10.07.2015 Views

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

aTumis <strong>SoTa</strong> <strong>rusTavelis</strong> <strong>saxelmwifo</strong><strong>universiteti</strong>socialur mecnierebaTa, biznesisa dasamarTalmcodneobis fakultetisocialur mecnierebaTa departamentiirakli manveliZeregionaluri da erovnuli uSiSroeba(evrokavSiris magaliTze)saxelmZRvanelogamomcemloba `,universaliTbilisi 20131


saxelmZRvaneloSi mocemulia usafrTxoebis arsisada mniSvnelobis, misi saxeebis, modelebis, doneebis, regionalurida erovnuli usafrTxoebis zogad Teoriuli dapraqtikuli aspeqtebi, cnebebi da terminologia. regionalurida erovnuli usafrTxoeba naCvenebia evropis regionaluriuSiSroebis sistemis, evrokavSiris usafrTxoebisda Tavdacvis politikis WrilSi. daxasiaTebulia usafrTxoebisda Tavdacvis sferoSi moqmedi evrokavSiris institutebi,politikis meqanizmebi da gadawyvetilebis miRebisprocedurebi.wigni gankuTvnilia umaRlesi saswavleblis studentebisada sakiTxiT daintersebuli auditoriisaTvis.redaqtori:zaza burkaZe,asistent profesorirecenzentebi:ineza zoiZe,asocirebuli profesoriirakli gorgilaZe,asocirebuli profesoriregionaluri da erovnuli uSiSroeba (evrokavSiris magaliTze),saxelmZRvanelo, Tbilisi, 2013© irakli manveliZe, 2013gamomcemloba `universali~, 2013Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30E-mail: universal@internet.geISBN 978-9941-22-114-92


Sinaarsileqcia 1uSiSroebis cneba, arsi, saxeebi, mniSvneloba dakvlevis Teoriuli safuZvlebi .................................................5leqcia 2saerTaSoriso uSiSroebis cnebis gansazRvreba,saxeebi, modelebi, doneebi, mniSneloba...................................28leqcia 3erovnuli uSiSroeba, gansazRvreba, saxeebi,mniSvneloba. patara <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoeba ...................57leqcia 4saerTaSoriso usafrTxoebis evropuliregionaluri sistema .................................................................82leqcia 5regionaluri uSiSroebis institucionaluri sistema(euTo, nato, deki, varSavis organizacia) .................................111leqcia 6evrokavSiris usafrTxoebisa politikis kvlevisTeoriuli da meTodologiuri safuZvlebi ..........................142leqcia 7evrokavSiris usafrTxoebisa politikisganviTarebis etapebi ....................................................................162leqcia 8evrokavSiris usafrTxoebis politikisstruqturebi da institutebi ...................................................1773


leqcia 9evrokavSiris uSiSroebis resursebi da struqturebi;evrokavSiris usafrTxoebis stratega ..................................194leqcia 10evrokavSiris usafrTxoebisa politikissamoqalaqo aspeqtebi....................................................................230leqcia 11evrokavSiris strategiuli partnioroba usafrTxoebissferoSi.............................................................................................243leqcia 12regionaluri konfliqtebi daevrokavSiri.......................280leqcia 13evrokavSiris TavdacviTi marTva ............................................313leqcia 14evrokavSiri da axali msoflio wesrigi...................................328leqcia 15gadawyvetilebis miRebis meTodebi, instrumentebi,procedurebi da institutebi evrokavSirSi.........................3404


leqcia 1uSiSroebis cneba, arsi, saxeebi,mniSvneloba da kvlevis TeoriulisafuZvlebiuSiSroeba Tu usafrTxoebaqarTul enaSi arsebobs ori termini "uSiSroeba" da"usafrTxoeba" da, gamoyenebis TvalsazrisiT, TiToeuls SinaarsisSesabamisi TavTavianTi bunebrivi adgili aqvs. Sesabamisad,am sakiTxze mkvelvarTa Soris azrTa sxvadasxvaobaa.erTni Tvlian, rom maT Soris gansxvaveba ar aris, meoreni miuTiTeben,rom maT Soris aris Sinaarsobrivi gansxvaveba.saqarTveloSi termini ,,uSiSroeba" gamoiyeneba SemdegkonteqstSi: "qveynis uSiSroeba", ,,uSiSroebis sabWo", "<strong>saxelmwifo</strong>uSiSroebis dacva" da sxv. anu es aris mdgomareoba,roca daculia qveynis stabiluroba da mSvidoba. rac Seexebatermins "usafrTxoebas" igi gansxvavebul konteqstSi gamoiyeneba,magaliTad, ,,teqnikuri usafrTxoebis dacva" dasxv.XX saukunis bolos Cvens qveynaSi ganCnda tendeciauSiSroebis nacvlad termin "usafrTxoebis" gamoyenebis,anu ori gansxvavebuli Sinaarsis mqone movlenis aRsaniSnavadamkvidrebs erT termins "usafrTxoebas".qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis mixedviT,“uSiSroeba” aris "mdgomareoba, rodesac risame safrTxe ararsebobs, raime saSiSroeba, safrTxe ar emuqreba visme, rasme.magaliTad, <strong>saxelmwifo</strong> usafrTxoebis dacva. _ "gaerTianebulierebis uSiSroebis sabWo," xolo “usafrTxoeba” - igivea,rac usaSiSroeba, anu "saSiSroebisagan dacvis uzrunvelyofa.magaliTad, teqnikuri usafrTxoeba." inglisur5


enaSic terminSi “security” "erovnuli uSiSroeba/erovnuliuSiSroebis" (National security), ეროვნული უშიშროებისსაბჭოს (Security Council), “საინფორმაციო უშიშროების” (securityinformation) konteqstSi gamoiyeneba da moiazreben potenciurmsxverpls, xolo terminSi “safety”, romelic qarTul ena-Sic "warmoebaSi teqnikuri usafrTxoebis" (Industrial safety),"საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების" (Road safety), “usafrTxoebisRvedebis” (safety belt), “ teqnikuri usafrTxoebis wesebis”(safety code regulations) gamosaxatavad ixmareba, moiazrebensafrTxis wyaros. igive mdgomareobaa mraval sxva enaSic,gansxvavebiT რუსული, სომხური da აზერბაიჯანული enebisa,sadac orive movlenis gamosaxatavad mxolod erTi da imavesityvas iyeneben.Sinaarsobrivi gansxvavebis TvalsaCinoebisTvis aseTimagaliTis moyvana SeiZleba - "სასურსათო უსაფრთხოებაში" moiazrebasursaTi, romelmac SeiZleba adamianis mowamvla gamoiwvios,xolo "სასურსათო უშიშროებაში", Zalian martivadrom vTqvaT, - sursaTis amowurvis safrTxe, romelmac perspeqtivaSivaiTu SimSili da sxva Tanmdevi problemebi gamoiwvios.amitom umjobesia ar davarRvioT tradicia da SesabamisadgamoviyenoT termini - "erovnuli uSiSroeba". am konteqstSitermini "uSiSroeba" ufro zustad gansazRvravssaqmis arss (xom SeiZleba arsebobdes safrTxe, magram ariyos SiSi), miT umetes, qarTulma ენათმეცნიერებამda საქართველოს პარლამენტმა upiratesoba mianiWa sworedtermin "uSiSroebas": საქართველოს კონსტიტუციის 73-e muxlSiweria termini "erovnuli uSiSroebis sabWo", xolo1996 wlis 24 ianvars miRebulia "kanoni erovnuli uSiSroebissabWos Sesaxeb". Sesabamisad termini "usafrTxoebac"unda gamoviyenoT mxolod sawarmoo, teqnogenuri da bunebriv-ekologiuriwarmoSobis movlenebTan da procesebTan6


mimarTebaSi (teqnikuri usafrTxoeba, sagzao moZraobisusafrTxoeba, usafrTxoebis Rvedebi da sxv.) 1 .Cvens SemTxvevaSi uSiSroebas da usafrTxoebs xSiraderTi da imave konteqstiT viyenebT. zogjer konteqstSiuSiSroeba da usafrTxoeba erTi da igive mniSvnelobis matarebeliada Tavad konteqsti gvkarnaxobs romel sityvas mivaniWoTupiratesoba.uSiSroebis arsiuSiSroeba warmoadgens nebismieri sistemis da misimiznis ganuyofel Tvisebas. Sesabamisad ,,uSiSroebis” cnebasakmaod rTulia da atarebs sistemur xasiaTs. yvelasistema da qvesistema ganicdis rogorc dadebiT ise uaryofiTurTierTgavlenas.uSiSroeba es aris winaswar gansazRvrul politikur,ekonomikur, Zalismier da a.S (socialur, teqnologiur,informaciul, ekologiur, samarTlebriv da sxv.) Ronis-ZiebaTa kompleqsuri sistema, romlis ganxorcielebac uzrunvelyofspirovnebis, sazogadoebis da <strong>saxelmwifo</strong>s sasicocxlointeresebis mudmiv dacvas da qveynis dinamiurganviTarebas, rogorc mSvidobian pirobebSi, aseve saSinaoda sagareo eqstremaluri situaciebis da politikuri, ekonomikuri,ekologiuri da sxva safrTxeebis dinamikis gaTvaliswinebiT.uSiSroeba es aris mosalodeneli zianisagan Tavis aridebismdgomareoba, safrTxis Semcvleli qmedebebis ukugdebisan Sekavebis da miyenebuli zianis swrafi kompensaciissaSualeba. uSiSroeba niSnavs sistemis stabilurobis,mdgradobis da SesaZlo TviTganviTarebis dacvas. uSiSroeba<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTierTobebis es iseTi mdgomareobaa,romlis drosac maT ar emuqrebaT omis safrTxe,an kidev sxva xelyofa garedan.1ჰენრი კუპრაშვილი, ეროვნული უშიშროება (security) თუ ეროვნულიუსაფრთხოება (safety)?, http://ghn.ge/news-35066.html7


