. msaxiobis<br />
scenuri gmiri Tavisufalia,artistuli,laRi,momxiblavi<br />
da mravalplaniani. „sicocxle tkbilia, siyvaruli _<br />
netareba“ – mogvianebiT aRmoxdeba xelmocarul, vnebian<br />
dedofals. Zalauflebis daTmobas igi siyvarulsa da<br />
sicocxlesTan ganSorebad aRiqvams da TviTmkvlelobis<br />
scenasac gaiTamaSebs, rom gaacnobieros misTvis<br />
saZulveli sikvdilisaken mimavali gza.<br />
gvirgvini speqtaklis mTavari rekvizitia. Sotlandiis<br />
yofilma dedofalma Zirs moisrola es avbediTi samefo<br />
atributi. Zalauflebis macduri mimzidvelobiT<br />
monusxuls uneburad kvlav gaeqca Tvali misken, xarbi<br />
mzeriT SeaTvaliera da Tavzardacemulma gaacnobiera,<br />
rom ar ZaluZs Seeguos ugvirgvino arsebobas. mariam<br />
19
Tamar quTaTelaZe<br />
stiuartic elisabediviT martosuli, Zalauflebaze<br />
ukiduresad damokidebuli adamiania. ori uaxloesi<br />
naTesavis mudmivi mtrobis miuxedavad, SesamCnevia<br />
erTmaneTisadmi Rrmad dafaruli, daTrgunuli, magram<br />
mTeli arsebiT gancdili TanagrZnobaca da urTierTsimpaTiac.<br />
amaRlebuli da emociuria eSafotisken mimavali<br />
marina kaxianis mariam stiuartis xangrZlivi svla.Ees<br />
scena gulgrils veravis tovebs. msaxiobi TamaSobs amay,<br />
TxemiT terfamde gvirgvinosan dedofals, romelmac<br />
Tavisi mebrZoli suliskveTebiT saxifaTo, istoriuli<br />
arCevani ganumzada inglisis Zlevamosil monarqs.<br />
scenis siRrmidan auCqarebeli, Tavdajerebuli<br />
nabijiT, moemarTeba mariam stiuarti _ marina kaxiani.<br />
mas xasxasa wiTeli, farTokalTiani kaba mosavs natif<br />
sxeulze. `Sotlandiis yvavilis~ mSvenieri hangis<br />
ritmis TanxlebiT (Sotlandiis ar aRiarebuli himni),is<br />
nela da didxans modis win, rampisaken da Sokismomgvrel,<br />
gamaognebel STabeWdilebas axdens mayurebelze. mis zviad<br />
msvlelobaSi igrZnoba personaJis didebuleba. mudam<br />
yuradRebiT ganebivrebuli mandilosnis Tavdajerebul<br />
simSvidesTan erTad ki, uxvad asxivebs saTayvanebel<br />
siyvarulsa da ZalauflebasTan ganSorebis TavSekavebul,<br />
magram mZafr tkivilsac. dedoflis ukanaskneli<br />
Txovnaa, magrad ar daartyan culi mis sust kisers.<br />
misi, nebaa efeqturad aResrulos da lamazi darCes.<br />
msaxiobi krZalviT, pativiT, didi vnebiT, siyvaruliTa da<br />
TanagrZnobiT TamaSobs am legendaruli dedoflis saxes.<br />
zogjer rolsa da msaxiobs Soris sazRvaric sruliad<br />
qreba.<br />
nanuka xuskivaZis „qalwuli-dedofalic“<br />
momxibvlelia, qaluri, vnebiani, magram ukiduresad<br />
TavdaWerili. igi TiTqmis sasikvdilod daWra levan<br />
xurcias graf laisteris Ralatma da lamis eWviT<br />
20
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
ganawyo mudam erTguli murman jinorias daxvewili lord<br />
berleisadmic. n. xuskivaZe Tanmimdevrulad warmoaCens<br />
inglisis ZlevamosilebisaTvis TavSewiruli, mebrZoli<br />
dedoflis portrets. nanuka xuskivaZis elisabedis<br />
saxeSi _ qalisa da dedoflis maradiul omSi _ mudam<br />
mZlavrobs erovnuli interesebisaTvis Tavdadebuli<br />
didi dedofali, m. kaxianis mariam stiuartSi ki _<br />
siyvarulisTvis Tavganwiruli qali.<br />
nanuka xuskivaZis TamaSis stilizebuli manera, _<br />
misi texili Jesti, intonacia Tu moZraobebi mkafiod<br />
warmoaCens marad stresSi myofi dedoflis daeWvebul<br />
xasiaTsac da mis mtkice nebisyofasac. igi SiSobs,<br />
meryeobs, didxans fiqrobs sabediswero da istoriuli<br />
gadawyvetilebis miRebas, _ sakuTar TavSi Cakluli<br />
sasurveli qaluri sawyisis _ momajadoebeli mariam<br />
stiuartis dasjas. elisabedma isic icis,rom xalxi brboa,<br />
romelic,SesaZloa,umal aRmoCndes mowinaaRmdegis banakSi<br />
da dedoflis Tavdaviwyebul siyvaruls Zalauflebisa<br />
da inglisisaTvis sabediswero Zalad moevlinos.<br />
efeqturobiTa da emociurobiT gamoirCeva n.<br />
xuskivaZis elisabedis xalxTan Sexvedris scena. es ufro<br />
klounadaa, moxerxebuli triuki. rogorc cnobilia,<br />
sacirko, Teatraluri elementebiT, uxvadaa gajerebuli<br />
krizisul situaciaSi myof politikosTa qmedebebi,<br />
mTeli maTi saqmianoba. speqtaklSic niRbebmorgebuli<br />
garemocvis TanxlebiT sazogadoebis winaSe warmdgar<br />
dedofals xalxis _ didi masis damajerebeli dasturi<br />
dasWirda yvelaze saxifaTo oponentisgan Tavdasacavad,<br />
mis sabolood mosacileblad. erTgul garemocvaze<br />
amxedrebuli, frTagaSlili arwiviviT wamomarTuli<br />
n. xuskivaZis elisabedi Sekavebuli cinizmiT, Sinagani<br />
mRelvarebiT wardga brbos winaSe da yuradRebiT<br />
daakvirda naZaladevad morekil mrevls. dedofalma unda<br />
amoicnos mteri, mimaluli uzarmazar masaSi.<br />
21
Tamar quTaTelaZe<br />
ori dedoflis maradiul sasufevelSi Sexvedris scena<br />
emociuri da metaforulia.Mmarina kaxianis axalgazrda,<br />
momxibvleli mariam stiuarti TaRis Wrilidan<br />
gadmoixara, nabiji win gadadga da xeli SeaSvela welSi<br />
moxril, valmoxdil dedofals. mxcovani elisabedic<br />
ndobiT daeyrdno metoqes da ukvdavebaSi saxelovan<br />
oponentTan erTad Seabija. imavdroulad, marina kaxianis<br />
TavSekavebul RimilSi wamiT gakrTa pativiscemisa da<br />
cinizmis sxivic didi metoqis istoriuli Rvawlisa<br />
da Zalauflebis efemerulobis gamo. aRsaniSnavia isic,<br />
rom mariam stiuartis gareSe, verc elisabedi gaxdeboda<br />
is, rac gaxda. elisabedis politikuri didebis, misi<br />
masStabis Tanamoziare mariam stiuarticaa. Serigeba<br />
Sedga da maradiul sasufevelSi samaradJamod gverdigverd<br />
dasaxldnen inglisis didebisaTvis moRvawe<br />
didi dedofali da misi mSvenieri, diadi oponenti,<br />
ZalauflebisaTvis mebrZoli ori saxelovani monarqi.<br />
reJisoris yuradRebis centrSi umTavresad<br />
centraluri gmirebi aRmoCndnen, xolo mravalricxovani<br />
garemocva, ZiriTadad, efeqtur fons qmnis maTTvis.<br />
srulyofilad ver gamoikveTa verc nanuli sarajiSvilis<br />
scenuri gmiris xasiaTi. misi infanta mari mxolod<br />
speqtaklis finalSi qmnis originalur scenas. speqtaklis<br />
msvlelobisas drodadro interesiT umzerda scenaze<br />
ganviTarebul movlenebs, dasasruls ki, udierad daswvda<br />
uyuradRebod migdebul gvirgvins da ironiulad Tavze<br />
daimxo. am originaluri pasaJiT reJisorma xazi gausva<br />
didi politikis miRma `moRvawe~ fsevdopolitikosTa<br />
wvrilmani miznebis uazrobas, mis maskaradul xasiaTs.<br />
Sedegad _ samefo gvirgvins nanuli sarajiSvilis sadari<br />
juja masxara (infanta mari) daepatrona.<br />
Tu `mariam stiuartis~ dadgmaSi unisons qmnida<br />
ZalauflebisaTvis brZolisa da saxelmwifoebrivi<br />
aRmSeneblobis mzardi faqtori, qarTuli dramaturgiis<br />
22
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
klasikad aRiarebul S. dadianis `guSindelnSi???~<br />
dampyroblis politikasTan Sexmatkbilebulad moRvawe<br />
adgilobrivi Cinovniki samSoblos moRalated, misda<br />
uneburad ki, modgmis aRsasrulis Tanamonawiledac<br />
mogvevlina.<br />
goCa kapanaZis mier soxumis saxelmwifo dramatuli<br />
Teatris dasTan ganxorcielebuli da marjaniSvilis<br />
Teatris mcire scenaze warmodgenili Salva dadianis<br />
`guSindelni???~ piesis modifikacias warmoadgens.<br />
proeqti afxazeTis mTavrobis xelSewyobiT ganxorcielda<br />
(speqtaklis premiera gaimarTa 2011 wlis dekemberSi).<br />
piesis scenuri versia da musikaluri gaformeba reJisors<br />
ekuTvnis. qoreografia _ kira mebukes. speqtaklSi<br />
sami Taobis msaxiobia dakavebuli. maTgan soxumis<br />
Teatris dasis 16 msaxiobi, ramdenime mowveuli da oric<br />
debiutantia.<br />
1917 wels Seqmnili piesa asaxavs saqarTvelos<br />
gasabWoebamdel periods, magram masSi gacxadebuli<br />
problemebi dRemde ar kargavs aqtualobas. rusTavelis<br />
Teatris scenaze Temur CxeiZem 1972 wels qarTuli<br />
Teatris istoriaSi Salva dadianis `guSindelnis~<br />
Sedevrad aRiarebuli dadgma ganaxorciela. STambeWdavi<br />
iyo S. gawerelias warmodgenac (2001) saqarTvelos<br />
Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi. mZafr<br />
interess iwvevs goCa kapanaZis axali interpretaciac.<br />
erTi gaRatakebuli qarTuli soflis magaliTze<br />
speqtaklSi asaxulia sruliad saqarTvelos problemuri<br />
saukunovani yofa-cxovreba. dadgmis dasaTaureba<br />
reJisorma sami kiTxvis niSniT daamZima da warmodgenis<br />
msvlelobisas naTeli gaxada, rom saukunis win arsebuli<br />
umwvavesi Temebi mravalmxriv gamZafrebula. CixSi<br />
Sesuli kritikuli viTarebis, uimedo da sruliad<br />
uuflebo mdgomareobis gacnobierebiT Tavzardacemuli<br />
axali Taoba TviTmkvlelobiTRa axerxebs tragikuli<br />
23
Tamar quTaTelaZe<br />
sinamdvilis gaprotestebas, misgan Tavdaxsnas.<br />
mxatvarma ana ninuam Sav ferSi gadawyvita scenaze<br />
warmodgenili mamasaxlisis saxlis interieri. marjvniv<br />
dgas grZeli magida, romelzedac, Temur CxeiZis<br />
speqtaklisagan gansxvavebiT, sufra aRar gaiSleba.<br />
g. kapanaZis dadgmaSi odesRac erovnuli Rirsebis<br />
amsaxveli qarTuli sufra fexqveSaa gaTelili. am<br />
magidaze dadian, cekvaven, mRerian. am magidaze sZinavs nika<br />
weredianis nabaxusev grengolms. mogvianebiT swored aqve<br />
aupatiurebs igi Teona guramiSvilis facias, speqtaklis<br />
miwuruls ki, ucxotomelebi da maTTan aliansSi myofi<br />
gadagvarebuli qarTvelebi am magidazeve marTaven<br />
Tavawyvetil Rreobas.<br />
speqtaklis dasawyisSi avanscenaze mdgar skamze<br />
Camomjdari da ararealizebad garemoSi sakuTar uimedo<br />
xvedrze dafiqrebuli agrafina – qeTi CaCua agresiulad<br />
moisvris wigns da safeTqelTan miibjens revolvers.<br />
msaxiobi gaazrebulad, emociurad da saxierad TamaSobs<br />
ara marto sakuTari mxatvruli gmiris, aramed mTeli<br />
misi Taobis sulier tragedias. cnobierdeba, rom am<br />
samyaroSi yvela Rirseba damxobilia, ganaTlebam fasi da<br />
azri dakarga. igi ara mxolod usargeblo atributad,<br />
aramed xSir SemTxvevaSi tvirTadac iqca. sicocxlisaTvis<br />
saxifaTo zonad qceul realobaSi ganaTlebul da<br />
moazrovne pirovnebas asparezi ar gaaCnia, igi idevneba da<br />
sazogadoebisgan izolirebuls aRarafris Secvla aRar<br />
SeuZlia. Tavisuflebadakargul qveyanaSi saxelisuflebo<br />
politikis mizanmimarTuli Sedegebidan aRmocenebuli<br />
problemebis gacxadeba akrZalulia da mkacrad isjeba.<br />
dapyrobili qveynis mosaxleobas erTaderT funqciad<br />
dauwesda morCileba, dumili da molodini. igi movalea,<br />
guluxvad aRasrulos stumar-maspinZlobis wesi, mudmivad<br />
SeinarCunos Rimiliani saxe da cekva-simReriT gaarTos<br />
ucxotomeli stumari Tu misi adgilobrivi sateliti.<br />
24
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
satusaRod qceul saqarTveloSi ki sul ufro matulobs<br />
TviTmkvlelobebi.<br />
speqtaklis dasawyisSi revolveris Caxmaxs agrafina<br />
– qeTi CaCuamac gabedulad gamohkra TiTi, magram<br />
revolverma ar gaisrola. nacnob, sabediswero xmaze<br />
SeSfoTebuli SemoiWra kekela – lorina papuaSvilielerdaSvili<br />
da qaliSvils gamomcdelad daacqerda.<br />
agrafinam saswrafod gadamala iaraRi da iqaurobas<br />
gaecala. sabralo deda miuxvda ganzraxvas mwuxrisfer<br />
samosSi Cacmul cremlmoreul, mudam sevdian, haerovan<br />
qaliSvils, romelsac albaT manamdec mravalgzis ucdia<br />
TviTmkvleloba da gulmoklulma xmis kankaliT datuqsa<br />
igi.<br />
mTeli speqtaklis ganmavlobaSi avi winaTgrZnobisagan<br />
aRelvebuli da dafiqrebuli mamasaxlisis meuRle<br />
kekela – lorina papuaSvili-elerdaSvili moCvenebiTi<br />
stumarTmoyvareobiT ismens daupatiJebeli stumrebis<br />
saubrebs. igi daZabuli uTvalTvalebs ganmartoebisken<br />
midrekil Svilebs da eswrafis _ aicilos mosalodneli<br />
katastrofa.<br />
socialist karlo yayutaZeze TavdaviwyebiT<br />
Seyvarebuli agrafina – qeTi CaCua daJinebiT gascqeris<br />
soflis gzas. siyvarulisa da harmoniisadmi mtrulad<br />
ganwyobil garemoSi xelovnurad daSorebuli<br />
axalgazrdebi TvalebiTRa axerxeben erTmaneTTan<br />
gasaubrebas.<br />
karlo yayutaZis saxe reJisors amoSlili aqvs<br />
moqmedi pirebis siidan,magram agrafinas mier darbazisaken<br />
mimarTuli mzeris ucvleli mimarTuleba mayurebels<br />
mudmivad ganacdevinebs karlo yayutaZis siaxloves. iqmneba<br />
STabeWdileba,rom Seyvarebuli kaci nerviulad moZraobs<br />
mamasaxlisis saxlis Soriaxlos da Tvals ver acilebs<br />
sayvarel qals. Tanasoflelebi saxifaTod miiCneven<br />
revoluciurad ganwyobil meamboxe, nasamarTlev da<br />
25
Tamar quTaTelaZe<br />
gankicxul axalgazrdasTan urTierTobas. isic cdilobs<br />
simSvidismoyvare Tanamemamuleebs ar gaurTulos isedac<br />
damZimebuli cxovrebis ritmi.<br />
mamasaxlisis ojaxSi wasaxemseblad mudam uxvad<br />
Tavmoyrili Tanasoflelebi gahyureben nangrevebad<br />
qceul sofels, ritmulad Tvals adevneben gzaze mimaval<br />
gamvlel-gamomvlels da soflis problemebze frTxili<br />
kamaTiT, WoraobiT, mezoblebis gakilviT, naZaladevi<br />
mxiarulebiT, cekviTa da simReriT TviTgamxnevebas,uimedo<br />
momavlisgan ganridebas, Tavdaviwyebas eswrafvian. `Cemi<br />
iyo is minda, Sen ki sxvisken garbixar!~, (`cicinaTela~)<br />
mRerian scenaze da ikveTeba,rom am sofelSi yvelaze didi<br />
deficiti dadebiTi emocia da harmoniuli siyvarulia.<br />
marina solomonia mkafiod warmosaxavs soflis<br />
vnebadaumcxrali lamazmani fofodias mxatvrul saxes.<br />
msaxiobi TamaSobs didi iumoriT, qaluri eSxiT, pewianad<br />
da laRad. momajadoebeli artistizmiT gamorCeuli<br />
fofodia _ marina solomonia ostaturad, zusti da<br />
zomieri intonirebebiT, momxibvleli grafikuli naxaziT<br />
saxavs scenur gmirs. mas efeqturad xelewifeba, Tavadve<br />
gauarSiydes mizanSi amoRebul sasurvel mamakacs,<br />
Tavi moawonos Tavdajerebul daTo velijanaSvilis<br />
jvebe qolordavasac da iqve, TxilnarSi daicxros<br />
mozRvavebuli vneba. msaxiobi warmoaCens ubiri<br />
sofleli qalis sulier samyaroSi aSlil dramatul<br />
xvedrs Seuferebel partniorTan Tanacxovrebis gamo.<br />
mis mier mravalgzis gaJRerebuli _ `miwa gagisktes,<br />
miwa~ _ xan saalerso formas iZens, xan muqaras, xan<br />
ki iseT aRSfoTebas gamoxatavs, rom taqtianad icilebs<br />
arasasurvel moZalades.<br />
gakotrebuli Tavadi kowias umziTvo qaliSvili<br />
facia _ Teona guramiSvili amayi, Tamami axalgazrda<br />
qalia da Riad saubrobs sakuTar miznebze. kowias<br />
mSvenieri asuli acnobierebs, rom arsebul sinamdvileSi<br />
26
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
mxolod mSobliuri garemodan uswrafesi ganrideba da<br />
TviTgadarCenaze zrunvaa Rirebuli. misi damokidebuleba<br />
vano duglaZis adikosadmi araa midrekili, Tavi<br />
moawonos axalgazrda frants.Mmsaxiobi warmoaCens<br />
scenuri gmiris pragmatizms. mis civ, drodadro TiTqmis<br />
medidur damokidebulebas momxiblavi, magram arasaimedo<br />
adikosadmi.<br />
sofels moulodnelad wveuli nika weredianis riJaparikiani<br />
mazris ufrosi radikalurad gansxvavdeba<br />
J. lolaSvilis impozanturi, Tavdajerebuli, Sinagani<br />
simSvidiT aRbeWdili, daxvewili manerebiT gamorCeuli<br />
grengolmisagan. rusTavelis Teatris scenaze Seqmnili<br />
amayi mazris ufrosis vizualuri portretic ki<br />
sazogadoebas samarTlianad ganacdevinebda krZalvisa da<br />
pativiscemis uxv grZnobas didi da Zlevamosili imperiis<br />
Rirseuli msaxurisadmi.Aam mxriv nika weredianis<br />
scenuri gmiri,iseve rogorc S. gawerelias warmodgenaSi<br />
g. bregaZis mier Seqmnili saxe, sakuTar mdgomareobasa da<br />
uflebebSi daeWvebuli, frTxili, TavdaWerili, TiTqmis<br />
uCinari Cinovnikia. orive maTgans mkafiod SerCenia<br />
mdabio, saeWvo warmomavlobis kvali.<br />
nika weredianis mxatvruli saxe moCvenebiTi<br />
zrdilobiT SejavSnuli, kontaqturi, yuradRebiani,<br />
efeqturi axalgazrdaa da arsebiTad ar gansxvavdeba<br />
garemomcveli moqalaqeebis fonze. msaxiobi ironia -<br />
iumoriT gamokveTili gamomsaxvelobiTi xerxebiT xatavs<br />
dapyrobil qveyanaSi qveSevrdomTa gasacnobad,Mxarkis<br />
asakrefad, drostarebisa da `tuzemcebis~ monobis<br />
masStabis Sesamowmeblad warmogzavnili ucxotomelis<br />
portrets. mis Tavdapirvel cnobismoyvareobas, ridsa da<br />
Sinagan mRelvarebas maleve enacvleba Sekavebuli brazi.<br />
sargeblismoyvare qveSevrdomTa daufaravi mliqvnelobiT<br />
ganrisxebuli uTmo grengolmi Taviseburad gamoxatavs<br />
Sinagan protests. igi sul ufro mourideblad,nerviulad<br />
27
Tamar quTaTelaZe<br />
ixsnis da ixuravs ukve usargeblo atributad qceul<br />
pariks.<br />
msaxiobi nugzar Ciqovani speqtaklSi didi sarkazmiT<br />
ganasaxierebs mxdal da farisevel malxaz pitriSaZes.<br />
erovnuli Tavmoyvareobisagan ganZarcul mamasaxliss<br />
sakuTar movaleobad didi xelmwifis erTguleba<br />
miuCnevia. igi kategoriuli uariT istumrebs mrevls _<br />
soflis gasaWiris gamo `sayvedurs ver vetyvi~ xelmwifis<br />
kacso da Tanasoflelebsac ukrZalavs koloniuri<br />
politikis mizanmimarTul Sedegebze Civils. gausaZlisi<br />
yofiT SeWirvebuli qarTvelebi ki, didi winaaRmdegobis<br />
miuxedavad, mravalgvari xrikis momarjvebiT axerxeben<br />
xelmwifis msaxurTan SeRwevasa da Civils.<br />
mamasaxlisis sixarbiTa da TaRliTobiT aRSfoTebuli<br />
paata kikvaZis jibo kvantriSvili zewarSi gaxveuli<br />
Seipara grengolmis saZinebelSi. nabaxusev stumars<br />
uSvelebeli moZravi TeTri masa moCveneba egona da<br />
SiSisagan lamis suli ganuteva. merab brekaSvilis<br />
gakotrebuli Tavadi kowia sasmeliT eaxla xelovnurad<br />
welgamarTuli da SiSmoreulma mewileoba SesTavaza<br />
madneulis gayidvaSi daxmarebis SemTxvevaSi. julieta<br />
pakelianis kneina eSxam mJave kitri miarTva stumars.<br />
es energiuli qalbatoni daTo velijanaSvilis jvebe<br />
qolordavam Zlivs moaSora simSvidismoyvare ufross<br />
da ganwiruli qali ise CaebRauWa grengolms, rom misi<br />
yuradRebis mosapoveblad Ceqma gaxada da Tan gaiyola.<br />
Temur CxeiZis saxelovan speqtaklSi, iseve rogorc<br />
Salva gawerelias dadgmaSi, generali berdosani (g. WiWinaZe,<br />
p. kublaSvili) wels qvemoT gadaWrili da urikaze<br />
dakruli xeibari iyo. rusTavelelTa warmodgenaSi `g.<br />
WiWinaZis generali scenaze urikiT SemohyavdaT. igi Cia,<br />
CvrebSi Cafluli,daleuli berikaci iyo da mogagonebdaT<br />
Tojinebis Teatris tikinas,romelsac laparakis unariRa<br />
28
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
SerCenia~. 1 am mxriv g. kapanaZis dadgmaSi nugzar weredianis<br />
berdosani galoTebuli, fexSiSvela, eqscentruli,<br />
TiTqmis Seuracxadi moxucia, romlis imedze yofna kidev<br />
ufro gamokveTs SeWirvebuli qarTvelebis araadekvatur<br />
azrovnebas. aSkara iyo,rom nugzar weredianis berdosanis<br />
Zalebs aRemateboda dakisrebuli movaleoba da bunebrivad<br />
JRerda xelisuflebis msaxurTan mis mier mxolod<br />
sakuTar Tavze zrunvis motivi.<br />
nugzar Ciqovanis mliqvnelma mamasaxlisma Tavisi<br />
guluxvobiT mravlismxilveli mazris ufrosic daabnia.<br />
man xelisuflebis msaxuris keTilganwyobis mosapoveblad<br />
ara marto oqros beWdebi da fulis msxvili dasta uZRvna<br />
grengolms,aramed uyoymanod gawira sruliad saqarTvelo.<br />
Zarcvis azartiT galaRebuli mamasaxlisi eswrafvis,<br />
nebismieri msxverplSewirvis fasad uzrunvelyos piradi<br />
komforti. Tumca, rogorc irkveva, didi qonebis moxveWis<br />
miuxedavad, verc mis ojaxSi davanebula saocnebo<br />
idilia.<br />
qarTvelebis degradaciis masStabiT gaocebuli<br />
nika weredianis grengolmi zizRmoreuli aqilikebs<br />
samyaros erT-erT uZveles ers da cinikurad epatroneba<br />
upatrono qveynis simbolod, momaval kneina Cituniad<br />
CamoqveiTebul, gakotrebuli Tavadis ulamazes asuls.<br />
naTesavis xvedriT SeSfoTebuli kira mebukis xandazmuli<br />
Citunia alersianad tuqsavs `Tayvanismcemels~ da<br />
rekviemis hangebze ZaliT ahkidebs gasaqcevad gamzadebul,<br />
gamofxizlebul grengolms. `facias moCvenebiTi<br />
winaaRmdegobidan aRaraferi rCeba. misi unebisyofo<br />
buneba emorCileba grengolmis Segonebas~ 2 , _ werda<br />
akaki baqraZe n. faCuaSvilis scenuri gmiris Taobaze.<br />
es Sefaseba identuria soxumis Teatris speqtaklSi<br />
Seqmnili Teona guramiSvilis faciasTvisac. rusTavelis<br />
1<br />
baqraZe a. ,kino, Teatri, 1989., gv. 298<br />
2<br />
iqve. gv. 299<br />
29
Tamar quTaTelaZe<br />
Teatris scenaze `facia – n. faCuaSvili welSi gamarTuli,<br />
gafxorili, damcinavi RimiliT tovebda Tanamemamuleebs<br />
da grengolmTan erTad miemgzavreboda~. 1 am mxriv<br />
Teona guramiSvilis facia mTeli arsebiT acnobierebs<br />
pirovnulsa da erovnul tragedias. protesti da mZafri<br />
sayveduri JRers mis ukanasknel replikaSic _ `iyideba<br />
saqarTvelo!~ magram mas pirze xelis afarebiT aCumeben<br />
daWeris SiSiT yvela Seuracxyofis amtani uuflebo<br />
qarTvelebi. aCqarebuli ucxotomeli ki cinikurad<br />
svams maspinZlebis sadRegrZelos _ `gaumarjos Cveni<br />
RvTismSoblis wilxvedr gasxivebul saqarTvelos~<br />
da Riad amcirebs yvela adamianuri uflebebisagan<br />
ganZarcul qveSevrdomebs. erT-erTi maTgani, mkveTri<br />
feris makiaJiT daxatuli wiTelloyeba, mokle wiTel<br />
kabaSi gamowyobili da wiTelbafTiani zaza asaniSvilis<br />
Tavadi gorgaslaniani stumars TavdaviwyebiT ecekveba<br />
kankans. gorgaslanianis saxiT mterTan aliansSi myofi<br />
qarTvelebis gadagvarebuli, momakvdavi da cvedani modgma<br />
laRobs scenaze. M<br />
T. CxeiZis dadgmaSiA`m. gogavas adiko pitriSiZe<br />
ganaTlebuli axalgazrda, sportis moyvare,<br />
ultraTanamedrove azrebis mqone, Tavisuflebis<br />
motrfiale (Tumca sityviT da ara saqmiT), TiTqos<br />
amayi da Tavmoyvare arafers sTxovda mazris ufross...<br />
misi protesti moCvenebiTi gaxldaT da suliT adikoc<br />
araraoba iyo~. 2 soxumis Teatris speqtaklSi Seqmnili<br />
vano duglaZis adiko sulierad Rataki da Tavisufali<br />
siyvarulis mexotbe pozioria. facias damkargavi<br />
axalgazrda kaci ki sruliad kargavs sakuTari Tavisa<br />
da momavlis rwmenas. igi rwmundeba, rom sasurvel<br />
partniorad ver gamodgeba da mzadaa, gauarSiydes marina<br />
solomonias fofodiasac da TiTqmis bebias asakis kira<br />
1<br />
iqve. gv. 300<br />
2<br />
iqve. gv. 295<br />
30
`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />
mebukis kneina Cituniasac. vano duglaZis scenuri gmiris<br />
saxelovani bolo monologi dakninebul-gadagvarebuli<br />
kacis mier patriotuli TemiT spekulirebis mcdelobad<br />
iqca da igi nabaxusevi Tanasoflelebis gniasSi<br />
Caikarga.Aam fonze sruliad logikur finals iZens<br />
misi TviTmkvlelobis aqti. mxolod amgvari JestiTRa<br />
ZaluZs gaaprotestos mamis naqurdalze damokidebuli<br />
uperspeqtivo kacis uazro arseboba, romelsac mxolod<br />
erTi Ramis siamovnebis SeTavazebaRa ZaluZs sayvareli<br />
qalisaTvis.<br />
XXI saukunis qarTul realobaSi uswrafesad<br />
ganviTarebuli procesebis gaTvaliswinebiT, swored<br />
klasikur dramaturgias aRmoaCnda yvelaze didi resursi.<br />
igi SesaZleblobas qmnis, qarTulma Teatralurma<br />
reJisuram adekvaturad asaxos Cveni krizisuli viTareba<br />
da niRabi SemoaZarcvos degradaciis uZiro ufskrulSi<br />
danTqmul, fsevdopolitikur TamaS-garigebebSi,<br />
demagogiur ritorikebSi urcxvad gawaful `mamebsa da<br />
Svilebs~.<br />
31
erTi piesis gansxvavebuli<br />
interpretaciebi<br />
Llela wifuria<br />
artur mileri meoce saukunis udides amerikel<br />
dramaturgad aris miCneuli. misi yvelaze cnobili<br />
piesebia: „yvela Cemi vaJiSvili“ /„All My Sons“ (1947)/,<br />
„komovoiaJeris sikvdili“ /„Death of a Salesman“ (1949)/,<br />
„xedi xididan“/ “A View from the Bridge“ (19<strong>55</strong>)/, „fasi“/<br />
„The Price“ (1968)/ da, ra Tqma unda, „mkacri gansacdeli“,<br />
(„The Crucible“ (1953)/ „seilemis procesi“/, CvenSi<br />
am saTauriT cnobili piesa, romelsac originalSi<br />
gansxvavebuli saxelwodeba aqvs. artur mileris<br />
Semoqmedeba da misi piradi cxovrebac (mogexsenebaT, is<br />
meoce saukunis silamazis simbolod miCneuli merlin<br />
monros meuRle iyo xuTi wlis ganmavlobaSi da maT<br />
qorwinebas mzeTunaxavisa da geniosis qorwineba uwodes)<br />
mudmivad iyo rogorc amerikuli, aseve msoflio presis<br />
yuradRebis centrSi. artur mileris piesebi idgmeboda<br />
msoflios wamyvan TeatrebSi, misi piesebis mixedviT<br />
iRebdnen filmebs. Tavad dramaturgis namuSevrebi da misi<br />
piesebis mixedviT Seqmnili speqtaklebi Tu filmebi ara<br />
erTi nominaciiTa da jildoTi aRiniSna. kvlevis Temaa<br />
artur mileris „seilemis procesis“ interpretaciebi<br />
Tbilisis scenebze. Tumca, vidre uSualod kvlevis<br />
sagans SevexebiT, minda mokled gavaanalizo mileris<br />
piesis Seqmnis istoria, misi pirveli dadgma da am piesis<br />
mixedviT gadaRebul filmebi.<br />
artur mileris „mkacri gansacdelis“ („The Crucible~)<br />
premiera 1953 wlis 22 ianvars Sedga brodveize, martin<br />
bekis TeatrSi. Sesabamisad, piesis daweris TariRad 1952<br />
weli unda miviCnioT. piesa relur ambebs efuZneba –<br />
masaCusetsis StatSi momxdar process, e. w. kudianebze<br />
32
nadirobas 1692–1693 wlebSi. piesis moqmedi pirebis<br />
umetesobas realuri prototipebi hyavs. artur milerma<br />
mciredi koreqtivebi Seitana personaJTa biografiebSi –<br />
mTavari moqmedi piris, abigail uiliamsis prototipi 11<br />
wlis iyo,piesaSi is 17 wlisaa. 1 es cvlileba dramaturgs<br />
dasWirda, raTa gaemZafrebina abigailis SurisZiebis<br />
motivacia: piesiseuli personaJi jon proqtorze<br />
– im ojaxis ufroszea Seyvarebuli, romelTanac igi<br />
mosamsaxured muSaobda da romelTanac sasiyvarulo<br />
kavSiri hqonda. abigaili titubasTan, barbadosel monasa<br />
da mis Tanatol gogonebTan erTad ritualur cekvebs<br />
asrulebs tyeSi. samuel perisi seilemis eklesiis<br />
winamZRvari gogonebis cekvis momswre xdeba. swored<br />
amis Semdeg iwyeba seilemSi kudianebze nadiroba.<br />
procesSi, saeklesio winamZRvrebis garda, erTvebian<br />
samarTaldamcavebi: denforti, mosamarTle hotorni,<br />
Civeri da a. S. oRond seilemSi xdeba ukugeba – gogonebi<br />
sakuTari Tavis gasamarTleblad seilemis mcxovreblebs,<br />
umetesad maT, vinc ar moswonT da viszedac SurisZieba<br />
surT, jadoqrobaSi deben brals. swored es xdeba mizezi<br />
imisa, rom mSvidobiani provinciis cxovrebaSi qvena<br />
grZnobebis aRzeveba iwyeba – xorciel vnebebs ayolili<br />
abigaili cdilobs jon proqtoris meuRlis, elisabedis<br />
gzidan Camocilebas da misi adgilis dakavebas. en patnemi<br />
sakuTari Cvilebis ususurobasa da gardacvalebas<br />
mravalSvilian qals – rebeka nersis abralebs da misi<br />
gasamarTlebisa da CamoxrCobis mizezi xdeba. Tomas<br />
patnems, enis meuRles, jails koris miwebis Cagdeba surs<br />
da uyoymanod wamebs cils mezobels sakuTari mamulis<br />
gasafarToeblad... saocari suraTi ixateba _ erTi mxriv,<br />
angarebiani adamianebis mier udanaSauloTa daundoblad<br />
gawirvisa, romelsac samarTaldamcavebi aRasruleben da<br />
meore mxriv, zneobrivi simaRlisa, romlis upirvelesi<br />
1<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Crucible<br />
33
Llela wifuria<br />
warmomadgenelic piesis protagonisti jon proqtoria.<br />
meCvidmete saukunis dasasrulis amerikul provinciaSi<br />
datrialebuli ambavi sainteresoa ara mxolod rogorc<br />
faqti, aseve rogorc mZafri intrigisa da peripetiebis<br />
Semcveli istoria. cxadia,es procesi iseTi dramaturgis<br />
xelSi, rogoric artur mileri iyo, uaRresad emociur<br />
piesad iqca, _ personaJTa vnebaTaRelva ukiduresobamdea<br />
gamZafrebuli da, Sesabamisad, uaRresad saintereso<br />
masalaa msaxiobisTvis personaJis saxis gamosaZerwad.<br />
magram, cxadia, mxolod emociuroba ar aris am piesis<br />
mTavari Rirseba: artur milerma „mkacri gansacdeli“<br />
(„The Crucible“) makartizmis aRzevebis xanaSi dawera.<br />
viTareba, romelic im dros amerikis SeerTebul<br />
StatebSi iyo,marTlac gvagonebs „kudianebze nadirobas“.<br />
cxadia, artur mileri, rogorc namdvili Semoqmedi, mis<br />
samSobloSi mimdinare rTuli procesebis miRma ver<br />
darCeboda. „mkacri gansacdeli“ („The Crucible“) milerma<br />
dawera rogorc makartizmis alegoria. savaraudod, es<br />
piesa erT-erTi mizezicaa imisa, rom 1956 wels artur<br />
mileri Tavad daikiTxa warmomadgenelTa palatis<br />
komitetSi antiamerikuli qmedebebis gamorkvevis mizniT<br />
da kongresis upativcemulobis braldeba wauyenes. 1<br />
rogorc ukve aRvniSne, „mkacri gansacdelis“ („The<br />
Crucible“) premiera 1953 wlis 22 ianvars Sedga martin<br />
beqis TeatrSi, brodveis erT-erTi wamyvan TeatrSi,<br />
romelic 1924 wels daarsda. am Teatris repertuarSi,<br />
garda dramatuli warmodgenebisa, mravladaa miuziklebi.<br />
es Teatri 2003 wlidan al hirSfildis Teatris<br />
saxeliTaa cnobili. speqtaklis premieras presaSi<br />
didwilad mtrulad ganwyobili Sefasebebi mohyva.<br />
mxolod „niu-iork Taimsis“ Sefaseba iyo dadebiTi. Tavad<br />
artur mileri ambobda, rom speqtakli iyo stilizebuli<br />
da civi. da mainc, es warmodgena dajildovda amerikis<br />
1<br />
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Crucible<br />
34
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
SeerTebuli Statebis umaRlesi saTeatro priziT, Tony<br />
Award-iT. es prizi rangiT utoldeba kinematografiis<br />
umaRles priz oskars, musikalur gremis, satelevizio<br />
emis...<br />
„mkacri gansacdeli“ ( „The Crucible“) mravalgzis<br />
daidga amerikis SeerTebuli Statebis TeatrebSic<br />
da evropaSic. evropuli dadgmebidan gansakuTrebiT<br />
aRsaniSnavia 1954 wlis parizis sara bernaris Teatris<br />
speqtakli, sadac mTavar rolebs iv montani da simona<br />
siniore TamaSobdnen. piesa orjer iyo ekranizebuli:<br />
pirvelad 1957 wels, safrangeT-germaniis erToblivi<br />
nawarmoebi, romelic reJisorma raimond roulaum<br />
dadga. umniSvnelovanesi faqtia, rom piesis adaptacia<br />
