12.05.2015 Views

saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)

saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)

saxelovnebo mecnierebaTa Ziebani #2 (55)

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa<br />

da kinos saxelmwifo universiteti<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film<br />

Georgian State University<br />

<strong>saxelovnebo</strong> <strong>mecnierebaTa</strong><br />

<strong>Ziebani</strong><br />

<strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />

ART SCIENCE STUDIES<br />

<strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />

gamomcemloba `kentavri~<br />

Tbilisi _ 2013


UDC(uak) 7(051.2)<br />

s-364<br />

saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos<br />

saxelmwifo universiteti<br />

<strong>saxelovnebo</strong> <strong>mecnierebaTa</strong> <strong>Ziebani</strong> <strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />

saredaqcio sabWo<br />

giorgi<br />

CarTolani<br />

Teo xatiaSvili<br />

Tamar cagareli<br />

literaturuli<br />

redaqtori<br />

mariam iaSvili<br />

krebulisaTvis mowodebuli<br />

masala uzrunvelyofili unda<br />

iyos Sesabamisi samecniero<br />

aparatiT. Tan unda axldes<br />

monacemebi avtoris samecniero<br />

kvalifikaciis Sesaxeb qarTul<br />

da inglisur enebze, agreTve<br />

naSromis inglisurenovani<br />

reziume.<br />

garekanis dizaini<br />

levan dadiani<br />

dakabadoneba<br />

ekaterine<br />

oqropiriZe<br />

gamomcemlobis<br />

xelmZRvaneli<br />

maka vasaZe<br />

krebulis stamburi gamocema<br />

egzavneba sxvadasxva<br />

saerTaSoriso kvleviT centrs.<br />

naSromebi mogvawodeT da<br />

cnobebisaTvis mogvmarTeT:<br />

0102, Tbilisi, daviT aRmaSeneblis<br />

gamziri #40, saqarTvelos SoTa<br />

rusTavelis Teatrisa da kinos<br />

saxelmwifo universiteti,<br />

II korpusi.<br />

tel/faqsi: +995 (32) 2943728<br />

mob: +995 (95) 305 060<br />

+995 (77) 288 750<br />

E-mail: mariamiashvili@yahoo.com<br />

Web: www.tafu.edu.ge


Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Art Science Studies <strong>#2</strong> (<strong>55</strong>), 2013<br />

Editorial Group<br />

GIORGI<br />

CHARTOLANI<br />

TEO KHATIASHVILI<br />

TAMAR TSAGARELI<br />

Literary Editor<br />

MARIAM IASHVILI<br />

Cover Design<br />

LEVAN DADIANI<br />

Book Binding<br />

EKATERINE<br />

OKROPIRIDZE<br />

Head of Publishing<br />

House<br />

MAKA VASADZE<br />

Materials supplied for the<br />

volume should be provided<br />

with corresponding scientific<br />

appliance. Paperwork<br />

concerning author’s academic<br />

qualification and summary of<br />

work should be attached in<br />

Georgian and English languages.<br />

Printed version of the volume is<br />

sent out to various international<br />

research centers.<br />

Works should be supplied under<br />

the following contact:<br />

0102, Tbilisi, Davit<br />

Agmashenebeli Avenue #40<br />

Shota Rustaveli Theatre and<br />

Film Georgian State University<br />

Second Block<br />

Tel/Fax: +995 (32) 2943728<br />

Mob: +995 (95) 305 060<br />

+995 (<strong>55</strong>) 288 750<br />

E-mail: mariamiashvili@yahoo.com<br />

Web: www.tafu.edu.ge


Teatrmcodneoba<br />

e o a<br />

sarCevi<br />

maia kiknaZe<br />

1946 wlis debuleba –<br />

dramatuli Teatrebis repertuarisa da<br />

misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb ............................................9<br />

Tamar quTaTelaZe<br />

`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~ ..........................................16<br />

lela wifuria<br />

erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi .....................................32<br />

kinomcodneoba<br />

o n o TamTa TurmaniZe<br />

almodovari da momxmarebelTa<br />

sazogadoebis fetiSebi ............................................................................53<br />

lela oCiauri<br />

kulturfilmi `buba~ =<br />

saqarTvelos istorias + qarTulikinos istoria +<br />

pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi ..........................................................60<br />

doqtorantTa<br />

o t samecniero e statiebi<br />

t i<br />

maka vasaZe<br />

robert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III<br />

`makbeti~ ......................................................................................75<br />

aleko gelaSvili<br />

`mrokav-mlocveli figurebi~ ...............................................................93<br />

mzia zautaSvili<br />

sad gaqra mayurebeli? ..............................................................................103<br />

naTia mefariSvili<br />

stiven spilbergi -<br />

axdenili „amerikuli ocneba“ ..............................................................112<br />

4


maia Rvinjilia<br />

animaciuri saqmianoba turistul biznesSi ................................121<br />

dodo WumburiZe<br />

Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan*<br />

(mayureblis mozidvis da<br />

`aRfrTovanebis~ koncefcia) ................................................................129<br />

5


CONTENTS<br />

THEATRE STUDIES<br />

Maia Kiknadze<br />

1946 YEAR’S REGULATIONS - ABOUT THE<br />

REPERTOIRE OF DRAMATIC THEATRES AND THE<br />

MEASURES FOR THEIR IMPROVEMENT .....................143<br />

Tamar Qutateladze<br />

“MARY STUART” AND “FROM YESTERDAY???’ ...................144<br />

Lela Tsiphuria<br />

DIFFERENT INTERPRETATIONS OF ONE PLAY ...............145<br />

FILM STUDIES<br />

Tamta Turmanidze<br />

ALMODOVAR AND FETISHES OF<br />

CONSUMER SOCIETY ..................................................................148<br />

Lela Ochiauri<br />

BUBA – CULTURE-FILM - REFLECTION OF THE ERA .........149<br />

UNIVERSITY ‘S Ph.D PROGRAM<br />

Maka Vasadze<br />

ROBERT STURUA’S GEORGIAN SHAKESPEARIAN<br />

Part II<br />

KING LEAR ................................................................................151<br />

Aleko Gelashvili<br />

DANCING-PRAYING FIGURES ...............................................153<br />

Mzia Zautashvili<br />

WHERE HAS THE AUDIENCE DISAPPEARED? ...................1<strong>55</strong><br />

Natia Meparishvili<br />

STEVEN SPIELBERG – “THE AMERICAN DREAM” ................156<br />

Maya Gvinjilia<br />

ANIMATION ACTIVITIES IN TOURISM BUSINESS ...............158<br />

Dodo Chumburidze<br />

THEATRE COMMUNICATION STRATEGY<br />

WITH TARGET GROUPS<br />

(Concept of attraction and ‘admiring’ of audience) ............................159<br />