usafrTxoeba ki es aris pirovnebis, sazogadoebisda <strong>saxelmwifo</strong>s sasicocxlod mniSvnelovani intersebisdaculobis mdgomareoba saSinao da sagareo safrTxeebisagan.sasicocxlod mniSvnelovani interesebi es aris immoTxovnilebebis erToblioba, romelTa dakmayofilebauzrunvelyofs pirovnebis, sazogadoebis da <strong>saxelmwifo</strong>sganviTarebis SesaZleblobas da arsebobas. xolo sasicocxlomoqmedebis usafrTxoeba es aris moqmedebis iseTimdgomareoba, romelis drosac gansazRvruli saimedoobiTgamoricxulia safrTxis gamovlineba.sayovelTao uSiSroeba iqneba imdenad mtkice dastabiluri, ramdenadac iqneba mtkice erovnuli uSiSroeba,uSiSroeba TiToeuli <strong>saxelmwifo</strong>s.usafrTxoeba warmoadgens Rirebulebas yvela misi subiqetisaTvis,iqneba es pirovneba, sazogadoeba, korporacia,eTnosi Tu <strong>saxelmwifo</strong>. amasTanave, usafrTxoebis RirebulebiTibuneba orgvaria–igi Rirebulebaa TavisTavad (absoluturiRirebuleba) da aseve instrumentia, dasaxuli miznebismisaRwevad (instrumentaluri Rirebuleba). usafrTxoebiskategorias orive es Rirebuleba Tan axlavs erTdroulad,oRond erTi Cveulebrivad Riad, erTic farulad. amasTanerTad, usafrTxoeba mravalsaxovania da gaaCnia uamravi aspeqti:ekonomikuri, ekologiuri, samxedro, politikuri daa.S. pasuxis gacema kiTxvaze – usafrTxoebis romeli bunebaufro mniSvnelovania – Znelia. usafrTxoeba Rirebulebasada TviTmizans maSin warmoadgens, roca igi jer maqsimaluradar aris uzrunvelyofili, magram roca dasaxuli miiRweva,Sedegi saxezea da raRac sferoSi usafrTxoeba garantirebulia,am situaciaSiTavs iCens usafrTxoebis meoreanu instrumentaluri buneba, raTa gairkves Tu ra saSualebebiTada xerxebiT SenarCundes miRweuli Sedegebi. aseTimoqmedebebi da prioritetebi TavisTavad warmoSoben usafrTxoebissxvadasxva aspeqtebsa da mimarTulebas, romleb-8


Sic zogjer usafrTxoeba miznidan saSualebad iqceva (an piriqiT).arsebobs usafrTxoebis Semdegi saxeebi: - ekologiuriusafrTxoeba; - erovnuli usafrTxoeba; - samrewvelousafrTxoeba; - saxanZro usafrTxoeba; - sainformaciousafrTxoeba; - ekonomikuri usafrTxoeba; - samxedro usafrTxoeba;- saSinao usafrTxoeba;- sagareo usafrTxoeba.Cveulebriv uSiSroeba ganixileba sxvadasxva mas-StabebSi:erovnuli uSiSroeba - erTi <strong>saxelmwifo</strong>s farglebSi;regionuli uSiSroeba - msoflios ama Tu im raionisfarglebSi;saerTaSoriso, sayovelTao uSiSroeba - globalur,msoflio masStabiT.saerTaSoriso uSiSroebis sistema struqturuladmoicavs iseT ZiriTad sferoebs da mimarTulebs rogoricaasamxedro, politikuri, ekonomikuri, ekologiuri, humanitaruli.yvela am sferoSi arsebobs rTuli problemebi,romelTa gadawyvetaze damokidebulia uSiSroebismTeli konstruqciis simtkice.es problemebia:samxedro sferoSi:birTul omze uaris Tqma; kosmosis demilitarizacia;qimiuri da birTvuli iaraRis likvidacia; CveulebriviSeiaraRebis Semcireba; samxedro xarjebis Semcireba.politikur sferoSi:TiToeuli xalxis uzrunvelyofa iseTi uflebiT,romelic ganapirobebs maT sakuTar socialur da politikurarCevanSi Tavisuflebas; konfliqtebis samarTlebrividaregulreba; xalxebs Soris ndobis ganmtkiceba.ekonomikur sferoSi:ekonomikuri diskriminaciis nebismier formaze uarisTqma; axali ekonomikuri wesrigis damyareba.ekologiis sferoSi:9


yvela <strong>saxelmwifo</strong>s Zalebis gaerTianeba garemos dabinZurebisSemcirebisaTvis; ekologiurad sufTa teqnologiebisda warmoebis ganviTareba; planetis ozonis Srisdacva da SenarCuneba.humanitarul sferoSi:saerTaSoriso kulturuli da samecniero Tanam-Sromlobis gafarToveba; medicinis da ganaTlebis sfero-Si erToblivi moqmedebebi; adamianis politikuri da sxvauflbebis dacva.usafrTxoebas bevri subieqti da monawile piri hyavs,dawyebuli individebidan, damTavrebuli mcire xalxebiTada didi erebiT. amitom ferxdeba usafrTxoebis romelimeaspeqtisaTvis prioritetis miniWeba. Zalian sakamaToa, pirovnuliusafrTxoeba unda davayenoT ufro maRla Tu nacionaluri,sazRvrebis urRveobis kanons mivceT upiratesoba,romelic uzrunvelyofs saerTaSoriso sistemaSi <strong>saxelmwifo</strong>TausafrTxoebas, Tu xalxTa TviTgamorkvevis principivaRiaroT uzenaesad, romliTac patara erebi cdiloben arsebobisSesanarCuneblad maqsimaluri garantiebis miRwevas.zogadad usafrTxoeba iseTi kategoriaa, sadac yvelasferosa da dajgufebis subieqtma SeiZleba aRmoaCinos kvaziuniversalurisamarTlebrivi Rirebuleba da amiT gaamar-Tlos Tavisi moqmedeba.uSiSroebis uzrunvelsayofad auculeblia arsebulisaafrTxeebis gamovlena, Sefaseba da misgan dacvis garkveulimeqanizmebis SemuSaveba. am sakiTxis warmatebiT gadawyvetisaTvismniSvnelovani mdgomareobis modelireba. uSiSroebismodeli es aris uSiSroebis sistemis agebis SesaZlo variantebisraodenobriv-xarisxobrivi aRwera, romelic gulisxmobsmis gansazRvrul amocanebs da miznebs, SesaZlosafrTxeebis Sefasebas da sistemis daculobis zrdis meqanizmebsda unars daicvas aRniSnuli safrTxeebisagan.saerTaSoriso da erovnuli uSiSoroebis sferoSi moiazreba<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTierTobebis xasiaTi, maTi10


samxedro da samxedro-ekonomikuri Zala, samxedro-politikurZalTa realuri Tanafardoba da maTi ganviTarebis dinamika.uSiSroebis modelebs Soris mniSvelovnia samxedrouSiSroebis modeli, vinaidan samxedro komponenti dremdemniSvnelovani aspeqtia uSiSroebis uzrunvelyofaSi. aRniSnulimodeli moicavs usafrTxoebis uzrunvelmyofi meqanizmebisda organoebis aRweras, romelTa erToblivi an damoukidebelimoqmedebebi mimarTulia <strong>saxelmwifo</strong>s Zlierebisuzrunvelyofis, nacionaluri da koleqtiuri Tavdacvisorganizaciisken da moicavs erToblivi da calmxrivi moqmedebebisSesaZleblobas omebis aRkveTisa an sxva saafrTxeebisgauvnebelyofisaTvis.ganasxvaveben uSiSroebis politikur, samxedro-ekonomikurda samxedro strategiul modelebs. maT Soris yalibdebakavSiri, romelic asabuTebs maT SeTanxmebul funqcionirebas.modelis safuZvelze fasdeba uSiSroebis ama Tu imsistemis efeqturoba, xdeba ama Tu im gadawyvetilebis mar-Tebulobis da Sedegebis analizi, romlebic SeiZleba miRebuliqnes samxedro uSiSroebis sferoSi.modeli gamoiyeneba rogorc kvlevis instrumenti da<strong>saxelmwifo</strong>s samxedro-politikuri xelmZRvanelobis praqtikulirekomendaciebis dasabuTeba.imisaTvis rom SevZloT uSiSroebis calkeuli aspeqtebisgansazRvra aucilebelia garkveuli kriteriumebis gamoyeneba.uSiSroebis kriteriumi gviCvenebs saerTaSoriso,regionaluri da erovnuli uSiSroebis miRweuli donis xarisxobrivda raodenobriv maxasiaTeblebs.samxedro-politikuri uSiSroebis kriteriumi <strong>saxelmwifo</strong>ssaSualebas aZlevs Seafasos misi socialur-politikuri,ekonomikuri da samxedro potenciali, maTi SesabamisobarealobasTan da moaxdinis sagareo samxedro safrTxeebisprognozireba, Seafasos da Seadaros potenciuri mowi-11