da filmis scenari Jan-pol sartrma Seqmna. cxadia,<br />
im rangis filosofosi da dramaturgi, rogoric Janpol<br />
sartri iyo, artur mileris piesaSi uciloblad<br />
Seitanda problemis egzistencialur xedvas da am<br />
prizmidan warmoaCenda gadarCenis dilemis winaSe<br />
mdgari personaJebis arsebobis problemas. filmSi im<br />
periodis evropuli kinos namdvili Tanavarskvlavedi<br />
iyo dakavebuli. simona siniore – elisabed proqtori,<br />
iv montani – jon proqtori (es msaxiobebi TamaSobdnen<br />
sara bernaris Teatris speqtaklSic), milen de monJo –<br />
abigail uiliamsi,miSel pikoli – patnemi da a. S... filmi<br />
mravali priziT aRiniSna da, rac Zalze mniSvnelovania,<br />
prizebiT aRiniSna samsaxiobo namuSevrebi.<br />
meore ekranizacia 1996 wels ganxorcielda. amjerad<br />
scenaris avtori Tavad artur mileri gaxldaT. filmis<br />
reJisori iyo nikolas pitneri, xolo mTavar rolebs<br />
asrulebdnen: deniel de luisi – jon proqtori, vainuna<br />
raideri – abigail uiliamsi,pol skofildi – mosamarTle<br />
denforti. samsaxiobo namuSevrebi ara erTi nominaciiT<br />
aRiniSna. Tavad artur mileri oskaris nominanti gaxda<br />
saukeTeso adaptirebuli scenarisTvis. filmi 1997<br />
35
Llela wifuria<br />
wels berlinales monawile iyo. amrigad, „mkacri<br />
gansacdeli“ („The Crucible“) samarTlianad iTvleba<br />
amerikuli dramaturgiis erT-erT saukeTeso qmnilebad,<br />
romelic misi Seqmnidan dRemde ar kargavs popularobas<br />
rogorc Tavad amerikis SeerTebul StatebSi, aseve<br />
evropaSi. miT ufro sainteresoa am piesis qarTuli<br />
interpretaciebis analizi da qarTuli speqtaklebis,<br />
rogorc msoflio saTeatro procesebis monawilis<br />
Sefaseba.<br />
1965 wlis TebervalSi rusTavelis TeatrSi artur<br />
mileris piesis premiera Sedga. „seilemis procesi“ –<br />
rusTavelis Teatris speqtakls ase ewodeboda. piesa<br />
qarTulad qeTevan lorTqifaniZem Targmna. rusTavelis<br />
Teatris speqtakli amerikeli dramaturgis piesis pirveli<br />
interpretacia iyo. Teatris muzeumSi daculi 1965 wlis<br />
15 Tebervlis oqmi #4 speqtaklis Cabarebis dokumentia. 1<br />
msgavsi oqmebi yoveli warmodgenis samxatvro sabWosTvis<br />
Cabarebis dros dgeboda. biurokratuli procedura da<br />
rigiTi dokumenti uaRresad mniSvnelovan informacias<br />
gvawvdis warmodgenis Taobaze. upirveles yovlisa,<br />
samxatvro sabWos Semadgenloba: irakli abaSiZe, vaxtang<br />
beriZe, niko yiasaSvili, guram saRaraZe, sergo zaqariaZe,<br />
Tamaz WilaZe, buxuti zaqariaZe, giorgi gegeWkori, badri<br />
kobaxiZe, gizo Jordania, robert sturua, aleqsandre<br />
slovinski,oleg qoCakiZe,iuri CikvaiZe,oTar liTaniSvili,<br />
ramaz CxikvaZe, emanuel afxaiZe. sazogadod, Teatrebis<br />
samxatvro sabWoebis SemadgenlobaSi Teatrebisa da<br />
sazogadoebisTvis Rirebul pirovnebebs iwveven. amis gamoc,<br />
speqtaklis Cabarebis oqmebi umetesad warmodgenis sakmaod<br />
Rrma analizs Seicavs. vfiqrob, oqmSi warmodgenili<br />
pirovnebebis sia TavisTavad mravlismetyvelia. amgvari<br />
oqmebi samxatvro sabWos wevrebis pirvel emocias Seicavs<br />
da amiTac aris saintereso. ramdenime citatas moviyvan<br />
1<br />
rusTavelis Teatris muzeumi. oqmi #4, „seilemis procesi“.<br />
36
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
am oqmidan:<br />
„vaxtang beriZe _ reJisoris mier azrobrivi,emociuri<br />
da ritmuli mxare SesaniSnavadaa monaxuli. amitom<br />
gitacebs da gaRelvebs. es nawarmoebi SesaniSnavia, magram<br />
amave dros,aSkarad publicisturi. amitom gansakuTrebiT<br />
mniSvnelovania is simarTle, romelic yvela msaxiobs<br />
moaqvs. s. zaqariaZe rom SesaniSnavia, es araa gasakviri.<br />
amx. n. yiasaSvili – darwmunebuli var, rom es<br />
warmodgena namdvil moqalaqeobriv JReradobas miaRwevs.<br />
mayurebeli didi xania elis aseT warmodgenas.<br />
amx. i. abaSiZe – „seilemis procesi“ mxatvruli<br />
TvalsazrisiT, mileris saukeTeso piesad ar mimaCnia –<br />
es publicisturi piesaa, Tumca didi mxatvris mieraa<br />
dawerili. amitom, xSirad miWirs imis gansxvaveba,<br />
sad moqmedebs Cemze xelovneba da sad sinamdvile. es<br />
piesa diqtaturis winaaRmdegia, Tumca problemuria da<br />
filosofiuri.<br />
amx. T. WilaZe – guSin win rom vnaxe, megona dasi<br />
scenaze saTamaSod ki ar asula, aramed adamianis<br />
Rirsebis dasacavad. ar SeiZleba dRes mayurebeli ar<br />
dafiqrebuliyo Tavisi Rirsebis dacvaze. me bednieri<br />
viyavi reJisorisa da msaxiobebis gamarjvebiT. es<br />
Sekruli, ansambluri speqtaklia yvela Taobis msaxiobTa<br />
organuli SerwymiT. qarTul TeatrSi bolo dros es<br />
iSviaTi movlenaa. SesaniSnavia mxatvroba – idea ixateba<br />
masSi, – msaxiobi damTrgunveli samyaroTia garemoculi.<br />
amx. b. zaqariaZe – aRtacebuli davrCi dRevandeli<br />
warmodgeniT, magram erTi raRac mafiqrebs: analogiuri<br />
ambavi moxda CvenTan 1937 wels. bevrSi gamoiwvevs<br />
asociacias,guls atkens,iqneb boloSi diqtoris teqstSi<br />
Seicvalos `20 weli“.<br />
amx. n. yiasaSvili – Tu nawarmoebi aseT asociacias<br />
iwvevs, TariRis Secvla arafers niSnavs.<br />
amx. s. zaqariaZe – rom ar yofiliyo CvenSi 1937 w.<br />
37
Llela wifuria<br />
es piesa Tavis mniSvnelobas ar dakargavda. ra aris 1937<br />
w. samamulo omTan SedarebiT? milionobiT ebraelis<br />
gawyvetasTan SedarebiT? amitom „20“ weli arafers<br />
niSnavs da avtoris Sesworeba amisTvis ar Rirs. Cven<br />
is gvinda, rom mayurebelma am speqtaklis meore dRes<br />
ifiqros Tavis da sxvis Rirsebaze, kacTmoyvareobaze“. 1<br />
rogorc speqtaklis Cabarebis oqmidan irkveva, sabWos<br />
wevrebis analizi mxolod warmodgenis mxatvrul xarisxze<br />
msjelobiT ar Semoifargleba. buxuti zaqariaZis teqstSi<br />
naxsenebi 1937 wlis asociacia uciloblad gaCndeboda<br />
sazogadoebaSi. magram ara mxolod 1937 wlis. gasuli<br />
saukunis 60-ian wlebs, romlebic SedarebiT mSvidi<br />
iyo saqarTvelosTvis, win uamravi represia uZRoda.<br />
mogexsenebaT, meoce saukunis saqarTvelos istoria<br />
uamrav texils moicavs, sadac msxverpli udanaSaulo<br />
xalxi iyo. cxadia, masaCusetsis StatSi meCvidmete<br />
saukuneSi datrialebuli tragedia artur mileris<br />
piesaSi ara mxolod istoriuli garemoa, aramed imgvari<br />
samyaros modeli, sadac adamianuri qvena grZnobebis<br />
aRzeveba sazogadoebis wevrebs da Tavad sazogadoebas<br />
uqmnis safrTxes. asociaciebi, romelTac rusTavelis<br />
Teatris warmodgena aRZravda mayurebelSi, mxolod<br />
1937 welTan ar iyo dakavSirebuli. inteleqtualuri<br />
mayurebeli artur mileris Seqmnil samyaros modelSi<br />
sakuTari qveynis models xedavda, sadac ciliswameba,<br />
dasmena da kaenis sindromic araerTgzis aRzevebula da<br />
aTasobiT adamiani Seuwiria. amdenad, „seilemis procesi“<br />
60-iani wlebis mayureblisTvis iyo speqtakli, romelic<br />
emociis gareSe aravis datovebda. kidev erTi viTareba,<br />
romelic garkveulwilad airekla robert sturuas am<br />
dadgmaSi, Tavad rusTavelis Teatris Sida, SemoqmedebiTi<br />
konfliqtia, romelic sabolood Tavad robert sturuas<br />
pedagogis, mixeil TumaniSvilis Teatridan wasvliT<br />
1<br />
rusTavelis Teatris muzeumi. oqmi #4, „seilemis procesi“.<br />
38
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
dasrulda. kvleva am sakiTxs ar exeba da mxolod imas<br />
aRvniSnav,rom iseT sensitiur garemoSi,rogoric Teatria,<br />
SemoqmedebiTi Sida konfliqtebi Zalze mtkivneulad<br />
aRiqmeba. „seilemis procesSi“ dakavebuli msaxiobebis<br />
nawili mixeil TumaniSvilis Tanamoazre, „miSas msaxiobi“<br />
iyo. cxadia,es viTareba garkveul gavlenas axdenda rogorc<br />
Semsruleblebze, aseve damdgmelebze da speqtaklSi<br />
Seqmnili vizualuri garemoc da aqtiorTa emociuri<br />
muxti ukiduresad iyo gamZafrebuli. speqtaklis<br />
programaze dabeWdili anotacia amgvari sityvebiT<br />
Tavdeboda: „warsulis gaxsenebiT a. milerma daundoblad<br />
amxila burJuaziuli sistema, romelic Zaladobasa<br />
da usamarTlobas emyareba. a. mileri icavs adamianis<br />
maRal Rirsebas da mouwodebs yvelas SeebrZolos<br />
Zaladobas, usamarTlobas“. 1 cxadia, amgvari „mxilebani“<br />
sabWoTa kavSirSi mxolod burJuaziul sistemas exeboda,<br />
qarTul sinamdvilesTan ki mas rusTavelis Teatris<br />
maRalmxatvruli warmodgena akavSirebda.<br />
Teatrmcodne naTela uruSaZe, romelic imxanad<br />
rusTavelis Teatris literaturuli nawilis gamge iyo,<br />
amgvarad afasebda artur mileris piesis damkvidrebas<br />
rusTavelis Teatris repertuarSi: „artur mileris<br />
dadgma arc erTi TvalsazrisiT ar SeiZleba SemTxveviTi<br />
iyos. mileri mkveTri, naTlad Camoyalibebuli poziciis<br />
mqone avtoria, misi nawarmoebis dedaazri usaTuod<br />
konkretulia da naTeli. maSasadame, Teatris arCevani<br />
SeiZleba SeCerdes mileris piesaze mxolod maSin,Tu masSi<br />
Caqsovili idea axlobelia imaTTvis, vinc es nawarmoebi<br />
scenaze unda ganaxorcielos. amgvari moqalaqeobrivi<br />
siaxlovis da ideiT WeSmariti aRelvebis gareSe<br />
SeuZlebelia mileris piesis xarisxovani ganxorcieleba<br />
scenaze“. 2<br />
1<br />
rusTavelis Teatris muzeumSi daculi „seilemis procesis“<br />
programa.<br />
2<br />
naTela uruSaZe. rusTavelis Teatris muzeumi, xelnaweri, eqsponati<br />
39
Llela wifuria<br />
speqtaklis aRqma dekoraciiT iwyeba. artur mileris<br />
piesis robert sturuaseuli interpretaciac sameulis<br />
(oleg qoCakiZe, aleqsandre slovinski da iuri CikvaiZe)<br />
dekoraciiT iwyeboda. mxatvrebma sruliad originaluri<br />
xerxi SesTavazes mayurebels – „parteri da scena gayofili<br />
iyo Teatris „rkinis fardiT“ (saxanZro uSiSroebis<br />
mizniT rom eSveba xolme speqtaklis dasasruls). am<br />
„fardis“ mZime,tlanqi,pirquSi forma damTrgunveli iyo.<br />
rogorc giganturi giliotina xrWialiT, mZimed adioda<br />
da Tavzardamcemi xmauriT ecemoda Zirs. misi sicive,<br />
Seuvaloba, Semazrzeni SegrZneba raRac gamoucnobisa<br />
da tiranulis Sua saukuneebis siRrmeSi daZruli<br />
idumalebis xatad iyo TiTqos qceuli“. 1 es rkinis farda,<br />
erTi mxriv, dekoraciis vizualur-materialuri nawili<br />
iyo da, meore mxriv, metafora, romelic am termins _<br />
„rkinis fardas“, romelic sabWoTa kavSiris danarCen<br />
samyarosgan izolacias aRniSnavda, _ Seesatyviseboda.<br />
sameulis mier warmosaxuli seilemis yofiTi garemo<br />
uxeSi, gaurandavi xis faqturiT Seqmnili aveji mbrunav<br />
scenaze sxvadasxva kuTxiT warmoCndeboda. dekoraciis<br />
Semadgeneli nawili iyo uzarmazari koWebi da zed<br />
Camokidebuli saxrCobelebi. es saxrCobelebi simbolur<br />
datvirTvas iZenda da mTeli sazogadoebis ganwirulebis<br />
motivs warmoaCenda.<br />
aranakleb saintereso iyo speqtaklis musikaluri<br />
gaformeba, ufro zustad _ musikisa da xmaurebis<br />
sinTezi, romelic erTgvarad filmis gaxmovanebas ufro<br />
hgavda. xmovani partituris avtori evgeni maWavariani<br />
iyo. dekoracia da xmovani rigi speqtaklSi qmnida im<br />
damTrgunvel atmosferos, sadac personaJebi sakuTari<br />
udanaSaulobis damtkicebis SeuZleblobis gamo zneobis<br />
# 947.<br />
1<br />
nodar gurabaniZe. „pirveli nabiji konceptualuri reJisurisken“,<br />
„sabWoTa xelovneba~, 1988, # 10, gv. 25.<br />
40
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
sawinaaRmdego arCevans akeTeben.<br />
mosamarTle denfortis rolis Semsrulebeli sergo<br />
zaqariaZe TiTqos momnusxvelad moqmedebda seilemis<br />
mcxovreblebze. „misi pirquSi, msajulis mantiiT mosili<br />
zviadi sxeuli sivrces yovelmxriv seravda,TiTqos Tavisi<br />
msxverplis gamo, sivrces yovelmxriv gamo kabalistikur<br />
niSnebs xatavda... metad Semazrzenia misi refleqsi<br />
adamianis aRqmisa, rogorc potenciuri damnaSavisa“. 1<br />
rusTavelis Teatris „seilemis procesSi“ araerTi<br />
saintereso roli Seiqmna: ediSer maRalaSvilis jon<br />
proqtori, guram saRaraZis heili, zina kverenCxilaZis<br />
elizabeti, iza gigoSvilis abigaili, nana faCuaSvilis<br />
susana... da mainc, sergo zaqariaZis denforti am<br />
warmodgenis yvelaze srulyofili roli iyo. visac<br />
es bumberazi msaxiobi scenaze unaxavs, uciloblad<br />
gaiziarebs Cems mosazrebas...<br />
1965 wels artur mileri Tbiliss ewvia da<br />
rusTavelelTa speqtakls amgvari Sefaseba misca:<br />
„darbaisluri warmodgenaa da ara sentimentaluri,<br />
rogorc es zogierT scenaze minaxavs. momewona, Zalze<br />
STambeWdavia... mizanswrafulia, Zlieria moqmedeba,<br />
mTliani da monoliTuri“.<br />
rusTavelis Teatrma „seilemis procesi“ moskovSi,<br />
kremlis TeatrSi warmoadgina da didi warmateba xvda<br />
wilad“. 2<br />
da kidev erTi faqtori, riTac artur mileris piesis<br />
mniSvnelovneba SeiZleba Sefasdes qarTuli Teatris<br />
istoriaSi: „seilemis procesis“ dadgma robert sturuas<br />
politikuri Teatris dasawyisia. meoce saukunis meore<br />
naxevris qarTuli Teatris umniSvnelovanesi movlena –<br />
sturuas Teatris fenomenis saxeliT Sesuli qarTuli<br />
da, gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, msoflio kulturis<br />
1<br />
m. levini, „sergo zaqariaZe“, gam. „xelovneba“, 1975, gv. 356.<br />
2<br />
„seilemis procesis warmateba“, „literaturuli saqarTvelo“, 1966,<br />
09. 12.<br />
41
Llela wifuria<br />
istoriaSi _ swored am speqtakliT iRebs saTaves. Tavad<br />
reJisori ase afasebs „seilemis procesis“ rols mis<br />
biografiaSi:„es speqtakli saetapo iyo Cems SemoqmedebaSi.<br />
CemTvis SeumCnevlad mivedi konceptualur reJisuramde.<br />
me savsebiT uari vTqvi moralizaciaze da didaqtikur<br />
tonze. kriteriumebi? azrobrivi wyobis sifxizle da<br />
mniSvneloba zneobrivi qveteqstisa gamravlebuli naTel<br />
sceniur saxeze. „seilemis procesis“ Semdeg daiwyo Cemi<br />
profesiuli muSaoba. me ukve vicodi, Tu ras veZebdi<br />
TeatrSi da ra msurda mimeRo misgan“. 1<br />
amrigad, „seilemis procesis“ dadgma mravalmxriv<br />
mniSvnelovani movlenaa: qarTuli Teatris scenaze<br />
warmatebiT daidga udidesi amerikeli dramaturgis<br />
artur mileris piesa da swored am piesis dadgmam<br />
ganapiroba axali saTeatro azrovnebis dasawyisi didi<br />
reJisoris, robert sturuas SemoqmedebaSi.<br />
1994 wels Temur CxeiZem marjaniSvilis TeatrSi<br />
„seilemis procesi“ dadga. oTxmocdaaTiani wlebis<br />
dasawyisi samarTlianad Seva saqarTvelos istoriaSi,<br />
rogorc urTulesi sulieri da materialuri problemebis<br />
aRmniSvneli periodi. saqarTveloSi momxdari iyo<br />
xalxis mier arCeuli prezidentis ZaliT damxobis aqti,<br />
wagebuli iyo afxazeTis omi, saqarTveloSi sicive da<br />
SimSili mefobda... programis fasi 4000 kuponi iyo,<br />
saxelmwifos fulis niSanic ki ar hqonda. scenaze<br />
gasvlis win administracia saTeatro Senobamde fexiT<br />
misul msaxiobs saWmels axvedrebda,raTa aqtiors scenaze<br />
SimSiliT guli ar wasvloda. TeatrSi aseve fexiT misul<br />
mayurebels gayinuli Senoba xvdeboda. orad gayofili<br />
sazogadoeba, e. w. „zviadistebi“ da maTi araerTgzis<br />
damrbevi „putCistebic“, damnaSaves eZebda da „kudianebze<br />
nadirobas“ iwyebda. am viTarebaSi gansakuTrebiT mZafri<br />
iyo iseTi reJisoris pozicia, rogoric Temur CxeiZea.<br />
1<br />
gaz. „zaria vostoka“, 1984, 17. 06.<br />
42
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
cxadia, Temur CxeiZe kargad icnobda robert sturuas<br />
cnobil speqtakls. „1994 wels, anu TiTqmis sami aTeuli<br />
wlis Semdeg, Temur CxeiZe kvlav „seilemis procesiT“<br />
usvams diagnozs sulierad dasneulebul, davrdomil da<br />
znedacemul sazogadoebas da am mxrivac agrZelebs da<br />
ukavSirdeba Teatris saukeTeso tradiciebs“. 1<br />
unda aRiniSnos,rom „seilemis procesi“ Temur CxeiZem<br />
jer peterburgis giorgi tovstonogovis saxelobis<br />
TeatrSi dadga da Semdgom _ marjaniSvilis TeatrSi.<br />
reJisors araerTi speqtakli gadautania qarTuli<br />
scenidan rusul scenaze. oRond „seilemis procesis“<br />
SemTxvevaSi is jer peterburgSi daidga, xolo Semdeg<br />
TbilisSi. peterburgSi dadgmul warmodgenas udidesi<br />
warmateba xvda wilad da presaSic mravlad daibeWda<br />
dadebiTi recenzia. am warmodgenis eqom Tbilisamdec<br />
CamoaRwia da sazogadoeba interesiT eloda „seilemis<br />
procesis“ axal versias.<br />
marjaniSvilelTa warmodgenis mxatvari SoTa<br />
glurjiZe iyo. scenaze ewyo xis uzarmazari lodebi,<br />
romlebic sami mxridan Semofarglavdnen samoqmedo<br />
areals. portalze ganlagebuli iyo morebis gadaWris<br />
Sedegad darCenili kunZebi, romlebic TokebiT iyo mibmuli<br />
zecad moazrebul scenis zeda nawilTan. es vizualuri<br />
kavSiri ormag asociacias aRZravda – erTi mxriv,zecasTan<br />
kontaqtis, da meore mxriv, _ saxrCobelebis Tokebis.<br />
moxda reJisorisa da mxatvris Tanamoazreobis sinTezi,<br />
rogorc dekoraciis, aseve personaJebis samoselis<br />
gaazrebis TvalsazrisiT _ kostiumisa da grimis,rogorc<br />
gmiris warmosaxvis erT-erT umTavres maxasiaTeblad<br />
gadaqcevis gziT. am mxriv, gansakuTrebiT mniSvnelovani<br />
iyo nato murvaniZis meri uoreni. oTxmocdaaTiani<br />
wlebis dasawyisSi nato murvaniZe qarTuli Teatrisa<br />
da kinos amomaval varskvlavad iTvleboda. am garemoebas<br />
1<br />
kravai naxucriSvili. `gamocda~, gaz. „iveria eqspresi“, 1994, 23.<br />
09.<br />
43
Llela wifuria<br />
upiratesad misi silamaze ganapirobebda. marjaniSvilis<br />
Teatris warmodgenaSi nato murvaniZe meri uorenis<br />
rols asrulebda. momxibvlelma msaxiobma ramdenadme<br />
saxasiaTo, saTvaliani, dabneuli knaWa gogona warmosaxa.<br />
imdroindeli presa nato murvaniZis rolze aRniSnavda,<br />
rom misi Sesrulebis mxatvruli xarisxi speqtaklSi<br />
yvela Taobis msaxiobebis rolebs aRemateboda.<br />
denfortis rols marjaniSvilis Teatris speqtaklSi<br />
nodar mgalobliSvili asrulebda. Temur CxeiZem,robert<br />
sturuasgan gansxvavebiT, am rolze imgvari faqturis<br />
msaxiobi aiyvana, romelic fizikuri monacemebiT uxeSi<br />
Zalis gansaxiereba ki ar iqneboda,aramed „uflebamosili<br />
araraobis“, rogorc mas Teatrmcodne naTela uruSaZe<br />
uwodebs. 1 saintereso saxe iyo speqtaklSi Temur<br />
kilaZis jon heili. swored is iqca Temur CxeiZis<br />
warmodgenaSi reJisoris koncefciis gamomxatvel ZiriTad<br />
mxatvrul saxed. speqtakli „mTavrdeba avanscenaze<br />
marto, mayurebelTan pirispir mdgomi, rwmenaSeryeuli<br />
axalgazrda heilis ukiduresad mRelvare sityvebiT,<br />
romlebsac xmamaRali musika axSobs. marTlac, vin unda<br />
gaigonos is,rac am sasowarkveTili axalgazrdis sulidan<br />
moedineba, roca irgvliv aravinaa, garda scenis siRrmeSi<br />
moxatuli carieli saxlebisa! uflebamosilTa araraoba<br />
da rwmenaSeryeuli axalgazrdoba – ai, rogor ikiTxeba<br />
am speqtaklSi T. CxeiZis satkivari“. 2<br />
amrigad, meoce saukunis dasasrulis saqarTvelos<br />
yvelaze mtkivneuli problemebi qarTul scenaze<br />
kvlav artur mileris piesis dadgmiT warmoisaxa.<br />
marjaniSvilis Teatris „seilemis procesi“ Temur<br />
CxeiZis moqalaqeobrivi poziciis gamoxatvad iqca.<br />
calke Seswavlis Temaa „seilemis procesis“ dadgmebi<br />
1<br />
naTela uruSaZe. `rad mivdivar TeatrSi~, gaz. `literaturuli<br />
saqarTvelo“, 1994, 2–9. 12.<br />
2<br />
iqve;<br />
44
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa<br />
da kinos universitetSi. amTaviTve unda iTqvas, rom<br />
dramis fakultetis pedagogebi yovelTvis cdiloben,<br />
sadiplomo speqtaklebisTvis imgvari piesebi SearCion,<br />
romlebic yvelaze kargad warmoaCenen samsaxiobo jgufis<br />
swavlebis Sedegs. sainstituto speqtaklebis amocanaa,<br />
maqsimalurad kargad warmoCndes, Tu rogor iswavles<br />
momavalma msaxiobebma msaxiobis ostatoba, metyveleba,<br />
sasceno moZraoba, grimis xelovneba... artur mileris<br />
piesis arCeva am miznis misaRwevad saukeTeso gza aRmoCnda<br />
– piesaSi xom araCveulebrivad saintereso personaJebis<br />
saxeebia Seqmnili, romelTa ganxorcielebisas students<br />
maRalmxatvruli masala aqvs da rolis ganviTarebis<br />
diagrama dramaturgiulad srulyofilad viTardeba.<br />
profesor gizo Jordanias arCevani mis samsaxiobosareJisoro<br />
eqsperimentul jgufTan swored am viTarebam<br />
ganapiroba. speqtakli mxatvrulad gaaformes elene<br />
doncovam da giorgi gegeWkorma. metyvelebis pedagogi<br />
leila kapanaZe iyo, grims giorgi sarCimeliZe aswavlida.<br />
speqtakli mihyavdaT momaval reJisorebs _ Tamar<br />
falavandiSvils da levan svanaZes. elisabed proqtoris<br />
rolis Semsrulebeli nino koberiZe (msaxiobi am rols<br />
mogvianebiT Temur CxeiZis dadgmaSic TamaSobda) pirad<br />
saubarSi igonebda, rom jgufi SeSinda kidec, rodesac<br />
gizo Jordaniam winasadiplomo speqtaklad artur<br />
mileris piesis dadgma SesTavaza. reJisoris pozicia ki<br />
marTebuli gaxldaT – umjobesi iyo, Zlieri samsaxiobo<br />
potenciis jgufs maRali rangis dramaturgiuli<br />
nawarmoebis ganxorcielebiT gaekeTebina ganacxadi.<br />
eqsperimentuli jgufi bevrs muSaobda. premiera 1980<br />
wels Sedga griboedovis saxelobis dramatuli Teatris<br />
mcire scenaze. unda aRiniSnos, rom am samsaxiobo<br />
jgufis speqtaklebi – „seilemis procesi“ da „samoTxis<br />
Citi“ udidesi popularobiT sargeblobda imdroindel<br />
45
Llela wifuria<br />
Tbilisel studentTa Soris. es arc iyo gasakviri,<br />
radganac gizo Jordanias maRalprofesiul sareJisoro<br />
namuSevarSi axalgazrdebis marTlac saukeTesod<br />
ganxorcielebuli rolebi SesaniSnav debiutad<br />
gadaiqca. am samsaxiobo jgufSi araerTi varskvlavi<br />
gaizarda. rolebis ganawileba amgvari iyo: perisi –<br />
mamuka kikaleiSvili, abigaili – qeTevan gegeSiZe, jon<br />
proqtori – Teimuraz kilaZe,elisabed proqtori – nino<br />
koberiZe, heili – irakli afaqiZe da a. S. sruliad<br />
gansxvavebuli interpretaciiT iyo warmodgenili<br />
mamuka kikaleiSvilis perisi. mileriseuli personaJi<br />
samuel perisi, seilemis eklesiis winamZRvari, romlis<br />
gaurkvevloba da primitiuli azrovnebac seilemis<br />
tragediis dawyebas ganapirobebs, mamuka kikaleiSvilis<br />
SesrulebiT iumoriT savse naxevrad komikur rolad<br />
gadaiqca. Zalze sainteresod iyo gaazrebuli jon da<br />
elisabed proqtorebis urTierToba. mindvris yvavils<br />
amoiRebda ubidan Temur kilaZis jon proqtori,am patara<br />
detaliT gamoxatavda dapatimrebuli meuRlisadmi<br />
sinazes. nino koberiZe elisabedis faqiz fsiqologiur<br />
portrets qmnida. gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom<br />
am studentur speqtaklSi Seqmnili rolebi axalgazrda<br />
msaxiobebisTvis warmatebuli gzis dasawyisad iqca.<br />
2012 wels „seilemis procesis“ dadgma reJisorma,<br />
profesorma sandro mrevliSvilma ganaxorciela<br />
saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa<br />
da kinos universitetis dimitri aleqsiZis saxelobis<br />
saswavlo TeatrSi mis samsaxiobo jgufTan. saswavlo<br />
Teatrs lali kodalaSvili xelmZRvanelobs. es,<br />
faqtobrivad, namdvili Teatria sakmaod vrceli<br />
repertuariT. sandro mrevliSvili dadgmis reJisoric<br />
iyo da mxatvaric. rogorc reJisorma pirad saubarSi<br />
aRniSna, es piesa saswavlo procesisTvis metad noyieri<br />
masalaa. siyalbesa da simarTlis konfliqti, romelic<br />
46
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
rigiT adamians ukompromiso gmirad Camoayalibebs,<br />
dResac aqtualur problemad rCeba. makartizmisTvis<br />
niSneuli „kudianebze nadirobis“ problema ama Tu im<br />
qveyanaSi periodulad wamotivtivdeba. Cveni uaxlesi<br />
istoria,politikuri ryevebi amis TvalsaCino magaliTia.<br />
studenturi speqtakli ansambluri warmodgena iyo da<br />
Tavad pedagogma ar indoma misi studentebis namuSevrebSi<br />
romelimes gamoyofa. am axalgazrdebis saxelebi jerjerobiT<br />
ucnobia farTo sazogadoebisaTvis da vimedovnebT,<br />
rom es speqtakli warmatebuli gzis dasawyisi iqneba.<br />
sandro mrevliSvili am jgufis safuZvelze axali<br />
Teatris daarsebas gegmavs. artur mileris „seilemis<br />
procesi“ am Teatris repertuarSi uciloblad iqneba da,<br />
SesaZloa, swored am warmodgeniT gaixsnas axali Teatri<br />
TbilisSi.<br />
reJisor giorgi margvelaSvilis SemoqmedebiTi<br />
saxelosnos namuSevrebi saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />
saxelobis Teatrisa da kinos universitetSi yovelTvis<br />
gamoirCeva. amJamad saswavlo process am jgufSi<br />
giorgi margvelaSvilTan erTad uZRvebian ostatobis<br />
pedagogi, asocirebuli profesori nino lipartiani,<br />
metyvelebis pedagogebi, asocirebuli profesori manana<br />
berikaSvili da sofo ebraliZe, cekvis pedagogebi _<br />
kote furcelaZe da maia lipartiani, sasceno moZraobis<br />
pedagogi SoTa sxirtlaZe... udavoa, rom es akademiuri<br />
personali profesionali msaxiobebis aRzrdis garantia.<br />
nino lipartianis dadgmuli „seilemis jadoqrebis“ (am<br />
saxelwodebiT iyo warmodgenili speqtakli) premiera<br />
2013 wlis 28 marts Sedga. amTaviTve unda iTqvas, rom<br />
speqtakli axalgazrdebSi ukve popularobiT sargeblobs<br />
da araerTgzis iqna warmodgenili. damdgmeli mxatvris,<br />
qeTi nadibaiZis dekoraciaSi xis faqtura dominirebs:<br />
grZeli merxebi da magidebi. ukana fonadac xis faqturaa<br />
gamoyenebuli. personaJebis kostiumebi amerikuli<br />
47
Llela wifuria<br />
soflis mcxovreblebis Cacmulobis Sesabamisia – tyavis<br />
Ceqmebi, tyavisa da naWris Jiletebi, sasuliero pirebis<br />
sutanebi, gogonebis winsafrebi grZel qveda boloebze...<br />
speqtaklSi gamoyenebulia popularuli kompozitoris,<br />
miSa mdinaraZis kompoziciebi. warmodgena gogonebis<br />
cekviT iwyeba. es ritualuri cekvaa da imavdroulad<br />
speqtaklis efeqturi Sesavali. maRali tempo-ritmiT<br />
dawyebuli warmodgena aseve grZeldeba – studentebis<br />
swavlebis Sedegi mwyobri kompoziciebiT Seqmnil<br />
mizanscenebSi TamaSdeba. da mainc, upirvelesi Rirseba am<br />
speqtaklisa axalgazrda msaxiobebis Seqmnili rolebia.<br />
Znelia maT Soris vinmes gamoyofa, da mainc aRvniSnavdi<br />
jon proqtorisa (laSa juxraSvili) da abigail<br />
uiliamsis (mariam sujaSvili) Seqmnil saxeebs. epizodi,<br />
rodesac abigaili faqtobrivad xelmeored cdilobs jon<br />
proqtoris Secdenas, personaJebis vnebaTa dapirispirebis<br />
asparezad iqceva. momxibvleli gogonas cdunebas<br />
proqtoris agresia upirispirdeba – amgvarad cdilobs<br />
igi codvisa da siyalbisgan Tavis dacvas. „seilemis<br />
jadoqrebi“ saswavlo Teatris saukeTeso speqtaklia,<br />
sadac pedagogebisa da studentebis TanaSemoqmedeba<br />
samomavlod profesiuli Camoyalibebisken warmarTavs<br />
axalgazrdebis Semoqmedebas.<br />
daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom artur<br />
mileris „mkacri gansacdeli“, sxvadasxva saxelwodebiT<br />
warmodgenili qarTul scenebze, TiTqmis naxevari<br />
saukunea mniSvnelovan rols asrulebs qarTul saTeatro<br />
cxovrebaSi. robert sturuas dadgmuli „seilemis<br />
procesi“ reJisoris politikuri Teatris Camoyalibebis<br />
dasawyisad iqca. Temur CxeiZis uaRresad aqtualurma<br />
speqtaklma gasuli saukunis dasasruls sazogadoebis<br />
gamofxizlebis, dafiqrebis misia Seasrula. mileris<br />
piesis personaJebi qarTveli msaxiobebis SesrulebiT<br />
SesaniSnav mxatvrul saxeebad gardaiqmna. 80-iani wlebidan<br />
48
erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />
moyolebuli, artur mileris am piesis personaJebis<br />
mixedviT Seqmnili rolebi axalgazrda qarTveli<br />
msaxiobebis warmatebul debiutebad iqca. mileris es<br />
piesa TiTqmis yvela maRali rangis qarTvelma reJisorma<br />
dadga. meoce saukuneSi seilemis tragediis msxverplT<br />
memoriali gauxsnes, sadac qvebze TiToeuli daRupulis<br />
saxelia ukvdavyofili. samwuxarod, seilemis problemebi<br />
sazogadoebaSi mainc permanentulad iCens Tavs. artur<br />
mileris piesa da misi dadgmebi mTel msoflioSi<br />
seilemis msxverplTa ukvdavyofac aris da kacobriobis<br />
gafrTxilebac samomavlod. Cvens saTeatro procesebSic<br />
mileris dramaturgiis dadgmis roli asec moiazreba.<br />
da rac yvelaze mniSvnelovania, qarTulma speqtaklebma<br />
artur mileris saukeTeso interpretaciebs Soris<br />
daimkvidra adgili.<br />
49
kinomcodneoba<br />
51
TamTa TurmaniZe<br />
almodovari da momxmarebelTa<br />
sazogadoebis fetiSebi<br />
TiTqmis 40-wliani diqtaturis Semdeg espaneTSi<br />
ganviTarebul politikur, socialur Tu kulturul<br />
procesebs erTi terminiT axasiaTeben _ Movida,<br />
rac qarTulad moZraobas niSnavs. marTlac, 1975<br />
wlidan, diqtator frankos sikvdilis Semdeg, rodesac<br />
TiTqmis yvela SezRudva da akrZalva gauqmda, TiTqos<br />
istoriuli ganviTarebis manamde SekumSuli zambara<br />
gaimarTa, yvelaferi amoZravda da drois aTvla axali,<br />
daCqarebuli siswrafiT daiwyo. Movida-s suliskveTebas<br />
erT-erTi misi Tanamedrove ase aRwers: `mTavaria, ar<br />
gaCerde! Torem im bneli wlebis mogonebebi wamogeweva.<br />
gamoiqce baridan iq misvlis pirvelive wuTebis Semdeg,<br />
mere vernisaJidan modebis Cvenebaze gaqande, Tan am<br />
rbolisas rok-koncertis ramdenime noti daiWiro, kvlav<br />
taqsSi Caxte da ukve sadRac, sxvagan gaemarTo. rogorc<br />
romelime qali almodovaris ukanaskneli filmidan~. 1 am<br />
frazidan ukve Cans, Tu vin gaxda am moZraobis mTavari<br />
flagmani da vis SemoqmedebaSi aisaxa misi suliskveTeba<br />
yvelaze mZafrad.<br />
wlebis ganmavlobaSi espanelebs arwmunebdnen, rom<br />
swored maT akisriaT, am cvalebad samyaroSi, maradiuli<br />
faseulobebis: ojaxis, rwmenis, tradiciebisa da Rirsebis<br />
gadarCenis diadi misia. magram diqtaturis dasrulebis<br />
Semdeg, liberizaciisa da demokratizaciis politikasTan<br />
erTad sazRvargareTidan Semosulma masobrivma kulturam<br />
da seqsualurma revoluciam namdvili gardatexa moaxdina<br />
eris SegnebaSi.<br />
swored am dros gamoCnda asparezze Tanamedroveobis<br />