6


Teatrmcodneoba<br />

7


maia kiknaZe<br />

1946 wlis debuleba –<br />

dramatuli Teatrebis repertuarisa da<br />

misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />

xelovanisa da saxelmwifos urTierToba, sabWoTa<br />

epoqis arsebobis sxvadasxva etapze, gansxvavebuli<br />

politikuri aqcentebiT xasiaTdeboda. Sesabamisad, _<br />

saxelmwifos damokidebuleba da moTxovnebic xelovanTa<br />

mimarT,ama Tu im periodSi socialur-politikuri garemos<br />

gaTvaliswinebiT dadgenili wesebiT regulirdeboda.<br />

magaliTad,meore msoflio omis damTavrebis pirvel wlebSi,<br />

erT-erT mZime periodSi, roca xalxSi Cacxra faSizmze<br />

gamarjvebis eiforia,sabWoTa kavSiri urTulesi realobis<br />

winaSe dadga, _ yvelaferi, rac omis dros daingra,<br />

sabWoTa xalxebs unda aeSenebinaT. qveyanaSi arsebobda<br />

sasursaTo krizisi. purs gramebiT urigebdnen `baraTebis~<br />

saSualebiT. Tavi iCina pesimisturma ganwyobilebam.<br />

saWiro gaxda kulturul-saganmanaTleblo saqmianobis<br />

sferoSi ideologiuri propagandis sworad warmarTva.<br />

xuTwliani gegmis Sesrulebac ki yvela kulturulsaganmanaTleblo<br />

dawesebulebis mTavari amocana gaxda.<br />

radiokomunikaciebis gamarTva da filmebis Cveneba<br />

raionul centrebsa da soflebSi saxelmwifos mTavar<br />

sazrunavad iqca. muzeumebs evalebodaT eqspoziciis<br />

saSualebiT, saukeTeso adamianebisa da sawarmoebis,<br />

sabWoTa meurneobisa da kolmeurneobebis miRwevebis<br />

demonstrireba. kulturul-aRmzrdelobiTi muSaobis<br />

Catareba garkveuli wesebis SemoRebas moiTxovda, rac<br />

mTeli rigi direqtivebiTa da brZanebebis saSualebiT<br />

regulirdeboda.<br />

1946 wlis 14 agvistos miiRes sakavSiro centraluri<br />

komitetis dadgenileba 1 leningradSi gamocemuli<br />

1<br />

ix. gazeTi `pravda~. 1946, #198.<br />

9


maia kiknaZe<br />

Jurnalebis _ `zvezdasa~ da `leningradis~ Sesaxeb,sadac<br />

mkacrad iyo gakritikebuli axmatovas `pesimisturi~<br />

leqsebi (`pesimizmiTa da dacemulobis suliskveTebiT<br />

gaJRenTili poezia zians ayenebs axalgazrdobas da<br />

amdenad Seuwynarebelia sabWoTa literaturaSi~)<br />

da zoSCenkos `uideo~ moTxrobebi. misi `maimunis<br />

Tavgadasavali~ 1 ki sabWoTa yofa-cxovrebis amsaxvel<br />

uxams paskvilad iyo miCneuli. Jurnalma `bolSevikma~<br />

zoSCenkos Semoqmedebis Sefasebisas mas `literaturis<br />

naZiralac~ ki uwoda,sabWoTa weswyobilebisa da sabWoTa<br />

adamianis maxinj, regven, obivateluri gemovnebisa da<br />

karikaturulad gamosaxvis gamo. bunebrivia, zoSCenkosa<br />

da axmatovas SemoqmedebasTan erTad, aRniSnuli<br />

Jurnalebi, romlebmac maT nawarmoebebs literaturuli<br />

tribuna dauTmes, aseTi saxiT veRar iarsebebdnen.<br />

marTalia, Jurnalebis redaqtorebi (saianovi, lixarevi),<br />

romlebic seriozuli `politikur Secdomebs uSvebdnen~,<br />

Tanamdebobidan ar mouxsniaT, magram mkacri kontroli<br />

dauweses. jer Jurnal `leningradis~ gamocema Sewyvites<br />

da maTi literaturuli Zalebi `zvezdaSi~ gadaisroles,<br />

Semdeg mTavar redaqtorad sakavSiro kp (b) centraluri<br />

komitetis propagandis sammarTvelos ufrosis moadgile<br />

amx. egolini dauniSnes.<br />

mTel imperiaSi gaCaRda brZola sabWoTa literaturisa<br />

da xelovnebis `maRali idealebis~ dasacavad. am<br />

TvalsazrisiT,gansakuTrebiT yuradReba mieqca Teatrebis<br />

repertuaris problemas. 1946 wlis 4 oqtombers<br />

TbilisSi gamoqveynda brZaneba #470 `dramatuli<br />

Teatrebis repertuarisa da misi gaumjobesebis<br />

RonisZiebaTa Sesaxeb~. 2<br />

saqarTvelos mTavrobis dadgenileba iyo gamoZaxili<br />

sakavSiro komunisturi partiis (b) centraluri<br />

1<br />

ix. gazeTi `zvezda~. 1946, #5-6.<br />

2<br />

krebuli dadgenilebisa da gankargulebebisa xelovnebis ganviTarebis<br />

Sesaxeb, Tb., 1946.<br />

10


1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />

repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />

komitetis 26 agvistos dadgenile bisa `dramatuli<br />

Teatrebis repertuarisa da misi gaumjobesebis<br />

RonisZiebaTa Sesaxeb~, 1 sadac mkacrad gakritikebulia<br />

sabWoTa Teatrebis saerTo mdgomareoba.<br />

1. repertuarSi saTanado yuradReba ar eTmoboda<br />

sabWoTa Temaze daweril Tanamedrove piesebs.<br />

statistikuri monacemebi Sejerda ramdenime Teatris<br />

magaliTze (samxatvro TeatrSi _ 20 speqtaklidan<br />

3 eZRvneba Tanamedrove sabWoTa cxovrebis sakiTxebs,<br />

mcire TeatrSic igive suraTia _ 20-dan 3, vaxtangovis<br />

TeatrSi 10-dan 2, leningradis puSkinis sax. TeatrSi<br />

10-dan 2, kievis frankos sax. dramatul TeatrSi 11-dan 3,<br />

sverdlovskis dramatul TeatrSi 17-dan 5 da a. S.);<br />

2. sabWoTa Temaze daweril mcire raodenobis<br />

piesebSi, sabWoTa adamianebi obivateluri gemovnebis zne-<br />

Cveulebis adamianebad iyvnen gamoyvanilni, rac qmnida<br />

damaxinjebul warmodgenas sabWoTa cxovrebaze;<br />

3. Teatris xelmZRvanelebi sabWoTa cxovrebaze<br />

daweril piesebs gamoucdel msaxiobebsa da reJisorebs<br />

andobdnen;<br />

4. istoriuli piesebis moWarbeba da burJuaziuli<br />

piesebis dadgma miuRebeli iyo;<br />

debulebaSi naTlad ikveTeba, rom sabWoTa Teatraluri<br />

cxovreba ar warmoadgenda kulturis mowinave sabWoTa<br />

ideologiisa da moralis danergvis keras, rac ar<br />

Seesabameboda mSromelTa aRzrdis interesebs. arada,<br />

sabWoTa Teatris moRvaweebs kargad unda hqonodaT<br />

gacnobierebuli,rom isini aqtiuri propagandistebi unda<br />

yofiliyvnen sabWoTa saxelmwifos politikisa.<br />

sabWoTa saxelmwifos mSeneblobis gzaze, didi<br />

yuradReba eqceoda bolSevikuri Teatraluri kritikis<br />

mniSvnelobas. am kuTxiT uaryo fiTad Sefasda Jurnalebis<br />

_ `sovetskoe iskustvosa~ da `Teatris~ muSao bac. aseTi<br />

1<br />

ix. Jurn. `bolSeviki~, 1946, #16.<br />

11


maia kiknaZe<br />

`aradamakmayofilebeli~ Teatraluri cxovrebis fonze,<br />

centraluri komiteti Teatris muSakebs amocanebs<br />

usaxavda, xeli SeewyoT sabWoTa adamianis xasiaTis<br />

saukeTeso mxareebis warmoCenasa da axalgazrda Taobis<br />

optimisturad aRzrdis saqmeSi.<br />

moskovSi gamocemuli aRniSnuli dadgenileba<br />

sxvadasxva respublikazec vrceldeboda. es iyo mkacri<br />

politikuri gadawyvetileba, romelic scildeboda<br />

Teatrebis ganviTarebis sferos. sarepertuaro<br />

politikis kritika magaliTi iyo mTeli ideologiuri<br />

sferos kritikisa. sakavSiro komunisturi partiis<br />

dadgenilebis Sedegad,farTod gaiSala propagandistuli<br />

kampania sabWoTa respublikebis aqtiuri monawileobiT.<br />

swored am konteqstSi unda ganvixiloT 1946 wlis<br />

5 seqtembers saqarTvelos komunisturi partiis<br />

centraluri komitetis mier miRebuli gadawyvetilebac<br />

`Tbilisis Teatrebis repertuarebis Sesaxeb~, romelSic<br />

gakritikebuli iyo `mSromelTa ideur-politikuri<br />

aRzrdis aqtualuri problemebis naklebad gaSuqeba~,rac,<br />

Tavis mxriv,iZleoda sababs,axali 21 seqtembris brZanebis<br />

safuZvelze qarTuli Teatris repertuaridan amoeRoT<br />

iseTi piesebi, romlebic susti iyo `ideur- politikuri<br />

da mxatvruli TvalsazrisiT~. aRniSnuli debuleba<br />

dasabuTebuli gaxldaT faqtobrivi statistikuri<br />

monacemebiT. yvela qarTul TeatrSi, gasuli saTeatro<br />

sezonis ganmavlobaSi dadgmuli 98 piesidan, mxolod 32<br />

exeboda sabWoTa cxovrebas, rac, rogorc Cans, cota iyo.<br />

repertuaris Sefasebis amgvari kriteriumebis daweseba,<br />

sadac mTavari moTxovna sabWoTa Tematikis upiratesobis<br />

damkvidreba iyo, bunebrivad xels uSlida mxatvruli<br />

xarisxis uzenaesobis principebis dacvas. repertuaric<br />

drosTan erTad icvleboda. mag., Tu meore msoflio<br />

omis wlebSi, mTavroba moiTxovda xalxSi gmirulpatriotuli<br />

suliskveTebis gaRvivebas da Teatrebic<br />

12


1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />

repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />

Sesabamisad did adgils uTmobdnen am tendencias, meore<br />

msoflio omis damTavrebis Semdeg situacia radikalurad<br />

Seicvala. istoriuli piesebis raodenoba ara Tu<br />

Semcirda, maTi dadgmac ki kritikis obieqti gaxda.<br />

`Teatrebis xelmZRvanelebi da dramaturgebi metismetad<br />

gatacebulni arian istoriuli TematikiT da naklebad<br />

zrunaven sabWoTa sinamdvilis amsaxvel piesebis SeqmniT~<br />

_ vkiTxulobT dokumentSi. istoriul gmirebs _ Zvel<br />

patriotebs Caenacvla komunisturi mSeneblobisaTvis<br />

mebrZoli axali patrioti adamiani.<br />

saqarTvelos komunisturi partiis (b) centralurma<br />

komitetma da saqarTvelos ministrTa sabWom saq. ssr.<br />

ministrTa sabWosTan arsebuli xelovnebis saqmeTa<br />

sammarTvelos daavala `saqmiani RonisZiebebis Catareba~<br />

da daSvebuli Secdomebis gamosworeba. Teatrebis<br />

repertuaris gawmenda ideur-mxatvruli dabali donis<br />

piesebisgan da iseTi piesebis Seqmna, romlebic asaxavdnen<br />

sabWoTa xalxis cxovrebasa da gmirul brZolas<br />

komunisturi sazogadoebis asaSeneblad.<br />

Teatrebis repertuaris safuZvlianad gaumjobesebisa<br />

da maTi SemoqmedebiTi donis amaRlebis mizniT, 4 oqtombris<br />

dadgenilebis Sesabamisad, nabrZanebi iyo saqarTvelos<br />

Teatris repertuaridan amoeRoT ideurad da mxatvrulad<br />

Seuferebeli piesebi: k. kalaZis `erTi Ramis komedia~,<br />

g. qelbaqianis `Sesaferi jildo~, g. berZeniSvilis<br />

`tirifis qveS~ da `dasasrulis dasawyisi~. n. ribakisa<br />

da savCenkos `TviTmfrinavi igvianebs~, braitonis `srul<br />

SuaRames~, l. xelmanis `meliebi~, benetis `ratom dumda~,<br />

pinerosis `saxifaTo asaki~, barseRianis `somexi qali~<br />

da miqaelianis `varazdati~.<br />

ideurad sustad miCneuli piesebisagan repertuaris<br />

gawmenda problemis mxolod erTi nawili iyo. miiRes<br />

damatebiTi zomebi axali piesebis Sesaqmnelad. 1947<br />

wlisaTvis, yvela Teatrs `ideurad da mxatvrulad<br />

13


maia kiknaZe<br />

maRali Rirebulebis ara naklebi 2-3 piesa unda<br />

daedgaT, romelTa ganxorcielebac saukeTeso reJisorebs,<br />

msaxiobebs da mxatvrebs unda uzrunveleyoT. amave<br />

dros, 6-7 qarTuli originaluri piesebis Seqmna<br />

Tanamedrove sabWoTa Temaze aucilebeli iyo. am<br />

amocanis gadasaWrelad SemuSavda kontrolis meqanizmi,<br />

romelsac axorcielebda xelovnebis saqmeTa sammarTvelo<br />

(saTeatro ganyofilebis sammarTvelodan – d. benaSvilis,<br />

mweralTa kavSiris dram-seqciis xelmZRvanelis _ i.<br />

vakelis SemadgenlobiT). mTavro bis dadgenilebis mTavari<br />

obieqtebi rusTavelisa da marjaniSvilis Teatrebis<br />

movaleobis gansazRvra iyo. akaki vasaZes (rusTavelis<br />

Teatris samxatvro xelmZRvanels) pasuxismgebloba<br />

unda aeRo im dramaturgebTan (a. samsonia, k. kalaZe,<br />

s. kldiaSvili, v. daraseli, d. kasraZe) muSaobaze,<br />

romlebsac dadebuli hqondaT xelSekru leba (Tanamedrove<br />

Sinaarsis piesebze) xelovnebis sabWoTa sammarTvelosTan.<br />

analogiuri davaleba misces Salva RambaSiZes _<br />

kote marjaniSvils Teatris samxatvro xelmZRvanels,<br />

romelsac administraciuli wesiT valdebuleba unda<br />

aeRo p. kakabaZis, v. gabisonias, g. SatberaSvilis, v.<br />

pataraias, a. aRlaZis piesebis droulad Sesrulebaze.<br />

amave dros,ak. vasaZec da S. RambaSiZec valdebulni iyvnen<br />

xelovnebis sabWoTa sammarTvelos winaSe, yoveli Tvis<br />

15 ricxvSi, moexsenebinaT `sabWoTa Sinaarsis~ piesebze<br />

muSaobis mimdinareobis Sesaxeb. maT unda miemagrebinaT<br />

dramaturgebTan Teatraluri xelovnebis mowinave<br />

muSakebi SemoqmedebiTi daxmarebisaTvis. laboratoriuli<br />

muSaobis gaZlierebis mizniT, gaizarda saliteraturo<br />

nawilis roli da funqcia (rusTavelis TeatrSi dainiSna<br />

S. afxaiZe, S. jafariZe moxsnes marjani Svilis Teatridan<br />

aradamakmayofilebeli muSaobis gamo). yuradReba<br />

eqceoda mTargmnelobiT muSaobasac. mTargmnelebs Tavad<br />

Teatrebi irCevdnen. debulebis Tanaxmad, Teatrebs unda<br />

14


1946 wlis debuleba – dramatuli Teatrebis<br />

repertuarisa da misi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />

uzrunveleyoT sajaro ganxilvis wesi xelovnebis<br />

moRvaweTa, mecnierTa, mxatvarTa, kompozitorTa da<br />

pedagogTa monawileobiT, im SemTxvevaSi, Tu Teatris<br />

sareJisoro kolegia dadgmas ganixilavda da Sesworebebs<br />

Seitanda.<br />

Teatrebs ufleba ar hqondaT da pirdapir<br />

ekrZalebodaT,xelovnebis sammarTvelos nebarTvis gareSe<br />

cvlilebebi SeetanaT repertuarSi da Tu aseTi ram<br />

mainc moxdeboda, direqtori miiRebda disciplinarul<br />

sasjels,Tanamdebobidan ganTavisufldeboda da miecemoda<br />

politikuri Sefaseba, rogorc `antisaxelmwifoebrivi<br />

praqtikis damSvebi~.<br />

SoTa rusTavelisa da kote marjaniSvilis saxelobis<br />

TeatrebSi damyarebuli mkacri saxelmwifoebrivi<br />

kontroli samagaliTo unda yofiliyo mTeli<br />

respublikis SemoqmedebiTi dasebis muSaobisaTvis. Tumca<br />

dadgenilebaSi yuradRebis gareSe ar dautovebiaT e. w.<br />

`meore jgufis~ Teatrebis perspeqtivebic. yvelasaTvis<br />

cxadi iyo, rom raionebSi Teatris repertuars Tbilisis<br />

sarepertuaro politikis gaTvaliswinebiT adgendnen.<br />

1946 wlis debuleba moicavda mwerlebisa da<br />

Teatrebis SemoqmedebiTi cxovrebis ZiriTad parametrebs,<br />

warmoadgenda ideologiuri muSaobis orientirs da<br />

mniSvnelovnad gansazRvravda xelovanis movaleobis<br />

praqtikuli saqmianobis xasiaTs.<br />

15


Tamar quTaTelaZe<br />

`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

goCa kapanaZis mier dedaqalaqis ori centraluri<br />

Teatris scenaze dadgmuli speqtaklebi `mariam stiuarti~<br />

da `guSindelni???~ gasuli Teatraluri sezonis erTerT<br />

mniSvnelovan warmodgenebad iqca. maT Soris uxvadaa<br />

msgavsebaca da gansxvavebac. isini mkafiod exmianebian<br />

Cvens realobas. orive maTgani asaxavs politikur<br />

process,xelisuflisa da misi oponentis,an xelisuflis<br />

msaxurisa da oponirebisaTvis ganwyobili sazogadoebis<br />

xasiaTs, mis arCevansa da Sesabamis logikur Sedegs.<br />

XVI saukune da inglisis oqros xana, elisabed<br />

pirvelisa da mariam stiuartis, am daumorCilebeli<br />

monarqi qalebis, dapirispireba saukuneebis ganmavlobaSi<br />

mravali SemoqmedisaTvis iqca STagonebis wyarod. am<br />

legendaruli pirovnebebisadmi interesi ki iklebs maSin,<br />

rodesac gaqreba ltolva siyvarulis, Zalauflebis,<br />

Tavisuflebisa da srulyofisadmi.<br />

19<strong>55</strong> wels reJisorma vaso yuSitaSvilma marjaniSvilis<br />

Teatris scenaze dadga f. Sileris „mariam stiuarti“.<br />

Tavad speqtakli qarTuli Teatris istoriaSi araa<br />

miCneuli Sedevrad,Tumca masSi Seiqmna ori mniSvnelovani<br />

mxatvruli saxe, – veriko anjafariZis mariam stiuarti<br />

da sesilia TayaiSvilis elisabed tiudori.<br />

g. kapanaZis mier ganxorcielebuli f. Sileris `mariam<br />

stiuartis~ premiera rusTavelis TeatrSi (mcire scenaze)<br />

pirvelad 1997 wlis 29 maiss gaimarTa. speqtakls granpri<br />

mieniWa Sileris me-15 saerTaSoriso festivalze.<br />

miuxedavad warmatebisa, dadgmaSi SesamCnevi iyo jer<br />

kidev damwyebi reJisoris gauwafavi fantazia. 15 wlis<br />

Semdeg, reJisorma kvlav ganaaxla `mariam stiuartis~<br />

dadgma. msaxiobTa Semadgenloba, centraluri rolebis<br />

16


SemsrulebelTa garda, mniSvnelovnad Seicvala.<br />

Teatris istoriaSi mravladaa ganaxlebuli dadgmebi,<br />

magram maT Soris arcTu ise bevria originalze aRmatebuli<br />

interpretaciebi. rusTavelelTa warmodgenis ganaxlebuli<br />

premiera 2012 wlis 14 marts ki swored am niSniTac<br />

gamorCeuli aRmoCnda. mizanmimarTuli aqcentebiTa da<br />

wiaRsvlebiT gamZafrebulma Sileriseulma speqtaklma<br />

Seqspiruli masStabiT gaiJRera. piesa Targmnes robert<br />

sturuam da lili fofxaZem. qoreografia ekuTvnis gia<br />

marRanias.<br />

rusTavelis Teatris mcire scenaze principuli<br />

ekleqtizmiT Seqmnili warmodgena gajerebulia<br />

klasikuri da mkveTrad Tanamedrove JReradobis<br />

goran bregoviCis musikiT (musikaluri gamformebeli<br />

goCa kapanaZe). scenografi beqa janaSia harmoniulad<br />

uxamebs erTmaneTs epoqisaTvis damaxasiaTebel da<br />

axali tendenciebis gamomsaxvel Strixebs. kostiumebi<br />

amaRlebulicaa da prozaulic (kostiumebis mxatvari<br />

nino asaTiani). speqtakli warmoadgens marina janaSias<br />

mier gansaxierebuli moxuci elisabed I-is aRsarebas,<br />

gandobas, maradisobaSi gardamavali dedoflis ganvlili<br />

cxovrebiseuli gzis retrospeqtul analizs. `amboben,<br />

mkvlelis xelebi sisxliani rCebao. ai, arcerTi laqa,<br />

arcerTi laqa ar Cans.~ mkacrad acxadebs igi warmodgenis<br />

dasawyisSi da mayurebels uCvenebs qaTqaTa xelebs. `mariam<br />

stiuart, Sotlandiis uWknobo yvavilo!~ gulwrfeli<br />

sinanuliT aRmoxdeba mSvenierebis uzado Tayvanismcemel<br />

dedofals da swams,rom natifi silamaziT saxelganTqmul<br />

metoqes maradiuli axalgazrdoba SeunarCuna.<br />

dadgmis msvlelobisas moxuci elisabed I<br />

periodulad Tvalyurs adevnebs ganviTarebul movlenebs,<br />

zogierT scenaSi marina janaSias moxuci da nanuka<br />

xuskivaZis axalgazrda dedofali pirispir xvdebian,<br />

yuradRebiT akvirdebian erTmaneTs da cnobiswadiliT<br />

17


Tamar quTaTelaZe<br />

iyurebian sakuTar warsulsa da momavalSi. aseT dros,<br />

gansakuTrebiT SesamCnevia msaxiobebis TamaSis mozomili,<br />

identuri gamomsaxvelobiTi xerxebis primati. uaRresad<br />

emociuri aRsarebis miuxedavad, marina janaSias moxuci<br />

elisabedis xmaSi kvlavac krTis liTonis mkacri bgerebi.<br />

sinanulis, TiTqosda Sendobis maZiebeli tonis miRma<br />

aSkarad ikveTeba, rom elisabedis mier ganvlili gzis<br />

gaxseneba da gaazreba sulac ar eqvemdebareba sinanulisa<br />

da patiebis wadils.<br />

elisabed I (1533-1603), inglisisa da irlandiis<br />

dedofali, tiudorebis dinastiidan sicocxleSive iqca<br />

legendad. aRiarebulia britaneTis yvelaze saxelovan<br />

monarqad. taxtze asvlisas man Caibara TiTqmis gakotrebuli,<br />

religiuri SuRliT gaxleCili qveyana, romelsac srul<br />

ganadgurebas uqadda elisabedis xelis uiRblo maZiebeli<br />

– espaneTis mefe filipe II. amay dedofalTan dawyvilebis<br />

pretendentTa vrcel siaSi figurirebda ruseTis mefe<br />

ivane mrisxanec. elisabedi ki ar apirebda Zalauflebis<br />

gayofas mamakacTan. misi erTaderTi satrfo inglisi iyo<br />

da elisabedic swored masze gaxldaT jvardawerili.<br />

elisabed I-is moqnilma politikam inglisi gadaaqcia<br />

msoflio hegemonad. `qalwul dedofalTan~ brZolaSi<br />

samarcxvinod damarcxda espaneTis `uZleveli armada~<br />

(1588), dasrulda msoflioze espaneTis monopolia da<br />

safuZveli Caeyara msoflio politikis mokarnaxed qceul<br />

britaneTis imperias. swored elisabedis mmarTvelobisas<br />

Seiqmna Seqspiris Sedevrebic daEuCveulo aRmavlobas<br />

miaRwia Teatralurma xelovnebam. elisabedi qali iyo,<br />

Tumca, dRemde verc erTma kacma monarqma ver gaimeora<br />

misi Rvawli inglisisa da msoflios winaSe.<br />

elisabedi inglisis legitimuri monarqi gaxldaT.<br />

momxibvleli, Tavqariani, mflangveli dedofali mariam<br />

stiuarti (1542—1587) ki inglisis mefis, henri II<br />

tiudoris, SvilTaSvili iyo da inglisis erTaderT<br />

18


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

kanonier dedoflad gamoacxada Tavi, riTac axlo<br />

naTesavTan SuRli gaaRviva. mdgomareoba gansakuTrebiT<br />

daiZaba mas Semdeg, rac Sotlandiidan devnilma daxmareba<br />

sTxova elisabeds. man neba darTo naTesavs, ecxovra<br />

inglisSi, Tumca mariam stiuartma Tavisi qarizmiT ara<br />

marto ingliseli xalxis, aramed didebulTa mxardaWera<br />

da keTilganwyobac moipova da elisabedis winaaRmdeg<br />

dagegmili SeTqmulebis epicentrSi moeqca. ganrisxebulma<br />

elisabedma mariams sikvdili miusaja.<br />

goCa kapanaZis speqtaklSi Sotlandiidan devnili<br />

marina kaxianis mariam stiuarti jambazis rangSi<br />

warsdga inglisis didebulTa winaSe.DniRabmorgebuli<br />

da gvirgvinosani dedoflis SemoZarculi kabis<br />

kalTidan moCans mokle TeTri sacvali, natifi fexebi<br />

da gaSiSvlebuli xelovnuri mkerdi. marina kaxianis<br />

mariam stiuarti Tamamad parodirebs elisabeds da<br />

amxels `qalwuli dedoflis~ Rameul gatacebebs, mis<br />

TiTqosda saeWvo warmoSobas. ori samefos damkargavi<br />

dedofali gamomwvevad mimarTavs jambazobas, nacionalur<br />

Sotlandiur samosSi gamowyobili masxrobs da cdilobs,<br />

piradi tragedia ostaturad SeniRbos. msaxiobis<br />

scenuri gmiri Tavisufalia,artistuli,laRi,momxiblavi<br />

da mravalplaniani. „sicocxle tkbilia, siyvaruli _<br />

netareba“ – mogvianebiT aRmoxdeba xelmocarul, vnebian<br />

dedofals. Zalauflebis daTmobas igi siyvarulsa da<br />

sicocxlesTan ganSorebad aRiqvams da TviTmkvlelobis<br />

scenasac gaiTamaSebs, rom gaacnobieros misTvis<br />

saZulveli sikvdilisaken mimavali gza.<br />

gvirgvini speqtaklis mTavari rekvizitia. Sotlandiis<br />

yofilma dedofalma Zirs moisrola es avbediTi samefo<br />

atributi. Zalauflebis macduri mimzidvelobiT<br />

monusxuls uneburad kvlav gaeqca Tvali misken, xarbi<br />

mzeriT SeaTvaliera da Tavzardacemulma gaacnobiera,<br />

rom ar ZaluZs Seeguos ugvirgvino arsebobas. mariam<br />

19


Tamar quTaTelaZe<br />

stiuartic elisabediviT martosuli, Zalauflebaze<br />

ukiduresad damokidebuli adamiania. ori uaxloesi<br />

naTesavis mudmivi mtrobis miuxedavad, SesamCnevia<br />

erTmaneTisadmi Rrmad dafaruli, daTrgunuli, magram<br />

mTeli arsebiT gancdili TanagrZnobaca da urTierTsimpaTiac.<br />

amaRlebuli da emociuria eSafotisken mimavali<br />

marina kaxianis mariam stiuartis xangrZlivi svla.Ees<br />

scena gulgrils veravis tovebs. msaxiobi TamaSobs amay,<br />

TxemiT terfamde gvirgvinosan dedofals, romelmac<br />

Tavisi mebrZoli suliskveTebiT saxifaTo, istoriuli<br />

arCevani ganumzada inglisis Zlevamosil monarqs.<br />

scenis siRrmidan auCqarebeli, Tavdajerebuli<br />

nabijiT, moemarTeba mariam stiuarti _ marina kaxiani.<br />

mas xasxasa wiTeli, farTokalTiani kaba mosavs natif<br />

sxeulze. `Sotlandiis yvavilis~ mSvenieri hangis<br />

ritmis TanxlebiT (Sotlandiis ar aRiarebuli himni),is<br />

nela da didxans modis win, rampisaken da Sokismomgvrel,<br />

gamaognebel STabeWdilebas axdens mayurebelze. mis zviad<br />

msvlelobaSi igrZnoba personaJis didebuleba. mudam<br />

yuradRebiT ganebivrebuli mandilosnis Tavdajerebul<br />

simSvidesTan erTad ki, uxvad asxivebs saTayvanebel<br />

siyvarulsa da ZalauflebasTan ganSorebis TavSekavebul,<br />

magram mZafr tkivilsac. dedoflis ukanaskneli<br />

Txovnaa, magrad ar daartyan culi mis sust kisers.<br />

misi, nebaa efeqturad aResrulos da lamazi darCes.<br />

msaxiobi krZalviT, pativiT, didi vnebiT, siyvaruliTa da<br />

TanagrZnobiT TamaSobs am legendaruli dedoflis saxes.<br />

zogjer rolsa da msaxiobs Soris sazRvaric sruliad<br />

qreba.<br />

nanuka xuskivaZis „qalwuli-dedofalic“<br />

momxibvlelia, qaluri, vnebiani, magram ukiduresad<br />

TavdaWerili. igi TiTqmis sasikvdilod daWra levan<br />

xurcias graf laisteris Ralatma da lamis eWviT<br />

20


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

ganawyo mudam erTguli murman jinorias daxvewili lord<br />

berleisadmic. n. xuskivaZe Tanmimdevrulad warmoaCens<br />

inglisis ZlevamosilebisaTvis TavSewiruli, mebrZoli<br />

dedoflis portrets. nanuka xuskivaZis elisabedis<br />

saxeSi _ qalisa da dedoflis maradiul omSi _ mudam<br />

mZlavrobs erovnuli interesebisaTvis Tavdadebuli<br />

didi dedofali, m. kaxianis mariam stiuartSi ki _<br />

siyvarulisTvis Tavganwiruli qali.<br />

nanuka xuskivaZis TamaSis stilizebuli manera, _<br />

misi texili Jesti, intonacia Tu moZraobebi mkafiod<br />

warmoaCens marad stresSi myofi dedoflis daeWvebul<br />

xasiaTsac da mis mtkice nebisyofasac. igi SiSobs,<br />

meryeobs, didxans fiqrobs sabediswero da istoriuli<br />

gadawyvetilebis miRebas, _ sakuTar TavSi Cakluli<br />

sasurveli qaluri sawyisis _ momajadoebeli mariam<br />

stiuartis dasjas. elisabedma isic icis,rom xalxi brboa,<br />

romelic,SesaZloa,umal aRmoCndes mowinaaRmdegis banakSi<br />

da dedoflis Tavdaviwyebul siyvaruls Zalauflebisa<br />

da inglisisaTvis sabediswero Zalad moevlinos.<br />

efeqturobiTa da emociurobiT gamoirCeva n.<br />

xuskivaZis elisabedis xalxTan Sexvedris scena. es ufro<br />

klounadaa, moxerxebuli triuki. rogorc cnobilia,<br />

sacirko, Teatraluri elementebiT, uxvadaa gajerebuli<br />

krizisul situaciaSi myof politikosTa qmedebebi,<br />

mTeli maTi saqmianoba. speqtaklSic niRbebmorgebuli<br />

garemocvis TanxlebiT sazogadoebis winaSe warmdgar<br />

dedofals xalxis _ didi masis damajerebeli dasturi<br />

dasWirda yvelaze saxifaTo oponentisgan Tavdasacavad,<br />

mis sabolood mosacileblad. erTgul garemocvaze<br />

amxedrebuli, frTagaSlili arwiviviT wamomarTuli<br />

n. xuskivaZis elisabedi Sekavebuli cinizmiT, Sinagani<br />

mRelvarebiT wardga brbos winaSe da yuradRebiT<br />

daakvirda naZaladevad morekil mrevls. dedofalma unda<br />

amoicnos mteri, mimaluli uzarmazar masaSi.<br />

21


Tamar quTaTelaZe<br />

ori dedoflis maradiul sasufevelSi Sexvedris scena<br />

emociuri da metaforulia.Mmarina kaxianis axalgazrda,<br />

momxibvleli mariam stiuarti TaRis Wrilidan<br />

gadmoixara, nabiji win gadadga da xeli SeaSvela welSi<br />

moxril, valmoxdil dedofals. mxcovani elisabedic<br />

ndobiT daeyrdno metoqes da ukvdavebaSi saxelovan<br />

oponentTan erTad Seabija. imavdroulad, marina kaxianis<br />

TavSekavebul RimilSi wamiT gakrTa pativiscemisa da<br />

cinizmis sxivic didi metoqis istoriuli Rvawlisa<br />

da Zalauflebis efemerulobis gamo. aRsaniSnavia isic,<br />

rom mariam stiuartis gareSe, verc elisabedi gaxdeboda<br />

is, rac gaxda. elisabedis politikuri didebis, misi<br />

masStabis Tanamoziare mariam stiuarticaa. Serigeba<br />

Sedga da maradiul sasufevelSi samaradJamod gverdigverd<br />

dasaxldnen inglisis didebisaTvis moRvawe<br />

didi dedofali da misi mSvenieri, diadi oponenti,<br />

ZalauflebisaTvis mebrZoli ori saxelovani monarqi.<br />

reJisoris yuradRebis centrSi umTavresad<br />

centraluri gmirebi aRmoCndnen, xolo mravalricxovani<br />

garemocva, ZiriTadad, efeqtur fons qmnis maTTvis.<br />

srulyofilad ver gamoikveTa verc nanuli sarajiSvilis<br />

scenuri gmiris xasiaTi. misi infanta mari mxolod<br />

speqtaklis finalSi qmnis originalur scenas. speqtaklis<br />

msvlelobisas drodadro interesiT umzerda scenaze<br />

ganviTarebul movlenebs, dasasruls ki, udierad daswvda<br />

uyuradRebod migdebul gvirgvins da ironiulad Tavze<br />

daimxo. am originaluri pasaJiT reJisorma xazi gausva<br />

didi politikis miRma `moRvawe~ fsevdopolitikosTa<br />

wvrilmani miznebis uazrobas, mis maskaradul xasiaTs.<br />

Sedegad _ samefo gvirgvins nanuli sarajiSvilis sadari<br />

juja masxara (infanta mari) daepatrona.<br />

Tu `mariam stiuartis~ dadgmaSi unisons qmnida<br />

ZalauflebisaTvis brZolisa da saxelmwifoebrivi<br />

aRmSeneblobis mzardi faqtori, qarTuli dramaturgiis<br />

22


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

klasikad aRiarebul S. dadianis `guSindelnSi???~<br />

dampyroblis politikasTan Sexmatkbilebulad moRvawe<br />

adgilobrivi Cinovniki samSoblos moRalated, misda<br />

uneburad ki, modgmis aRsasrulis Tanamonawiledac<br />

mogvevlina.<br />

goCa kapanaZis mier soxumis saxelmwifo dramatuli<br />

Teatris dasTan ganxorcielebuli da marjaniSvilis<br />

Teatris mcire scenaze warmodgenili Salva dadianis<br />

`guSindelni???~ piesis modifikacias warmoadgens.<br />

proeqti afxazeTis mTavrobis xelSewyobiT ganxorcielda<br />

(speqtaklis premiera gaimarTa 2011 wlis dekemberSi).<br />

piesis scenuri versia da musikaluri gaformeba reJisors<br />

ekuTvnis. qoreografia _ kira mebukes. speqtaklSi<br />

sami Taobis msaxiobia dakavebuli. maTgan soxumis<br />

Teatris dasis 16 msaxiobi, ramdenime mowveuli da oric<br />

debiutantia.<br />

1917 wels Seqmnili piesa asaxavs saqarTvelos<br />

gasabWoebamdel periods, magram masSi gacxadebuli<br />

problemebi dRemde ar kargavs aqtualobas. rusTavelis<br />

Teatris scenaze Temur CxeiZem 1972 wels qarTuli<br />

Teatris istoriaSi Salva dadianis `guSindelnis~<br />

Sedevrad aRiarebuli dadgma ganaxorciela. STambeWdavi<br />

iyo S. gawerelias warmodgenac (2001) saqarTvelos<br />

Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi. mZafr<br />

interess iwvevs goCa kapanaZis axali interpretaciac.<br />

erTi gaRatakebuli qarTuli soflis magaliTze<br />

speqtaklSi asaxulia sruliad saqarTvelos problemuri<br />

saukunovani yofa-cxovreba. dadgmis dasaTaureba<br />

reJisorma sami kiTxvis niSniT daamZima da warmodgenis<br />

msvlelobisas naTeli gaxada, rom saukunis win arsebuli<br />

umwvavesi Temebi mravalmxriv gamZafrebula. CixSi<br />

Sesuli kritikuli viTarebis, uimedo da sruliad<br />

uuflebo mdgomareobis gacnobierebiT Tavzardacemuli<br />

axali Taoba TviTmkvlelobiTRa axerxebs tragikuli<br />

23


Tamar quTaTelaZe<br />

sinamdvilis gaprotestebas, misgan Tavdaxsnas.<br />

mxatvarma ana ninuam Sav ferSi gadawyvita scenaze<br />

warmodgenili mamasaxlisis saxlis interieri. marjvniv<br />

dgas grZeli magida, romelzedac, Temur CxeiZis<br />

speqtaklisagan gansxvavebiT, sufra aRar gaiSleba.<br />

g. kapanaZis dadgmaSi odesRac erovnuli Rirsebis<br />

amsaxveli qarTuli sufra fexqveSaa gaTelili. am<br />

magidaze dadian, cekvaven, mRerian. am magidaze sZinavs nika<br />

weredianis nabaxusev grengolms. mogvianebiT swored aqve<br />

aupatiurebs igi Teona guramiSvilis facias, speqtaklis<br />

miwuruls ki, ucxotomelebi da maTTan aliansSi myofi<br />

gadagvarebuli qarTvelebi am magidazeve marTaven<br />

Tavawyvetil Rreobas.<br />

speqtaklis dasawyisSi avanscenaze mdgar skamze<br />

Camomjdari da ararealizebad garemoSi sakuTar uimedo<br />

xvedrze dafiqrebuli agrafina – qeTi CaCua agresiulad<br />

moisvris wigns da safeTqelTan miibjens revolvers.<br />

msaxiobi gaazrebulad, emociurad da saxierad TamaSobs<br />

ara marto sakuTari mxatvruli gmiris, aramed mTeli<br />

misi Taobis sulier tragedias. cnobierdeba, rom am<br />

samyaroSi yvela Rirseba damxobilia, ganaTlebam fasi da<br />

azri dakarga. igi ara mxolod usargeblo atributad,<br />

aramed xSir SemTxvevaSi tvirTadac iqca. sicocxlisaTvis<br />

saxifaTo zonad qceul realobaSi ganaTlebul da<br />

moazrovne pirovnebas asparezi ar gaaCnia, igi idevneba da<br />

sazogadoebisgan izolirebuls aRarafris Secvla aRar<br />

SeuZlia. Tavisuflebadakargul qveyanaSi saxelisuflebo<br />

politikis mizanmimarTuli Sedegebidan aRmocenebuli<br />

problemebis gacxadeba akrZalulia da mkacrad isjeba.<br />

dapyrobili qveynis mosaxleobas erTaderT funqciad<br />

dauwesda morCileba, dumili da molodini. igi movalea,<br />

guluxvad aRasrulos stumar-maspinZlobis wesi, mudmivad<br />

SeinarCunos Rimiliani saxe da cekva-simReriT gaarTos<br />

ucxotomeli stumari Tu misi adgilobrivi sateliti.<br />

24


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

satusaRod qceul saqarTveloSi ki sul ufro matulobs<br />

TviTmkvlelobebi.<br />

speqtaklis dasawyisSi revolveris Caxmaxs agrafina<br />

– qeTi CaCuamac gabedulad gamohkra TiTi, magram<br />

revolverma ar gaisrola. nacnob, sabediswero xmaze<br />

SeSfoTebuli SemoiWra kekela – lorina papuaSvilielerdaSvili<br />

da qaliSvils gamomcdelad daacqerda.<br />

agrafinam saswrafod gadamala iaraRi da iqaurobas<br />

gaecala. sabralo deda miuxvda ganzraxvas mwuxrisfer<br />

samosSi Cacmul cremlmoreul, mudam sevdian, haerovan<br />

qaliSvils, romelsac albaT manamdec mravalgzis ucdia<br />

TviTmkvleloba da gulmoklulma xmis kankaliT datuqsa<br />

igi.<br />

mTeli speqtaklis ganmavlobaSi avi winaTgrZnobisagan<br />

aRelvebuli da dafiqrebuli mamasaxlisis meuRle<br />

kekela – lorina papuaSvili-elerdaSvili moCvenebiTi<br />

stumarTmoyvareobiT ismens daupatiJebeli stumrebis<br />

saubrebs. igi daZabuli uTvalTvalebs ganmartoebisken<br />

midrekil Svilebs da eswrafis _ aicilos mosalodneli<br />

katastrofa.<br />

socialist karlo yayutaZeze TavdaviwyebiT<br />

Seyvarebuli agrafina – qeTi CaCua daJinebiT gascqeris<br />

soflis gzas. siyvarulisa da harmoniisadmi mtrulad<br />

ganwyobil garemoSi xelovnurad daSorebuli<br />

axalgazrdebi TvalebiTRa axerxeben erTmaneTTan<br />

gasaubrebas.<br />

karlo yayutaZis saxe reJisors amoSlili aqvs<br />

moqmedi pirebis siidan,magram agrafinas mier darbazisaken<br />

mimarTuli mzeris ucvleli mimarTuleba mayurebels<br />

mudmivad ganacdevinebs karlo yayutaZis siaxloves. iqmneba<br />

STabeWdileba,rom Seyvarebuli kaci nerviulad moZraobs<br />

mamasaxlisis saxlis Soriaxlos da Tvals ver acilebs<br />

sayvarel qals. Tanasoflelebi saxifaTod miiCneven<br />

revoluciurad ganwyobil meamboxe, nasamarTlev da<br />

25


Tamar quTaTelaZe<br />

gankicxul axalgazrdasTan urTierTobas. isic cdilobs<br />

simSvidismoyvare Tanamemamuleebs ar gaurTulos isedac<br />

damZimebuli cxovrebis ritmi.<br />

mamasaxlisis ojaxSi wasaxemseblad mudam uxvad<br />

Tavmoyrili Tanasoflelebi gahyureben nangrevebad<br />

qceul sofels, ritmulad Tvals adevneben gzaze mimaval<br />

gamvlel-gamomvlels da soflis problemebze frTxili<br />

kamaTiT, WoraobiT, mezoblebis gakilviT, naZaladevi<br />

mxiarulebiT, cekviTa da simReriT TviTgamxnevebas,uimedo<br />

momavlisgan ganridebas, Tavdaviwyebas eswrafvian. `Cemi<br />

iyo is minda, Sen ki sxvisken garbixar!~, (`cicinaTela~)<br />

mRerian scenaze da ikveTeba,rom am sofelSi yvelaze didi<br />

deficiti dadebiTi emocia da harmoniuli siyvarulia.<br />

marina solomonia mkafiod warmosaxavs soflis<br />

vnebadaumcxrali lamazmani fofodias mxatvrul saxes.<br />

msaxiobi TamaSobs didi iumoriT, qaluri eSxiT, pewianad<br />

da laRad. momajadoebeli artistizmiT gamorCeuli<br />

fofodia _ marina solomonia ostaturad, zusti da<br />

zomieri intonirebebiT, momxibvleli grafikuli naxaziT<br />

saxavs scenur gmirs. mas efeqturad xelewifeba, Tavadve<br />

gauarSiydes mizanSi amoRebul sasurvel mamakacs,<br />

Tavi moawonos Tavdajerebul daTo velijanaSvilis<br />

jvebe qolordavasac da iqve, TxilnarSi daicxros<br />

mozRvavebuli vneba. msaxiobi warmoaCens ubiri<br />

sofleli qalis sulier samyaroSi aSlil dramatul<br />

xvedrs Seuferebel partniorTan Tanacxovrebis gamo.<br />

mis mier mravalgzis gaJRerebuli _ `miwa gagisktes,<br />

miwa~ _ xan saalerso formas iZens, xan muqaras, xan<br />

ki iseT aRSfoTebas gamoxatavs, rom taqtianad icilebs<br />

arasasurvel moZalades.<br />

gakotrebuli Tavadi kowias umziTvo qaliSvili<br />

facia _ Teona guramiSvili amayi, Tamami axalgazrda<br />

qalia da Riad saubrobs sakuTar miznebze. kowias<br />

mSvenieri asuli acnobierebs, rom arsebul sinamdvileSi<br />

26


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

mxolod mSobliuri garemodan uswrafesi ganrideba da<br />

TviTgadarCenaze zrunvaa Rirebuli. misi damokidebuleba<br />

vano duglaZis adikosadmi araa midrekili, Tavi<br />

moawonos axalgazrda frants.Mmsaxiobi warmoaCens<br />

scenuri gmiris pragmatizms. mis civ, drodadro TiTqmis<br />

medidur damokidebulebas momxiblavi, magram arasaimedo<br />

adikosadmi.<br />

sofels moulodnelad wveuli nika weredianis riJaparikiani<br />

mazris ufrosi radikalurad gansxvavdeba<br />

J. lolaSvilis impozanturi, Tavdajerebuli, Sinagani<br />

simSvidiT aRbeWdili, daxvewili manerebiT gamorCeuli<br />

grengolmisagan. rusTavelis Teatris scenaze Seqmnili<br />

amayi mazris ufrosis vizualuri portretic ki<br />

sazogadoebas samarTlianad ganacdevinebda krZalvisa da<br />

pativiscemis uxv grZnobas didi da Zlevamosili imperiis<br />

Rirseuli msaxurisadmi.Aam mxriv nika weredianis<br />

scenuri gmiri,iseve rogorc S. gawerelias warmodgenaSi<br />

g. bregaZis mier Seqmnili saxe, sakuTar mdgomareobasa da<br />

uflebebSi daeWvebuli, frTxili, TavdaWerili, TiTqmis<br />

uCinari Cinovnikia. orive maTgans mkafiod SerCenia<br />

mdabio, saeWvo warmomavlobis kvali.<br />

nika weredianis mxatvruli saxe moCvenebiTi<br />

zrdilobiT SejavSnuli, kontaqturi, yuradRebiani,<br />

efeqturi axalgazrdaa da arsebiTad ar gansxvavdeba<br />

garemomcveli moqalaqeebis fonze. msaxiobi ironia -<br />

iumoriT gamokveTili gamomsaxvelobiTi xerxebiT xatavs<br />

dapyrobil qveyanaSi qveSevrdomTa gasacnobad,Mxarkis<br />

asakrefad, drostarebisa da `tuzemcebis~ monobis<br />

masStabis Sesamowmeblad warmogzavnili ucxotomelis<br />

portrets. mis Tavdapirvel cnobismoyvareobas, ridsa da<br />

Sinagan mRelvarebas maleve enacvleba Sekavebuli brazi.<br />

sargeblismoyvare qveSevrdomTa daufaravi mliqvnelobiT<br />

ganrisxebuli uTmo grengolmi Taviseburad gamoxatavs<br />

Sinagan protests. igi sul ufro mourideblad,nerviulad<br />

27


Tamar quTaTelaZe<br />

ixsnis da ixuravs ukve usargeblo atributad qceul<br />

pariks.<br />

msaxiobi nugzar Ciqovani speqtaklSi didi sarkazmiT<br />

ganasaxierebs mxdal da farisevel malxaz pitriSaZes.<br />

erovnuli Tavmoyvareobisagan ganZarcul mamasaxliss<br />

sakuTar movaleobad didi xelmwifis erTguleba<br />

miuCnevia. igi kategoriuli uariT istumrebs mrevls _<br />

soflis gasaWiris gamo `sayvedurs ver vetyvi~ xelmwifis<br />

kacso da Tanasoflelebsac ukrZalavs koloniuri<br />

politikis mizanmimarTul Sedegebze Civils. gausaZlisi<br />

yofiT SeWirvebuli qarTvelebi ki, didi winaaRmdegobis<br />

miuxedavad, mravalgvari xrikis momarjvebiT axerxeben<br />

xelmwifis msaxurTan SeRwevasa da Civils.<br />

mamasaxlisis sixarbiTa da TaRliTobiT aRSfoTebuli<br />

paata kikvaZis jibo kvantriSvili zewarSi gaxveuli<br />

Seipara grengolmis saZinebelSi. nabaxusev stumars<br />

uSvelebeli moZravi TeTri masa moCveneba egona da<br />

SiSisagan lamis suli ganuteva. merab brekaSvilis<br />

gakotrebuli Tavadi kowia sasmeliT eaxla xelovnurad<br />

welgamarTuli da SiSmoreulma mewileoba SesTavaza<br />

madneulis gayidvaSi daxmarebis SemTxvevaSi. julieta<br />

pakelianis kneina eSxam mJave kitri miarTva stumars.<br />

es energiuli qalbatoni daTo velijanaSvilis jvebe<br />

qolordavam Zlivs moaSora simSvidismoyvare ufross<br />

da ganwiruli qali ise CaebRauWa grengolms, rom misi<br />

yuradRebis mosapoveblad Ceqma gaxada da Tan gaiyola.<br />

Temur CxeiZis saxelovan speqtaklSi, iseve rogorc<br />

Salva gawerelias dadgmaSi, generali berdosani (g. WiWinaZe,<br />

p. kublaSvili) wels qvemoT gadaWrili da urikaze<br />

dakruli xeibari iyo. rusTavelelTa warmodgenaSi `g.<br />

WiWinaZis generali scenaze urikiT SemohyavdaT. igi Cia,<br />

CvrebSi Cafluli,daleuli berikaci iyo da mogagonebdaT<br />

Tojinebis Teatris tikinas,romelsac laparakis unariRa<br />

28


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

SerCenia~. 1 am mxriv g. kapanaZis dadgmaSi nugzar weredianis<br />

berdosani galoTebuli, fexSiSvela, eqscentruli,<br />

TiTqmis Seuracxadi moxucia, romlis imedze yofna kidev<br />

ufro gamokveTs SeWirvebuli qarTvelebis araadekvatur<br />

azrovnebas. aSkara iyo,rom nugzar weredianis berdosanis<br />

Zalebs aRemateboda dakisrebuli movaleoba da bunebrivad<br />

JRerda xelisuflebis msaxurTan mis mier mxolod<br />

sakuTar Tavze zrunvis motivi.<br />

nugzar Ciqovanis mliqvnelma mamasaxlisma Tavisi<br />

guluxvobiT mravlismxilveli mazris ufrosic daabnia.<br />

man xelisuflebis msaxuris keTilganwyobis mosapoveblad<br />

ara marto oqros beWdebi da fulis msxvili dasta uZRvna<br />

grengolms,aramed uyoymanod gawira sruliad saqarTvelo.<br />

Zarcvis azartiT galaRebuli mamasaxlisi eswrafvis,<br />

nebismieri msxverplSewirvis fasad uzrunvelyos piradi<br />

komforti. Tumca, rogorc irkveva, didi qonebis moxveWis<br />

miuxedavad, verc mis ojaxSi davanebula saocnebo<br />

idilia.<br />

qarTvelebis degradaciis masStabiT gaocebuli<br />

nika weredianis grengolmi zizRmoreuli aqilikebs<br />

samyaros erT-erT uZveles ers da cinikurad epatroneba<br />

upatrono qveynis simbolod, momaval kneina Cituniad<br />

CamoqveiTebul, gakotrebuli Tavadis ulamazes asuls.<br />

naTesavis xvedriT SeSfoTebuli kira mebukis xandazmuli<br />

Citunia alersianad tuqsavs `Tayvanismcemels~ da<br />

rekviemis hangebze ZaliT ahkidebs gasaqcevad gamzadebul,<br />

gamofxizlebul grengolms. `facias moCvenebiTi<br />

winaaRmdegobidan aRaraferi rCeba. misi unebisyofo<br />

buneba emorCileba grengolmis Segonebas~ 2 , _ werda<br />

akaki baqraZe n. faCuaSvilis scenuri gmiris Taobaze.<br />

es Sefaseba identuria soxumis Teatris speqtaklSi<br />

Seqmnili Teona guramiSvilis faciasTvisac. rusTavelis<br />

1<br />

baqraZe a. ,kino, Teatri, 1989., gv. 298<br />

2<br />

iqve. gv. 299<br />

29


Tamar quTaTelaZe<br />

Teatris scenaze `facia – n. faCuaSvili welSi gamarTuli,<br />

gafxorili, damcinavi RimiliT tovebda Tanamemamuleebs<br />

da grengolmTan erTad miemgzavreboda~. 1 am mxriv<br />

Teona guramiSvilis facia mTeli arsebiT acnobierebs<br />

pirovnulsa da erovnul tragedias. protesti da mZafri<br />

sayveduri JRers mis ukanasknel replikaSic _ `iyideba<br />

saqarTvelo!~ magram mas pirze xelis afarebiT aCumeben<br />

daWeris SiSiT yvela Seuracxyofis amtani uuflebo<br />

qarTvelebi. aCqarebuli ucxotomeli ki cinikurad<br />

svams maspinZlebis sadRegrZelos _ `gaumarjos Cveni<br />

RvTismSoblis wilxvedr gasxivebul saqarTvelos~<br />

da Riad amcirebs yvela adamianuri uflebebisagan<br />

ganZarcul qveSevrdomebs. erT-erTi maTgani, mkveTri<br />

feris makiaJiT daxatuli wiTelloyeba, mokle wiTel<br />

kabaSi gamowyobili da wiTelbafTiani zaza asaniSvilis<br />

Tavadi gorgaslaniani stumars TavdaviwyebiT ecekveba<br />

kankans. gorgaslanianis saxiT mterTan aliansSi myofi<br />

qarTvelebis gadagvarebuli, momakvdavi da cvedani modgma<br />

laRobs scenaze. M<br />

T. CxeiZis dadgmaSiA`m. gogavas adiko pitriSiZe<br />

ganaTlebuli axalgazrda, sportis moyvare,<br />

ultraTanamedrove azrebis mqone, Tavisuflebis<br />

motrfiale (Tumca sityviT da ara saqmiT), TiTqos<br />

amayi da Tavmoyvare arafers sTxovda mazris ufross...<br />

misi protesti moCvenebiTi gaxldaT da suliT adikoc<br />

araraoba iyo~. 2 soxumis Teatris speqtaklSi Seqmnili<br />

vano duglaZis adiko sulierad Rataki da Tavisufali<br />

siyvarulis mexotbe pozioria. facias damkargavi<br />

axalgazrda kaci ki sruliad kargavs sakuTari Tavisa<br />

da momavlis rwmenas. igi rwmundeba, rom sasurvel<br />

partniorad ver gamodgeba da mzadaa, gauarSiydes marina<br />

solomonias fofodiasac da TiTqmis bebias asakis kira<br />

1<br />

iqve. gv. 300<br />

2<br />

iqve. gv. 295<br />

30


`mariam stiuarti~ da `guSindelni???~<br />

mebukis kneina Cituniasac. vano duglaZis scenuri gmiris<br />

saxelovani bolo monologi dakninebul-gadagvarebuli<br />

kacis mier patriotuli TemiT spekulirebis mcdelobad<br />

iqca da igi nabaxusevi Tanasoflelebis gniasSi<br />

Caikarga.Aam fonze sruliad logikur finals iZens<br />

misi TviTmkvlelobis aqti. mxolod amgvari JestiTRa<br />

ZaluZs gaaprotestos mamis naqurdalze damokidebuli<br />

uperspeqtivo kacis uazro arseboba, romelsac mxolod<br />

erTi Ramis siamovnebis SeTavazebaRa ZaluZs sayvareli<br />

qalisaTvis.<br />

XXI saukunis qarTul realobaSi uswrafesad<br />

ganviTarebuli procesebis gaTvaliswinebiT, swored<br />

klasikur dramaturgias aRmoaCnda yvelaze didi resursi.<br />

igi SesaZleblobas qmnis, qarTulma Teatralurma<br />

reJisuram adekvaturad asaxos Cveni krizisuli viTareba<br />

da niRabi SemoaZarcvos degradaciis uZiro ufskrulSi<br />

danTqmul, fsevdopolitikur TamaS-garigebebSi,<br />

demagogiur ritorikebSi urcxvad gawaful `mamebsa da<br />

Svilebs~.<br />

31


erTi piesis gansxvavebuli<br />

interpretaciebi<br />

Llela wifuria<br />

artur mileri meoce saukunis udides amerikel<br />

dramaturgad aris miCneuli. misi yvelaze cnobili<br />

piesebia: „yvela Cemi vaJiSvili“ /„All My Sons“ (1947)/,<br />

„komovoiaJeris sikvdili“ /„Death of a Salesman“ (1949)/,<br />

„xedi xididan“/ “A View from the Bridge“ (19<strong>55</strong>)/, „fasi“/<br />

„The Price“ (1968)/ da, ra Tqma unda, „mkacri gansacdeli“,<br />

(„The Crucible“ (1953)/ „seilemis procesi“/, CvenSi<br />

am saTauriT cnobili piesa, romelsac originalSi<br />

gansxvavebuli saxelwodeba aqvs. artur mileris<br />

Semoqmedeba da misi piradi cxovrebac (mogexsenebaT, is<br />

meoce saukunis silamazis simbolod miCneuli merlin<br />

monros meuRle iyo xuTi wlis ganmavlobaSi da maT<br />

qorwinebas mzeTunaxavisa da geniosis qorwineba uwodes)<br />

mudmivad iyo rogorc amerikuli, aseve msoflio presis<br />

yuradRebis centrSi. artur mileris piesebi idgmeboda<br />

msoflios wamyvan TeatrebSi, misi piesebis mixedviT<br />

iRebdnen filmebs. Tavad dramaturgis namuSevrebi da misi<br />

piesebis mixedviT Seqmnili speqtaklebi Tu filmebi ara<br />

erTi nominaciiTa da jildoTi aRiniSna. kvlevis Temaa<br />

artur mileris „seilemis procesis“ interpretaciebi<br />

Tbilisis scenebze. Tumca, vidre uSualod kvlevis<br />

sagans SevexebiT, minda mokled gavaanalizo mileris<br />

piesis Seqmnis istoria, misi pirveli dadgma da am piesis<br />

mixedviT gadaRebul filmebi.<br />

artur mileris „mkacri gansacdelis“ („The Crucible~)<br />

premiera 1953 wlis 22 ianvars Sedga brodveize, martin<br />

bekis TeatrSi. Sesabamisad, piesis daweris TariRad 1952<br />

weli unda miviCnioT. piesa relur ambebs efuZneba –<br />

masaCusetsis StatSi momxdar process, e. w. kudianebze<br />

32


nadirobas 1692–1693 wlebSi. piesis moqmedi pirebis<br />

umetesobas realuri prototipebi hyavs. artur milerma<br />

mciredi koreqtivebi Seitana personaJTa biografiebSi –<br />

mTavari moqmedi piris, abigail uiliamsis prototipi 11<br />

wlis iyo,piesaSi is 17 wlisaa. 1 es cvlileba dramaturgs<br />

dasWirda, raTa gaemZafrebina abigailis SurisZiebis<br />

motivacia: piesiseuli personaJi jon proqtorze<br />

– im ojaxis ufroszea Seyvarebuli, romelTanac igi<br />

mosamsaxured muSaobda da romelTanac sasiyvarulo<br />

kavSiri hqonda. abigaili titubasTan, barbadosel monasa<br />

da mis Tanatol gogonebTan erTad ritualur cekvebs<br />

asrulebs tyeSi. samuel perisi seilemis eklesiis<br />

winamZRvari gogonebis cekvis momswre xdeba. swored<br />

amis Semdeg iwyeba seilemSi kudianebze nadiroba.<br />

procesSi, saeklesio winamZRvrebis garda, erTvebian<br />

samarTaldamcavebi: denforti, mosamarTle hotorni,<br />

Civeri da a. S. oRond seilemSi xdeba ukugeba – gogonebi<br />

sakuTari Tavis gasamarTleblad seilemis mcxovreblebs,<br />

umetesad maT, vinc ar moswonT da viszedac SurisZieba<br />

surT, jadoqrobaSi deben brals. swored es xdeba mizezi<br />

imisa, rom mSvidobiani provinciis cxovrebaSi qvena<br />

grZnobebis aRzeveba iwyeba – xorciel vnebebs ayolili<br />

abigaili cdilobs jon proqtoris meuRlis, elisabedis<br />

gzidan Camocilebas da misi adgilis dakavebas. en patnemi<br />

sakuTari Cvilebis ususurobasa da gardacvalebas<br />

mravalSvilian qals – rebeka nersis abralebs da misi<br />

gasamarTlebisa da CamoxrCobis mizezi xdeba. Tomas<br />

patnems, enis meuRles, jails koris miwebis Cagdeba surs<br />

da uyoymanod wamebs cils mezobels sakuTari mamulis<br />

gasafarToeblad... saocari suraTi ixateba _ erTi mxriv,<br />

angarebiani adamianebis mier udanaSauloTa daundoblad<br />

gawirvisa, romelsac samarTaldamcavebi aRasruleben da<br />

meore mxriv, zneobrivi simaRlisa, romlis upirvelesi<br />

1<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Crucible<br />

33


Llela wifuria<br />

warmomadgenelic piesis protagonisti jon proqtoria.<br />

meCvidmete saukunis dasasrulis amerikul provinciaSi<br />

datrialebuli ambavi sainteresoa ara mxolod rogorc<br />

faqti, aseve rogorc mZafri intrigisa da peripetiebis<br />

Semcveli istoria. cxadia,es procesi iseTi dramaturgis<br />

xelSi, rogoric artur mileri iyo, uaRresad emociur<br />

piesad iqca, _ personaJTa vnebaTaRelva ukiduresobamdea<br />

gamZafrebuli da, Sesabamisad, uaRresad saintereso<br />

masalaa msaxiobisTvis personaJis saxis gamosaZerwad.<br />

magram, cxadia, mxolod emociuroba ar aris am piesis<br />

mTavari Rirseba: artur milerma „mkacri gansacdeli“<br />

(„The Crucible“) makartizmis aRzevebis xanaSi dawera.<br />

viTareba, romelic im dros amerikis SeerTebul<br />

StatebSi iyo,marTlac gvagonebs „kudianebze nadirobas“.<br />

cxadia, artur mileri, rogorc namdvili Semoqmedi, mis<br />

samSobloSi mimdinare rTuli procesebis miRma ver<br />

darCeboda. „mkacri gansacdeli“ („The Crucible“) milerma<br />

dawera rogorc makartizmis alegoria. savaraudod, es<br />

piesa erT-erTi mizezicaa imisa, rom 1956 wels artur<br />

mileri Tavad daikiTxa warmomadgenelTa palatis<br />

komitetSi antiamerikuli qmedebebis gamorkvevis mizniT<br />

da kongresis upativcemulobis braldeba wauyenes. 1<br />

rogorc ukve aRvniSne, „mkacri gansacdelis“ („The<br />

Crucible“) premiera 1953 wlis 22 ianvars Sedga martin<br />

beqis TeatrSi, brodveis erT-erTi wamyvan TeatrSi,<br />

romelic 1924 wels daarsda. am Teatris repertuarSi,<br />

garda dramatuli warmodgenebisa, mravladaa miuziklebi.<br />

es Teatri 2003 wlidan al hirSfildis Teatris<br />

saxeliTaa cnobili. speqtaklis premieras presaSi<br />

didwilad mtrulad ganwyobili Sefasebebi mohyva.<br />

mxolod „niu-iork Taimsis“ Sefaseba iyo dadebiTi. Tavad<br />

artur mileri ambobda, rom speqtakli iyo stilizebuli<br />

da civi. da mainc, es warmodgena dajildovda amerikis<br />

1<br />

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Crucible<br />

34


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

SeerTebuli Statebis umaRlesi saTeatro priziT, Tony<br />

Award-iT. es prizi rangiT utoldeba kinematografiis<br />

umaRles priz oskars, musikalur gremis, satelevizio<br />

emis...<br />

„mkacri gansacdeli“ ( „The Crucible“) mravalgzis<br />

daidga amerikis SeerTebuli Statebis TeatrebSic<br />

da evropaSic. evropuli dadgmebidan gansakuTrebiT<br />

aRsaniSnavia 1954 wlis parizis sara bernaris Teatris<br />

speqtakli, sadac mTavar rolebs iv montani da simona<br />

siniore TamaSobdnen. piesa orjer iyo ekranizebuli:<br />

pirvelad 1957 wels, safrangeT-germaniis erToblivi<br />

nawarmoebi, romelic reJisorma raimond roulaum<br />

dadga. umniSvnelovanesi faqtia, rom piesis adaptacia<br />

da filmis scenari Jan-pol sartrma Seqmna. cxadia,<br />

im rangis filosofosi da dramaturgi, rogoric Janpol<br />

sartri iyo, artur mileris piesaSi uciloblad<br />

Seitanda problemis egzistencialur xedvas da am<br />

prizmidan warmoaCenda gadarCenis dilemis winaSe<br />

mdgari personaJebis arsebobis problemas. filmSi im<br />

periodis evropuli kinos namdvili Tanavarskvlavedi<br />

iyo dakavebuli. simona siniore – elisabed proqtori,<br />

iv montani – jon proqtori (es msaxiobebi TamaSobdnen<br />

sara bernaris Teatris speqtaklSic), milen de monJo –<br />

abigail uiliamsi,miSel pikoli – patnemi da a. S... filmi<br />

mravali priziT aRiniSna da, rac Zalze mniSvnelovania,<br />

prizebiT aRiniSna samsaxiobo namuSevrebi.<br />

meore ekranizacia 1996 wels ganxorcielda. amjerad<br />

scenaris avtori Tavad artur mileri gaxldaT. filmis<br />

reJisori iyo nikolas pitneri, xolo mTavar rolebs<br />

asrulebdnen: deniel de luisi – jon proqtori, vainuna<br />

raideri – abigail uiliamsi,pol skofildi – mosamarTle<br />

denforti. samsaxiobo namuSevrebi ara erTi nominaciiT<br />

aRiniSna. Tavad artur mileri oskaris nominanti gaxda<br />

saukeTeso adaptirebuli scenarisTvis. filmi 1997<br />

35


Llela wifuria<br />

wels berlinales monawile iyo. amrigad, „mkacri<br />

gansacdeli“ („The Crucible“) samarTlianad iTvleba<br />

amerikuli dramaturgiis erT-erT saukeTeso qmnilebad,<br />

romelic misi Seqmnidan dRemde ar kargavs popularobas<br />

rogorc Tavad amerikis SeerTebul StatebSi, aseve<br />

evropaSi. miT ufro sainteresoa am piesis qarTuli<br />

interpretaciebis analizi da qarTuli speqtaklebis,<br />

rogorc msoflio saTeatro procesebis monawilis<br />

Sefaseba.<br />

1965 wlis TebervalSi rusTavelis TeatrSi artur<br />

mileris piesis premiera Sedga. „seilemis procesi“ –<br />

rusTavelis Teatris speqtakls ase ewodeboda. piesa<br />

qarTulad qeTevan lorTqifaniZem Targmna. rusTavelis<br />

Teatris speqtakli amerikeli dramaturgis piesis pirveli<br />

interpretacia iyo. Teatris muzeumSi daculi 1965 wlis<br />

15 Tebervlis oqmi #4 speqtaklis Cabarebis dokumentia. 1<br />

msgavsi oqmebi yoveli warmodgenis samxatvro sabWosTvis<br />

Cabarebis dros dgeboda. biurokratuli procedura da<br />

rigiTi dokumenti uaRresad mniSvnelovan informacias<br />

gvawvdis warmodgenis Taobaze. upirveles yovlisa,<br />

samxatvro sabWos Semadgenloba: irakli abaSiZe, vaxtang<br />

beriZe, niko yiasaSvili, guram saRaraZe, sergo zaqariaZe,<br />

Tamaz WilaZe, buxuti zaqariaZe, giorgi gegeWkori, badri<br />

kobaxiZe, gizo Jordania, robert sturua, aleqsandre<br />

slovinski,oleg qoCakiZe,iuri CikvaiZe,oTar liTaniSvili,<br />

ramaz CxikvaZe, emanuel afxaiZe. sazogadod, Teatrebis<br />

samxatvro sabWoebis SemadgenlobaSi Teatrebisa da<br />

sazogadoebisTvis Rirebul pirovnebebs iwveven. amis gamoc,<br />

speqtaklis Cabarebis oqmebi umetesad warmodgenis sakmaod<br />

Rrma analizs Seicavs. vfiqrob, oqmSi warmodgenili<br />

pirovnebebis sia TavisTavad mravlismetyvelia. amgvari<br />

oqmebi samxatvro sabWos wevrebis pirvel emocias Seicavs<br />

da amiTac aris saintereso. ramdenime citatas moviyvan<br />

1<br />

rusTavelis Teatris muzeumi. oqmi #4, „seilemis procesi“.<br />

36


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

am oqmidan:<br />

„vaxtang beriZe _ reJisoris mier azrobrivi,emociuri<br />

da ritmuli mxare SesaniSnavadaa monaxuli. amitom<br />

gitacebs da gaRelvebs. es nawarmoebi SesaniSnavia, magram<br />

amave dros,aSkarad publicisturi. amitom gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania is simarTle, romelic yvela msaxiobs<br />