naaRmdege da mokavSire <strong>saxelmwifo</strong>ebis SeiaraRebuli ZalebissaSualebebi da ZalTa Tanfardoba.samxedro-ekonomikuri uSiSroebis kriteriumi uzrunvelyofsmsoflio da <strong>saxelmwifo</strong>s samxedro mrewvelobis,SesaZlo mowinaaRmdegis samxedro warmoebis donis SefasebisSesaZleblobas, xels uwyobs mosaxleobis da SeiaraRebuliZalebis uzrunvelyofas yvela aucileblobiT mSvidobianda gansakuTrebiT omis periodSi, aseve omis SemTxvevaSiaxdens yvela danakargis Sevsebas.Tanamedrove etapze samxdro kvlevebis procesSi sulufro da ufro met mniSvnelobas iZens <strong>saxelmwifo</strong>s da ekologiurida sainformacio daculobis Sefasebis kriteriumi.saerTaSoriso urTierTobis cvladi garemo dausafrTxoebausafrTxoebis sistemis Sesabamisad, gaCnda mecnierulikategoria „usafrTxoebis garemo”, magram ra aris maincda ras gulisxmobs kategoriebi: garemo, usafrTxoeba, regionida a.S.usafrTxoebis nebismieri varianti ganxileba im garemosTanSesabamisobaSi, romelSic igi xorcieldeba da funqcionirebs.Cveulebriv kategoria „garemo“ ganixileba, rogorcmovlenaTa, procesTa da pirobaTa erToblioba, romlebicsakvlev obieqtze axdenen gavlenas. Tanamedrove politikurleqsikonSi ki es termini ganimarteba Semdegnairad:„adamiani aRiqmeba, rogorc garemos produqti, romliszemoqmedebac ayalibebs mis socialur qcevas“. sociologiurmecnierebaSi ki Semdegi definiciaa miRebuli „garemo esaris mizanmimarTuli, struqturirebuli socialuri instituti,romelic aerTianebs sxvadasxva mimarTulebisa dasxvadasxvagvar moRvaweobas erTian procesSi, saerTo miznebismisaRwevad“. aseTi midgomiT garemo ori aspeqtiT ganixileba– Sida da sagareo.12


Sida garemos gansazRvravs Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivistruqturebi, organizaciebi, mmarTvelobis sistema, politikuriteqnologiebi da strategiebi. sagareo garemo ufrorTuli da farTo speqtris kategoriaa. igi saerTaSorisofaqtorebzea damokidebuli da warmoadgens bunebrivi, teqnologiuri,kulturuli, ekonomikuri, iuridiuli da politikuriprocesebis erTobliobas. swored amgvari sirTuleebisgamo warmoiSva regionuli usafrTxoebisa da erTianobisada saSualebebis Ziebis xangrZlivi procesi.Tanamedrove msoflio politikisa da saerTaSorisourTierTobebis erT-erTi ZiriTadi procesi aris globalizacia.misTvis damaxasiaTebelia urTierTdamokidebulebisda urTierTqmedebis gaZliereba ekonomikur, politikurideologiur da sxva sferoebSi, romelic vlindebaam procesis siRrmesa da simkvriveSi. simkvrive niSnavstranssasazRvro urTierTqmedebis mzard raodenobas,mravalferovnebas da masStabebs, xolo "siRrme" ki dones,romliTac es urTierTdamokidebuleba gavlenas axdenssazogadoebis Sida organizaciaze da piriqiT. anu zogadadxdeba msoflios erTgvari "SekumSva" da misi rogorcerTi mTliani modelis gaazreba.Sesabamisad xdeba saerTaSoriso usafrTxoebis moqmedipirebisa da funqciuri sferoebis urTierTdamokidebulebisarsebiTi zrda. is ufro mkvrivi da ganuyofelixdeba. <strong>saxelmwifo</strong>Ta ,,erovnuli interesebis" individualurkompleqsebSi izrdeba saerTo, globaluri interesebisxvedriTi wili. imavdroulad Zlierdeba usafrTxoebisSida da gare aspeqtebis urTierTqmedebis siRrme.globalizaciis process Tan sdevs arasaxlemwifoebriviaqtorebis ufro aqtiuri gasvla saerTaSoriso arenaze.maT axasiaTebT rogorc konstruqciuli ise destruqciuliqmedebebi. safrTxeebs, romlebsac warmoqmnianes ukanasknelni, avseben im tradiciul safrTxeebs, rom-13


lebic moqmedi tradiciuli aqtorebisagan-<strong>saxelmwifo</strong>ebisganmodis.meore mniSnelovani axali fenomeni aris msofliosdemokratizacia. demokratizaciis ,,mesame talRam", romelic1970-iani wlebis SuaxanebSi daiwyo da romelmac gansakuTrebiTmaRali dinamika SeiZina civi omis dasrulebisSemdeg, Tvisobrivar Secvala ZalTa Tanafardoba demokratiasada avtoritarizms Soris. am kuTxiT XXI s-isdamdegisaTvis arsebuli mdgomareobis Sefasebisas SeiZlebaimis aRniSvna, rom politikur Tavisuflebas, nawilobrivTavisuflebas (tranzituli reJimebi) da araTavisuflebas(avtoritarul reJimebs) Soris globaluri suraTis SefardebisasSemdegi suraTi ikveTeba:<strong>saxelmwifo</strong>Ta raodenobiT: 46 <strong>saxelmwifo</strong> (29%) Tavisufalia,29 (25%) nawilobriv Tavisufali. 20 (46%) kiara Tavisufali.adamianebis mixedviT, romlebic sxvadasxva politikurireJimis pirobebSi cxovroben: 44 (35%) TavisufalqveynebSi, 21 (18%) - nawilobriv TavisuflebSi, 35 (47%)araTavisufal qveynebSi.valutis gacvlis kursebis Sesabamisi gaTvlebiTglobaluri mTliani produqti Semdegnairad nawildeba:Tavisufali qveynebi awarmoeben 89% nawilobriv Tavisuflebi5%, araTavisuflebi 6%. daaxloebiT igive ganawilebaSeiniSneba maRali teqnologiebis potencialebissferoSic. miuxedavad imisa, rom zogierT qveynebSi demokratizaciisprocesebi CixSi moeqca, am cavardnebs kompencirebasuwevs sxva qveynebsa da regionebSi mimdinare demokratizaciisprocesi. demokratizaciis mesame talRagavida garkveul simaRleze ise rom misi dacema SesamCneviar aris.imis aRniSvna, rom demokratiuli qveynebi ar ibrZvianan Zalze iSviaTad ibrZvian urTierTSoris, gvaZlevs imisuflebas vTqvaT, rom demokratiis globaluri zonis gafar-Toeba niSnavs mSvidobis zonis gafarToebas im <strong>saxelmwifo</strong>-14


ebs Soris, romlebic masSi Sedian. garda amisa, globaluriurTierTdamokidebulebisa da demokratiis sasargeblod„ZalTa Sefardebis“ Secvlis Semdeg, avtoritarul <strong>saxelmwifo</strong>Taumravlesobas urCevnia demokratiasTan urTier-Tobebi „mSvidobiani Tanaarsebobis“ principze aagos.saerTaSoriso praqtika adasturebs, rom demokratiasada avtoritarizms Soris samxedro konfliqturobis zonagarkveulad izRudeba, vinaidan zogierTi demokratiuli <strong>saxelmwifo</strong>(ZiriTadad aSS da misi aqtiuri mokavSireebi) ejaxebacalkeul radikalur avtoritarul reJimebs (magali-Tad, erays xuseinis dros, iugoslavias miloSeviCis dros,Crd. koreas, irans). marTalia, saerTaSriso15sazogadoebaaRiarebs, rom aseTi reJimebi warmoadgenen saerTaSorisousafrTxoebisTvis safrTxes, magram xSirad ver TanxmdebianmaT winaaRmdeg SeiaraRebuli Zalis gamoyenebis aucileblobaze.dasavleTSi azrTa sxvadasxvaobaa im sakiTxze, rom mxariunda dauWiron Tu ara demokratiis iZulebiT eqsportsavtoritarul qveynebSi mmarTveli reJimebis SecvlisaTvis.cxadia, avtoritaruli reJimebi, Tavis mxriv principuladmsgavisi moqmedebis winaaRmdegni arian, radgan amgvaripraqtika momavalSi SeiZleba Seexos nebismier maTgans.demokratiuli Tanamegobrobis da tranzituli reJimebisdidi nawili am procesSi xedaven saerTaSoriso samar-Tlis erT–erTi fuZemdebluri principis – ama Tu im politikurireJimis arCevis Tavisuflebis xelyofas. bevriTvlis, rom demokratiis garedan danergva Sesabamisi SidawinamZRvrebis gareSe araproduqtiulia. arsebobs seriozulieWvebi imis Taobaze, rom <strong>saxelmwifo</strong>ebi, romlebic axdenendemokratiis eqsports, masSi keTili zraxvebiT SeiZlebafaravdnen sagareo-politikur interesebsac, romlis mizanicaris rogorc politikuri, ise ekonomikuri kontrolisda gavlenis gavrceleba garkveul qveynebze da regionebze.


