Il foglio del Comune di Pinzolo - n. 11
Il foglio del Comune di Pinzolo - n. 11
Il foglio del Comune di Pinzolo - n. 11
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
In fin dal 1794 gh’era chì la<br />
fusìna, par set o òt generaziun<br />
chì giù bas ià laurà<br />
‘l fèr. I fava <strong>di</strong> tut: la feramenta<br />
par i car, par i cavai,<br />
roba da taiar e manaroç e curtalaç<br />
e zapìn - ca ié chii da tirar<br />
li bori... In banda ala casa<br />
vigniva giù i canai, gh’era la<br />
rùgia chi fava girar li turbìni<br />
e do möli. Pò l’acqua la nava<br />
<strong>di</strong>ntru ‘n tai canai e a sagunda<br />
da ‘ndu ca i laurava i fava nar<br />
<strong>di</strong>ntru l’acqua e i fava girar la<br />
röda chi fava nar anca al mai –<br />
ca l’e cul chi bativa al fèr, l’era<br />
‘n pal cun fò la cima ‘n martél<br />
gros. Gh’era du pai e l’acqua<br />
la nava <strong>di</strong>ntru e la ciucava giù<br />
su du sas e la fava l’aria par far<br />
nar al foc. Ghi laurava <strong>di</strong>ntru<br />
i me avi, e go amù atrezadori<br />
anca dai bisnoni e trisnoni. La<br />
fusìna l’à duost sarar su ‘ntal<br />
Zinquanta, quant ca ià tut fo<br />
l’acqua l’ENEL ià duost ‘mplantar<br />
lì l’atività. Dop l’e ben nada<br />
cul mutor eletrico, gò laurà<br />
<strong>di</strong>ntru amù anca me giù bas,<br />
ma pò su nà suta naja e quant<br />
ca su turnà ‘ndre ò scuminzià<br />
a far al latonier cui me fradei.<br />
Um ben sighità a laurar al fèr,<br />
ma ghivan anca da ‘ndustrializarsi<br />
e alora favan anca altri<br />
robi. Quant ca e rivà li machini<br />
la specializzazion dal fèr nu la<br />
sirviva pù. In geru ga né amù<br />
chi fa ‘l fèr, parò nuaftri um<br />
laga lì e um scuminzià a far pur<br />
chi aftru i carpinter.<br />
Sicome m’à sempru plasost li<br />
robi veci, alora ò fat far al murales.<br />
Ghiva na fotografia vecia,<br />
da <strong>di</strong>fat dop la guera dal<br />
‘14, vers al Vinti crozu, cun su<br />
me pupà, Angelo Ferrari Gianaràl,<br />
e ‘n so cusin ca i laurava<br />
IL FOGLIO <strong>di</strong> PINZOLO<br />
‘ntala fusìna. Ga l’ò data al<br />
Tony Mora, e ol ‘ntal 2001 l’à<br />
fat al murales, ca l’e ‘n ricort<br />
dai me trisnoni e bisnoni e noni<br />
e <strong>di</strong> me pupà, ca l’à tignù su la<br />
fusìna ‘ntai ultim agn. L’era pu<br />
chi aftru me pupà chi laurava<br />
giù bas, e ‘nfati l’e stà premià<br />
cun ti ‘na mudaia d’oro dala<br />
Camera <strong>di</strong> Commercio <strong>di</strong> Trent<br />
par aver mandà ‘n nanç l’atività<br />
dal fèr. Ades ò fat purtar in<br />
sas ‘ntal giar<strong>di</strong>n e g’ò mitù su<br />
‘l mai <strong>di</strong> me pupà. Ghiva al mai<br />
e l’incu<strong>di</strong>ne suta, e alora quant<br />
ca Giulio <strong>di</strong> Pladun l’aftru dì<br />
l’à <strong>di</strong>sfat fò la so stala, al ma<br />
dat al sas dal mai: ò gatà ‘na<br />
spunda, ca l’era al sas dal mai,<br />
e m’ò fat far in bus ià Pedretti.<br />
Ades su dre ca gal motu giù e<br />
vurìa motar ‘n tal giar<strong>di</strong>n anca<br />
qualchi aftru atrezo <strong>di</strong> ‘n bot.<br />
Mi sarìa plasost anca avérghi ‘n<br />
paìs veç, cun amù vargut <strong>di</strong> ‘n<br />
bot. E ‘nvezi adès nu gh’é pù<br />
nienti. Mi <strong>di</strong>splas ca nu la ghi<br />
sìa pù la fusìna <strong>di</strong> me pupà,<br />
avrìa vulost lagarla cì come ca<br />
l’era, cul mai e cui sas e cun<br />
tut cul ghi gh’era <strong>di</strong>ntru. E sicome<br />
ca nu ò pudost, alora par<br />
mantigner al ricort ò fat far al<br />
murales. Ho volust lasàr in ricort,<br />
sal rastarà...<br />
67