moaqvs. s. zaqariaZe rom SesaniSnavia, es araa gasakviri.<br />

amx. n. yiasaSvili – darwmunebuli var, rom es<br />

warmodgena namdvil moqalaqeobriv JReradobas miaRwevs.<br />

mayurebeli didi xania elis aseT warmodgenas.<br />

amx. i. abaSiZe – „seilemis procesi“ mxatvruli<br />

TvalsazrisiT, mileris saukeTeso piesad ar mimaCnia –<br />

es publicisturi piesaa, Tumca didi mxatvris mieraa<br />

dawerili. amitom, xSirad miWirs imis gansxvaveba,<br />

sad moqmedebs Cemze xelovneba da sad sinamdvile. es<br />

piesa diqtaturis winaaRmdegia, Tumca problemuria da<br />

filosofiuri.<br />

amx. T. WilaZe – guSin win rom vnaxe, megona dasi<br />

scenaze saTamaSod ki ar asula, aramed adamianis<br />

Rirsebis dasacavad. ar SeiZleba dRes mayurebeli ar<br />

dafiqrebuliyo Tavisi Rirsebis dacvaze. me bednieri<br />

viyavi reJisorisa da msaxiobebis gamarjvebiT. es<br />

Sekruli, ansambluri speqtaklia yvela Taobis msaxiobTa<br />

organuli SerwymiT. qarTul TeatrSi bolo dros es<br />

iSviaTi movlenaa. SesaniSnavia mxatvroba – idea ixateba<br />

masSi, – msaxiobi damTrgunveli samyaroTia garemoculi.<br />

amx. b. zaqariaZe – aRtacebuli davrCi dRevandeli<br />

warmodgeniT, magram erTi raRac mafiqrebs: analogiuri<br />

ambavi moxda CvenTan 1937 wels. bevrSi gamoiwvevs<br />

asociacias,guls atkens,iqneb boloSi diqtoris teqstSi<br />

Seicvalos `20 weli“.<br />

amx. n. yiasaSvili – Tu nawarmoebi aseT asociacias<br />

iwvevs, TariRis Secvla arafers niSnavs.<br />

amx. s. zaqariaZe – rom ar yofiliyo CvenSi 1937 w.<br />

37


Llela wifuria<br />

es piesa Tavis mniSvnelobas ar dakargavda. ra aris 1937<br />

w. samamulo omTan SedarebiT? milionobiT ebraelis<br />

gawyvetasTan SedarebiT? amitom „20“ weli arafers<br />

niSnavs da avtoris Sesworeba amisTvis ar Rirs. Cven<br />

is gvinda, rom mayurebelma am speqtaklis meore dRes<br />

ifiqros Tavis da sxvis Rirsebaze, kacTmoyvareobaze“. 1<br />

rogorc speqtaklis Cabarebis oqmidan irkveva, sabWos<br />

wevrebis analizi mxolod warmodgenis mxatvrul xarisxze<br />

msjelobiT ar Semoifargleba. buxuti zaqariaZis teqstSi<br />

naxsenebi 1937 wlis asociacia uciloblad gaCndeboda<br />

sazogadoebaSi. magram ara mxolod 1937 wlis. gasuli<br />

saukunis 60-ian wlebs, romlebic SedarebiT mSvidi<br />

iyo saqarTvelosTvis, win uamravi represia uZRoda.<br />

mogexsenebaT, meoce saukunis saqarTvelos istoria<br />

uamrav texils moicavs, sadac msxverpli udanaSaulo<br />

xalxi iyo. cxadia, masaCusetsis StatSi meCvidmete<br />

saukuneSi datrialebuli tragedia artur mileris<br />

piesaSi ara mxolod istoriuli garemoa, aramed imgvari<br />

samyaros modeli, sadac adamianuri qvena grZnobebis<br />

aRzeveba sazogadoebis wevrebs da Tavad sazogadoebas<br />

uqmnis safrTxes. asociaciebi, romelTac rusTavelis<br />

Teatris warmodgena aRZravda mayurebelSi, mxolod<br />

1937 welTan ar iyo dakavSirebuli. inteleqtualuri<br />

mayurebeli artur mileris Seqmnil samyaros modelSi<br />

sakuTari qveynis models xedavda, sadac ciliswameba,<br />

dasmena da kaenis sindromic araerTgzis aRzevebula da<br />

aTasobiT adamiani Seuwiria. amdenad, „seilemis procesi“<br />

60-iani wlebis mayureblisTvis iyo speqtakli, romelic<br />

emociis gareSe aravis datovebda. kidev erTi viTareba,<br />

romelic garkveulwilad airekla robert sturuas am<br />

dadgmaSi, Tavad rusTavelis Teatris Sida, SemoqmedebiTi<br />

konfliqtia, romelic sabolood Tavad robert sturuas<br />

pedagogis, mixeil TumaniSvilis Teatridan wasvliT<br />

1<br />

rusTavelis Teatris muzeumi. oqmi #4, „seilemis procesi“.<br />

38


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

dasrulda. kvleva am sakiTxs ar exeba da mxolod imas<br />

aRvniSnav,rom iseT sensitiur garemoSi,rogoric Teatria,<br />

SemoqmedebiTi Sida konfliqtebi Zalze mtkivneulad<br />

aRiqmeba. „seilemis procesSi“ dakavebuli msaxiobebis<br />

nawili mixeil TumaniSvilis Tanamoazre, „miSas msaxiobi“<br />

iyo. cxadia,es viTareba garkveul gavlenas axdenda rogorc<br />

Semsruleblebze, aseve damdgmelebze da speqtaklSi<br />

Seqmnili vizualuri garemoc da aqtiorTa emociuri<br />

muxti ukiduresad iyo gamZafrebuli. speqtaklis<br />

programaze dabeWdili anotacia amgvari sityvebiT<br />

Tavdeboda: „warsulis gaxsenebiT a. milerma daundoblad<br />

amxila burJuaziuli sistema, romelic Zaladobasa<br />

da usamarTlobas emyareba. a. mileri icavs adamianis<br />

maRal Rirsebas da mouwodebs yvelas SeebrZolos<br />

Zaladobas, usamarTlobas“. 1 cxadia, amgvari „mxilebani“<br />

sabWoTa kavSirSi mxolod burJuaziul sistemas exeboda,<br />

qarTul sinamdvilesTan ki mas rusTavelis Teatris<br />

maRalmxatvruli warmodgena akavSirebda.<br />

Teatrmcodne naTela uruSaZe, romelic imxanad<br />

rusTavelis Teatris literaturuli nawilis gamge iyo,<br />

amgvarad afasebda artur mileris piesis damkvidrebas<br />

rusTavelis Teatris repertuarSi: „artur mileris<br />

dadgma arc erTi TvalsazrisiT ar SeiZleba SemTxveviTi<br />

iyos. mileri mkveTri, naTlad Camoyalibebuli poziciis<br />

mqone avtoria, misi nawarmoebis dedaazri usaTuod<br />

konkretulia da naTeli. maSasadame, Teatris arCevani<br />

SeiZleba SeCerdes mileris piesaze mxolod maSin,Tu masSi<br />

Caqsovili idea axlobelia imaTTvis, vinc es nawarmoebi<br />

scenaze unda ganaxorcielos. amgvari moqalaqeobrivi<br />

siaxlovis da ideiT WeSmariti aRelvebis gareSe<br />

SeuZlebelia mileris piesis xarisxovani ganxorcieleba<br />

scenaze“. 2<br />

1<br />

rusTavelis Teatris muzeumSi daculi „seilemis procesis“<br />

programa.<br />

2<br />

naTela uruSaZe. rusTavelis Teatris muzeumi, xelnaweri, eqsponati<br />

39


Llela wifuria<br />

speqtaklis aRqma dekoraciiT iwyeba. artur mileris<br />

piesis robert sturuaseuli interpretaciac sameulis<br />

(oleg qoCakiZe, aleqsandre slovinski da iuri CikvaiZe)<br />

dekoraciiT iwyeboda. mxatvrebma sruliad originaluri<br />

xerxi SesTavazes mayurebels – „parteri da scena gayofili<br />

iyo Teatris „rkinis fardiT“ (saxanZro uSiSroebis<br />

mizniT rom eSveba xolme speqtaklis dasasruls). am<br />

„fardis“ mZime,tlanqi,pirquSi forma damTrgunveli iyo.<br />

rogorc giganturi giliotina xrWialiT, mZimed adioda<br />

da Tavzardamcemi xmauriT ecemoda Zirs. misi sicive,<br />

Seuvaloba, Semazrzeni SegrZneba raRac gamoucnobisa<br />

da tiranulis Sua saukuneebis siRrmeSi daZruli<br />

idumalebis xatad iyo TiTqos qceuli“. 1 es rkinis farda,<br />

erTi mxriv, dekoraciis vizualur-materialuri nawili<br />

iyo da, meore mxriv, metafora, romelic am termins _<br />

„rkinis fardas“, romelic sabWoTa kavSiris danarCen<br />

samyarosgan izolacias aRniSnavda, _ Seesatyviseboda.<br />

sameulis mier warmosaxuli seilemis yofiTi garemo<br />

uxeSi, gaurandavi xis faqturiT Seqmnili aveji mbrunav<br />

scenaze sxvadasxva kuTxiT warmoCndeboda. dekoraciis<br />

Semadgeneli nawili iyo uzarmazari koWebi da zed<br />

Camokidebuli saxrCobelebi. es saxrCobelebi simbolur<br />

datvirTvas iZenda da mTeli sazogadoebis ganwirulebis<br />

motivs warmoaCenda.<br />

aranakleb saintereso iyo speqtaklis musikaluri<br />

gaformeba, ufro zustad _ musikisa da xmaurebis<br />

sinTezi, romelic erTgvarad filmis gaxmovanebas ufro<br />

hgavda. xmovani partituris avtori evgeni maWavariani<br />

iyo. dekoracia da xmovani rigi speqtaklSi qmnida im<br />

damTrgunvel atmosferos, sadac personaJebi sakuTari<br />

udanaSaulobis damtkicebis SeuZleblobis gamo zneobis<br />

# 947.<br />

1<br />

nodar gurabaniZe. „pirveli nabiji konceptualuri reJisurisken“,<br />

„sabWoTa xelovneba~, 1988, # 10, gv. 25.<br />

40


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

sawinaaRmdego arCevans akeTeben.<br />

mosamarTle denfortis rolis Semsrulebeli sergo<br />

zaqariaZe TiTqos momnusxvelad moqmedebda seilemis<br />

mcxovreblebze. „misi pirquSi, msajulis mantiiT mosili<br />

zviadi sxeuli sivrces yovelmxriv seravda,TiTqos Tavisi<br />

msxverplis gamo, sivrces yovelmxriv gamo kabalistikur<br />

niSnebs xatavda... metad Semazrzenia misi refleqsi<br />

adamianis aRqmisa, rogorc potenciuri damnaSavisa“. 1<br />

rusTavelis Teatris „seilemis procesSi“ araerTi<br />

saintereso roli Seiqmna: ediSer maRalaSvilis jon<br />

proqtori, guram saRaraZis heili, zina kverenCxilaZis<br />

elizabeti, iza gigoSvilis abigaili, nana faCuaSvilis<br />

susana... da mainc, sergo zaqariaZis denforti am<br />

warmodgenis yvelaze srulyofili roli iyo. visac<br />

es bumberazi msaxiobi scenaze unaxavs, uciloblad<br />

gaiziarebs Cems mosazrebas...<br />

1965 wels artur mileri Tbiliss ewvia da<br />

rusTavelelTa speqtakls amgvari Sefaseba misca:<br />

„darbaisluri warmodgenaa da ara sentimentaluri,<br />

rogorc es zogierT scenaze minaxavs. momewona, Zalze<br />

STambeWdavia... mizanswrafulia, Zlieria moqmedeba,<br />

mTliani da monoliTuri“.<br />

rusTavelis Teatrma „seilemis procesi“ moskovSi,<br />

kremlis TeatrSi warmoadgina da didi warmateba xvda<br />

wilad“. 2<br />

da kidev erTi faqtori, riTac artur mileris piesis<br />

mniSvnelovneba SeiZleba Sefasdes qarTuli Teatris<br />

istoriaSi: „seilemis procesis“ dadgma robert sturuas<br />

politikuri Teatris dasawyisia. meoce saukunis meore<br />

naxevris qarTuli Teatris umniSvnelovanesi movlena –<br />

sturuas Teatris fenomenis saxeliT Sesuli qarTuli<br />

da, gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, msoflio kulturis<br />

1<br />

m. levini, „sergo zaqariaZe“, gam. „xelovneba“, 1975, gv. 356.<br />

2<br />

„seilemis procesis warmateba“, „literaturuli saqarTvelo“, 1966,<br />

09. 12.<br />

41


Llela wifuria<br />

istoriaSi _ swored am speqtakliT iRebs saTaves. Tavad<br />

reJisori ase afasebs „seilemis procesis“ rols mis<br />

biografiaSi:„es speqtakli saetapo iyo Cems SemoqmedebaSi.<br />

CemTvis SeumCnevlad mivedi konceptualur reJisuramde.<br />

me savsebiT uari vTqvi moralizaciaze da didaqtikur<br />

tonze. kriteriumebi? azrobrivi wyobis sifxizle da<br />

mniSvneloba zneobrivi qveteqstisa gamravlebuli naTel<br />

sceniur saxeze. „seilemis procesis“ Semdeg daiwyo Cemi<br />

profesiuli muSaoba. me ukve vicodi, Tu ras veZebdi<br />

TeatrSi da ra msurda mimeRo misgan“. 1<br />

amrigad, „seilemis procesis“ dadgma mravalmxriv<br />

mniSvnelovani movlenaa: qarTuli Teatris scenaze<br />

warmatebiT daidga udidesi amerikeli dramaturgis<br />

artur mileris piesa da swored am piesis dadgmam<br />

ganapiroba axali saTeatro azrovnebis dasawyisi didi<br />

reJisoris, robert sturuas SemoqmedebaSi.<br />

1994 wels Temur CxeiZem marjaniSvilis TeatrSi<br />

„seilemis procesi“ dadga. oTxmocdaaTiani wlebis<br />

dasawyisi samarTlianad Seva saqarTvelos istoriaSi,<br />

rogorc urTulesi sulieri da materialuri problemebis<br />

aRmniSvneli periodi. saqarTveloSi momxdari iyo<br />

xalxis mier arCeuli prezidentis ZaliT damxobis aqti,<br />

wagebuli iyo afxazeTis omi, saqarTveloSi sicive da<br />

SimSili mefobda... programis fasi 4000 kuponi iyo,<br />

saxelmwifos fulis niSanic ki ar hqonda. scenaze<br />

gasvlis win administracia saTeatro Senobamde fexiT<br />

misul msaxiobs saWmels axvedrebda,raTa aqtiors scenaze<br />

SimSiliT guli ar wasvloda. TeatrSi aseve fexiT misul<br />

mayurebels gayinuli Senoba xvdeboda. orad gayofili<br />

sazogadoeba, e. w. „zviadistebi“ da maTi araerTgzis<br />

damrbevi „putCistebic“, damnaSaves eZebda da „kudianebze<br />

nadirobas“ iwyebda. am viTarebaSi gansakuTrebiT mZafri<br />

iyo iseTi reJisoris pozicia, rogoric Temur CxeiZea.<br />

1<br />

gaz. „zaria vostoka“, 1984, 17. 06.<br />

42


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

cxadia, Temur CxeiZe kargad icnobda robert sturuas<br />

cnobil speqtakls. „1994 wels, anu TiTqmis sami aTeuli<br />

wlis Semdeg, Temur CxeiZe kvlav „seilemis procesiT“<br />

usvams diagnozs sulierad dasneulebul, davrdomil da<br />

znedacemul sazogadoebas da am mxrivac agrZelebs da<br />

ukavSirdeba Teatris saukeTeso tradiciebs“. 1<br />

unda aRiniSnos,rom „seilemis procesi“ Temur CxeiZem<br />

jer peterburgis giorgi tovstonogovis saxelobis<br />

TeatrSi dadga da Semdgom _ marjaniSvilis TeatrSi.<br />

reJisors araerTi speqtakli gadautania qarTuli<br />

scenidan rusul scenaze. oRond „seilemis procesis“<br />

SemTxvevaSi is jer peterburgSi daidga, xolo Semdeg<br />

TbilisSi. peterburgSi dadgmul warmodgenas udidesi<br />

warmateba xvda wilad da presaSic mravlad daibeWda<br />

dadebiTi recenzia. am warmodgenis eqom Tbilisamdec<br />

CamoaRwia da sazogadoeba interesiT eloda „seilemis<br />

procesis“ axal versias.<br />

marjaniSvilelTa warmodgenis mxatvari SoTa<br />

glurjiZe iyo. scenaze ewyo xis uzarmazari lodebi,<br />

romlebic sami mxridan Semofarglavdnen samoqmedo<br />

areals. portalze ganlagebuli iyo morebis gadaWris<br />

Sedegad darCenili kunZebi, romlebic TokebiT iyo mibmuli<br />

zecad moazrebul scenis zeda nawilTan. es vizualuri<br />

kavSiri ormag asociacias aRZravda – erTi mxriv,zecasTan<br />

kontaqtis, da meore mxriv, _ saxrCobelebis Tokebis.<br />

moxda reJisorisa da mxatvris Tanamoazreobis sinTezi,<br />

rogorc dekoraciis, aseve personaJebis samoselis<br />

gaazrebis TvalsazrisiT _ kostiumisa da grimis,rogorc<br />

gmiris warmosaxvis erT-erT umTavres maxasiaTeblad<br />

gadaqcevis gziT. am mxriv, gansakuTrebiT mniSvnelovani<br />

iyo nato murvaniZis meri uoreni. oTxmocdaaTiani<br />

wlebis dasawyisSi nato murvaniZe qarTuli Teatrisa<br />

da kinos amomaval varskvlavad iTvleboda. am garemoebas<br />

1<br />

kravai naxucriSvili. `gamocda~, gaz. „iveria eqspresi“, 1994, 23.<br />

09.<br />

43


Llela wifuria<br />

upiratesad misi silamaze ganapirobebda. marjaniSvilis<br />

Teatris warmodgenaSi nato murvaniZe meri uorenis<br />

rols asrulebda. momxibvlelma msaxiobma ramdenadme<br />

saxasiaTo, saTvaliani, dabneuli knaWa gogona warmosaxa.<br />

imdroindeli presa nato murvaniZis rolze aRniSnavda,<br />

rom misi Sesrulebis mxatvruli xarisxi speqtaklSi<br />

yvela Taobis msaxiobebis rolebs aRemateboda.<br />

denfortis rols marjaniSvilis Teatris speqtaklSi<br />

nodar mgalobliSvili asrulebda. Temur CxeiZem,robert<br />

sturuasgan gansxvavebiT, am rolze imgvari faqturis<br />

msaxiobi aiyvana, romelic fizikuri monacemebiT uxeSi<br />

Zalis gansaxiereba ki ar iqneboda,aramed „uflebamosili<br />

araraobis“, rogorc mas Teatrmcodne naTela uruSaZe<br />

uwodebs. 1 saintereso saxe iyo speqtaklSi Temur<br />

kilaZis jon heili. swored is iqca Temur CxeiZis<br />

warmodgenaSi reJisoris koncefciis gamomxatvel ZiriTad<br />

mxatvrul saxed. speqtakli „mTavrdeba avanscenaze<br />

marto, mayurebelTan pirispir mdgomi, rwmenaSeryeuli<br />

axalgazrda heilis ukiduresad mRelvare sityvebiT,<br />

romlebsac xmamaRali musika axSobs. marTlac, vin unda<br />

gaigonos is,rac am sasowarkveTili axalgazrdis sulidan<br />

moedineba, roca irgvliv aravinaa, garda scenis siRrmeSi<br />

moxatuli carieli saxlebisa! uflebamosilTa araraoba<br />

da rwmenaSeryeuli axalgazrdoba – ai, rogor ikiTxeba<br />

am speqtaklSi T. CxeiZis satkivari“. 2<br />

amrigad, meoce saukunis dasasrulis saqarTvelos<br />

yvelaze mtkivneuli problemebi qarTul scenaze<br />

kvlav artur mileris piesis dadgmiT warmoisaxa.<br />

marjaniSvilis Teatris „seilemis procesi“ Temur<br />

CxeiZis moqalaqeobrivi poziciis gamoxatvad iqca.<br />

calke Seswavlis Temaa „seilemis procesis“ dadgmebi<br />

1<br />

naTela uruSaZe. `rad mivdivar TeatrSi~, gaz. `literaturuli<br />

saqarTvelo“, 1994, 2–9. 12.<br />

2<br />

iqve;<br />

44


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa<br />

da kinos universitetSi. amTaviTve unda iTqvas, rom<br />

dramis fakultetis pedagogebi yovelTvis cdiloben,<br />

sadiplomo speqtaklebisTvis imgvari piesebi SearCion,<br />

romlebic yvelaze kargad warmoaCenen samsaxiobo jgufis<br />

swavlebis Sedegs. sainstituto speqtaklebis amocanaa,<br />

maqsimalurad kargad warmoCndes, Tu rogor iswavles<br />

momavalma msaxiobebma msaxiobis ostatoba, metyveleba,<br />

sasceno moZraoba, grimis xelovneba... artur mileris<br />

piesis arCeva am miznis misaRwevad saukeTeso gza aRmoCnda<br />

– piesaSi xom araCveulebrivad saintereso personaJebis<br />

saxeebia Seqmnili, romelTa ganxorcielebisas students<br />

maRalmxatvruli masala aqvs da rolis ganviTarebis<br />

diagrama dramaturgiulad srulyofilad viTardeba.<br />

profesor gizo Jordanias arCevani mis samsaxiobosareJisoro<br />

eqsperimentul jgufTan swored am viTarebam<br />

ganapiroba. speqtakli mxatvrulad gaaformes elene<br />

doncovam da giorgi gegeWkorma. metyvelebis pedagogi<br />

leila kapanaZe iyo, grims giorgi sarCimeliZe aswavlida.<br />

speqtakli mihyavdaT momaval reJisorebs _ Tamar<br />

falavandiSvils da levan svanaZes. elisabed proqtoris<br />

rolis Semsrulebeli nino koberiZe (msaxiobi am rols<br />

mogvianebiT Temur CxeiZis dadgmaSic TamaSobda) pirad<br />

saubarSi igonebda, rom jgufi SeSinda kidec, rodesac<br />

gizo Jordaniam winasadiplomo speqtaklad artur<br />

mileris piesis dadgma SesTavaza. reJisoris pozicia ki<br />

marTebuli gaxldaT – umjobesi iyo, Zlieri samsaxiobo<br />

potenciis jgufs maRali rangis dramaturgiuli<br />

nawarmoebis ganxorcielebiT gaekeTebina ganacxadi.<br />

eqsperimentuli jgufi bevrs muSaobda. premiera 1980<br />

wels Sedga griboedovis saxelobis dramatuli Teatris<br />

mcire scenaze. unda aRiniSnos, rom am samsaxiobo<br />

jgufis speqtaklebi – „seilemis procesi“ da „samoTxis<br />

Citi“ udidesi popularobiT sargeblobda imdroindel<br />

45


Llela wifuria<br />

Tbilisel studentTa Soris. es arc iyo gasakviri,<br />

radganac gizo Jordanias maRalprofesiul sareJisoro<br />

namuSevarSi axalgazrdebis marTlac saukeTesod<br />

ganxorcielebuli rolebi SesaniSnav debiutad<br />

gadaiqca. am samsaxiobo jgufSi araerTi varskvlavi<br />

gaizarda. rolebis ganawileba amgvari iyo: perisi –<br />

mamuka kikaleiSvili, abigaili – qeTevan gegeSiZe, jon<br />

proqtori – Teimuraz kilaZe,elisabed proqtori – nino<br />

koberiZe, heili – irakli afaqiZe da a. S. sruliad<br />

gansxvavebuli interpretaciiT iyo warmodgenili<br />

mamuka kikaleiSvilis perisi. mileriseuli personaJi<br />

samuel perisi, seilemis eklesiis winamZRvari, romlis<br />

gaurkvevloba da primitiuli azrovnebac seilemis<br />

tragediis dawyebas ganapirobebs, mamuka kikaleiSvilis<br />

SesrulebiT iumoriT savse naxevrad komikur rolad<br />

gadaiqca. Zalze sainteresod iyo gaazrebuli jon da<br />

elisabed proqtorebis urTierToba. mindvris yvavils<br />

amoiRebda ubidan Temur kilaZis jon proqtori,am patara<br />

detaliT gamoxatavda dapatimrebuli meuRlisadmi<br />

sinazes. nino koberiZe elisabedis faqiz fsiqologiur<br />

portrets qmnida. gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom<br />

am studentur speqtaklSi Seqmnili rolebi axalgazrda<br />

msaxiobebisTvis warmatebuli gzis dasawyisad iqca.<br />

2012 wels „seilemis procesis“ dadgma reJisorma,<br />

profesorma sandro mrevliSvilma ganaxorciela<br />

saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa<br />

da kinos universitetis dimitri aleqsiZis saxelobis<br />

saswavlo TeatrSi mis samsaxiobo jgufTan. saswavlo<br />

Teatrs lali kodalaSvili xelmZRvanelobs. es,<br />

faqtobrivad, namdvili Teatria sakmaod vrceli<br />

repertuariT. sandro mrevliSvili dadgmis reJisoric<br />

iyo da mxatvaric. rogorc reJisorma pirad saubarSi<br />

aRniSna, es piesa saswavlo procesisTvis metad noyieri<br />

masalaa. siyalbesa da simarTlis konfliqti, romelic<br />

46


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

rigiT adamians ukompromiso gmirad Camoayalibebs,<br />

dResac aqtualur problemad rCeba. makartizmisTvis<br />

niSneuli „kudianebze nadirobis“ problema ama Tu im<br />

qveyanaSi periodulad wamotivtivdeba. Cveni uaxlesi<br />

istoria,politikuri ryevebi amis TvalsaCino magaliTia.<br />

studenturi speqtakli ansambluri warmodgena iyo da<br />

Tavad pedagogma ar indoma misi studentebis namuSevrebSi<br />

romelimes gamoyofa. am axalgazrdebis saxelebi jerjerobiT<br />

ucnobia farTo sazogadoebisaTvis da vimedovnebT,<br />

rom es speqtakli warmatebuli gzis dasawyisi iqneba.<br />

sandro mrevliSvili am jgufis safuZvelze axali<br />

Teatris daarsebas gegmavs. artur mileris „seilemis<br />

procesi“ am Teatris repertuarSi uciloblad iqneba da,<br />

SesaZloa, swored am warmodgeniT gaixsnas axali Teatri<br />

TbilisSi.<br />

reJisor giorgi margvelaSvilis SemoqmedebiTi<br />

saxelosnos namuSevrebi saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />

saxelobis Teatrisa da kinos universitetSi yovelTvis<br />

gamoirCeva. amJamad saswavlo process am jgufSi<br />

giorgi margvelaSvilTan erTad uZRvebian ostatobis<br />

pedagogi, asocirebuli profesori nino lipartiani,<br />

metyvelebis pedagogebi, asocirebuli profesori manana<br />

berikaSvili da sofo ebraliZe, cekvis pedagogebi _<br />

kote furcelaZe da maia lipartiani, sasceno moZraobis<br />

pedagogi SoTa sxirtlaZe... udavoa, rom es akademiuri<br />

personali profesionali msaxiobebis aRzrdis garantia.<br />

nino lipartianis dadgmuli „seilemis jadoqrebis“ (am<br />

saxelwodebiT iyo warmodgenili speqtakli) premiera<br />

2013 wlis 28 marts Sedga. amTaviTve unda iTqvas, rom<br />

speqtakli axalgazrdebSi ukve popularobiT sargeblobs<br />

da araerTgzis iqna warmodgenili. damdgmeli mxatvris,<br />

qeTi nadibaiZis dekoraciaSi xis faqtura dominirebs:<br />

grZeli merxebi da magidebi. ukana fonadac xis faqturaa<br />

gamoyenebuli. personaJebis kostiumebi amerikuli<br />

47


Llela wifuria<br />

soflis mcxovreblebis Cacmulobis Sesabamisia – tyavis<br />

Ceqmebi, tyavisa da naWris Jiletebi, sasuliero pirebis<br />

sutanebi, gogonebis winsafrebi grZel qveda boloebze...<br />

speqtaklSi gamoyenebulia popularuli kompozitoris,<br />

miSa mdinaraZis kompoziciebi. warmodgena gogonebis<br />

cekviT iwyeba. es ritualuri cekvaa da imavdroulad<br />

speqtaklis efeqturi Sesavali. maRali tempo-ritmiT<br />

dawyebuli warmodgena aseve grZeldeba – studentebis<br />

swavlebis Sedegi mwyobri kompoziciebiT Seqmnil<br />

mizanscenebSi TamaSdeba. da mainc, upirvelesi Rirseba am<br />

speqtaklisa axalgazrda msaxiobebis Seqmnili rolebia.<br />

Znelia maT Soris vinmes gamoyofa, da mainc aRvniSnavdi<br />

jon proqtorisa (laSa juxraSvili) da abigail<br />

uiliamsis (mariam sujaSvili) Seqmnil saxeebs. epizodi,<br />

rodesac abigaili faqtobrivad xelmeored cdilobs jon<br />

proqtoris Secdenas, personaJebis vnebaTa dapirispirebis<br />

asparezad iqceva. momxibvleli gogonas cdunebas<br />

proqtoris agresia upirispirdeba – amgvarad cdilobs<br />

igi codvisa da siyalbisgan Tavis dacvas. „seilemis<br />

jadoqrebi“ saswavlo Teatris saukeTeso speqtaklia,<br />

sadac pedagogebisa da studentebis TanaSemoqmedeba<br />

samomavlod profesiuli Camoyalibebisken warmarTavs<br />

axalgazrdebis Semoqmedebas.<br />

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom artur<br />

mileris „mkacri gansacdeli“, sxvadasxva saxelwodebiT<br />

warmodgenili qarTul scenebze, TiTqmis naxevari<br />

saukunea mniSvnelovan rols asrulebs qarTul saTeatro<br />

cxovrebaSi. robert sturuas dadgmuli „seilemis<br />

procesi“ reJisoris politikuri Teatris Camoyalibebis<br />

dasawyisad iqca. Temur CxeiZis uaRresad aqtualurma<br />

speqtaklma gasuli saukunis dasasruls sazogadoebis<br />

gamofxizlebis, dafiqrebis misia Seasrula. mileris<br />

piesis personaJebi qarTveli msaxiobebis SesrulebiT<br />

SesaniSnav mxatvrul saxeebad gardaiqmna. 80-iani wlebidan<br />

48


erTi piesis gansxvavebuli interpretaciebi<br />

moyolebuli, artur mileris am piesis personaJebis<br />

mixedviT Seqmnili rolebi axalgazrda qarTveli<br />

msaxiobebis warmatebul debiutebad iqca. mileris es<br />

piesa TiTqmis yvela maRali rangis qarTvelma reJisorma<br />

dadga. meoce saukuneSi seilemis tragediis msxverplT<br />

memoriali gauxsnes, sadac qvebze TiToeuli daRupulis<br />

saxelia ukvdavyofili. samwuxarod, seilemis problemebi<br />

sazogadoebaSi mainc permanentulad iCens Tavs. artur<br />

mileris piesa da misi dadgmebi mTel msoflioSi<br />

seilemis msxverplTa ukvdavyofac aris da kacobriobis<br />

gafrTxilebac samomavlod. Cvens saTeatro procesebSic<br />

mileris dramaturgiis dadgmis roli asec moiazreba.<br />

da rac yvelaze mniSvnelovania, qarTulma speqtaklebma<br />

artur mileris saukeTeso interpretaciebs Soris<br />

daimkvidra adgili.<br />

49


kinomcodneoba<br />

51


TamTa TurmaniZe<br />

almodovari da momxmarebelTa<br />

sazogadoebis fetiSebi<br />

TiTqmis 40-wliani diqtaturis Semdeg espaneTSi<br />

ganviTarebul politikur, socialur Tu kulturul<br />

procesebs erTi terminiT axasiaTeben _ Movida,<br />

rac qarTulad moZraobas niSnavs. marTlac, 1975<br />

wlidan, diqtator frankos sikvdilis Semdeg, rodesac<br />

TiTqmis yvela SezRudva da akrZalva gauqmda, TiTqos<br />

istoriuli ganviTarebis manamde SekumSuli zambara<br />

gaimarTa, yvelaferi amoZravda da drois aTvla axali,<br />

daCqarebuli siswrafiT daiwyo. Movida-s suliskveTebas<br />

erT-erTi misi Tanamedrove ase aRwers: `mTavaria, ar<br />

gaCerde! Torem im bneli wlebis mogonebebi wamogeweva.<br />

gamoiqce baridan iq misvlis pirvelive wuTebis Semdeg,<br />

mere vernisaJidan modebis Cvenebaze gaqande, Tan am<br />

rbolisas rok-koncertis ramdenime noti daiWiro, kvlav<br />

taqsSi Caxte da ukve sadRac, sxvagan gaemarTo. rogorc<br />

romelime qali almodovaris ukanaskneli filmidan~. 1 am<br />

frazidan ukve Cans, Tu vin gaxda am moZraobis mTavari<br />

flagmani da vis SemoqmedebaSi aisaxa misi suliskveTeba<br />

yvelaze mZafrad.<br />

wlebis ganmavlobaSi espanelebs arwmunebdnen, rom<br />

swored maT akisriaT, am cvalebad samyaroSi, maradiuli<br />

faseulobebis: ojaxis, rwmenis, tradiciebisa da Rirsebis<br />

gadarCenis diadi misia. magram diqtaturis dasrulebis<br />

Semdeg, liberizaciisa da demokratizaciis politikasTan<br />

erTad sazRvargareTidan Semosulma masobrivma kulturam<br />

da seqsualurma revoluciam namdvili gardatexa moaxdina<br />

eris SegnebaSi.<br />

swored am dros gamoCnda asparezze Tanamedroveobis<br />

1<br />

http://seance.ru/n/10/almodovar-portait/nad-vsey-ispaniey-anilinovoe-nebo/<br />

53


TamTa TurmaniZe<br />

albaT erT-erTi yvelaze TviTmyofadi reJisori pedro<br />

almodovari. Tavisi uCveulo kinematografiT axalgazrda<br />

almodovari metismetad feradovani, feTqebadi,<br />

daudgromeli, sasacilo da zogjer uxamsic ki iyo. udieri<br />

damokidebulebiT mravali espanelisaTvis xelSeuxebeli<br />

ojaxisa da religiis Temebisadmi, tabuirebuli<br />

seqsualobis sakmaod groteskuli warmosaxviTa da<br />

ferTa namdvilad aranormaluri, Tvalebisamatkivebeli<br />

siWreliT, is TiTqos silas awnida momxmarebelTa epoqis<br />

mowesrigebul da gawonasworebul sazogadoebas, Tumca<br />

mogvianebiT imave sazogadoebam amisaTvis madlobac ki<br />

gadauxada da lamis cocxal klasikosad Seracxa.<br />

Aalmodovaris SemoqmedebiT Tavisuflebaze<br />

garkveulwilad albaT im faqtmac imoqmeda, rom is,<br />

praqtikulad, TviTnaswavli reJisoria. mSobliuri la<br />

manCidan madridSi misi Camosvlis droisTvis frankos<br />

brZanebiT kinoskola daxuruli iyo da almodovars<br />

pirdapir praqtikaze mouwia montaJisa da reJisuris<br />

xelovnebis swavla. Tavis maswavleblebad bunuelis<br />

meqsikur periods, hiCkoks da bili uailders<br />

asaxelebs: `uailderma maCuqa Savi iumorisa da dramis<br />

nazavi, is saucxoo nazavi, romelic kurnavs sulieri<br />

sentimentalurobisagan da romelsac, samwuxarod, Zalian<br />

iSviaTad iyeneben Tanamedrove kinoSi. hiCkokma Tavis<br />

SemoqmedebaSi gaaerTiana daxvewili ostatoba, maRali<br />

xarisxis iumori da idumalebis momnusxveli suliskveTeba.<br />

me da bunueli ki erT kulturas mivekuTvnebiT. is Cemi<br />

maswavlebelia~. 1<br />

sakuTar maswavleblad reJisori agreTve madrids<br />

miiCnevs. sadReRamiso cxovrebiT mcxovrebi xmauriani<br />

megapolisi, _ ojaxis, axloblebis, kavSirebisa da fulis<br />

gareSe dedaqalaqis dasapyrobad Casuli axalgazrda<br />

provincielisaTvis, romelsac erTaderTi mizani<br />

1<br />

www.videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />

54


almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />

amoZravebda _ cxovreba da kinos `keTeba~ eswavla,namdvil<br />

muzad iqca. `me miviRe is iseve, rogorc avadmyofobas<br />

iReben. miveCvie realobas, rom madridi mxolod garToba<br />

da fufuneba ar aris da es monetis marto erTi mxarea,rom<br />

did qalaqebs aqvT gareubnebi da nagavsayrelebi, xmauri<br />

da siRaribe, magram, amasTanave, swored am naklovanebebSia<br />

maTi sidiade. SeiZleba iTqvas, gavizarde, ganvviTardi,<br />

gamovibrZmede da gavmdidrdi madridSi,qalaqis ritmisa da<br />

guliscemis paralelurad. Cemi cxovreba da Cemi filmebi<br />

dakavSirebuli, gadajaWvulia madridTan~. 1 dedaqalaqis<br />

macxovrebeli ubralo adamianebi, momxmarebelTa epoqis<br />

Camoyalibebis dasawyisis saSualo klasis espanelebi,<br />

Tavisi patara sisusteebiTa da midrekilebebiT,<br />

sixarulebiTa da problemebiT, almodovaris STagonebis<br />

wyaro gaxda.<br />

misi filmebi yvela arsebuli da ararsebuli<br />

mimdinareobis nazavia, risTvisac mas `kinopankic~ 2 ki<br />

uwodes. mis namuSevrebs espanuri kulturisaTvis ukve<br />

qrestomaTiulad qceuli erovnuli Tavisebureba _<br />

Savi iumori, ironia da TviTironia gamoarCevs. reJisori<br />

dascinis adamianur sisusteebsa da TvalTmaqcobebs,<br />

masobrivi kulturis nawilad qceul religias da<br />

religiad qceul televizias.<br />

masobrivi kulturis fetiSebiT Sepyrobil<br />

momxmarebelTa epoqis sazogadoebisTvis,romlis gemovneba<br />

da faseulobebi satelevizio reklamebSi warmodgenili,<br />

mudmivgaxamebuli TeTreulisa da mudmivad gaRimebuli<br />

adamianebiT dasaxlebuli,ararsebuli idealuri samyaros<br />

gavleniT yalibdeba, moraluri muxruWebi mniSvnelobas<br />

kargaven, radgan mTavari _ gayidvebis raodenobis zrda<br />

xdeba. swored satelevizio reklamaa reJisoris dacinvis<br />

1<br />

www.clubcultura.com/clubcine/clubcineastas/almodovar/eng/engnoticias.<br />

htm<br />

2<br />

В е т р о в а Т. Кто вы сеньор Альмодовар?, сбор. «Киносценарии, фильмы,<br />

люди, события»., стр. 136.<br />

<strong>55</strong>


TamTa TurmaniZe<br />

yvelaze mkveTri da mudmivi obieqti. almodovaris<br />

filmSi „qalebi nerviuli krizis zRvarze~ (1988)<br />

karmen maura asaxierebs msaxiob qals, visi yvelaze<br />

`warmatebuli~ roli sarecxi fxvnilis satelevizio<br />

reklamaSi Sesrulebuli mkvlelis dedaa, romelic<br />

saswaulmoqmedi fxvnilis saSualebiT ukvalod aqrobs<br />

sisxlis laqebs sakuTari Svilis perangidan da mas<br />

policielTa devnisgan gadaarCens. aranakleb groteskulia<br />

imave filmSi prezervativis reklama, romelsac mRvdeli<br />

pirdapir jvrisweraze gadascems patarZals. reJisori<br />

am sareklamo rgolebs kolaJurad, moulodnelad rTavs<br />

xolme filmis struqturaSi. onavari bavSvis msgavsad, _<br />

aRizianebs, eTamaSeba, TiTqos maxes ugebs mayurebels, rom<br />

mere misi gaocebuli saxis gamometyvelebaze gaicinos.<br />

Tanamedrove sazogadoebas televizia hkarnaxobs _<br />

rogor icxovros, raze ifiqros da iocnebos, ra aris<br />

cudi da ra _ kargi, risken unda iswrafodes da ras<br />

ufrTxodes. is ukve didi xania Caenacvla namdvil<br />

cxovrebasa da gancdebs, sinamdvile popkulturis mier<br />

damkvidrebulma stereotipebma Secvales. amitomac<br />

umowyalo,daundobeli ironiulobiT asaxavs almodovari<br />

am axali droebis bomons da Tavis filmebSi dascinis<br />

TiToeuli CvenganisTvis yoveldRiurobad qceul Toq-<br />

Souebs, sadac adamianebis namdvili grZnobebi da gancdebi,<br />

tkivilebi da sixarulebi mxolod reitingis amaRlebis<br />

iaraRad qceula da gansakuTrebulad cremlebi an<br />

pirdapir eTerSi Cxubi fasobs. asea almodovaris 2002<br />

wels gadaRebul filmSi `esaubre mas~, sadac mTavari<br />

gmiri qalisTvis,toreador lidiasTvis,misi sayvarelTan<br />

ganSorebis Sesaxeb detalebis dasatyueblad,Sous wamyvani<br />

kabis kalTaze Camoekideba mas da aseT mdgomareobaSi<br />

studiis kulisebamde sdevs. asevea 2006 wels gadaRebul<br />

filmSi `dabruneba~, sadac kiboTi daavadebuli personaJi,<br />

saxelad agustina,mkurnalobisTvis saWiro fulis Sovnis<br />

56


almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />

mizniT,Tavisi cxovrebiseuli dramis sarfianad `miyidvas~<br />

cdilobs televiziisTvis. magram reJisorisTvis<br />

autaneli, yalbi telesamyaros yvela mankierebis saxieri<br />

xorcSesxma misi filmis _ `kikas~ (1993) erT-erTi gmiri<br />

andreaa. mas televiziiT sakuTari gadacema _ `yvelaze<br />

saSineli dRe~ mihyavs da yovel saRamos teleekranidan<br />

didi dramatulobiTa da aSkara siamovnebiT uyveba<br />

mayurebels momxdari mkvlelobebis, TviTmkvlelobebis,<br />

sisxlis aRrevebisa Tu gaupatiurebebis Sesaxeb. andreas,<br />

reJisoris sayvarel ferebSi gadawyvetili,samosi TiTqos<br />

agresiuli genderulobis afeTqebis nimuSia, romelsac<br />

Sav fonze Semxmari sisxlis laqebiviT dayveba wiTeli<br />

arSiebi. leSze monadire svavis mizandasaxulobiT daeZebs<br />

sakbilos, nebismieri ubeduri SemTxveva misTvis mxolod<br />

sensaciuri siuJetis Seqmnis saSualebaa. andrea albaT<br />

erTaderTi qali personaJia almodovaris filmografiaSi,<br />

romelic reJisoris TanagrZnobas ar iwvevs. is,<br />

televiziis mier damkvidrebuli da deklarirebuli,<br />

momxmarebelTa epoqis obivatelTa cru faseulobebis,<br />

mZafri SegrZnebebisa da Zaladobisaken miswrafebis<br />

saxea, romlisTvisac Cveulebrivi adamianuri grZnobebi<br />

mxolod reportaJisaTvis xelisSemSleli faqtorebia.<br />

Tavad almodovari ki yovelTvis uaryofda Zaladobas,<br />

mis nebismier gamoxatulebaSi: `mZuls Zaladoba.<br />

gulisamrevia, rodesac vinme cdilobs isargeblos Zalis,<br />

asakis, mdgomareobis an Tundac gonebis upiratesobiT~. 1<br />

miuxedavad mTeli Tavisi araordinalurobisa,<br />

almodovari espanuri kulturis WeSmariti<br />

warmomadgenelia da mis SemoqmedebaSi aranaklebi<br />

mniSvneloba masobrivi kulturis nawilad qceuli<br />

religiis cru msaxurebis groteskul warmoCenas eniWeba.<br />

pedro almodovarma, iseve rogorc misma „maswavlebelma~<br />

diadma espanelma „RvTismgmobelma da skandalistma~<br />

1<br />

http://videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />

57


TamTa TurmaniZe<br />

luis bunuelma, RvTis rwmena pataraobidanve iezuitTa<br />

kolejSi swavlisas dakarga. diqtaturis dros<br />

savaldebulo saeklesio swavlebis realuri saxe<br />

mogvianebiT reJisorma Tavis yvelaze polemikur filmSi<br />

„cudi aRzrda~ (2004) warmoaCina. eklesia, romelic<br />

saukuneebis ganmavlobaSi eris gamaerTianebeli ideis<br />

funqcias asrulebda, diqtaturis periodSi, jarsa<br />

da aristokratiasTan erTad, reJimis erT-erT mTavar<br />

sayrdenad iqca. gansakuTrebulad groteskulia eklesiis<br />

warmoCenis mxriv almodovaris filmi `bneli vnebani~<br />

(1983). reJisori xSirad aRniSnavda, rom yvelgan, sadac<br />

kiCis Cveneba surda, eklesias mimarTavda. 1 magram is,<br />

rac xdeba am filmSi, codvebis gamosasyidi ordenis<br />

dedaTa monasterSi, yvelaze gabedul fantaziaSic ki<br />

warmoudgenelia. monastris winamZRoli dedao mocaleobis<br />

Jams heroins etaneba, morCilebs arcTu dedaSviluri<br />

siyvaruliT uTvalTvalebs, misi samuSao oTaxis kedlebi<br />

ki wmindanebis gamosaxulebebis paralelurad kinodivebis<br />

_ merilin monros, requel uelCis, liz teilorisa<br />

Tu sxvebis posterebiTaa morTuli; Semowirulobebis<br />

Sesagroveblad tortebis gayidvisas erT-erTi monazoni<br />

maT rogorc qristes xorcisa da sisxlisgan gamomcxvar<br />

saswaulmoqmed namcxvrebs warmoaCens; RvTismsaxurebidan<br />

Tavisufal dros mamao film `Cem mSvenier lediSi~ odri<br />

hepbernis Cacmulobis detalebs ganixilavs; ukiduresi<br />

sasowarkveTilebis Jams ki `qristes sasZloebi~ oxvriT<br />

acxadeben, rom mxolod RvTis imedadRa unda darCnen.<br />

moCvenebiTi morCilebisa da farisevlobis samyaro, sadac<br />

saxalxo TviTgvema sacirko balaganis nomrad qceula.<br />

TiTqmis yvela Tavis filmSi kaTolikuri eklesiis<br />

sakmaod ironiuli warmoCeniT almodovari Tavisi<br />

arCeuli maswavleblis _ luis bunuelis WeSmariti<br />

memkvidrea. marTalia,am ori reJisoris xelwera mkveTrad<br />

1<br />

http://esquire.ru/wil/pedro-almodovar<br />

58


almodovari da momxmarebelTa sazogadoebis fetiSebi<br />

gansxvavdeba erTmaneTisgan, magram orive maTgani, udidesi<br />

individualobis miuxedavad, pirvel rigSi, espanuri<br />

kulturis warmomadgenlebi arian da swored erovnuli<br />

wiaRidan, sinamdvilis mwvave groteskiT gadmocemis<br />

tradiciidan iRebs saTaves maTi kinematografi. Tavad<br />

don pedroc xom am stilis fuZemdeblis samSoblodan<br />

– la manCidan aris warmoSobiT. almodovari didi<br />

siamovnebiT TamaSobs arsebuli realobis iluzorulobiT<br />

da daundoblad dascinis momxmarebelTa epoqis<br />

sazogadoebis yofis, moCvenebiTi keTildReobisa da<br />

simSvidis gamomxatvel fetiSebs.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