demokratiis eqsportze, ramdenad samarTliani da aucilebeliais, azrTa sxvadsxvaobis miuxedvad, mainc16yalibdebaufro konsensuri Tvalsazrisi,imis Sesaxeb, rom aucilebeliaavtoritaruli reJimebis eqstremizmis SezRudva.saerTaSoriso usafrTxoebis poziciidan mniSvnelovania is,rom bevr SemTxvevaSi amgvari azrTa sxvaoba marTalia iwvevspolitikur–diplomatiur winaaRmdegobebs demokratiulTanamegobrobaSi, magram es winaaRmdegoba ar izrdeba samxedrodapirispirebaS da, miT umetes, Ria samxedro konfrontaciaSimis wevrebs Soris.globaluri demokratizaciis kidev erTi mniSvnelovaniSedegia is, rom saerTaSoriso sazogadoeba erTxmad aRiarebsadamianis uflebebisa da Tavisuflebis principis sayovelTaobas.aRniSnuli principi ukve ar warmoadgens suverenuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis mxolod saSinao prerogativas, is ukvegaxda msoflio Tanamegobrobis zrunvis sagani da xSirad,saerTaSoriso sazogadoebisaTvis moqmedebis mizezi an sababizemoqmedebis konkretuli zomebis misaRebad arademokratiuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis winaaRmdeg.saerTaSoriso usafrTxoebis sferosTvis es niSnavs„humanitaruli Carevis“ fenomenis gaCenas. Sesabamisad mandRis wesrigSi dasva humanuri mimarTulebiT SeiaraRebuliZalebis gamoyenebis sakiTxi. es niSnavs, rom moxdes „Tanmxlebidanakargebis“ Semcireba samoqalaqo mosaxleobaSi,aikrZalos SeiaraRebis „arahumanuri“ an „araSerCeviTi“ saxeobebi.msagavsi Carevis fenomeni ki qmnis paradoqsul winaaRmdegobasomis, rogorc ara humanuri fenomenis uaryofiasa,da humanizmis dasacavad SeiaraRebuli Zalebis gamoyenebismoTxovnis aucilebelobas, gamarjvebis misaRwevad da Zalebisgamoyenebis amocanasa da amgvar iZulebiT „humanizacias“Soris.ukanasknel aTwleulSi msoflio politikis mniSvnelovanfaqtors warmoadgens samecniero–teqnologiuri revolucia,romelsac Sors mimavali Sedegebi aqvs kacobrio-


is ekonomikur, socialur, politikur, ideologiur sferoebSi.kompiuterizaciam da informaciulma revoluciam gzagauxsnes samecniero–teqnikur revolucias samxedro saqme-Si. maRali teqnologiebis danergvam arsebiTad Secvala CveulebriviSeiaraRebebis, dazvervis sistemis da jarebis mar-Tvis xasiaTi da SesaZleblobebi, gamoiwvia maRali sizustisSeiaraRebebis Seqmna, moaxdina omis warmoebis dros samxedroteqnikis ,,uxilavobis“ uzrunvelyofa da a.S.ukanasknel wlebSi sul ufro metad izrdeba SeiaraRebisxarisxis mniSvneloba. Sesabamisad raodenoba veRar axdensmis kompensirebas. teqnologiuri aspeqtiT sul ufroizrdeba sxvaoba mowinave qveynebsa da danarCen msofliosSoris. aseTi mdgomareoba samecniero–teqnologiur aspeqtSiCamorCenil qveynebs obieqturad stimuls aZlevs an SeuerTdnenmaRalganviTarebuli qveynebis koaliciebs, an mo-Zebnon maTi upiratesobis sapirwone SesaZlebloba - swrafadSeqmnan masobrivi ganadgurebis iaraRi. samecniero–teqnologiuri winsvlis da masobrivi komunikaciis zrda pirobebSiinfomaciis xelmisawvdomoba mniSvnelovnad aiolebs„samxedro saqmeSi revolucias“ destruqciul, ara<strong>saxelmwifo</strong>ebrivmoqmed pirTaTvis da transnacionaluri gaerTianebebisaTvis.dRes sul ufro aSkarad Cansa saerTaSoriso samar-Tlis mwvave krizisi, romelic arsebiT gavlenas axdens moqmedisubieqtebis qcevaze saerTaSoriso usafrTxoebis sferoSi.kacobriobis istoriaSi yvela msxvili saerTaSorisoomi sruldeboda mSvidobian SeTanxmebis xelmoweriT da saerTaSorisourTierTobaTa axali organizaciul–samar-Tlebrivi sistemis SeqmniT. civi omis dasruleba gamonaklisiiyo am wesidan. vinaidan msoflio Tanamegobroba wavidaara axali sistemis Seqmnis gziT, aramed im organizaciul–samarTlebrivi sistemis efeqturobis aRorZinebis gziT,romelic Seiqmna meore msoflio omis dasrulebis Semdeg da,17


omlis birTvi aris gaero. arada es sistema da, kerZod, gaero,araefeqturia. Tu SevadarebT am organizaciis, gansakuTrebiTmisi uSiSroebis sabWos efeqturobas civi omisdros da misi dasrulebis Semdeg, ueWvelia, rom efeqturobaarsebiTad gaizarda. misi naTeli magaliTia konsensuri ken-Wisyrebis mkveTri zrda uSiSroebis sabWoSi saerTaSorisousafrTxoebis umetes sakvanZo sakiTxebze da im SemTxvevebisaSemcireba, rodesac uSiSroebis sabWos mudmivi wevrebiiyeneben vetos uflebas, rac maT gaaCniaT. Tumca gaerosefeqturobis Sefaseba saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofiskutxiT mainc gadaWarbebulia.civi omis dasrulebis Semdgom gaeros wesdebaSi Cadebuliprincipebis safuZvelze msoflio Tanamegobrobis miermiRweuli konsesusi arasruli aRmoCnda. vinaidan 1999wels iugoslaviaSi da 2003 wels eraySigaeros uSiSroebissabWos gverdis avliT SeiaraRebuli Carevis Sesaxeb gadawyvetilebebismiRebam, arsebitad Seamcira am organizaciisda saerTaSoriso usafrTxoebis sferos regulirebis principebisefeqturoba.„humanitaruli Carevis“ principis danergva niSnavdasuverenitetisadmi tradiciuli midgomis kardinalurcvlilebas. transnacionaluri terorizmis safrTxem winaplanze wamoswia „prevenciuli dartymebis“ Tvisobrivad axaliproblema. ara<strong>saxelmwifo</strong> moqmedi pirebis (teroristebis,separatistebi, meamboxeebi) winaaRmdeg SeiaraRebuliZalis gamoyenebis sul ufro farTo praqtikam gaamwvava SeiaraRebuliZalis SerCeviTi gamoyenebis da mSvidobiani mosaxleobisSemadgenlobaSi msxverplis Semcirebis problema.aSkara gaxda saerTaSoriso samarTlis ganviTarebis da gaerosreformirebis aucileblobis amocana, rom isini moyvaniliiqnan msoflio politikis, saerTaSoriso urTierTobebisda saerTaSoriso usafrTxoebis Tvisobrivad axal realiebTanSesabamisobaSi. swored am garemoebebis gamo ukvepraqtikul sibrtyeSia dasmuli sakiTxi gaeros, kerZod, misi18


uSiSroebis sabWos radikaluri organizaciuli reformis,saerTaSoriso samarTlis sistemis arsebiT ganviTarebis Sesaxeb,maT Soris im normebisac, romlebic saerTaSorisousafrTxoebas aregulireben.saerTaSoriso samarTlis Tanamedrove sistemis da gaeroskrizisi meore seriozuli mizezia rigi qveynebis miswrafebaimoqmedon samarTlebrivi velis farglebs gareT,maT Soris, saerTaSoriso usafrTxoebis problemebSic. amisdasturia Tundac is, rom gaeros uSiSroebis sabWos gverdisavliT tardeba zogierTi saerTaSoriso SeiaraRebuliCarevis msxvili aqciebi, aseve saerTaSoriso samarTlis iseTmniSvnelovan instrumentebze uaris Tqma, romelic iTvaliswinebsbirTvuli gamocdebis sayovelTao akrZlvis SesaxebSeTanxmebaze mierTebas, saerTaSoriso sisxlis samarTlissasamarTlos da im saerTaSoriso Zalisxmevebis ignorireba,romlebic mimarTulia baqteriologiuri iaraRis konvenciisSemowmebis meqanizmis Seqmnaze.msoflioSi arsebiTad icvleba ekonomikuri siZlierisganawilebac. XX s-is bolosTvis wamyvani ekonomikuri centrebiswili msoflios mTlian produqtSi Semdegnairad nawildeboda:aSS–s da evrokavSiris–daaxloebiT Tanabariiyo–20–20%–mde, CineTis–6%, iaponiis–9%, ruseTis wili 2–dan 4%–mde Seadgenda, XXI saukunis dasawyisSi ki am kuTxiTsuraTi ramdenadme icvleba CineTis, ruseTis, indoeTis,braziliis ekonomikuri zrdis daCqarebis gamo, magram uaxloesperspeqtivaSi „ekonomikuri Zalebis Sefardebis“ saerTowesi msoflioSi mTlianobaSi SenarCundeba.Sesabamisad gansxvavebulia qveynebis ekonomikuri SesaZleblobebisSefardeba usafrTxoebis uzrunvelyofismimarTulebiT, saubaria msoflioSi ekonomikuri siZlierispirdapir da xist kavSirze samxedro balansis Sefardebas-Tan. am kuTxiT, magaliTad, sxvadasxva qveynebs sxvadasxva SesaZleblobebigaaCnia. mag., CineTi da indoeTi iZulebulniarian xarjon Tavisi mTliani Sida produqciis udidesi nawi-19