1<br />
http://seance.ru/n/10/almodovar-portait/nad-vsey-ispaniey-anilinovoe-nebo/<br />
53
TamTa TurmaniZe<br />
albaT erT-erTi yvelaze TviTmyofadi reJisori pedro<br />
almodovari. Tavisi uCveulo kinematografiT axalgazrda<br />
almodovari metismetad feradovani, feTqebadi,<br />
daudgromeli, sasacilo da zogjer uxamsic ki iyo. udieri<br />
damokidebulebiT mravali espanelisaTvis xelSeuxebeli<br />
ojaxisa da religiis Temebisadmi, tabuirebuli<br />
seqsualobis sakmaod groteskuli warmosaxviTa da<br />
ferTa namdvilad aranormaluri, Tvalebisamatkivebeli<br />
siWreliT, is TiTqos silas awnida momxmarebelTa epoqis<br />
mowesrigebul da gawonasworebul sazogadoebas, Tumca<br />
mogvianebiT imave sazogadoebam amisaTvis madlobac ki<br />
gadauxada da lamis cocxal klasikosad Seracxa.<br />
Aalmodovaris SemoqmedebiT Tavisuflebaze<br />
garkveulwilad albaT im faqtmac imoqmeda, rom is,<br />
praqtikulad, TviTnaswavli reJisoria. mSobliuri la<br />
manCidan madridSi misi Camosvlis droisTvis frankos<br />
brZanebiT kinoskola daxuruli iyo da almodovars<br />
pirdapir praqtikaze mouwia montaJisa da reJisuris<br />
xelovnebis swavla. Tavis maswavleblebad bunuelis<br />
meqsikur periods, hiCkoks da bili uailders<br />
asaxelebs: `uailderma maCuqa Savi iumorisa da dramis<br />
nazavi, is saucxoo nazavi, romelic kurnavs sulieri<br />
sentimentalurobisagan da romelsac, samwuxarod, Zalian<br />
iSviaTad iyeneben Tanamedrove kinoSi. hiCkokma Tavis<br />
SemoqmedebaSi gaaerTiana daxvewili ostatoba, maRali<br />
xarisxis iumori da idumalebis momnusxveli suliskveTeba.<br />
me da bunueli ki erT kulturas mivekuTvnebiT. is Cemi<br />
maswavlebelia~. 1<br />
sakuTar maswavleblad reJisori agreTve madrids<br />
miiCnevs. sadReRamiso cxovrebiT mcxovrebi xmauriani<br />
megapolisi, _ ojaxis, axloblebis, kavSirebisa da fulis<br />
gareSe dedaqalaqis dasapyrobad Casuli axalgazrda<br />
provincielisaTvis, romelsac erTaderTi mizani<br />
1<br />
www.videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />
54
almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />
amoZravebda _ cxovreba da kinos `keTeba~ eswavla,namdvil<br />
muzad iqca. `me miviRe is iseve, rogorc avadmyofobas<br />
iReben. miveCvie realobas, rom madridi mxolod garToba<br />
da fufuneba ar aris da es monetis marto erTi mxarea,rom<br />
did qalaqebs aqvT gareubnebi da nagavsayrelebi, xmauri<br />
da siRaribe, magram, amasTanave, swored am naklovanebebSia<br />
maTi sidiade. SeiZleba iTqvas, gavizarde, ganvviTardi,<br />
gamovibrZmede da gavmdidrdi madridSi,qalaqis ritmisa da<br />
guliscemis paralelurad. Cemi cxovreba da Cemi filmebi<br />
dakavSirebuli, gadajaWvulia madridTan~. 1 dedaqalaqis<br />
macxovrebeli ubralo adamianebi, momxmarebelTa epoqis<br />
Camoyalibebis dasawyisis saSualo klasis espanelebi,<br />
Tavisi patara sisusteebiTa da midrekilebebiT,<br />
sixarulebiTa da problemebiT, almodovaris STagonebis<br />
wyaro gaxda.<br />
misi filmebi yvela arsebuli da ararsebuli<br />
mimdinareobis nazavia, risTvisac mas `kinopankic~ 2 ki<br />
uwodes. mis namuSevrebs espanuri kulturisaTvis ukve<br />
qrestomaTiulad qceuli erovnuli Tavisebureba _<br />
Savi iumori, ironia da TviTironia gamoarCevs. reJisori<br />
dascinis adamianur sisusteebsa da TvalTmaqcobebs,<br />
masobrivi kulturis nawilad qceul religias da<br />
religiad qceul televizias.<br />
masobrivi kulturis fetiSebiT Sepyrobil<br />
momxmarebelTa epoqis sazogadoebisTvis,romlis gemovneba<br />
da faseulobebi satelevizio reklamebSi warmodgenili,<br />
mudmivgaxamebuli TeTreulisa da mudmivad gaRimebuli<br />
adamianebiT dasaxlebuli,ararsebuli idealuri samyaros<br />
gavleniT yalibdeba, moraluri muxruWebi mniSvnelobas<br />
kargaven, radgan mTavari _ gayidvebis raodenobis zrda<br />
xdeba. swored satelevizio reklamaa reJisoris dacinvis<br />
1<br />
www.clubcultura.com/clubcine/clubcineastas/almodovar/eng/engnoticias.<br />
htm<br />
2<br />
В е т р о в а Т. Кто вы сеньор Альмодовар?, сбор. «Киносценарии, фильмы,<br />
люди, события»., стр. 136.<br />
<strong>55</strong>
TamTa TurmaniZe<br />
yvelaze mkveTri da mudmivi obieqti. almodovaris<br />
filmSi „qalebi nerviuli krizis zRvarze~ (1988)<br />
karmen maura asaxierebs msaxiob qals, visi yvelaze<br />
`warmatebuli~ roli sarecxi fxvnilis satelevizio<br />
reklamaSi Sesrulebuli mkvlelis dedaa, romelic<br />
saswaulmoqmedi fxvnilis saSualebiT ukvalod aqrobs<br />
sisxlis laqebs sakuTari Svilis perangidan da mas<br />
policielTa devnisgan gadaarCens. aranakleb groteskulia<br />
imave filmSi prezervativis reklama, romelsac mRvdeli<br />
pirdapir jvrisweraze gadascems patarZals. reJisori<br />
am sareklamo rgolebs kolaJurad, moulodnelad rTavs<br />
xolme filmis struqturaSi. onavari bavSvis msgavsad, _<br />
aRizianebs, eTamaSeba, TiTqos maxes ugebs mayurebels, rom<br />
mere misi gaocebuli saxis gamometyvelebaze gaicinos.<br />
Tanamedrove sazogadoebas televizia hkarnaxobs _<br />
rogor icxovros, raze ifiqros da iocnebos, ra aris<br />
cudi da ra _ kargi, risken unda iswrafodes da ras<br />
ufrTxodes. is ukve didi xania Caenacvla namdvil<br />
cxovrebasa da gancdebs, sinamdvile popkulturis mier<br />
damkvidrebulma stereotipebma Secvales. amitomac<br />
umowyalo,daundobeli ironiulobiT asaxavs almodovari<br />
am axali droebis bomons da Tavis filmebSi dascinis<br />
TiToeuli CvenganisTvis yoveldRiurobad qceul Toq-<br />
Souebs, sadac adamianebis namdvili grZnobebi da gancdebi,<br />
tkivilebi da sixarulebi mxolod reitingis amaRlebis<br />
iaraRad qceula da gansakuTrebulad cremlebi an<br />
pirdapir eTerSi Cxubi fasobs. asea almodovaris 2002<br />
wels gadaRebul filmSi `esaubre mas~, sadac mTavari<br />
gmiri qalisTvis,toreador lidiasTvis,misi sayvarelTan<br />
ganSorebis Sesaxeb detalebis dasatyueblad,Sous wamyvani<br />
kabis kalTaze Camoekideba mas da aseT mdgomareobaSi<br />
studiis kulisebamde sdevs. asevea 2006 wels gadaRebul<br />
filmSi `dabruneba~, sadac kiboTi daavadebuli personaJi,<br />
saxelad agustina,mkurnalobisTvis saWiro fulis Sovnis<br />
56
almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />
mizniT,Tavisi cxovrebiseuli dramis sarfianad `miyidvas~<br />
cdilobs televiziisTvis. magram reJisorisTvis<br />
autaneli, yalbi telesamyaros yvela mankierebis saxieri<br />
xorcSesxma misi filmis _ `kikas~ (1993) erT-erTi gmiri<br />
andreaa. mas televiziiT sakuTari gadacema _ `yvelaze<br />
saSineli dRe~ mihyavs da yovel saRamos teleekranidan<br />
didi dramatulobiTa da aSkara siamovnebiT uyveba<br />
mayurebels momxdari mkvlelobebis, TviTmkvlelobebis,<br />
sisxlis aRrevebisa Tu gaupatiurebebis Sesaxeb. andreas,<br />
reJisoris sayvarel ferebSi gadawyvetili,samosi TiTqos<br />
agresiuli genderulobis afeTqebis nimuSia, romelsac<br />
Sav fonze Semxmari sisxlis laqebiviT dayveba wiTeli<br />
arSiebi. leSze monadire svavis mizandasaxulobiT daeZebs<br />
sakbilos, nebismieri ubeduri SemTxveva misTvis mxolod<br />
sensaciuri siuJetis Seqmnis saSualebaa. andrea albaT<br />
erTaderTi qali personaJia almodovaris filmografiaSi,<br />
romelic reJisoris TanagrZnobas ar iwvevs. is,<br />
televiziis mier damkvidrebuli da deklarirebuli,<br />
momxmarebelTa epoqis obivatelTa cru faseulobebis,<br />
mZafri SegrZnebebisa da Zaladobisaken miswrafebis<br />
saxea, romlisTvisac Cveulebrivi adamianuri grZnobebi<br />
mxolod reportaJisaTvis xelisSemSleli faqtorebia.<br />
Tavad almodovari ki yovelTvis uaryofda Zaladobas,<br />
mis nebismier gamoxatulebaSi: `mZuls Zaladoba.<br />
gulisamrevia, rodesac vinme cdilobs isargeblos Zalis,<br />
asakis, mdgomareobis an Tundac gonebis upiratesobiT~. 1<br />
miuxedavad mTeli Tavisi araordinalurobisa,<br />
almodovari espanuri kulturis WeSmariti<br />
warmomadgenelia da mis SemoqmedebaSi aranaklebi<br />
mniSvneloba masobrivi kulturis nawilad qceuli<br />
religiis cru msaxurebis groteskul warmoCenas eniWeba.<br />
pedro almodovarma, iseve rogorc misma „maswavlebelma~<br />
diadma espanelma „RvTismgmobelma da skandalistma~<br />
1<br />
http://videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />
57
TamTa TurmaniZe<br />
luis bunuelma, RvTis rwmena pataraobidanve iezuitTa<br />
kolejSi swavlisas dakarga. diqtaturis dros<br />
savaldebulo saeklesio swavlebis realuri saxe<br />
mogvianebiT reJisorma Tavis yvelaze polemikur filmSi<br />
„cudi aRzrda~ (2004) warmoaCina. eklesia, romelic<br />
saukuneebis ganmavlobaSi eris gamaerTianebeli ideis<br />
funqcias asrulebda, diqtaturis periodSi, jarsa<br />
da aristokratiasTan erTad, reJimis erT-erT mTavar<br />
sayrdenad iqca. gansakuTrebulad groteskulia eklesiis<br />
warmoCenis mxriv almodovaris filmi `bneli vnebani~<br />
(1983). reJisori xSirad aRniSnavda, rom yvelgan, sadac<br />
kiCis Cveneba surda, eklesias mimarTavda. 1 magram is,<br />
rac xdeba am filmSi, codvebis gamosasyidi ordenis<br />
dedaTa monasterSi, yvelaze gabedul fantaziaSic ki<br />
warmoudgenelia. monastris winamZRoli dedao mocaleobis<br />
Jams heroins etaneba, morCilebs arcTu dedaSviluri<br />
siyvaruliT uTvalTvalebs, misi samuSao oTaxis kedlebi<br />
ki wmindanebis gamosaxulebebis paralelurad kinodivebis<br />
_ merilin monros, requel uelCis, liz teilorisa<br />
Tu sxvebis posterebiTaa morTuli; Semowirulobebis<br />
Sesagroveblad tortebis gayidvisas erT-erTi monazoni<br />
maT rogorc qristes xorcisa da sisxlisgan gamomcxvar<br />
saswaulmoqmed namcxvrebs warmoaCens; RvTismsaxurebidan<br />
Tavisufal dros mamao film `Cem mSvenier lediSi~ odri<br />
hepbernis Cacmulobis detalebs ganixilavs; ukiduresi<br />
sasowarkveTilebis Jams ki `qristes sasZloebi~ oxvriT<br />
acxadeben, rom mxolod RvTis imedadRa unda darCnen.<br />
moCvenebiTi morCilebisa da farisevlobis samyaro, sadac<br />
saxalxo TviTgvema sacirko balaganis nomrad qceula.<br />
TiTqmis yvela Tavis filmSi kaTolikuri eklesiis<br />
sakmaod ironiuli warmoCeniT almodovari Tavisi<br />
arCeuli maswavleblis _ luis bunuelis WeSmariti<br />
memkvidrea. marTalia,am ori reJisoris xelwera mkveTrad<br />
1<br />
http://esquire.ru/wil/pedro-almodovar<br />
58
almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />
gansxvavdeba erTmaneTisgan, magram orive maTgani, udidesi<br />
individualobis miuxedavad, pirvel rigSi, espanuri<br />
kulturis warmomadgenlebi arian da swored erovnuli<br />
wiaRidan, sinamdvilis mwvave groteskiT gadmocemis<br />
tradiciidan iRebs saTaves maTi kinematografi. Tavad<br />
don pedroc xom am stilis fuZemdeblis samSoblodan<br />
– la manCidan aris warmoSobiT. almodovari didi<br />
siamovnebiT TamaSobs arsebuli realobis iluzorulobiT<br />
da daundoblad dascinis momxmarebelTa epoqis<br />
sazogadoebis yofis, moCvenebiTi keTildReobisa da<br />
simSvidis gamomxatvel fetiSebs.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
• Ветрова Т. Кто вы сеньор Альмодовар?, сбор.<br />
«Киносценарии, фильмы, люди, события». Москва,<br />
«Вереск»,1996.<br />
• http://seance.ru/n/10/almodovar-portait/nad-vsey-ispanieyanilinovoe-nebo/<br />
• www.videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />
• www.clubcultura.com/clubcine/clubcineastas/almodovar/eng/<br />
engnoticias.htm<br />
• http://esquire.ru/wil/pedro-almodovar<br />
59
60<br />
lela oCiauri<br />
kulturfilmi `buba~ =<br />
saqarTvelos istorias + qarTuli kinos<br />
istoria + pirovnebis bedi sabWoTa<br />
epoqaSi<br />
qarTul kinomcodneobiT teqstebSi arsebobs<br />
damkvidrebuli gansazRvrebebi _ qarTuli... `kinos<br />
gariJraJze~, `kinos pionerebi~, `kinos novatorebi~...<br />
saqarTveloSi aseve uyvarT xazgasma, rom _ raRac,<br />
Tu viRac _ `pirvelia~, raRac `pirvelad xdeba~, viRacam<br />
raRac `pirvelad gaakeTa~...<br />
mec mivbaZav sxvebs da gamoviyeneb imas, rac<br />
saqarTveloSi uyvarT da damkvidrebulia, radgan filmi,<br />
romelzec saubars vapireb _ `axali saqarTvelos<br />
gariJraJs~,axali (gamanadgurebeli) saxelmwifos Senebis,<br />
saqarTveloSi axali cxovrebis wesis damkvidrebisa da<br />
qarTuli (sabWoTa) kinematografis Camoyalibebis pirvel<br />
wlebs ukavSirdeba. e. i., am mxriv, erT-erTi pirvelia.<br />
misi Semqmneli ki _ nuca (nino) RoRoberiZe<br />
(xuciSvili) _ pirveli qarTveli kinoreJisori qalia,<br />
qali-kinoreJisoris gadaRebuli pirveli sabWoTa (cxadia,<br />
qarTulic) mxatvruli filmis avtoric.<br />
da es werilic nuca RoRoberiZesa da mis dokumentur,<br />
`kulturfilmze~ 1 `buba~ erT-erTi pirvelia [`bubas~<br />
1 `aTian wlebSi germaniaSi gaCnda axali kinoJanri, romelic<br />
dokumenturi kinos nairsaxeobas warmoadgenda da romelsac germaniis<br />
garda, yvelgan, sadac am Janris filmebs iRebdnen, kulturfilmi<br />
erqva (Culturfilm). misi aRzevebis periodi nacistebis xelisuflebaSi<br />
yofnis xanas emTxveva. Tavdapirvelad kulturfilmebis daxmarebiT<br />
moxerxda kinos, rogorc konstruqciuli kulturuli Zalis,<br />
legitimacia. amaSi yvelaze didi wvlili saganmanaTleblo seqtorma<br />
Seitana, romelic cdilobda, mozardebze kinos mavnebluri zegavlena<br />
Seesustebina da sxva tipis kinematografi SeeTavazebina axalgazrda<br />
mayureblisTvis, Tumca, male Janris SesaZleblobebiT politikuri
garSemo kvleva-analizi Catarebuli aqvs kinomcodne<br />
eTer okujavas wignSi `daviT kakabaZe Teatrsa da<br />
kinoSi~ da laSa baqraZes (germanisti, mkvlevari,<br />
saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis saxelmwifo<br />
muzeumis direqtori), JurnalSi `kino cxeli Sokoladi~,<br />
gamoqveynebul statiaSi `nuca RoRoberiZe (1902-1966)<br />
pirveli qarTveli reJisori qali~. am publikaciaSi,<br />
faqtobrivad, yvela arsebuli dokumentia Tavmoyrili,<br />
`dRis sinaTleze gamotanili~ (esec sayvareli gamoTqmaa<br />
saqarTveloSi) da gaanalizebuli].<br />
winamdebare statiis `pirvelobasac~ araerTi mizezi<br />
Zalebic dainteresdnen. kulturfilmebis warmoebaSi nacionalisturmilitaristuli<br />
da saganmanaTleblo miznebi erTmaneTs gadaejaWva.<br />
... 1920-iani wlebis bolos ramdenime sabWoTa reJisors mieca<br />
germaniaSi mogzaurobisa da iqauri kinoindustriis gacnobis<br />
saSualeba. berlinSi ramdenime weli gaatares nikolai lebedevma<br />
da vladimir erofeevma. saganmanaTleblo da kulturuli xasiaTis<br />
filmebidan maT ufro eTnografiuli, saeqspedicio da geografiuli<br />
filmebi moewonaT da sabWoTa kavSirSi dabrunebis Semdeg maTi<br />
aqtiuri propaganda daiwyes.<br />
im droisTvis sabWoTa kavSiri kulturfilmebis warmoebiT<br />
germanias ver Seedreboda, Tumca, iseve rogorc nacisturma, sabWoTa<br />
reJimmac kargad gaacnobiera kulturfilmebis potenciali Tavisi<br />
Zalauflebis gamyarebis TvalsazrisiT. socialisturi respublikebis<br />
adgilobriv kinomrewvelobebs, maT Soris _ qarTul saxkinmrewvs,<br />
dokumentur-qronikaluri seqciis Seqmna/gaZliereba daevala. nelnela<br />
mTeli kavSiris masStabiT daiwyo kulturfilmebis bumi _<br />
ase uwodebdnen TiTqmis yvelafers, rac mxatvruli kinos sazRvrebs<br />
scildeboda. 20-iani wlebis bolos da 30-iani wlebis dasawyisSi<br />
axalgazrda kinoenTuziastebma saqarTvelos kinostudiis bazaze<br />
bevri kulturfilmi Seqmnes, romlebic dRes Janris SesaniSnav<br />
magaliTebad SeiZleba miviCnioT. aseTebia sergei fiodorCenkos „visi<br />
bralia~, siko doliZis „miwis Zaxili~, aleqsandre jaliaSvilis<br />
„dilis aTi wuTi~, vaxtang SveliZis „kolmeurnis higiena~, mark riJis<br />
„janmrTelobis samWedlo~, kote miqaberiZisa da vasil dolenkos<br />
„rasac dasTes, imas moimki~, nuca RoRoberiZis „buba~ da mravali<br />
sxva suraTi, romlebic mizezTa gamo, saqarTveloSi mayureblisTvis<br />
dRes sruliad ucnobia, ufro metic – ignorirebulia~. Nnino ZanZava,<br />
`kulturfilmi: Janri da ideologia~, 24 oqtomberi, 2012, http://<br />
mastsavlebeli.ge/?action=news&npid=560<br />
61
lela oCiauri<br />
aqvs da es metad mniSvnelovania, ara TavisTavad, aramed<br />
gamomdinare im realobidan, romelic saqarTvelosa da,<br />
uSualod, reJisoris piradi da, Sesabamisad, kinosuraTis<br />
istoriidan (romelic ganzogadebul istoriadac<br />
SeiZleba miviRoT _ adamianis, sazogadoebis, xelovanis,<br />
kinematografisa Tu filmis...) gamomdinarea da pirdapiraa<br />
masze mibmuli.<br />
saqarTveloSi aseve uyvarT Tqma _ `cxovrebaSi<br />
dabruneba~, `xelaxali sicocxle~, `mayureblis farTo<br />
masebs ar (an jer ar) unaxavT~ da a. S. `buba~ dRes<br />
am procesebsac gadis _ mayurebelTan, sazogadoebasTan,<br />
qveynis kulturaSi,AcxovrebaSi dabrunebis gzas. 1<br />
didi xania, ukve aRarc sabWoTa kavSiria da aRarc<br />
saxelmwifo, romelsac komunistebi 70 weli aSenebdnen,<br />
aRarc saxalxo komisrebi da represiebi, aRarc<br />
1 `... reJisorma sul sami filmis gadaReba moaswro: 1928 wels mixeil<br />
kalatoziSvilTan erTad _ `maTi samefo~, 1930 wels, dokumenturi<br />
filmi `buba~, xolo 1933 _ wels mxatvruli filmi `uJmuri~, romlis<br />
scenaris SeqmnaSi nuca xuciSvili-RoRoberiZis megobrebi, didi<br />
reJisorebi _ dovJenko da eizenSteini monawileobdnen. filmis Cabarebisas<br />
samxatvro-politikur sabWoze, nuca RoRoberiZem lamis winaswarmetyvelurad<br />
ganacxada: `Tqven Cvengan agitfilms moiTxovT...<br />
CvenTan iseTi mdgomareobaa, rom vimyofebiT gzisgasayarze, saidanac<br />
yvela mimarTuleba sasikvdiloa~. es sityvebi 30-iani wlebis sab-<br />
WoTa epoqis zusti Sefasebaa. Zalian male, misi cxovreba marTlac<br />
jojoxeTad iqca _ devna,gadasaxleba,cixe da... dabruneba. mogvianebiT,<br />
tkivilnarevi RimiliT ityvis: `arqipelagi gulagi~ _ es Cemi qveyanaa,<br />
me iq aTi weli vicxovre~!. dagvianebiT, magram sabednierod, mainc vixileT<br />
pirveli qarTveli reJisori-qalis dokumenturi filmi, romlis<br />
xarisxi, ganvlil wlebTan erTad, kidev ufro dasafasebelia.<br />
bedis ironiiT, nuca xuciSvili-RoRoberiZis erTaderTi da CvenTvis<br />
ucnobi mxatvruli filmi `uJmuri~, romelic aseve `gosfilmofond-<br />
Si~ aRadgines, jer kidev miuwvdomelia... arada, aTiode wlis win<br />
aRdgenili firis originalis yidva sul raRac 10 aTas dolarad<br />
SeiZleboda~. daviT buxrikiZe, `sabWoTa jojoxeTidan bednierebis<br />
matareblamde~, `cxeli Sokoladis~ qarTuli filmebis krebuli~. 24<br />
Tebervali, 2012<br />
62
kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />
qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />
`gulagebi~ da aRarc mgznebare idealisti _ jalaTibolSevikebi<br />
arian; aRarc sabWoTa ideologiaa da aRarc<br />
samTavrobo dadgenileba _ dekreteb-yriloba-direqtivebi<br />
moqmedebs. akrZalvebi didi xania moixsna; Taroebidan,<br />
rac CamosaRebi iyo, CamoiRes da yvela skivri gaiRo,<br />
SigTavsis gamosamzeureblad, ukve 20-ze meti welia<br />
da damaluli TiTqos aRaraferi darCa, magram pirveli<br />
qarTveli qali-kinoreJisoris filmi TiTqmis dRemde<br />
`eloda~ cxovrebaSi _ Sin _ dabrunebas _ gadaRebidan<br />
80 wlis Semdeg.<br />
filmi laSa baqraZem kinostudiaSi saarqivo masalebze<br />
muSaobisas SemTxveviT aRmoaCina. misi varaudiT, `buba~<br />
XX saukunis 80-ian wlebSi (savaraudod, miwuruls,<br />
rodesac aseTi raRacebi SesaZlebeli gaxda) moskovis<br />
`gosfilmofondidanaa~ (sadac uklebliv yvela filmi<br />
inaxeba, gansakuTrebiT ssrk-Si Seqmnili) gamowerili.<br />
Tumca, drosa da samSobloSi `dabrunebis~ miuxedavad,<br />
filmi sul erTxel Tu orjeraa datrialebuli (isic,<br />
savaraudod,uviwroves wreSi),Semdeg isev,ramdenimewlian<br />
daviwyebas micemuli (albaT saqarTveloSi 90-ian<br />
wlebSi arsebuli viTarebidan gamomdinare) da rom ara<br />
laSa baqraZe, vin icis, ganwiruli iqneboda kidev ramdeni<br />
wliT (an samudamod) warsulSi dasarCenad. sabolood<br />
dasaviwyeblad.<br />
manamde, filmis sxva asli, calkeuli fragmentebis<br />
garda (daculia saqarTvelos erovnul arqivSi),<br />
saqarTveloSi arsad arsebobda. dokumenturi, saarqivo<br />
beWduri, foto masalac `bubasa~ da misi reJisoris<br />
Sesaxeb Zalian mwiria.<br />
ratom xvda wilad aseTi bedi `bubas~ da ratom<br />
aRmoCnda is, xelovnebis sxva araerTi nawarmoebis<br />
msgavsad da raRac TvalsazrisiT,raRacaze ufro metadac,<br />
Serisxuli sabWoTa xelisuflebis mier?! ratom moxda,<br />
rom filmi, romelic sabWoTa ideologiis, cenzuris,<br />
63
lela oCiauri<br />
skp(b)-s dadgenilebebisa da kinoxelovnebisTvis wayenebuli<br />
moTxovnilebebis Sesrulebisa da Tavis droze aRiarebis<br />
miuxedavad, bolos TiTqmis dakarguli iyo fizikuradac<br />
da qarTuli kinematografis istoriidanac?!<br />
imitom, rom nuca RoRoberiZe represirebuli iyo,<br />
10 weli gadasaxlebaSi gaatara. bunebrivia, `xalxisa<br />
da samSoblos mtris~ Semoqmedebas, miT umetes, iseT<br />
sferoSi, rogoric kinematografia (komunistebis xedviT<br />
_ yvelaze masobrivi da agitaciis saukeTeso saSualeba)<br />
informacias mis Sesaxeb, TviT saxelsac gansakuTrebuli<br />
sisastikiT mospobdnen da gaanadgurebdnen. asec moxda.<br />
Semdeg ki, rodesac represiebma gadaiara, TiTqmis yvelam<br />
miiviwya pirveli qarTveli kinoreJisori qali da manac<br />
`daiviwya~ sakuTari Tavi. daiviwya `Zveli~ cxovreba da<br />
profesia,rodesac gadasaxlebidan Sin dabrunda da kvlav,<br />
albaT ukve mesamed, axali cxovreba daiwyo, romelic,<br />
samwuxarod, didxans ar gagrZelebula. igi 62 wlisa<br />
gardaicvala.<br />
nuca RoRoberiZe reJisori 25 wlis asakSi gaxda.<br />
sxvaTa Soris, erTaderTi qali reJisori (maSin da ara<br />
mxolod pirveli) da rogorc laSa baqraZem gamoikvlia,<br />
`saxkinmrewvis~ erTaderTi qali TanamSromeli.<br />
reJisoroba dokumenturi kinoTi daiwyo da pirveli<br />
filmi,romelzec mixeil kalatoziSvilTan erTad imuSava,<br />
1928 wels,`maTi samefo~ iyo,romelSic kalatoziSvilis<br />
sareJisoro azrovnebaa ukve gamokveTili, im periodis<br />
kinostilistikis mTavari xazebic gavlebuli<br />
da ideologiuri moTxovnebis principebic ukve<br />
fexmokidebulia.<br />
`cnobilia, rom XX saukunis 20-30-iani wlebis<br />
mijnaze sabWoTa kinoSi axali cxovrebis pozitiuri<br />
sivrceebis saCveneblad kinematografistebi mimarTavdnen<br />
asaxvis iseT xerxs,rogoricaa Zveli da axali cxovrebis<br />
Sepirispirebuli Cveneba da amis safuZvelze cdilobdnen<br />
64
kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />
qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />
realuri sinamdvilis axsnas. mxatvruli asaxvis es<br />
meTodi erTnairad popularuli iyo dokumentur da<br />
mxatvrul kinoSi. mixeil kalatoziSvilisa da debiutanti<br />
reJisoris nino RoRoberiZis dokumenturi filmi `maTi<br />
samefo~ (`18-28~), gadaRebuli 1928 wels daviT kakabaZis<br />
mxatvrobiT, am SemoqmedebiTi tendenciis nimuSia. amis<br />
Taobaze TviT mixeil kalatoziSvili mogvianebiT<br />
igonebda, rom mtkvris piras man ipova firi, romelic<br />
aRmoCnda menSevikebis dros gadaRebuli kinoqronika<br />
(`makdonaldis Camosvla saqarTveloSi~). swored es<br />
napovni firi daupirispires man da nino RoRoberiZem<br />
Tanamedrove saqarTvelos yofiT sinamdviles. `maSin,<br />
_ werda m. kalatoziSvili _ `memarcxene~ xelovanTa<br />
JurnalSi, “H2SO4” (1927) – Zalian gatacebuli viyavi<br />
obieqtis uCveulo wertilidan gadaRebiT. aparatiT<br />
sul Tavdayira videqi, sad ar vZvrebodi, rom kadris<br />
saintereso kompoziciisaTvis mimegno~. 1<br />
amboben, rom nuca RoRoberiZe `win ver aRudga~<br />
iseTi didi reJisoris xelovnebis Tavbrudamxvev Zalas,<br />
rogoric `jim SvanTes~ avtors gaaCnda da aSkarad ganicada<br />
mixeil kalatoziSvilis gavlena damoukidebel film<br />
`bubaze~ (gadaRebulia 1930 wels, nuca RoRoberiZisve<br />
scenariT, mxatvaria daviT kakabaZe, operatori _ sergo<br />
zabozlaevi, monawileoben _ quTaisis Teatris msaxiobi<br />
petre WiWinaZe da raWis sofel Rebis mcxovreblebi)<br />
muSaobisas. aseTi ram sruliad bunebrivi da gasagebi iyo,<br />
radgan kinoena mxolod maSin yalibdeboda da reJisorebi<br />
am kinoenis Ziebebis,eqsperimentebis,saxeebis _ sxvadasxva<br />
xarisxiTa da formiT _ arsebul gamocdilebas aSkarad<br />
organulad iyenebdnen. (`bubas~ Temac axloa `jim<br />
SvanTesTan~, romelSic ambavi svaneTSi viTardeba da<br />
analogiur istorias moicavs).<br />
1 eTer okujava, `daviT kakabaZe Teatrsa da kinoSi~, gv. 127,<br />
saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministro, kulturuli<br />
memkvidreobis dacvis 2008 wlis programa, Tbilisi, 2008.<br />
65
lela oCiauri<br />
`udavoa, rom mTis Temam didi STabeWdileba moaxdina<br />
TanamedroveTa Semoqmedebaze. magaliTad,nino RoRoberiZem<br />
gadawyvita Seeqmna kidev erTi axali filmi mTielTa<br />
Sesaxeb, amas gvamcnobs Jurnali `droSa~ (1930, <strong>#2</strong>).<br />
SesaZloa, swored `jim SvanTes~ gavleniT miiwvia man<br />
daviT kakabaZe filmis mxatvrad. rogorc Cans, am filmsa<br />
da `jim SvanTeze~ muSaoba TiTqmis paralelurad<br />
mimdinareobda.<br />
rogorc filmis Sesaxeb SemorCenili masalebidan<br />
Cans, n. RoRoberiZis dokumenturi filmi mxatvruli<br />
filmisaTvis damaxasiaTebel siuJetur monacemsac<br />
moicavda. igi mayurebels mouTxrobda samaCablos da<br />
zemo raWis soflebis yofa-cxovrebaze. Canafiqri,<br />
romelic egzotikis miRma, ugzoobas da sxva gaWirvebas<br />
amxelda, gadmocemuli iyo sadadgmo elementebiT. kerZod,<br />
filmSi mTxroblis funqcias warmarTavda moqmedi<br />
piri _ turisti, romelic aRtacebuli iyo bunebiT,<br />
raWis myinvarebiT, ucxo peizaJebiT. aq sainteresoa<br />
aRiniSnos erTi ram, kerZod: revoluciidan cameti wlis<br />
Semdeg sabWoTa xelisuflebis xotbis kvaldakval<br />
gaJRerda mniSvnelovani saTqmeli adamianis fizikuri<br />
Tu socialuri yofis autaneli pirobebis Sesaxeb.<br />
konkretulad `bubas~ magaliTze n. RoRoberiZis mizani<br />
iyo,rom mayureblisaTvis eCvenebina garegnuli silamazis<br />
miRma arsebuli cxovrebis mtkivneuli simarTle da<br />
amisaTvis iyenebda turistis mogzaurobas, romelsac<br />
upirispirdeba sinamdvile: `ugzooba,miwaTmoqmedebisaTvis<br />
autaneli geografiuli klimaturi pirobebi, qalebis<br />
da bavSvebis mZime samuSaoebi, romelnic asrulebdnen<br />
Sinaursa da mindvris samuSaos. mTavari kinogadaRebebi<br />
warmoebda sofel RebSi, 2100 metris simaRleze. amJamad<br />
suraTi ukve damTavrebulia da uaxloes droSi iqneba<br />
gamoSvebuli Tbilisis kinoekranze~, _ vkiTxulobT<br />
66
kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />
qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />
filmisadmi miZRvnil publikaciaSi~. 1<br />
`buba~ 5-nawiliani dokumentur-sadadgmo filmia,<br />
romelSic Txroba Taviseburi formiTaa ganviTarebuli<br />
_ raWis bunebiTa da realobiT turisti tkbeba,<br />
romelic aqeT-iqiT midi-modis, mTis wyaros wyliT<br />
bunebis sadRegrZelos svams da mosaxleobis cxovrebas<br />
ecnoba. misi `STabeWdilebebi~ saagitacio elferis<br />
titrebis monacvleobiTaa `gaxmovanebuli~, romlebsac<br />
sadRac miCqmaluli ironia dahkravT da amave dros,<br />
politkoreqtulia, radgan mTavar saTqmels atareben.<br />
filmis mxatvarma daviT kakabaZem, iseve, rogorc `jim<br />
SvanTes~ SemTxvevaSi, mniSvnelovnad gansazRvra `bubas~<br />
plastikur-mxatvruli saxis gadawyveta. aqac, reJisori,<br />
mxatvarsa da operatorTan erTad, iyenebs montaJurpoeturi<br />
kinos principebs (romelic imdroindel<br />
qarTul Tu evropul-amerikul kinoSi axali aRmoCenili<br />
da damkvidrebuli iyo), mniSvnelovan aqcents akeTebs<br />
filmis plastikur gadawyvetaze. rakursebi, xedebis da<br />
gadaRebis wertilebis, montaJuri wyobis monacvleoba,<br />
specifikuri ganaTeba,ambis Txrobis manera,portretebi _<br />
tipaJebi, eTnografiuli etiudebi, wafenebi, diagonaluri<br />
kadrebi _ erTi sityviT, aq yvela mxatvruli elementia,<br />
romlebic kinematografiuli struqturis Sesaqmnelad<br />
`gamoiyeneba~.<br />
buba raWis erT-erTi umaRlesi da Tovliani<br />
mwvervalia. aqedan filmis saxelwodebac da bunebis<br />
sipirquSis, stiqiis umarTaobisa da adamianebis bedze<br />
bunebrivi pirobebis mZime Sedegebis metaforulobac,<br />
bubas am yvelaferTan gaigivebac _ saTaurSi Cadebuli.<br />
saerTod, `kulturfilmi~ _ am SemTxvevaSi, `buba~ _<br />
sxvadasxva TvalsazrisiT SemecnebiTi, propagandistuli,<br />
1<br />
iqve, gv. 165 (eTer okujavas naSromi `daviT kakabaZe Teatrsa da kinoSi~,<br />
saidanac maqvs citatebi moxmobili, laSa baqraZis mier filmis<br />
aRmoCenamdea dawerili da gamoqveynebuli. amitom msjelobs avtori<br />
mxolod gadmocemebsa da publikaciebze dayrdnobiT).<br />
67
lela oCiauri<br />
saagitacio filmia, romelic, erTi mxriv, mayurebels<br />
acnobs raWas, mis bunebas, samkurnalo wylebs da meore<br />
mxriv, im mZime yofas, romelSic sofel Rebis, zogadad<br />
raWis, zogadad mTiani regionebisa da kidev ufro<br />
zogadad Zveli saqarTvelos mZime cxovrebas asaxavs. am,<br />
socialurad da fizikurad rTul cxovrebas, Zvels _<br />
axliT _ axali saqarTvelo cvlis da Tu manamde glexebi,<br />
soflis mcxovreblebi didian-patarianad iZulebulni<br />
iyvnen muxlCauxrelad eSromaT, bavSvebs, Cvilobis<br />
asakidan gamovidodnen Tu ara,maSinve Sroma unda daewyoT,<br />
dedebs SvilebisTvis ar ecalaT, radgan muSaobiT iyvnen<br />
dakavebulni, mamebi qeds iqiT SeSis saWrelad, didi xniT<br />
midiodnen, rom sarCo eSovaT, maTi soflis naTesebs ki<br />
mewyeri aCanagebda, axalma saqarTvelom axali cxovreba<br />
moutana adamianebs!!! buneba moTvinierda, aSenda hesebi,<br />
kaSxalebi, kurortebi, sanatoriumebi, mSromelebma<br />
komfortul pirobebSi sagzurebiT dasveneba daiwyes da<br />
samkurnalo wylebis sma da gaWirveba daiviwyes. maTma<br />
Svilebma ki, Sromis, WinWris krefis, xelebis dasusxvis,<br />
dedebze ocnebisa da mamebis monatrebis nacvlad,garTobis<br />
ufleba moipoves, mxiarulad drostarebis, cekva-TamaSisa<br />