• Ветрова Т. Кто вы сеньор Альмодовар?, сбор.<br />

«Киносценарии, фильмы, люди, события». Москва,<br />

«Вереск»,1996.<br />

• http://seance.ru/n/10/almodovar-portait/nad-vsey-ispanieyanilinovoe-nebo/<br />

• www.videodrome.ru/stuff/3980-4<strong>55</strong>.shtml<br />

• www.clubcultura.com/clubcine/clubcineastas/almodovar/eng/<br />

engnoticias.htm<br />

• http://esquire.ru/wil/pedro-almodovar<br />

59


60<br />

lela oCiauri<br />

kulturfilmi `buba~ =<br />

saqarTvelos istorias + qarTuli kinos<br />

istoria + pirovnebis bedi sabWoTa<br />

epoqaSi<br />

qarTul kinomcodneobiT teqstebSi arsebobs<br />

damkvidrebuli gansazRvrebebi _ qarTuli... `kinos<br />

gariJraJze~, `kinos pionerebi~, `kinos novatorebi~...<br />

saqarTveloSi aseve uyvarT xazgasma, rom _ raRac,<br />

Tu viRac _ `pirvelia~, raRac `pirvelad xdeba~, viRacam<br />

raRac `pirvelad gaakeTa~...<br />

mec mivbaZav sxvebs da gamoviyeneb imas, rac<br />

saqarTveloSi uyvarT da damkvidrebulia, radgan filmi,<br />

romelzec saubars vapireb _ `axali saqarTvelos<br />

gariJraJs~,axali (gamanadgurebeli) saxelmwifos Senebis,<br />

saqarTveloSi axali cxovrebis wesis damkvidrebisa da<br />

qarTuli (sabWoTa) kinematografis Camoyalibebis pirvel<br />

wlebs ukavSirdeba. e. i., am mxriv, erT-erTi pirvelia.<br />

misi Semqmneli ki _ nuca (nino) RoRoberiZe<br />

(xuciSvili) _ pirveli qarTveli kinoreJisori qalia,<br />

qali-kinoreJisoris gadaRebuli pirveli sabWoTa (cxadia,<br />

qarTulic) mxatvruli filmis avtoric.<br />

da es werilic nuca RoRoberiZesa da mis dokumentur,<br />

`kulturfilmze~ 1 `buba~ erT-erTi pirvelia [`bubas~<br />

1 `aTian wlebSi germaniaSi gaCnda axali kinoJanri, romelic<br />

dokumenturi kinos nairsaxeobas warmoadgenda da romelsac germaniis<br />

garda, yvelgan, sadac am Janris filmebs iRebdnen, kulturfilmi<br />

erqva (Culturfilm). misi aRzevebis periodi nacistebis xelisuflebaSi<br />

yofnis xanas emTxveva. Tavdapirvelad kulturfilmebis daxmarebiT<br />

moxerxda kinos, rogorc konstruqciuli kulturuli Zalis,<br />

legitimacia. amaSi yvelaze didi wvlili saganmanaTleblo seqtorma<br />

Seitana, romelic cdilobda, mozardebze kinos mavnebluri zegavlena<br />

Seesustebina da sxva tipis kinematografi SeeTavazebina axalgazrda<br />

mayureblisTvis, Tumca, male Janris SesaZleblobebiT politikuri


garSemo kvleva-analizi Catarebuli aqvs kinomcodne<br />

eTer okujavas wignSi `daviT kakabaZe Teatrsa da<br />

kinoSi~ da laSa baqraZes (germanisti, mkvlevari,<br />

saqarTvelos giorgi leoniZis saxelobis saxelmwifo<br />

muzeumis direqtori), JurnalSi `kino cxeli Sokoladi~,<br />

gamoqveynebul statiaSi `nuca RoRoberiZe (1902-1966)<br />

pirveli qarTveli reJisori qali~. am publikaciaSi,<br />

faqtobrivad, yvela arsebuli dokumentia Tavmoyrili,<br />

`dRis sinaTleze gamotanili~ (esec sayvareli gamoTqmaa<br />

saqarTveloSi) da gaanalizebuli].<br />

winamdebare statiis `pirvelobasac~ araerTi mizezi<br />

Zalebic dainteresdnen. kulturfilmebis warmoebaSi nacionalisturmilitaristuli<br />