li Tavisi mosaxleobis arsebobis20uzrunvelyofaze. ama Tuim qveynis saraketo–birTvuli potencialis arseboba ar niSnavsqveynis ekonomikur siZileres. magaliTad, ruseTma memkvidreobiTmiiRo da, miuxedavad ekonomikaSi didi danakargebisa,man umeteswilad SeinarCuna mZlavri samecniero potencialida samxedro–samrewvelo kompleqsi, romelsac SeuZliaawarmoos SeiaraRebis farTo diapazonis nomenklatura.calkeuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis mTavrobebis da sazogadoebriobispolitikuri neba – gaataros aqtiuri politika saerTaSorisousafrTxoebis sferoSi mniSvnelovan aramaterialurfaqtors warmoadgens. es aSkarad cans magaliTad,aSS–is da iaponiis rolis Sedarebisas. miuxedavad amisa,msoflios ekonomikuri ganviTareba da gaTanabreba aris saerTaSorisousafrTxoebis sferoSi wamyvani <strong>saxelmwifo</strong>ebispotenciuri SesaZleblobebis arsebiTi indikatori.civi omis dasrulebis Semdeg arsebiTad Seicvala saerTaSorisourTierTobaTa da msoflios politikis globaluridRis wesrigi. faqtia saerTaSoriso samxedro–politikuriusafrTxoebis problemebis prioritetuloba, magramcivi omis xanasTan SedarebiT, rodesac es problemaualternativi iyo, Tanamedrove etapze xdeba msoflio damokidebulebiszrda sxva, arasamxedro sferoebis prioritetulobisadmi,rogoricaa ekonomikuri, ekologiuri dahumanitaruli safrTxeebi. magaliTad, izrdeba iseTi problemebisxvedriTi wili, rogoricaa brZola SidsTan, „samxre-Tis“ mdgradi ganviTareba, globaluri daTboba, kacobriobisenergoresursebiT da mtknari wyliT uzrunvelyofa, genetikurirevoluciis regulireba da sxv. amgvarad, saerTa-Soriso usafrTxoebis garemos cvlileba seriozul gavlenasaxdens mTel mis kompleqsze da mis calkeul Semadgenlebze.Sesabamisad Tanamedrove saerTaSoriso usafrTxoeba,gulisxmobs msxvil samxedro-TavdacviT, organizaciul da


teqnikuri programebis koordinirebul ganxorcielebaswarmoqmnili safrTxeebis prevenciisa da aRkveTisaTvis. saerTaSorisousafrTxoeba moicavs garkveuli RonisZiebebissistemas SemTxveviTi da bunebrivi ekologiuri katastrofebis,aseve msxvilmasStabiani teroristuli aqtebis aRmofxvrsaTvis.globaluri Zalis amgvari gafantva da masebis mRelvarebafeTqebadsaSiS nazavs qmnis. aseT saSiS pirobebSi saer-TaSoriso Tanamegobrobis pirveli rigis amocana imaSi undamdgomareobdes erToblivi Zalisxmevis mimarTvisken Tanamedroveglobaluri gamowvevbis winaaRmdeg brZolis er-Toblivi meqanizmebis SemuSavebisTvis, interkulturulidialogis gaRrmavebis, sainformacio tqnologiebis xelmisawvdomobis,siRaribis daZlevis da mosaxleobis keTildReobisamaRlebisken. raSic didi roli saerTaSoriso organizaciebmaunda iTamaSon, maT Soris gaerom da euTom.saerTaSoriso usafrTxoebis „axali“ safrTxeebiXXI s. dasawyisSi Camoyalibda saerTaSoriso usafrTxoebisprioritetuli safTxeebis Tvisobrivad axalikompleqsi. „Zveli“ safrxeebi, romlebic pirdapiri metoqeobidangamomdinareobda (pirvel rigSi, samxedro TvalsazrisiTyvelaze mZlavr <strong>saxelmwifo</strong>ebsa da mokavSireebs Soris),iwyeben meore planze gadasvlas. SeiZleba vTqvaT, rom „Zveli“safrxeebis umravlesoba dRes „mTvlemare“ mdgomareobaSia.„axal“ safrxeebs dRes miakuTvneben im triadas, romelicmoicavs saerTaSoriso terorizms, masobrivi ganadgurebisiaraRis da misi gavrcelebas, agreTve Sida SeiaraRebulkonfliqtebs. maTTan erTad moiazreba aseve „saerTa-Soriso SeiaraRebuli Carevis“ fenomeni, romelsac garkveulSemTxvevebSi SeuZlia iTamaSos aRmocenebuli muqarebisneitralizatoris roli, magram TviTonac SeiZleba safrTxediqceva sxva SemTxvevebSi. msgavsi safrTxeebi adrecarsebobda, magram im dros isini „Zveli“ safrTxeebis Crdil-21


Si iyvnen moqceulni, xolo bolo wlebSi maTi prioritetulobisarsebiTi gazrda aixsneba Sida potencialis da yoveliam safrTxis ganviTarebiT.„axali“ safrTxeebistriadaSi saerTaSoriso terorizmierT-erTi umTavresi problemaa. ukanasknel wlebSi SeiniSnebaterorizmma gamoavlina misi axali Tvisebis: lokalurimovlenenidan is gadaiqca globalur transnacionalurmoZraobad, romelic arc monawileTa SemadgonlobiT,arc operaciebis Catarebis geografiiT ar aiRiarebs saxlmwifosazRvrebs. Tavis ideologiur bazad is iyenebs islamuriradikalizmis ukidures mimdinareobas. saerTaSorisoterorizmis am axal Tvisebas emateba misi rogorc globalurimoZraobis da misi erovnuli gamovlinebebis Serwyma.ganviTareba pova am moZraobis organizaciulma struqturamac,romelic dafuZnebulia avtonomiuri da iniciativianiujredebis urTierTqmedebis qselur principze daromelTac gaaCniaT e.w. „klonirebis“ unari. saerTaSorisoteroristulma moZraobam SeiZina TviTganviTarebis da dedamiwissxvadasxva nawilebSi adgilobriv pirobebTan Seguebisdinamika.saerTaSoriso terorizmis safrTxis globalurma xasiaTmadRis wesrigSi dasva sakiTxi masTan brZolisaTvissaerTaSoriso Zalisxmevis gaerTianebis aucileblobis Sesaxeb.ukiduresi safrTxis, saerTaSoriso terorizmis absoliturimiuReblobis da erToblivi brZolis aucileblobisideis irgvlivm soflio Tanamegobrobam SeZlo Seeqmna far-To antiteroristuli koaliacia, magram SeiniSneba procesebic,romlebic asusteben da xleCen am erTianobas.aranakleb mniSvnelovani safrTxea masobrivi ganadgurebisiaraRis (mgi) realuri da potenciuri gavrcelebisproblema. am safrTxis aqtualoba didwilad aixsneba saeTa-Soriso terorizmis safrTxesTan misi Serwymis potencialuriSesaZleblobiT. Sesabamisad gafarTovda da Seicvala amsafrTxis da masTan brZolis sagnobrivi veli.22


Tu adre amgvari safrTxis wyaro <strong>saxelmwifo</strong>ebi iyo,axla msgavsi safrTxe SeiZleba aseve mogvevlinos ara<strong>saxelmwifo</strong>ebriviaqtorebisagan. mgi-is gauvrceleblobis sfero-Si adre funqcionirebadi waxalisabebisa da dasjisa garkevulikompleqsi, romelic <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris arsebobda,dRes ukve ver axdens ara<strong>saxelmwifo</strong> moqmed pirebze zemoqmedebas.safrTxis wyaros ar aqvs Tavisi misamarTi, romli-Tac SeiZleboda sasjelis warmarTva. teroristebs ver moelaparakebiam iaraRze uaris Tqmaze, maTTvis raime SeRava-Tebis gaweviT. isini dainteresebulni arian ara mxolodaseT iaraRs mopovebiT da flobiT, aramed swored misi gamoyenebiTpolitikuri miznebis misaRwevad. erTi sityviT, amsferoSi ar muSaobs gavrcelebis Sekavebis racionalurilogika, romelic adre moqmedebda <strong>saxelmwifo</strong>Ta SorisformatSi.ara nakleb problema gaxda mgi-is dacvis sakiTxi. vinaidanTanamedrove etapze mkveTrad gaizarda ara<strong>saxelmwifo</strong>moqmedi pirebis mier mgi–s gatacebis albaToba. anu erT-er-Ti umTavresi amocana gaxda amgvari iaraRis an misi komponentebisfizikuri dacvis aucilebloba.aranakleb problemuri xdeba birTvuli iaraRis mflobeli<strong>saxelmwifo</strong>ebis ricxvis zrdis safrTxec. zogierTi <strong>saxelmwifo</strong>smier (mag. CrdiloeT korea) moxda birTvuli gauvrceleblobistradiciuli sistemis da axali qveynebis mierbirTvuli iaraRis SeZenis CarCoebis garRveva. Tavismxriv es biZgs aZlevs birTvul SeiaraRebebis ganxorcielebasregionalur doneze da sakiTxs svams im qveynebis mierbirTvuli iaraRis warmoebis Sesaxeb, romlebsac adre amgvarigegmebi ar gaaCndaT. amasTan, gansakuTrebul SeSfoTebasiwvevs birTvuli iaraRis momavali bedi ukve arsebuli zogierTimflobelis xelSi. magaliTad, pakistanis politikuriarastabiluroba iwvevs kanonier kiTxvebs imis Sesaxeb, Tuvis xelSi aRmoCndeba es iaraRi, roca xelisufleba gadavaradikaluri islamuri organizaciis xelSi, romelic axloa23