da sicilis ufleba _ tirilis nacvlad.<br />
es xerxi _ Zvelisa da axlis dapirispireba, _<br />
sabWoTa kinos pirveli aTwleulisTvis damaxasiaTebeli<br />
gamoxatvis, savaldebulo forma iyo. adamianebs unda<br />
daenaxaT, Tu ra mSvenieri cxovreba moutana maT axalma<br />
droebam da reJisorebs maTTvis es yvelaferi unda<br />
eCvenebinaT.<br />
nuca RoRoberiZe am mxrivac _ rogorc reJisori _<br />
Tavisi epoqis msxverpli iyo da unda damorCileboda<br />
`bedis Zalas~, romelsac Semakavebeli jebirebi ar<br />
gaaCnda, erTaderTi gamosavlis garda _ ideur kabalas,<br />
XX saukunis 30-iani wlebis pirvel wlebamde,mxatvruli<br />
amocanebis,wminda kinematografiuli xerxebis,plastikuri<br />
68
kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />
qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />
Tu SemoqmedebiTad esTetizebuli xelovnebis nimuSebiT,<br />
xerxebiT azrovneba da dapirispireba. `buba~ swored<br />
amgvari dapirispirebisa da SemoqmedebiTi Ziebebis<br />
nimuSia.<br />
P.S. nino _ nuca _ xuciSvili _ RoRoberiZe _<br />
ingilo iyo, sofel kaxidan. 1903 wels (meore versiiT,<br />
1902-Si) daibada, 6 wlisa (cxadia, ojaxTan, mSoblebTan,<br />
sam Zmasa da 5 dasTan erTad) saingilodan TbilisSi<br />
gadmosaxlda. kargi ganaTleba miiRo. gimnazia daamTavra,<br />
iswavla rusuli, franguli, germanuli enebi. Tbilisis<br />
universitetis filosofiis fakultetze Caabara da<br />
Semdeg ienis (germania) universitetis studenti gaxda.<br />
samSobloSi dabrunebis Semdeg kinos _ rogorc maSin<br />
iTvleboda _ axal, progresul da aqtualur xelovnebas<br />
_ daukavSirda da reJisori gaxda. Tumca, sul sami<br />
(1928-1934 wlebSi) filmis (yovel SemTxvevaSi, dRemde<br />
arsebuli informaciiTa da dokumenturad dadasturebiT)<br />
gadaReba moaswro _ ori dokumenturis _ `maTi samefo~,<br />
mixeil kalatoziSvilTan erTad da zemoxsenebuli `buba~<br />
da mxatvrulis _ `uJmuri~.<br />
im wlebSive Zmis _ raJden xuciSvilis ojaxSi gaicno<br />
rZlis Zma levan RoRoberiZe _ axalgazrda partiuli<br />
muSaki (romelsac sxvadasxva wlebSi sxvadasxva, maRali<br />
saxelisuflo Tanamdeboba hqonda) da didi siyvaruliT<br />
colad gahyva mas.<br />
riT damTavrda siyvarulis es ambavi da ra moutana<br />
nuca RoRoberiZes im sabediswero Sexvedram?<br />
TiTqos `Cveulebrivi~ istoriaa, sadRac<br />
sentimentaluric, melodramatuli surneliTa da<br />
sevdismomgvrelic. mis miRma rogorc erTi pirovnebis,<br />
aseve mTeli qveynis istoria da bedic TiTqos ilandeba,<br />
am istoriis mTeli tragizmi da SemaZrwunebloba, rac<br />
qarTuli sazogadoebis udidesma nawilma sakuTar Tavze<br />
tanjviT gadaitana.<br />
69
lela oCiauri<br />
Tu cotaTi romantikulebi, cota ufro adamianuri<br />
da aracinikurebi viqnebiT da sxva rakursSic SevxedavT<br />
nuca RoRoberiZis Tavgadasavals, davinaxavT, rom man<br />
– axalgazrda qalma, romelsac patara bavSvi hyavda,<br />
romelic im droisTvis qmarma miatova (romelmac<br />
dapatimrebis Semdeg SeuTvala _ urCia, gaecxadebina,<br />
rom mitovebuli coli iyo da levan RoRoberiZesTan<br />
aRaraferi akavSirebda), gadawyvita, gaeziarebina adamianis<br />
bedi, romelic, albaT, mainc (an odesRac) uyvarda. misi<br />
mdgomareobis Tanamonawiled yofna isurva. rogorc<br />
gvaxsovs, aseTi SemTxvevebi arsebobs istoriaSi.<br />
SeiZleba Tavisuflad gaviziaroT lana RoRoberiZis<br />
pozicia, rodesac igi dedis saqciels (nuca da levan<br />
RoRoberiZeebi misi mSoblebi iyvnen) xsnis da Tu Cvenc<br />
nuca RoRoberiZis namoqmedaris axsnis sxva kuTxesac<br />
movZebniT, SeiZleba Sedegi kidev ufro rTuli da mZime,<br />
ufro amaRelvebeli da ufro amaRlebulic aRmoCndes.<br />
`cixidan mamam werili moswera dedas (misi ori<br />
baraTi, romelic miviReT, papirosisTvis axeul qaRaldze<br />
iyo dawerili da gasarecxad gamogzavnili tanisamosis<br />
sarCulSi Camaluli): _ dawere, rom daSorebuli<br />
xar CemTan da daWeras gadarCebio. lanaze ifiqre da<br />
dawereo, _ TviTon marTlac ase dawera cixeSi Sedgenil<br />
avtobiografiaSi. dedam es ar gaakeTa, ver gadadga nabiji,<br />
romelic albaT, aTi wlis saSinelebas gadaarCenda,<br />
radgan Tvlida, rom amis moraluri ufleba ar hqonda.<br />
rom valdebuli iyo, Tavisi sindisis winaSe, mamasTan misi<br />
sasjeli gaenawilebina. monanieba! dedisTvis es sityva<br />
Rrma da Zalian piradi mniSvnelobiT iyo savse. mas<br />
unda moenaniebina misi meuRlis bolSevikuri mrwamsi,<br />
romelsac TviTon arasodes iziarebda... rogor, riTi?<br />
albaT mxolod cixiT da gadasaxlebiT~ _ wers lana<br />
RoRoberiZe nuca RoRoberiZis moTxrobebis krebulis<br />
70
kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />
qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />
winaTqmaSi. 1 E<br />
nuca RoRoberiZem albaT sakuTar Tavs marTla<br />
TviTon gamoutana ganaCeni da miiRo sasjeli, romelic<br />
ar daumsaxurebia, msxverplSewirvis aqti aRasrula<br />
danaSaulisTvis,romelic ar Caudenia,magram romlis iribi,<br />
sulieri Tanamonawilec (Tanamoazre) aRmoCnda, radgan<br />
uyvarda adamiani, romlis politikur orientaciasac<br />
ar iziarebda da romelic, rogorc sxva araerTi misi<br />
Zveli TanamebrZoli, Semdeg Tavadve iqca Tavisianebis<br />
msxverplad.<br />
P.P.S. nuca RoRoberiZes Semoqmedebidan sami filmi<br />
da eqvsi moTxroba darCa. moTxrobebis es krebuli<br />
_ `bednierebis matarebeli~ lana RoRoberiZis,<br />
zemoxsenebuli winaTqmiT, axlaxan (2011 wlis miwuruls)<br />
gamosca gamomcemloba `inteleqtma~. literaturis<br />
muzeumSi, laSa baqraZis iniciativiT, wignis wardgineba<br />
da `bubas~ Cveneba gaimarTa. yvelaferi es _ filmic,<br />
moTxrobebSi aRwerili ambebi `gulagidan~, maTi avtoris<br />
bedic da is,rac Sida istoriebs gars axvevia,Cveni qveynis<br />
istoriaa, romelic warsulidan Tavs mudam gvaxsenebs da<br />
Tan bevr gamafrTxilebel niSans iZleva.<br />
1<br />
lana RoRoberiZe,winaTqma,nuca RoRoberiZe, `bednierebis matarebeli~,<br />
gv. 10, `inteleqti~, 2011.<br />
71
doqtorantTa<br />
samecniero statiebi 1<br />
1 naSromebi ibeWdeba programis xelmZRvanelebis rekomendaciiT.<br />
statiis stili daculia<br />
73
maka vasaZe,<br />
Teatrmcodneobis mimarTulebis doqtoranti,<br />
xelmZRvaneli _ prof. mixeil kalandariSvili<br />
robert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III<br />
`makbeti~<br />
robert sturuam Seqspiris `makbeti~ rusTavelis<br />
TeatrSi 1995 wels dadga. es iyo reJisoris mier<br />
saqarTveloSi ganxorcielebuli Seqspiris mesame tragedia.<br />
`makbetSi~ reJisori isev mimarTavs ZalauflebisaTvis<br />
brZolis Temas, magram am SemTxvevaSi igi yuradRebas<br />
amaxvilebs adamianze, mis gancdebze. am speqtaklSi ufro<br />
mZafrad gamoikveTa samyaro _ adamianTa codvebiTa<br />
Tu ubiwoebiT aRvsili. aq adamianis sulieri ngreva,<br />
gadagvareba, sikvdili gaTanabrebulia samyaros ngrevasa<br />
da gacamtverebasTan.<br />
`makbetSi~ dro ar aris gansazRvruli. is,rac scenaze<br />
xdeba,yovel drosa da epoqaSi SeiZleboda momxdariyo da<br />
momavalSic moxdes. reJisoris am Canafiqrs scenografia<br />
(mxatvari m. SveliZe) da kostiumebi mkveTrad usvamen<br />
xazs. speqtakli TiTqos migdebul sardafSi an, SeiZleba,<br />
bunkerSi TamaSdeba. scenaze mimofantuli nivTebi drois<br />
ganusazRvrelobas usvams xazs. scenis Suaguli TiTqmis<br />
carielia. ufro swori iqneboda meTqva, gacamtverebulia.<br />
scenis orive mxares CaSavebuli kedlebi omis Semdgom<br />
gadabuguli Senobebis narCenebis STabeWdilebas toveben.<br />
adgilebSi moCans daJangebuli, gamoCrili milebi<br />
da eleqtrosadenebi. gaugebar nagebobebze mtvriani<br />
polieTilenis materiebia Camofarebuli. zemoT, mTeli<br />
scenis gaswvriv celofania gadaWimuli, romelic scenaze<br />
gaTamaSebuli movlenebis ganviTarebasTan erTad, xan<br />
TiTqos moiqufreba, xan scenaze CamoeSveba da fardis<br />
75
maka vasaZe<br />
rols asrulebs da scenas orad yofs. avanscenaze<br />
wiTeli savarZeli dgas, mis garSemo sxvadasxva nivTia<br />
mimobneuli. marjvniv maRalzurgiani Savi savarZelia.<br />
gverdiTa loJaze miyudebulia wmindanis fituli, wminda<br />
weriliT xelSi. TabaSirisagan damzadebuli Tavi metalis<br />
joxzea wamocmuli. qvabSi adamianis fitulia Cakidebuli.<br />
qveviT, mTel sigrZeze, gafenilia tyavismagvari, WuWyiani,<br />
TiTqos sisxliT gaJRenTili, qsovili. scenis garSemo<br />
xmlebia CarWobili. cariel scenaze dgas mxolod Savad<br />
SeRebili tabureti _ samefo taxtis komikuri analogi.<br />
scenaze Seqmnilia usaxuri, erTferovani samyaro, sadac<br />
sicocxlisTvis adgili ar arsebobs. swored am garemoSi<br />
TamaSdeba amazrzeni, binZuri brZola ZalauflebisaTvis.<br />
speqtaklSi yvelaferi reJisoris nebas eqvemdebareba. aq,<br />
xazgasmulia mxolod misi xedva speqtaklSi warmoCenili<br />
konfliqturi situaciebisa. scenografia, mizanscenebi,<br />
Strixebi, msaxiobebis TamaSi reJisoris zust, TiTqosda<br />
maTematikur gaTvlebs eqvemdebareba. aq, am speqtaklSi<br />
yvelaferi TamaSobs: tani, xelebi, TiTebis plastika.<br />
TiToeuli moZraoba, yvelaferi dakavSirebulia adamianis<br />
sulierebasTan, mis Sinagan ganwyobasTan. `makbetSi~<br />
robert sturuas sareJisoro ena Sors aris `yofiTi~<br />
scenuri urTierTobebisgan,cxovrebiseuli detalebisgan.<br />
aq, TiTqos, yvelaferi ukiduresi daZabulobis zRvarze<br />
mimdinareobs. speqtakli ar aris gadatvirTuli efeqtebiT,<br />
magram amave dros mayurebeli SeigrZnobs reJisoris<br />
ulevi fantaziis nayofs.<br />
speqtaklis dasawyisSi zaza papuaSvilis makbeti<br />
erTgvar nagvis grovaSi Tvlems. mxolod viwro Suqis<br />
zoli gamohyofs mas sibnelidan. igi gayuCebulia, TiTqos<br />
elis xelsayrel moments, raTa es momenti xelidan ar<br />
gauSvas da samefo gvirgvins daeuflos. am natvris<br />
asaxdenad ki xelsayreli pirobebia saWiro. speqtaklSi<br />
makbetis garSemo arsebuli qveyana ZalauflebisaTvis<br />
76
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
brZolis morevSia Cafluli. aq yovel avantiurists<br />
SeuZlia ibrZolos taxtisTvis. amisaTvis igi sxvebze<br />
odnav Wkviani, moxerxebuli, sastiki da daundobeli<br />
unda iyos. aq, am samyaroSi, aravinaa ucodveli. piesis<br />
personaJebisagan gansxvavebiT, speqtaklSi mefe dunkanic<br />
(daviT papuaSvili) sisxliani tirania. danarCeni<br />
didebulebic, qveynis mmarTvelobis saTaveSi myofni,<br />
masaviT TvalTmaqcni arian. yvelani erTnairebi arian<br />
da yovelis sanukvari ocneba samefo gvirgvinia. samefo<br />
gvirgvinisaTvis brZolaSi ki xan erTi imarjvebs, xan<br />
meore.<br />
robert sturuas makbets samefo atributika,<br />
simboloebi saerTod ar ainteresebs. misTvis mTavaria<br />
Zalauflebis mopoveba, rac mas saSualebas miscems<br />
ibatonos adamianebze. sisxlis suni aTrobs da abruebs.<br />
piesaSi makbeti SeSfoTebulia imis gamo, rom xelebidan<br />
sisxlis laqebs ver iSorebs, speqtaklSi ki makbeti<br />
sisxlis sunis SegrZnebas ver iSorebs. mefe dunkanis<br />
mkvlelobis Semdeg xSirad ynosavs Tavis xelebs.<br />
Tavdapirvelad TiTqos gulisrevis SegrZneba eufleba,<br />
magram Semdgom, sisxlis suni axali sisxlis daRvris<br />
survils aRuZravs. ledi makbetic raRacnairi netarebiT<br />
Seiynosavs xolme am sisxlis suns. magaliTad, makbetTan<br />
alersis scenaSi igi xarbad daynosavs meuRlis xelebs<br />
da mis saxeze Rimili gakrTeba. sisxlis suni meuRleebs<br />
TiTqos simxneves matebs da Semdgomi qmedebebis survils<br />
aRuZravs. amasTanave, makbets sindisis qenjnac awuxebs.<br />
mas aRelvebs `imqveyniuri dasjis~ sakiTxi. zaza<br />
papuaSvilis makbetisTvis ar aris sulerTi, Tu ra<br />
moelis mas sikvdilis Semdeg. speqtaklSi makbetisTvis<br />
erT-erTi yvelaze sulisSemZvreli kiTxvaa: `da me sad<br />
gameRviZeba?~ es fraza reJisoris CarTulia, rac kidev<br />
ufro metad aRrmavebs makbetis danaSaulis da sasjelis<br />
mniSvnelobas. erTxel Cadenili borotebis, mkvlelobis<br />
77
maka vasaZe<br />
Semdeg, sindisis qenjnis miuxedavad, makbeti jiutad<br />
agrZelebs sakuTar TavSi adamianuri grZnobebis Cakvlas.<br />
TiTqos borotebas gemo gaugoo, veRar Cerdeba, Tumca<br />
dunkanis mkvlelobis Semdeg igi Tavad aRar isvris<br />
sisxlSi xelebs da mkvlelebs qiraobs.<br />
speqtaklSi zaza papuaSvilis makbeti da nino kasraZis<br />
ledi makbeti ufro axalgazrdebi arian,vidre es piesaSia.<br />
gaaxalgazrdavebulia maTi garemocvac. isini TiTqos<br />
daavadebulni arian mkvlelobebis Cadenis sindromiT<br />
da daufiqreblad xocaven erTmaneTs. maTSi Cabudebuli<br />
sisastike uazro da auxsnelia. isini TiTqos gangebam<br />
Seqmna mkvlelebad. amis xazgasasmelad robert sturuam<br />
grZneuli debis saxeebi groteskul aspeqtSi gadawyvita.<br />
sam grZneul arsebas speqtaklSi ufrosi Taobis<br />
msaxiobebi: giorgi gegeWkori, guram saRaraZe da jemal<br />
RaRaniZe ganasaxierebdnen. reJisoris CanafiqriT isini<br />
idumali moCvenebebi ki ara, aramed gaurkveveli sqesis<br />
arsebebi arian. reJisori daeyrdno piesaSive arsebul<br />
miniSnebas _ banqo mimarTavs kudianebs: `dedakacebi unda<br />
iyoT, magram eg wveri sxvas mowmobs~. sturuas alqajebi<br />
ufro miwierni arian, vidre mistikurni. reJisorma da<br />
msaxiobebma ganzrax mimarTes yofiT detalebs, raTa<br />
alqajebi ufro cocxal, miwier arsebebad eqciaT. maTi<br />
personaJebi speqtaklSi ufro sasaciloebi Canan, vidre<br />
idumalni da mistikurni. `jadosnobis~ adgili didi<br />
sardafia, romlis SuagulSi qvabi daudgamT, grZneul<br />
naxarSs aTuxTuxeben da xtunva-xtunviT uvlian gars.<br />
eSmakeulnic da adamianebic, reJisorisa da mxatvris<br />
CanafiqriT, erTsa da imave garemoSi moqmedeben. es<br />
garemo jojoxeTis asociacias iwvevs. speqtaklSi<br />
zRvari adamianebsa da grZneulebs Soris ar arsebobs.<br />
grZneulebi gaadamianurebulebi arian da, piriqiT,<br />
adamianebi satanisebr arsebebad gvevlinebian. amitomac<br />
aris, rom makbeti aranair gaucxoebas ar ganicdis maT<br />
78
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
sabrZanebelSi, maTTan erTad amzadebs jadosnur naxarSs<br />
da gemosac ki usinjavs. reJisoris interpretaciiT<br />
makbetis beds Tavad makbeti ganagebs da ara es grZneuli<br />
arsebebi. ritualebi, romlebsac alqajebi asruleben,<br />
komikur xasiaTsac ki atareben. reJisoris CanafiqriT<br />
msaxiobebi xazs usvamen im garemoebas, rom isini, swored<br />
rom, TamaSoben grZneulebs. amitomac arian isini ufro<br />
groteskulebi da ara idumalebiT garemoculni. makbetis<br />
moqmedeba mxolod formalurad aris dakavSirebuli<br />
grZneulebis winaswarmetyvelebasTan. makbeti<br />
ar<br />
moqmedebs sxvisi karnaxiT, vinaidan Tavis bedisweras<br />
Tavadve gansazRvravs. marTalia, igi meoredac midis<br />
grZneulebTan, magram gulgrilad usmens maT darigebebs,<br />
vinaidan mSvenivrad icis,Tu rogori iqneba misi Semdgomi<br />
nabijebi.<br />
SeqspirTan makbets gmiruli da saxelovani warsuli<br />
aqvs. robert sturuas interpretaciiT ki z. papuaSvilis<br />
makbetis warsulis erTgvari ugulebelyofa xdeba. igi<br />
TiTqos warsulis gareSe xvdeba am samyaroSi, sadac<br />
TviTon, brZoliTa da agresiiT, unda ipovos Tavisi<br />
Tavi.<br />
`rogorc cnobilia, tragedia `makbeti~ gamsWvalulia<br />
arsebobis orazrovnebis suliskveTebiT. gmiris vaJkacoba,<br />
qveloba saSinel borotebaSi gadaizrdeba, riTac TviT<br />
es qvelobaa eWvqveS dayenebuli. r. sturuas mixedviT,<br />
yovlismomcveli qaosi stiqiurad amoraluria da<br />
gulgrilia yvelanairi borotebisa da sikeTis mimarT. amas<br />
ganasaxierebs swored z. papuaSvilis makbeti. tragikuli<br />
kolizia mis SigniTaa, mis sulSia dabudebuli, anu mas<br />
ar upirispirdeba (garkveul dromde) raime garegani<br />
faqtori, an vinme _ antigmiri~. 1<br />
robert sturuas saTeatro enisaTvis, misi Teatraluri<br />
1<br />
gurabaniZe n. reJisori robert sturua. Tb. `xelovneba~. 1997. gv.<br />
476-477.<br />
79
maka vasaZe<br />
esTetikisaTvis damaxasiaTebelia dramaturgiis<br />
sapirispiro gziT siaruli. imavdroulad igi axerxebs<br />
asaxos dramaturgiuli Canafiqri. am SemTxvevaSic robert<br />
sturuas grZneuli qalebi formaluri mxatvruli<br />
xerxia, metaforaa. maT gamosaxvas reJisorma Camoacila<br />
yovelgvari tragikuli, mistikuri, idumali paTosi. aseve,<br />
Seqspiris tragikuli gmiri makbeti speqtaklSi erTob<br />
miwieria, aranairi sidiade da gansakuTrebuloba ar<br />
axasiaTebs z. papuaSvilis makbets.<br />
`robert sturuas speqtaklSi bedi makbetis winaSe<br />
warsdgeba ara `grZneuli debis~ zRapruli saxiT,<br />
aramed swored adamianuri, dakninebis da gadagvarebis<br />
gansaxierebiT. da, amave dros, es marTlac rom ucnauri<br />
arsebani (Weird Sisters) Cvens TvalSi ufro sasaciloni<br />
Canan, vidre SiSis momgvrelni _ Tavisi suleluri<br />
xiTxiTiTa da CifCifiT,moulodneli paTetikiT,mediduri<br />
pozebiTa da JestebiT, aSkarad Tavis gemoze SerCeuli<br />
xatovani ZonZebiT~. 1<br />
zaza papuaSvilis TamaSSi wina planzea wamoweuli<br />
makbetis sulieri dakninebis procesi. movlenebis<br />
ganviTarebasTan erTad, igi TandaTan kargavs adamianur<br />
Rirsebebs da sul ufro naklebad mogvagonebs mamac<br />
meomars. misi arseba iJRinTeba borotebiTa da<br />
siZulviliT, sakuTari Tavisadmi pativiscemas enacvleba<br />
agresiuli TviTdamkvidrebisaken ltolva. mis sulSi<br />
gaCenil sicarieles ki SiSis grZnoba avsebs. am SiSis<br />
grZnobis damalvas igi jambazobiT da cinizmiT cdilobs.<br />
kudianebTan Sexvedris Semdeg makbetis yvela qvena grZnoba<br />
gamosavals poulobs. misi erTguli Tanamzraxveli _<br />
ledi makbeti, romelsac nino kasraZe asaxierebs robert<br />
sturuas speqtaklSi, momxibvleli, nazi, mimzidveli<br />
axalgazrda qalia. maT erTmaneTisadmi Zlieri ltolva<br />
aqvT. ledi makbeti am ltolvas ostaturad iyenebs da<br />
1<br />
uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 12.<br />
80
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
cdilobs qmris gaorebisa da yoymanis aRmofxvras.<br />
speqtakli qmnis SiSis, sikvdilis, katastrofis<br />
molodinis atmosferos. aq, am garemoSi, yvela erTmaneTs<br />
mtrobs. scenaze damTrgunveli ganwyobilebaa gamefebuli.<br />
daviT papuaSvilis mefe dunkanic ki daundobeli da<br />
borotebiT aris aRvsili. misi pirveli gamoCena scenaze<br />
gia yanCelis musikis TanxlebiT erTgvar sabrZolo<br />
Tavdasxmas mogvagonebs. igi Tavisi amaliT SemoiWreba<br />
scenaze. gaismis ucnauri xmebi, rkinis JRaruni, kvnesa,<br />
oxvra, frinvelTa gamkivani xmebi, jariskacTa legionebis<br />
nabijebis xmebi. dunkani da misi jariskacebi avanscenisken<br />
moabijeben. keTili ambis mauwyebel, sasikvdilod daWril<br />
jariskacs dunkani yelSi xels wauWers da awamebs.<br />
mTeli speqtaklis ganmavlobaSi normaluri<br />
adamianuri urTierTobebi TiTqmis ar xorcieldeba.<br />
qmedebebSi Warbobs damcireba, Zalmomreoba, cinizmi,<br />
mkvleloba,gaSmagebuli seqsualuri urTierTobani. ufro<br />
metic, speqtaklSi Cveulebrivad TiTqos arc dadian: an<br />
darbian, an Zirs dacemulni xoxaven, an erTmaneTs ebrZvian,<br />
moWrili TavebiT burTaoben. mravlis mimniSnebelia<br />
moRalate kavdoris mTavris sikvdilis epizodi. urikaze<br />
moTavsebul TavmokveTil gvams Semoagoreben scenaze,<br />
Semdeg ki saorkestro ormoSi gadauZaxeben. es epizodi<br />
makbetisTvis bevris mimaniSnebelia. kavdoris mTavari<br />
makbetiviT warCinebuli didebulia. makbetma misgan<br />
ara marto adgil-mamuli, aramed TiTqos sulic miiRo.<br />
makbeti _ z. papuaSvili, xeliT exeba mis waWril Tavs<br />
da sisxlian xelebs daynosavs. Tavidan zizRis grZnoba<br />
eufleba, mere ki am zizRs erTgvari netareba cvlis,<br />
ufro Rrmad Seiynosavs sisxlis mZafr surnels. robert<br />
sturuam am scenas sabediswero mniSvneloba mianiWa. aq<br />
gadmotanili riCard mesames fraza _ `Cven codvilni,<br />
mxolod saxeebs vcnobT da ara gulebs~, usazRvrod<br />
vendobodi am didebulso, _ romelsac mefe dunkani<br />
81
maka vasaZe<br />
warmoTqvams, makbets unda moxvedroda gulze. es fraza<br />
xom swored misi misamarTiT iyo naTqvami, magram makbetis<br />
ukan daxeva SeuZlebelia, igi ukve daadga sisxlian<br />
gzas.<br />
speqtaklSi mkvdrebs ar asaflaveben. maT TiTqos<br />
uzarmazar nagavsayrelze gadaisvrian xolme. Tavad<br />
mefe dunkansac qsovilSi gaxveuls moaTreven da<br />
avanscenaze daasveneben. celofnis WuWyiani ca<br />
kulminaciisas talRisebr moZraobas iwyebs, misi<br />
neli rxeva avismomaswavebelia. scenaze maxvilebia<br />
mimobneuli, amdenad, dapirispirebulebs iaraRis Zebnac<br />
ki ar sWirdebaT. speqtaklSi erTxel moklulebi<br />
kvlav agrZeleben sicocxles da ara marto makbetisa<br />
da misi meuRlis `zmanebebSi~, aramed `realurad~.<br />
isini cocxldebian piradi SurisZiebisaTvis da ara<br />
samarTlianobis aRsadgenad. sikeTe da samarTlianoba<br />
Sors aris am adamianebisagan. Tumca, makbetis boroteba<br />
erTxel ukve moklulebs aiZulebs mis mowinaaRmdegeTa<br />
banakSi yofnas. makbetis kidev ufro didi borotebis<br />
winaaRmdeg mkvdrebi da cocxlebi erTiandebian. makbetis<br />
mier mokluli dunkani, romlis qsovilSi gaxveuli gvami<br />
avanscenaze miatoves, gainZreva, Tavs gamoiTavisuflebs<br />
da ambobs, Tu ramdeni sazareli ambis momswre yofila<br />
cxovrebis manZilze, magram aseTi saSineli Rame jer ar<br />
maxsovso. es TiTqos sakuTari mkvlelobis mxilvelis<br />
aRsarebaa da amave dros ukve dawyebuli `saSineli<br />
Rameebis~ koSmaris gancdac. es `saSineli Rame~ mZime<br />
tvirTad awevT speqtaklis gmirebs.<br />
speqtaklSi ar aris mkveTrad gamijnuli boroteba<br />
da sikeTe, iseve rogorc, waSlilia zRvari mkvdrebsa da<br />
cocxlebs Soris. aq, am speqtaklSi idumal, mistikur<br />
Zalebs didi yuradReba ar eqceva. aq mTavaria personaJebis<br />
urTierTobebi, gauTavebeli Ralati, SeTqmulebebi,<br />
mkvlelobebi. piesaSi mefe dunkanis mkvlelobiT yvelani<br />
82
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
gaognebulebi arian, speqtaklSi ki dunkanis mkvlelobas<br />
SeTqmulebis, saxelmwifo gadatrialebis elferi aqvs.<br />
makbetma da misma meuRlem mokles mefe dunkani, magram<br />
sakmarisia banqom da makdufma eWvi Seitanon makbetis<br />
sityvebSi, rom myisierad SavebSi Cacmuli mebrZolebi<br />
gamocvivdebian,alyaSi moaqceven da Tofebs miuSveren maT,<br />
vinc eWvi gamoTqva. lenoqsis sityvebi ki _ `rogorc Cans,<br />
misma mcvelebma mohkles...~ ise JRers, rom man, lenoqsma<br />
ki icis, vinc aris namdvili mkvleli, magram igi makbetis<br />
mxaresaa.<br />
makbeti da ledi makbeti mefe dunkanis mkvlelobis<br />
Semdeg erTmaneTis alersiT cdiloben aforiaqebuli<br />
sulis damSvidebas. amazrzeni da Semzaravia maTi<br />
erTmaneTisadmi vnebiani ltolva am sisxliT mosvril,<br />
binZur samyaroSi.<br />
makbetis sityvebia _ `sisxls sisxli mosdevs~<br />
da igi iwyebs Tanamzraxvelebis mkvlelobas, tirani<br />
mxardamWerebis mospobas iwyebs da TandaTan ufro metad<br />
efloba sisxlSi. reJisori da msaxiobi gviCveneben<br />
borotmoqmedad qceuli makbetis zneobriv dacemas,<br />
sulieri samyaros rRvevas, adamianuri Rirebulebebis<br />
gaufasurebas da aqedan gamomdinare, sulieri simSvidis<br />
dakargvas. makbeti ledi makbetTan erTad logikurad<br />
miemarTeba aRsasrulisaken, magram am aRsasrulamde isini<br />
sazarel tanjvas ganicdian. es aris safasuri Zalauflebisa<br />
da gvirgvinisaTvis brZolisa. manamde ki makbetis<br />
mefed kurTxeva xorcieldeba. makbetis mefed kurTxeva<br />
hendelis hangebis fonze xdeba. brWyviala gvirgvini,<br />
hendelis musikis hangebi da is tragikuli movlenebi,<br />
romlebic am didebis mosapoveblad ganaxorciela makbetma,<br />
specialurad xazgasmulia speqtaklSi reJisoris mier,<br />
raTa ufro naTlad warmoaCinos adamianuri dacemis<br />
siRrmeebi.<br />
takimasxara tiranis, romelic cinikurad Telavs<br />
83
maka vasaZe<br />
yvelas da yvelafers sakuTari miznis misaRwevad,<br />
gverdiT dgas namdvili jambazi (d. uflisaSvili). igi<br />
ganasaxierebs morCil, laquca qveSevrdoms, romelsac<br />
mTlianad dakarguli aqvs adamianuri Rirseba. `makbetis~<br />
masxara gansxvavdeba `riCard mesamis~ masxarisagan.<br />
`riCard mesameSi~ avTo maxaraZis mier gansaxierebul<br />
personaJs ironiuli damokidebuleba hqonda scenaze<br />
gaTamaSebuli movlenebisadmi.<br />
mefed kurTxevis Semdeg makbeti wveulebas marTavs.<br />
am scenaSi igi Tavs anebebs jambazobas da manWva-grexas.<br />
mas daqiravebuli mkvlelebis mier mokluli banqo (l.<br />
berikaSvili) ecxadeba. im wuTebSi makbets arc stumrebi<br />
ainteresebs da arc ledi makbeti. misTvis banqos aCrdili<br />
ufro realuria, vidre mis garSemo arsebuli cocxali<br />
adamianebi. aq erTmaneTs enacvleba realuri da irealuri.<br />
stumrebi da ledi makbeti _ molandebebi arian, banqo<br />
ki realuri, xelSesaxebi da namdvilia. es situacia<br />
orjer meordeba, rac kidev ufro aZlierebs makbetis<br />
sulier depresias, kriziss. es `avi seni~ tanjavs da<br />
nel-nela anadgurebs makbets. stumrebi ki SeSinebulebi<br />
arian da moaxloebul katastrofas an makbetis `TamaSis~<br />
dasasruls elian. piesaSi makbetis wveuleba xalxmravali<br />
da didebulia, speqtaklSi ki _ erTob mcirericxovania.<br />
mowveuli stumrebi ledi makbetis miwodebuli langridan<br />
sasmelsac ver iReben, radgan mowamvlos eSiniaT. swored<br />
es SiSi da undoblobaa gamefebuli makbetis samyaroSi<br />
da ara moaxloebuli katastrofis mistikuri niSnebi.<br />
`rac Seexeba speqtaklis fantasmagoriul Sres, igi aq<br />
Tavisebur filosofiur `zednaSenad~ aRiqmeba. swored<br />
masSia Caqsovili is maradi, dRemde amouxsneli kiTxvebi,<br />
romlebzedac pasuxis gacema bolomde verc Seqspiris<br />
drom SeZlo da verc am droze ufro xnierma da<br />
gamocdilma dRevandelobam...~. 1<br />
1<br />
uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 9.<br />
84
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
robert sturuas speqtaklSi, iseve rogorc<br />
SeqspirTan, zaza papuaSvilis makbeti, upirveles yovlisa,<br />
adamiania, yvelanairi adamianuri gancdebiT. igi, rogorc<br />
adamiani,sCadis borotebas da am Cadenili borotebisTvis<br />
adamianiviT isjeba. zaza papuaSvilis makbeti yoymanobs,<br />
itanjeba, igi gadmoscems im rTul sulier mdgomareobas,<br />
romelsac makbeti ganicdis. yvelaze sastiki ki am sulier<br />
WidilSi sindisis qenjnaa. makbeti, erT dros mamaci<br />
mebrZoli, moazrovne da mosiyvarule adamiani, sastik<br />
borotmoqmedad iqca. yvelaferi es ki, swored adamianuri<br />
ampartavnebis Sedegia. gamarjvebebma, romlebic makbetma<br />
brZolebSi moipova, daarwmuna, rom mas SeuZlia adamianebze<br />
batonoba, adamianebis marTva. amitomac mzad aris ibrZolos<br />
Zalauflebis mosapoveblad,am gzaze ki arafris winaSe ar<br />
daixevs ukan. yvela is sikeTe, rac mas adre gaaCnda, axla<br />
sastik da damangrevel Zalad gardaiqmneba. makbets didi<br />
warmosaxvis da fantaziis unari aqvs. es mkafiod vlindeba<br />
mis gamZafrebul mgrZnobelobaSi. SeuZlia dainaxos is,<br />
rac sxvebisTvis uxilavia. swored es exmareba Tavisi<br />
sastiki borotmoqmedebebis ganxorcielebaSi. banqosa<br />
da makdufis ojaxis mkvlelobebi zustad gaTvlili da<br />
dagegmili aqvs. yuradRebiT adevnebs Tvals Canafiqris<br />
ganxorcielebas, erT epizodSi ki Tavad axorcielebs e.<br />
w. `Sikrikis~ rols.<br />
speqtaklSi makbeti da ledi makbeti Zalian Cqaroben.<br />
yvelafers swrafad, impulsurad, nervulad, aRgznebulad<br />
akeTeben. maTi qmedebebi TiTqos deformirebulic ki aris.<br />
maTi sasiyvarulo scenebic ki TiTqos ormxrivi seqsualuri<br />
Zaladobaa. swored siyvarulia maTi borotebis yvelaze<br />
ufro sulisCamdgmeli da, imavdroulad, qmediTi Zala.<br />
Tanac siyvaruli mTeli Tavisi arsiTa da gamovlinebebiT.<br />
robert sturuam erTgan aRniSna, rom makbeti Seqspiris<br />
`romeo da julietas~ erTgvari transformirebuli<br />
85
maka vasaZe<br />
gagrZelebaa. ai, raSi SeiZleboda gadazrdiliyo maTi<br />
siyvaruli, rogorebad SeiZleba qceuliyvnen romeo<br />
da julieta. boroteba da siyvaruli aq erTmaneTSi<br />
gadaxlarTula. siyvaruli kvebavs borotebas da piriqiT,<br />
boroteba raRac gansakuTrebul simwvaves aniWebs maT<br />
siyvaruls. bedis ironia is aris, rom es siyvaruli<br />
borotebisaTvis micemuli droiT Semoifargleba. swored<br />
boroteba aniWebs am siyvaruls simwvaves da gznebas.<br />
makbeti da ledi makbeti e. w. idealuri wyvilia. isini<br />
WeSmaritad `erT xorc da erT sul~ arian. usityvod<br />
esmiT erTmaneTis, gumaniT xvdebian erTmaneTis sanukvar<br />
miswrafebebs. robert sturuam da qoreografma gia<br />
marRaniam am wyvilis araCveulebrivi plastikuri naxazi<br />
Seqmnes, scenaze gaacocxles maTi ucnauri da tragikuli<br />
siyvaruli. reJisorma da qoreografma msaxiobebTan<br />
erTad SeZles SeeqmnaT mZafri, eqspresiiT aRsavse<br />
plastikuri naxazi. maTi vneba da sulieri erTianoba<br />
yvelaze mZafrad mefe dunkanis mkvlelobis Rames<br />
gamovlinda maTi sisxliani xelebis SeerTebaSi. Semdgom<br />
am wyvils aseTi vnebiani Rame aRar eqnebaT... finalSi am<br />
udidesi grZnobis mxolod namsxvrevebiRa rCeba. ledi<br />
makbeti cdilobs xelebidan uxilavi sisxlis moSorebas,<br />
igi esaubreba makbets, romelsac mxolod Tavad xedavs,<br />
ealerseba, amSvidebs da Tan cdilobs raRac gaixsenos,<br />
raRac moZebnos. bolos aRmoaCens makbetis werils,<br />
romelSiac igi kudianebTan Sexvedris ambavs mouTxrobs.<br />
ledi makbeti nakuwebad aqcevs am werils. am aqtiT<br />
mas surs xazi gadausvas yvelafers, rac moxda. unda<br />
yvelaferi Tavidan daiwyos, magram axla aRar surs im<br />
borotebebis Cadena, romlebic man da misma meuRlem<br />
moimoqmedes.<br />
`speqtaklis namdvili gmiri ledi makbetia. igi<br />