da saganmanaTleblo miznebi erTmaneTs gadaejaWva.<br />

... 1920-iani wlebis bolos ramdenime sabWoTa reJisors mieca<br />

germaniaSi mogzaurobisa da iqauri kinoindustriis gacnobis<br />

saSualeba. berlinSi ramdenime weli gaatares nikolai lebedevma<br />

da vladimir erofeevma. saganmanaTleblo da kulturuli xasiaTis<br />

filmebidan maT ufro eTnografiuli, saeqspedicio da geografiuli<br />

filmebi moewonaT da sabWoTa kavSirSi dabrunebis Semdeg maTi<br />

aqtiuri propaganda daiwyes.<br />

im droisTvis sabWoTa kavSiri kulturfilmebis warmoebiT<br />

germanias ver Seedreboda, Tumca, iseve rogorc nacisturma, sabWoTa<br />

reJimmac kargad gaacnobiera kulturfilmebis potenciali Tavisi<br />

Zalauflebis gamyarebis TvalsazrisiT. socialisturi respublikebis<br />

adgilobriv kinomrewvelobebs, maT Soris _ qarTul saxkinmrewvs,<br />

dokumentur-qronikaluri seqciis Seqmna/gaZliereba daevala. nelnela<br />

mTeli kavSiris masStabiT daiwyo kulturfilmebis bumi _<br />

ase uwodebdnen TiTqmis yvelafers, rac mxatvruli kinos sazRvrebs<br />

scildeboda. 20-iani wlebis bolos da 30-iani wlebis dasawyisSi<br />

axalgazrda kinoenTuziastebma saqarTvelos kinostudiis bazaze<br />

bevri kulturfilmi Seqmnes, romlebic dRes Janris SesaniSnav<br />

magaliTebad SeiZleba miviCnioT. aseTebia sergei fiodorCenkos „visi<br />

bralia~, siko doliZis „miwis Zaxili~, aleqsandre jaliaSvilis<br />

„dilis aTi wuTi~, vaxtang SveliZis „kolmeurnis higiena~, mark riJis<br />

„janmrTelobis samWedlo~, kote miqaberiZisa da vasil dolenkos<br />

„rasac dasTes, imas moimki~, nuca RoRoberiZis „buba~ da mravali<br />

sxva suraTi, romlebic mizezTa gamo, saqarTveloSi mayureblisTvis<br />

dRes sruliad ucnobia, ufro metic – ignorirebulia~. Nnino ZanZava,<br />

`kulturfilmi: Janri da ideologia~, 24 oqtomberi, 2012, http://<br />

mastsavlebeli.ge/?action=news&npid=560<br />

61


lela oCiauri<br />

aqvs da es metad mniSvnelovania, ara TavisTavad, aramed<br />

gamomdinare im realobidan, romelic saqarTvelosa da,<br />

uSualod, reJisoris piradi da, Sesabamisad, kinosuraTis<br />

istoriidan (romelic ganzogadebul istoriadac<br />

SeiZleba miviRoT _ adamianis, sazogadoebis, xelovanis,<br />

kinematografisa Tu filmis...) gamomdinarea da pirdapiraa<br />

masze mibmuli.<br />

saqarTveloSi aseve uyvarT Tqma _ `cxovrebaSi<br />

dabruneba~, `xelaxali sicocxle~, `mayureblis farTo<br />

masebs ar (an jer ar) unaxavT~ da a. S. `buba~ dRes<br />

am procesebsac gadis _ mayurebelTan, sazogadoebasTan,<br />

qveynis kulturaSi,AcxovrebaSi dabrunebis gzas. 1<br />

didi xania, ukve aRarc sabWoTa kavSiria da aRarc<br />

saxelmwifo, romelsac komunistebi 70 weli aSenebdnen,<br />

aRarc saxalxo komisrebi da represiebi, aRarc<br />

1 `... reJisorma sul sami filmis gadaReba moaswro: 1928 wels mixeil<br />

kalatoziSvilTan erTad _ `maTi samefo~, 1930 wels, dokumenturi<br />

filmi `buba~, xolo 1933 _ wels mxatvruli filmi `uJmuri~, romlis<br />

scenaris SeqmnaSi nuca xuciSvili-RoRoberiZis megobrebi, didi<br />

reJisorebi _ dovJenko da eizenSteini monawileobdnen. filmis Cabarebisas<br />

samxatvro-politikur sabWoze, nuca RoRoberiZem lamis winaswarmetyvelurad<br />

ganacxada: `Tqven Cvengan agitfilms moiTxovT...<br />

CvenTan iseTi mdgomareobaa, rom vimyofebiT gzisgasayarze, saidanac<br />

yvela mimarTuleba sasikvdiloa~. es sityvebi 30-iani wlebis sab-<br />

WoTa epoqis zusti Sefasebaa. Zalian male, misi cxovreba marTlac<br />

jojoxeTad iqca _ devna,gadasaxleba,cixe da... dabruneba. mogvianebiT,<br />

tkivilnarevi RimiliT ityvis: `arqipelagi gulagi~ _ es Cemi qveyanaa,<br />

me iq aTi weli vicxovre~!. dagvianebiT, magram sabednierod, mainc vixileT<br />

pirveli qarTveli reJisori-qalis dokumenturi filmi, romlis<br />

xarisxi, ganvlil wlebTan erTad, kidev ufro dasafasebelia.<br />

bedis ironiiT, nuca xuciSvili-RoRoberiZis erTaderTi da CvenTvis<br />

ucnobi mxatvruli filmi `uJmuri~, romelic aseve `gosfilmofond-<br />

Si~ aRadgines, jer kidev miuwvdomelia... arada, aTiode wlis win<br />

aRdgenili firis originalis yidva sul raRac 10 aTas dolarad<br />

SeiZleboda~. daviT buxrikiZe, `sabWoTa jojoxeTidan bednierebis<br />

matareblamde~, `cxeli Sokoladis~ qarTuli filmebis krebuli~. 24<br />

Tebervali, 2012<br />

62


kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />

qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />

`gulagebi~ da aRarc mgznebare idealisti _ jalaTibolSevikebi<br />

arian; aRarc sabWoTa ideologiaa da aRarc<br />

samTavrobo dadgenileba _ dekreteb-yriloba-direqtivebi<br />

moqmedebs. akrZalvebi didi xania moixsna; Taroebidan,<br />

rac CamosaRebi iyo, CamoiRes da yvela skivri gaiRo,<br />

SigTavsis gamosamzeureblad, ukve 20-ze meti welia<br />

da damaluli TiTqos aRaraferi darCa, magram pirveli<br />

qarTveli qali-kinoreJisoris filmi TiTqmis dRemde<br />

`eloda~ cxovrebaSi _ Sin _ dabrunebas _ gadaRebidan<br />

80 wlis Semdeg.<br />

filmi laSa baqraZem kinostudiaSi saarqivo masalebze<br />

muSaobisas SemTxveviT aRmoaCina. misi varaudiT, `buba~<br />

XX saukunis 80-ian wlebSi (savaraudod, miwuruls,<br />

rodesac aseTi raRacebi SesaZlebeli gaxda) moskovis<br />

`gosfilmofondidanaa~ (sadac uklebliv yvela filmi<br />

inaxeba, gansakuTrebiT ssrk-Si Seqmnili) gamowerili.<br />

Tumca, drosa da samSobloSi `dabrunebis~ miuxedavad,<br />

filmi sul erTxel Tu orjeraa datrialebuli (isic,<br />

savaraudod,uviwroves wreSi),Semdeg isev,ramdenimewlian<br />

daviwyebas micemuli (albaT saqarTveloSi 90-ian<br />

wlebSi arsebuli viTarebidan gamomdinare) da rom ara<br />

laSa baqraZe, vin icis, ganwiruli iqneboda kidev ramdeni<br />

wliT (an samudamod) warsulSi dasarCenad. sabolood<br />

dasaviwyeblad.<br />

manamde, filmis sxva asli, calkeuli fragmentebis<br />

garda (daculia saqarTvelos erovnul arqivSi),<br />

saqarTveloSi arsad arsebobda. dokumenturi, saarqivo<br />

beWduri, foto masalac `bubasa~ da misi reJisoris<br />

Sesaxeb Zalian mwiria.<br />

ratom xvda wilad aseTi bedi `bubas~ da ratom<br />

aRmoCnda is, xelovnebis sxva araerTi nawarmoebis<br />

msgavsad da raRac TvalsazrisiT,raRacaze ufro metadac,<br />

Serisxuli sabWoTa xelisuflebis mier?! ratom moxda,<br />

rom filmi, romelic sabWoTa ideologiis, cenzuris,<br />

63


lela oCiauri<br />

skp(b)-s dadgenilebebisa da kinoxelovnebisTvis wayenebuli<br />

moTxovnilebebis Sesrulebisa da Tavis droze aRiarebis<br />

miuxedavad, bolos TiTqmis dakarguli iyo fizikuradac<br />

da qarTuli kinematografis istoriidanac?!<br />

imitom, rom nuca RoRoberiZe represirebuli iyo,<br />

10 weli gadasaxlebaSi gaatara. bunebrivia, `xalxisa<br />

da samSoblos mtris~ Semoqmedebas, miT umetes, iseT<br />

sferoSi, rogoric kinematografia (komunistebis xedviT<br />

_ yvelaze masobrivi da agitaciis saukeTeso saSualeba)<br />

informacias mis Sesaxeb, TviT saxelsac gansakuTrebuli<br />

sisastikiT mospobdnen da gaanadgurebdnen. asec moxda.<br />

Semdeg ki, rodesac represiebma gadaiara, TiTqmis yvelam<br />

miiviwya pirveli qarTveli kinoreJisori qali da manac<br />

`daiviwya~ sakuTari Tavi. daiviwya `Zveli~ cxovreba da<br />

profesia,rodesac gadasaxlebidan Sin dabrunda da kvlav,<br />

albaT ukve mesamed, axali cxovreba daiwyo, romelic,<br />

samwuxarod, didxans ar gagrZelebula. igi 62 wlisa<br />

gardaicvala.<br />

nuca RoRoberiZe reJisori 25 wlis asakSi gaxda.<br />

sxvaTa Soris, erTaderTi qali reJisori (maSin da ara<br />

mxolod pirveli) da rogorc laSa baqraZem gamoikvlia,<br />

`saxkinmrewvis~ erTaderTi qali TanamSromeli.<br />

reJisoroba dokumenturi kinoTi daiwyo da pirveli<br />

filmi,romelzec mixeil kalatoziSvilTan erTad imuSava,<br />

1928 wels,`maTi samefo~ iyo,romelSic kalatoziSvilis<br />

sareJisoro azrovnebaa ukve gamokveTili, im periodis<br />

kinostilistikis mTavari xazebic gavlebuli<br />

da ideologiuri moTxovnebis principebic ukve<br />

fexmokidebulia.<br />

`cnobilia, rom XX saukunis 20-30-iani wlebis<br />

mijnaze sabWoTa kinoSi axali cxovrebis pozitiuri<br />

sivrceebis saCveneblad kinematografistebi mimarTavdnen<br />

asaxvis iseT xerxs,rogoricaa Zveli da axali cxovrebis<br />

Sepirispirebuli Cveneba da amis safuZvelze cdilobdnen<br />

64


kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />

qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />

realuri sinamdvilis axsnas. mxatvruli asaxvis es<br />

meTodi erTnairad popularuli iyo dokumentur da<br />

mxatvrul kinoSi. mixeil kalatoziSvilisa da debiutanti<br />

reJisoris nino RoRoberiZis dokumenturi filmi `maTi<br />

samefo~ (`18-28~), gadaRebuli 1928 wels daviT kakabaZis<br />

mxatvrobiT, am SemoqmedebiTi tendenciis nimuSia. amis<br />

Taobaze TviT mixeil kalatoziSvili mogvianebiT<br />

igonebda, rom mtkvris piras man ipova firi, romelic<br />

aRmoCnda menSevikebis dros gadaRebuli kinoqronika<br />

(`makdonaldis Camosvla saqarTveloSi~). swored es<br />

napovni firi daupirispires man da nino RoRoberiZem<br />

Tanamedrove saqarTvelos yofiT sinamdviles. `maSin,<br />

_ werda m. kalatoziSvili _ `memarcxene~ xelovanTa<br />

JurnalSi, “H2SO4” (1927) – Zalian gatacebuli viyavi<br />

obieqtis uCveulo wertilidan gadaRebiT. aparatiT<br />

sul Tavdayira videqi, sad ar vZvrebodi, rom kadris<br />

saintereso kompoziciisaTvis mimegno~. 1<br />

amboben, rom nuca RoRoberiZe `win ver aRudga~<br />

iseTi didi reJisoris xelovnebis Tavbrudamxvev Zalas,<br />

rogoric `jim SvanTes~ avtors gaaCnda da aSkarad ganicada<br />

mixeil kalatoziSvilis gavlena damoukidebel film<br />

`bubaze~ (gadaRebulia 1930 wels, nuca RoRoberiZisve<br />

scenariT, mxatvaria daviT kakabaZe, operatori _ sergo<br />

zabozlaevi, monawileoben _ quTaisis Teatris msaxiobi<br />

petre WiWinaZe da raWis sofel Rebis mcxovreblebi)<br />

muSaobisas. aseTi ram sruliad bunebrivi da gasagebi iyo,<br />

radgan kinoena mxolod maSin yalibdeboda da reJisorebi<br />

am kinoenis Ziebebis,eqsperimentebis,saxeebis _ sxvadasxva<br />

xarisxiTa da formiT _ arsebul gamocdilebas aSkarad<br />

organulad iyenebdnen. (`bubas~ Temac axloa `jim<br />

SvanTesTan~, romelSic ambavi svaneTSi viTardeba da<br />

analogiur istorias moicavs).<br />

1 eTer okujava, `daviT kakabaZe Teatrsa da kinoSi~, gv. 127,<br />

saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministro, kulturuli<br />

memkvidreobis dacvis 2008 wlis programa, Tbilisi, 2008.<br />

65


lela oCiauri<br />

`udavoa, rom mTis Temam didi STabeWdileba moaxdina<br />

TanamedroveTa Semoqmedebaze. magaliTad,nino RoRoberiZem<br />

gadawyvita Seeqmna kidev erTi axali filmi mTielTa<br />

Sesaxeb, amas gvamcnobs Jurnali `droSa~ (1930, <strong>#2</strong>).<br />

SesaZloa, swored `jim SvanTes~ gavleniT miiwvia man<br />

daviT kakabaZe filmis mxatvrad. rogorc Cans, am filmsa<br />

da `jim SvanTeze~ muSaoba TiTqmis paralelurad<br />

mimdinareobda.<br />

rogorc filmis Sesaxeb SemorCenili masalebidan<br />

Cans, n. RoRoberiZis dokumenturi filmi mxatvruli<br />

filmisaTvis damaxasiaTebel siuJetur monacemsac<br />

moicavda. igi mayurebels mouTxrobda samaCablos da<br />

zemo raWis soflebis yofa-cxovrebaze. Canafiqri,<br />

romelic egzotikis miRma, ugzoobas da sxva gaWirvebas<br />

amxelda, gadmocemuli iyo sadadgmo elementebiT. kerZod,<br />

filmSi mTxroblis funqcias warmarTavda moqmedi<br />

piri _ turisti, romelic aRtacebuli iyo bunebiT,<br />

raWis myinvarebiT, ucxo peizaJebiT. aq sainteresoa<br />

aRiniSnos erTi ram, kerZod: revoluciidan cameti wlis<br />

Semdeg sabWoTa xelisuflebis xotbis kvaldakval<br />

gaJRerda mniSvnelovani saTqmeli adamianis fizikuri<br />

Tu socialuri yofis autaneli pirobebis Sesaxeb.<br />

konkretulad `bubas~ magaliTze n. RoRoberiZis mizani<br />

iyo,rom mayureblisaTvis eCvenebina garegnuli silamazis<br />

miRma arsebuli cxovrebis mtkivneuli simarTle da<br />

amisaTvis iyenebda turistis mogzaurobas, romelsac<br />

upirispirdeba sinamdvile: `ugzooba,miwaTmoqmedebisaTvis<br />

autaneli geografiuli klimaturi pirobebi, qalebis<br />

da bavSvebis mZime samuSaoebi, romelnic asrulebdnen<br />

Sinaursa da mindvris samuSaos. mTavari kinogadaRebebi<br />

warmoebda sofel RebSi, 2100 metris simaRleze. amJamad<br />

suraTi ukve damTavrebulia da uaxloes droSi iqneba<br />

gamoSvebuli Tbilisis kinoekranze~, _ vkiTxulobT<br />

66


kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />

qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />

filmisadmi miZRvnil publikaciaSi~. 1<br />

`buba~ 5-nawiliani dokumentur-sadadgmo filmia,<br />

romelSic Txroba Taviseburi formiTaa ganviTarebuli<br />

_ raWis bunebiTa da realobiT turisti tkbeba,<br />

romelic aqeT-iqiT midi-modis, mTis wyaros wyliT<br />

bunebis sadRegrZelos svams da mosaxleobis cxovrebas<br />

ecnoba. misi `STabeWdilebebi~ saagitacio elferis<br />

titrebis monacvleobiTaa `gaxmovanebuli~, romlebsac<br />

sadRac miCqmaluli ironia dahkravT da amave dros,<br />

politkoreqtulia, radgan mTavar saTqmels atareben.<br />

filmis mxatvarma daviT kakabaZem, iseve, rogorc `jim<br />

SvanTes~ SemTxvevaSi, mniSvnelovnad gansazRvra `bubas~<br />

plastikur-mxatvruli saxis gadawyveta. aqac, reJisori,<br />

mxatvarsa da operatorTan erTad, iyenebs montaJurpoeturi<br />

kinos principebs (romelic imdroindel<br />

qarTul Tu evropul-amerikul kinoSi axali aRmoCenili<br />

da damkvidrebuli iyo), mniSvnelovan aqcents akeTebs<br />

filmis plastikur gadawyvetaze. rakursebi, xedebis da<br />

gadaRebis wertilebis, montaJuri wyobis monacvleoba,<br />

specifikuri ganaTeba,ambis Txrobis manera,portretebi _<br />

tipaJebi, eTnografiuli etiudebi, wafenebi, diagonaluri<br />

kadrebi _ erTi sityviT, aq yvela mxatvruli elementia,<br />

romlebic kinematografiuli struqturis Sesaqmnelad<br />

`gamoiyeneba~.<br />

buba raWis erT-erTi umaRlesi da Tovliani<br />

mwvervalia. aqedan filmis saxelwodebac da bunebis<br />

sipirquSis, stiqiis umarTaobisa da adamianebis bedze<br />

bunebrivi pirobebis mZime Sedegebis metaforulobac,<br />

bubas am yvelaferTan gaigivebac _ saTaurSi Cadebuli.<br />

saerTod, `kulturfilmi~ _ am SemTxvevaSi, `buba~ _<br />

sxvadasxva TvalsazrisiT SemecnebiTi, propagandistuli,<br />

1<br />

iqve, gv. 165 (eTer okujavas naSromi `daviT kakabaZe Teatrsa da kinoSi~,<br />

saidanac maqvs citatebi moxmobili, laSa baqraZis mier filmis<br />

aRmoCenamdea dawerili da gamoqveynebuli. amitom msjelobs avtori<br />

mxolod gadmocemebsa da publikaciebze dayrdnobiT).<br />

67


lela oCiauri<br />

saagitacio filmia, romelic, erTi mxriv, mayurebels<br />

acnobs raWas, mis bunebas, samkurnalo wylebs da meore<br />

mxriv, im mZime yofas, romelSic sofel Rebis, zogadad<br />

raWis, zogadad mTiani regionebisa da kidev ufro<br />

zogadad Zveli saqarTvelos mZime cxovrebas asaxavs. am,<br />

socialurad da fizikurad rTul cxovrebas, Zvels _<br />

axliT _ axali saqarTvelo cvlis da Tu manamde glexebi,<br />

soflis mcxovreblebi didian-patarianad iZulebulni<br />

iyvnen muxlCauxrelad eSromaT, bavSvebs, Cvilobis<br />

asakidan gamovidodnen Tu ara,maSinve Sroma unda daewyoT,<br />

dedebs SvilebisTvis ar ecalaT, radgan muSaobiT iyvnen<br />

dakavebulni, mamebi qeds iqiT SeSis saWrelad, didi xniT<br />

midiodnen, rom sarCo eSovaT, maTi soflis naTesebs ki<br />

mewyeri aCanagebda, axalma saqarTvelom axali cxovreba<br />

moutana adamianebs!!! buneba moTvinierda, aSenda hesebi,<br />

kaSxalebi, kurortebi, sanatoriumebi, mSromelebma<br />

komfortul pirobebSi sagzurebiT dasveneba daiwyes da<br />

samkurnalo wylebis sma da gaWirveba daiviwyes. maTma<br />

Svilebma ki, Sromis, WinWris krefis, xelebis dasusxvis,<br />

dedebze ocnebisa da mamebis monatrebis nacvlad,garTobis<br />

ufleba moipoves, mxiarulad drostarebis, cekva-TamaSisa<br />

da sicilis ufleba _ tirilis nacvlad.<br />

es xerxi _ Zvelisa da axlis dapirispireba, _<br />

sabWoTa kinos pirveli aTwleulisTvis damaxasiaTebeli<br />

gamoxatvis, savaldebulo forma iyo. adamianebs unda<br />

daenaxaT, Tu ra mSvenieri cxovreba moutana maT axalma<br />

droebam da reJisorebs maTTvis es yvelaferi unda<br />

eCvenebinaT.<br />

nuca RoRoberiZe am mxrivac _ rogorc reJisori _<br />

Tavisi epoqis msxverpli iyo da unda damorCileboda<br />

`bedis Zalas~, romelsac Semakavebeli jebirebi ar<br />

gaaCnda, erTaderTi gamosavlis garda _ ideur kabalas,<br />

XX saukunis 30-iani wlebis pirvel wlebamde,mxatvruli<br />

amocanebis,wminda kinematografiuli xerxebis,plastikuri<br />

68


kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />

qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />

Tu SemoqmedebiTad esTetizebuli xelovnebis nimuSebiT,<br />

xerxebiT azrovneba da dapirispireba. `buba~ swored<br />

amgvari dapirispirebisa da SemoqmedebiTi Ziebebis<br />

nimuSia.<br />

P.S. nino _ nuca _ xuciSvili _ RoRoberiZe _<br />

ingilo iyo, sofel kaxidan. 1903 wels (meore versiiT,<br />

1902-Si) daibada, 6 wlisa (cxadia, ojaxTan, mSoblebTan,<br />

sam Zmasa da 5 dasTan erTad) saingilodan TbilisSi<br />

gadmosaxlda. kargi ganaTleba miiRo. gimnazia daamTavra,<br />

iswavla rusuli, franguli, germanuli enebi. Tbilisis<br />

universitetis filosofiis fakultetze Caabara da<br />

Semdeg ienis (germania) universitetis studenti gaxda.<br />

samSobloSi dabrunebis Semdeg kinos _ rogorc maSin<br />

iTvleboda _ axal, progresul da aqtualur xelovnebas<br />

_ daukavSirda da reJisori gaxda. Tumca, sul sami<br />

(1928-1934 wlebSi) filmis (yovel SemTxvevaSi, dRemde<br />

arsebuli informaciiTa da dokumenturad dadasturebiT)<br />

gadaReba moaswro _ ori dokumenturis _ `maTi samefo~,<br />

mixeil kalatoziSvilTan erTad da zemoxsenebuli `buba~<br />

da mxatvrulis _ `uJmuri~.<br />

im wlebSive Zmis _ raJden xuciSvilis ojaxSi gaicno<br />

rZlis Zma levan RoRoberiZe _ axalgazrda partiuli<br />

muSaki (romelsac sxvadasxva wlebSi sxvadasxva, maRali<br />

saxelisuflo Tanamdeboba hqonda) da didi siyvaruliT<br />

colad gahyva mas.<br />

riT damTavrda siyvarulis es ambavi da ra moutana<br />

nuca RoRoberiZes im sabediswero Sexvedram?<br />

TiTqos `Cveulebrivi~ istoriaa, sadRac<br />

sentimentaluric, melodramatuli surneliTa da<br />

sevdismomgvrelic. mis miRma rogorc erTi pirovnebis,<br />

aseve mTeli qveynis istoria da bedic TiTqos ilandeba,<br />

am istoriis mTeli tragizmi da SemaZrwunebloba, rac<br />

qarTuli sazogadoebis udidesma nawilma sakuTar Tavze<br />

tanjviT gadaitana.<br />

69


lela oCiauri<br />

Tu cotaTi romantikulebi, cota ufro adamianuri<br />

da aracinikurebi viqnebiT da sxva rakursSic SevxedavT<br />

nuca RoRoberiZis Tavgadasavals, davinaxavT, rom man<br />

– axalgazrda qalma, romelsac patara bavSvi hyavda,<br />

romelic im droisTvis qmarma miatova (romelmac<br />

dapatimrebis Semdeg SeuTvala _ urCia, gaecxadebina,<br />

rom mitovebuli coli iyo da levan RoRoberiZesTan<br />

aRaraferi akavSirebda), gadawyvita, gaeziarebina adamianis<br />

bedi, romelic, albaT, mainc (an odesRac) uyvarda. misi<br />

mdgomareobis Tanamonawiled yofna isurva. rogorc<br />

gvaxsovs, aseTi SemTxvevebi arsebobs istoriaSi.<br />

SeiZleba Tavisuflad gaviziaroT lana RoRoberiZis<br />

pozicia, rodesac igi dedis saqciels (nuca da levan<br />

RoRoberiZeebi misi mSoblebi iyvnen) xsnis da Tu Cvenc<br />

nuca RoRoberiZis namoqmedaris axsnis sxva kuTxesac<br />

movZebniT, SeiZleba Sedegi kidev ufro rTuli da mZime,<br />

ufro amaRelvebeli da ufro amaRlebulic aRmoCndes.<br />

`cixidan mamam werili moswera dedas (misi ori<br />

baraTi, romelic miviReT, papirosisTvis axeul qaRaldze<br />

iyo dawerili da gasarecxad gamogzavnili tanisamosis<br />

sarCulSi Camaluli): _ dawere, rom daSorebuli<br />

xar CemTan da daWeras gadarCebio. lanaze ifiqre da<br />

dawereo, _ TviTon marTlac ase dawera cixeSi Sedgenil<br />

avtobiografiaSi. dedam es ar gaakeTa, ver gadadga nabiji,<br />

romelic albaT, aTi wlis saSinelebas gadaarCenda,<br />

radgan Tvlida, rom amis moraluri ufleba ar hqonda.<br />

rom valdebuli iyo, Tavisi sindisis winaSe, mamasTan misi<br />

sasjeli gaenawilebina. monanieba! dedisTvis es sityva<br />

Rrma da Zalian piradi mniSvnelobiT iyo savse. mas<br />

unda moenaniebina misi meuRlis bolSevikuri mrwamsi,<br />

romelsac TviTon arasodes iziarebda... rogor, riTi?<br />

albaT mxolod cixiT da gadasaxlebiT~ _ wers lana<br />

RoRoberiZe nuca RoRoberiZis moTxrobebis krebulis<br />

70


kulturfilmi `buba~ = saqarTvelos istorias +<br />

qarTuli kinos istoria + pirovnebis bedi sabWoTa epoqaSi<br />

winaTqmaSi. 1 E<br />

nuca RoRoberiZem albaT sakuTar Tavs marTla<br />

TviTon gamoutana ganaCeni da miiRo sasjeli, romelic<br />

ar daumsaxurebia, msxverplSewirvis aqti aRasrula<br />

danaSaulisTvis,romelic ar Caudenia,magram romlis iribi,<br />

sulieri Tanamonawilec (Tanamoazre) aRmoCnda, radgan<br />

uyvarda adamiani, romlis politikur orientaciasac<br />

ar iziarebda da romelic, rogorc sxva araerTi misi<br />

Zveli TanamebrZoli, Semdeg Tavadve iqca Tavisianebis<br />

msxverplad.<br />

P.P.S. nuca RoRoberiZes Semoqmedebidan sami filmi<br />

da eqvsi moTxroba darCa. moTxrobebis es krebuli<br />

_ `bednierebis matarebeli~ lana RoRoberiZis,<br />

zemoxsenebuli winaTqmiT, axlaxan (2011 wlis miwuruls)<br />

gamosca gamomcemloba `inteleqtma~. literaturis<br />

muzeumSi, laSa baqraZis iniciativiT, wignis wardgineba<br />

da `bubas~ Cveneba gaimarTa. yvelaferi es _ filmic,<br />

moTxrobebSi aRwerili ambebi `gulagidan~, maTi avtoris<br />

bedic da is,rac Sida istoriebs gars axvevia,Cveni qveynis<br />

istoriaa, romelic warsulidan Tavs mudam gvaxsenebs da<br />

Tan bevr gamafrTxilebel niSans iZleva.<br />

1<br />

lana RoRoberiZe,winaTqma,nuca RoRoberiZe, `bednierebis matarebeli~,<br />

gv. 10, `inteleqti~, 2011.<br />

71


doqtorantTa<br />

samecniero statiebi 1<br />

1 naSromebi ibeWdeba programis xelmZRvanelebis rekomendaciiT.<br />

statiis stili daculia<br />

73


maka vasaZe,<br />

Teatrmcodneobis mimarTulebis doqtoranti,<br />

xelmZRvaneli _ prof. mixeil kalandariSvili<br />

robert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III<br />

`makbeti~<br />

robert sturuam Seqspiris `makbeti~ rusTavelis<br />

TeatrSi 1995 wels dadga. es iyo reJisoris mier<br />

saqarTveloSi ganxorcielebuli Seqspiris mesame tragedia.<br />

`makbetSi~ reJisori isev mimarTavs ZalauflebisaTvis<br />

brZolis Temas, magram am SemTxvevaSi igi yuradRebas<br />

amaxvilebs adamianze, mis gancdebze. am speqtaklSi ufro<br />

mZafrad gamoikveTa samyaro _ adamianTa codvebiTa<br />

Tu ubiwoebiT aRvsili. aq adamianis sulieri ngreva,<br />

gadagvareba, sikvdili gaTanabrebulia samyaros ngrevasa<br />

da gacamtverebasTan.<br />

`makbetSi~ dro ar aris gansazRvruli. is,rac scenaze<br />

xdeba,yovel drosa da epoqaSi SeiZleboda momxdariyo da<br />

momavalSic moxdes. reJisoris am Canafiqrs scenografia<br />

(mxatvari m. SveliZe) da kostiumebi mkveTrad usvamen<br />

xazs. speqtakli TiTqos migdebul sardafSi an, SeiZleba,<br />

bunkerSi TamaSdeba. scenaze mimofantuli nivTebi drois<br />

ganusazRvrelobas usvams xazs. scenis Suaguli TiTqmis<br />

carielia. ufro swori iqneboda meTqva, gacamtverebulia.<br />

scenis orive mxares CaSavebuli kedlebi omis Semdgom<br />

gadabuguli Senobebis narCenebis STabeWdilebas toveben.<br />

adgilebSi moCans daJangebuli, gamoCrili milebi<br />

da eleqtrosadenebi. gaugebar nagebobebze mtvriani<br />

polieTilenis materiebia Camofarebuli. zemoT, mTeli<br />

scenis gaswvriv celofania gadaWimuli, romelic scenaze<br />

gaTamaSebuli movlenebis ganviTarebasTan erTad, xan<br />

TiTqos moiqufreba, xan scenaze CamoeSveba da fardis<br />

75


maka vasaZe<br />

rols asrulebs da scenas orad yofs. avanscenaze<br />

wiTeli savarZeli dgas, mis garSemo sxvadasxva nivTia<br />

mimobneuli. marjvniv maRalzurgiani Savi savarZelia.<br />

gverdiTa loJaze miyudebulia wmindanis fituli, wminda<br />

weriliT xelSi. TabaSirisagan damzadebuli Tavi metalis<br />

joxzea wamocmuli. qvabSi adamianis fitulia Cakidebuli.<br />

qveviT, mTel sigrZeze, gafenilia tyavismagvari, WuWyiani,<br />

TiTqos sisxliT gaJRenTili, qsovili. scenis garSemo<br />

xmlebia CarWobili. cariel scenaze dgas mxolod Savad<br />

SeRebili tabureti _ samefo taxtis komikuri analogi.<br />

scenaze Seqmnilia usaxuri, erTferovani samyaro, sadac<br />

sicocxlisTvis adgili ar arsebobs. swored am garemoSi<br />

TamaSdeba amazrzeni, binZuri brZola ZalauflebisaTvis.<br />

speqtaklSi yvelaferi reJisoris nebas eqvemdebareba. aq,<br />

xazgasmulia mxolod misi xedva speqtaklSi warmoCenili<br />

konfliqturi situaciebisa. scenografia, mizanscenebi,<br />

Strixebi, msaxiobebis TamaSi reJisoris zust, TiTqosda<br />

maTematikur gaTvlebs eqvemdebareba. aq, am speqtaklSi<br />

yvelaferi TamaSobs: tani, xelebi, TiTebis plastika.<br />

TiToeuli moZraoba, yvelaferi dakavSirebulia adamianis<br />

sulierebasTan, mis Sinagan ganwyobasTan. `makbetSi~<br />

robert sturuas sareJisoro ena Sors aris `yofiTi~<br />

scenuri urTierTobebisgan,cxovrebiseuli detalebisgan.<br />

aq, TiTqos, yvelaferi ukiduresi daZabulobis zRvarze<br />

mimdinareobs. speqtakli ar aris gadatvirTuli efeqtebiT,<br />

magram amave dros mayurebeli SeigrZnobs reJisoris<br />

ulevi fantaziis nayofs.<br />

speqtaklis dasawyisSi zaza papuaSvilis makbeti<br />

erTgvar nagvis grovaSi Tvlems. mxolod viwro Suqis<br />

zoli gamohyofs mas sibnelidan. igi gayuCebulia, TiTqos<br />

elis xelsayrel moments, raTa es momenti xelidan ar<br />

gauSvas da samefo gvirgvins daeuflos. am natvris<br />

asaxdenad ki xelsayreli pirobebia saWiro. speqtaklSi<br />

makbetis garSemo arsebuli qveyana ZalauflebisaTvis<br />

76


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

brZolis morevSia Cafluli. aq yovel avantiurists<br />

SeuZlia ibrZolos taxtisTvis. amisaTvis igi sxvebze<br />

odnav Wkviani, moxerxebuli, sastiki da daundobeli<br />

unda iyos. aq, am samyaroSi, aravinaa ucodveli. piesis<br />

personaJebisagan gansxvavebiT, speqtaklSi mefe dunkanic<br />

(daviT papuaSvili) sisxliani tirania. danarCeni<br />

didebulebic, qveynis mmarTvelobis saTaveSi myofni,<br />

masaviT TvalTmaqcni arian. yvelani erTnairebi arian<br />

da yovelis sanukvari ocneba samefo gvirgvinia. samefo<br />

gvirgvinisaTvis brZolaSi ki xan erTi imarjvebs, xan<br />

meore.<br />

robert sturuas makbets samefo atributika,<br />

simboloebi saerTod ar ainteresebs. misTvis mTavaria<br />

Zalauflebis mopoveba, rac mas saSualebas miscems<br />

ibatonos adamianebze. sisxlis suni aTrobs da abruebs.<br />

piesaSi makbeti SeSfoTebulia imis gamo, rom xelebidan<br />

sisxlis laqebs ver iSorebs, speqtaklSi ki makbeti<br />

sisxlis sunis SegrZnebas ver iSorebs. mefe dunkanis<br />

mkvlelobis Semdeg xSirad ynosavs Tavis xelebs.<br />

Tavdapirvelad TiTqos gulisrevis SegrZneba eufleba,<br />

magram Semdgom, sisxlis suni axali sisxlis daRvris<br />

survils aRuZravs. ledi makbetic raRacnairi netarebiT<br />

Seiynosavs xolme am sisxlis suns. magaliTad, makbetTan<br />

alersis scenaSi igi xarbad daynosavs meuRlis xelebs<br />

da mis saxeze Rimili gakrTeba. sisxlis suni meuRleebs<br />

TiTqos simxneves matebs da Semdgomi qmedebebis survils<br />

aRuZravs. amasTanave, makbets sindisis qenjnac awuxebs.<br />

mas aRelvebs `imqveyniuri dasjis~ sakiTxi. zaza<br />

papuaSvilis makbetisTvis ar aris sulerTi, Tu ra<br />

moelis mas sikvdilis Semdeg. speqtaklSi makbetisTvis<br />

erT-erTi yvelaze sulisSemZvreli kiTxvaa: `da me sad<br />

gameRviZeba?~ es fraza reJisoris CarTulia, rac kidev<br />

ufro metad aRrmavebs makbetis danaSaulis da sasjelis<br />

mniSvnelobas. erTxel Cadenili borotebis, mkvlelobis<br />

77


maka vasaZe<br />

Semdeg, sindisis qenjnis miuxedavad, makbeti jiutad<br />

agrZelebs sakuTar TavSi adamianuri grZnobebis Cakvlas.<br />

TiTqos borotebas gemo gaugoo, veRar Cerdeba, Tumca<br />

dunkanis mkvlelobis Semdeg igi Tavad aRar isvris<br />

sisxlSi xelebs da mkvlelebs qiraobs.<br />

speqtaklSi zaza papuaSvilis makbeti da nino kasraZis<br />

ledi makbeti ufro axalgazrdebi arian,vidre es piesaSia.<br />

gaaxalgazrdavebulia maTi garemocvac. isini TiTqos<br />

daavadebulni arian mkvlelobebis Cadenis sindromiT<br />

da daufiqreblad xocaven erTmaneTs. maTSi Cabudebuli<br />

sisastike uazro da auxsnelia. isini TiTqos gangebam<br />

Seqmna mkvlelebad. amis xazgasasmelad robert sturuam<br />

grZneuli debis saxeebi groteskul aspeqtSi gadawyvita.<br />

sam grZneul arsebas speqtaklSi ufrosi Taobis<br />

msaxiobebi: giorgi gegeWkori, guram saRaraZe da jemal<br />

RaRaniZe ganasaxierebdnen. reJisoris CanafiqriT isini<br />

idumali moCvenebebi ki ara, aramed gaurkveveli sqesis<br />

arsebebi arian. reJisori daeyrdno piesaSive arsebul<br />

miniSnebas _ banqo mimarTavs kudianebs: `dedakacebi unda<br />

iyoT, magram eg wveri sxvas mowmobs~. sturuas alqajebi<br />

ufro miwierni arian, vidre mistikurni. reJisorma da<br />

msaxiobebma ganzrax mimarTes yofiT detalebs, raTa<br />

alqajebi ufro cocxal, miwier arsebebad eqciaT. maTi<br />

personaJebi speqtaklSi ufro sasaciloebi Canan, vidre<br />

idumalni da mistikurni. `jadosnobis~ adgili didi<br />

sardafia, romlis SuagulSi qvabi daudgamT, grZneul<br />

naxarSs aTuxTuxeben da xtunva-xtunviT uvlian gars.<br />

eSmakeulnic da adamianebic, reJisorisa da mxatvris<br />

CanafiqriT, erTsa da imave garemoSi moqmedeben. es<br />

garemo jojoxeTis asociacias iwvevs. speqtaklSi<br />

zRvari adamianebsa da grZneulebs Soris ar arsebobs.<br />

grZneulebi gaadamianurebulebi arian da, piriqiT,<br />

adamianebi satanisebr arsebebad gvevlinebian. amitomac<br />

aris, rom makbeti aranair gaucxoebas ar ganicdis maT<br />

78


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

sabrZanebelSi, maTTan erTad amzadebs jadosnur naxarSs<br />

da gemosac ki usinjavs. reJisoris interpretaciiT<br />

makbetis beds Tavad makbeti ganagebs da ara es grZneuli<br />

arsebebi. ritualebi, romlebsac alqajebi asruleben,<br />

komikur xasiaTsac ki atareben. reJisoris CanafiqriT<br />

msaxiobebi xazs usvamen im garemoebas, rom isini, swored<br />

rom, TamaSoben grZneulebs. amitomac arian isini ufro<br />

groteskulebi da ara idumalebiT garemoculni. makbetis<br />

moqmedeba mxolod formalurad aris dakavSirebuli<br />

grZneulebis winaswarmetyvelebasTan. makbeti<br />

ar<br />

moqmedebs sxvisi karnaxiT, vinaidan Tavis bedisweras<br />

Tavadve gansazRvravs. marTalia, igi meoredac midis<br />

grZneulebTan, magram gulgrilad usmens maT darigebebs,<br />

vinaidan mSvenivrad icis,Tu rogori iqneba misi Semdgomi<br />

nabijebi.<br />

SeqspirTan makbets gmiruli da saxelovani warsuli<br />

aqvs. robert sturuas interpretaciiT ki z. papuaSvilis<br />

makbetis warsulis erTgvari ugulebelyofa xdeba. igi<br />

TiTqos warsulis gareSe xvdeba am samyaroSi, sadac<br />

TviTon, brZoliTa da agresiiT, unda ipovos Tavisi<br />

Tavi.<br />

`rogorc cnobilia, tragedia `makbeti~ gamsWvalulia<br />

arsebobis orazrovnebis suliskveTebiT. gmiris vaJkacoba,<br />

qveloba saSinel borotebaSi gadaizrdeba, riTac TviT<br />

es qvelobaa eWvqveS dayenebuli. r. sturuas mixedviT,<br />

yovlismomcveli qaosi stiqiurad amoraluria da<br />

gulgrilia yvelanairi borotebisa da sikeTis mimarT. amas<br />

ganasaxierebs swored z. papuaSvilis makbeti. tragikuli<br />

kolizia mis SigniTaa, mis sulSia dabudebuli, anu mas<br />

ar upirispirdeba (garkveul dromde) raime garegani<br />

faqtori, an vinme _ antigmiri~. 1<br />

robert sturuas saTeatro enisaTvis, misi Teatraluri<br />

1<br />

gurabaniZe n. reJisori robert sturua. Tb. `xelovneba~. 1997. gv.<br />

476-477.<br />

79


maka vasaZe<br />

esTetikisaTvis damaxasiaTebelia dramaturgiis<br />

sapirispiro gziT siaruli. imavdroulad igi axerxebs<br />

asaxos dramaturgiuli Canafiqri. am SemTxvevaSic robert<br />

sturuas grZneuli qalebi formaluri mxatvruli<br />

xerxia, metaforaa. maT gamosaxvas reJisorma Camoacila<br />

yovelgvari tragikuli, mistikuri, idumali paTosi. aseve,<br />

Seqspiris tragikuli gmiri makbeti speqtaklSi erTob<br />

miwieria, aranairi sidiade da gansakuTrebuloba ar<br />

axasiaTebs z. papuaSvilis makbets.<br />

`robert sturuas speqtaklSi bedi makbetis winaSe<br />

warsdgeba ara `grZneuli debis~ zRapruli saxiT,<br />

aramed swored adamianuri, dakninebis da gadagvarebis<br />

gansaxierebiT. da, amave dros, es marTlac rom ucnauri<br />

arsebani (Weird Sisters) Cvens TvalSi ufro sasaciloni<br />

Canan, vidre SiSis momgvrelni _ Tavisi suleluri<br />

xiTxiTiTa da CifCifiT,moulodneli paTetikiT,mediduri<br />

pozebiTa da JestebiT, aSkarad Tavis gemoze SerCeuli<br />

xatovani ZonZebiT~. 1<br />

zaza papuaSvilis TamaSSi wina planzea wamoweuli<br />

makbetis sulieri dakninebis procesi. movlenebis<br />

ganviTarebasTan erTad, igi TandaTan kargavs adamianur<br />

Rirsebebs da sul ufro naklebad mogvagonebs mamac<br />

meomars. misi arseba iJRinTeba borotebiTa da<br />

siZulviliT, sakuTari Tavisadmi pativiscemas enacvleba<br />

agresiuli TviTdamkvidrebisaken ltolva. mis sulSi<br />

gaCenil sicarieles ki SiSis grZnoba avsebs. am SiSis<br />

grZnobis damalvas igi jambazobiT da cinizmiT cdilobs.<br />

kudianebTan Sexvedris Semdeg makbetis yvela qvena grZnoba<br />

gamosavals poulobs. misi erTguli Tanamzraxveli _<br />

ledi makbeti, romelsac nino kasraZe asaxierebs robert<br />

sturuas speqtaklSi, momxibvleli, nazi, mimzidveli<br />

axalgazrda qalia. maT erTmaneTisadmi Zlieri ltolva<br />

aqvT. ledi makbeti am ltolvas ostaturad iyenebs da<br />

1<br />

uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 12.<br />

80


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

cdilobs qmris gaorebisa da yoymanis aRmofxvras.<br />

speqtakli qmnis SiSis, sikvdilis, katastrofis<br />

molodinis atmosferos. aq, am garemoSi, yvela erTmaneTs<br />

mtrobs. scenaze damTrgunveli ganwyobilebaa gamefebuli.<br />

daviT papuaSvilis mefe dunkanic ki daundobeli da<br />

borotebiT aris aRvsili. misi pirveli gamoCena scenaze<br />

gia yanCelis musikis TanxlebiT erTgvar sabrZolo<br />

Tavdasxmas mogvagonebs. igi Tavisi amaliT SemoiWreba<br />

scenaze. gaismis ucnauri xmebi, rkinis JRaruni, kvnesa,<br />

oxvra, frinvelTa gamkivani xmebi, jariskacTa legionebis<br />

nabijebis xmebi. dunkani da misi jariskacebi avanscenisken<br />

moabijeben. keTili ambis mauwyebel, sasikvdilod daWril<br />

jariskacs dunkani yelSi xels wauWers da awamebs.<br />

mTeli speqtaklis ganmavlobaSi normaluri<br />

adamianuri urTierTobebi TiTqmis ar xorcieldeba.<br />

qmedebebSi Warbobs damcireba, Zalmomreoba, cinizmi,<br />

mkvleloba,gaSmagebuli seqsualuri urTierTobani. ufro<br />

metic, speqtaklSi Cveulebrivad TiTqos arc dadian: an<br />

darbian, an Zirs dacemulni xoxaven, an erTmaneTs ebrZvian,<br />

moWrili TavebiT burTaoben. mravlis mimniSnebelia<br />

moRalate kavdoris mTavris sikvdilis epizodi. urikaze<br />

moTavsebul TavmokveTil gvams Semoagoreben scenaze,<br />

Semdeg ki saorkestro ormoSi gadauZaxeben. es epizodi<br />

makbetisTvis bevris mimaniSnebelia. kavdoris mTavari<br />

makbetiviT warCinebuli didebulia. makbetma misgan<br />

ara marto adgil-mamuli, aramed TiTqos sulic miiRo.<br />

makbeti _ z. papuaSvili, xeliT exeba mis waWril Tavs<br />

da sisxlian xelebs daynosavs. Tavidan zizRis grZnoba<br />

eufleba, mere ki am zizRs erTgvari netareba cvlis,<br />

ufro Rrmad Seiynosavs sisxlis mZafr surnels. robert<br />

sturuam am scenas sabediswero mniSvneloba mianiWa. aq<br />

gadmotanili riCard mesames fraza _ `Cven codvilni,<br />

mxolod saxeebs vcnobT da ara gulebs~, usazRvrod<br />

vendobodi am didebulso, _ romelsac mefe dunkani<br />

81


maka vasaZe<br />

warmoTqvams, makbets unda moxvedroda gulze. es fraza<br />

xom swored misi misamarTiT iyo naTqvami, magram makbetis<br />

ukan daxeva SeuZlebelia, igi ukve daadga sisxlian<br />

gzas.<br />

speqtaklSi mkvdrebs ar asaflaveben. maT TiTqos<br />

uzarmazar nagavsayrelze gadaisvrian xolme. Tavad<br />

mefe dunkansac qsovilSi gaxveuls moaTreven da<br />

avanscenaze daasveneben. celofnis WuWyiani ca<br />

kulminaciisas talRisebr moZraobas iwyebs, misi<br />

neli rxeva avismomaswavebelia. scenaze maxvilebia<br />

mimobneuli, amdenad, dapirispirebulebs iaraRis Zebnac<br />

ki ar sWirdebaT. speqtaklSi erTxel moklulebi<br />

kvlav agrZeleben sicocxles da ara marto makbetisa<br />

da misi meuRlis `zmanebebSi~, aramed `realurad~.<br />

isini cocxldebian piradi SurisZiebisaTvis da ara<br />

samarTlianobis aRsadgenad. sikeTe da samarTlianoba<br />

Sors aris am adamianebisagan. Tumca, makbetis boroteba<br />

erTxel ukve moklulebs aiZulebs mis mowinaaRmdegeTa<br />

banakSi yofnas. makbetis kidev ufro didi borotebis<br />

winaaRmdeg mkvdrebi da cocxlebi erTiandebian. makbetis<br />

mier mokluli dunkani, romlis qsovilSi gaxveuli gvami<br />

avanscenaze miatoves, gainZreva, Tavs gamoiTavisuflebs<br />

da ambobs, Tu ramdeni sazareli ambis momswre yofila<br />

cxovrebis manZilze, magram aseTi saSineli Rame jer ar<br />

maxsovso. es TiTqos sakuTari mkvlelobis mxilvelis<br />

aRsarebaa da amave dros ukve dawyebuli `saSineli<br />

Rameebis~ koSmaris gancdac. es `saSineli Rame~ mZime<br />

tvirTad awevT speqtaklis gmirebs.<br />

speqtaklSi ar aris mkveTrad gamijnuli boroteba<br />

da sikeTe, iseve rogorc, waSlilia zRvari mkvdrebsa da<br />

cocxlebs Soris. aq, am speqtaklSi idumal, mistikur<br />

Zalebs didi yuradReba ar eqceva. aq mTavaria personaJebis<br />

urTierTobebi, gauTavebeli Ralati, SeTqmulebebi,<br />

mkvlelobebi. piesaSi mefe dunkanis mkvlelobiT yvelani<br />

82


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

gaognebulebi arian, speqtaklSi ki dunkanis mkvlelobas<br />

SeTqmulebis, saxelmwifo gadatrialebis elferi aqvs.<br />

makbetma da misma meuRlem mokles mefe dunkani, magram<br />

sakmarisia banqom da makdufma eWvi Seitanon makbetis<br />

sityvebSi, rom myisierad SavebSi Cacmuli mebrZolebi<br />

gamocvivdebian,alyaSi moaqceven da Tofebs miuSveren maT,<br />

vinc eWvi gamoTqva. lenoqsis sityvebi ki _ `rogorc Cans,<br />

misma mcvelebma mohkles...~ ise JRers, rom man, lenoqsma<br />

ki icis, vinc aris namdvili mkvleli, magram igi makbetis<br />

mxaresaa.<br />

makbeti da ledi makbeti mefe dunkanis mkvlelobis<br />

Semdeg erTmaneTis alersiT cdiloben aforiaqebuli<br />

sulis damSvidebas. amazrzeni da Semzaravia maTi<br />

erTmaneTisadmi vnebiani ltolva am sisxliT mosvril,<br />

binZur samyaroSi.<br />

makbetis sityvebia _ `sisxls sisxli mosdevs~<br />

da igi iwyebs Tanamzraxvelebis mkvlelobas, tirani<br />

mxardamWerebis mospobas iwyebs da TandaTan ufro metad<br />

efloba sisxlSi. reJisori da msaxiobi gviCveneben<br />

borotmoqmedad qceuli makbetis zneobriv dacemas,<br />

sulieri samyaros rRvevas, adamianuri Rirebulebebis<br />

gaufasurebas da aqedan gamomdinare, sulieri simSvidis<br />

dakargvas. makbeti ledi makbetTan erTad logikurad<br />

miemarTeba aRsasrulisaken, magram am aRsasrulamde isini<br />

sazarel tanjvas ganicdian. es aris safasuri Zalauflebisa<br />

da gvirgvinisaTvis brZolisa. manamde ki makbetis<br />

mefed kurTxeva xorcieldeba. makbetis mefed kurTxeva<br />

hendelis hangebis fonze xdeba. brWyviala gvirgvini,<br />

hendelis musikis hangebi da is tragikuli movlenebi,<br />

romlebic am didebis mosapoveblad ganaxorciela makbetma,<br />

specialurad xazgasmulia speqtaklSi reJisoris mier,<br />

raTa ufro naTlad warmoaCinos adamianuri dacemis<br />

siRrmeebi.<br />

takimasxara tiranis, romelic cinikurad Telavs<br />

83


maka vasaZe<br />

yvelas da yvelafers sakuTari miznis misaRwevad,<br />

gverdiT dgas namdvili jambazi (d. uflisaSvili). igi<br />

ganasaxierebs morCil, laquca qveSevrdoms, romelsac<br />

mTlianad dakarguli aqvs adamianuri Rirseba. `makbetis~<br />

masxara gansxvavdeba `riCard mesamis~ masxarisagan.<br />

`riCard mesameSi~ avTo maxaraZis mier gansaxierebul<br />

personaJs ironiuli damokidebuleba hqonda scenaze<br />

gaTamaSebuli movlenebisadmi.<br />

mefed kurTxevis Semdeg makbeti wveulebas marTavs.<br />

am scenaSi igi Tavs anebebs jambazobas da manWva-grexas.<br />

mas daqiravebuli mkvlelebis mier mokluli banqo (l.<br />

berikaSvili) ecxadeba. im wuTebSi makbets arc stumrebi<br />

ainteresebs da arc ledi makbeti. misTvis banqos aCrdili<br />

ufro realuria, vidre mis garSemo arsebuli cocxali<br />

adamianebi. aq erTmaneTs enacvleba realuri da irealuri.<br />

stumrebi da ledi makbeti _ molandebebi arian, banqo<br />

ki realuri, xelSesaxebi da namdvilia. es situacia<br />

orjer meordeba, rac kidev ufro aZlierebs makbetis<br />

sulier depresias, kriziss. es `avi seni~ tanjavs da<br />

nel-nela anadgurebs makbets. stumrebi ki SeSinebulebi<br />

arian da moaxloebul katastrofas an makbetis `TamaSis~<br />

dasasruls elian. piesaSi makbetis wveuleba xalxmravali<br />

da didebulia, speqtaklSi ki _ erTob mcirericxovania.<br />

mowveuli stumrebi ledi makbetis miwodebuli langridan<br />

sasmelsac ver iReben, radgan mowamvlos eSiniaT. swored<br />

es SiSi da undoblobaa gamefebuli makbetis samyaroSi<br />

da ara moaxloebuli katastrofis mistikuri niSnebi.<br />

`rac Seexeba speqtaklis fantasmagoriul Sres, igi aq<br />

Tavisebur filosofiur `zednaSenad~ aRiqmeba. swored<br />

masSia Caqsovili is maradi, dRemde amouxsneli kiTxvebi,<br />

romlebzedac pasuxis gacema bolomde verc Seqspiris<br />

drom SeZlo da verc am droze ufro xnierma da<br />

gamocdilma dRevandelobam...~. 1<br />

1<br />

uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 9.<br />

84


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

robert sturuas speqtaklSi, iseve rogorc<br />

SeqspirTan, zaza papuaSvilis makbeti, upirveles yovlisa,<br />

adamiania, yvelanairi adamianuri gancdebiT. igi, rogorc<br />

adamiani,sCadis borotebas da am Cadenili borotebisTvis<br />

adamianiviT isjeba. zaza papuaSvilis makbeti yoymanobs,<br />

itanjeba, igi gadmoscems im rTul sulier mdgomareobas,<br />

romelsac makbeti ganicdis. yvelaze sastiki ki am sulier<br />

WidilSi sindisis qenjnaa. makbeti, erT dros mamaci<br />

mebrZoli, moazrovne da mosiyvarule adamiani, sastik<br />

borotmoqmedad iqca. yvelaferi es ki, swored adamianuri<br />

ampartavnebis Sedegia. gamarjvebebma, romlebic makbetma<br />

brZolebSi moipova, daarwmuna, rom mas SeuZlia adamianebze<br />

batonoba, adamianebis marTva. amitomac mzad aris ibrZolos<br />

Zalauflebis mosapoveblad,am gzaze ki arafris winaSe ar<br />

daixevs ukan. yvela is sikeTe, rac mas adre gaaCnda, axla<br />

sastik da damangrevel Zalad gardaiqmneba. makbets didi<br />

warmosaxvis da fantaziis unari aqvs. es mkafiod vlindeba<br />

mis gamZafrebul mgrZnobelobaSi. SeuZlia dainaxos is,<br />

rac sxvebisTvis uxilavia. swored es exmareba Tavisi<br />

sastiki borotmoqmedebebis ganxorcielebaSi. banqosa<br />

da makdufis ojaxis mkvlelobebi zustad gaTvlili da<br />

dagegmili aqvs. yuradRebiT adevnebs Tvals Canafiqris<br />

ganxorcielebas, erT epizodSi ki Tavad axorcielebs e.<br />

w. `Sikrikis~ rols.<br />

speqtaklSi makbeti da ledi makbeti Zalian Cqaroben.<br />

yvelafers swrafad, impulsurad, nervulad, aRgznebulad<br />

akeTeben. maTi qmedebebi TiTqos deformirebulic ki aris.<br />

maTi sasiyvarulo scenebic ki TiTqos ormxrivi seqsualuri<br />

Zaladobaa. swored siyvarulia maTi borotebis yvelaze<br />

ufro sulisCamdgmeli da, imavdroulad, qmediTi Zala.<br />

Tanac siyvaruli mTeli Tavisi arsiTa da gamovlinebebiT.<br />

robert sturuam erTgan aRniSna, rom makbeti Seqspiris<br />

`romeo da julietas~ erTgvari transformirebuli<br />

85


maka vasaZe<br />

gagrZelebaa. ai, raSi SeiZleboda gadazrdiliyo maTi<br />

siyvaruli, rogorebad SeiZleba qceuliyvnen romeo<br />

da julieta. boroteba da siyvaruli aq erTmaneTSi<br />

gadaxlarTula. siyvaruli kvebavs borotebas da piriqiT,<br />

boroteba raRac gansakuTrebul simwvaves aniWebs maT<br />

siyvaruls. bedis ironia is aris, rom es siyvaruli<br />

borotebisaTvis micemuli droiT Semoifargleba. swored<br />

boroteba aniWebs am siyvaruls simwvaves da gznebas.<br />

makbeti da ledi makbeti e. w. idealuri wyvilia. isini<br />

WeSmaritad `erT xorc da erT sul~ arian. usityvod<br />

esmiT erTmaneTis, gumaniT xvdebian erTmaneTis sanukvar<br />

miswrafebebs. robert sturuam da qoreografma gia<br />

marRaniam am wyvilis araCveulebrivi plastikuri naxazi<br />

Seqmnes, scenaze gaacocxles maTi ucnauri da tragikuli<br />

siyvaruli. reJisorma da qoreografma msaxiobebTan<br />

erTad SeZles SeeqmnaT mZafri, eqspresiiT aRsavse<br />

plastikuri naxazi. maTi vneba da sulieri erTianoba<br />

yvelaze mZafrad mefe dunkanis mkvlelobis Rames<br />

gamovlinda maTi sisxliani xelebis SeerTebaSi. Semdgom<br />

am wyvils aseTi vnebiani Rame aRar eqnebaT... finalSi am<br />

udidesi grZnobis mxolod namsxvrevebiRa rCeba. ledi<br />

makbeti cdilobs xelebidan uxilavi sisxlis moSorebas,<br />

igi esaubreba makbets, romelsac mxolod Tavad xedavs,<br />

ealerseba, amSvidebs da Tan cdilobs raRac gaixsenos,<br />

raRac moZebnos. bolos aRmoaCens makbetis werils,<br />

romelSiac igi kudianebTan Sexvedris ambavs mouTxrobs.<br />

ledi makbeti nakuwebad aqcevs am werils. am aqtiT<br />

mas surs xazi gadausvas yvelafers, rac moxda. unda<br />

yvelaferi Tavidan daiwyos, magram axla aRar surs im<br />

borotebebis Cadena, romlebic man da misma meuRlem<br />

moimoqmedes.<br />

`speqtaklis namdvili gmiri ledi makbetia. igi<br />

reJisoris mier araorazrovnad win wamoweulia...<br />

rogorc makbeti itanjeba hamletiseuli meryeobiT, aseve<br />

86


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

ledi makbeti ofelias xvedrs iziarebs. Tu gamocdas<br />

ver gauZlo, is SeiSleba da daasrulebs sicocxles...<br />

meoTxe jadoqrad. Tumca ara, rogorc pirveli ledi.<br />

axali samoselic ki im sameuli jadoqrisgan ergeba~ 1 .<br />

speqtaklSi sinamdvile da irealoba erTmaneTSia<br />

gadaxlarTuli. am xerxiTvea dadgmuli makdufis colis<br />

(lela alibegaSvili) da Svilis (daviT iaSvili)<br />

mkvlelobis scena. es epizodi Tavisi plastikiTa da<br />

emociuri zegavleniT isea awyobili, rom swored am<br />

or _ realur da irealur, sinamdvilisa da koSmaruli<br />

zmanebis mijnaze aRiqmeba. irgvliv sibnelea. mxolod<br />

mkrTali sinaTlis Suqi gamohyofs saxeebs. maT win<br />

saSineli Savi ormoa. teqsti `moRalate mamebis~ Sesaxeb<br />

msaxiobebis mier meqanikurad, yovelgvari emociis gareSe<br />

warmoiTqmeba. maTi yuradReba mipyrobilia im Semzaravi<br />

siCumisaken, romelic aseve Semzaravi Zalis moaxloebis<br />

momaswavebelia. ukan,scenis siRrmeSi,makbetis Savi silueti<br />

moCans lurj burusSi gaxveuli. ai,scena naTdeba,makbeti<br />

uaxlovdeba deda-Svils da makdufis Sikrikad moaCvenebs<br />

maT Tavs. eubneba, male moSordnen aqaurobas da scenaze<br />

mkvlelebic gamoCndebian. mkvlelebi (l. gafrindaSvili,<br />

t. salariZe) reJisorma kabares mocekvaveebis stilSi<br />

warmoaCina. kabaresaTvis damaxasiaTebeli CacmulobiT,<br />

stekiT xelSi,sacekvao ritmSi moZraoben,saxeze ki Rimili<br />

ar scildebaT. isini mocekvavisaTvis damaxasiaTebeli<br />

msubuqi moZraobebiT klaven banqosa da Semdgom makdufis<br />

col-Svils _ adamianis mkvleloba xom makbetis mier<br />

dadgmul sanaxaobad aris qceuli. makdufis col-Svilis<br />

mkvleloba reJisorma regTaimis fonze ganaxorcielebina<br />

mkvlelebs. mkvlelobebis warmoCenam aseT, erTi SexedviT,<br />

TiTqosda msubuq, ironizirebul formaSi, kidev ufro<br />

meti simZafre da Semzaraoba SesZina maT. aseTi scenebiT,<br />

1<br />

gulCenko v. makbetis gamarTleba, an suitis saqebari sityva. J. `Teatri<br />

da cxovreba~, 1996, #5-6. gv. 66.<br />

87


maka vasaZe<br />

sxvadasxva detalze aqcentirebiT, reJisori speqtaklSi<br />

qmnis adamianis damTrgunvel, adamianis aRqmisTvis<br />

SemaZrwunebel atmosferos.<br />

Teatrmcodne paola uruSaZe robert sturuasa da<br />

zaza papuaSvulis makbets uwodebs `reJisors~, romelic<br />

garedan adevnebs Tvalyurs Tavis `dadgmebs~. 1<br />

reJisor robert sturuas saTeatro enas axasiaTebs<br />

erTdroulad ramdenime moqmedebis gaSla scenaze.<br />

ase xdeba `makbetSic~. sakmarisia, gavixsenoT epizodi,<br />

rodesac scenis erT mxares malkolmi (Temiko WiWinaZe)<br />

da misi momxreebi makbetis winaaRmdeg,misTvis samagieros<br />

gadasaxdelad, SeTqmulebas amzadeben, xolo scenis meore<br />

mxares SeSinebuli, sindisis qenjniT gawamebuli ledi<br />

makbetis sasikvdilo agonia TamaSdeba.<br />

reJisorma da mxatvarma `makbetSi~ iseTi scenuri<br />

atmosfero Seqmnes, sadac dro gansazRvruli ar aris.<br />

zeviT ukve aRvniSne, rom scena mogvagonebs sardafs an<br />

bunkers, Tavisi CaSavebuli kedlebiT da gaSiSvlebuli<br />

sakomunikacio sistemebiT. alag-alag am usaxur<br />

garemocvas mimobneuli sisxlisferi laqebi avsebs.<br />

swored, aq, am atmosferoSi, SeiZleba kudianebis dabadeba.<br />

nagvis grovidan, romelzedac gamWvirvale celofania<br />

gadafarebuli, aRmocendebian gaugebari sqesis, ucnaur<br />

samosSi gamowyobil arsebebi. swored es ucnauri, jojo<br />

arsebebi wamosweven makbetis idumal zraxvebs, sxva<br />

adamianebze batonobis, Zalauflebis mopovebis usazRvro<br />

survils. alqajebTan Sexvedra makbets gaumyarebs miznis<br />

miRwevis wadils da imavdroulad erT-erTi kudianis<br />

mier micemuli `mezRvauris ceri~, romelsac kiserze<br />

Camoikidebs, daarwmunebs, rom igi dausjeli darCeba.<br />

Semdgom es metafora, transformirebuli saxiT, mTel<br />

speqtaklSi povebs gagrZelebas. laparakia moqmed pirTa<br />

e. w. `boroti xelebis~ aqcentirebaze. zogierT scenaSi<br />

1<br />

uruSaZe p. dasaxelebuli naSromi. gv. 9-10.<br />

88


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

swored xelebi amxelen gmirTa zraxvebs. magaliTad,<br />

ledi makbetisaTvis speqtaklis dasawyisSi xelebi misi<br />

survilebis yvelaze erTguli Semsruleblebi arian,<br />

bolosken ki es xelebi mtrebad iqcevian. swored am<br />

xelebSia ledi makbetisTvis raRac Semzaravi. aseve,<br />

speqtaklis pirvel scenebSi makbetis mzera yvelaze xSirad<br />

xelebisken aris mimarTuli. igi xSirad gakvirvebuli<br />

uyurebs Tavis xelebs,TiTqos ukvirs,Tu ras sCadian misi<br />

xelebi. makbetis xelebi ki isev da isev axorcieleben<br />

borotebas, makbetis mzeridan ki TandaTan qreba gaoceba<br />

da SiSi, maT Soris gaugebroba aRar arsebobs.<br />

mZime da sulis SemZvrelia `makbetis~ finali. Zalian<br />

efeqturad aris dadgmuli makbetis `cad amaRlebis~<br />

scena. reJisorma mokluli makbeti savarZelSi Casva<br />

da ase savarZlianad adis igi maRla. makbeti yvelam<br />

miatova, igi martoa. makbeti Tavdauzogavad ibrZvis. mas<br />

gars Semoexvevian SavebSi Cacmuli mowinaaRmdegeebi.<br />

mayurebeli mxolod imas xedavs, Tu ra gametebiT<br />

urtyams mas maxvils makdufi (m. qvriviSvili). am masidan<br />

amovardeba makbetis mokveTili Tavi. makbetis nacvlad<br />

taxtze kanonieri memkvidre malkolmi adis (Temiko<br />

WiWinaZe). mis mSvidobian, humanur dapirebebs ironiuli<br />

RimiliT usmenda d. iaSvilis gmiri, romelic speqtaklSi<br />

sam rols asaxierebda: mefe dunkanis umcros vaJs,<br />

donalbens, banqos vaJs, fleanss da makdufis vaJs. samive<br />

personaJi garegnulad erTnairia. am sami axalgazrdis<br />

saxiT igi mTel Taobas ganasaxierebda. finalur scenamde<br />

banqo (levan berikaSvili) Tavis vaJs burTs eTamaSeboda.<br />

mama Svils ZalauflebisaTvis brZolis sastik, sisxlian<br />

TamaSSi iTrevs. d. iaSvilis gmiric xalisiT dgeboda<br />

karSi, raTa mamis mier dartymuli burTi moegeriebina.<br />

ufrosebi sakuTari TamaSis wesebs sTavazoben da Tavs<br />

axveven momaval Taobas.<br />

finalSi scenaze gamodioda mokluli makbeti. igi<br />

89


maka vasaZe<br />

patara fleanss, alqajebma mefoba rom uwinaswarmetyveles,<br />

gamoiwvevda burTis saTamaSod. makbeti burTis nacvlad<br />

sakuTar, butaforiul mokveTil Tavs debda Zirs da<br />

ukan ixevda burTis dasartymelad. d. iaSvilis fleansi,<br />

azarts ayolili, swrafad garboda da warmosaxviT<br />

karSi ikavebda adgils, ar afrTxobda, rom burTis magier<br />

mokveTili TaviT unda iTamaSon. igi iRebda ufrosebis<br />

mier SemoTavazebuli sisxliani TamaSis pirobebs,vinaidan<br />

Tavadac am samyaros Svilia. makbetis mokveTili Tavi,<br />

romelic SiSis zars scemda, axla saTamaSo sagnad aris<br />

qceuli. speqtaklis damagvirgvinebeli akordi ki makbetis<br />

mier ledi makbetis danTebuli sanTlis sulisSeberviT<br />

Caqroba iyo, ris Semdegac scenaze ukuneTi sibnele<br />

daisadgurebda.<br />

is, rom samyaros gadarCena SesaZlebelia, speqtaklis<br />

sivrceSic SeigrZnoboda. es sivrce ar warmoadgenda<br />

mxolod usaxur bunkersa Tu sardafs, sadac adamianebi<br />

erTmaneTis sawameblad arian movlenilni. scenis<br />

sivrcis miRma, reJisoris CanafiqriT, uxilavi Ramea,<br />

romelic mkvdreTiT aRmdgar mefe dunkans moajadovebs.<br />

iqvea buneba, romelsac mzeras ver swyvetda sikvdilis<br />

win banqo. iqidanve ismoda eklesiis zarebis rekvac.<br />

scenaze Camowolili celofnis Rrubelic adamianis<br />

qmedebebiT ganicdida metamorfozas. is, rac scenaze<br />

xdeboda, TiTqos airekleboda masSi. xan sisxliT, xan<br />

ki naRveliT iJRinTeboda. raRac momentebSi, TiTqos<br />

moiqufreboda da mZimed daawveboda scenas, Semdgom ki<br />

Secbunebuli ikumSeboda. masSi TiTqos Cvengan damaluli<br />

sicocxle arsebobas ganagrZobda. aqac kidev erTxel<br />

xazgasmulia realurisa da moCvenebiTis, sizmriseulisa<br />

da sinamdvilis erTmaneTSi aRreva. am aRreulobisagan,<br />

realoba-irealobisagan speqtaklSi gmirebs sikvdilic<br />

ki ver ixsnis: dunkani, banqo, ledi makbeti da TviT<br />

makbetic sikvdilis Semdegac gaorebulni arian, raRac<br />

90


obert sturuas qarTuli Seqspiriana<br />

nawili III `makbeti~<br />

momentebSi isev ubrundebian saaqaos, da mainc, romeli<br />

samyaroa am ors Soris realuri? kiTxvaze, romelic<br />

mayurebels ebadeba,Tavad mayurebelma unda gasces pasuxi,<br />

vinaidan reJisori ar cdilobs am kiTxvaze konkretuli<br />

pasuxis gacemas.<br />

adamianis sulis gadarCenis an sabolood daRupvis<br />

globaluri problemis gadawyvetaSi, rogorc ukve aRvniSne,<br />

`Svilebic~ monawileoben, reJisorma am `Svilebis~ e. w<br />

krebiTi saxe Seqmna. speqtaklSi aqcentirebuli iyo, rom<br />

es `Svilebi~ Tavidanve wigniT xelSi Cndebian. am xerxiT<br />

reJisorma gviCvena, rom SesaZlebelia biWi Seqspiris<br />

`makbets~ kiTxulobs da yvelaferi is, rac scenaze xdeba,<br />

misi warmosaxvis, misi fantaziis nayofia. Teatrmcodne<br />

paola uruSaZe erTgvar asociacias xedavs Seqspiris<br />

hamletTan.<br />

mamis mkvleloba donalbens wigns gverdze<br />

gadaadebinebda da xelSi xanjals aaRebinebda, yoymanis<br />

Semdeg ki gaqcevas amjobinebda. fleansisaTvis banqo<br />

mxolod mama ar iyo. igi iyo misi uaxloesi megobari,<br />

simamacis da keTilSobilebis gansaxiereba. speqtaklis<br />

bolos ki donalbeni da fleansi sivardSi erTiandebodnen.<br />

swored sivardi aRmarTavda pirveli xels makbetze.<br />

yvela axalgazrda masSia gaerTianebuli. TeTri perangis<br />

amaras xelSi isev wigni eWira, gulSi ki mamis qurTuki<br />

hqonda Caxutebuli. avanscenaze dgeboda, xolo mis<br />

zurgs ukan `ufrosebi~ makbets klavdnen samarTlianobis<br />

aRsadgenad.<br />

speqtaklis finalSi donalbeni `aRmdgari~ makbetis<br />

win idga. igi TiTqos mzad iyo makbetis mier dagegmil<br />

TamaSSi CasarTvelad. makbetis fexebTan TeTri, burTis<br />

formis sagani ido, mokveTili Tavebis metafora,<br />

romliTac araerTxel uTamaSiaT. donalbenic idga da<br />

mouTmenlad eloda burTis (mokveTili Tavis) miRebas,<br />

magram mokveTili TavebiT, adamianTa sicocxliT, TamaSs<br />

91


maka vasaZe<br />

Tavad makbeti asrulebda. burTi adgilze rCeboda.<br />

reJisori aq wertils svamda. robert sturua TiTqos<br />

gveubneboda: siave, boroteba aRar gagrZeldeba.<br />

92


aleko gelaSvili,<br />

Qqoreografiuli xelovnebis istorisa da Teoriis<br />

mimarTulebis doqtoranti,<br />

xelmZRvaneli _ prof. anano samsonaZe<br />

`mrokav-mlocveli figurebi~<br />

qvemo qarTlis (1965-1971w.w.) arqeologiuri<br />

gaTxrebis dros (arqeologiur eqspedicias<br />

xelmZRvanelobdnen: al. javaxiSvili da o. jafariZe),<br />

imiris gorasa da aruxlos goraze gamovlinda Tixis<br />

WurWlis fragmentebi antropomorfuli figurebis<br />

reliefuri gamosaxulebebiT 1 ,romlebic Zv. w. aR-is VI-IV<br />

aTaswleulebiT, neoliT–eneoliTis xaniT TariRdeba.<br />

figurebis ZiriTad damaxasiaTebel niSanTagan<br />

gamoikveTeba mamakacuri gamnayofierebeli Zalis simbolo<br />

(falosi) da xelebis uCveulod maRla apyrobili<br />

mdgomareoba, romelic SeiZleba aRviqvaT, rogorc<br />

mlocveli adamianis Jesti da imavdroulad, rogorc<br />

mrokavi adamianis sacekvao poza (sur. 1,2,3,4). am faqtma<br />

Cveni gansakuTrebuli yuradRebac miiqcia.<br />

imiris goris IV samSeneblo horizontSi aRmoCenil<br />

Tixis WurWlis fragmentebs Soris gamoirCeva erTi<br />

mowiTalo Tixis WurWlis piris fragmenti, romelzec<br />

reliefurad gamosaxulia anTropomorfuli figura. igi<br />

warmoadgens sqematurad Sesrulebul xelebapyrobili<br />

mamakacis gamosaxulebas 2 . (sur. 1) figuras axasiaTebs<br />

wawvetebuli, grZeli Tavi da pirisaxe. saxeze Savi<br />

laqebi SeiZleba miviCnioT tuCebis,cxvirisa da Tvalebis<br />

gamosaxulebad. Tavze aseve SeimCneva odnav CaRrmavebuli<br />

nawili yuris saxiT, yelis are da grZeli nikapi.<br />

1<br />

qvemo qarTlis arqeologiuri eqspediciis Sedegebi, (1965-1971),<br />

,,mecniereba’’, 1975, gv. 85.<br />

2<br />

Rlonti l., javaxiSvili a., kiRuraZe T., xramis didi goris<br />

anTropomorfuli qandakebebi, ,,Zeglis megobari~, #33, Tb., 1973, gv. 5.<br />

93


aleko gelaSvili<br />

figuris xelebi idayvSia moxrili, marT kuTxes qmnis<br />

da Tavis gaswvriv, maRla aris aRmarTuli. maja, xelis<br />

mtevani da TiTebi ar aris gamokveTili. figuras welze<br />

Semokruli aqvs sartyeli, wels qvemoT ki daaxloebiT<br />

45-gradusiani kuTxiT gamomavali ori fexis nawili<br />

da fexebs Soris mamakacuri gamnayofierebeli Zalis<br />

simbolo falosi SeimCneva. samwuxarod, WurWeli isea<br />

gatexili, rom adamianis gamosaxulebas mxolod am saxiT<br />

warmogvidgens, Tumca SemorCenili nawilidanac SeiZleba<br />

mis mniSvnelobaze saubari.<br />

analogiur gamosaxulebiani WurWlis fragmenti,<br />

rogorc g. javaxiSvili gvamcnobs, aRmoCenilia<br />

aruxlozec 1 (sur. 2). magram am SemTxvevaSi msgavseba<br />

mxolod orive figuris falikuri niSniT gamosaxvaSi<br />

mdgomareobs. aruxlos goris figuris xelebze ver<br />

vityviT, rom isini idayvebSia moxrili, piriqiT, isini<br />

Tavisgan moSorebiT, ganze sruliad gaSlil da erTob<br />

daZabul mdgomareobaSia mocemuli. igive SeiZleba iTqvas<br />

fexebzec da iqmneba STabeWdileba, rom figura TiTqos<br />

naxtomis mdgomareobaSia gamosaxuli.<br />

garda amisa, wiTeli WurWlis anTropomorfuli<br />

plastikis nimuSs paraleli moepoveba imiris gorazeve<br />

aRmoCenil Savzedapiriani WurWlis fragmentze gamosaxul<br />

figurasTanac, im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi figura<br />