saerTaSoriso teroristebTan. zogirTi <strong>saxelmwifo</strong> asevecnobilia Tavis iracionaluri qceviT, maT Soris gauvrceleblobissferoSic, saerTaSoriso terorizmisadmi simpa-TiebiT an masTan TanamSromlobiTac ki. bolo dros asevegaCnda mgi–is gavrcelebis safrTxe iatakqveSa naxevrad<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi,naxevrad sazogadoebrivi transnacionaluriqselebis formirebis mier.axal ganzomilebas iZens Sida SeiaraRebuli konfliqtebissafrTxe. saerTaSoriso usafrTxoebis civi omidanTanamedrove mdgomareobaze gadasvlas Tan axlda rigi imkonfliqtis Caqroba, romlebsac adre kvebavda vaSingtonsada moskovs Soris dapirispireba. marTalia sxva konfliqtebigaTavisufldnen gareSe stimulebisgan, magram mainc Seinar-Cunes Tavisi Sida lokaluri dinamika.saerTaSoriso sazogadoeba Tanmxdeba imaze rom aucilebeliaSida SeiaraRebuli konfliqtebis mogvareba. vinaidanukanasknel xans isini sul ufro metad erwymian sxva wamyvansafrTxeebs, pirvel rigSi, saerTaSoriso terorizms,narkotikebis ukanono mimoqcevas, iaraRiT aralegalur vaWrobas,saerTaSoriso organizebul danaSauls. Sida Seiara-Rebuli konfliqtebis zonebi, rogorc wesi, warmoadgenendedamiwis ekonomikurad yvelaze Ratak raionebs. sabrZolomoqmedebebi aq, rogorc wesi, warmoadgenen mTavar, umetesSemTxvevaSi ki erTaderT jebirs humanitaruli daxmarebis-Tvis. samoqalaqo mosaxleobis uflebebis darRveva, kerZod,eTnikuri wmendebi, masobrivi movlena xdeba. TiTqmis yvelgan,Sida SeiaraRebuli konfliqtebi pirdapir an iribad iTrevenmezobel <strong>saxelmwifo</strong>ebs, sxvadasxva rjulis ucxoelmoxaliseebs.saerTaSoriso SeiaraRebuli Careva da usafrTxoeba.zemoT aRvniSneT, rom saerTaSoriso SeiaraRebuli Carevisfenomeni dRes xdeba erT–erT centralur problemad,romelic gansazRvravs saerTaSoriso usafrTxoebis axali24


sistemis formirebis winaaRmdegobriobas da sirTules. saubariaerTi <strong>saxelmwifo</strong>s an <strong>saxelmwifo</strong>Ta koaliciis Seiara-Rebuli Zalebis gamoyenebis safrTxis Sesaxeb sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebisan ara<strong>saxelmwifo</strong> moqmedi aqtorebis winaaRmdeg maTteritoriaze garkveuli samxedro da politikuri miznebismisaRwevad.aseTi Careva SeiZleba ganxorcieldes gaeros uSiSroebissabWos sanqciiT an misi gverdis avliT. saerTaSorisoSeiaraRebul Carevas ori mxare aqvs – is SeiZleba iyos saer-TaSoriso usafrTxoebis safrTxeebisadmi dapirispirebissaSualeba an erT–erTi am safrTxeTagani. Tanamedrove etapzesaerTaSoriso SeiaraRebuli Careva gadaiqca SeiaraRebuliiZulebis gamoyenebis yvelaze operatiul xerxad saerTa-Soriso urTierTobebSi. misi diapazoni Zalze farToa: saer-TaSoriso mSvidobismyofeli Zalebis SeiaraRebuli iZulebiselementebis Zalze SezRuduli gamoyenebidan msxvilmas-Stabian samxedro operaciebamde, romlebic TiTqmis ar gansxvavdebianwarsulis klasikuri omebisgan.bipolarur saerTaSoriso urTierTobebSi, rodesacSeiaraRebuli Carevis Sesaxeb gadawyvetileba miiRebodacalk calke dapirispirebuli blokis mier, misi dasrulebisSemdeg yvela ZiriTadi <strong>saxelmwifo</strong>s mier saerTaSoriso SeiaraRebulCarevaze saerTaSoriso usafrTxoebis winaaRmdegmimarTuli safrTxeebis winaaRmdeg erToblivad, koleqtiuradda SeTanxmebulad, gaeros wesdebiT gaTvaliswinebuliuflebis gamoyenebiT, gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobagaCnda.XX s-is 90–iani wlebis pirvel naxevarSi saerTaSorisoSeiaraRebuli Carevebis Sesaxeb gadawyvetilebebis miRebisda maTi ganxorcielebis meqanizmi sakmaod warmatebiT moqmedebda.amas dasabami misca gaeros uSiSroebis sabWos miermiRebulma gadawyvetilebam eraySi saerTaSoriso SeiaraRebuliCarevis Sesaxeb 1991 wels quveiTis winaaRmdeg baRdadisagresiis mosagerieblad. amas moyva am organos sxvamsgavsi gadawyvetilebebic, imisaTvis, rom win aRdgomodnen25


saerTaSoriso mTel rig sxva safrTxeebs. magaliTad, somalismovlenebTan dakavSirebiT saubari midioda miswrafebazewinaaRmdegoba gaewiaT Sida qaosisTvis da tomebs SorisgenocidisTvis. haitize gadatrialebasTan dakavSirebiT gaerosuSiSroebis sabWo Rebulobda gadawyvetilebebs saer-TaSoriso SeiaraRebul Carevaze, rogorc saSualebaze xuntazezewolis moxdenisa, raTa mas daebrunebina Zalauflebaqveynis Camogdebuli kanonieri26prezidentisTvis. gamoikve-Ta arsebiTi gafarToeba im mizezebisa, romelTa gamo msofliosazogadoeba gamoxatavda mzadyofnas mieca sanqcia saerTaSorisoSeiaraRebul Carevaze.gaeros uSiSroebis sabWos mudmivi wevrebis erTxmianobasaerTaSoriso SeiaraRebuli Carevis mizanSewonilebis Sesaxebdidxans ar gagrZelebula, radgan XX s-is 90–iani wlebismeore naxevarSi amgvari Tanxmoba ukve arar SeiniSneba.CineTi manamdec sakmaod eWviT iyo ganwyobili am ideisadmi,rogorc wesi, igi Tavs ikavebda ra kenWisyrisas Carevis konkretulioperaciebis sanqcionirebis sakiTxze. TandaTanruseTic, manamde mxars rom uWerda amgvar gadawyvetilebebs,iwyebs SeSfoTebis gamovlenas amasTan dakavSirebiT. amgvaricvlilebebis niSnebi gamovlinda ukve maSin, rodesacixileboda sakiTxi gareSe SeiaraRebuli Zalis gamoyenebismizandasaxulobis Sesaxeb, raTa bolo moeRoT Sida konfliqtisTvisbosniasa da hercogovinaSi. Ria ganxeTqilebagaeros uSiSroebis sabWos mudmiv wevrebs Soris (ruseTi daCineTi, erTis mxriv, da aSS, didi britaneTi, safrangeTi, meores)aRmocenda kosovos konfliqtis dros 1998–1999 ww. esaixsneba dasavleTis qveynebis cdiT daakanonon saerTaSorisoSeiaraRebuli Careva Sida humanitaruli problemis gadaWrisas,agreTve ukve aSkara winaaRmdegobebiT ruseTsa danatos Soris, kerZod, am blokis gafarToebis sakiTxebze.Carevis sakiTxis irgvliv gaeros uSiSroebis sabWosmudmiv wevrebs Soris erTsulovneba droebiT aRdga aSSmomxdari teroristul aqtebsa da amerikelTa gadawyveti-


lebasTan dakavSirebiT dartyma mieyenebinaT „al qaidis“ bazebzeda „Talibebis“ reJimisTvis avRaneTSi. magram miRweulikonsensusi kvlav dairRva vaSingtonis da londonis gadawyvetilebasTandakavSirebiT SeecvalaT politikuri re-Jimi eraySi. amjerad amgvari operaciis Catarebis oponentTaricxvi arsebiTad gaizarda imis xarjze, rom moskovsa da pekinsSeuerTdnen parizi, berlini da rigi mTavroba evropis<strong>saxelmwifo</strong>ebisa da arabuli qveynebisa.unda aRiniSnos, rom viwro samxedro aspeqtSi yvelamsxvili saerTaSoriso SeiaraRebuli Carevis operaciaZalze efeqturi aRmoCnda, magram samxedro gamarjvebisperiodebma amgvari gamarjvebis politikuri konsolidaciis,magaliTad, eraySi da Tundac avRaneTSi, Semdgommabevrad winaaRmdegobrivi Sedegebi moitana. Ggarda amisalokaluri problemebis amgvarma gadawyvetilebebma, rodesacisini xorcieldebodnen gaeros uSiSroebis sabWosgverdis avliT, gamoiwvies winaagmdegobebis gazrda msoflioswamyvan qveynebs Soris da gaeros avtoritetis daefeqturobis seriozuli Sesusteba. SeiaraRebuli Carevaaxlo momavalSi darCeba Tanamedrove usafrTxoebis erTerTyvelaze winaaRmdegobriv problemad.amrigad saerTaSoriso usafrTxoeba, gulisxmobs organizaciulda teqnikuri programebis koordinirebul ganxorcielebaswarmoqmnili safrTxeebis prevenciisa da aRkveTisaTvis.saerTaSoriso usafrTxoeba moicavs garkveuliRonisZiebebis sistemas SemTxveviTi da bunebrivi ekologiurikatastrofebis, aseve msxvilmasStabiani teroristuliaqtebis aRmofxvrasaTvis.27