reJisoris mier araorazrovnad win wamoweulia...<br />
rogorc makbeti itanjeba hamletiseuli meryeobiT, aseve<br />
86
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
ledi makbeti ofelias xvedrs iziarebs. Tu gamocdas<br />
ver gauZlo, is SeiSleba da daasrulebs sicocxles...<br />
meoTxe jadoqrad. Tumca ara, rogorc pirveli ledi.<br />
axali samoselic ki im sameuli jadoqrisgan ergeba~ 1 .<br />
speqtaklSi sinamdvile da irealoba erTmaneTSia<br />
gadaxlarTuli. am xerxiTvea dadgmuli makdufis colis<br />
(lela alibegaSvili) da Svilis (daviT iaSvili)<br />
mkvlelobis scena. es epizodi Tavisi plastikiTa da<br />
emociuri zegavleniT isea awyobili, rom swored am<br />
or _ realur da irealur, sinamdvilisa da koSmaruli<br />
zmanebis mijnaze aRiqmeba. irgvliv sibnelea. mxolod<br />
mkrTali sinaTlis Suqi gamohyofs saxeebs. maT win<br />
saSineli Savi ormoa. teqsti `moRalate mamebis~ Sesaxeb<br />
msaxiobebis mier meqanikurad, yovelgvari emociis gareSe<br />
warmoiTqmeba. maTi yuradReba mipyrobilia im Semzaravi<br />
siCumisaken, romelic aseve Semzaravi Zalis moaxloebis<br />
momaswavebelia. ukan,scenis siRrmeSi,makbetis Savi silueti<br />
moCans lurj burusSi gaxveuli. ai,scena naTdeba,makbeti<br />
uaxlovdeba deda-Svils da makdufis Sikrikad moaCvenebs<br />
maT Tavs. eubneba, male moSordnen aqaurobas da scenaze<br />
mkvlelebic gamoCndebian. mkvlelebi (l. gafrindaSvili,<br />
t. salariZe) reJisorma kabares mocekvaveebis stilSi<br />
warmoaCina. kabaresaTvis damaxasiaTebeli CacmulobiT,<br />
stekiT xelSi,sacekvao ritmSi moZraoben,saxeze ki Rimili<br />
ar scildebaT. isini mocekvavisaTvis damaxasiaTebeli<br />
msubuqi moZraobebiT klaven banqosa da Semdgom makdufis<br />
col-Svils _ adamianis mkvleloba xom makbetis mier<br />
dadgmul sanaxaobad aris qceuli. makdufis col-Svilis<br />
mkvleloba reJisorma regTaimis fonze ganaxorcielebina<br />
mkvlelebs. mkvlelobebis warmoCenam aseT, erTi SexedviT,<br />
TiTqosda msubuq, ironizirebul formaSi, kidev ufro<br />
meti simZafre da Semzaraoba SesZina maT. aseTi scenebiT,<br />
1<br />
gulCenko v. makbetis gamarTleba, an suitis saqebari sityva. J. `Teatri<br />
da cxovreba~, 1996, #5-6. gv. 66.<br />
87
maka vasaZe<br />
sxvadasxva detalze aqcentirebiT, reJisori speqtaklSi<br />
qmnis adamianis damTrgunvel, adamianis aRqmisTvis<br />
SemaZrwunebel atmosferos.<br />
Teatrmcodne paola uruSaZe robert sturuasa da<br />
zaza papuaSvulis makbets uwodebs `reJisors~, romelic<br />
garedan adevnebs Tvalyurs Tavis `dadgmebs~. 1<br />
reJisor robert sturuas saTeatro enas axasiaTebs<br />
erTdroulad ramdenime moqmedebis gaSla scenaze.<br />
ase xdeba `makbetSic~. sakmarisia, gavixsenoT epizodi,<br />
rodesac scenis erT mxares malkolmi (Temiko WiWinaZe)<br />
da misi momxreebi makbetis winaaRmdeg,misTvis samagieros<br />
gadasaxdelad, SeTqmulebas amzadeben, xolo scenis meore<br />
mxares SeSinebuli, sindisis qenjniT gawamebuli ledi<br />
makbetis sasikvdilo agonia TamaSdeba.<br />
reJisorma da mxatvarma `makbetSi~ iseTi scenuri<br />
atmosfero Seqmnes, sadac dro gansazRvruli ar aris.<br />
zeviT ukve aRvniSne, rom scena mogvagonebs sardafs an<br />
bunkers, Tavisi CaSavebuli kedlebiT da gaSiSvlebuli<br />
sakomunikacio sistemebiT. alag-alag am usaxur<br />
garemocvas mimobneuli sisxlisferi laqebi avsebs.<br />
swored, aq, am atmosferoSi, SeiZleba kudianebis dabadeba.<br />
nagvis grovidan, romelzedac gamWvirvale celofania<br />
gadafarebuli, aRmocendebian gaugebari sqesis, ucnaur<br />
samosSi gamowyobil arsebebi. swored es ucnauri, jojo<br />
arsebebi wamosweven makbetis idumal zraxvebs, sxva<br />
adamianebze batonobis, Zalauflebis mopovebis usazRvro<br />
survils. alqajebTan Sexvedra makbets gaumyarebs miznis<br />
miRwevis wadils da imavdroulad erT-erTi kudianis<br />
mier micemuli `mezRvauris ceri~, romelsac kiserze<br />
Camoikidebs, daarwmunebs, rom igi dausjeli darCeba.<br />
Semdgom es metafora, transformirebuli saxiT, mTel<br />
speqtaklSi povebs gagrZelebas. laparakia moqmed pirTa<br />
e. w. `boroti xelebis~ aqcentirebaze. zogierT scenaSi<br />
1<br />
uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 9-10.<br />
88
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
swored xelebi amxelen gmirTa zraxvebs. magaliTad,<br />
ledi makbetisaTvis speqtaklis dasawyisSi xelebi misi<br />
survilebis yvelaze erTguli Semsruleblebi arian,<br />
bolosken ki es xelebi mtrebad iqcevian. swored am<br />
xelebSia ledi makbetisTvis raRac Semzaravi. aseve,<br />
speqtaklis pirvel scenebSi makbetis mzera yvelaze xSirad<br />
xelebisken aris mimarTuli. igi xSirad gakvirvebuli<br />
uyurebs Tavis xelebs,TiTqos ukvirs,Tu ras sCadian misi<br />
xelebi. makbetis xelebi ki isev da isev axorcieleben<br />
borotebas, makbetis mzeridan ki TandaTan qreba gaoceba<br />
da SiSi, maT Soris gaugebroba aRar arsebobs.<br />
mZime da sulis SemZvrelia `makbetis~ finali. Zalian<br />
efeqturad aris dadgmuli makbetis `cad amaRlebis~<br />
scena. reJisorma mokluli makbeti savarZelSi Casva<br />
da ase savarZlianad adis igi maRla. makbeti yvelam<br />
miatova, igi martoa. makbeti Tavdauzogavad ibrZvis. mas<br />
gars Semoexvevian SavebSi Cacmuli mowinaaRmdegeebi.<br />
mayurebeli mxolod imas xedavs, Tu ra gametebiT<br />
urtyams mas maxvils makdufi (m. qvriviSvili). am masidan<br />
amovardeba makbetis mokveTili Tavi. makbetis nacvlad<br />
taxtze kanonieri memkvidre malkolmi adis (Temiko<br />
WiWinaZe). mis mSvidobian, humanur dapirebebs ironiuli<br />
RimiliT usmenda d. iaSvilis gmiri, romelic speqtaklSi<br />
sam rols asaxierebda: mefe dunkanis umcros vaJs,<br />
donalbens, banqos vaJs, fleanss da makdufis vaJs. samive<br />
personaJi garegnulad erTnairia. am sami axalgazrdis<br />
saxiT igi mTel Taobas ganasaxierebda. finalur scenamde<br />
banqo (levan berikaSvili) Tavis vaJs burTs eTamaSeboda.<br />
mama Svils ZalauflebisaTvis brZolis sastik, sisxlian<br />
TamaSSi iTrevs. d. iaSvilis gmiric xalisiT dgeboda<br />
karSi, raTa mamis mier dartymuli burTi moegeriebina.<br />
ufrosebi sakuTari TamaSis wesebs sTavazoben da Tavs<br />
axveven momaval Taobas.<br />
finalSi scenaze gamodioda mokluli makbeti. igi<br />
89
maka vasaZe<br />
patara fleanss, alqajebma mefoba rom uwinaswarmetyveles,<br />
gamoiwvevda burTis saTamaSod. makbeti burTis nacvlad<br />
sakuTar, butaforiul mokveTil Tavs debda Zirs da<br />
ukan ixevda burTis dasartymelad. d. iaSvilis fleansi,<br />
azarts ayolili, swrafad garboda da warmosaxviT<br />
karSi ikavebda adgils, ar afrTxobda, rom burTis magier<br />
mokveTili TaviT unda iTamaSon. igi iRebda ufrosebis<br />
mier SemoTavazebuli sisxliani TamaSis pirobebs,vinaidan<br />
Tavadac am samyaros Svilia. makbetis mokveTili Tavi,<br />
romelic SiSis zars scemda, axla saTamaSo sagnad aris<br />
qceuli. speqtaklis damagvirgvinebeli akordi ki makbetis<br />
mier ledi makbetis danTebuli sanTlis sulisSeberviT<br />
Caqroba iyo, ris Semdegac scenaze ukuneTi sibnele<br />
daisadgurebda.<br />
is, rom samyaros gadarCena SesaZlebelia, speqtaklis<br />
sivrceSic SeigrZnoboda. es sivrce ar warmoadgenda<br />
mxolod usaxur bunkersa Tu sardafs, sadac adamianebi<br />
erTmaneTis sawameblad arian movlenilni. scenis<br />
sivrcis miRma, reJisoris CanafiqriT, uxilavi Ramea,<br />
romelic mkvdreTiT aRmdgar mefe dunkans moajadovebs.<br />
iqvea buneba, romelsac mzeras ver swyvetda sikvdilis<br />
win banqo. iqidanve ismoda eklesiis zarebis rekvac.<br />
scenaze Camowolili celofnis Rrubelic adamianis<br />
qmedebebiT ganicdida metamorfozas. is, rac scenaze<br />
xdeboda, TiTqos airekleboda masSi. xan sisxliT, xan<br />
ki naRveliT iJRinTeboda. raRac momentebSi, TiTqos<br />
moiqufreboda da mZimed daawveboda scenas, Semdgom ki<br />
Secbunebuli ikumSeboda. masSi TiTqos Cvengan damaluli<br />
sicocxle arsebobas ganagrZobda. aqac kidev erTxel<br />
xazgasmulia realurisa da moCvenebiTis, sizmriseulisa<br />
da sinamdvilis erTmaneTSi aRreva. am aRreulobisagan,<br />
realoba-irealobisagan speqtaklSi gmirebs sikvdilic<br />
ki ver ixsnis: dunkani, banqo, ledi makbeti da TviT<br />
makbetic sikvdilis Semdegac gaorebulni arian, raRac<br />
90
obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />
nawili III `makbeti~<br />
momentebSi isev ubrundebian saaqaos, da mainc, romeli<br />
samyaroa am ors Soris realuri? kiTxvaze, romelic<br />
mayurebels ebadeba,Tavad mayurebelma unda gasces pasuxi,<br />
vinaidan reJisori ar cdilobs am kiTxvaze konkretuli<br />
pasuxis gacemas.<br />
adamianis sulis gadarCenis an sabolood daRupvis<br />
globaluri problemis gadawyvetaSi, rogorc ukve aRvniSne,<br />
`Svilebic~ monawileoben, reJisorma am `Svilebis~ e. w<br />
krebiTi saxe Seqmna. speqtaklSi aqcentirebuli iyo, rom<br />
es `Svilebi~ Tavidanve wigniT xelSi Cndebian. am xerxiT<br />
reJisorma gviCvena, rom SesaZlebelia biWi Seqspiris<br />
`makbets~ kiTxulobs da yvelaferi is, rac scenaze xdeba,<br />
misi warmosaxvis, misi fantaziis nayofia. Teatrmcodne<br />
paola uruSaZe erTgvar asociacias xedavs Seqspiris<br />
hamletTan.<br />
mamis mkvleloba donalbens wigns gverdze<br />
gadaadebinebda da xelSi xanjals aaRebinebda, yoymanis<br />
Semdeg ki gaqcevas amjobinebda. fleansisaTvis banqo<br />
mxolod mama ar iyo. igi iyo misi uaxloesi megobari,<br />
simamacis da keTilSobilebis gansaxiereba. speqtaklis<br />
bolos ki donalbeni da fleansi sivardSi erTiandebodnen.<br />
swored sivardi aRmarTavda pirveli xels makbetze.<br />
yvela axalgazrda masSia gaerTianebuli. TeTri perangis<br />
amaras xelSi isev wigni eWira, gulSi ki mamis qurTuki<br />
hqonda Caxutebuli. avanscenaze dgeboda, xolo mis<br />
zurgs ukan `ufrosebi~ makbets klavdnen samarTlianobis<br />
aRsadgenad.<br />
speqtaklis finalSi donalbeni `aRmdgari~ makbetis<br />
win idga. igi TiTqos mzad iyo makbetis mier dagegmil<br />
TamaSSi CasarTvelad. makbetis fexebTan TeTri, burTis<br />
formis sagani ido, mokveTili Tavebis metafora,<br />
romliTac araerTxel uTamaSiaT. donalbenic idga da<br />
mouTmenlad eloda burTis (mokveTili Tavis) miRebas,<br />
magram mokveTili TavebiT, adamianTa sicocxliT, TamaSs<br />
91
maka vasaZe<br />
Tavad makbeti asrulebda. burTi adgilze rCeboda.<br />
reJisori aq wertils svamda. robert sturua TiTqos<br />
gveubneboda: siave, boroteba aRar gagrZeldeba.<br />
92
aleko gelaSvili,<br />
Qqoreografiuli xelovnebis istorisa da Teoriis<br />
mimarTulebis doqtoranti,<br />
xelmZRvaneli _ prof. anano samsonaZe<br />
`mrokav-mlocveli figurebi~<br />
qvemo qarTlis (1965-1971w.w.) arqeologiuri<br />
gaTxrebis dros (arqeologiur eqspedicias<br />
xelmZRvanelobdnen: al. javaxiSvili da o. jafariZe),<br />
imiris gorasa da aruxlos goraze gamovlinda Tixis<br />
WurWlis fragmentebi antropomorfuli figurebis<br />
reliefuri gamosaxulebebiT 1 ,romlebic Zv. w. aR-is VI-IV<br />
aTaswleulebiT, neoliT–eneoliTis xaniT TariRdeba.<br />
figurebis ZiriTad damaxasiaTebel niSanTagan<br />
gamoikveTeba mamakacuri gamnayofierebeli Zalis simbolo<br />
(falosi) da xelebis uCveulod maRla apyrobili<br />
mdgomareoba, romelic SeiZleba aRviqvaT, rogorc<br />
mlocveli adamianis Jesti da imavdroulad, rogorc<br />
mrokavi adamianis sacekvao poza (sur. 1,2,3,4). am faqtma<br />
Cveni gansakuTrebuli yuradRebac miiqcia.<br />
imiris goris IV samSeneblo horizontSi aRmoCenil<br />
Tixis WurWlis fragmentebs Soris gamoirCeva erTi<br />
mowiTalo Tixis WurWlis piris fragmenti, romelzec<br />
reliefurad gamosaxulia anTropomorfuli figura. igi<br />
warmoadgens sqematurad Sesrulebul xelebapyrobili<br />
mamakacis gamosaxulebas 2 . (sur. 1) figuras axasiaTebs<br />
wawvetebuli, grZeli Tavi da pirisaxe. saxeze Savi<br />
laqebi SeiZleba miviCnioT tuCebis,cxvirisa da Tvalebis<br />
gamosaxulebad. Tavze aseve SeimCneva odnav CaRrmavebuli<br />
nawili yuris saxiT, yelis are da grZeli nikapi.<br />
1<br />
qvemo qarTlis arqeologiuri eqspediciis Sedegebi, (1965-1971),<br />
,,mecniereba’’, 1975, gv. 85.<br />
2<br />
Rlonti l., javaxiSvili a., kiRuraZe T., xramis didi goris<br />
anTropomorfuli qandakebebi, ,,Zeglis megobari~, #33, Tb., 1973, gv. 5.<br />
93
aleko gelaSvili<br />
figuris xelebi idayvSia moxrili, marT kuTxes qmnis<br />
da Tavis gaswvriv, maRla aris aRmarTuli. maja, xelis<br />
mtevani da TiTebi ar aris gamokveTili. figuras welze<br />
Semokruli aqvs sartyeli, wels qvemoT ki daaxloebiT<br />
45-gradusiani kuTxiT gamomavali ori fexis nawili<br />
da fexebs Soris mamakacuri gamnayofierebeli Zalis<br />
simbolo falosi SeimCneva. samwuxarod, WurWeli isea<br />
gatexili, rom adamianis gamosaxulebas mxolod am saxiT<br />
warmogvidgens, Tumca SemorCenili nawilidanac SeiZleba<br />
mis mniSvnelobaze saubari.<br />
analogiur gamosaxulebiani WurWlis fragmenti,<br />
rogorc g. javaxiSvili gvamcnobs, aRmoCenilia<br />
aruxlozec 1 (sur. 2). magram am SemTxvevaSi msgavseba<br />
mxolod orive figuris falikuri niSniT gamosaxvaSi<br />
mdgomareobs. aruxlos goris figuris xelebze ver<br />
vityviT, rom isini idayvebSia moxrili, piriqiT, isini<br />
Tavisgan moSorebiT, ganze sruliad gaSlil da erTob<br />
daZabul mdgomareobaSia mocemuli. igive SeiZleba iTqvas<br />
fexebzec da iqmneba STabeWdileba, rom figura TiTqos<br />
naxtomis mdgomareobaSia gamosaxuli.<br />
garda amisa, wiTeli WurWlis anTropomorfuli<br />
plastikis nimuSs paraleli moepoveba imiris gorazeve<br />
aRmoCenil Savzedapiriani WurWlis fragmentze gamosaxul<br />
figurasTanac, im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi figura<br />
sruli saxiT aris miZerwili fragmentis zedapirze (sur.<br />
3). am figurasac zustad iseve aqvs aRmarTuli xelebi<br />
maRla, rogorc wiTeli WurWlis figuras. maja, xelis<br />
mtevani da TiTebi arc am figuraze aRiniSneba. Mmas<br />
axasiaTebs mrgvali patara Tavi viwro kisriT,wvrili da<br />
grZeli tani da aseve wvrili joxebiviT fexebi. fexebi,<br />
rogorc wiTeli figuris SemTxvevaSi iyo, daaxloebiT<br />
45-gradusiani kuTxiT gamodis korpusidan da muxlis<br />
saxsarSi isea moxrili, rom TiTqos figura Camjdaria<br />
1<br />
javaxiSvili g. anTropomorfuli plastika warmarTuli xanis<br />
saqarTveloSi, Tbilisi, 1984, gv. 24.<br />
94
`mrokav-mlocveli figurebi~<br />
(e. w. `plieSi~), Tumca, isic ar aris gamoricxuli, rom<br />
mis gamomsaxvels surda muxlis saxsris Cvenebac da<br />
man es survili mxolod am gziT ganaxorciela. fexebi<br />
bolovdeba terfebiT, fexebs Soris, TiTqmis muxlebamde,<br />
figuras CamoSvebuli aqvs falosi.<br />
Tu kargad davakvirdebiT figuras, SevamCnevT imasac,<br />
rom igi moZrav mdgomareobaSia gamosaxuli. aSkaraa, rom<br />
sxeulis simZime araTanabrad aris ganawilebuli orive<br />
fexze, korpusi ufro metad gadaxrilia Cvengan marjvniv,<br />
Sesabamisad, sxeulis simZime gadatanilia figuris<br />
marcxena fexze, marjvena fexi ki SeiZleba haerSic iyos<br />
amgvari gadaxridan gamomdinare. Tu SesaZlebeli iqneboda<br />
imiris Savzedapiriani WurWlis fragmentis figurisTvis<br />
fexebis mdgomareobebis Secvla, anu sxeulis simZimis<br />
gadatana figuris marcxena fexidan marjvena fexze da Tu<br />
amgvari moqmedeba ramodenimejer ganmeordeboda, aSkarad<br />
miviRebdiT xelebapyrobili figuris `ornabijian~,<br />
`yunculis~ msgavs martiv sacekvao moZraobas.<br />
zemoT moyvanili ori Zeglisgan gansxvavebul<br />
anTropomorfuli plastikis nimuSs warmoadgens imiris<br />
goraze aRmoCenili, aseve Savzedapirian WurWlis<br />
fragmentze reliefurad gamosaxuli figura (sur. 4).<br />
WurWlis SemorCenilma fragmentma, Semoinaxa mxolod:<br />
figuris uterfo fexebi,zeda ori nimuSis msgavsad,fexebs<br />
Soris CamoSvebuli falosiT, marjvena xeli da marcxena<br />
xelis sawyisi nawili idayvamde. figuris marjvena xeli<br />
qveviT aris daxrili da zeda korpusisgan moSorebulia<br />
daaxloebiT 45-gradusiani kuTxiT. Cveni azriT, aseTive<br />
mdgomareoba unda hqonoda marcxena xelsac. figuras<br />
ar axasiaTebs muxlebSi Camjdari mdgomareoba da<br />
Cveni dakvirvebiT, muxlis gadmocemas figuris avtori<br />
muxlis adgilas saZerwi Tixis ufro meti amoburcviT<br />
axerxebs.<br />
imiris da aruxlos goris anTropomorful figurebs<br />
95
aleko gelaSvili<br />
paralelebi TiTqmis mTel msoflioSi moeZebneba<br />
(avstralia, espaneTi, italia, azerbaijani, somxeTi,<br />
arabeTis gaerTianebuli saemiro da sxv.) da Sesabamisad,<br />
am figurebis Sesaxeb sxvadasxva Sexedulebac arsebobs.<br />
magaliTad, amerikeli mkvlevari antoni perati maT<br />
,,Cacucqul kacebad~ moixseniebs da miiCnevs, rom isini<br />
uZvelesi cis plazmis formaciebs warmoadgenen 1 . (sur.<br />
5) igi iZleva ilustrirebas imisa, Tu rogori formebiT<br />
gamoxatavdnen plazmas (fizikaSi da qimiaSi plazma aris<br />
airi, romelic mTlianad an nawilobriv ionizirebulia 2 )<br />
sxvadasxva dros da sxvadasxva adgilas. erTi mxriv,<br />
antoni peratis Sexedulebas ver uarvyofT, magram aqve<br />
dasakonkretebelia, plazmis ra tipzea saubari. rogorc<br />
cnobilia,airebis msgavsad,plazmas ar aqvs gansazRvruli<br />
forma an moculoba, garda im SemTxvevisa, rodesac is<br />
raime WurWelSi an konteinerSia moTavsebuli 3 . Tu antoni<br />
perats mxedvelobaSi aqvs bunebaSi arsebuli plazmis<br />
tipiuri magaliTebi:ali,elva,varskvlavebi da mze,romelTa<br />
danaxva Zveli drois adamians SeuiaraRebeli TvaliT<br />
SeeZlo, maSin misi mosazreba CvenTvisac misaRebia, radgan<br />
uZveles adamians, magaliTad, SeeZlo elvis garkveuli<br />
forma adamianis formisTvis miemsgavsebina da Semdeg is<br />
gamoesaxa kldeze, qvaze an Tixis WurWelze. Tumca, am<br />
SemTxvevaSic ki mainc migvaCnia, rom e. w. `Cacucquli<br />
kacebis~ formaSi adamianuri sawyisi ufro metia, vidre<br />
plazmuri. garda amisa, qarTuli `mrokvel-mlocveli~<br />
figurebis magaliTebi ar Seicaven iseT damaxasiaTebel<br />
niSnebs (magaliTad or wertils), romelic antoni<br />
peratis mier ilustrirebul figurebs tanis orive<br />
mxares, fexebsa da xelebs Soris aReniSneba. amave dros,<br />
daaxloebiT imave figurebis (saubaria valkamonikas<br />
1<br />
http://www.thunderbolts.info/tpod/2004/arch/041231predictions-rock-art.<br />
htm<br />
2<br />
http://ka.wikipedia.org/wiki/პლაზმა<br />
3 http://ka.wikipedia.org/wiki/პლაზმა<br />
96
`mrokav-mlocveli figurebi~<br />
da tirolis alpebis kldeebze gamosaxul figurebze)<br />
sxvagvari da sinamdvilesTan ufro axlos mdgomi<br />
interpretaciac arsebobs.<br />
magaliTad, italiaSi `valkamonikas~ figurebis Sesaxeb<br />
saintereso cnobebs iZleva andrea arka gamokvlevaSi:<br />
`valkamonikas kldis xelovnebis `mlocavi figurebis~<br />
qronologia da interpretacia~. `italiaSi valkamonikas<br />
kldis xelovnebis figurebi `mlocav figurebad~ an<br />
`mlocvelebad~ iwodebian, iqidan gamomdinare, rom Cans,<br />
TiTqos figurebi loculoben aweuli xelebiT. Tumca,<br />
miuxedavad imisa, rom locvis aqti am figurebisTvis<br />
yvelaze metad gavrcelebuli interpretaciaa, es<br />
srulebiT ar gamoricxavs imavdroulad figurebis<br />
mdgomareobebSi garkveuli tipis cekvis amokiTxvasac 1 ~<br />
(sur. 6, 7) – aRniSnavs andrea arka da gamohyofs<br />
`mlocveli~ figurebis ramodenime tips:<br />
1. `mlocveli figurebi simetriulad<br />
urTierTsawinaaRmdegod mimarTuli (maRla da dabla)<br />
moRunuli, `U~-s formis xelebiTa da fexebiT;<br />
2. mlocveli figurebi simetriulad<br />
urTierTsawinaaRmdegod mimarTuli (maRla da dabla)<br />
marTkuTxa `L~-is formis xelebiTa da fexebiT;<br />
3. mlocveli figurebi samkuTxa formis fexebiT;<br />
4. Sereuli saxis figurebi~ 2<br />
.<br />
andrea arkas TqmiT, SeiZleba ganisazRvros figurebis<br />
sxva kategoriebic, romlebic iZlevian:<br />
`sasqeso reprezentacias. SesaZlebelia vipovoT<br />
mamri figura (sqesi warmodgenilia joxis saxiT),<br />
mdedri figura (sqesi warmodgenilia wertiliT an zog<br />
SemTxvevaSi ori sxvadasxva wertiliT biustTan axlos,<br />
mkerdis adgilebis misaTiTeblad) da usqeso figurebi;<br />
1<br />
Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />
Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />
2<br />
Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />
Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />
97
aleko gelaSvili<br />
xelebisa da fexebis poziciebis arsebobas an ar<br />
arsebobas;<br />
sxva martiv figurebTan damokidebulebas;<br />
SeiaraRebul xasiaTs~ 1<br />
.<br />
valkamonikas kldis xelovnebis qronologiis yvelaze<br />
mniSvnelovani kvleva, rogorc andrea arka migviTiTebs,<br />
SemoTavazebuli aqvs e. anatis jer kidev 1960-ian wlebSi,<br />
sadac qronologiurad oTxi stili gamoikveTa. amaTgan<br />
I da II stili daTariRda neoliTuri xaniT, III stili –<br />
eneoliTisa da brinjaos xaniT,IV stili brinjaos xanis<br />
dasasrulidan rkinis xanis dasasrulamde. e. anatis mier<br />
`mlocavebi~ miCneul iqna I da II stilad. I stili<br />
TariRdeba V aTaswleulidan _ Zv. w. aR. IV aTaswleulis<br />
dasawyisamde (5000 – 3800 Zv. w. aR.) da II stili<br />
TariRdeba Zv. w. aR. IV aTaswleuliT (3800 – 3000 Zv. w.<br />
aR.) 2 . Cven mier warmodgenili qarTuli anTropomorfuli<br />
plastikis nimuSebic, imirisa da aruxlos goris Tixis<br />
WurWlis fragmentebze reliefurad miZerwili `mrokavmlocveli~<br />
figurebis saxiT, arqeologebma Zv. w. aR.<br />
VI-IV aTaswleulebis farglebs miakuTvnes 3 , anu isini<br />
neoliT-eneoliTuri kulturis nawarms warmoadgenen.<br />
aqedan gamomdinare, mrokav-mlocveli figurebi, rogorc<br />
uZvelesi sacekvao informaciis mqone qarTuli nivTebi,<br />
ise gvevlinebian.<br />
mniSvnelovania imis aRniSvnac,rom imiris da aruxlos<br />
figurebi paralelebs avleben eneoliT-adrebrinjaos<br />
xanis `oznis Tixis fialis xatovan niSnebTan, kerZod I<br />
niSanTan, romelic `xelebapyrobil~, `yunculas-calyuassamaias~<br />
gamoxatavs.<br />
rac Seexeba neoliT-eneoliTis xanis qarTuli<br />
1<br />
Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />
Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />
2<br />
Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />
Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />
3<br />
qvemo qarTlis arqeologiuri eqspediciis Sedegebi (1965-1971),<br />
,,mecniereba~, 1975, gv. 85.<br />
98
`mrokav-mlocveli figurebi~<br />
antropomorfuli figurebis gansakuTrebuli sicxadiT<br />
ikonografiul msgavsebas `valkamonikas~ kldis reliefze<br />
mocemul figurebTan, es garemoeba TavisTavad am figurebis<br />
gamomZerwvelTa Tu amomkveTelTa SemoqmedebiTi (da<br />
ara marto SemoqmedebiTi) ganviTarebis erTnair doneze<br />
miuTiTebs, _ erTmaneTisgan Sors myofi, imdroindeli<br />
avtorebisTvis adamianis sxeulis nawilebis warmosaxva<br />
aracnobier niadagze erTnairad xorcieldeboda.<br />
sur. 1 imiris goris mrokav - mlocveli figura (Zv. w. aR.<br />
VI _ IV aTaswleulebi)<br />
sur. 2 aruxlos goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR.<br />
VI _ IV aTaswleulebi)<br />
99
aleko gelaSvili<br />
sur. 3 imiris goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR. VI<br />
_ IV aTaswleulebi)<br />
sur. 4 imiris goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR. VI<br />
_ IV aTaswleulebi)<br />
100
`mrokav-mlocveli figurebi~<br />
sur. 5 `Cacucquli kacebi~, rogorc cis plazmis formaciebi<br />
(anton peratis mixedviT)<br />
sur. 6 - 7 valkamonikas kldis figurebi<br />
101
aleko gelaSvili<br />
sur. 8 `yuncula~ _ oznis Tixis fialis I niSani (Zv. w. aR.<br />
IV _ III aTaswleulebi)<br />
sur. 9 `mrokavi urCxuli~ _ rexis qvis gamosaxuleba (Zv.<br />
w. aR. IX _ VII ss.)<br />
102
mzia zautaSvili,<br />
saSemsruleblo xelovnebis telereJisuris<br />
mimarTulebis doqtoranti,<br />
xelmZRvaneli _ prof. sandro vaxtangovi<br />
sad gaqra mayurebeli?<br />
`sad gaqra mayurebeli?~ 1 _ kiTxulobs amerikeli<br />
telewamyvani, RBS-is Jurnalisti, terens smiti da iqve<br />
mohyavs statistikuri maCvenebeli _ `Tu ramdenime wlis<br />
win sainformacio programebis saeTero dros CarTuli<br />
iyo televizorebis 75%, axla es cifri 44-iT Seicvala<br />
da dRiTidRe katastrofulad klebulobs~. 2 misi kolega<br />
den reizeri agrZelebs azrs da ambobs,rom `sainformacio<br />
telegadacemebis mayureblis kleba gardauvalia, radgan<br />
amerikelebis umravlesoba axal ambebs igebs sadReRamiso<br />
radiosadgurebiT, internetiT, adgilobrivi sakabelo<br />
arxebiT, da es yvelaferi xdeba bevrad ufro adre,<br />
vidre nacionaluri televiziis wamyvani gauRimebs da<br />
miesalmeba mayurebels. telemauwyeblobam fexi ver<br />
auwyo teqnologiur miRwevebs. misi sakomunikacio manera<br />
moZvelebulia da ar asaxavs auditoriis Tanamedrove<br />
moTxovnebs~. 3<br />
ukve ramdenime welia debatebi ar wydeba tradiciuli<br />
sainformacio programebis garSemo. Zneli saTqmelia,<br />
ra formas miiRebs axali ambebis warmoeba momavalSi.<br />
mayureblisTvis informaciis wyaros aRar warmoadgens<br />
oficialuri mauwyebeli. internetma pirveloba CamoarTva<br />
televizias. veb-saitebis momxmarebels saSualeba aqvs<br />
misTvis xelsayrel dros CamotvirTos, misTvis sando<br />
wyaroebSi gadaamowmos, piradad misTvis saintereso<br />
informacia. internet momxmarebels ar sWirdeba Suamavali,<br />
1<br />
White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007, p.460<br />
2<br />
iqve;<br />
3<br />
iqve;<br />
103
mzia zautaSvili<br />
mmarTveli elitis mentori Jurnalisti, romelic<br />
realurad momxdar ambavs xelisuflebis instrumentad<br />
aqcevs. gamonaklisia auditoriis is nawili, visac ara<br />
aqvs interneti da sakabelo televizia. Tumca maTi<br />
cifric yoveldRiurad klebulobs. `CBS, ABC, NBCis<br />
sainformacio programebis SeuzRudavi dafinanseba<br />
karga xania istorias Cabarda. aRar arian `axal ambebSi~<br />
reklamis ganTavsebis msurvelebic. Tanxebis ararsebobis<br />
gamo qselebma daxures nacionaluri da saerTaSoriso<br />
warmomadgenlobebi. ukve ramdenime welia ar wydeba<br />
korespondentebisa da sainformacio samsaxuris Statebis<br />
Semcireba. Jurnalistebis didi nawili Tavisi surviliT<br />
uars ambobs satelevizio karieraze da profesiul<br />
gzas internet gverdebze agrZelebs. komerciuli, kerZo<br />
samauwyeblo arxebic auqmeben axali ambebis gamoSvebebs<br />
ararentabelurobis gamo~. 1<br />
ismis kiTxva _ amarTlebs Tu ara tradiciuli<br />
satelevizio sainformacio programebi misi momzadebisTvis<br />
gaweul sawarmoo xarjebs? dargis analitikosebi<br />
Tvlian, rom Tanamedrove sakomunikacio saSualebebis<br />
gaTvaliswinebiT, Sereul telemauwyeblobaSi `axali<br />
ambebis~ miwodebas azri aRara aqvs. isini konkurencias<br />
ver uweven internets, radios, CNN-isa da BBC-is<br />
ocdaoTxsaaTian,srulad sainformacio arxebs. gadacemebsa<br />
da filmebs Soris ganTavsebuli News-ebi dagvianebulia<br />
da mxolod mauwyeblis politikuri Tu finansuri<br />
interesebiT SeiZleba iyos gamarTlebuli.<br />
mocemuli realoba ar aris Sedegi teqnikuri<br />
progresisa da komunikaciis axali saSualebebiT<br />
informaciis swrafad miwodebis mizeziT ver aixsneba.<br />
`ratom aRar hyavs mayurebeli saeTero axal ambebs?<br />
rogorc arasdros darwmunebuli var, rom maT meoTxe<br />
xelisuflebis mimarT mZime braldebebi daugrovdaT~,<br />
1<br />
White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007, p.460<br />
104
sad gaqra mayurebeli?<br />
_ pasuxobs kiTxvas bernar goldbergi, _ `da erTerTi<br />
maTgani Cveulebrivi undoblobaa. Jurnalistebi<br />
Tavs uflebas aZleven, politikuri dakveTis, an piradi<br />
Sexedulebebis mixedviT aagon reportaJis teqsti,<br />
struqtura, miznobrivad SearCion gamosaxuleba da<br />
damzadebuli informaciiT socialuri mbrZaneblis<br />
statusSi moevlinon sazogadoebas~. 1 Tumca, `nawili<br />
am informaciisa namdvilad ainteresebs mayurebels,<br />
magaliTad amindis prognozi _ mowvims xval Tu ara;<br />
danarCens erTi saxeli aqvs, yvela damaxasiaTebeli<br />
komponentidan gamomdinare _ wminda wylis propaganda~. 2<br />
`mxolod samoqalaqo JurnalistikiT SeiZleba samsaxuri<br />
gauwio mayurebels. televizia axlo urTierTobaSi<br />
unda iyos sazogadoebasTan. dadga dro fundamenturi<br />
cvlilebebisa, aucilebelia axlidan ganvsazRvroT cneba<br />
`informacia~ da gaviazroT, ra samsaxurs uwevs es<br />
informacia xalxs~. 3<br />
rogor aRwers samoqalaqo Jurnalistikis principebs,<br />
am mimarTulebis pioneri, maiamis universitetis<br />
profesori ed arnouni. `samoqalaqo Jurnalistika<br />
gulisxmobs:<br />
ifiqro adamianze pirvel rigSi, rogorc moqalaqeze<br />
da ara rogorc informaciis momxmarebelze.<br />
gaaSuqo problema ara eqspertebis, ara<br />
institucionaluri an ideologiuri TvalsazrisiT, aramed<br />
gaerkve ra WrilSi xedavs am sakiTxs sazogadoeba.<br />
gaxsovdes, rom demokratiul sazogadoebaSi<br />
sainformacio samsaxuris yvelaze mniSvnelovani amocanaa,<br />
pirdapiri da arapirdapiri mniSvnelobiT, xeli Seuwyo<br />
1<br />
Goldberg B.White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal<br />
Press,2007, p.368<br />
2<br />
Крисбаум K. Правительство как агент по связи с общественностью.<br />
http://www.ref.by/refs/68/15694/1.html<br />
3<br />
Fuy E. White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007,<br />
p.405<br />
105
mzia zautaSvili<br />
samoqalaqo sivrcis Seqmnas. am sivrceSi waradgino<br />
aqtualuri Tema da gaarkvio, ra gziT unda sazogadoebas<br />
svla. es Jurnalistis umTavresi movaleobaa, sajaro<br />
analiziT daexmaro moqalaqis piradi pasuxismgeblobis<br />
amaRlebas.<br />
gaaSuqo axali ambavi samoqalaqo TvalsazrisiT,<br />
niSnavs upasuxo kiTxvas _ `ra SegviZlia Cven, yvelas<br />