sruli saxiT aris miZerwili fragmentis zedapirze (sur.<br />

3). am figurasac zustad iseve aqvs aRmarTuli xelebi<br />

maRla, rogorc wiTeli WurWlis figuras. maja, xelis<br />

mtevani da TiTebi arc am figuraze aRiniSneba. Mmas<br />

axasiaTebs mrgvali patara Tavi viwro kisriT,wvrili da<br />

grZeli tani da aseve wvrili joxebiviT fexebi. fexebi,<br />

rogorc wiTeli figuris SemTxvevaSi iyo, daaxloebiT<br />

45-gradusiani kuTxiT gamodis korpusidan da muxlis<br />

saxsarSi isea moxrili, rom TiTqos figura Camjdaria<br />

1<br />

javaxiSvili g. anTropomorfuli plastika warmarTuli xanis<br />

saqarTveloSi, Tbilisi, 1984, gv. 24.<br />

94


`mrokav-mlocveli figurebi~<br />

(e. w. `plieSi~), Tumca, isic ar aris gamoricxuli, rom<br />

mis gamomsaxvels surda muxlis saxsris Cvenebac da<br />

man es survili mxolod am gziT ganaxorciela. fexebi<br />

bolovdeba terfebiT, fexebs Soris, TiTqmis muxlebamde,<br />

figuras CamoSvebuli aqvs falosi.<br />

Tu kargad davakvirdebiT figuras, SevamCnevT imasac,<br />

rom igi moZrav mdgomareobaSia gamosaxuli. aSkaraa, rom<br />

sxeulis simZime araTanabrad aris ganawilebuli orive<br />

fexze, korpusi ufro metad gadaxrilia Cvengan marjvniv,<br />

Sesabamisad, sxeulis simZime gadatanilia figuris<br />

marcxena fexze, marjvena fexi ki SeiZleba haerSic iyos<br />

amgvari gadaxridan gamomdinare. Tu SesaZlebeli iqneboda<br />

imiris Savzedapiriani WurWlis fragmentis figurisTvis<br />

fexebis mdgomareobebis Secvla, anu sxeulis simZimis<br />

gadatana figuris marcxena fexidan marjvena fexze da Tu<br />

amgvari moqmedeba ramodenimejer ganmeordeboda, aSkarad<br />

miviRebdiT xelebapyrobili figuris `ornabijian~,<br />

`yunculis~ msgavs martiv sacekvao moZraobas.<br />

zemoT moyvanili ori Zeglisgan gansxvavebul<br />

anTropomorfuli plastikis nimuSs warmoadgens imiris<br />

goraze aRmoCenili, aseve Savzedapirian WurWlis<br />

fragmentze reliefurad gamosaxuli figura (sur. 4).<br />

WurWlis SemorCenilma fragmentma, Semoinaxa mxolod:<br />

figuris uterfo fexebi,zeda ori nimuSis msgavsad,fexebs<br />

Soris CamoSvebuli falosiT, marjvena xeli da marcxena<br />

xelis sawyisi nawili idayvamde. figuris marjvena xeli<br />

qveviT aris daxrili da zeda korpusisgan moSorebulia<br />

daaxloebiT 45-gradusiani kuTxiT. Cveni azriT, aseTive<br />

mdgomareoba unda hqonoda marcxena xelsac. figuras<br />

ar axasiaTebs muxlebSi Camjdari mdgomareoba da<br />

Cveni dakvirvebiT, muxlis gadmocemas figuris avtori<br />

muxlis adgilas saZerwi Tixis ufro meti amoburcviT<br />

axerxebs.<br />

imiris da aruxlos goris anTropomorful figurebs<br />

95


aleko gelaSvili<br />

paralelebi TiTqmis mTel msoflioSi moeZebneba<br />

(avstralia, espaneTi, italia, azerbaijani, somxeTi,<br />

arabeTis gaerTianebuli saemiro da sxv.) da Sesabamisad,<br />

am figurebis Sesaxeb sxvadasxva Sexedulebac arsebobs.<br />

magaliTad, amerikeli mkvlevari antoni perati maT<br />

,,Cacucqul kacebad~ moixseniebs da miiCnevs, rom isini<br />

uZvelesi cis plazmis formaciebs warmoadgenen 1 . (sur.<br />

5) igi iZleva ilustrirebas imisa, Tu rogori formebiT<br />

gamoxatavdnen plazmas (fizikaSi da qimiaSi plazma aris<br />

airi, romelic mTlianad an nawilobriv ionizirebulia 2 )<br />

sxvadasxva dros da sxvadasxva adgilas. erTi mxriv,<br />

antoni peratis Sexedulebas ver uarvyofT, magram aqve<br />

dasakonkretebelia, plazmis ra tipzea saubari. rogorc<br />

cnobilia,airebis msgavsad,plazmas ar aqvs gansazRvruli<br />

forma an moculoba, garda im SemTxvevisa, rodesac is<br />

raime WurWelSi an konteinerSia moTavsebuli 3 . Tu antoni<br />

perats mxedvelobaSi aqvs bunebaSi arsebuli plazmis<br />

tipiuri magaliTebi:ali,elva,varskvlavebi da mze,romelTa<br />

danaxva Zveli drois adamians SeuiaraRebeli TvaliT<br />

SeeZlo, maSin misi mosazreba CvenTvisac misaRebia, radgan<br />

uZveles adamians, magaliTad, SeeZlo elvis garkveuli<br />

forma adamianis formisTvis miemsgavsebina da Semdeg is<br />

gamoesaxa kldeze, qvaze an Tixis WurWelze. Tumca, am<br />

SemTxvevaSic ki mainc migvaCnia, rom e. w. `Cacucquli<br />

kacebis~ formaSi adamianuri sawyisi ufro metia, vidre<br />

plazmuri. garda amisa, qarTuli `mrokvel-mlocveli~<br />

figurebis magaliTebi ar Seicaven iseT damaxasiaTebel<br />

niSnebs (magaliTad or wertils), romelic antoni<br />

peratis mier ilustrirebul figurebs tanis orive<br />

mxares, fexebsa da xelebs Soris aReniSneba. amave dros,<br />

daaxloebiT imave figurebis (saubaria valkamonikas<br />

1<br />

http://www.thunderbolts.info/tpod/2004/arch/041231predictions-rock-art.<br />

htm<br />

2<br />

http://ka.wikipedia.org/wiki/პლაზმა<br />

3 http://ka.wikipedia.org/wiki/პლაზმა<br />

96


`mrokav-mlocveli figurebi~<br />

da tirolis alpebis kldeebze gamosaxul figurebze)<br />

sxvagvari da sinamdvilesTan ufro axlos mdgomi<br />

interpretaciac arsebobs.<br />

magaliTad, italiaSi `valkamonikas~ figurebis Sesaxeb<br />

saintereso cnobebs iZleva andrea arka gamokvlevaSi:<br />

`valkamonikas kldis xelovnebis `mlocavi figurebis~<br />

qronologia da interpretacia~. `italiaSi valkamonikas<br />

kldis xelovnebis figurebi `mlocav figurebad~ an<br />

`mlocvelebad~ iwodebian, iqidan gamomdinare, rom Cans,<br />

TiTqos figurebi loculoben aweuli xelebiT. Tumca,<br />

miuxedavad imisa, rom locvis aqti am figurebisTvis<br />

yvelaze metad gavrcelebuli interpretaciaa, es<br />

srulebiT ar gamoricxavs imavdroulad figurebis<br />

mdgomareobebSi garkveuli tipis cekvis amokiTxvasac 1 ~<br />

(sur. 6, 7) – aRniSnavs andrea arka da gamohyofs<br />

`mlocveli~ figurebis ramodenime tips:<br />

1. `mlocveli figurebi simetriulad<br />

urTierTsawinaaRmdegod mimarTuli (maRla da dabla)<br />

moRunuli, `U~-s formis xelebiTa da fexebiT;<br />

2. mlocveli figurebi simetriulad<br />

urTierTsawinaaRmdegod mimarTuli (maRla da dabla)<br />

marTkuTxa `L~-is formis xelebiTa da fexebiT;<br />

3. mlocveli figurebi samkuTxa formis fexebiT;<br />

4. Sereuli saxis figurebi~ 2<br />

.<br />

andrea arkas TqmiT, SeiZleba ganisazRvros figurebis<br />

sxva kategoriebic, romlebic iZlevian:<br />

`sasqeso reprezentacias. SesaZlebelia vipovoT<br />

mamri figura (sqesi warmodgenilia joxis saxiT),<br />

mdedri figura (sqesi warmodgenilia wertiliT an zog<br />

SemTxvevaSi ori sxvadasxva wertiliT biustTan axlos,<br />

mkerdis adgilebis misaTiTeblad) da usqeso figurebi;<br />

1<br />

Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />

Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />

2<br />

Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />

Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />

97


aleko gelaSvili<br />

xelebisa da fexebis poziciebis arsebobas an ar<br />

arsebobas;<br />

sxva martiv figurebTan damokidebulebas;<br />

SeiaraRebul xasiaTs~ 1<br />

.<br />

valkamonikas kldis xelovnebis qronologiis yvelaze<br />

mniSvnelovani kvleva, rogorc andrea arka migviTiTebs,<br />

SemoTavazebuli aqvs e. anatis jer kidev 1960-ian wlebSi,<br />

sadac qronologiurad oTxi stili gamoikveTa. amaTgan<br />

I da II stili daTariRda neoliTuri xaniT, III stili –<br />

eneoliTisa da brinjaos xaniT,IV stili brinjaos xanis<br />

dasasrulidan rkinis xanis dasasrulamde. e. anatis mier<br />

`mlocavebi~ miCneul iqna I da II stilad. I stili<br />

TariRdeba V aTaswleulidan _ Zv. w. aR. IV aTaswleulis<br />

dasawyisamde (5000 – 3800 Zv. w. aR.) da II stili<br />

TariRdeba Zv. w. aR. IV aTaswleuliT (3800 – 3000 Zv. w.<br />

aR.) 2 . Cven mier warmodgenili qarTuli anTropomorfuli<br />

plastikis nimuSebic, imirisa da aruxlos goris Tixis<br />

WurWlis fragmentebze reliefurad miZerwili `mrokavmlocveli~<br />

figurebis saxiT, arqeologebma Zv. w. aR.<br />

VI-IV aTaswleulebis farglebs miakuTvnes 3 , anu isini<br />

neoliT-eneoliTuri kulturis nawarms warmoadgenen.<br />

aqedan gamomdinare, mrokav-mlocveli figurebi, rogorc<br />

uZvelesi sacekvao informaciis mqone qarTuli nivTebi,<br />

ise gvevlinebian.<br />

mniSvnelovania imis aRniSvnac,rom imiris da aruxlos<br />

figurebi paralelebs avleben eneoliT-adrebrinjaos<br />

xanis `oznis Tixis fialis xatovan niSnebTan, kerZod I<br />

niSanTan, romelic `xelebapyrobil~, `yunculas-calyuassamaias~<br />

gamoxatavs.<br />

rac Seexeba neoliT-eneoliTis xanis qarTuli<br />

1<br />

Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />

Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />

2<br />

Andrea Arca, ,,Chronology and interpretation of the “Praying figures” in<br />

Valcamonica rock-art’’, http://www.rupestre.net/tracce/?p=4123<br />

3<br />

qvemo qarTlis arqeologiuri eqspediciis Sedegebi (1965-1971),<br />

,,mecniereba~, 1975, gv. 85.<br />

98


`mrokav-mlocveli figurebi~<br />

antropomorfuli figurebis gansakuTrebuli sicxadiT<br />

ikonografiul msgavsebas `valkamonikas~ kldis reliefze<br />

mocemul figurebTan, es garemoeba TavisTavad am figurebis<br />

gamomZerwvelTa Tu amomkveTelTa SemoqmedebiTi (da<br />

ara marto SemoqmedebiTi) ganviTarebis erTnair doneze<br />

miuTiTebs, _ erTmaneTisgan Sors myofi, imdroindeli<br />

avtorebisTvis adamianis sxeulis nawilebis warmosaxva<br />

aracnobier niadagze erTnairad xorcieldeboda.<br />

sur. 1 imiris goris mrokav - mlocveli figura (Zv. w. aR.<br />

VI _ IV aTaswleulebi)<br />

sur. 2 aruxlos goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR.<br />

VI _ IV aTaswleulebi)<br />

99


aleko gelaSvili<br />

sur. 3 imiris goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR. VI<br />

_ IV aTaswleulebi)<br />

sur. 4 imiris goris mrokav-mlocveli figura (Zv. w. aR. VI<br />

_ IV aTaswleulebi)<br />

100


`mrokav-mlocveli figurebi~<br />

sur. 5 `Cacucquli kacebi~, rogorc cis plazmis formaciebi<br />

(anton peratis mixedviT)<br />

sur. 6 - 7 valkamonikas kldis figurebi<br />

101


aleko gelaSvili<br />

sur. 8 `yuncula~ _ oznis Tixis fialis I niSani (Zv. w. aR.<br />

IV _ III aTaswleulebi)<br />

sur. 9 `mrokavi urCxuli~ _ rexis qvis gamosaxuleba (Zv.<br />

w. aR. IX _ VII ss.)<br />

102


mzia zautaSvili,<br />

saSemsruleblo xelovnebis telereJisuris<br />

mimarTulebis doqtoranti,<br />

xelmZRvaneli _ prof. sandro vaxtangovi<br />

sad gaqra mayurebeli?<br />

`sad gaqra mayurebeli?~ 1 _ kiTxulobs amerikeli<br />

telewamyvani, RBS-is Jurnalisti, terens smiti da iqve<br />

mohyavs statistikuri maCvenebeli _ `Tu ramdenime wlis<br />

win sainformacio programebis saeTero dros CarTuli<br />

iyo televizorebis 75%, axla es cifri 44-iT Seicvala<br />

da dRiTidRe katastrofulad klebulobs~. 2 misi kolega<br />

den reizeri agrZelebs azrs da ambobs,rom `sainformacio<br />

telegadacemebis mayureblis kleba gardauvalia, radgan<br />

amerikelebis umravlesoba axal ambebs igebs sadReRamiso<br />

radiosadgurebiT, internetiT, adgilobrivi sakabelo<br />

arxebiT, da es yvelaferi xdeba bevrad ufro adre,<br />

vidre nacionaluri televiziis wamyvani gauRimebs da<br />

miesalmeba mayurebels. telemauwyeblobam fexi ver<br />

auwyo teqnologiur miRwevebs. misi sakomunikacio manera<br />

moZvelebulia da ar asaxavs auditoriis Tanamedrove<br />

moTxovnebs~. 3<br />

ukve ramdenime welia debatebi ar wydeba tradiciuli<br />

sainformacio programebis garSemo. Zneli saTqmelia,<br />

ra formas miiRebs axali ambebis warmoeba momavalSi.<br />

mayureblisTvis informaciis wyaros aRar warmoadgens<br />

oficialuri mauwyebeli. internetma pirveloba CamoarTva<br />

televizias. veb-saitebis momxmarebels saSualeba aqvs<br />

misTvis xelsayrel dros CamotvirTos, misTvis sando<br />

wyaroebSi gadaamowmos, piradad misTvis saintereso<br />

informacia. internet momxmarebels ar sWirdeba Suamavali,<br />

1<br />

White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007, p.460<br />

2<br />

iqve;<br />

3<br />

iqve;<br />

103


mzia zautaSvili<br />

mmarTveli elitis mentori Jurnalisti, romelic<br />

realurad momxdar ambavs xelisuflebis instrumentad<br />

aqcevs. gamonaklisia auditoriis is nawili, visac ara<br />

aqvs interneti da sakabelo televizia. Tumca maTi<br />

cifric yoveldRiurad klebulobs. `CBS, ABC, NBCis<br />

sainformacio programebis SeuzRudavi dafinanseba<br />

karga xania istorias Cabarda. aRar arian `axal ambebSi~<br />

reklamis ganTavsebis msurvelebic. Tanxebis ararsebobis<br />

gamo qselebma daxures nacionaluri da saerTaSoriso<br />

warmomadgenlobebi. ukve ramdenime welia ar wydeba<br />

korespondentebisa da sainformacio samsaxuris Statebis<br />

Semcireba. Jurnalistebis didi nawili Tavisi surviliT<br />

uars ambobs satelevizio karieraze da profesiul<br />

gzas internet gverdebze agrZelebs. komerciuli, kerZo<br />

samauwyeblo arxebic auqmeben axali ambebis gamoSvebebs<br />

ararentabelurobis gamo~. 1<br />

ismis kiTxva _ amarTlebs Tu ara tradiciuli<br />

satelevizio sainformacio programebi misi momzadebisTvis<br />

gaweul sawarmoo xarjebs? dargis analitikosebi<br />

Tvlian, rom Tanamedrove sakomunikacio saSualebebis<br />

gaTvaliswinebiT, Sereul telemauwyeblobaSi `axali<br />

ambebis~ miwodebas azri aRara aqvs. isini konkurencias<br />

ver uweven internets, radios, CNN-isa da BBC-is<br />

ocdaoTxsaaTian,srulad sainformacio arxebs. gadacemebsa<br />

da filmebs Soris ganTavsebuli News-ebi dagvianebulia<br />

da mxolod mauwyeblis politikuri Tu finansuri<br />

interesebiT SeiZleba iyos gamarTlebuli.<br />

mocemuli realoba ar aris Sedegi teqnikuri<br />

progresisa da komunikaciis axali saSualebebiT<br />

informaciis swrafad miwodebis mizeziT ver aixsneba.<br />

`ratom aRar hyavs mayurebeli saeTero axal ambebs?<br />

rogorc arasdros darwmunebuli var, rom maT meoTxe<br />

xelisuflebis mimarT mZime braldebebi daugrovdaT~,<br />

1<br />

White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007, p.460<br />

104


sad gaqra mayurebeli?<br />

_ pasuxobs kiTxvas bernar goldbergi, _ `da erTerTi<br />

maTgani Cveulebrivi undoblobaa. Jurnalistebi<br />

Tavs uflebas aZleven, politikuri dakveTis, an piradi<br />

Sexedulebebis mixedviT aagon reportaJis teqsti,<br />

struqtura, miznobrivad SearCion gamosaxuleba da<br />

damzadebuli informaciiT socialuri mbrZaneblis<br />

statusSi moevlinon sazogadoebas~. 1 Tumca, `nawili<br />

am informaciisa namdvilad ainteresebs mayurebels,<br />

magaliTad amindis prognozi _ mowvims xval Tu ara;<br />

danarCens erTi saxeli aqvs, yvela damaxasiaTebeli<br />

komponentidan gamomdinare _ wminda wylis propaganda~. 2<br />

`mxolod samoqalaqo JurnalistikiT SeiZleba samsaxuri<br />

gauwio mayurebels. televizia axlo urTierTobaSi<br />

unda iyos sazogadoebasTan. dadga dro fundamenturi<br />

cvlilebebisa, aucilebelia axlidan ganvsazRvroT cneba<br />

`informacia~ da gaviazroT, ra samsaxurs uwevs es<br />

informacia xalxs~. 3<br />

rogor aRwers samoqalaqo Jurnalistikis principebs,<br />

am mimarTulebis pioneri, maiamis universitetis<br />

profesori ed arnouni. `samoqalaqo Jurnalistika<br />

gulisxmobs:<br />

ifiqro adamianze pirvel rigSi, rogorc moqalaqeze<br />

da ara rogorc informaciis momxmarebelze.<br />

gaaSuqo problema ara eqspertebis, ara<br />

institucionaluri an ideologiuri TvalsazrisiT, aramed<br />

gaerkve ra WrilSi xedavs am sakiTxs sazogadoeba.<br />

gaxsovdes, rom demokratiul sazogadoebaSi<br />

sainformacio samsaxuris yvelaze mniSvnelovani amocanaa,<br />

pirdapiri da arapirdapiri mniSvnelobiT, xeli Seuwyo<br />

1<br />

Goldberg B.White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal<br />

Press,2007, p.368<br />

2<br />

Крисбаум K. Правительство как агент по связи с общественностью.<br />

http://www.ref.by/refs/68/15694/1.html<br />

3<br />

Fuy E. White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007,<br />

p.405<br />

105


mzia zautaSvili<br />

samoqalaqo sivrcis Seqmnas. am sivrceSi waradgino<br />

aqtualuri Tema da gaarkvio, ra gziT unda sazogadoebas<br />

svla. es Jurnalistis umTavresi movaleobaa, sajaro<br />

analiziT daexmaro moqalaqis piradi pasuxismgeblobis<br />

amaRlebas.<br />

gaaSuqo axali ambavi samoqalaqo TvalsazrisiT,<br />

niSnavs upasuxo kiTxvas _ `ra SegviZlia Cven, yvelas<br />

erTad am problemis gadasaWrelad?~ da ara erT<br />

romelime pirovnebas an Tundac, mcire jgufs mmarTveli<br />

struqturebidan.<br />

Tu Cven gavmijnavT xelisuflebas, rogorc sxva<br />

adamianebs da warvadgenT, rogorc moqalaqisgan raRac<br />

calke mdgom dajgufebas, Cven miviRebT qveynis marTvis<br />

warumatebel, mcdar sistemas, sadac sazogadoebriv<br />

problemebze pasuxismgebloba mxolod Cinovnikebs<br />

ekisrebaT. realoba ki aseTia _ socialuri progresi<br />

politikuri struqturebis miRma miiRweva da is<br />

TiToeuli adamianis calke da mTlianad sazogadoebis<br />

pasuxismgeblobisa da Sromis Sedegia~. 1<br />

samoqalaqo Jurnalistika Tvlis, rom qveyanaSi<br />

ganviTarebuli problemebis Zieba xelisuflebaSi<br />

satelevizio manipulaciis moZvelebuli mesijia da<br />

yovelTvis SefarviT, an aSkarad emsaxureba favoriti<br />

politikuri jgufis propagandas. damnaSavis Zieba<br />

mmarTvel elitaSi azrovnebis mcdari mimarTulebaa da<br />

qveynis winsvlas ar emsaxureba, radgan xelisuflebaSi<br />

mosul mcirericxovan jgufs, yovelTvis eqneba mcdeloba<br />

piradi keTildReobisa. aqtiuri, Rirsebis gancdis mqone<br />

sazogadoebis gareSe, romlis TiToeuli wevri mis wil<br />

movaleobas ver acnobierebs demokratiul procesebSi,<br />

qveynis progresi ganwirulia.<br />

sazogadoeba satelevizio mauwyeblobis dasawyisSive<br />

1<br />

Арноун Э., Несколько слов о принципах народной журналистики<br />

http://silamedia.ru/2010/07/arnone-principles/<br />

106


sad gaqra mayurebeli?<br />

susti rgoli aRmoCnda propagandisa da finansuri<br />

interesebis jaWvSi. masobriv komunikaciebze politikuri<br />

wreebis, faSisturi da komunisturi ideologiis<br />

diqtaturam mware gakveTili dautova istorias.<br />

Tavisufal azrsa da gonierebas moklebulma masam<br />

xifaTi Seuqmna kacobriobis arsebobas. aucilebeli<br />

gaxda politikuri da komerciuli struqturebisgan<br />

damoukidebeli satelevizio mauwyeblobis modelis Seqmna,<br />

romelic sazogadoebis ganviTarebaze, misi interesebis<br />

gaxmovanebaze,ganaTlebaze,kulturuli donis amaRlebaze<br />

izrunebda. meti damoukideblobisTvis gadawyda _<br />

arxi salicenzio gadasaxadiT mayurebels TviTonve<br />

daefinansebina da misi ideologiisgan, saxelmwifo<br />

struqturebisgan damoukidebeli, arakomerciuli<br />

prioritetebi kanonmdeblobis saxiTac Camoyalibda. Tumca<br />

es CanafiqriT idealuri samauwyeblo sivrce mxolod<br />

ganviTarebuli, ukve demokratiuli sazogadoebisTvis<br />

gadaiqca realobad da mis saukeTeso nimuSad dRemde<br />

BBC rCeba. bevr qveyanaSi, ise rogorc CvenTan,<br />

`sazogadoebrivi mauwyebeli~ axlac, mxolod wesdebiT<br />

moTxovnil komponentebs butaforiulad deklarirebs,<br />

arsiT ki imitirebul sazogadoebas infantiluri<br />

mozardis rols sTavazobs, romelsac Wiqa wyalic ki<br />

manipulatoris rCeulma, mzrunvelma, politikurma<br />

jgufma unda dausxas. `socialuri problemebis<br />

gverdis avliT telemayurebeli mudmivad datvirTulia<br />

politikuri, TiTqos `zogadsakacobrio~ sakiTxebiT.<br />

aseTi sainformacio taqtikis Sedegi yovelTvis erTi da<br />

igivea: umoqmedoba, ukeTes SemTxvevaSi _ gulgriloba~. 1<br />

laparakiT daRlili `sazogadoebis gaucxoeba imdenad<br />

didia, mTlianad mediisa da gansakuTrebiT, satelevizio<br />

komunikaciebisadmi, rom presisa Tu mauwyeblis yvela<br />

1<br />

Шиллер Г.,Манипуляторы сознанием , http://psyfactor.org/<br />

infmanipulat2.htm , c 18<br />

107


mzia zautaSvili<br />

mcdeloba _ kontaqti aRadginos mayurebelTan, aRiqmeba,<br />

rogorc reitingisa da tiraJebis gazrdis mizniT<br />

dagegmili cinikuri manipulacia~. 1<br />

sabednierod, teqnologiur cvlilebebs moaqvs<br />

komunikaciis axali saSualebebi da komunikaciis<br />

saSualebebs sazogadoebis axali tipi. internetiT<br />

socialurma komunikaciam istoriis mamoZravebeli Zala<br />

SeiZina. guSindeli `egzotikuri saTamaSo~ dRevandeli<br />

statistikuri monacemebiT miliardamde momxmarebels<br />

iTvlis. misi daxmarebiT msoflio veRarasodes iqneba<br />

iseTi, rogoric adre iyo. Tu aqamde informaciis<br />

gavrcelebisa da sazogadoebrivi azris formirebis<br />

monopolisti profesionali Jurnalisti da mediapersonebi<br />

iyvnen, axla internetma yvela gaaTanabra.<br />

nebismier adamians SeuZlia gamoiyenos sakomunikacio<br />

sivrce piradi mosazrebebis, ambebis, SerCeuli masalis<br />

gasaziareblad. mkiTxvelebis raodenobiT internetma<br />

ukve gaaswro beWdviT medias. pasiuri telemayureblis<br />

statusi ki facebook-is statusma Secvala. socialuri<br />

qselis TiToeuli wevri individualuri mauwyebelia,<br />

pirobiTad eleqtronuli mediis mflobeli, romelsac<br />

hyavs Tavisi auditoria SerCeuli megobrebis saxiT,<br />

aqvs SeuzRudavi saeTero dro, internetis video,<br />

foto, audio da beWdviTi sakomunikacio baza. postis<br />

ganaxlebisaTvis sxvadasxva SemecnebiTi, musikaluri da<br />

sainformacio xasiaTis gverdebi, sistematurad awvdian<br />

Tematur masalas. statusmauwyebeli Tavisi gemovnebiT,<br />

im wuTieri ganwyobiT, an Tundac, raime movlenidan<br />

gamomdinare, aqveynebs SerCeul informacias, aziarebs<br />

pirad mosazrebebs, Sedis dialogSi daAaqvs ukukavSiri<br />

Tavis mayurebelTan. `internetma Seqmna kacobriobis<br />

istoriaSi aqamde arnaxuli, principulad axali<br />

1<br />

Fuy E. White T.,Writing, reorting and producing,NY, Fokal Press,2007,<br />

p.405<br />

108


sad gaqra mayurebeli?<br />

`eleqtronuli demokratiis~ sivrce. es aris pirvel<br />

rigSi informaciis gavrcelebis unikaluri saSualeba _<br />

dRes yovlad SeuZlebelia raime faqtis damalva an azris<br />

SezRudva. saxelmwifo da komerciuli struqturebisgan<br />

damoukidebeli socialuri Tanamegobroba gaxsnilia<br />

sazogadoebrivi diskusiisaTvis~. 1 `axali sainformacio<br />

da komunikaciuri teqnologiebi axal horizonts<br />

xsnis mcodne sazogadoebis gzaze, romelic gadalaxavs<br />

socialur marginalizacias, iZleva ganaTlebas, aiolebs<br />

samecniero mignebebis gacvlas, xels uwyobs xelovnebas<br />

da kulturaTa Soris dialogs~. 2<br />

formalurad ukve arsebobs masmediis ori polusi:<br />

xelisuflebisa da komerciuli struqturebis media _<br />

tradiciuli satelevizio mauwyebloba da sazogadoebis<br />

media _ `socialuri qselis~ saxiT. yvela statistikiT<br />

aSkaraa, rom mayurebeli sakomunikaciod `socialur<br />

qsels~ irCevs. televiziebs rCeba xanSesuli asakobrivi<br />

kategoria da sazogadoebis mcire Semosavliani<br />

segmenti. wlidan wlamde internetis, gansakuTrebiT<br />

`socialuri komunikaciis~ popularoba matulobs.<br />

tradiciuli satelevizio mauwyebloba mayureblis<br />

gareSe rCeba da azrs kargavs. televizia cdilobs<br />

Tavisi samsaxuri SesTavazos, megobruli urTierTobebi<br />

daamyaros `facebook~-Tan da sxva `socialur qselebTan.~<br />

gansakuTrebiT `sazogadoebrivi mauwyebeli~ Tavs<br />

valdebulad Tvlis, daemorCilos auditoriis survils<br />

da im teqnikur sivrceSi gaavrcelos sainformacio,<br />

saganmanaTleblo, kulturul-SemecnebiTi komponenti,<br />

sadac mayurebelma gadainacvla. radgan `socialuri<br />

qseli~ ufro metad saeWvo Rirebulebis samoyvarulo<br />

1<br />

Кречетников А., «Электронная» демократия против «суверенной»<br />

Би-би-си, Москва, 2013 http://news.bbc.co.uk/hi/russian/russia/<br />

newsid_6279000/6279719.stm<br />

2<br />

UNESCO., Служба общественного вещания:Справочник лучших приемов<br />

и методов работы, Гелеос,2005,c 179.<br />

109


mzia zautaSvili<br />

postebiT maragdeba, sazogadoebrivi televizia Tavis<br />

misias internetkomunikaciis formatSi sando da<br />

profesiuli standartiT damzadebuli, xarisxiani<br />

masalis miwodebaSi xedavs. `sazogadoebrivi mauwyebeli<br />

personalurad unda moemsaxuros mayurebels. gaxdes<br />

kvalificiuri `portali~ da megzuroba gauwios<br />

sazogadoebas sakomunikacio servisebisa da Sinaarsis<br />

kolosaluri potencialis mqone internetSi~. 1 BBC-im<br />

calke arxi dauTmo samauwyeblo samsaxurs, romelic<br />

cifrul formatSi sagamomcemlo formiT funqcionirebs<br />

da programebis didi nawili mayureblebis dakveTiT<br />

internetSi, mobilur telefonebze gadaicema. arxi ar<br />

aris SezRuduli arc samauwyeblo badiT, arc formiT,<br />

arc SinaarsiT da Cafiqrebulia, rogorc Tamami<br />

eqsperimentuli sivrce axali ideebis mosasinjad. 2<br />

arsebobs mosazreba, rom televiziis momavali<br />

kompiuteris, mobiluri mravalfunqciuri sakomunikacio<br />

gajetebis TandarTul saitebSia. mayurebeli, misTvis<br />

mosaxerxebel nebismier dros, arxidan arxze gadasvlis<br />

nacvlad, planSetze airCevs SemoTavazebuli kontentidan<br />

misTvis saintereso gadacemas. samauwyeblo teqnologiebis<br />

eqspertebi jer ver akeTeben prognozs, ra saxes miiRebs<br />

momavalSi televizia. teqnikur komponentSi ukve<br />

gamogonilia hologramuli televizori, gamosaxulebaSi<br />

Cadebuli sareklamo informaciiT, romelic magidaze<br />

furceliviT efineba da vizualis proeqcia sivrceSi<br />

xdeba. mayurebels, romelsac filmis yurebis dros<br />

daainteresebs,magaliTad personaJis mklavze gadadebuli<br />

CanTa,pultis damiznebiT gadava danarTze,sadac Seityobs<br />

srulad nivTis brends, faqturas, feris arCevans da sad,<br />

ra fasSi SeZlebs mowonebuli CanTis yidvas. es niSnavs,<br />

rom sareklamo rgoli damoukidebeli saxiT gaqreba. misi<br />

1<br />

UNESCO., Служба общественного вещания:Справочник лучших<br />

приемов и методов работы, Гелеос,2005,c 181<br />

2<br />

iqve;<br />

110


sad gaqra mayurebeli?<br />

damzadebisa da ganTavsebis xarjebi mTlianad satelevizio<br />

nawarmoebis Sinaarssa da xarisxs moxmardeba.<br />

`Cven axla vcxovrobT samauwyeblo teqnologiebis<br />

winarevoluciur xanaSi. momdevno 15 weliwadSi<br />

telearxebis bazars kontenti gamodevnis. romelic<br />

multimediur sivrceSi gavrceldeba. es iqneba mauwyeblobis<br />

arsebobis ganmavlobaSi yvelaze radikaluri cvlileba.<br />

revoluciuri cvlilebebi gviaxlovdeba~. 1 aRniSna HATis<br />

saerTaSoriso konferenciaze eduard sagalaevma,<br />

romelic moiwvies Temaze _ `strategia 2015: kontenti,<br />

teqnologia, ekonomika. liderebis scenarebi.~<br />

dRes ki, Tu gvainteresebs sad aris mayurebeli?<br />

pasuxi martivia, mayurebeli aris iq, sadac ainteresebs.<br />

kiTxva sxvagvarad unda davsvaT _ sad aris televizia?<br />

1<br />

САГАЛАЕВ. Э., XIV Международный Конгресс Национальной ассоциации<br />

телерадиовещателей, 2010, www.natexpo.ru/conference<br />

111


naTia mefariSvili,<br />

kinomcodneobis mimarTulebis doqtoranti,<br />

xelmZRvaneli _ prof. zviad doliZe<br />

stiven spilbergi _<br />

axdenili „amerikuli ocneba“<br />

`Seqmna kargi filmi _ Zalian rTulia! Seqmna filmi,<br />

romelic moswons mayurebels _ martivi ar aris. magram<br />

gadaiRo kargi kino, popularuli mayureblisTvis da<br />

Tanac es SeZlo yovel wels _ igivea, rom moipovo is<br />

wmida graali, romlisTvisac indiana jonsi sicocxles<br />

riskis winaSe ayenebs da romlis mopovebis udidesi<br />

survili aqvs bevrs holivudSi!~<br />

rojer eberti 1<br />

stiven spilbergi daibada 1949 wlis, 18 dekembers,<br />

amerikis qalaq cincinatSi, inJiner-eleqtrikos arnold<br />

spilbergis ojaxSi. spilbergis mama erT-erTi pioneri iyo<br />

kompiuteruli saqmianobis sferoSi. mamis profesiidan<br />

gamomdinare, spilbergs bevri mogzauroba uwevda. 2<br />

„xelovani adamianebi, romel sferoSic ar unda<br />

moRvaweobdnen: TeatrSi, kinoSi, arqiteqturasa Tu<br />

literaturaSi, TavisTavad warmoadgenen sakuTari<br />

STabeWdilebebis xarjze produqts, im STabeWdilebebisa,<br />

romlebic miiRes bavSvobaSi. ar mjera uecari<br />

genialurobis gamovlinebisa _ es mxolod da mxolod<br />

miTia,Tumca farTod gavrcelebuli. Cven yvela ganvicdiT<br />

STagonebas. mec yovelTvis raRac STamagonebs, magram<br />

mTeli Cemi STagoneba _ es aris Sedegi imisa, Tu risgan<br />

var Semdgari. mTeli Cemi organizmi sawyiss iTvlis<br />

erT dRes 1946 wels (18 dekemberi), rodesac movevline<br />

1<br />

Ebert, Roger. Awake in the Dark: The Best of Roger Ebert. London: The<br />

University of Chicago Press, 2006, p. 99.<br />

2<br />

Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, с. 81.<br />

112


dedamiwas qalaq cincinatSi (Stati ohaio). Semdgom Cemi<br />

cxovrebiseuli gamocdileba TandaTanobiT izrdeba, da<br />

ase xdeba Cemi Semadgeneli _ kargic da cudic...“ _<br />

ambobda stiven spilbergi. 1<br />

bavSvoba da axalgazrdoba qalaq hodonfildsa (niujersis<br />

Stati) da skotdeilSi (arizonas Stati) gaatara.<br />

am provinciulma qalaqebma ganaviTara misi fantazia,<br />

romlis realizaciamac kinoSi SeZra msoflio. pirveli<br />

filmi 12 wlis asakSi gadaiRo, feniqsis SemogarenSi.<br />

26 wlis asakSi spilbergma gadaiRo filmi „ybebi“<br />

(1975), 30 wlisam – „mesame xarisxis axlo kontaqtebi“<br />

(1977), xolo 34 wlisam ki _ „uZvelesi kidobnis<br />

maZiebelni“ (1984) (jorj lukasTan erTad). mis mier<br />

gadaRebuli filmebidan yvelaze Semosavlian filmad<br />

kinos istoriaSi iqca filmi „ucxoplaneteli“. ukve<br />

34 wlis asakSi spilbergi „holivudis mefed“ aRiares. 2<br />

mis mier Seqmnilma filmebma mayureblis yvelaze didi<br />

raodenoba moicva, rac Semosavlis uwyvet wyaros qmnida.<br />

am TvalsazrisiT stiven spilbergs toli ar hyavs _<br />

aris namdvili „amerikuli ocnebis“ cocxali magaliTi.<br />

zogadad moiazreben sabavSvo da axalgazrduli<br />

filmebis specialistad, samecniero fantastikis JanrSi.<br />

es reputacia mas SesZina filmebma – „xafangi“ da<br />

„iuruli parki“, arada, sinamdvileSi, spilbergi muSaobs<br />

sxvadasxva JanrSi – trileridan dawyebuli („eqspresi<br />

Sugarlendisken“, 1974), saSinelebaTa filmebiT („ybebi“,<br />

1975),komediebi („1941“, 1979),saTavgadasavlo filmebiT<br />

(„Zveli kidobnis maZiebelni“, 1981, „indiana jonsi da<br />

jvarosnuli laSqroba“, 1984) damTavrebuli. spilbergi<br />

ganagrZobda eqsperiments kinoSi, risi magaliTicaa<br />

„mewamuli feri“ (1985) da „mzis imperia“ (1987). stivenis<br />

1<br />

Юрченко Е. Стивен Спилберг, Ростов, “Феникс”, 2000, с. <strong>55</strong>-56.<br />