leqcia 2saerTaSoriso uSiSroebis cnebisgansazRvreba, saxeebi,modelebi, doneebi, mniSnelobasaerTaSoriso usafrTxoebis zogadi daxasiaTebatradiciulad usafrTxoeba dakavSirebuli iyo samxedroZalasTan, ZlierebasTan. civi omis dasrulebis SemdegsaerTaSoriso urTierTobebis mkvlevrebma saWirod miiCniesusafrTxoebis cnebis gafarToeba da mis analitikurCarCoebSi ekonomikuri, sazogadoebrivi, garemos dacviTi,informaciuli da sxva saxis usafrTxoebis aratradiciulisferoebis Setana.saerTaSoriso urTierTobebSi urTierTdamokidebulebiszrdisa da globalizaciis gavleniT win wamoiwia aracalkeuli <strong>saxelmwifo</strong>s, aramed saerTaSoriso, anu saerTousafrTxoebis problematikam. Tumca, jerjerobiT, saerTa-Soriso urTierTobebSi <strong>saxelmwifo</strong>s, rogorc usafrTxoebismTavar garants, alternativa ar gaaCnia. verc saerTaSorisoekonomikuri aqtorebi da verc saerTaSoriso samoqalaqosazogadoeba calkeuli adamianebis usafrTxoebisdacvas ver axerxebs ise, rogorc es ZaluZs <strong>saxelmwifo</strong>s,romelic Zalis legitimuri gamoyenebis monopolias inar-Cunebs da samxedro ZaliTacaa aRWurvili.saerTaSoriso usafrTxoeba saerTaSoriso urTier-Toba iseTi sistema, romelic dafuZnebulia yvela <strong>saxelmwifo</strong>smier sayovelTaod aRiarebuli principebisa da saerTaSorisosamarTlis normebis dacvaze da romelic gamoricxavsmaT Soris sadavo sakiTxebis da uTanxmoebisgadaWras Zalis an muqaris gamoyenebiT.28


saerTaSoriso usafrTxoebis principebi iTvaliswineben:> mSvidobiani Tanaarsebobis, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>Ta-Sorisi urTierTobis universaluri principis damkvidrebas.> yvela <strong>saxelmwifo</strong>sTvis Tanabari usafrTxoebis uzrunvelyofas.> samxedro, politikur, ekonomikur da humanitarulsferoSi qmedTi garantiebis Seqmnas.> kosmosSi gamalebuli SeiaraRebis ardaSvebas, bir-Tvuli iaraRis yvela gamocdis Sewyvetas da misi srulilikvidacias.> yoveli xalxis suverenuli uflebebis upirobo pativiscemas.> saerTaSoriso krizisebisa da regionuli konfliqtebissamarTlian, politikur daregulirebas.> <strong>saxelmwifo</strong>Ta Soris ndobis ganmtkicebas.> saerTaSoriso terorizmis Tavidan acilebis efeqturimeTodebis SemuSavebas.> genocidis, aparTeidis, faSizmis qadagebis aRmofxvras.> saerTaSoriso praqtikidan yovelgvari diskriminaciisgamoricxvas, ekonomikur blokadasa da sanqciaze uarisTqmas (im SemTxvevaSi Tu msoflio Tanamegobrobis rekomendaciaar aris);> axali ekonomikuri wesrigis damyarebas, romelicuzrunvelyofs yvela <strong>saxelmwifo</strong>s Tanabar ekonomikurusafrTxoebas.Tanamedrove saerTaSoriso usafrTxoebis ganuyofelinawili aris - gaeros wesdebis safuZvelze Seqmnilikoleqtiuri usafrTxoebis meqanizmis qmediTi funqcionireba.saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofis Ziri-Tadi xerxebi aris:> dainteresebul qveynebs Soris urTierTusafrTxoebisuzrunvelyofis Sesaxeb ormxrivi molaparakebebi;29


<strong>saxelmwifo</strong>ebis gaerTianeba mravalmxriv kavSireb-Si;> saerTaSoriso usafrTxoebis mxardaWeri saerTaSorisoorganizaciebi, regionuli struqturebi da institutebi;> saerTaSoriso politikuri wesrigis demilitarizacia,demokratizacia da humanizacia, samarTlis uzenaesobisaRdgena saerTaSoriso urTierTobebSi;gamovlenis maStabebidan gamomdinare ganasxvavebensaerTaSoriso usafrTxoebis Semdeg doneebs:1) erovnuls; 2) regionuls; 3) globalursamgvari tipologia uSualod dakavSirebulia geopolitikuriTeoriis umniSvelovanes sivrcobriv kategoriebTan,romlebic aris: <strong>saxelmwifo</strong> teritoria, geostrategiulida geopolitikuri regionebi; msoflio geopolitikurisivrce.<strong>saxelmwifo</strong> teritoria - es aris dedamiwis nawili,romelzedac gansazRvruli <strong>saxelmwifo</strong> axorcielebs suverenitets.es niSnavs, rom <strong>saxelmwifo</strong> xelisuflebas Tavisiteritoriis farglebSi gaaCnia uzenaesoba da araris damokidebuli sxva Zalebsa da garemoebebze. Tumca,es xSirad mxolod idealur SemTxvevaSi SeiZleba iyos. praqtikuladki <strong>saxelmwifo</strong> suverenitets gaaCnia garkveuliSezRudvebi, romelic mas ekisreba sxva qveynebTan saer-TaSoriso urTierTobebis dros. SezRudvebi ZiriTadaddakavSirebulia im valdebulebebTan, romlebsac <strong>saxelmwifo</strong>ebiiReben saerTaSoriso SeTanxmebebis xelmowerisdros an saerTaSoriso organizaciebSi Sesvlis Sedegad.teritoriis sidide, romelic ama Tu im <strong>saxelmwifo</strong>suWiravs planetaze, aris erT-erTi im umniSvnelovanesimaCvenebelTagani, romlebic didwilad gansazRvravenqveynis adgils saerTaSoriso urTierToba ierarqiaSi, mispolitikas msoflio arenaze da nacionalur geopolitikurinteresebs.geopolitikuri potencialis gansazRvris dros <strong>saxelmwifo</strong>ssaxmeleTo teritoriis zoma yovelTvis mo-30


dis SesabamisobaSi misi mosaxleobis ricxovnobasTan.msoflios yvela qveynis <strong>saxelmwifo</strong> teritoriebis jamisaerTaSoriso sruteebTan, Ria zRvebisa da antaqrtidas-Tan erTad Seadgens msoflio geopolitikur sivrces. is,Tavis mxriv regionebzec iyofa.geostrategiuli regioni warmoiSoba im <strong>saxelmwifo</strong>san <strong>saxelmwifo</strong>Ta jgufis irgvliv, romlebic sakvan-Zo rols TamaSoben msoflio politikaSi da warmoadgensdid sivrces, romelSic garda regionis Semqmneli qveynebisteritoriebisa, aseve Sedis maTi kontrolis da gavleniszonebi. amgvari regionebis ricxvi Cveulebriv ZalzeSezRudulia, maT uzarmazari sivrceebi uWiravT dagansazRvraven msoflio TanasazogadoebaSi Zalebis centrebisganlagebas. es regionebi Sedgebian ufro mciresididis geopolitikuri sivrceebisgan, romlebsac geopolitikuriregionebi ewodebaT.geopolitikuri regioni - es aris geostrategiuliregionis nawili, romelic gamoirCeva ufro mWidro damyari politikuri, ekonomikuri da kulturuli kavSirebiT.geopolitikuri regioni ufro SezRuduli da kontaqturia,vidre geostrategiuli.cneba ,,saerTaSoriso usafrTxoeba“. yvelaze zogadisaxiT saerTaSoriso usafrTxoebis Tanamedrove gageba,mocemulia gaeros wesdebis pirvel muxlSi, sadac saubariausafrTxoebis mTavari amocanebis uzrunvelyofisSesaxeb. kerZod, is rom - saerTaSoriso mSvidobis dausafrTxoebis uzrunvelyofis mizniT miRebuli unda iqnesefeqturi koleqtiuri zomebi, rom moxdes mSvidobisaTvissafrTxis Tavidan acileba; - agresiis an mSvidobissxva darRvevis aqtebi unda aRikveTos mSvidobianixerxebiT; - saerTaSoriso davebi an situaciebi, romlebmacSeiZleba gamoiwvion mSvidobis darRveva unda mowesrigdesda gadawydes samarTlianobis da saerTaSoriso samarTlisprincipebis Sesabamisad.cneba "usafrTxoebam" farTo gavrceleba hpova aSS-Si XX s-is 40-iani wlebis bolosa da 50-iani wlebis da-31