erTad am problemis gadasaWrelad?~ da ara erT<br />
romelime pirovnebas an Tundac, mcire jgufs mmarTveli<br />
struqturebidan.<br />
Tu Cven gavmijnavT xelisuflebas, rogorc sxva<br />
adamianebs da warvadgenT, rogorc moqalaqisgan raRac<br />
calke mdgom dajgufebas, Cven miviRebT qveynis marTvis<br />
warumatebel, mcdar sistemas, sadac sazogadoebriv<br />
problemebze pasuxismgebloba mxolod Cinovnikebs<br />
ekisrebaT. realoba ki aseTia _ socialuri progresi<br />
politikuri struqturebis miRma miiRweva da is<br />
TiToeuli adamianis calke da mTlianad sazogadoebis<br />
pasuxismgeblobisa da Sromis Sedegia~. 1<br />
samoqalaqo Jurnalistika Tvlis, rom qveyanaSi<br />
ganviTarebuli problemebis Zieba xelisuflebaSi<br />
satelevizio manipulaciis moZvelebuli mesijia da<br />
yovelTvis SefarviT, an aSkarad emsaxureba favoriti<br />
politikuri jgufis propagandas. damnaSavis Zieba<br />
mmarTvel elitaSi azrovnebis mcdari mimarTulebaa da<br />
qveynis winsvlas ar emsaxureba, radgan xelisuflebaSi<br />
mosul mcirericxovan jgufs, yovelTvis eqneba mcdeloba<br />
piradi keTildReobisa. aqtiuri, Rirsebis gancdis mqone<br />
sazogadoebis gareSe, romlis TiToeuli wevri mis wil<br />
movaleobas ver acnobierebs demokratiul procesebSi,<br />
qveynis progresi ganwirulia.<br />
sazogadoeba satelevizio mauwyeblobis dasawyisSive<br />
1<br />
Арноун Э., Несколько слов о принципах народной журналистики<br />
http://silamedia.ru/2010/07/arnone-principles/<br />
106
sad gaqra mayurebeli?<br />
susti rgoli aRmoCnda propagandisa da finansuri<br />
interesebis jaWvSi. masobriv komunikaciebze politikuri<br />
wreebis, faSisturi da komunisturi ideologiis<br />
diqtaturam mware gakveTili dautova istorias.<br />
Tavisufal azrsa da gonierebas moklebulma masam<br />
xifaTi Seuqmna kacobriobis arsebobas. aucilebeli<br />
gaxda politikuri da komerciuli struqturebisgan<br />
damoukidebeli satelevizio mauwyeblobis modelis Seqmna,<br />
romelic sazogadoebis ganviTarebaze, misi interesebis<br />
gaxmovanebaze,ganaTlebaze,kulturuli donis amaRlebaze<br />
izrunebda. meti damoukideblobisTvis gadawyda _<br />
arxi salicenzio gadasaxadiT mayurebels TviTonve<br />
daefinansebina da misi ideologiisgan, saxelmwifo<br />
struqturebisgan damoukidebeli, arakomerciuli<br />
prioritetebi kanonmdeblobis saxiTac Camoyalibda. Tumca<br />
es CanafiqriT idealuri samauwyeblo sivrce mxolod<br />
ganviTarebuli, ukve demokratiuli sazogadoebisTvis<br />
gadaiqca realobad da mis saukeTeso nimuSad dRemde<br />
BBC rCeba. bevr qveyanaSi, ise rogorc CvenTan,<br />
`sazogadoebrivi mauwyebeli~ axlac, mxolod wesdebiT<br />
moTxovnil komponentebs butaforiulad deklarirebs,<br />
arsiT ki imitirebul sazogadoebas infantiluri<br />
mozardis rols sTavazobs, romelsac Wiqa wyalic ki<br />
manipulatoris rCeulma, mzrunvelma, politikurma<br />
jgufma unda dausxas. `socialuri problemebis<br />
gverdis avliT telemayurebeli mudmivad datvirTulia<br />
politikuri, TiTqos `zogadsakacobrio~ sakiTxebiT.<br />
aseTi sainformacio taqtikis Sedegi yovelTvis erTi da<br />
igivea: umoqmedoba, ukeTes SemTxvevaSi _ gulgriloba~. 1<br />
laparakiT daRlili `sazogadoebis gaucxoeba imdenad<br />
didia, mTlianad mediisa da gansakuTrebiT, satelevizio<br />
komunikaciebisadmi, rom presisa Tu mauwyeblis yvela<br />
1<br />
Шиллер Г.,Манипуляторы сознанием , http://psyfactor.org/<br />
infmanipulat2.htm , c 18<br />
107
mzia zautaSvili<br />
mcdeloba _ kontaqti aRadginos mayurebelTan, aRiqmeba,<br />
rogorc reitingisa da tiraJebis gazrdis mizniT<br />
dagegmili cinikuri manipulacia~. 1<br />
sabednierod, teqnologiur cvlilebebs moaqvs<br />
komunikaciis axali saSualebebi da komunikaciis<br />
saSualebebs sazogadoebis axali tipi. internetiT<br />
socialurma komunikaciam istoriis mamoZravebeli Zala<br />
SeiZina. guSindeli `egzotikuri saTamaSo~ dRevandeli<br />
statistikuri monacemebiT miliardamde momxmarebels<br />
iTvlis. misi daxmarebiT msoflio veRarasodes iqneba<br />
iseTi, rogoric adre iyo. Tu aqamde informaciis<br />
gavrcelebisa da sazogadoebrivi azris formirebis<br />
monopolisti profesionali Jurnalisti da mediapersonebi<br />
iyvnen, axla internetma yvela gaaTanabra.<br />
nebismier adamians SeuZlia gamoiyenos sakomunikacio<br />
sivrce piradi mosazrebebis, ambebis, SerCeuli masalis<br />
gasaziareblad. mkiTxvelebis raodenobiT internetma<br />
ukve gaaswro beWdviT medias. pasiuri telemayureblis<br />
statusi ki facebook-is statusma Secvala. socialuri<br />
qselis TiToeuli wevri individualuri mauwyebelia,<br />
pirobiTad eleqtronuli mediis mflobeli, romelsac<br />
hyavs Tavisi auditoria SerCeuli megobrebis saxiT,<br />
aqvs SeuzRudavi saeTero dro, internetis video,<br />
foto, audio da beWdviTi sakomunikacio baza. postis<br />
ganaxlebisaTvis sxvadasxva SemecnebiTi, musikaluri da<br />
sainformacio xasiaTis gverdebi, sistematurad awvdian<br />
Tematur masalas. statusmauwyebeli Tavisi gemovnebiT,<br />
im wuTieri ganwyobiT, an Tundac, raime movlenidan<br />
gamomdinare, aqveynebs SerCeul informacias, aziarebs<br />
pirad mosazrebebs, Sedis dialogSi daAaqvs ukukavSiri<br />
Tavis mayurebelTan. `internetma Seqmna kacobriobis<br />
istoriaSi aqamde arnaxuli, principulad axali<br />
1<br />
Fuy E. White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007,<br />
p.405<br />
108
sad gaqra mayurebeli?<br />
`eleqtronuli demokratiis~ sivrce. es aris pirvel<br />
rigSi informaciis gavrcelebis unikaluri saSualeba _<br />
dRes yovlad SeuZlebelia raime faqtis damalva an azris<br />
SezRudva. saxelmwifo da komerciuli struqturebisgan<br />
damoukidebeli socialuri Tanamegobroba gaxsnilia<br />
sazogadoebrivi diskusiisaTvis~. 1 `axali sainformacio<br />
da komunikaciuri teqnologiebi axal horizonts<br />
xsnis mcodne sazogadoebis gzaze, romelic gadalaxavs<br />
socialur marginalizacias, iZleva ganaTlebas, aiolebs<br />
samecniero mignebebis gacvlas, xels uwyobs xelovnebas<br />
da kulturaTa Soris dialogs~. 2<br />
formalurad ukve arsebobs masmediis ori polusi:<br />
xelisuflebisa da komerciuli struqturebis media _<br />
tradiciuli satelevizio mauwyebloba da sazogadoebis<br />
media _ `socialuri qselis~ saxiT. yvela statistikiT<br />
aSkaraa, rom mayurebeli sakomunikaciod `socialur<br />
qsels~ irCevs. televiziebs rCeba xanSesuli asakobrivi<br />
kategoria da sazogadoebis mcire Semosavliani<br />
segmenti. wlidan wlamde internetis, gansakuTrebiT<br />
`socialuri komunikaciis~ popularoba matulobs.<br />
tradiciuli satelevizio mauwyebloba mayureblis<br />
gareSe rCeba da azrs kargavs. televizia cdilobs<br />
Tavisi samsaxuri SesTavazos, megobruli urTierTobebi<br />
daamyaros `facebook~-Tan da sxva `socialur qselebTan.~<br />
gansakuTrebiT `sazogadoebrivi mauwyebeli~ Tavs<br />
valdebulad Tvlis, daemorCilos auditoriis survils<br />
da im teqnikur sivrceSi gaavrcelos sainformacio,<br />
saganmanaTleblo, kulturul-SemecnebiTi komponenti,<br />
sadac mayurebelma gadainacvla. radgan `socialuri<br />
qseli~ ufro metad saeWvo Rirebulebis samoyvarulo<br />
1<br />
Кречетников А., «Электронная» демократия против «суверенной»<br />
Би-би-си, Москва, 2013 http://news.bbc.co.uk/hi/russian/russia/<br />
newsid_6279000/6279719.stm<br />
2<br />
UNESCO., Служба общественного вещания:Справочник лучших приемов<br />
и методов работы, Гелеос,2005,c 179.<br />
109
mzia zautaSvili<br />
postebiT maragdeba, sazogadoebrivi televizia Tavis<br />
misias internetkomunikaciis formatSi sando da<br />
profesiuli standartiT damzadebuli, xarisxiani<br />
masalis miwodebaSi xedavs. `sazogadoebrivi mauwyebeli<br />
personalurad unda moemsaxuros mayurebels. gaxdes<br />
kvalificiuri `portali~ da megzuroba gauwios<br />
sazogadoebas sakomunikacio servisebisa da Sinaarsis<br />
kolosaluri potencialis mqone internetSi~. 1 BBC-im<br />
calke arxi dauTmo samauwyeblo samsaxurs, romelic<br />
cifrul formatSi sagamomcemlo formiT funqcionirebs<br />
da programebis didi nawili mayureblebis dakveTiT<br />
internetSi, mobilur telefonebze gadaicema. arxi ar<br />
aris SezRuduli arc samauwyeblo badiT, arc formiT,<br />
arc SinaarsiT da Cafiqrebulia, rogorc Tamami<br />
eqsperimentuli sivrce axali ideebis mosasinjad. 2<br />
arsebobs mosazreba, rom televiziis momavali<br />
kompiuteris, mobiluri mravalfunqciuri sakomunikacio<br />
gajetebis TandarTul saitebSia. mayurebeli, misTvis<br />
mosaxerxebel nebismier dros, arxidan arxze gadasvlis<br />
nacvlad, planSetze airCevs SemoTavazebuli kontentidan<br />
misTvis saintereso gadacemas. samauwyeblo teqnologiebis<br />
eqspertebi jer ver akeTeben prognozs, ra saxes miiRebs<br />
momavalSi televizia. teqnikur komponentSi ukve<br />
gamogonilia hologramuli televizori, gamosaxulebaSi<br />
Cadebuli sareklamo informaciiT, romelic magidaze<br />
furceliviT efineba da vizualis proeqcia sivrceSi<br />
xdeba. mayurebels, romelsac filmis yurebis dros<br />
daainteresebs,magaliTad personaJis mklavze gadadebuli<br />
CanTa,pultis damiznebiT gadava danarTze,sadac Seityobs<br />
srulad nivTis brends, faqturas, feris arCevans da sad,<br />
ra fasSi SeZlebs mowonebuli CanTis yidvas. es niSnavs,<br />
rom sareklamo rgoli damoukidebeli saxiT gaqreba. misi<br />
1<br />
UNESCO., Служба общественного вещания:Справочник лучших<br />
приемов и методов работы, Гелеос,2005,c 181<br />
2<br />
iqve;<br />
110
sad gaqra mayurebeli?<br />
damzadebisa da ganTavsebis xarjebi mTlianad satelevizio<br />
nawarmoebis Sinaarssa da xarisxs moxmardeba.<br />
`Cven axla vcxovrobT samauwyeblo teqnologiebis<br />
winarevoluciur xanaSi. momdevno 15 weliwadSi<br />
telearxebis bazars kontenti gamodevnis. romelic<br />
multimediur sivrceSi gavrceldeba. es iqneba mauwyeblobis<br />
arsebobis ganmavlobaSi yvelaze radikaluri cvlileba.<br />
revoluciuri cvlilebebi gviaxlovdeba~. 1 aRniSna HATis<br />
saerTaSoriso konferenciaze eduard sagalaevma,<br />
romelic moiwvies Temaze _ `strategia 2015: kontenti,<br />
teqnologia, ekonomika. liderebis scenarebi.~<br />
dRes ki, Tu gvainteresebs sad aris mayurebeli?<br />
pasuxi martivia, mayurebeli aris iq, sadac ainteresebs.<br />
kiTxva sxvagvarad unda davsvaT _ sad aris televizia?<br />
1<br />
САГАЛАЕВ. Э., XIV Международный Конгресс Национальной ассоциации<br />
телерадиовещателей, 2010, www.natexpo.ru/conference<br />
111
naTia mefariSvili,<br />
kinomcodneobis mimarTulebis doqtoranti,<br />
xelmZRvaneli _ prof. zviad doliZe<br />
stiven spilbergi _<br />
axdenili „amerikuli ocneba“<br />
`Seqmna kargi filmi _ Zalian rTulia! Seqmna filmi,<br />
romelic moswons mayurebels _ martivi ar aris. magram<br />
gadaiRo kargi kino, popularuli mayureblisTvis da<br />
Tanac es SeZlo yovel wels _ igivea, rom moipovo is<br />
wmida graali, romlisTvisac indiana jonsi sicocxles<br />
riskis winaSe ayenebs da romlis mopovebis udidesi<br />
survili aqvs bevrs holivudSi!~<br />
rojer eberti 1<br />
stiven spilbergi daibada 1949 wlis, 18 dekembers,<br />
amerikis qalaq cincinatSi, inJiner-eleqtrikos arnold<br />
spilbergis ojaxSi. spilbergis mama erT-erTi pioneri iyo<br />
kompiuteruli saqmianobis sferoSi. mamis profesiidan<br />
gamomdinare, spilbergs bevri mogzauroba uwevda. 2<br />
„xelovani adamianebi, romel sferoSic ar unda<br />
moRvaweobdnen: TeatrSi, kinoSi, arqiteqturasa Tu<br />
literaturaSi, TavisTavad warmoadgenen sakuTari<br />
STabeWdilebebis xarjze produqts, im STabeWdilebebisa,<br />
romlebic miiRes bavSvobaSi. ar mjera uecari<br />
genialurobis gamovlinebisa _ es mxolod da mxolod<br />
miTia,Tumca farTod gavrcelebuli. Cven yvela ganvicdiT<br />
STagonebas. mec yovelTvis raRac STamagonebs, magram<br />
mTeli Cemi STagoneba _ es aris Sedegi imisa, Tu risgan<br />
var Semdgari. mTeli Cemi organizmi sawyiss iTvlis<br />
erT dRes 1946 wels (18 dekemberi), rodesac movevline<br />
1<br />
Ebert, Roger. Awake in the Dark: The Best of Roger Ebert. London: The<br />
University of Chicago Press, 2006, p. 99.<br />
2<br />
Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, с. 81.<br />
112
dedamiwas qalaq cincinatSi (Stati ohaio). Semdgom Cemi<br />
cxovrebiseuli gamocdileba TandaTanobiT izrdeba, da<br />
ase xdeba Cemi Semadgeneli _ kargic da cudic...“ _<br />
ambobda stiven spilbergi. 1<br />
bavSvoba da axalgazrdoba qalaq hodonfildsa (niujersis<br />
Stati) da skotdeilSi (arizonas Stati) gaatara.<br />
am provinciulma qalaqebma ganaviTara misi fantazia,<br />
romlis realizaciamac kinoSi SeZra msoflio. pirveli<br />
filmi 12 wlis asakSi gadaiRo, feniqsis SemogarenSi.<br />
26 wlis asakSi spilbergma gadaiRo filmi „ybebi“<br />
(1975), 30 wlisam – „mesame xarisxis axlo kontaqtebi“<br />
(1977), xolo 34 wlisam ki _ „uZvelesi kidobnis<br />
maZiebelni“ (1984) (jorj lukasTan erTad). mis mier<br />
gadaRebuli filmebidan yvelaze Semosavlian filmad<br />
kinos istoriaSi iqca filmi „ucxoplaneteli“. ukve<br />
34 wlis asakSi spilbergi „holivudis mefed“ aRiares. 2<br />
mis mier Seqmnilma filmebma mayureblis yvelaze didi<br />
raodenoba moicva, rac Semosavlis uwyvet wyaros qmnida.<br />
am TvalsazrisiT stiven spilbergs toli ar hyavs _<br />
aris namdvili „amerikuli ocnebis“ cocxali magaliTi.<br />
zogadad moiazreben sabavSvo da axalgazrduli<br />
filmebis specialistad, samecniero fantastikis JanrSi.<br />
es reputacia mas SesZina filmebma – „xafangi“ da<br />
„iuruli parki“, arada, sinamdvileSi, spilbergi muSaobs<br />
sxvadasxva JanrSi – trileridan dawyebuli („eqspresi<br />
Sugarlendisken“, 1974), saSinelebaTa filmebiT („ybebi“,<br />
1975),komediebi („1941“, 1979),saTavgadasavlo filmebiT<br />
(„Zveli kidobnis maZiebelni“, 1981, „indiana jonsi da<br />
jvarosnuli laSqroba“, 1984) damTavrebuli. spilbergi<br />
ganagrZobda eqsperiments kinoSi, risi magaliTicaa<br />
„mewamuli feri“ (1985) da „mzis imperia“ (1987). stivenis<br />
1<br />
Юрченко Е. Стивен Спилберг, Ростов, “Феникс”, 2000, с. <strong>55</strong>-56.<br />
2<br />
Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />
Taylor Trade Publishing, 2002, p.132.<br />
113
naTia mefariSvili<br />
Semdgomi namuSevrebi gankuTvnilia ufrosi TaobisaTvis,<br />
esenia: romantikuli komedia „samudamod“ (1989) da raRa<br />
Tqma unda, istoriuli drama „Sindleris sia“ (1993).<br />
„arasdros vakeTeb Cemi filmebis klasifikacias,<br />
me ubralod viReb mxatvrul films“ _ aRniSnavda<br />
spilbergi. 1<br />
reJisori Tavis Tavs mxatvruli kinos Semoqmedad<br />
miiCnevs da Tvlis, rom upirvelesi davaleba mayureblis<br />
garTobaa da ara maTi informireba Semecnebis TvalsazrisiT.<br />
Tumca, mas Tavs esxmian kritikosebi, romlebic miiCneven<br />
spilbergis namuSevrebs „primitiul produqciad“,<br />
gajerebulT specefeqtebiT, sentimentalurobiTa<br />
da komikurobiT. isini akritikeben spilbergs, rom<br />
is mTel aqcents akeTebs filmis teqnikur mxareze,<br />
bavSvur gulubryvilobaze da ara inteleqtualur<br />
siRrmiseul Sinaarsze. Tavad reJisori Tvlis, rom es<br />
kanonzomieria da Semoifargleba zogadi pasuxiT: „kino<br />
_ didi biznesia; swored amitom yoveli filmi ganicdis<br />
eqspluatacias“. 2<br />
reJisoris sawyisi pozicia gadasaReb moedanzea:<br />
„yvelaferi unda iyos mkafiod gamoxatuli scenarSi!<br />
SeuZlebelia warmovaCinoT dedofali mosamsaxureebisa<br />
da sefe qalebis garemocvis gareSe. momwons Sinaarsis<br />
gamoxatva saxeebiT (gmirebiT), da ara dialogebiT“. 3 mis<br />
profesionalizmze am mimarTulebiT mowmobs is siswrafe,<br />
ris mixedviTac viTardeba siuJeti. bevri fiqrobs, rom<br />
swored pompezurma suraTebma, gmirebma da specefeqtebis<br />
siuxvem ganapiroba misi saukeTeso namuSevrebis warmateba.<br />
magram sinamdvileSi es ase ar aris: es mxolod da<br />
1<br />
Ebert, Roger. Awake in the Dark: The Best of Roger Ebert. London: The<br />
University of Chicago Press, 2006, p. 98.<br />
2<br />
Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />
Taylor Trade Publishing, 2002, p. 145.<br />
3<br />
Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />
Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 16.<br />
114
stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />
mxolod emsaxureba mayureblis reagirebis gamoRviZebas,<br />
romlebic unda gadavidnen arsebuli realobidan axal<br />
samyaroSi, Seiqmnan alternatiuli ganwyoba da moamzadon<br />
azrovneba, romlis drosac SeuZlebeli iqceva realobad,<br />
da yvela emocia gaRvivdeba.<br />
20-iani wlebi is periodia,rodesac holivudma daipyro<br />
msoflio kinoekranebi, amerikuli filmebi sxva qveynebis<br />
mayurebels xiblavdnen Tavisi „amerikanizmiT“: rac<br />
igulisxmeba tempSi, moZraobaSi, progresSi, optimizmsa<br />
da grZnobebis siuxveSi. 1 spilbergis filmebi amjeradac<br />
inarCuneben am niSnebs. filmis „axlo kontaqtebi“<br />
ekranebze gasvlisas reJisorma Tqva: „suraTis Seqmnisas,<br />
me mudam viTvaliswineb ara mxolod amerikuli, aramed<br />
saerTaSoriso kinobazris interesebs“. 2 rogorc Cans,<br />
spilbergs ufro uadvildeba kontaqti mayurebelTan,<br />
vidre kritikosebTan. saqme imaSic aris, rom mayurebeli<br />
midis kinoTeatrSi, raTa gaerTos, kritikosebi _<br />
imisaTvis, rom Seiswavlon suraTi. mayurebeli Tanxas<br />
ixdis konkretul sanaxaobaSi, romelic ganixileba<br />
individualurad, kritikosi ganixilavs namuSevars sxva<br />
mraval filmTan SedarebiT, ikvlevs ideis literaturul<br />
safuZvlebs da a. S.. kritikosebi adanaSaulebdnen<br />
spilbergs elis uolkeris romanis damaxinjebaSi filmSi<br />
„mewamuli feri~. spilbergis pasuxi braldebaze iyo<br />
Semdegi: `isini, vinc acxadeben, rom me wigni Tavdayira<br />
amovatriale, rodesac misgan gavakeTe sentimentaluri,<br />
rasistuli da seqsualuri Txroba, aCvenebs amiT Tavis<br />
sakuTar SezRudulobas da gariyulobas im adamianebisagan,<br />
romlebic dadian filmebis sanaxavad da ara maTze<br />
sawerad. mayurebelma dainaxa filmSi zustad is, rac<br />
masSi aris da ara damakavSirebeli xazi am filmisa Cems<br />
1<br />
Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />
Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p.11.<br />
2 Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />
Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 93.<br />
115
naTia mefariSvili<br />
momdevno namuSevrebTan. 1<br />
yuradRebas ipyrobs reJisoris ara mxolod, rogorc<br />
qveynierebis udidesi masStabis fantastikis filmebis<br />
Seqmna, aramed is, rom spilbergis filmebi faqtobrivad<br />
daexmara mTeli Taobis kinomayurebels 70-iani wlebis<br />
periodis axleburi aRqmis formirebaSi, maSin rodesac<br />
80-ian wlebamde maT cnobierebaSi mxolod vietnamis<br />
omis istoriebis sxvadasxva Sinaarsis filmebi iyo<br />
xelmisawvdomi, rasac ronald reiganis politika<br />
gansazRvravda. 2<br />
1980 wels, rodesac ronald reigani gaxda<br />
prezidenti da amerikeli tyveebi samSobloSi daabrunes,<br />
gaCnda Zveli didebis dabrunebis imedi. saWiro gaxda<br />
axali figuris moZieba, romelic xorcs Seasxamda Zvel<br />
miTebs, kargad ecodineboda holivudis SesaZleblobebi,<br />
iqneboda „opengeimeri“, romelic SeZlebda xelovnebisa<br />
da realobis sinTezs. 3 im dros, rodesac reiganis<br />
(es msaxiobi adre TanamSromlobda liu vasermanTan,<br />
romelic im dros spilbergis mentori da „universalis“<br />
ufrosi iyo) administracia eZebda politikur gzebs<br />
warsulis dasabruneblad da amiT warsulis didebis<br />
momavlad qcevas,holivudma axali aRmoCena gaakeTa,riTac<br />
SeZlo momavlis uzrunvelyofa kulturis sferoSi _<br />
spilbergis saxiT. 4 spilbergi amas ver iazrebda, magram<br />
misi bavSvuri gataceba da ubraloeba iqca nacionaluri<br />
sindromis gamomxatvelad. bedis ironiiT, is xdeba 70-80<br />
ian wlebSi amerikis yvelaze popularuli kinoreJisori<br />
1<br />
Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />
Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 93.<br />
2<br />
Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />
Taylor Trade Publishing, 2002, p. 163-166.<br />
3<br />
Vaughn, Stephen. Ronald Reagan in Hollywood: Movies and Politics.<br />
Cambridge: Cambridge Univeristy Press, 1994, p. 11.<br />
4<br />
Wasser, Frederick. Steven Spielberg’s America. Cambridge: Polity Press,<br />
2010, p. 93.<br />
116
stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />
da prodiuseri.<br />
spilbergma Tavisi filmebiT 80-iani wlebis amerikis<br />
kinoindustriaze mniSvnelovani gavlena moaxdina,rogorc<br />
reJisorma da prodiuserma. SesaZloa iTqvas, rom is iyo<br />
sulieri mama amerikuli kinoskolis axali Taobisa,<br />
romelSic Sevidnen: jorj lukasi, robert zemekisi, don<br />
bluni da jon dante. swored, rom maTi filmebs wilad<br />
xvdaT komerciuli warmatebebi.<br />
kritikosebis nawili aRniSnavs, rom spilbergis<br />
filmebi ideologiurad konservatiulia. kritikosi<br />
robert kolkeri ambobda: „forma da struqtura<br />
spilbergis filmebisa, iZleva ideologiuri xedvis<br />
dakmayofilebis saSualebas, SeTavazebiT mSvidi da<br />
usafrTxo virtualuri garemosi. filmebi arafers<br />
axals ar eubnebian mayurebels, arafers iseTs, rac<br />
mayureblisTvis ucnobia, an raime iseTs, rac manamde<br />
miuwvdomeli iyo. amaSia maTi (filmebis) konservatuloba,<br />
gavrcelebuli 80-iani wlebis yvela kinosTvis“. 1<br />
televiziaSi miRebulma gamocdilebam spilbergs<br />
aswavla Txrobis zusti Tanmimdevruloba, amitomac<br />
misi xelovneba warmoaCens dramaturgiis kanonebis<br />
srul dacvas da siuJetis ganviTarebis dinamikurobas;<br />
sxvagvarad rom avxsnaT, televiziam Seaswavla spilbergs<br />
moqmedebebis iseTi TanmimdevrobiT ganawileba, rom<br />
mayurebels ramdenime nabijiT win uswrebs da ar aZlevs<br />
modunebis saSualebas.<br />
spilbergis filmebs aqvT unari, gamoicnon<br />
mayureblis xasiaTi, amitom Tavad is gardaiqmna<br />
Tavisi Taobis winaswarmetyvelad. aman ubiZga erT-erT<br />
yvelaze realisturi midgomebiT gamorCeul kritikos<br />
robert kolkers daewera Semdegi: „spilbergis filmebi<br />
aris ideologiuri produqcia qarxnulad Seqmnili,<br />
udidesi galerea 80-iani wlebis Seqmnil saxeTa<br />
1<br />
Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, c. 67.<br />
117
naTia mefariSvili<br />
mravalferovnebisa“. 1<br />
spilbergma didi xniT SeinarCuna bavSvobis mogonebebi,<br />
rac gaxda wyaro misi Semdgomi SemoqmedebisaTvis. filmSi<br />
„ucxoplaneteli“ man gamoxata grZnobebi, romlebic<br />
gamohyva bavSvobis droindeli ojaxuri cxovrebidan.<br />
magaliTad, kamaTi ded-mamas Soris, romelic dasrulda<br />
ganqorwinebiT (1966). 2 rac Seexeba films „mesame xarisxis<br />
axlo kontaqtebi“ _ filmis siuJets safuZvlad daedo<br />
4 wlis asakSi mamis mier naCvenebi meteorituli wvimis<br />
xilvisas miRebuli STabeWdilebebi.<br />
raoden gasakviric ar unda iyos, spilbergi ver<br />
moxvda amerikis verc erT prestiJul kinoinstitutSi.<br />
Caabara kaliforniis Statis universitetSi, longbiCSi,<br />
holivudTan axlos, „satelevizio warmoebis“<br />
specialobaze, magram miatova swavla bolo kursze. es<br />
saqcieli ar iyo SemTxveviTi. is iswrafoda miznisaken,<br />
romelic didi xnis win daisaxa _ gamxdariyo kinoreJisori.<br />
pirveli filmebi jer kidev bavSvobaSi gadaiRo. undoda<br />
Seeswavla kinowarmoeba,magram misi skolis atestati arc<br />
ise damajerebeli gamodga prestiJuli universitetisTvis,<br />
iseTebisTvis, rogorebicaa _ samxreT kaliforniis<br />
universiteti an kaliforniis universiteti da mas mouwia<br />
dakmayofilebuliyo inglisuri enisa da literaturis<br />
SeswavliT. stiveni ufro met dros kinoTeatrebSi<br />
atarebda vidre biblioTekaSi. mTel Tavisufal dros<br />
uTmobda studia „universals“, cdilobda ra daenaxa,<br />
rogor muSaobdnen kinos namdvili ostatebi, rogoricaa<br />
_ hiCkoki. stiveni ar iSurebda arc drosa da arc Zalas<br />
Tavis klasgareSe namuSevrebisaTvis da eZebda gzebs,<br />
rogorme eCvenebina vinmesTvis studiis administraciidan<br />
1<br />
King, Geoff. New Hollywood Cinema: An Introduction. New York: Taurus<br />
& Co Ltd, 2002, p. 108.<br />
2<br />
Lewis, Jon and Smoodin, Eric. Looking Past the Screen: Case Studies in<br />
American Film History and Method. Durham: Duke University Press 2007,<br />
p. 78.<br />
118
stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />
Tavisi namuSevrebi. am mondomebis Sedegia 26-wuTiani<br />
filmi „emblini“ (1968), dialogebis gareSe. 1 filmSi<br />
moTxrobilia gogonasa da biWze, romlebic mogzauroben<br />
`avtostopiT~ wynari okeanisken. filmis gadaRebebi<br />
dasrulda 10 dReSi,35mm-ian firze da biujetma Seadgina<br />
10 000 dolari. finansuri mxardaWera filmisaTvis<br />
spilbergs gauwia mdidarma megobarma denis hofmanma,<br />
romelic swavlobda kolejSi stivenTan erTad da<br />
abarebda kinosaprodiuseroze. 2<br />
sidni Sainbergma, „universal studios~ televiziis<br />
warmoebis direqtorma, „emblinis“ naxvis Semdeg<br />
ganacxada, rom filmi SesaniSnavia. meore dRes Sainbergi<br />
Sexvda spilbergs da SesTavaza samsaxuri „universal<br />
studioSi“ reJisorad. spilbergma pasuxi ar daayovna<br />
da daTanxmda SeTavazebas. 3 erT kviraSi gaformda<br />
TanamSromlobis xelSekruleba da damwyeb reJisors<br />
daeniSna xelfasi 275 aSS dolari kviraSi. mas evaleboda<br />
satelevizio gadacemebis reJisura da filmebis gadaReba<br />
televiziisTvis. ase daiwyo spilbergis, rogorc<br />
reJisoris profesiuli saqmianoba did kinoSi. spilbergis<br />
pirveli warmateba da aRiareba ukavSirdeba 1968 wels<br />
gadaRebul films „emblini“. am namuSevriT stivenma,<br />
rogorc reJisorma miiqcia kinoindustriis yuradReba.<br />
suraTma moipova ramdenime prizic. 1969 wels filmi<br />
aCvenes atlantis kino festivalze. filmis operatori<br />
iyo alen daviu (romelic SemdegSi muSaobda spilbergTan<br />
„ucxoplanetelis“ gadaRebaze). 4<br />
films „ucxoplaneteli“ spilbergi exmianeba,rogorc<br />
1<br />
Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />
Publishing Group, 1997, p. 48.<br />
2<br />
Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, c. 11.<br />
3<br />
Buckland, Warren. Directed by Steven Spielberg: Poetics of the Contemporary<br />
Hollywood Blockbuster, New York: Continuum, 2006, p. 53.<br />
4 Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />
Publishing Group, 1997, p. 24.<br />
119
naTia mefariSvili<br />
„uxeS komercias“ da „sareklamo kampanias“ „pepsis“<br />
suliskveTebiT. kinos istoriaSi filmi aRiarebulia,<br />
rogorc pirveli magaliTi „frodaqT fleismentis“<br />
danergvisa kinematografSi. 1<br />
stiven spilbergma fantastikas,rogorc Janrs mimarTa<br />
ufro adre,vidre jorj lukasma da garkveul warmatebasac<br />
miaRwia. „varskvlavuri omebis“ gamosvlamde ori wliT<br />
adre spilbergi ukve `SeiWra~ mayurebelTa masobriv<br />
azrovnebaSi da aRafrTovana TiToeuli maTgani. 2<br />
mZime iyo gza, romelic gaiara spilbergma holivudis<br />
„olimpze“ asasvlelad, magram man udidesi wvlili<br />
Seitana ara marto amerikuli, aramed msoflios kinos<br />
istoriaSi da SeZlo gamxdariyo udidesi reJisori.<br />
stiven spilbergis miRwevebi kinoindustriaSi amerikulma<br />
kinoakademiam sxvadasxva jildoTi aRniSna. 8 filmma<br />
kinoakademiis 28 jildo miiRo sxvadasxva nominaciaSi.<br />
es filmebia: „ybebi“, „mesame xarisxis axlo kontaqtebi“,<br />
„indiana jonsi, dakarguli kidobnis maZiebelni“, „indiana<br />
jonsi,ukanaskneli jvarosnuli laSqroba“,„iuruli parki“<br />
da „Sindleris sia“. rodesac amerikis kinoinstitutma<br />
Seadgina saukeTeso kinoaseuli, spilbergis 5 filmi maT<br />
Soris moxvda. spilbergi aris adamiani, romelic iqca<br />
kinoxelovnebis ganuyofel nawilad.<br />
1<br />
Hook, V. Sue. Steven Spielberg: Groundbreaking Director. New York:<br />
ABDO Group, 2010, p. 39.<br />
2<br />
Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />
Publishing Group, 1997, p. 47.<br />
120
maia Rvinjilia,<br />
kulturis menejmentis mimarTulebis doqtoranti,<br />
sakonferencio Tema<br />
xelmZRvaneli _ sruli prof. miron tuRuSi<br />
animaciuri saqmianoba turistul<br />
biznesSi<br />
turizmis mdgradi ganviTareba SesaZlebelia mxolod<br />
im SemTxvevaSi,Tu mudmivad gaumjobesdeba SemoTavazebuli<br />
momsaxurebis xarisxi. turistuli biznesis ganviTarebis<br />
mTavari winapirobaa turistuli produqtis xarisxis<br />
maRali done.<br />
turizmSi axali mimarTulebaa _ turistuli<br />
animacia, romelic specifikuri turistuli produqti<br />
da turizmis programebis mniSvnelovani elementi gaxda.<br />
`animacia~ laTinuri warmoSobis sityvaa (anima _ qari,<br />
haeri,suli, animatus _ gacocxleba) da niSnavs enTuziazms,<br />
xels uwyobs sicocxlisunarianobas da CarTulobas<br />
saqmianobaSi 1 . animacia aris moRvaweoba, mimarTuli imaze,<br />
rom provocireba gaukeTos da gaaZlieros interesi<br />
mxatvruli Semoqmedebisa da kulturisadmi. 2 am tipis<br />
momsaxureba gankuTvnilia momsaxurebis xarisxis<br />
gasaumjobeseblad, amave dros – animaciuri produqtebi<br />
gamoiyeneba,rogorc sareklamo SesaZlebloba vizitorebis<br />
da maTi axloblebis xelaxla mosazidad, igi xels<br />
* mimdinare statia avtorma wakiTxa saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />
Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi 2012 wels Catarebuli<br />
konferenciis `<strong>saxelovnebo</strong> procesebi (1960-2000)~ araTematur<br />
seqciaSi.<br />
1<br />
Гаранин Н. И., Булыгина И. И., Менеджмент туристской и гостиничной<br />
анимации, Москва, 2002, стр..3<br />
2<br />
dragiCeviC-SeSiCi m., stoikoviCi b,. kultura, menejmenti, animacia,<br />