2<br />

Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />

Taylor Trade Publishing, 2002, p.132.<br />

113


naTia mefariSvili<br />

Semdgomi namuSevrebi gankuTvnilia ufrosi TaobisaTvis,<br />

esenia: romantikuli komedia „samudamod“ (1989) da raRa<br />

Tqma unda, istoriuli drama „Sindleris sia“ (1993).<br />

„arasdros vakeTeb Cemi filmebis klasifikacias,<br />

me ubralod viReb mxatvrul films“ _ aRniSnavda<br />

spilbergi. 1<br />

reJisori Tavis Tavs mxatvruli kinos Semoqmedad<br />

miiCnevs da Tvlis, rom upirvelesi davaleba mayureblis<br />

garTobaa da ara maTi informireba Semecnebis TvalsazrisiT.<br />

Tumca, mas Tavs esxmian kritikosebi, romlebic miiCneven<br />

spilbergis namuSevrebs „primitiul produqciad“,<br />

gajerebulT specefeqtebiT, sentimentalurobiTa<br />

da komikurobiT. isini akritikeben spilbergs, rom<br />

is mTel aqcents akeTebs filmis teqnikur mxareze,<br />

bavSvur gulubryvilobaze da ara inteleqtualur<br />

siRrmiseul Sinaarsze. Tavad reJisori Tvlis, rom es<br />

kanonzomieria da Semoifargleba zogadi pasuxiT: „kino<br />

_ didi biznesia; swored amitom yoveli filmi ganicdis<br />

eqspluatacias“. 2<br />

reJisoris sawyisi pozicia gadasaReb moedanzea:<br />

„yvelaferi unda iyos mkafiod gamoxatuli scenarSi!<br />

SeuZlebelia warmovaCinoT dedofali mosamsaxureebisa<br />

da sefe qalebis garemocvis gareSe. momwons Sinaarsis<br />

gamoxatva saxeebiT (gmirebiT), da ara dialogebiT“. 3 mis<br />

profesionalizmze am mimarTulebiT mowmobs is siswrafe,<br />

ris mixedviTac viTardeba siuJeti. bevri fiqrobs, rom<br />

swored pompezurma suraTebma, gmirebma da specefeqtebis<br />

siuxvem ganapiroba misi saukeTeso namuSevrebis warmateba.<br />

magram sinamdvileSi es ase ar aris: es mxolod da<br />

1<br />

Ebert, Roger. Awake in the Dark: The Best of Roger Ebert. London: The<br />

University of Chicago Press, 2006, p. 98.<br />

2<br />

Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />

Taylor Trade Publishing, 2002, p. 145.<br />

3<br />

Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />

Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 16.<br />

114


stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />

mxolod emsaxureba mayureblis reagirebis gamoRviZebas,<br />

romlebic unda gadavidnen arsebuli realobidan axal<br />

samyaroSi, Seiqmnan alternatiuli ganwyoba da moamzadon<br />

azrovneba, romlis drosac SeuZlebeli iqceva realobad,<br />

da yvela emocia gaRvivdeba.<br />

20-iani wlebi is periodia,rodesac holivudma daipyro<br />

msoflio kinoekranebi, amerikuli filmebi sxva qveynebis<br />

mayurebels xiblavdnen Tavisi „amerikanizmiT“: rac<br />

igulisxmeba tempSi, moZraobaSi, progresSi, optimizmsa<br />

da grZnobebis siuxveSi. 1 spilbergis filmebi amjeradac<br />

inarCuneben am niSnebs. filmis „axlo kontaqtebi“<br />

ekranebze gasvlisas reJisorma Tqva: „suraTis Seqmnisas,<br />

me mudam viTvaliswineb ara mxolod amerikuli, aramed<br />

saerTaSoriso kinobazris interesebs“. 2 rogorc Cans,<br />

spilbergs ufro uadvildeba kontaqti mayurebelTan,<br />

vidre kritikosebTan. saqme imaSic aris, rom mayurebeli<br />

midis kinoTeatrSi, raTa gaerTos, kritikosebi _<br />

imisaTvis, rom Seiswavlon suraTi. mayurebeli Tanxas<br />

ixdis konkretul sanaxaobaSi, romelic ganixileba<br />

individualurad, kritikosi ganixilavs namuSevars sxva<br />

mraval filmTan SedarebiT, ikvlevs ideis literaturul<br />

safuZvlebs da a. S.. kritikosebi adanaSaulebdnen<br />

spilbergs elis uolkeris romanis damaxinjebaSi filmSi<br />

„mewamuli feri~. spilbergis pasuxi braldebaze iyo<br />

Semdegi: `isini, vinc acxadeben, rom me wigni Tavdayira<br />

amovatriale, rodesac misgan gavakeTe sentimentaluri,<br />

rasistuli da seqsualuri Txroba, aCvenebs amiT Tavis<br />

sakuTar SezRudulobas da gariyulobas im adamianebisagan,<br />

romlebic dadian filmebis sanaxavad da ara maTze<br />

sawerad. mayurebelma dainaxa filmSi zustad is, rac<br />

masSi aris da ara damakavSirebeli xazi am filmisa Cems<br />

1<br />

Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />

Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p.11.<br />

2 Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />

Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 93.<br />

115


naTia mefariSvili<br />

momdevno namuSevrebTan. 1<br />

yuradRebas ipyrobs reJisoris ara mxolod, rogorc<br />

qveynierebis udidesi masStabis fantastikis filmebis<br />

Seqmna, aramed is, rom spilbergis filmebi faqtobrivad<br />

daexmara mTeli Taobis kinomayurebels 70-iani wlebis<br />

periodis axleburi aRqmis formirebaSi, maSin rodesac<br />

80-ian wlebamde maT cnobierebaSi mxolod vietnamis<br />

omis istoriebis sxvadasxva Sinaarsis filmebi iyo<br />

xelmisawvdomi, rasac ronald reiganis politika<br />

gansazRvravda. 2<br />

1980 wels, rodesac ronald reigani gaxda<br />

prezidenti da amerikeli tyveebi samSobloSi daabrunes,<br />

gaCnda Zveli didebis dabrunebis imedi. saWiro gaxda<br />

axali figuris moZieba, romelic xorcs Seasxamda Zvel<br />

miTebs, kargad ecodineboda holivudis SesaZleblobebi,<br />

iqneboda „opengeimeri“, romelic SeZlebda xelovnebisa<br />

da realobis sinTezs. 3 im dros, rodesac reiganis<br />

(es msaxiobi adre TanamSromlobda liu vasermanTan,<br />

romelic im dros spilbergis mentori da „universalis“<br />

ufrosi iyo) administracia eZebda politikur gzebs<br />

warsulis dasabruneblad da amiT warsulis didebis<br />

momavlad qcevas,holivudma axali aRmoCena gaakeTa,riTac<br />

SeZlo momavlis uzrunvelyofa kulturis sferoSi _<br />

spilbergis saxiT. 4 spilbergi amas ver iazrebda, magram<br />

misi bavSvuri gataceba da ubraloeba iqca nacionaluri<br />

sindromis gamomxatvelad. bedis ironiiT, is xdeba 70-80<br />

ian wlebSi amerikis yvelaze popularuli kinoreJisori<br />

1<br />

Friedman, Lester and Notbohm Brent. Steven Spielberg Interviews.<br />

Jackson: University Press of Mississippi, 2000, p. 93.<br />

2<br />

Sanello, Frank. Spielberg: The Man, the Movies, the Mythology. Dallas:<br />

Taylor Trade Publishing, 2002, p. 163-166.<br />

3<br />

Vaughn, Stephen. Ronald Reagan in Hollywood: Movies and Politics.<br />

Cambridge: Cambridge Univeristy Press, 1994, p. 11.<br />

4<br />

Wasser, Frederick. Steven Spielberg’s America. Cambridge: Polity Press,<br />

2010, p. 93.<br />

116


stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />

da prodiuseri.<br />

spilbergma Tavisi filmebiT 80-iani wlebis amerikis<br />

kinoindustriaze mniSvnelovani gavlena moaxdina,rogorc<br />

reJisorma da prodiuserma. SesaZloa iTqvas, rom is iyo<br />

sulieri mama amerikuli kinoskolis axali Taobisa,<br />

romelSic Sevidnen: jorj lukasi, robert zemekisi, don<br />

bluni da jon dante. swored, rom maTi filmebs wilad<br />

xvdaT komerciuli warmatebebi.<br />

kritikosebis nawili aRniSnavs, rom spilbergis<br />

filmebi ideologiurad konservatiulia. kritikosi<br />

robert kolkeri ambobda: „forma da struqtura<br />

spilbergis filmebisa, iZleva ideologiuri xedvis<br />

dakmayofilebis saSualebas, SeTavazebiT mSvidi da<br />

usafrTxo virtualuri garemosi. filmebi arafers<br />

axals ar eubnebian mayurebels, arafers iseTs, rac<br />

mayureblisTvis ucnobia, an raime iseTs, rac manamde<br />

miuwvdomeli iyo. amaSia maTi (filmebis) konservatuloba,<br />

gavrcelebuli 80-iani wlebis yvela kinosTvis“. 1<br />

televiziaSi miRebulma gamocdilebam spilbergs<br />

aswavla Txrobis zusti Tanmimdevruloba, amitomac<br />

misi xelovneba warmoaCens dramaturgiis kanonebis<br />

srul dacvas da siuJetis ganviTarebis dinamikurobas;<br />

sxvagvarad rom avxsnaT, televiziam Seaswavla spilbergs<br />

moqmedebebis iseTi TanmimdevrobiT ganawileba, rom<br />

mayurebels ramdenime nabijiT win uswrebs da ar aZlevs<br />

modunebis saSualebas.<br />

spilbergis filmebs aqvT unari, gamoicnon<br />

mayureblis xasiaTi, amitom Tavad is gardaiqmna<br />

Tavisi Taobis winaswarmetyvelad. aman ubiZga erT-erT<br />

yvelaze realisturi midgomebiT gamorCeul kritikos<br />

robert kolkers daewera Semdegi: „spilbergis filmebi<br />

aris ideologiuri produqcia qarxnulad Seqmnili,<br />

udidesi galerea 80-iani wlebis Seqmnil saxeTa<br />

1<br />

Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, c. 67.<br />

117


naTia mefariSvili<br />

mravalferovnebisa“. 1<br />

spilbergma didi xniT SeinarCuna bavSvobis mogonebebi,<br />

rac gaxda wyaro misi Semdgomi SemoqmedebisaTvis. filmSi<br />

„ucxoplaneteli“ man gamoxata grZnobebi, romlebic<br />

gamohyva bavSvobis droindeli ojaxuri cxovrebidan.<br />

magaliTad, kamaTi ded-mamas Soris, romelic dasrulda<br />

ganqorwinebiT (1966). 2 rac Seexeba films „mesame xarisxis<br />

axlo kontaqtebi“ _ filmis siuJets safuZvlad daedo<br />

4 wlis asakSi mamis mier naCvenebi meteorituli wvimis<br />

xilvisas miRebuli STabeWdilebebi.<br />

raoden gasakviric ar unda iyos, spilbergi ver<br />

moxvda amerikis verc erT prestiJul kinoinstitutSi.<br />

Caabara kaliforniis Statis universitetSi, longbiCSi,<br />

holivudTan axlos, „satelevizio warmoebis“<br />

specialobaze, magram miatova swavla bolo kursze. es<br />

saqcieli ar iyo SemTxveviTi. is iswrafoda miznisaken,<br />

romelic didi xnis win daisaxa _ gamxdariyo kinoreJisori.<br />

pirveli filmebi jer kidev bavSvobaSi gadaiRo. undoda<br />

Seeswavla kinowarmoeba,magram misi skolis atestati arc<br />

ise damajerebeli gamodga prestiJuli universitetisTvis,<br />

iseTebisTvis, rogorebicaa _ samxreT kaliforniis<br />

universiteti an kaliforniis universiteti da mas mouwia<br />

dakmayofilebuliyo inglisuri enisa da literaturis<br />

SeswavliT. stiveni ufro met dros kinoTeatrebSi<br />

atarebda vidre biblioTekaSi. mTel Tavisufal dros<br />

uTmobda studia „universals“, cdilobda ra daenaxa,<br />

rogor muSaobdnen kinos namdvili ostatebi, rogoricaa<br />

_ hiCkoki. stiveni ar iSurebda arc drosa da arc Zalas<br />

Tavis klasgareSe namuSevrebisaTvis da eZebda gzebs,<br />

rogorme eCvenebina vinmesTvis studiis administraciidan<br />

1<br />

King, Geoff. New Hollywood Cinema: An Introduction. New York: Taurus<br />

& Co Ltd, 2002, p. 108.<br />

2<br />

Lewis, Jon and Smoodin, Eric. Looking Past the Screen: Case Studies in<br />

American Film History and Method. Durham: Duke University Press 2007,<br />

p. 78.<br />

118


stiven spilbergi _ axdenili „amerikuli ocneba“<br />

Tavisi namuSevrebi. am mondomebis Sedegia 26-wuTiani<br />

filmi „emblini“ (1968), dialogebis gareSe. 1 filmSi<br />

moTxrobilia gogonasa da biWze, romlebic mogzauroben<br />

`avtostopiT~ wynari okeanisken. filmis gadaRebebi<br />

dasrulda 10 dReSi,35mm-ian firze da biujetma Seadgina<br />

10 000 dolari. finansuri mxardaWera filmisaTvis<br />

spilbergs gauwia mdidarma megobarma denis hofmanma,<br />

romelic swavlobda kolejSi stivenTan erTad da<br />

abarebda kinosaprodiuseroze. 2<br />

sidni Sainbergma, „universal studios~ televiziis<br />

warmoebis direqtorma, „emblinis“ naxvis Semdeg<br />

ganacxada, rom filmi SesaniSnavia. meore dRes Sainbergi<br />

Sexvda spilbergs da SesTavaza samsaxuri „universal<br />

studioSi“ reJisorad. spilbergma pasuxi ar daayovna<br />

da daTanxmda SeTavazebas. 3 erT kviraSi gaformda<br />

TanamSromlobis xelSekruleba da damwyeb reJisors<br />

daeniSna xelfasi 275 aSS dolari kviraSi. mas evaleboda<br />

satelevizio gadacemebis reJisura da filmebis gadaReba<br />

televiziisTvis. ase daiwyo spilbergis, rogorc<br />

reJisoris profesiuli saqmianoba did kinoSi. spilbergis<br />

pirveli warmateba da aRiareba ukavSirdeba 1968 wels<br />

gadaRebul films „emblini“. am namuSevriT stivenma,<br />

rogorc reJisorma miiqcia kinoindustriis yuradReba.<br />

suraTma moipova ramdenime prizic. 1969 wels filmi<br />

aCvenes atlantis kino festivalze. filmis operatori<br />

iyo alen daviu (romelic SemdegSi muSaobda spilbergTan<br />

„ucxoplanetelis“ gadaRebaze). 4<br />

films „ucxoplaneteli“ spilbergi exmianeba,rogorc<br />

1<br />

Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />

Publishing Group, 1997, p. 48.<br />

2<br />

Юрченко Е. Стивен Спилберг. Ростов, “Феникс”, 2000, c. 11.<br />

3<br />

Buckland, Warren. Directed by Steven Spielberg: Poetics of the Contemporary<br />

Hollywood Blockbuster, New York: Continuum, 2006, p. 53.<br />

4 Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />

Publishing Group, 1997, p. 24.<br />

119


naTia mefariSvili<br />

„uxeS komercias“ da „sareklamo kampanias“ „pepsis“<br />

suliskveTebiT. kinos istoriaSi filmi aRiarebulia,<br />

rogorc pirveli magaliTi „frodaqT fleismentis“<br />

danergvisa kinematografSi. 1<br />

stiven spilbergma fantastikas,rogorc Janrs mimarTa<br />

ufro adre,vidre jorj lukasma da garkveul warmatebasac<br />

miaRwia. „varskvlavuri omebis“ gamosvlamde ori wliT<br />

adre spilbergi ukve `SeiWra~ mayurebelTa masobriv<br />

azrovnebaSi da aRafrTovana TiToeuli maTgani. 2<br />

mZime iyo gza, romelic gaiara spilbergma holivudis<br />

„olimpze“ asasvlelad, magram man udidesi wvlili<br />

Seitana ara marto amerikuli, aramed msoflios kinos<br />

istoriaSi da SeZlo gamxdariyo udidesi reJisori.<br />

stiven spilbergis miRwevebi kinoindustriaSi amerikulma<br />

kinoakademiam sxvadasxva jildoTi aRniSna. 8 filmma<br />

kinoakademiis 28 jildo miiRo sxvadasxva nominaciaSi.<br />

es filmebia: „ybebi“, „mesame xarisxis axlo kontaqtebi“,<br />

„indiana jonsi, dakarguli kidobnis maZiebelni“, „indiana<br />

jonsi,ukanaskneli jvarosnuli laSqroba“,„iuruli parki“<br />

da „Sindleris sia“. rodesac amerikis kinoinstitutma<br />

Seadgina saukeTeso kinoaseuli, spilbergis 5 filmi maT<br />

Soris moxvda. spilbergi aris adamiani, romelic iqca<br />

kinoxelovnebis ganuyofel nawilad.<br />

1<br />

Hook, V. Sue. Steven Spielberg: Groundbreaking Director. New York:<br />

ABDO Group, 2010, p. 39.<br />

2<br />

Powers, Tom. Steven Spielberg: Master Storyteller. Minneapolis: Lerner<br />

Publishing Group, 1997, p. 47.<br />

120


maia Rvinjilia,<br />

kulturis menejmentis mimarTulebis doqtoranti,<br />

sakonferencio Tema<br />

xelmZRvaneli _ sruli prof. miron tuRuSi<br />

animaciuri saqmianoba turistul<br />

biznesSi<br />

turizmis mdgradi ganviTareba SesaZlebelia mxolod<br />

im SemTxvevaSi,Tu mudmivad gaumjobesdeba SemoTavazebuli<br />

momsaxurebis xarisxi. turistuli biznesis ganviTarebis<br />

mTavari winapirobaa turistuli produqtis xarisxis<br />

maRali done.<br />

turizmSi axali mimarTulebaa _ turistuli<br />

animacia, romelic specifikuri turistuli produqti<br />

da turizmis programebis mniSvnelovani elementi gaxda.<br />

`animacia~ laTinuri warmoSobis sityvaa (anima _ qari,<br />

haeri,suli, animatus _ gacocxleba) da niSnavs enTuziazms,<br />

xels uwyobs sicocxlisunarianobas da CarTulobas<br />

saqmianobaSi 1 . animacia aris moRvaweoba, mimarTuli imaze,<br />

rom provocireba gaukeTos da gaaZlieros interesi<br />

mxatvruli Semoqmedebisa da kulturisadmi. 2 am tipis<br />

momsaxureba gankuTvnilia momsaxurebis xarisxis<br />

gasaumjobeseblad, amave dros – animaciuri produqtebi<br />

gamoiyeneba,rogorc sareklamo SesaZlebloba vizitorebis<br />

da maTi axloblebis xelaxla mosazidad, igi xels<br />

* mimdinare statia avtorma wakiTxa saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />

Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi 2012 wels Catarebuli<br />

konferenciis `<strong>saxelovnebo</strong> procesebi (1960-2000)~ araTematur<br />

seqciaSi.<br />

1<br />

Гаранин Н. И., Булыгина И. И., Менеджмент туристской и гостиничной<br />

анимации, Москва, 2002, стр..3<br />

2<br />

dragiCeviC-SeSiCi m., stoikoviCi b,. kultura, menejmenti, animacia,<br />

marketingi, Tb., 2007, gv.28<br />

121


maia Rvinjilia<br />

uwyobs bazarze turistuli produqtis sargeblis da<br />

turistuli biznesis momgebianobis zrdas.<br />

animaciuri momsaxureba ganisazRvreba rogorc<br />

gasarTobi programis, dasvenebis `gacocxleba~. animacia<br />

aris mravalmxrivi, turistebis sxvadasxva interesebisa<br />

da moTxovnebis Sesabamisad. animacia turistebisaTvis<br />

kulturul-sanaxaobrivi programebis wardgenas<br />

iTvaliswinebs. aq igulisxmeba, rogorc sportuli<br />

RonisZiebebi, konkursebi da Sejibrebebi, cekvis saRamoebi,<br />

Teatralizebuli warmodgenebi, aseve sxvadasxva saxis<br />

TamaSebi turistTa garTobis uzrunvelsayofad.<br />

animacia pasiur dasvenebas aqtiurad gadaaqcevs da<br />

pirovnebas srulfasovan dasvenebasTan erTad sulier da<br />

fizikur reabilitacias sTavazobs. animaciuri saqmianoba<br />

turists uCveulo da unikaluri SegrZnebis gancdis<br />

saSualebas aZlevs.<br />

animaciuri saqmianobis sargeblianoba<br />

turizmis<br />

biznesSi, animatoris roli da funqciebi: animacia _ am<br />

tipis momsaxureba gankuTvnilia momsaxurebis xarisxis<br />

gasaumjobeseblad, da amave dros _ es aris sareklamo<br />

forma vizitorebis da maTi axloblebis xelaxla<br />

mosazidad, igi xels uwyobs bazarze turistuli<br />

produqtis sargeblis da turistuli biznesis<br />

momgebianobis zrdas.<br />

animacia _ turistuli saqmianobis saxesxvaobaa,<br />

romelic xorcieldeba turistul sawarmoebSi<br />

(turistuli kompleqsi, sastumro, sakruizo gemi,<br />

matarebeli da sxva), da dasvenebisTvis specialurad<br />

SemuSavebuli programebiT sxvadasxva RonisZiebaSi<br />

turistebis monawileobas gulisxmobs.<br />

turistuli animacia _ turistuli momsaxurebis<br />

is formaa, romlis drosac turisti aqtiuradaa<br />

CarTuli kulturul RonisZiebaSi. turistuli animacia<br />

efuZneba pirad adamianur urTierTobebs turanimatorsa<br />

122


animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />

da turists Soris, turistuli kompleqsis mier<br />

SemoTavazebuli animaciuri programiT isini garTobis<br />

Tanamonawileni xdebian.<br />

animaciuri momsaxureba aris erT-erTi yvelaze<br />

efeqturi saSualeba stumrebis mozidvisa, romlis<br />

mixedviTac stumrebi animatoris saqmianobas pozitiurad<br />

afaseben. es damatebiTi momsaxureba saSualebas aZlevs<br />

damsvenebels,miiRos dadebiTi emociebi da iyos dasvenebiT<br />

kmayofili,raTa mas gauCndes am adgilas kvlav dabrunebis<br />

survili.<br />

iseve rogorc yvela saxis turistuli sawarmos<br />

saqmianoba, animacia unda iyos kargad dagegmili,<br />

reglamentirebuli da organizaciulad kontrolirebadi<br />

saqmianoba, romelic uzrunvelyofili iqneba finansuri,<br />

materialuri da adamianuri resursebiT.<br />

ZiriTadi rekreaciuli funqciebidan (samedicino,<br />

gasarTobi da SemecnebiTi) turistuli animacia<br />

mowodebulia Seasrulos sportul-gamajansaRebeli<br />

da SemecnebiTi funqcia. Sesabamis pirobebSi iribad<br />

xorcieldeba Terapiuli (samkurnalo) funqciac 1 .<br />

animaciis praqtikaSi animaciuri programebis<br />

miznobrivi CamoyalibebisaTvis moduria turistuli<br />

animaciis Semdegi funqciebi:<br />

• adaptaciuri funqcia yoveldRiuri garemodan<br />

Tavisufal da dasasvenebel garemoSi gadasvlis<br />

saSualebas iZleva;<br />

• sakompensacio funqcia aTavisuflebs adamians<br />

yoveldRiuri fizikuri da gonebrivi daRlilobisgan;<br />

• stabilizaciis funqcia qmnis dadebiT emociebs da<br />

gonebriv stabilurobas astimulirebs;<br />

• gamajansaRebeli funqcia miznad isaxavs aRadginos<br />

da ganaviTaros adamianis fizikuri Zala, romelic maTi<br />

yoveldRiuri cxovrebiTaa dasustebuli;<br />

1<br />

Гаранин Н. И., Булыгина И. И. ,Менеджмент туристской и гостиничной<br />

анимации, Москва, 2002, стр. 11<br />

123


maia Rvinjilia<br />

• sainformacio funqcia axali informaciis miRebis<br />

saSualebas iZleva qveynis, regionis, adamianebis Sesaxeb;<br />

• saganmanaTleblo funqcia Zlieri STabeWdilebebis<br />

Sedegad samyaros Sesaxeb axali codnis SeZenis<br />

saSualebas iZleva;<br />

• gasaumjobesebeli funqcias moaqvs inteleqtualuri<br />

da fizikuri ganviTareba;<br />

• sareklamo funqcia saSualebas iZleva animaciuri<br />

programebiT turistebi qveynis, regionis, turistuli<br />

kompleqsis, sastumros, turistuli saagentos da a.S.<br />

reklamis matareblebi gaxadon;<br />

turistuli animaciis funqciebis aseTma<br />

mravalferovnebam gamoiwvia animaciuri saqmianobis,<br />

animaciuri programebisa da RonisZiebebis<br />

mravalferovneba.<br />

sistemuri midgomiT turistuli animacia _ es aris<br />

specifikuri turistuli moTxovnilebebis dakmayofileba<br />

urTierTobaSi,moZraobaSi,kulturaSi,xelovnebaSi,droSi,<br />

garTobaSi. am saWiroebebis speqtri Zalian farToa,<br />

radgan adamianebi, romlebic imyofebian SvebulebaSi, am<br />

koncefciaSi sruliad gansxvavebul mniSvnelobas xedaven,<br />

kerZod, zogierTisTvis dasveneba _ es aris mogzauroba,<br />

sxvebisTvis _ kiTxva, zogisaTvis – tyeSi gaseirneba,<br />

sxvaTaTvis _ Tevzaoba da a.S.. aseTi moTxovnebis<br />

Sesabamisad turistuli momsaxurebis praqtikaSi n.<br />

garaninma da i. buliginam 1 Camoayalibes animaciis Semdegi<br />

saxeebi, romlebic turistis sxvadasxva moTxovnebs<br />

akmayofileben:<br />

• animacia moZraobaSi _ akmayofilebs Tanamedrove<br />

adamianis moZraobis moTxovnas, siamovnebasTan, sasiamovno<br />

gancdebTan erTad.<br />

• animacia gancdebiT _ akmayofilebs moTxovnas axlis,<br />

1<br />

Гаранин Н. И., Булыгина И. И. ,Менеджмент туристской и гостиничной<br />

анимации, Москва, 2002, стр. 14<br />

124


animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />

ucnobis, moulodneli sirTuleebis daZlevis gancdis.<br />

• animacia urTierTobiT _ akmayofilebs moTxovnas<br />

axal saintereso adamianebTan urTierTobaSi, _ adamianTa<br />

Sida samyaros gaxsna da sakuTari Tavis Secnoba<br />

komunikaciis meSveobiT.<br />

• animacia damSvidebiT _ akmayofilebs adamianTa<br />

fsiqologiuri gantvirTvis moTxovnas yoveldRiuri<br />

daRlilobisgan _ simSvidiT, martoobiT, bunebasTan<br />

kontaqtiT.<br />

• kulturuli animacia _ akmayofilebs pirovnebis<br />

sulieri ganviTarebis moTxovnas ZeglebTan da qveynis,<br />

regionis, xalxis, eris Tanamedrove kulturis nimuSebTan<br />

kontaqtiT.<br />

• SemoqmedebiTi animacia _ akmayofilebs adamianis<br />

moTxovnas SemoqmedebaSi, maTi SemoqmedebiTi mxatvruli<br />

SesaZleblobebis CvenebaSi, kontaqtebis damyarebaSi<br />

sulierad axlo adamianebTan saerTo Semoqmedebis<br />

meSveobiT.<br />

rogorc wesi,animaciuri programa,amave dros,rogorc<br />

wminda gasarTobi saqmianoba _ moicavs sxvadasxva sportul<br />

TamaSobebs, varjiSebsa da Sejibrebebs. es kombinacia<br />

animaciur programebs ufro naTels, sainteresosa<br />

da janmrTelobisaTvis sasargeblos xdis, amitomac<br />

turistuli animaciisa da sportis urTierToba yvelaze<br />

xSirad aRwevs aRdgenisa da gamajansaRebel efeqts.<br />

piaduSkinas mixedviT turizmSi animaciis formulaa:<br />

interesis gamoyeneba + eqspoziciis gacocxleba +<br />

turistebis CarTva moqmedebaSi + mravalferovani<br />

gasarTobi 1 . mTavari amocanaa _ turists Seeqmnas<br />

komforti, rom misTvis saintereso iyos programaSi<br />

monawileoba, raTa mas dasveneba daamaxsovrdes rogorc<br />

misi saukeTeso drois gatareba.<br />

1<br />

Пядушкина И. И., Анимация в социально-культурном сервисе и<br />

туризме, Иркутск , 2011, стр. 39.<br />

125


maia Rvinjilia<br />

animators unda uyvardes Tavisi saqmianoba, vinaidan<br />

is Zalian did energiasa da Zalisxmevas moiTxovs. kargi<br />

animatori nebismieri RonisZiebis warmatebis naxevaria.<br />

turistuli animaciis saboloo mizania turisti<br />

kmayofili iyos dasvenebiT, miiRos dadebiTi emociebi,<br />

SeZlos moraluri da fizikuri Zalis aRdgena. swored<br />

es aris turistuli animaciis mniSvnelovani rekreaciuli<br />

funqcia.<br />

saqarTvelos turistul sivrceSi animaciuri<br />

programebis CarTuloba turistuli produqtis<br />

`gacocxlebis~ xelSemwyobi faqtori gaxdeba. arsebuli<br />

mimarTulebebi nel-nela ikidebs fexs Cvens realobaSi,<br />

Tumca masStabebi imdenad mcirea, rom turistul dekors<br />

ver cvlis.<br />

saqarTvelo, rogorc uZvelesi kulturisa da<br />

civilizaciis qveyana, romelic stumar-maspinZlobis<br />

mdidari gamocdilebiT gamoirCeva, animaciebis<br />

warmoebisaTvis did resursul potencials flobs.<br />

gansakuTrebiT aRsaniSnavia qarTuli folklori da<br />

qoreografia, romlebic turizmis warmoebisaTvis erTerT<br />

mniSvnelovan faqtors warmoadgenen.<br />

Tanamedrove qarTuli saxelmwifos prioritetuli<br />

turistuli politikis `promouSenis~ erT-erT mTavar<br />

winapirobas warmoadgens kargad `SefuTuli~ da<br />

mravalferovani asortimentis mqone turproduqtis<br />

warmoeba. animaciac swored is saSualebaa, romelic<br />

yvelaze ukeT warmoaCens konkretul geografiul<br />

arealSi lokalizebul turistul resurss. miznobrivi<br />

scenarebis dagegmva-warmoeba, romelSic qarTuli<br />

eTnografiuli Canaxatebis farTo speqtri iqneba<br />

CarTuli, optimalurad uzrunvelyofs turproduqtis<br />

xarisxobrivi maxasiaTeblebis warmoCenas.<br />

qarTul turistul produqtSi animaciis mTavar<br />

resurss vizualuri efeqtebis miznobriv mayurebelze<br />

(turistze) koncentracia warmoadgens. animators unda<br />

126


animaciuri saqmianoba turistul biznesSi<br />

hqondes informacia potenciuri turistebis sqesis,<br />

asakisa da profesiis Sesaxeb. gasaTvaliswinebelia<br />

agreTve nacionaluri kulturebis Taviseburebani,<br />

saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi. kerZod, Tu romeli<br />

kulturis (`dasavleTis~, `aRmosavleTis~, `islamuri~,<br />

`Savi,anu afrikuli~ da sxva) da nacionaluri klasteris<br />

warmomadgenelia turisti da a.S..<br />

mniSvnelovania animaciis warmoebis procesSi turistis<br />

CarTulobac. vinaidan turisti, romelic aqtiurad<br />

monawileobs mocemuli scenaris SesrulebaSi, garda<br />

garTobisa, mocemul regionSi aprobirebuli istoriuli<br />

yofiTi kulturis unar-Cvevebs iZens. igi am scenaris<br />

realizaciis procesSi mocemuli geografiuli arealisa<br />

da eTnografiuli sivrcis moqmedi gmiri xdeba.<br />

saqarTvelos istoriuli tradiciebi, saero da<br />

saeklesio dResaswaulebi, Rvinis moxmarebis kultura,<br />

Zveli sabrZolo bataliebis arealebi, materialuri<br />

memkvidreobis Zeglebi da sxva erovnuli TviTmyofadobis<br />

mqone adgilebi swored im resursTa nusxas ganekuTvneba,<br />

romelTa CarTulobac animaciis programaSi TiToeuli<br />

am produqtis popularizacias Seuwyobs xels. swored<br />

amitom saqarTvelos turoperatorul kompaniebsa da<br />

turistul saagentoebSi turproduqtis warmoebisas<br />

animaciebis CarTuloba misi xarisxobrivi maxasiaTeblis<br />

gaumjobesebasa da mocemuli firmebisaTvis iribi reklamis<br />

warmoebas uzrunvelyofs. saqarTveloSi animaciuri<br />

saqmianoba xorcieldeba ramodenime sastumroSi.<br />

magaliTad, daba grigoleTSi sastumro `andamatSi~<br />

komfortulad dasvenebisa da garTobisTvis zrunaven<br />

ucxoeli animatorebi; bazaleTis sastumro kompleqsSi<br />

stumrebs emsaxurebian animatorebi. aq erTnairad erToba<br />

da isvenebs sxvadasxva asakisa da interesebis mqone<br />

adamiani; nunisis parkis teritoriaze mdebare sastumro<br />

`samTaSi~ patarebs arToben animatorebi, romelTa mier<br />

SemuSavebuli gasarTobi programa sxvadasxva saintereso<br />

127


maia Rvinjilia<br />

TamaSs moicavs; CaqvSi sastumro „oazisSi“ Seqmnilia<br />

miznobrivi animaciuri programebi. turistTa garTobisa<br />

da kargi ganwyobisaTvis sqesis, asakisa da hobis<br />

Sesabamisad Sedgenilia sportuli, sabavSvo da saRamos<br />

animacia. programis xarisxobriv amaRlebas uzrunvelyofs<br />

ukrainidan specialurad Camoyvanil animatorTa jgufi,<br />

romlebic maRal profesiul gamocdilebas uziareben<br />

damwyeb qarTvel animatorebs.<br />

turistuli animaciis mniSvneloba turistuli<br />

produqtis xarisxisa da mimzidvelobis gaumjobesebaSi,<br />

masze moTxovnis zrdaSi da Sesabamisad, turistuli<br />

saqmianobis efeqturobis, momgebianobis da Semosavlianobis<br />

gaumjobesebaSi mdgomareobs.<br />

animaciuri momsaxureba aris stumrebis mozidvis<br />

erT-erTi yvelaze efeqturi saSualeba. es damatebiTi<br />

momsaxureba saSualebas aZlevs damsvenebels, miiRos<br />

dadebiTi emociebi da iyos dasvenebiT kmayofili, raTa<br />

mas gauCndes am adgilas kvlav dabrunebis survili.<br />

128


dodo WumburiZe,<br />

kulturis menejmentis mimarTulebis doqtoranti,<br />

sakonferencio Tema<br />

xelmZRvaneli _ asoc. prof. nino sanadiraZe<br />

Teatris sakomunikacio strategia<br />

miznobriv jgufebTan*<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

Teatris mayurebelTa arealis gafarToeba da interesis<br />

gaRvivebaze msjeloba Teatris potenciuri mayureblis<br />

damokidebulebaTa Seswavlis gareSe saTuoa. Tumca<br />

arsebobs Teoriuli aspeqtebi, romelzec statistikuri<br />

maCveneblebis gareSec SeiZleba msjeloba.<br />

mayurebeli yovelTvis iyo da darCeba problemad,misi<br />

damokidebuleba xelovnebisadmi ganpirobebulia araerTi<br />

faqtoriT. xSirad rTuli da urTierTsawinaaRmdegoa<br />

mxatvruli nawarmoebis aRqmis procesi.<br />

kulturis sferoSi Seqmnili produqti<br />

gansakuTrebulia. misi gansakuTrebuloba mdgomareobs<br />

imaSi, rom sxva produqtebisagan gansxvavebiT Tavad<br />

qmnis moTxovnilebas. Tumca sabazro ekonomikis<br />

principebi kulturis sferozec axdens gavlenas da<br />

garkveuli kulturuli produqtebi da RonisZiebebi<br />

swored, rom momxmarebelTa moTxovnaTa da survilebis<br />

gaTvaliswinebiT iqmneba.<br />

`xelovnebis dargebidan Teatri yvelaze gasageb,<br />

yvelaze misawvdom enaze marTavs saubars miznobriv<br />

jgufebTan~. 1 Teatraluri xelovneba, upirveles yovlisa,<br />

mayurebelTan kavSirs moiazrebs. Teatri zemoqmedebs<br />

* mimdinare statia avtorma wakiTxa saqarTvelos SoTa rusTavelis<br />

Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi 2012 wels<br />

Catarebuli konferenciis `<strong>saxelovnebo</strong> procesebi (1960-2000)~<br />

araTematur seqciaSi.<br />

1<br />

SalutaSvili al., _ `ra aris Teatri~, Tb. 1977, gv. 6.<br />

129


dodo WumburiZe<br />

mayurebelze,ayalibebs mis sulier samyaros,xels uwyobs<br />

mis ideur-esTetikur aRzrdas.<br />

Teatraluri xelovneba exmaureba mimdinare cxovrebis<br />

ritms. igi xvdeba konkretuli drois satkivars, aqtualur<br />

sakiTxebs da reagirebs wamoWrili problemebis gadaWris<br />

gzebze. Teatri masebze ideologiuri da esTetikuri<br />

zemoqmedebis mZlavri iaraRia.<br />

`dasrulebuli speqtakli Teatraluri saqmianobis<br />

produqtia, romelic, rogorc yvela danarCeni produqti,<br />

saWiroebs kulturis sferos produqtebisaTvis<br />

aucilebeli sasicocxlo ciklis fazebis gavlas<br />

(produqtis gatana bazarze, zrda, bazris gajereba, kleba<br />

_ moTxovnilebis vardna)~. 1 speqtakli warmoadgens ara<br />

mxolod repertuaris nawils an mxatvrul nawarmoebs,<br />

aramed produqts, romlis realizaciac unda moxdes<br />

kulturul bazarze. is iwyebs arsebobas mxolod maSin,<br />

rodesac sazogadoebisaTvis xdeba xelmisawvdomi.<br />

speqtaklis aRqmis procesi qmnis situacias, sadac<br />

calkeul individebs Soris myardeba fsiqologiurmxatvruli<br />

kavSiri, igi ganapirobebs msgavs gancdebs.<br />

swored amis Semdgom iqmneba garkveuli erTianoba, iqmneba<br />

erTiani sistema, romelic SeiZleba ganvixiloT, rogorc<br />

socialuri jgufi. am jgufisaTvis damaxasiaTebelia<br />

msgavsi interesebi, molodini da gancda. am jgufis<br />

erT-erTi damaxasiaTebeli niSania misi xanmokleoba.<br />

speqtaklis damTavrebis Semdeg mayurebelTa jgufi<br />

iSleba. mayurebelTa erT jgufs cvlis mayurebelTa<br />

meore jgufi.<br />

`xelovnebis yoveli nawarmoebi TavisTavSi or<br />

ZiriTad moments _ nawarmoebis Seqmnisa da aRqmis<br />

moments Seicavs. yoveli xelovani, iqneba is mxatvari<br />

Tu musikosi, mwerali Tu msaxiobi, qmnis ara TavisTvis<br />

aramed sxvisTvis, mayureblisTvis, mkiTxvelisTvis.<br />

1<br />

sanadiraZe n., `kulturis sferos proeqtebis menejmenti da<br />

dagegmareba~, Tb., 2011, gv. 76.<br />

130


Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

amitom nawarmoebis Seqmnis procesi TavisTavSi aRqmis<br />

processac iTvaliswinebs. xelovnebis nebismier dargSi<br />

mayurebeli mza nawarmoebs Rebulobs. mas mxolod misi<br />

aRqma SeuZlia da ara zemoqmedebis moxdena, TeatrSi ki<br />

mayurebeli speqtaklis Seqmnis uSualo Tanamonawilea.<br />

mayureblis gareSe ar arsebobs Teatri, iseve, rogorc<br />

Teatri ar arsebobs msaxiobis gareSe. stanislavskis<br />

sityvebs Tu moviSveliebT: `mayureblis Seswavla iseve<br />

aucilebelia, rogorc msaxiobis scenuri grZnobisa~. 1<br />

Teatris menejers Zalze saTuTi produqti abaria,<br />

maszea damokidebuli xelovnebisa da kulturisadmi<br />

sazogadoebis interesis gaRviveba da SenarCunebac.<br />

warmatebis miRwevis yovelgvari mcdeloba uSedego iqneba,<br />

Tu Teatris menejeri umTavres prioritetad auditorias<br />

ar ganixilavs. kargi organizebis, finansebis moZiebis,<br />

mxatvruli programis SerCevis, reklamirebisa Tu Sida<br />

urTierTobaTa mowesrigebis umTavresi mizani swored<br />

auditoriis molodinis gamarTleba da moTxovnaTa<br />

dakmayofilebaa.<br />

mayureblis cneba mravlis momcvelia da amitom<br />

misi Seswavla mravali aspeqtiT aris SesaZlebeli.<br />

TeatrisaTvis mayurebeli aris obieqti, romlisTvisac<br />

iqmneba speqtakli. igi gansazRvruli esTetikuri<br />

gemovnebis, Sexedulebis mqonea.<br />

`mayurebelTan urTierToba marto erTmaneTisaTvis<br />

raRacis gaziareba ki ar aris,aramed urTierTSi raRacis<br />

Secvlaa.<br />

Teatraluri procesis unikaloba msaxiobis<br />

scenuri Semoqmedebisa da mayureblis urTierTkavSiris<br />

Sedegia~. 2<br />

`speqtaklis mayurebelTa~ specifika mdgomareobs<br />

1<br />

javaSvili g., qvarcxava r., TeatrmcodneobiTi <strong>Ziebani</strong>, samecniero<br />