marketingi, Tb., 2007, gv.28<br />
121
maia Rvinjilia<br />
uwyobs bazarze turistuli produqtis sargeblis da<br />
turistuli biznesis momgebianobis zrdas.<br />
animaciuri momsaxureba ganisazRvreba rogorc<br />
gasarTobi programis, dasvenebis `gacocxleba~. animacia<br />
aris mravalmxrivi, turistebis sxvadasxva interesebisa<br />
da moTxovnebis Sesabamisad. animacia turistebisaTvis<br />
kulturul-sanaxaobrivi programebis wardgenas<br />
iTvaliswinebs. aq igulisxmeba, rogorc sportuli<br />
RonisZiebebi, konkursebi da Sejibrebebi, cekvis saRamoebi,<br />
Teatralizebuli warmodgenebi, aseve sxvadasxva saxis<br />
TamaSebi turistTa garTobis uzrunvelsayofad.<br />
animacia pasiur dasvenebas aqtiurad gadaaqcevs da<br />
pirovnebas srulfasovan dasvenebasTan erTad sulier da<br />
fizikur reabilitacias sTavazobs. animaciuri saqmianoba<br />
turists uCveulo da unikaluri SegrZnebis gancdis<br />
saSualebas aZlevs.<br />
animaciuri saqmianobis sargeblianoba<br />
turizmis<br />
biznesSi, animatoris roli da funqciebi: animacia _ am<br />
tipis momsaxureba gankuTvnilia momsaxurebis xarisxis<br />
gasaumjobeseblad, da amave dros _ es aris sareklamo<br />
forma vizitorebis da maTi axloblebis xelaxla<br />
mosazidad, igi xels uwyobs bazarze turistuli<br />
produqtis sargeblis da turistuli biznesis<br />
momgebianobis zrdas.<br />
animacia _ turistuli saqmianobis saxesxvaobaa,<br />
romelic xorcieldeba turistul sawarmoebSi<br />
(turistuli kompleqsi, sastumro, sakruizo gemi,<br />
matarebeli da sxva), da dasvenebisTvis specialurad<br />
SemuSavebuli programebiT sxvadasxva RonisZiebaSi<br />
turistebis monawileobas gulisxmobs.<br />
turistuli animacia _ turistuli momsaxurebis<br />
is formaa, romlis drosac turisti aqtiuradaa<br />
CarTuli kulturul RonisZiebaSi. turistuli animacia<br />
efuZneba pirad adamianur urTierTobebs turanimatorsa<br />
122
animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />
da turists Soris, turistuli kompleqsis mier<br />
SemoTavazebuli animaciuri programiT isini garTobis<br />
Tanamonawileni xdebian.<br />
animaciuri momsaxureba aris erT-erTi yvelaze<br />
efeqturi saSualeba stumrebis mozidvisa, romlis<br />
mixedviTac stumrebi animatoris saqmianobas pozitiurad<br />
afaseben. es damatebiTi momsaxureba saSualebas aZlevs<br />
damsvenebels,miiRos dadebiTi emociebi da iyos dasvenebiT<br />
kmayofili,raTa mas gauCndes am adgilas kvlav dabrunebis<br />
survili.<br />
iseve rogorc yvela saxis turistuli sawarmos<br />
saqmianoba, animacia unda iyos kargad dagegmili,<br />
reglamentirebuli da organizaciulad kontrolirebadi<br />
saqmianoba, romelic uzrunvelyofili iqneba finansuri,<br />
materialuri da adamianuri resursebiT.<br />
ZiriTadi rekreaciuli funqciebidan (samedicino,<br />
gasarTobi da SemecnebiTi) turistuli animacia<br />
mowodebulia Seasrulos sportul-gamajansaRebeli<br />
da SemecnebiTi funqcia. Sesabamis pirobebSi iribad<br />
xorcieldeba Terapiuli (samkurnalo) funqciac 1 .<br />
animaciis praqtikaSi animaciuri programebis<br />
miznobrivi CamoyalibebisaTvis moduria turistuli<br />
animaciis Semdegi funqciebi:<br />
• adaptaciuri funqcia yoveldRiuri garemodan<br />
Tavisufal da dasasvenebel garemoSi gadasvlis<br />
saSualebas iZleva;<br />
• sakompensacio funqcia aTavisuflebs adamians<br />
yoveldRiuri fizikuri da gonebrivi daRlilobisgan;<br />
• stabilizaciis funqcia qmnis dadebiT emociebs da<br />
gonebriv stabilurobas astimulirebs;<br />
• gamajansaRebeli funqcia miznad isaxavs aRadginos<br />
da ganaviTaros adamianis fizikuri Zala, romelic maTi<br />
yoveldRiuri cxovrebiTaa dasustebuli;<br />
1<br />
Гаранин Н. И., Булыгина И. И. ,Менеджмент туристской и гостиничной<br />
анимации, Москва, 2002, стр. 11<br />
123
maia Rvinjilia<br />
• sainformacio funqcia axali informaciis miRebis<br />
saSualebas iZleva qveynis, regionis, adamianebis Sesaxeb;<br />
• saganmanaTleblo funqcia Zlieri STabeWdilebebis<br />
Sedegad samyaros Sesaxeb axali codnis SeZenis<br />
saSualebas iZleva;<br />
• gasaumjobesebeli funqcias moaqvs inteleqtualuri<br />
da fizikuri ganviTareba;<br />
• sareklamo funqcia saSualebas iZleva animaciuri<br />
programebiT turistebi qveynis, regionis, turistuli<br />
kompleqsis, sastumros, turistuli saagentos da a.S.<br />
reklamis matareblebi gaxadon;<br />
turistuli animaciis funqciebis aseTma<br />
mravalferovnebam gamoiwvia animaciuri saqmianobis,<br />
animaciuri programebisa da RonisZiebebis<br />
mravalferovneba.<br />
sistemuri midgomiT turistuli animacia _ es aris<br />
specifikuri turistuli moTxovnilebebis dakmayofileba<br />
urTierTobaSi,moZraobaSi,kulturaSi,xelovnebaSi,droSi,<br />
garTobaSi. am saWiroebebis speqtri Zalian farToa,<br />
radgan adamianebi, romlebic imyofebian SvebulebaSi, am<br />
koncefciaSi sruliad gansxvavebul mniSvnelobas xedaven,<br />
kerZod, zogierTisTvis dasveneba _ es aris mogzauroba,<br />
sxvebisTvis _ kiTxva, zogisaTvis – tyeSi gaseirneba,<br />
sxvaTaTvis _ Tevzaoba da a.S.. aseTi moTxovnebis<br />
Sesabamisad turistuli momsaxurebis praqtikaSi n.<br />
garaninma da i. buliginam 1 Camoayalibes animaciis Semdegi<br />
saxeebi, romlebic turistis sxvadasxva moTxovnebs<br />
akmayofileben:<br />
• animacia moZraobaSi _ akmayofilebs Tanamedrove<br />
adamianis moZraobis moTxovnas, siamovnebasTan, sasiamovno<br />
gancdebTan erTad.<br />
• animacia gancdebiT _ akmayofilebs moTxovnas axlis,<br />
1<br />
Гаранин Н. И., Булыгина И. И. ,Менеджмент туристской и гостиничной<br />
анимации, Москва, 2002, стр. 14<br />
124
animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />
ucnobis, moulodneli sirTuleebis daZlevis gancdis.<br />
• animacia urTierTobiT _ akmayofilebs moTxovnas<br />
axal saintereso adamianebTan urTierTobaSi, _ adamianTa<br />
Sida samyaros gaxsna da sakuTari Tavis Secnoba<br />
komunikaciis meSveobiT.<br />
• animacia damSvidebiT _ akmayofilebs adamianTa<br />
fsiqologiuri gantvirTvis moTxovnas yoveldRiuri<br />
daRlilobisgan _ simSvidiT, martoobiT, bunebasTan<br />
kontaqtiT.<br />
• kulturuli animacia _ akmayofilebs pirovnebis<br />
sulieri ganviTarebis moTxovnas ZeglebTan da qveynis,<br />
regionis, xalxis, eris Tanamedrove kulturis nimuSebTan<br />
kontaqtiT.<br />
• SemoqmedebiTi animacia _ akmayofilebs adamianis<br />
moTxovnas SemoqmedebaSi, maTi SemoqmedebiTi mxatvruli<br />
SesaZleblobebis CvenebaSi, kontaqtebis damyarebaSi<br />
sulierad axlo adamianebTan saerTo Semoqmedebis<br />
meSveobiT.<br />
rogorc wesi,animaciuri programa,amave dros,rogorc<br />
wminda gasarTobi saqmianoba _ moicavs sxvadasxva sportul<br />
TamaSobebs, varjiSebsa da Sejibrebebs. es kombinacia<br />
animaciur programebs ufro naTels, sainteresosa<br />
da janmrTelobisaTvis sasargeblos xdis, amitomac<br />
turistuli animaciisa da sportis urTierToba yvelaze<br />
xSirad aRwevs aRdgenisa da gamajansaRebel efeqts.<br />
piaduSkinas mixedviT turizmSi animaciis formulaa:<br />
interesis gamoyeneba + eqspoziciis gacocxleba +<br />
turistebis CarTva moqmedebaSi + mravalferovani<br />
gasarTobi 1 . mTavari amocanaa _ turists Seeqmnas<br />
komforti, rom misTvis saintereso iyos programaSi<br />
monawileoba, raTa mas dasveneba daamaxsovrdes rogorc<br />
misi saukeTeso drois gatareba.<br />
1<br />
Пядушкина И. И., Анимация в социально-культурном сервисе и<br />
туризме, Иркутск , 2011, стр. 39.<br />
125
maia Rvinjilia<br />
animators unda uyvardes Tavisi saqmianoba, vinaidan<br />
is Zalian did energiasa da Zalisxmevas moiTxovs. kargi<br />
animatori nebismieri RonisZiebis warmatebis naxevaria.<br />
turistuli animaciis saboloo mizania turisti<br />
kmayofili iyos dasvenebiT, miiRos dadebiTi emociebi,<br />
SeZlos moraluri da fizikuri Zalis aRdgena. swored<br />
es aris turistuli animaciis mniSvnelovani rekreaciuli<br />
funqcia.<br />
saqarTvelos turistul sivrceSi animaciuri<br />
programebis CarTuloba turistuli produqtis<br />
`gacocxlebis~ xelSemwyobi faqtori gaxdeba. arsebuli<br />
mimarTulebebi nel-nela ikidebs fexs Cvens realobaSi,<br />
Tumca masStabebi imdenad mcirea, rom turistul dekors<br />
ver cvlis.<br />
saqarTvelo, rogorc uZvelesi kulturisa da<br />
civilizaciis qveyana, romelic stumar-maspinZlobis<br />
mdidari gamocdilebiT gamoirCeva, animaciebis<br />
warmoebisaTvis did resursul potencials flobs.<br />
gansakuTrebiT aRsaniSnavia qarTuli folklori da<br />
qoreografia, romlebic turizmis warmoebisaTvis erTerT<br />
mniSvnelovan faqtors warmoadgenen.<br />
Tanamedrove qarTuli saxelmwifos prioritetuli<br />
turistuli politikis `promouSenis~ erT-erT mTavar<br />
winapirobas warmoadgens kargad `SefuTuli~ da<br />
mravalferovani asortimentis mqone turproduqtis<br />
warmoeba. animaciac swored is saSualebaa, romelic<br />
yvelaze ukeT warmoaCens konkretul geografiul<br />
arealSi lokalizebul turistul resurss. miznobrivi<br />
scenarebis dagegmva-warmoeba, romelSic qarTuli<br />
eTnografiuli Canaxatebis farTo speqtri iqneba<br />
CarTuli, optimalurad uzrunvelyofs turproduqtis<br />
xarisxobrivi maxasiaTeblebis warmoCenas.<br />
qarTul turistul produqtSi animaciis mTavar<br />
resurss vizualuri efeqtebis miznobriv mayurebelze<br />
(turistze) koncentracia warmoadgens. animators unda<br />
126
animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />
hqondes informacia potenciuri turistebis sqesis,<br />
asakisa da profesiis Sesaxeb. gasaTvaliswinebelia<br />
agreTve nacionaluri kulturebis Taviseburebani,<br />
saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi. kerZod, Tu romeli<br />
kulturis (`dasavleTis~, `aRmosavleTis~, `islamuri~,<br />
`Savi,anu afrikuli~ da sxva) da nacionaluri klasteris<br />
warmomadgenelia turisti da a.S..<br />
mniSvnelovania animaciis warmoebis procesSi turistis<br />
CarTulobac. vinaidan turisti, romelic aqtiurad<br />
monawileobs mocemuli scenaris SesrulebaSi, garda<br />
garTobisa, mocemul regionSi aprobirebuli istoriuli<br />
yofiTi kulturis unar-Cvevebs iZens. igi am scenaris<br />
realizaciis procesSi mocemuli geografiuli arealisa<br />
da eTnografiuli sivrcis moqmedi gmiri xdeba.<br />
saqarTvelos istoriuli tradiciebi, saero da<br />
saeklesio dResaswaulebi, Rvinis moxmarebis kultura,<br />
Zveli sabrZolo bataliebis arealebi, materialuri<br />
memkvidreobis Zeglebi da sxva erovnuli TviTmyofadobis<br />
mqone adgilebi swored im resursTa nusxas ganekuTvneba,<br />
romelTa CarTulobac animaciis programaSi TiToeuli<br />
am produqtis popularizacias Seuwyobs xels. swored<br />
amitom saqarTvelos turoperatorul kompaniebsa da<br />
turistul saagentoebSi turproduqtis warmoebisas<br />
animaciebis CarTuloba misi xarisxobrivi maxasiaTeblis<br />
gaumjobesebasa da mocemuli firmebisaTvis iribi reklamis<br />
warmoebas uzrunvelyofs. saqarTveloSi animaciuri<br />
saqmianoba xorcieldeba ramodenime sastumroSi.<br />
magaliTad, daba grigoleTSi sastumro `andamatSi~<br />
komfortulad dasvenebisa da garTobisTvis zrunaven<br />
ucxoeli animatorebi; bazaleTis sastumro kompleqsSi<br />
stumrebs emsaxurebian animatorebi. aq erTnairad erToba<br />
da isvenebs sxvadasxva asakisa da interesebis mqone<br />
adamiani; nunisis parkis teritoriaze mdebare sastumro<br />
`samTaSi~ patarebs arToben animatorebi, romelTa mier<br />
SemuSavebuli gasarTobi programa sxvadasxva saintereso<br />
127
maia Rvinjilia<br />
TamaSs moicavs; CaqvSi sastumro „oazisSi“ Seqmnilia<br />
miznobrivi animaciuri programebi. turistTa garTobisa<br />
da kargi ganwyobisaTvis sqesis, asakisa da hobis<br />
Sesabamisad Sedgenilia sportuli, sabavSvo da saRamos<br />
animacia. programis xarisxobriv amaRlebas uzrunvelyofs<br />
ukrainidan specialurad Camoyvanil animatorTa jgufi,<br />
romlebic maRal profesiul gamocdilebas uziareben<br />
damwyeb qarTvel animatorebs.<br />
turistuli animaciis mniSvneloba turistuli<br />
produqtis xarisxisa da mimzidvelobis gaumjobesebaSi,<br />
masze moTxovnis zrdaSi da Sesabamisad, turistuli<br />
saqmianobis efeqturobis, momgebianobis da Semosavlianobis<br />
gaumjobesebaSi mdgomareobs.<br />
animaciuri momsaxureba aris stumrebis mozidvis<br />
erT-erTi yvelaze efeqturi saSualeba. es damatebiTi<br />
momsaxureba saSualebas aZlevs damsvenebels, miiRos<br />
dadebiTi emociebi da iyos dasvenebiT kmayofili, raTa<br />
mas gauCndes am adgilas kvlav dabrunebis survili.<br />
128
dodo WumburiZe,<br />
kulturis menejmentis mimarTulebis doqtoranti,<br />
sakonferencio Tema<br />
xelmZRvaneli _ asoc. prof. nino sanadiraZe<br />
Teatris sakomunikacio strategia<br />
miznobriv jgufebTan*<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
Teatris mayurebelTa arealis gafarToeba da interesis<br />
gaRvivebaze msjeloba Teatris potenciuri mayureblis<br />
damokidebulebaTa Seswavlis gareSe saTuoa. Tumca<br />
arsebobs Teoriuli aspeqtebi, romelzec statistikuri<br />
maCveneblebis gareSec SeiZleba msjeloba.<br />
mayurebeli yovelTvis iyo da darCeba problemad,misi<br />
damokidebuleba xelovnebisadmi ganpirobebulia araerTi<br />
faqtoriT. xSirad rTuli da urTierTsawinaaRmdegoa<br />
mxatvruli nawarmoebis aRqmis procesi.<br />
kulturis sferoSi Seqmnili produqti<br />
gansakuTrebulia. misi gansakuTrebuloba mdgomareobs<br />
imaSi, rom sxva produqtebisagan gansxvavebiT Tavad<br />
qmnis moTxovnilebas. Tumca sabazro ekonomikis<br />
principebi kulturis sferozec axdens gavlenas da<br />
garkveuli kulturuli produqtebi da RonisZiebebi<br />
swored, rom momxmarebelTa moTxovnaTa da survilebis<br />
gaTvaliswinebiT iqmneba.<br />
`xelovnebis dargebidan Teatri yvelaze gasageb,<br />
yvelaze misawvdom enaze marTavs saubars miznobriv<br />
jgufebTan~. 1 Teatraluri xelovneba, upirveles yovlisa,<br />
mayurebelTan kavSirs moiazrebs. Teatri zemoqmedebs<br />
* mimdinare statia avtorma wakiTxa saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />
Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi 2012 wels<br />
Catarebuli konferenciis `<strong>saxelovnebo</strong> procesebi (1960-2000)~<br />
araTematur seqciaSi.<br />
1<br />
SalutaSvili al., _ `ra aris Teatri~, Tb. 1977, gv. 6.<br />
129
dodo WumburiZe<br />
mayurebelze,ayalibebs mis sulier samyaros,xels uwyobs<br />
mis ideur-esTetikur aRzrdas.<br />
Teatraluri xelovneba exmaureba mimdinare cxovrebis<br />
ritms. igi xvdeba konkretuli drois satkivars, aqtualur<br />
sakiTxebs da reagirebs wamoWrili problemebis gadaWris<br />
gzebze. Teatri masebze ideologiuri da esTetikuri<br />
zemoqmedebis mZlavri iaraRia.<br />
`dasrulebuli speqtakli Teatraluri saqmianobis<br />
produqtia, romelic, rogorc yvela danarCeni produqti,<br />
saWiroebs kulturis sferos produqtebisaTvis<br />
aucilebeli sasicocxlo ciklis fazebis gavlas<br />
(produqtis gatana bazarze, zrda, bazris gajereba, kleba<br />
_ moTxovnilebis vardna)~. 1 speqtakli warmoadgens ara<br />
mxolod repertuaris nawils an mxatvrul nawarmoebs,<br />
aramed produqts, romlis realizaciac unda moxdes<br />
kulturul bazarze. is iwyebs arsebobas mxolod maSin,<br />
rodesac sazogadoebisaTvis xdeba xelmisawvdomi.<br />
speqtaklis aRqmis procesi qmnis situacias, sadac<br />
calkeul individebs Soris myardeba fsiqologiurmxatvruli<br />
kavSiri, igi ganapirobebs msgavs gancdebs.<br />
swored amis Semdgom iqmneba garkveuli erTianoba, iqmneba<br />
erTiani sistema, romelic SeiZleba ganvixiloT, rogorc<br />
socialuri jgufi. am jgufisaTvis damaxasiaTebelia<br />
msgavsi interesebi, molodini da gancda. am jgufis<br />
erT-erTi damaxasiaTebeli niSania misi xanmokleoba.<br />
speqtaklis damTavrebis Semdeg mayurebelTa jgufi<br />
iSleba. mayurebelTa erT jgufs cvlis mayurebelTa<br />
meore jgufi.<br />
`xelovnebis yoveli nawarmoebi TavisTavSi or<br />
ZiriTad moments _ nawarmoebis Seqmnisa da aRqmis<br />
moments Seicavs. yoveli xelovani, iqneba is mxatvari<br />
Tu musikosi, mwerali Tu msaxiobi, qmnis ara TavisTvis<br />
aramed sxvisTvis, mayureblisTvis, mkiTxvelisTvis.<br />
1<br />
sanadiraZe n., `kulturis sferos proeqtebis menejmenti da<br />
dagegmareba~, Tb., 2011, gv. 76.<br />
130
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
amitom nawarmoebis Seqmnis procesi TavisTavSi aRqmis<br />
processac iTvaliswinebs. xelovnebis nebismier dargSi<br />
mayurebeli mza nawarmoebs Rebulobs. mas mxolod misi<br />
aRqma SeuZlia da ara zemoqmedebis moxdena, TeatrSi ki<br />
mayurebeli speqtaklis Seqmnis uSualo Tanamonawilea.<br />
mayureblis gareSe ar arsebobs Teatri, iseve, rogorc<br />
Teatri ar arsebobs msaxiobis gareSe. stanislavskis<br />
sityvebs Tu moviSveliebT: `mayureblis Seswavla iseve<br />
aucilebelia, rogorc msaxiobis scenuri grZnobisa~. 1<br />
Teatris menejers Zalze saTuTi produqti abaria,<br />
maszea damokidebuli xelovnebisa da kulturisadmi<br />
sazogadoebis interesis gaRviveba da SenarCunebac.<br />
warmatebis miRwevis yovelgvari mcdeloba uSedego iqneba,<br />
Tu Teatris menejeri umTavres prioritetad auditorias<br />
ar ganixilavs. kargi organizebis, finansebis moZiebis,<br />
mxatvruli programis SerCevis, reklamirebisa Tu Sida<br />
urTierTobaTa mowesrigebis umTavresi mizani swored<br />
auditoriis molodinis gamarTleba da moTxovnaTa<br />
dakmayofilebaa.<br />
mayureblis cneba mravlis momcvelia da amitom<br />
misi Seswavla mravali aspeqtiT aris SesaZlebeli.<br />
TeatrisaTvis mayurebeli aris obieqti, romlisTvisac<br />
iqmneba speqtakli. igi gansazRvruli esTetikuri<br />
gemovnebis, Sexedulebis mqonea.<br />
`mayurebelTan urTierToba marto erTmaneTisaTvis<br />
raRacis gaziareba ki ar aris,aramed urTierTSi raRacis<br />
Secvlaa.<br />
Teatraluri procesis unikaloba msaxiobis<br />
scenuri Semoqmedebisa da mayureblis urTierTkavSiris<br />
Sedegia~. 2<br />
`speqtaklis mayurebelTa~ specifika mdgomareobs<br />
1<br />
javaSvili g., qvarcxava r., TeatrmcodneobiTi <strong>Ziebani</strong>, samecniero<br />
Sromebis krebuli, `Teatraluri sociologiis sagani da amocanebi“,<br />
Tb., 1978-1979, gv. 364 .<br />
2<br />
TumaniSvili m., `sanam repeticia daiwyeba~, Tb., 2008, gv. 25.<br />
131
dodo WumburiZe<br />
msaxiobebTan kontaqtSi, ris Sedegadac mayurebeli<br />
xdeba scenuri cxovrebis Tanamonawile da ganicdis<br />
scenaze nanaxs. swored am dros iqmneba speqtaklisaTvis<br />
aucilebeli kavSir-ukukavSiri mayurebelsa da msaxiobebs<br />
Soris.<br />
mayurebelma darbazi xelovnebasTan ziarebis Sedegad<br />
miRebuli amaRlebuli ganwyobiT unda datovos Seusabamo<br />
atmosferom an momsaxurebis dabalma donem uaryofiTi<br />
gavlena ar unda moaxdinos mayurebelze da xeli ar<br />
unda SeuSalos mas warmodgenis srulyofilad aRqmaSi.<br />
Teatris menejmenti miznobriv jgufTan urTierTobisas<br />
unda iTvaliswinebdes auditoriis: asaks, inteleqts,<br />
socialur da materialur mdgomareobas.<br />
arsebobs ori saxis auditoria: pasiuri da aqtiuri.<br />
pasiurSi igulisxmeba is adamianebi,romlebsac zerele da<br />
uintereso damokidebuleba gaaCniaT informaciis mimarT.<br />
aqtiur auditorias ganekuTvnebian adamianebi, romlebic<br />
aqtiurad arian CarTulebi informaciis miRebis procesSi,<br />
isini damatebiT informacias eZeben produqtis Sesaxeb.<br />
aqtiuri auditoriisTvis gankuTvnili informacia unda<br />
iyos detaluri Sinaarsis, xolo pasiuri auditoriis<br />
ufro kreatiuli da `madisaRmZvreli~. Teatris samizne<br />
auditoriaSi mayureblis orive tipi erTiandeba,<br />
amitom mniSvnelovania sakomunikacio instrumentis<br />
gamoyeneba srulfasovani sainformacio kampaniisaTvis,<br />
romelic efeqturad imuSavebs rogorc pasiur, aseve<br />
aqtiur auditoriasTan. sazogadoebasTan urTierTobis<br />
strategiaSi mkafiod unda ganisazRvros mizani _ risi<br />
miReba surs organizacias momxmareblisagan anu Teatrs<br />
mayureblisagan. situaciis analizi Teatris menejments<br />
aseve daexmareba mosalodneli Sedegebis ganWvretaSi<br />
da im safrTxeebis Tavidan acilebaSi, romelic eWvqveS<br />
ayenebs sasurveli Sedegis miRwevas.<br />
Tanamedrove marketinguli koncefciebi aRiareben,<br />
rom organizaciebis, maT Soris kulturis sferoSi<br />
132
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
moqmedi organizaciebis mizani, aris is, rom maqsimalurad<br />
daakmayofilon momxmarebelTa moTxovnilebebi, magram<br />
amasTanave ar miayenon ziani sazogadoebas,romlis winaSec<br />
Teatrs aqvs aRiarebuli socialuri pasuxismgebloba. es,<br />
upirveles yovlisa, gamoixateba kulturis produqciis<br />
(am SemTxvevaSi speqtaklis) xarisxis kontrolSi.<br />
marketingi aSkarad konkurentuli procesia, romelic<br />
cdilobs momxmarebels, am SemTxvevaSi mayurebels,<br />
miawodos saWiro produqti speqtaklis saxiT da amasTan<br />
miiRos sargebeli.<br />
`tom petersi avtori wignisa `SevicnoT<br />
momxmarebeli~ gvimtkicebs: mzardi konkurencia niSnavs,<br />
rom Cven momxmareblis dasakmayofileblad meti moZraoba<br />
gvesaWiroeba, miznad ki momxmareblis (am SemTxvevaSi<br />
mayureblis) `aRfrTovaneba~ unda davisaxoT~. 1<br />
Teatris sakomunikacio strategiaSi Tavidanve<br />
unda ganisazRvros, rom mayureblisaTvis gagzavnili<br />
Setyobineba maTTvis gasagebi da misaRebia. sazogadoebasTan<br />
urTierTobis specialist devid terkelsenis azriT:<br />
`imisTvis, rom Setyobineba miiRos samizne auditoriam,<br />
Setyobineba unda iyos mkafio da SeZlos miipyros<br />
auditoriis yuradReba. aseve unda iyos sarwmuno,<br />
dasamaxsovrebeli da moqmedebis mastimulirebeli,<br />
romelime am komponentis uqonloba mTeli Setyobinebis<br />
marcxs niSnavs~.<br />
`auditoriis gacnobierebulobisa da Setyobinebis<br />
gagebasTan mWidrod aris dakavSirebuli auditoriis<br />
aRqmisa da damokidebulebis cvlileba. am cvlilebis<br />
dadgenis ZiriTad teqnikad miiCneva e. w. ZiriTadi xazis<br />
kvleva~. ZiriTad xazis kvleviT xdeba auditoriis<br />
damokidebulebisa da sazogadoebrivi azris Seswavla<br />
sazogadoebasTan urTierTobis kampaniis dawyebamde, misi<br />
1<br />
raisi q., „SevicnoT momxmarebli (momxmareblis qceva)“, Tb., 2001, gv.<br />
5.<br />
133
dodo WumburiZe<br />
msvlelobisas da misi damTavrebis Semdeg~. 1<br />
mesijis (sakvanZo ideis) Camoyalibeba da miznobriv<br />
jgufebSi gavrceleba sakomunikacio strategiis<br />
Semadgeneli nawilia. sakvanZo idea warmatebad miiCneva,<br />
rodesac sazogadoeba Rebulobs mas.<br />
komunikacia sasicocxlod aucilebelia nebismieri<br />
sferosTvis, maT Soris _ kulturis sferosTvis.<br />
igi Tanamedrove organizaciuli sistemis swori<br />
funqcionirebis erT-erTi umTavresi pirobaa.<br />
komunikaciaTa nakadi gansazRvravs organizaciis<br />
ganviTarebis mimarTulebasa da dinamikas.<br />
mniSvnelovania ukukavSiri mayureblisgan. ukukavSiris<br />
gagebisTvis arsebobs ormxrivi komunikacia. calmxrivi<br />
komunikacia mxolod avrcelebs informacias gamgzavnidan<br />
mimRebamde. is ar aris efeqturi. ufro Sedegiania<br />
ormxrivi komunikacia, romlis Sedegadac dialogi<br />
myardeba gamgzavnsa da mimRebs Soris.<br />
komunikacia miznad isaxavs sakvanZo ideebisa da<br />
mniSvnelovani informaciis gadagzavnas erTi gonebidan<br />
meoreSi. Setyobinebis gadacema-miRebis procesSi erTerTi<br />
mniSvnelovani faqtoria auditoriis azri.<br />
socialuri qselebi ormxrivi komunikaciis kargi<br />
saSualebaa, radgan iTvaliswinebs interaqtiul<br />
saubrebs. onlain samyaroSi urTierTobiT momxmareblebi<br />
srulad akontroleben TavianT gamocdilebas da isini<br />
motivirebulni arian daukavSirdnen sxva momxmareblebs<br />
am gamocdilebis gasaziareblad. am SemTxvevaSi isini<br />
ufro `marketerebi~ arian, vidre momxmareblebi.<br />
socialur qselebSi Cadebul investiciebze ukugdeba<br />
yovelTvis ar SeiZleba gaizomos fulad erTeulebSi,<br />
organizaciis cnobadoba SeiZleba aseve Sefasdes<br />
wevrebis/fanebis raodenobiT, STabeWdilebis raodenobiT<br />
aqtiuri momxmarebelTa ricxovnobiT, komentarebisa da<br />
1<br />
uilkoqsi d., kameroni g., `sazogadoebasTan urTierTobis strategia<br />
da praqtika~, Tb., 2011, gv. 205.<br />
134
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
,,laiqebis~ raodenobiT, xmis gavrceleba _ kedelze<br />
gagzavnili postebiT, megobrebis mowvevebze reagirebebis<br />
raodenobiT da a. S.<br />
oTxi ZiriTadi motivi amoZravebs momxmarebels<br />
socialuri mediis gamoyenebisas, esenia: dakavSireba, Seqmna,<br />
moxmareba da kontroli.<br />
Teatris menejerma unda gaiTvaliswinos, rom<br />
socialur media ar aris tradiciuli marketinguli<br />
komunikaciis erT-erT saSualeba. socialuri mediagaremos<br />
Tavad momxmareblebi akontroleben.<br />
TiTqmis yvela moqmed qarTul Teatrs aqvs Facebook–<br />
is gverdi, es kargia da ukeTesi iqneba, meti Zalisxmeva<br />
rom daixarjos maT efeqturad gamoyenebaze, kerZod,<br />
mayurebelTa mozidvaze da damokidebulebaTa kontrolze.<br />
mayureblis informirebasTan erTad, droulad unda<br />
moxdes dasmul SekiTxvebze pasuxis gacema da mayurebelTa<br />
interesis SeZlebisdagvarad dakmayofileba.<br />
zemoaRniSnulidan gamomdinare Facebook-i unda<br />
marTos kompetenturma pirovnebam, romelic Rirseulad<br />
warmoaCens Teatris imijs da reputacias. rogorc amboben<br />
_ ar arsebobs cudi SekiTxvebi, arsebobs cudi pasuxebi<br />
da imavdroulad, arsebobs cudi kiTxvebisgan Tavis<br />
aridebis gzebi da xerxebi. es yvelaferi kompetenciasa<br />
da gamocdilebas iTxovs.<br />
socialur media-garemoSi marketerebs unikaluri<br />
SesaZleblobebi eZlevaT _ SeimuSaon socialuri mediaprogramebi,<br />
romlebic mibmuli iqneba Teatris, rogorc<br />
brendis, cnobadobasTan, klientis brendTan dakavSirebasa<br />
da xmis gavrcelebasTan.<br />
socialuri qselebis ukidegano SesaZleblobebis<br />
miuxedavad, igi ver Caanacvlebs organizaciis vebgverds.<br />
`veb-gverdebi erTmaneTisagan Sinaarsobrivad da<br />
Tvisobrivad gansxvavdebian. veb-gverdis yvelaze mTavari<br />
tipi korporaciuli veb-gverdia. igi iqmneba myidvelis<br />
135
dodo WumburiZe<br />
keTilganwyobis Sesaqmnelad _ ufro, rogorc gayidvis<br />
sxva arxebis damatebad, vidre kompaniis produqciis<br />
pirdapiri gayidvisaTvis~. 1 misi meSveobiT organizaciebs<br />
SeuZliaT mouTxron internetmomxmareblebs da miznobriv<br />
jgufebs sakuTari saqmianobis Sesaxeb, gamoaqveynon<br />
proeqtebi, daicvan sakuTari pozicia.<br />
Teatris veb-gverdi unda iyos aRqmadi, informaciuli,<br />
kreatiuli da ara zedmetad `gadapranWuli~. swored<br />
amitom igi unda Seqmnas profesionalma. kargi veb-gverdi<br />
niSnavs, rom minimum erTi wlis ganmavlobaSi ar gaxdeba<br />
saWiro axali funqciebis damateba an/da misi mTlianad<br />
gadakeTeba.<br />
maqsimaluri yuradReba unda mieqces dizains da<br />
navigaciis struqturas. aseve gverdze mocemuli<br />
informacia unda iyos kompaqturi da mokle. mTavria, rom<br />
veb-gverdze mocemuli informacia xSirad axldebodes<br />
da dauSvebelia sakontaqto informaciis uzustoba (ar<br />
miTiTeba) sxva SemTxvevaSi misi arseboba azrs kargavs.<br />
denis uilkoqsis ganmartebiT: „sazogadoebasTan<br />
urTierToba aris marTvis funqcia, romelic afasebs<br />
sajaro, sazogadoebriv damokidebulebebs, ayalibebs<br />
pirovnebis an organizaciis midgomebsa da procedurebs<br />
sazogadoebrivi interesis mimarT da gegmavs da<br />
aRasrulebs moqmedebaTa programas sazogadoebrivi<br />
gageba-mxardaWerisa da moTminebis mopovebis mizniT~.<br />
sareklamo kampania, rarig momxibvleli da kreatiuli<br />
ar unda iyos, erTjeradad sakmarisi ver iqneba produqtis/<br />
speqtaklis popularizebis, an/da misi myidvelunarianobis<br />
gasazrdelad. erTguli mayureblis wasaxaliseblad aseve<br />
araa sakmarisi erTjeradi waxaliseba. sakomunikacio<br />
strategia da aseve loialuri momxmareblis waxalisebis<br />
strategia unda iyos droSi gawerili da Teatris mTavar<br />
1<br />
amstrongi g., kotleri f., `marketingis safuZvlebi, Tb., 2006, meSvide<br />
gamocema, gv. 604.<br />
136
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
mizanze orientirebuli. pasuxi unda gaeces Semdeg<br />
kiTxvebs: vin gvinda iyos `Cveni Teatris~ mayurebeli?<br />
da ras viTxovT Cveni erTguli mayureblisgan?~<br />
xSirad saWiro xdeba erTi da imave produqtis<br />
win wasawevad ramdenime saxis reklamis Seqmna, raTa<br />
momxmareblisaTvis mosabezrebeli ar iyos erTi da<br />
igive saxis reklama da sareklamo mesijebi. sareklamo<br />
Setyobinebebis da maTi SeTavazebis cvla saWiroa maSin,<br />
Tu produqtze moTxovna iklebs. produqtis arasaTanado<br />
xarisxi masze moTxovnis klebis winapirobaa. swored<br />
amitom,rodesac warmatebul Sedegze varT orientirebuli,<br />
arasdros unda dadges eWvqveS produqtis/speqtaklis<br />
xarisxi.<br />
organizaciebi, maT Soris kulturis sferoSi<br />
moRvawe organizaciebi, yoveli axali produqtis/<br />
speqtaklis waxalisebasa da popularizebas axorcielebs<br />
erTiani sakomunikacio strategiis mixedviT, romelic<br />
moicavs: sazogadoebasTan urTierTobas (PR), reklamas<br />
da individualur gayidvebs. yovelive zemoaRniSnulis<br />
Sedegad vRebulobT produqtze moTxovnis zrdas.<br />
Cven gvesmis,rom Teatris arseboba mayureblis gareSe<br />
warmoudgenelia, swored amitom, Teatris sakomunikacio<br />
strategiis avtorebma (marketingis da sazogadoebasTan<br />
urTierTobis specialistma) unda daiwyon mayureblis<br />
waxaliseba. `marketingis cnobili instrumentis<br />
gamoyenebiT kulturis menejerebs SeuZliaT miiqcion<br />
Tavisi programebisadmi imaTi yuradReba, vinc ar<br />
warmoadgens kulturis mayurebels, anu adamians,romelsac<br />
ar gaaCnia mudmivi moTxovnileba kulturisadmi~. 1<br />
Teatri unda daexmaros mayurebels _ gauCndes<br />
siamayisa da gansakuTrebulobis gancda,radgan is `Tqveni<br />
Teatris~ mayurebelia.<br />
1<br />
dragiCeviC-SeSiCi m., stoikoviCi b., `kultura, menejmenti, animacia,<br />
marketingi~, Tb., 2007, gv. 157.<br />
137
dodo WumburiZe<br />
yoveli mayurebeli erTsa da imave dros ramodenime<br />
jgufs miekuTvneba, rogorc formalurs, aseve<br />
araformalursac. yoveli maTgani aiZulebs maT garkveul<br />
valdebulebebs, _ qcevis wesebis dacvas. mizezebi,<br />
romelTa gamo adamianebi Tavs ama Tu im jgufebs<br />
akuTvneben, an sakuTar Tavs jgufebSi pouloben, _<br />
sxvadasxvaa. zogierTi mizezi Segnebuli da winaswar<br />
dagegmilia, zogierTi ki – situaciuri an viTarebaze<br />
damokidebuli.<br />
arsebobs loialuri da potenciuri momxmareblis<br />
waxalisebis strategia. erTnairad ar unda davajildovoT<br />
`erTguli~ da `Cveulebrivi~ momxmarebeli. loialurma<br />
mayurebelma unda igrZnos, rom mis erTgulebas afasebs<br />
Teatris administracia.<br />
wasaxaliseblad aprobirebuli meTodia fasdaklebisa<br />
da dagrovebis baraTebi, es ukanaskneli gvexmareba<br />
davajildovoT momxmarebeli, gansakuTrebiT isini, vinc<br />
mets ixdian.<br />
Teatris administracia loialuri programis<br />
SemuSavebisas,yovel meore Tu yovel mesame vizitis Semdeg,<br />
daasaCuqrebs Tu ara mayurebels, es misi gadasawyvetia.<br />
erTi ram Tavidanve unda iqnas gaTvaliswinebuli: nu<br />
SehpirdebiT mayurebels imas, rasac ver SeusrulebT _<br />
es maT yvelaze metad gaaRizianebT. aseve loialuri<br />
programis SemuSaveba TavisTavSi moiazrebs moqnili<br />
bazis Seqmnas, sadac Tavmoyrili iqneba Teatris yvela<br />
erTguli momxmarebeli. erTguli momxmarebeli nebismieri<br />
kulturis sferoSi moRvawe organizaciis, maT Soris<br />
Teatris `ganZia~. maT ukeT esmis Tqven mier gagzavnili<br />
sakvanZo idea/mesiji da Zalisxmevas ar daiSurebs,<br />
referentul jgufebTan daicvas Tqveni interesebi.<br />
loialuri momxmareblebi TavianTi damokidebulebis<br />
sanacvlod Rebuloben `erTgulebis tituls~ da garkveul<br />
waxalisebas. rac ufro mastimulirebelia waxaliseba,<br />
138
Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />
(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />
miT ufro aZlierebs Teatri maT mijaWvulobas.<br />
Tanamedrove sabazro ekonomikis erT-erTi mTavari<br />
principi _ `momxmarebeli aris mefe~ _ SeiZleba Teatris<br />
magaliTzec ganvazogadoT. Teatris menejmenti unda<br />
cdilobdes, erTgul mayureblebs gauCndes upiratesobisa<br />
da gansakuTrebulobis gancda, radgan is `Tqveni Teatris<br />
mayurebelia~. aRniSnuli midgoma Teatrs daexmareba<br />
pasiuri mayureblis loialur mayureblad gardaqmnaSi<br />
da zogadad mayurebelTa arealis gafarToebaSi.<br />
139
140
THEATRE STUDIES<br />
141
142
Maia Kiknadze,<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
1946 YEAR’S REGULATIONS - ABOUT THE REPERTOIRE<br />
OF DRAMATIC THEATRES AND THE MEASURES FOR<br />
THEIR IMPROVEMENT<br />
Summary<br />
In the work there is examined current political processes and Soviet<br />
demands in the cultural- educational sphere. Right management<br />
for strengthening the ideological propagandistic role was the main<br />
task of Soviet republic.<br />
The works held for the cultural-education used to require introducing<br />
some rules, what had been regulated by a number of means of<br />
directives and orders. Particular attention was payed to the problem of<br />
the tehatre repertoire.<br />
In this point of view, the central committee of Union communist<br />
Party published the resolution in 1946 August 26 about “The repertoire<br />
of dramatic theatre and events for its improvement”. Where had<br />
been sharply criticized and estimated the situation of Soviet theatre.<br />
On the basis of mentioned document, Art affair division, existing<br />
at the Georgian SSR council of Ministers had published the regulations<br />
(order# 470)<br />
About dramatic theatre repertoire and events for its improvement<br />
in 1946 yr October 4 in Tbilisi also, what first of all was aimed to<br />
bring in repertoire the written modern plays about the Soviet theme.<br />
143
144<br />
Tamar Qutateladze,<br />
Doctor of Arts<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University,<br />
Georgian theater researcher Scientific Research Center<br />
“MARY STUART” AND “FROM YESTERDAY???’’<br />
Summary<br />
In this work analyzed two interesting theatrical performances of<br />
the last seasons, - on the two central theatre stage had made “Mary<br />
Stuart” and “From yesterday!’’ by stage director Gocha Kapanadze.<br />
There are many likeness and difference between in these two<br />
performances. They clearly reply to our reality. Both of them reflect<br />
the political process, character of the power and his opponent or a<br />
servant of the power and society, which are feeling oppositional, and<br />
the logical result of his choice.<br />
At first the premiere of the performance “Mary Stuart” staged by<br />
Gocha Kapanadze arranged in the Rustaveli Theatre (on the Small<br />
Stage) on May 29, 1997. After the 15 year director had resumed<br />
production.<br />
There are many renovated performances in the history of<br />
the theater, but they were not so much superior to the original<br />
interpretations. The premiere of the renovated performance by group<br />
of the Rustaveli Theatre, which arranged on March 14, 2012, became<br />
distinguished in this sign too.<br />
If in the play “Mary Stuart” by Friedrich Schiller’’ created<br />
unisons a power struggle and the state building a growing factor, in<br />
the performance “From yesterday???’’ by Shalva Dadiani made by<br />
Gocha Kapamadze at the theatre group of Sukhumi on the stage of the<br />
Marjanishvili theater’s small stage before us appeared as an invaders<br />
policies in unison, working with local officials and a traitor, the demise<br />
of his generation, and unintentionally appeared as a his accomplice.<br />
Headline hardened and erect by a director with three question<br />
marks in the course of the presentation made clear that a century ago,<br />
many of the problems escalating.<br />
In the Georgian reality of the XXI century taking into account<br />
possible developments, it was found to have the greatest resource<br />
of classical dramaturgy. It creates opportunities for our directing<br />
adequately reflects the reality of our crisis.
Lela Tsiphuria,<br />
PhD of Art, Assistant-Professor, an author and head of Educational<br />
Vocational Program Film and TV Director at Ivane Javakhishvili<br />
Tbilisi State University<br />
DIFFERENT INTERPRETATIONS OF ONE PLAY<br />
Summary<br />
Arthur Miller’s “The Salem’s Trial” (“The Crucible”) was held<br />
at the Rustaveli theatre in February 1965. It was the first interpretation<br />
of greatest American playwright’s tragedy in Georgia.<br />
The same year A. Miller visited Georgia and he appraised<br />
Rustaveli theater play in such way: “It is decent and not sentimental,<br />
as I’ve seen on some stages. I like it, it is rather impressive, objective,<br />
with strong acting, full and monolitical”.<br />
Why Miller appraised young Georgian directors performance<br />
and what role did it play in Robert Sturua’s directive conception and<br />
in formatting his creative style?<br />
The play was premiered in a very difficult period for the Rustaveli<br />
theatre, when it’s stylistic was changing. Young director’s one of the<br />
early play responded to the problems which Georgia faced in the<br />
twentieth century. Contemporary American literature had a great<br />
influence on Rustaveli theatre repertoire.<br />
“The Salem’s Trial” premiered in 1994 at Marjanishvili theatre.<br />
It was directed by Temur Chkheidze. The scenery was designed by<br />
Shota Glurjidze.<br />
“The Salem’s Trial” was staged for several times at the Shota<br />
Rustaveli Theatre and Film Georgian State University. In the eighteens<br />
of the twentieth century the play staged by Gizo Zhordania was<br />
very popular among youngsters. Recently premiered play by Nino<br />
Lipartiani was also very successful. Arthur Miller’s characters acting<br />
caused young actors successful debut.<br />
The article is interdisciplinary and includes the research<br />
components of synthetic art performance.<br />
The production, interesting roles, conceptual scenery is reviewed<br />
according to social and political situation when the plays were<br />
staged.<br />
145
The objective of scientific research is to define actuality of this<br />
play in repertory of Georgian theater, which representative method<br />
do Georgian’s apply during the play’s interpretation and what role<br />
does Arthur Miller’s “The Salem’s Trial” (“The Crucible”) play in<br />
Georgian theatrical life.<br />
146
FILM STUDIES<br />
147
Tamta Turmanidze,<br />
The doctor of Art study<br />
An associated professor of University named after Akaki Tsereteli<br />
ALMODOVAR AND FETISHES OF CONSUMER SOCIETY<br />
Summary<br />
The article deals with the depiction of the fetishes of consumer’s<br />
society in Pedro Almodovar’s films.<br />
After the Franco dictatorship was over in Spain, the processes<br />
which took place were known under the name of „Movida` which<br />
actually means the „movement`. By eliminating the limits and<br />
abolishing bans the society got the feeling of unlimited freedom and<br />
the establishment of massive foreign cultural values.<br />
Best of all it was reflected in Pedro Almodovar ironical<br />
cinematography. In his films, this modern and nightly individual<br />
director laughs at the new fetishes established in the consumer society:<br />
popularization of violence, television converted in to religion and the<br />
church which became part of mass culture. He does this based on the<br />
Spanish Grotesque and self ironical traditions.<br />
148
Lela Ochiauri,<br />
Doctor of Art Studies, Full Professor<br />
Shota Rustaveli Theatre And Film Georgian State University<br />
BUBA – CULTURE-FILM = THE GEORGIAN HISTORY +<br />
THE GEORGIAN FILM HISTORY + FATE OF THE PERSON<br />
IN SOVIET EPOCH<br />
Summary<br />
The film which I am going to talk about is related with the<br />
“Dawn of the New Georgia”; construction of the new (fighter)<br />
State; establishing of new life style; and the first years of setting up<br />
ground for Soviet Cinematography. One of the founders of Georgian<br />
cinematography is Nutsa (Nino) Ghoghoberidze (Khutsishvili) – The<br />
first Georgian female film-maker and the author of one of the first<br />
Soviet fiction films.<br />
“Buba” has been waiting for returning home - back to life for 80<br />
years since it has been made.<br />
How come that the film, despite its relevance with the soviet<br />
ideology, censorship, GSSR resolutions and requirements, being<br />
set to the art of cinematography and after being recognized, was<br />
almost lost physically and even scratched out from the history of the<br />
cinematography?<br />
Nutsa Ghoghoberidze had spent 10 years in exile. It is natural that<br />
the art and the name of the “enemy of motherland” had been destructed<br />
and annihilated and especially from the field of cinematography.<br />
“Buba” was a documentary-fiction film comprised of 5 parts,<br />
narration of which was developed in a specific form: a tourist enjoys<br />
the nature and the reality of Racha (one of the picturesque regions of<br />
Georgia); he visits every corner of Racha, drinks spring water saying<br />
a toast expressing appreciation to nature and gets introduced to the<br />
life of the local residents. His “impressions” are “dubbed” by titles<br />
carrying agitation character but still maintain some irony. Though the<br />
titles are politically correct they still carry the main idea to say.<br />
The film designer David Kakabadze just the same way as in the<br />
film “Jim Shvantee” showed a very important plastic and artistic<br />
personage, Buba. The film director together with the cameraman<br />
and the designer of the film use the edition principles of so called<br />
149
poetic films, which was newly invented and implemented in Georgian<br />
cinematography like in European-American cinematography. The<br />
emphasis is put on plastic artistic decision of the film.<br />
They say that Nutsa Ghoghoberidze “could not go up against”<br />
the power of such a big film-maker as Mikheil Kalatozishvili, the<br />
author of the film “Jim Shvantae” and she actually was influenced by<br />
his art. It was pretty natural and understandable as the language of<br />
cinematography was in the process of development at that time and<br />
the film-makers were seeking, experimenting, and discovering new<br />
faces by using existing experience of different forms and qualities.<br />
“Culture-film” – such as “Buba” in given case – according to<br />
different viewpoints is a cognitive, propagandist, agitating film,<br />
which on one hand introduces Racha (one of the picturesque regions<br />
of Georgia), its nature and curing mineral waters; and on the other<br />
hand, it describes hard life in Racha mountains and in General in old<br />
Georgia. According to the film existing social and physical hardship<br />
is supposed to be replaced by new Georgia – the old to be replaced<br />
by the new, joyful existence of happy people and new industrial<br />
constructions . . .<br />
Such method – opposing new with old – was a way of expression<br />
characterized for the first decades of the Soviet movie development and<br />
an obligatory decision at the same time. People were to be convinced<br />
what an amazing life the new era brought to them and film-makers<br />
were the ones who were supposed to do so.<br />
Nutsa Ghoghoberidze as a film-maker was a victim of the era from<br />
this point of view and she had to follow the “force of fate”, which had<br />
no “detaining dams”, except, she could use only one way: before<br />
30-ies of XX century she still could oppose the ideological servitude<br />
by the means of decision of artistic tasks by using plastic, creatively<br />
aesthetic cinematographic modes.<br />
“Buba” is an example of such opposition and creative quest.<br />
150
UNIVERSITY ‘S Ph.D PROGRAM<br />
Maka Vasadze,<br />
PhD Student of the Theatre Study Direction<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Prof. Mikheil Kalandarishvili<br />
ROBERT STURUA’S GEORGIAN SHAKESPEARIAN<br />
Part II<br />
KING LEAR<br />
Summary<br />
Struggling for power and thrown is also reflected in the “Macbeth”<br />
too. The crown for what the ruthless struggle is unleashed, again ends<br />
for the benefit of vicious and merciless person… The human sins<br />
and purity was revealed more sharply in this performance. Directing<br />
language of Robert Sturua in “Macbeth” is far from “existing” scenic<br />
relationships, and vital details. As if, everything here is going on the<br />
bound of utter tenseness. Performance isn’t loaded with effects, but a<br />
viewer feels director’s inexhaustible fantasy at the same time. Existing<br />
country around Macbeth is striving for the power in the performance.<br />
Now one is sinless in this Universe. Everyone is equal and all dream<br />
about the crown. In the struggle for Royal crown, sometimes one wins<br />
sometimes the other.<br />
In the “Macbeth” of Robert Sturua – Zaza Papuashvili’s Macbeth<br />
and Nino Kasradze’s lady Macbeth are younger than they are in the<br />
play, their surrounding is rejuvenated also.<br />
Macbeth has got heroic and famous past according to Shakespeare.<br />
There is no past in the interpretation of Robert Sturua. As if, he gets in<br />
this world without having his past, any he must get know himself by<br />
the struggle and aggression.<br />
To go the different way is characteristic for Robert Sturua’s<br />
theatre language and theatre esthetics. At the same time he manages<br />
to describe his intention. Even in this case, Robert Sturua’s magic<br />
women are the formal art method, metaphor.<br />
Evil and kindness aren’t sharply isolated in the performance,<br />
151
as there is erased bound between alive or dead. Dead people aren’t<br />
buried in the “Macbeth’. As if they are thrown on a huge landfill.<br />
Once killed persons again continue their life not only in the dreams<br />
of Macbeth and his wife, but also in reality. They are rising from the<br />
dead for their personal revenge; kindness and justice are far from<br />
these people. Devil of Macbeth makes once killed people being in the<br />
group of opposition. Life and death is united against Macbeth’s devil.<br />
The clowns of Shakespeare are different in Sturua’s performances.<br />
In this case the clown is an obedient, ingratiated subordinated<br />
person, who has absolutely lost his human dignity. Robert Sturua and<br />
choreographer Gia Marghania created Macbeth’s and lady Macbeth’s<br />
unusual plastic draft. They raised tragic and strange love of this couple<br />
from the death. Simultaneous spreading of several actions on the stage<br />
is characteristic for the theatre language of director Robert Sturua. It<br />
happens in Macbeth too. It is enough if we remember the episode,<br />
when Malcolm and his partners are planning conspiracy against<br />
Macbeth on one side of the stage, but on the other side of the stage<br />
there is frightened lady Macbeth’s feeling of regret and mortal agony.<br />
Metaphorical understanding of the action of the personages is<br />
significant for Robert Sturua. The talk is about the accent of so called<br />
“Evil hands” of the active persons. Hands are disclosing intentions of<br />
the heroes in some episodes.<br />
The fact is significant that in the end of the performance the<br />
director even stopped Macbeth of playing football with cut head of<br />
human. It was the metaphorical method of director.<br />
152
Aleko Gelashvili,<br />
PhD student,<br />
The history and Theory of choreographic Art,<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Prof. Anano Samsonadze<br />
DANCING-PRAYING FIGURES<br />
Summary<br />
The symbol (phallus) of masculine power of fecundation and its<br />
unusual condition such as high uplifted hands, which was depicted on<br />
the pottery fragment had been identified among the anthropomorphic<br />
figures’ characteristic signs, which could be perceived as the gesture<br />
of the prayer and also the dancer’s pose. Among these figures, most<br />
of all, the dynamics is noticeable in the case of depicted figures on<br />
the fragments of the dish was founded on Arukhlo and on the hill of<br />
Imiri, with having black surface. The hands of Arukhlo Gori figures<br />
are given in completely open and extremely strained situation,holding<br />
away from himself. The same could be said about the legs, as if, the<br />
figures are in the posture of jumping.<br />
The hands of Imiri Gori figure are high uplifted. The legs come<br />
out from the body with the angle of approximately 45 degree and it is<br />
so bent in the joint of the knee, as if he is squatted down. (in so called<br />
plies).<br />
If we attentively look at the figure of Imiri Gori, we could see<br />
him in the movable condtion. It is obvious, that body burden is not<br />
equally divided on the both feet, body is moved on the right from us,<br />
accordingly the body burden had been moved on the left leg, so right<br />
leg could be in the air.<br />
If it could be possible to change the condition of the legs of Imiri<br />
dish fragment’s figure of having black surface, i.e. moving the body<br />
burden from the figure’s left leg to the right one and such action<br />
could be repeated for the several times, we will obviously get the<br />
“Two steps” dance movement of figure with uplifted hands. Similar<br />
examples of Imir-Arukhlo Gori’s human images are found in many<br />
parts of the world, but the Georgian anthropomorphic figures reveal<br />
iconographic similarities to the figures given on the rock relief of<br />
153
“Val Camonica”.This similarity indicates the level of creative<br />
development (not only creative) of the modeler and cutter of these<br />
figures, the authors of being far from each other used to imagine the<br />
parts of the human body and it wasequally carried out on unconscious<br />
ground. It is also important that dancing praying figures of Imiri and<br />
Arukhlo Gori ichnographically resembles and relates to the image<br />
of Quncula – the first sign of Ozni’s pottery Bowl, dated back to the<br />
Bronze age – Eneolith and to Rekhi’s “dancing monster “ dated by<br />
IX-VII centuries BC. By N. Vacheishvili.<br />
154
Mzia Zautashvili,<br />
PhD student, Performing Art, TV directing,<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Prof. Sandro Vakhtangovi<br />
WHERE HAS THE AUDIENCE DISAPPEARED?<br />
Summary<br />
TV field stands in the face of Global changes. The experts of<br />
broadcasting technologies couldn’t have broadcasted the future image<br />
of TV yet. The hologram Television had been already invented in<br />
the technical components, which lays on the table like a sheet and<br />
projection of visual is in the space form of communication with<br />
audience and also content is the material of analysis. If until know,<br />
the monopolist of spreading information and forming the opinion of<br />
society used to be the professional journalists and media-persons, now<br />
internet equalized everyone.<br />
Anyone can use communicative space by sharing his own opinion,<br />
stories and chosen materials.<br />
Formally, two poles of mass- media exist: Media of commercial<br />
structure and authority – traditional TV broadcasting and the media of<br />
society – in the form of “Social Network” by the all statistics. It is clear,<br />
that the viewer chooses “Social network” for communication. Old age<br />
category and the low- income segment of society remains to TVs.<br />
The popularity of internet and especially “Social communication”<br />
increases from year to year. Traditional TV broadcasting stays without<br />
audience and time to time loses its sense.<br />
There is an opinion, that the future of TV is in the sites with attached<br />
version of the multi-functional communicating gadget. Viewer could<br />
choose the program at any time, convenient and interesting for him.<br />
Today, if it is interesting to get know where the viewer is, answer<br />
is simple, the audience is in an interesting space for him. We should<br />
ask the question otherwise – Where is TV? Moreover, where is the<br />
Georgian TV?<br />
1<strong>55</strong>
156<br />
Natia Meparishvili,<br />
PhD Student<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Prof. Zvizd Dolidze<br />
STEVEN SPIELBERG – “THE AMERICAN DREAM”<br />
Summary<br />
Born on December 17 1946 in Cincinnati, Spielberg’s childhood<br />
was fairly mobile, including time spent in Northern California and<br />
most famously Phoenix, Arizona. Countless interviews with him,<br />
especially up until The Color Purple, (although his interviews for<br />
Saving Private Ryan returned to the Phoenix years) testify to his time<br />
in Phoenix being when he discovered filmmaking, rapidly writing and<br />
directing his own short films, including Escape to Nowhere and<br />
most famously Firelight, his three-hour epic which he even managed<br />
to have screened locally at a cinema. In a 1985 interview with Time<br />
magazine and a piece of self-penned material, Spielberg explained<br />
how ‘I dream for a living. I use my childhood and go back there for<br />
inspiration.’<br />
At the age of twenty-one, Spielberg found himself directing<br />
Hollywood great Joan Crawford in his first TV piece, an episode<br />
of Night Gallery, called Eyes. From all accounts, on the shoot for<br />
the show, Spielberg swiftly learnt that Hollywood is a relationship<br />
business. When you consider the pattern of Spielberg’s career it<br />
seems fair to say that he has not only been a master manipulator<br />
of audience emotion but also of the business – ‘the skullduggery of<br />
movie-making’ as he once described it in one of his many infectiously<br />
energetic interviews.<br />
The name Spielberg brings us to what is almost too neat a meaning:<br />
Play Mountain. It is a suitable tag for a storyteller whose films have<br />
so often converted life into a playground, in which characters learn<br />
and are illuminated about their own potential. His films as a whole,<br />
as an experience, could be said to work in this way, and on many<br />
occasions this sense of playfulness is spiked with a very vivid sense<br />
of menace so that sometimes we do not know whether to giggle or<br />
scream.
Over the years, Spielberg’s films have shifted from being about<br />
mothers caring for endangered and lost children (usually boys or even<br />
men) to fathers learning to care for sons (and some- times daughters),<br />
whether literally (Hook) or more usually symbolically (Empire of the<br />
Sun, Indiana Jones and the Temple of Doom, Always, Indiana Jones<br />
and the Last Crusade, Saving Private Ryan, Jurassic Park, Schindler’s<br />
List, Amistad).<br />
Spielberg has received his fair share of criticism for his work – for<br />
being too sentimental (after ET some critics perceive his work taking<br />
a downturn), too facile (Jurassic Park and Schindler’s List in the same<br />
year?), too focused on spectacle rather than substance, prone to happy<br />
endings no matter how traumatic the story and its stated claims to<br />
truth.<br />
In more recent years Spielberg has moved away from the story<br />
settings and images that his name-making films often drew on. Yet,<br />
even now, almost thirty years into his career, Spielberg continues to<br />
populate his movies.<br />
157
Maya Gvinjilia,<br />
Ph.D student of Culture Management,<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Prof. Miron Tugushi<br />
ANIMATION ACTIVITIES IN TOURISM BUSINESS<br />
Summary<br />
The tourist animation is comparatively a new direction in tourism.<br />
This is an important element of specific and original tourism product<br />
and tourism program. More and more people professionally involved<br />
in tourism understand that accommodation, food, and transportation<br />
services for guests are not enough. A different kind of service needs<br />
to be included – one that satisfies the spiritual needs of people. This is<br />
precisely what tourist animation is about.<br />
The tourist animation represents one form of service. It has as<br />
unique objective that to let the tourists to have fun, involving them<br />
in activity of game, dance, humour, sport and other kind of diversion.<br />
Animation is closely related to the personality of animators. Tourist is<br />
actively involved in action.<br />
Animation requires a high level of professionalism. It is a wellplanned,<br />
organized, and managed tourist service. Effective animation<br />
elevates the mood and makes tourists’ leisure time more meaningful.<br />
A tourist enterprise can describe itself as successful only if it takes<br />
into account animation and invests a substantial amount of time and<br />
effort into its development. In most cases, animation can be the key<br />
to success.<br />
Animated services is one of the most effective way to attract<br />
guests. This additional service allows visitors to get positive emotions<br />
and be satisfied, to have a desire to return to this place again. Thus it<br />
contributes to the hospitality image of the country.<br />
158
Dodo Chumburidze,<br />
Ph.D student of Management of culture<br />
Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />
Head of the program: Asoc. Prof. Nino Sanadiradze<br />
THEATRE COMMUNICATION STRATEGY<br />
WITH TARGET GROUPS<br />
(Concept of attraction and ‘admiring’ of audience)<br />
Summary<br />
Each work of art itself means two main aspects the time of creation<br />
and perception of work. The problem of theatre’s audience does not<br />
lose the actuality. Therefore, the theme „Theatre communication<br />
strategy with target groups (Concept of attraction and ‘admiring’<br />
of audience)“ is about the theatre, as a cultural product’s particular<br />
characteristics and specification of target audience.<br />
The theme also includes: what kind of influence has the principles<br />
of market economy on the cultural sphere; how it is possible to expand<br />
the scope of theatre’s audience and to rouse the interest;<br />
What should be clear in the theatre’s public relations strategy and<br />
how should encourage devotion of loyal audience;<br />
How can be conducted the theatre’s communication strategy, in<br />
order to be possible to transform the potential audience into loyal<br />
audience.<br />
159
160