Sromebis krebuli, `Teatraluri sociologiis sagani da amocanebi“,<br />

Tb., 1978-1979, gv. 364 .<br />

2<br />

TumaniSvili m., `sanam repeticia daiwyeba~, Tb., 2008, gv. 25.<br />

131


dodo WumburiZe<br />

msaxiobebTan kontaqtSi, ris Sedegadac mayurebeli<br />

xdeba scenuri cxovrebis Tanamonawile da ganicdis<br />

scenaze nanaxs. swored am dros iqmneba speqtaklisaTvis<br />

aucilebeli kavSir-ukukavSiri mayurebelsa da msaxiobebs<br />

Soris.<br />

mayurebelma darbazi xelovnebasTan ziarebis Sedegad<br />

miRebuli amaRlebuli ganwyobiT unda datovos Seusabamo<br />

atmosferom an momsaxurebis dabalma donem uaryofiTi<br />

gavlena ar unda moaxdinos mayurebelze da xeli ar<br />

unda SeuSalos mas warmodgenis srulyofilad aRqmaSi.<br />

Teatris menejmenti miznobriv jgufTan urTierTobisas<br />

unda iTvaliswinebdes auditoriis: asaks, inteleqts,<br />

socialur da materialur mdgomareobas.<br />

arsebobs ori saxis auditoria: pasiuri da aqtiuri.<br />

pasiurSi igulisxmeba is adamianebi,romlebsac zerele da<br />

uintereso damokidebuleba gaaCniaT informaciis mimarT.<br />

aqtiur auditorias ganekuTvnebian adamianebi, romlebic<br />

aqtiurad arian CarTulebi informaciis miRebis procesSi,<br />

isini damatebiT informacias eZeben produqtis Sesaxeb.<br />

aqtiuri auditoriisTvis gankuTvnili informacia unda<br />

iyos detaluri Sinaarsis, xolo pasiuri auditoriis<br />

ufro kreatiuli da `madisaRmZvreli~. Teatris samizne<br />

auditoriaSi mayureblis orive tipi erTiandeba,<br />

amitom mniSvnelovania sakomunikacio instrumentis<br />

gamoyeneba srulfasovani sainformacio kampaniisaTvis,<br />

romelic efeqturad imuSavebs rogorc pasiur, aseve<br />

aqtiur auditoriasTan. sazogadoebasTan urTierTobis<br />

strategiaSi mkafiod unda ganisazRvros mizani _ risi<br />

miReba surs organizacias momxmareblisagan anu Teatrs<br />

mayureblisagan. situaciis analizi Teatris menejments<br />

aseve daexmareba mosalodneli Sedegebis ganWvretaSi<br />

da im safrTxeebis Tavidan acilebaSi, romelic eWvqveS<br />

ayenebs sasurveli Sedegis miRwevas.<br />

Tanamedrove marketinguli koncefciebi aRiareben,<br />

rom organizaciebis, maT Soris kulturis sferoSi<br />

132


Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

moqmedi organizaciebis mizani, aris is, rom maqsimalurad<br />

daakmayofilon momxmarebelTa moTxovnilebebi, magram<br />

amasTanave ar miayenon ziani sazogadoebas,romlis winaSec<br />

Teatrs aqvs aRiarebuli socialuri pasuxismgebloba. es,<br />

upirveles yovlisa, gamoixateba kulturis produqciis<br />

(am SemTxvevaSi speqtaklis) xarisxis kontrolSi.<br />

marketingi aSkarad konkurentuli procesia, romelic<br />

cdilobs momxmarebels, am SemTxvevaSi mayurebels,<br />

miawodos saWiro produqti speqtaklis saxiT da amasTan<br />

miiRos sargebeli.<br />

`tom petersi avtori wignisa `SevicnoT<br />

momxmarebeli~ gvimtkicebs: mzardi konkurencia niSnavs,<br />

rom Cven momxmareblis dasakmayofileblad meti moZraoba<br />

gvesaWiroeba, miznad ki momxmareblis (am SemTxvevaSi<br />

mayureblis) `aRfrTovaneba~ unda davisaxoT~. 1<br />

Teatris sakomunikacio strategiaSi Tavidanve<br />

unda ganisazRvros, rom mayureblisaTvis gagzavnili<br />

Setyobineba maTTvis gasagebi da misaRebia. sazogadoebasTan<br />

urTierTobis specialist devid terkelsenis azriT:<br />

`imisTvis, rom Setyobineba miiRos samizne auditoriam,<br />

Setyobineba unda iyos mkafio da SeZlos miipyros<br />

auditoriis yuradReba. aseve unda iyos sarwmuno,<br />

dasamaxsovrebeli da moqmedebis mastimulirebeli,<br />

romelime am komponentis uqonloba mTeli Setyobinebis<br />

marcxs niSnavs~.<br />

`auditoriis gacnobierebulobisa da Setyobinebis<br />

gagebasTan mWidrod aris dakavSirebuli auditoriis<br />

aRqmisa da damokidebulebis cvlileba. am cvlilebis<br />

dadgenis ZiriTad teqnikad miiCneva e. w. ZiriTadi xazis<br />

kvleva~. ZiriTad xazis kvleviT xdeba auditoriis<br />

damokidebulebisa da sazogadoebrivi azris Seswavla<br />

sazogadoebasTan urTierTobis kampaniis dawyebamde, misi<br />

1<br />

raisi q., „SevicnoT momxmarebli (momxmareblis qceva)“, Tb., 2001, gv.<br />

5.<br />

133


dodo WumburiZe<br />

msvlelobisas da misi damTavrebis Semdeg~. 1<br />

mesijis (sakvanZo ideis) Camoyalibeba da miznobriv<br />

jgufebSi gavrceleba sakomunikacio strategiis<br />

Semadgeneli nawilia. sakvanZo idea warmatebad miiCneva,<br />

rodesac sazogadoeba Rebulobs mas.<br />

komunikacia sasicocxlod aucilebelia nebismieri<br />

sferosTvis, maT Soris _ kulturis sferosTvis.<br />

igi Tanamedrove organizaciuli sistemis swori<br />

funqcionirebis erT-erTi umTavresi pirobaa.<br />

komunikaciaTa nakadi gansazRvravs organizaciis<br />

ganviTarebis mimarTulebasa da dinamikas.<br />

mniSvnelovania ukukavSiri mayureblisgan. ukukavSiris<br />

gagebisTvis arsebobs ormxrivi komunikacia. calmxrivi<br />

komunikacia mxolod avrcelebs informacias gamgzavnidan<br />

mimRebamde. is ar aris efeqturi. ufro Sedegiania<br />

ormxrivi komunikacia, romlis Sedegadac dialogi<br />

myardeba gamgzavnsa da mimRebs Soris.<br />

komunikacia miznad isaxavs sakvanZo ideebisa da<br />

mniSvnelovani informaciis gadagzavnas erTi gonebidan<br />

meoreSi. Setyobinebis gadacema-miRebis procesSi erTerTi<br />

mniSvnelovani faqtoria auditoriis azri.<br />

socialuri qselebi ormxrivi komunikaciis kargi<br />

saSualebaa, radgan iTvaliswinebs interaqtiul<br />

saubrebs. onlain samyaroSi urTierTobiT momxmareblebi<br />

srulad akontroleben TavianT gamocdilebas da isini<br />

motivirebulni arian daukavSirdnen sxva momxmareblebs<br />

am gamocdilebis gasaziareblad. am SemTxvevaSi isini<br />

ufro `marketerebi~ arian, vidre momxmareblebi.<br />

socialur qselebSi Cadebul investiciebze ukugdeba<br />

yovelTvis ar SeiZleba gaizomos fulad erTeulebSi,<br />

organizaciis cnobadoba SeiZleba aseve Sefasdes<br />

wevrebis/fanebis raodenobiT, STabeWdilebis raodenobiT<br />

aqtiuri momxmarebelTa ricxovnobiT, komentarebisa da<br />

1<br />

uilkoqsi d., kameroni g., `sazogadoebasTan urTierTobis strategia<br />

da praqtika~, Tb., 2011, gv. 205.<br />

134


Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

,,laiqebis~ raodenobiT, xmis gavrceleba _ kedelze<br />

gagzavnili postebiT, megobrebis mowvevebze reagirebebis<br />

raodenobiT da a. S.<br />

oTxi ZiriTadi motivi amoZravebs momxmarebels<br />

socialuri mediis gamoyenebisas, esenia: dakavSireba, Seqmna,<br />

moxmareba da kontroli.<br />

Teatris menejerma unda gaiTvaliswinos, rom<br />

socialur media ar aris tradiciuli marketinguli<br />

komunikaciis erT-erT saSualeba. socialuri mediagaremos<br />

Tavad momxmareblebi akontroleben.<br />

TiTqmis yvela moqmed qarTul Teatrs aqvs Facebook–<br />

is gverdi, es kargia da ukeTesi iqneba, meti Zalisxmeva<br />

rom daixarjos maT efeqturad gamoyenebaze, kerZod,<br />

mayurebelTa mozidvaze da damokidebulebaTa kontrolze.<br />

mayureblis informirebasTan erTad, droulad unda<br />

moxdes dasmul SekiTxvebze pasuxis gacema da mayurebelTa<br />

interesis SeZlebisdagvarad dakmayofileba.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare Facebook-i unda<br />

marTos kompetenturma pirovnebam, romelic Rirseulad<br />

warmoaCens Teatris imijs da reputacias. rogorc amboben<br />

_ ar arsebobs cudi SekiTxvebi, arsebobs cudi pasuxebi<br />

da imavdroulad, arsebobs cudi kiTxvebisgan Tavis<br />

aridebis gzebi da xerxebi. es yvelaferi kompetenciasa<br />

da gamocdilebas iTxovs.<br />

socialur media-garemoSi marketerebs unikaluri<br />

SesaZleblobebi eZlevaT _ SeimuSaon socialuri mediaprogramebi,<br />

romlebic mibmuli iqneba Teatris, rogorc<br />

brendis, cnobadobasTan, klientis brendTan dakavSirebasa<br />

da xmis gavrcelebasTan.<br />

socialuri qselebis ukidegano SesaZleblobebis<br />

miuxedavad, igi ver Caanacvlebs organizaciis vebgverds.<br />

`veb-gverdebi erTmaneTisagan Sinaarsobrivad da<br />

Tvisobrivad gansxvavdebian. veb-gverdis yvelaze mTavari<br />

tipi korporaciuli veb-gverdia. igi iqmneba myidvelis<br />

135


dodo WumburiZe<br />

keTilganwyobis Sesaqmnelad _ ufro, rogorc gayidvis<br />

sxva arxebis damatebad, vidre kompaniis produqciis<br />

pirdapiri gayidvisaTvis~. 1 misi meSveobiT organizaciebs<br />

SeuZliaT mouTxron internetmomxmareblebs da miznobriv<br />

jgufebs sakuTari saqmianobis Sesaxeb, gamoaqveynon<br />

proeqtebi, daicvan sakuTari pozicia.<br />

Teatris veb-gverdi unda iyos aRqmadi, informaciuli,<br />

kreatiuli da ara zedmetad `gadapranWuli~. swored<br />

amitom igi unda Seqmnas profesionalma. kargi veb-gverdi<br />

niSnavs, rom minimum erTi wlis ganmavlobaSi ar gaxdeba<br />

saWiro axali funqciebis damateba an/da misi mTlianad<br />

gadakeTeba.<br />

maqsimaluri yuradReba unda mieqces dizains da<br />

navigaciis struqturas. aseve gverdze mocemuli<br />

informacia unda iyos kompaqturi da mokle. mTavria, rom<br />

veb-gverdze mocemuli informacia xSirad axldebodes<br />

da dauSvebelia sakontaqto informaciis uzustoba (ar<br />

miTiTeba) sxva SemTxvevaSi misi arseboba azrs kargavs.<br />

denis uilkoqsis ganmartebiT: „sazogadoebasTan<br />

urTierToba aris marTvis funqcia, romelic afasebs<br />

sajaro, sazogadoebriv damokidebulebebs, ayalibebs<br />

pirovnebis an organizaciis midgomebsa da procedurebs<br />

sazogadoebrivi interesis mimarT da gegmavs da<br />

aRasrulebs moqmedebaTa programas sazogadoebrivi<br />

gageba-mxardaWerisa da moTminebis mopovebis mizniT~.<br />

sareklamo kampania, rarig momxibvleli da kreatiuli<br />

ar unda iyos, erTjeradad sakmarisi ver iqneba produqtis/<br />

speqtaklis popularizebis, an/da misi myidvelunarianobis<br />

gasazrdelad. erTguli mayureblis wasaxaliseblad aseve<br />

araa sakmarisi erTjeradi waxaliseba. sakomunikacio<br />

strategia da aseve loialuri momxmareblis waxalisebis<br />

strategia unda iyos droSi gawerili da Teatris mTavar<br />

1<br />

amstrongi g., kotleri f., `marketingis safuZvlebi, Tb., 2006, meSvide<br />

gamocema, gv. 604.<br />

136


Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

mizanze orientirebuli. pasuxi unda gaeces Semdeg<br />

kiTxvebs: vin gvinda iyos `Cveni Teatris~ mayurebeli?<br />

da ras viTxovT Cveni erTguli mayureblisgan?~<br />

xSirad saWiro xdeba erTi da imave produqtis<br />

win wasawevad ramdenime saxis reklamis Seqmna, raTa<br />

momxmareblisaTvis mosabezrebeli ar iyos erTi da<br />

igive saxis reklama da sareklamo mesijebi. sareklamo<br />

Setyobinebebis da maTi SeTavazebis cvla saWiroa maSin,<br />

Tu produqtze moTxovna iklebs. produqtis arasaTanado<br />

xarisxi masze moTxovnis klebis winapirobaa. swored<br />

amitom,rodesac warmatebul Sedegze varT orientirebuli,<br />

arasdros unda dadges eWvqveS produqtis/speqtaklis<br />

xarisxi.<br />

organizaciebi, maT Soris kulturis sferoSi<br />

moRvawe organizaciebi, yoveli axali produqtis/<br />

speqtaklis waxalisebasa da popularizebas axorcielebs<br />

erTiani sakomunikacio strategiis mixedviT, romelic<br />

moicavs: sazogadoebasTan urTierTobas (PR), reklamas<br />

da individualur gayidvebs. yovelive zemoaRniSnulis<br />

Sedegad vRebulobT produqtze moTxovnis zrdas.<br />

Cven gvesmis,rom Teatris arseboba mayureblis gareSe<br />

warmoudgenelia, swored amitom, Teatris sakomunikacio<br />

strategiis avtorebma (marketingis da sazogadoebasTan<br />

urTierTobis specialistma) unda daiwyon mayureblis<br />

waxaliseba. `marketingis cnobili instrumentis<br />

gamoyenebiT kulturis menejerebs SeuZliaT miiqcion<br />

Tavisi programebisadmi imaTi yuradReba, vinc ar<br />

warmoadgens kulturis mayurebels, anu adamians,romelsac<br />

ar gaaCnia mudmivi moTxovnileba kulturisadmi~. 1<br />

Teatri unda daexmaros mayurebels _ gauCndes<br />

siamayisa da gansakuTrebulobis gancda,radgan is `Tqveni<br />

Teatris~ mayurebelia.<br />

1<br />

dragiCeviC-SeSiCi m., stoikoviCi b., `kultura, menejmenti, animacia,<br />

marketingi~, Tb., 2007, gv. 157.<br />

137


dodo WumburiZe<br />

yoveli mayurebeli erTsa da imave dros ramodenime<br />

jgufs miekuTvneba, rogorc formalurs, aseve<br />

araformalursac. yoveli maTgani aiZulebs maT garkveul<br />

valdebulebebs, _ qcevis wesebis dacvas. mizezebi,<br />

romelTa gamo adamianebi Tavs ama Tu im jgufebs<br />

akuTvneben, an sakuTar Tavs jgufebSi pouloben, _<br />

sxvadasxvaa. zogierTi mizezi Segnebuli da winaswar<br />

dagegmilia, zogierTi ki – situaciuri an viTarebaze<br />

damokidebuli.<br />

arsebobs loialuri da potenciuri momxmareblis<br />

waxalisebis strategia. erTnairad ar unda davajildovoT<br />

`erTguli~ da `Cveulebrivi~ momxmarebeli. loialurma<br />

mayurebelma unda igrZnos, rom mis erTgulebas afasebs<br />

Teatris administracia.<br />

wasaxaliseblad aprobirebuli meTodia fasdaklebisa<br />

da dagrovebis baraTebi, es ukanaskneli gvexmareba<br />

davajildovoT momxmarebeli, gansakuTrebiT isini, vinc<br />

mets ixdian.<br />

Teatris administracia loialuri programis<br />

SemuSavebisas,yovel meore Tu yovel mesame vizitis Semdeg,<br />

daasaCuqrebs Tu ara mayurebels, es misi gadasawyvetia.<br />

erTi ram Tavidanve unda iqnas gaTvaliswinebuli: nu<br />

SehpirdebiT mayurebels imas, rasac ver SeusrulebT _<br />

es maT yvelaze metad gaaRizianebT. aseve loialuri<br />

programis SemuSaveba TavisTavSi moiazrebs moqnili<br />

bazis Seqmnas, sadac Tavmoyrili iqneba Teatris yvela<br />

erTguli momxmarebeli. erTguli momxmarebeli nebismieri<br />

kulturis sferoSi moRvawe organizaciis, maT Soris<br />

Teatris `ganZia~. maT ukeT esmis Tqven mier gagzavnili<br />

sakvanZo idea/mesiji da Zalisxmevas ar daiSurebs,<br />

referentul jgufebTan daicvas Tqveni interesebi.<br />

loialuri momxmareblebi TavianTi damokidebulebis<br />

sanacvlod Rebuloben `erTgulebis tituls~ da garkveul<br />

waxalisebas. rac ufro mastimulirebelia waxaliseba,<br />

138


Teatris sakomunikacio strategia miznobriv jgufebTan<br />

(mayureblis mozidvis da `aRfrTovanebis~ koncefcia)<br />

miT ufro aZlierebs Teatri maT mijaWvulobas.<br />

Tanamedrove sabazro ekonomikis erT-erTi mTavari<br />

principi _ `momxmarebeli aris mefe~ _ SeiZleba Teatris<br />

magaliTzec ganvazogadoT. Teatris menejmenti unda<br />

cdilobdes, erTgul mayureblebs gauCndes upiratesobisa<br />

da gansakuTrebulobis gancda, radgan is `Tqveni Teatris<br />

mayurebelia~. aRniSnuli midgoma Teatrs daexmareba<br />

pasiuri mayureblis loialur mayureblad gardaqmnaSi<br />

da zogadad mayurebelTa arealis gafarToebaSi.<br />

139


140


THEATRE STUDIES<br />

141


142


Maia Kiknadze,<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

1946 YEAR’S REGULATIONS - ABOUT THE REPERTOIRE<br />

OF DRAMATIC THEATRES AND THE MEASURES FOR<br />

THEIR IMPROVEMENT<br />

Summary<br />

In the work there is examined current political processes and Soviet<br />

demands in the cultural- educational sphere. Right management<br />

for strengthening the ideological propagandistic role was the main<br />

task of Soviet republic.<br />

The works held for the cultural-education used to require introducing<br />

some rules, what had been regulated by a number of means of<br />

directives and orders. Particular attention was payed to the problem of<br />

the tehatre repertoire.<br />

In this point of view, the central committee of Union communist<br />

Party published the resolution in 1946 August 26 about “The repertoire<br />

of dramatic theatre and events for its improvement”. Where had<br />

been sharply criticized and estimated the situation of Soviet theatre.<br />

On the basis of mentioned document, Art affair division, existing<br />

at the Georgian SSR council of Ministers had published the regulations<br />

(order# 470)<br />

About dramatic theatre repertoire and events for its improvement<br />

in 1946 yr October 4 in Tbilisi also, what first of all was aimed to<br />

bring in repertoire the written modern plays about the Soviet theme.<br />

143


144<br />

Tamar Qutateladze,<br />

Doctor of Arts<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University,<br />

Georgian theater researcher Scientific Research Center<br />

“MARY STUART” AND “FROM YESTERDAY???’’<br />

Summary<br />

In this work analyzed two interesting theatrical performances of<br />

the last seasons, - on the two central theatre stage had made “Mary<br />

Stuart” and “From yesterday!’’ by stage director Gocha Kapanadze.<br />

There are many likeness and difference between in these two<br />

performances. They clearly reply to our reality. Both of them reflect<br />

the political process, character of the power and his opponent or a<br />

servant of the power and society, which are feeling oppositional, and<br />

the logical result of his choice.<br />

At first the premiere of the performance “Mary Stuart” staged by<br />

Gocha Kapanadze arranged in the Rustaveli Theatre (on the Small<br />

Stage) on May 29, 1997. After the 15 year director had resumed<br />

production.<br />

There are many renovated performances in the history of<br />

the theater, but they were not so much superior to the original<br />

interpretations. The premiere of the renovated performance by group<br />

of the Rustaveli Theatre, which arranged on March 14, 2012, became<br />

distinguished in this sign too.<br />

If in the play “Mary Stuart” by Friedrich Schiller’’ created<br />

unisons a power struggle and the state building a growing factor, in<br />

the performance “From yesterday???’’ by Shalva Dadiani made by<br />

Gocha Kapamadze at the theatre group of Sukhumi on the stage of the<br />

Marjanishvili theater’s small stage before us appeared as an invaders<br />

policies in unison, working with local officials and a traitor, the demise<br />

of his generation, and unintentionally appeared as a his accomplice.<br />

Headline hardened and erect by a director with three question<br />

marks in the course of the presentation made clear that a century ago,<br />

many of the problems escalating.<br />

In the Georgian reality of the XXI century taking into account<br />

possible developments, it was found to have the greatest resource<br />

of classical dramaturgy. It creates opportunities for our directing<br />

adequately reflects the reality of our crisis.


Lela Tsiphuria,<br />

PhD of Art, Assistant-Professor, an author and head of Educational<br />

Vocational Program Film and TV Director at Ivane Javakhishvili<br />

Tbilisi State University<br />

DIFFERENT INTERPRETATIONS OF ONE PLAY<br />

Summary<br />

Arthur Miller’s “The Salem’s Trial” (“The Crucible”) was held<br />

at the Rustaveli theatre in February 1965. It was the first interpretation<br />

of greatest American playwright’s tragedy in Georgia.<br />

The same year A. Miller visited Georgia and he appraised<br />

Rustaveli theater play in such way: “It is decent and not sentimental,<br />

as I’ve seen on some stages. I like it, it is rather impressive, objective,<br />

with strong acting, full and monolitical”.<br />

Why Miller appraised young Georgian directors performance<br />

and what role did it play in Robert Sturua’s directive conception and<br />

in formatting his creative style?<br />

The play was premiered in a very difficult period for the Rustaveli<br />

theatre, when it’s stylistic was changing. Young director’s one of the<br />

early play responded to the problems which Georgia faced in the<br />

twentieth century. Contemporary American literature had a great<br />

influence on Rustaveli theatre repertoire.<br />

“The Salem’s Trial” premiered in 1994 at Marjanishvili theatre.<br />

It was directed by Temur Chkheidze. The scenery was designed by<br />

Shota Glurjidze.<br />

“The Salem’s Trial” was staged for several times at the Shota<br />

Rustaveli Theatre and Film Georgian State University. In the eighteens<br />

of the twentieth century the play staged by Gizo Zhordania was<br />

very popular among youngsters. Recently premiered play by Nino<br />

Lipartiani was also very successful. Arthur Miller’s characters acting<br />

caused young actors successful debut.<br />

The article is interdisciplinary and includes the research<br />

components of synthetic art performance.<br />

The production, interesting roles, conceptual scenery is reviewed<br />

according to social and political situation when the plays were<br />

staged.<br />

145


The objective of scientific research is to define actuality of this<br />

play in repertory of Georgian theater, which representative method<br />

do Georgian’s apply during the play’s interpretation and what role<br />

does Arthur Miller’s “The Salem’s Trial” (“The Crucible”) play in<br />

Georgian theatrical life.<br />

146


FILM STUDIES<br />

147


Tamta Turmanidze,<br />

The doctor of Art study<br />

An associated professor of University named after Akaki Tsereteli<br />

ALMODOVAR AND FETISHES OF CONSUMER SOCIETY<br />

Summary<br />

The article deals with the depiction of the fetishes of consumer’s<br />

society in Pedro Almodovar’s films.<br />

After the Franco dictatorship was over in Spain, the processes<br />

which took place were known under the name of „Movida` which<br />

actually means the „movement`. By eliminating the limits and<br />

abolishing bans the society got the feeling of unlimited freedom and<br />

the establishment of massive foreign cultural values.<br />

Best of all it was reflected in Pedro Almodovar ironical<br />

cinematography. In his films, this modern and nightly individual<br />

director laughs at the new fetishes established in the consumer society:<br />

popularization of violence, television converted in to religion and the<br />

church which became part of mass culture. He does this based on the<br />

Spanish Grotesque and self ironical traditions.<br />

148


Lela Ochiauri,<br />

Doctor of Art Studies, Full Professor<br />

Shota Rustaveli Theatre And Film Georgian State University<br />

BUBA – CULTURE-FILM = THE GEORGIAN HISTORY +<br />

THE GEORGIAN FILM HISTORY + FATE OF THE PERSON<br />

IN SOVIET EPOCH<br />

Summary<br />

The film which I am going to talk about is related with the<br />

“Dawn of the New Georgia”; construction of the new (fighter)<br />

State; establishing of new life style; and the first years of setting up<br />

ground for Soviet Cinematography. One of the founders of Georgian<br />

cinematography is Nutsa (Nino) Ghoghoberidze (Khutsishvili) – The<br />

first Georgian female film-maker and the author of one of the first<br />

Soviet fiction films.<br />

“Buba” has been waiting for returning home - back to life for 80<br />

years since it has been made.<br />

How come that the film, despite its relevance with the soviet<br />

ideology, censorship, GSSR resolutions and requirements, being<br />

set to the art of cinematography and after being recognized, was<br />

almost lost physically and even scratched out from the history of the<br />

cinematography?<br />

Nutsa Ghoghoberidze had spent 10 years in exile. It is natural that<br />

the art and the name of the “enemy of motherland” had been destructed<br />

and annihilated and especially from the field of cinematography.<br />

“Buba” was a documentary-fiction film comprised of 5 parts,<br />

narration of which was developed in a specific form: a tourist enjoys<br />

the nature and the reality of Racha (one of the picturesque regions of<br />

Georgia); he visits every corner of Racha, drinks spring water saying<br />

a toast expressing appreciation to nature and gets introduced to the<br />

life of the local residents. His “impressions” are “dubbed” by titles<br />

carrying agitation character but still maintain some irony. Though the<br />

titles are politically correct they still carry the main idea to say.<br />

The film designer David Kakabadze just the same way as in the<br />

film “Jim Shvantee” showed a very important plastic and artistic<br />

personage, Buba. The film director together with the cameraman<br />

and the designer of the film use the edition principles of so called<br />

149


poetic films, which was newly invented and implemented in Georgian<br />

cinematography like in European-American cinematography. The<br />

emphasis is put on plastic artistic decision of the film.<br />

They say that Nutsa Ghoghoberidze “could not go up against”<br />

the power of such a big film-maker as Mikheil Kalatozishvili, the<br />

author of the film “Jim Shvantae” and she actually was influenced by<br />

his art. It was pretty natural and understandable as the language of<br />

cinematography was in the process of development at that time and<br />

the film-makers were seeking, experimenting, and discovering new<br />

faces by using existing experience of different forms and qualities.<br />

“Culture-film” – such as “Buba” in given case – according to<br />

different viewpoints is a cognitive, propagandist, agitating film,<br />

which on one hand introduces Racha (one of the picturesque regions<br />

of Georgia), its nature and curing mineral waters; and on the other<br />

hand, it describes hard life in Racha mountains and in General in old<br />

Georgia. According to the film existing social and physical hardship<br />

is supposed to be replaced by new Georgia – the old to be replaced<br />

by the new, joyful existence of happy people and new industrial<br />

constructions . . .<br />

Such method – opposing new with old – was a way of expression<br />

characterized for the first decades of the Soviet movie development and<br />

an obligatory decision at the same time. People were to be convinced<br />

what an amazing life the new era brought to them and film-makers<br />

were the ones who were supposed to do so.<br />

Nutsa Ghoghoberidze as a film-maker was a victim of the era from<br />

this point of view and she had to follow the “force of fate”, which had<br />

no “detaining dams”, except, she could use only one way: before<br />

30-ies of XX century she still could oppose the ideological servitude<br />

by the means of decision of artistic tasks by using plastic, creatively<br />

aesthetic cinematographic modes.<br />

“Buba” is an example of such opposition and creative quest.<br />

150


UNIVERSITY ‘S Ph.D PROGRAM<br />

Maka Vasadze,<br />

PhD Student of the Theatre Study Direction<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Prof. Mikheil Kalandarishvili<br />

ROBERT STURUA’S GEORGIAN SHAKESPEARIAN<br />

Part II<br />

KING LEAR<br />

Summary<br />

Struggling for power and thrown is also reflected in the “Macbeth”<br />

too. The crown for what the ruthless struggle is unleashed, again ends<br />

for the benefit of vicious and merciless person… The human sins<br />

and purity was revealed more sharply in this performance. Directing<br />

language of Robert Sturua in “Macbeth” is far from “existing” scenic<br />

relationships, and vital details. As if, everything here is going on the<br />

bound of utter tenseness. Performance isn’t loaded with effects, but a<br />

viewer feels director’s inexhaustible fantasy at the same time. Existing<br />

country around Macbeth is striving for the power in the performance.<br />

Now one is sinless in this Universe. Everyone is equal and all dream<br />

about the crown. In the struggle for Royal crown, sometimes one wins<br />

sometimes the other.<br />

In the “Macbeth” of Robert Sturua – Zaza Papuashvili’s Macbeth<br />

and Nino Kasradze’s lady Macbeth are younger than they are in the<br />

play, their surrounding is rejuvenated also.<br />

Macbeth has got heroic and famous past according to Shakespeare.<br />

There is no past in the interpretation of Robert Sturua. As if, he gets in<br />

this world without having his past, any he must get know himself by<br />

the struggle and aggression.<br />

To go the different way is characteristic for Robert Sturua’s<br />

theatre language and theatre esthetics. At the same time he manages<br />

to describe his intention. Even in this case, Robert Sturua’s magic<br />

women are the formal art method, metaphor.<br />

Evil and kindness aren’t sharply isolated in the performance,<br />

151


as there is erased bound between alive or dead. Dead people aren’t<br />

buried in the “Macbeth’. As if they are thrown on a huge landfill.<br />

Once killed persons again continue their life not only in the dreams<br />

of Macbeth and his wife, but also in reality. They are rising from the<br />

dead for their personal revenge; kindness and justice are far from<br />

these people. Devil of Macbeth makes once killed people being in the<br />

group of opposition. Life and death is united against Macbeth’s devil.<br />

The clowns of Shakespeare are different in Sturua’s performances.<br />

In this case the clown is an obedient, ingratiated subordinated<br />

person, who has absolutely lost his human dignity. Robert Sturua and<br />

choreographer Gia Marghania created Macbeth’s and lady Macbeth’s<br />

unusual plastic draft. They raised tragic and strange love of this couple<br />

from the death. Simultaneous spreading of several actions on the stage<br />

is characteristic for the theatre language of director Robert Sturua. It<br />

happens in Macbeth too. It is enough if we remember the episode,<br />

when Malcolm and his partners are planning conspiracy against<br />

Macbeth on one side of the stage, but on the other side of the stage<br />

there is frightened lady Macbeth’s feeling of regret and mortal agony.<br />

Metaphorical understanding of the action of the personages is<br />

significant for Robert Sturua. The talk is about the accent of so called<br />

“Evil hands” of the active persons. Hands are disclosing intentions of<br />

the heroes in some episodes.<br />

The fact is significant that in the end of the performance the<br />

director even stopped Macbeth of playing football with cut head of<br />

human. It was the metaphorical method of director.<br />

152


Aleko Gelashvili,<br />

PhD student,<br />

The history and Theory of choreographic Art,<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Prof. Anano Samsonadze<br />

DANCING-PRAYING FIGURES<br />

Summary<br />

The symbol (phallus) of masculine power of fecundation and its<br />

unusual condition such as high uplifted hands, which was depicted on<br />

the pottery fragment had been identified among the anthropomorphic<br />

figures’ characteristic signs, which could be perceived as the gesture<br />

of the prayer and also the dancer’s pose. Among these figures, most<br />

of all, the dynamics is noticeable in the case of depicted figures on<br />

the fragments of the dish was founded on Arukhlo and on the hill of<br />

Imiri, with having black surface. The hands of Arukhlo Gori figures<br />

are given in completely open and extremely strained situation,holding<br />

away from himself. The same could be said about the legs, as if, the<br />

figures are in the posture of jumping.<br />

The hands of Imiri Gori figure are high uplifted. The legs come<br />

out from the body with the angle of approximately 45 degree and it is<br />

so bent in the joint of the knee, as if he is squatted down. (in so called<br />

plies).<br />

If we attentively look at the figure of Imiri Gori, we could see<br />

him in the movable condtion. It is obvious, that body burden is not<br />

equally divided on the both feet, body is moved on the right from us,<br />

accordingly the body burden had been moved on the left leg, so right<br />

leg could be in the air.<br />

If it could be possible to change the condition of the legs of Imiri<br />

dish fragment’s figure of having black surface, i.e. moving the body<br />

burden from the figure’s left leg to the right one and such action<br />

could be repeated for the several times, we will obviously get the<br />

“Two steps” dance movement of figure with uplifted hands. Similar<br />

examples of Imir-Arukhlo Gori’s human images are found in many<br />

parts of the world, but the Georgian anthropomorphic figures reveal<br />

iconographic similarities to the figures given on the rock relief of<br />

153


“Val Camonica”.This similarity indicates the level of creative<br />

development (not only creative) of the modeler and cutter of these<br />

figures, the authors of being far from each other used to imagine the<br />

parts of the human body and it wasequally carried out on unconscious<br />

ground. It is also important that dancing praying figures of Imiri and<br />

Arukhlo Gori ichnographically resembles and relates to the image<br />

of Quncula – the first sign of Ozni’s pottery Bowl, dated back to the<br />

Bronze age – Eneolith and to Rekhi’s “dancing monster “ dated by<br />

IX-VII centuries BC. By N. Vacheishvili.<br />

154


Mzia Zautashvili,<br />

PhD student, Performing Art, TV directing,<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Prof. Sandro Vakhtangovi<br />

WHERE HAS THE AUDIENCE DISAPPEARED?<br />

Summary<br />

TV field stands in the face of Global changes. The experts of<br />

broadcasting technologies couldn’t have broadcasted the future image<br />

of TV yet. The hologram Television had been already invented in<br />

the technical components, which lays on the table like a sheet and<br />

projection of visual is in the space form of communication with<br />

audience and also content is the material of analysis. If until know,<br />

the monopolist of spreading information and forming the opinion of<br />

society used to be the professional journalists and media-persons, now<br />

internet equalized everyone.<br />

Anyone can use communicative space by sharing his own opinion,<br />

stories and chosen materials.<br />

Formally, two poles of mass- media exist: Media of commercial<br />

structure and authority – traditional TV broadcasting and the media of<br />

society – in the form of “Social Network” by the all statistics. It is clear,<br />

that the viewer chooses “Social network” for communication. Old age<br />

category and the low- income segment of society remains to TVs.<br />

The popularity of internet and especially “Social communication”<br />

increases from year to year. Traditional TV broadcasting stays without<br />

audience and time to time loses its sense.<br />

There is an opinion, that the future of TV is in the sites with attached<br />

version of the multi-functional communicating gadget. Viewer could<br />

choose the program at any time, convenient and interesting for him.<br />

Today, if it is interesting to get know where the viewer is, answer<br />

is simple, the audience is in an interesting space for him. We should<br />

ask the question otherwise – Where is TV? Moreover, where is the<br />

Georgian TV?<br />

1<strong>55</strong>


156<br />

Natia Meparishvili,<br />

PhD Student<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Prof. Zvizd Dolidze<br />

STEVEN SPIELBERG – “THE AMERICAN DREAM”<br />

Summary<br />

Born on December 17 1946 in Cincinnati, Spielberg’s childhood<br />

was fairly mobile, including time spent in Northern California and<br />

most famously Phoenix, Arizona. Countless interviews with him,<br />

especially up until The Color Purple, (although his interviews for<br />

Saving Private Ryan returned to the Phoenix years) testify to his time<br />

in Phoenix being when he discovered filmmaking, rapidly writing and<br />

directing his own short films, including Escape to Nowhere and<br />

most famously Firelight, his three-hour epic which he even managed<br />

to have screened locally at a cinema. In a 1985 interview with Time<br />

magazine and a piece of self-penned material, Spielberg explained<br />

how ‘I dream for a living. I use my childhood and go back there for<br />

inspiration.’<br />

At the age of twenty-one, Spielberg found himself directing<br />

Hollywood great Joan Crawford in his first TV piece, an episode<br />

of Night Gallery, called Eyes. From all accounts, on the shoot for<br />

the show, Spielberg swiftly learnt that Hollywood is a relationship<br />

business. When you consider the pattern of Spielberg’s career it<br />

seems fair to say that he has not only been a master manipulator<br />

of audience emotion but also of the business – ‘the skullduggery of<br />

movie-making’ as he once described it in one of his many infectiously<br />

energetic interviews.<br />

The name Spielberg brings us to what is almost too neat a meaning:<br />

Play Mountain. It is a suitable tag for a storyteller whose films have<br />

so often converted life into a playground, in which characters learn<br />

and are illuminated about their own potential. His films as a whole,<br />

as an experience, could be said to work in this way, and on many<br />

occasions this sense of playfulness is spiked with a very vivid sense<br />

of menace so that sometimes we do not know whether to giggle or<br />

scream.


Over the years, Spielberg’s films have shifted from being about<br />

mothers caring for endangered and lost children (usually boys or even<br />

men) to fathers learning to care for sons (and some- times daughters),<br />

whether literally (Hook) or more usually symbolically (Empire of the<br />

Sun, Indiana Jones and the Temple of Doom, Always, Indiana Jones<br />

and the Last Crusade, Saving Private Ryan, Jurassic Park, Schindler’s<br />

List, Amistad).<br />

Spielberg has received his fair share of criticism for his work – for<br />

being too sentimental (after ET some critics perceive his work taking<br />

a downturn), too facile (Jurassic Park and Schindler’s List in the same<br />

year?), too focused on spectacle rather than substance, prone to happy<br />

endings no matter how traumatic the story and its stated claims to<br />

truth.<br />

In more recent years Spielberg has moved away from the story<br />

settings and images that his name-making films often drew on. Yet,<br />

even now, almost thirty years into his career, Spielberg continues to<br />

populate his movies.<br />

157


Maya Gvinjilia,<br />

Ph.D student of Culture Management,<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Prof. Miron Tugushi<br />

ANIMATION ACTIVITIES IN TOURISM BUSINESS<br />

Summary<br />

The tourist animation is comparatively a new direction in tourism.<br />

This is an important element of specific and original tourism product<br />

and tourism program. More and more people professionally involved<br />

in tourism understand that accommodation, food, and transportation<br />

services for guests are not enough. A different kind of service needs<br />

to be included – one that satisfies the spiritual needs of people. This is<br />

precisely what tourist animation is about.<br />

The tourist animation represents one form of service. It has as<br />

unique objective that to let the tourists to have fun, involving them<br />

in activity of game, dance, humour, sport and other kind of diversion.<br />

Animation is closely related to the personality of animators. Tourist is<br />

actively involved in action.<br />

Animation requires a high level of professionalism. It is a wellplanned,<br />

organized, and managed tourist service. Effective animation<br />

elevates the mood and makes tourists’ leisure time more meaningful.<br />

A tourist enterprise can describe itself as successful only if it takes<br />

into account animation and invests a substantial amount of time and<br />

effort into its development. In most cases, animation can be the key<br />

to success.<br />

Animated services is one of the most effective way to attract<br />

guests. This additional service allows visitors to get positive emotions<br />

and be satisfied, to have a desire to return to this place again. Thus it<br />

contributes to the hospitality image of the country.<br />

158


Dodo Chumburidze,<br />

Ph.D student of Management of culture<br />

Shota Rustaveli Theatre and Film Georgian State University<br />

Head of the program: Asoc. Prof. Nino Sanadiradze<br />

THEATRE COMMUNICATION STRATEGY<br />

WITH TARGET GROUPS<br />

(Concept of attraction and ‘admiring’ of audience)<br />

Summary<br />

Each work of art itself means two main aspects the time of creation<br />

and perception of work. The problem of theatre’s audience does not<br />

lose the actuality. Therefore, the theme „Theatre communication<br />

strategy with target groups (Concept of attraction and ‘admiring’<br />

of audience)“ is about the theatre, as a cultural product’s particular<br />

characteristics and specification of target audience.<br />

The theme also includes: what kind of influence has the principles<br />

of market economy on the cultural sphere; how it is possible to expand<br />

the scope of theatre’s audience and to rouse the interest;<br />

What should be clear in the theatre’s public relations strategy and<br />

how should encourage devotion of loyal audience;<br />

How can be conducted the theatre’s communication strategy, in<br />

order to be possible to transform the potential audience into loyal<br />

audience.<br />

159


160

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!