sawyisSi, rodesac am terminiT civi omis pirobebSi samxedrosamoqalaqo gamokvlevebis kompleqsur sferoSidaiwyes strategiis, teqnologiebis, SeiaraRebaze kontrolisaRniSvna. xolo axal birTvul ganzomilebaSi, rodesacsamxedro dapirispirebis problema, gadaiqca saerTaSorisourTierTobebis dominirebad sferod, saerTaSorisousafrTxoebis kursebi gaxda sauniversiteto programebisganuyofeli nawili da sakuTriv es Tematika gadaiqca samecnierokvleviTi centrebis Seswavlis centralur sagnad.civi omis dros samxedro-politikuri dapirispirebispirobebSi ,,usafrTxoebis" qveS moizareboda saqmianoba,romelic mimarTuli iyo <strong>saxelmwifo</strong>sa da sazogadoebissamxedro, ekonomikuri, ideologiuri da sxva resursebismobilizaciisken. swored am mizans emsaxureboda <strong>saxelmwifo</strong>xelisuflebis organoebis is reforma, romelic gatardaaSS-Si 1947 w. ,,nacionaluri usafrTxoebis Sesaxeb"kanonis safuZvelze. reformis32Sesabamisad Seiqmna Tavdacvis,Sinagan saqmeTa, materialuri da adamianuri resursebismobilizaciis uwyebebi, agreTve umaRlesi samxedropolitikuriorgano - erovnuli usafrTxoebis sabWo. moklexanSi cneba usafrTxoeba miRebul iqna natos struqturebSi,igi gadaiqca ,,maRali politikis" sagnad, saerTa-Soriso urTierTobaTa kvlevis sagnad evropasa da msofliossxva nawilebSi.dasavleTTan kontaqtebis intensifikaciis kvaldakvaltermini ,,usafrTxoeba" TandaTan Sevida sabWoTa samxedroda politikur leqsikonSi. Tavdapirvelad igi gamoiyenebodaSeiaraRebebze kontrolis sferoSi, xolo Semdegroca ssrk-i CaerTo saTanado problemebis ganxilvaSi,romelic mimdinareobda evropaSi usafrTxoebisa daTanamSromlobis TaTbiris momzadebis, Catarebisa da mi-Rebuli gadawyvetilebebis realizaciis farglebSi estermini aqtiurad damkvidrda sabWoTa kavSiris samecnieroda praqtikul xmarebaSi. sabWoTa realobaSi Tavdapir-


velad usafrTxoebisadmi, rogorc dargisadmi, iseve rogorc,,politikuri mecnierebisadmi", ,,saerTaSoriso ur-TierTobaTa Teoriisadmi" da a.S. iyo kritikuli damokidebuleba.postsabWoTa sivrceSi am cnebam sruli legitimurobamiiRo 1985 w. Semdeg e.w. gardaqmnis, ssrk-s daSlisda damoukidbeli <strong>saxelmwifo</strong>ebis Camoyalibebis Semdeg, rocapostsabWoTa qveynebSi da maT Soris saqarTveloSic Seiqmnaerovnuli usafrTxoebis koncefcia, erovnuli uSiSroebissabWoebi da daiwyos samecniero kvleviTi muSaoba am mimarTulebiT.Tanamedrove etapze saerTaSoriso da erovnuliusafrTxoebis sfero warmoadgens nebismieri <strong>saxelmwifo</strong>ssaqmianobis erT-erT sakvanZo mimarTulebas, Sida politikuribrZolis, samoqalaqo sazogadoebis yuradRebis, samecnierokvlevebis sagans. es Tavis mxriv moiTxovs gaazrebulmidgomas erovnuli da saerTaSoriso usafrTxoebisproblemisadmi aramarto specialistTa, aramed moqalaqeTarac SeiZleba ufro farTo wris mxridan. sworedam mizezebis gamo erovnuli da saerTaSoriso usafrTxoebisproblemebi xdeba saganmanaTleblo programebis nawili.msoflios usafrTxoebis mdgomareobas aqtiurad ikvlevsstokholmis mSvidobis kvlevis saerTaSoriso instituti(Stockholm International Peace Reserch Institute). es institutisaerTaSoriso usafrTxoebis garemos dinamikaSi xuT Taviseburebasgamohyofs: 1. arastabiluroba, gaurkvevlobada movlenebis gauTvleloba, rogorc calkeuli <strong>saxelmwifo</strong>ebispolitikis Sedegi; 2. internacionalizaciisa da globalizaciistendenciebi; 3. aSS–is axali regionuli da globaluriroli; 4. masobrivi ganadgurebis iaraRi; 5. cecxlsasroliiaraRis siWarbe.saerTaSoriso usafrTxoebasaerTaSoriso urTierTobebis TeoriaSi saerTaSorisousafrTxoebis qveS moizareba saerTaSoriso urTier-33


Tobebis iseTi mdgomareoba, romelic uzrunvelyofsmsoflio Tanamegobrobis stabilurobas.farTo ki gagebiT saerTaSoriso usafrTxoeba esaris saerTaSoriso urTierTobebis iseTi mdgomareoba,romlis drosac mis subieqtebs ar emuqrebaT omis safrTxean kidev suverenul arsebobas da damoukidebl ganviTrebasxelyofa garedan. gaeros wesdebis SesabamisadsaerTaSoriso mSvidabaze mTavari pasuxismgebeloba dakasirebuliauSiSroebis sabWoze. swored mas ekuTvis uflebaagresoris winaarmdeg sanqciebis dawesebis ufleba.xolo saerTaSoriso uSiSroebis uzrunvelyofa es arisRonisZiebebis kompleqsi, romelic mimarTulia saerTaSorisowinaaRmdegobebis Sesustebisa da saerTaSoriso mSvidobisdasvisken.saerTaSoriso usafrTxoebis idea, misi parqtikulirealizacia ganpirobebulia istoriuli pirobebiT, ekonomikuri,politikuri, socialuri da sxva faqtorebiT.iseTi institutis CamoyalibebiT, rogoric <strong>saxelmwifo</strong>aTan mohyva saerTaSoriso usafrTxoebis problemis warmoqmnac,romelic istoriulad yovelTvis dakavSirebuliiyo omisa da mSvidobis sakiTxis gadawyvetasTan. mravalricxovanmaomebma <strong>saxelmwifo</strong>ebi aiZula ezrunaT saku-Tar usafrTxoebaze da amisTvis sxvadasxva saxis saSualebebsiyebenda raTa uzrunveleyo sagareo safrTxeebidanmomdinare misi arsebobis da ganviTrebis dacva.yvela epoqaSi saerTaSoriso usafrTxoeba damokidebuliiyo warmoebis <strong>saxelmwifo</strong> saSualebebze, saerTaSorisourTierTobebis da kavSirebis tendenciebsa da xasiaTze.misi uzrunvelyofaze pirdapir da irib gavlenasaxdenda civilizaciis, materialuri da sulieri kulturisgaviTrebis done: warmoebis done, samxedro saqme,mecniereba da teqnika, saerTaSoriso vaWroba, informacia,kavSirebi da transporti; sazogadoebrivi cxovrebisda meurnebis saerTaSoriso internacionalizaciis procesebisganviTareba, geografiuli garemo; globaluri probelemebisxasiaTi da sxva.34


aRniSnuli faqtorebi mniSvnelovan konkretul-istoriulTavisebur Sinaars aZlevs saerTaSoriso usafrTxoebas,mis saxeebs, formebs, formirebis gzebs, ganxorcielebissaSualbebs, realizaciis saerTaSoriso samarTlebrivda sxva meqanizmebs, gamosayenebli garantiebisefeqturobas da a.S. amasTan erTad isini ar arain fataluradwinaswargansazRvrulebi. didi rols TamaSobsadaminebis, klasebis, partiebis, sazogadoebrivi moZarobebisda saerTaSoriso organizaciebis gaazrebuli moqmedebebi.warsulSi saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofistradiciul saSualebebad iTvleboda: <strong>saxelmwifo</strong>ebisgaerTianeba ormxvriv an mravalmxvriv samxedro politikurkavSirebSi, blokebSi, dajgufebeSi da sxva; msxvilida didi TavdacviTi sistemebis da nagebobebis Seqmna; <strong>saxelmwifo</strong>ebismxridan maqsimalurad SesZlebeli raodenobisTanamedrove iaraRis da teqnikis floba, romliTacaRWurvilia SeiaraRebuli Zalebi da romelic saSualebasaZlevs <strong>saxelmwifo</strong>s gadawyvitos nebismieri mis winaSemdgari nebismieri samxedro politikuri da strategiuliamocana.usafrTxoebis kuTxiT <strong>saxelmwifo</strong>s mier miRebulixedvebis Sesabamisad iqmneba da muSavdeba <strong>saxelmwifo</strong>ssaerTaSoriso usafrTxoebis koncefciebi, samxedro doqtrinebi,romelTa safuZvelze mimdinareobs <strong>saxelmwifo</strong>s,misi armiis da flotis momzadeba omis pirobebSi moqmedebisaTvis.msgavsi istoriul praqtika ki, romelic qmnida daqmnis <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris samxedro dapirispirebis daomis warmoebis mdgomareobas, uunaro aRmoCnda saimedosaerTaSoirso usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvis.XX s. Sua xanebamde saerTaSoriso urTierTobebSiar arsebobda universaluri saerTaSoriso organizaciada mdgradi regionuli SeTanxmebebi da institutebi, romelTamizanic iqneboda usafrTxoebis uzrunvelyofa.warsulSi samxedro da samxedro-politikuri kavSirebiemsaxureboda ara imdenad regionul da nacionalur35


usfarTxoebas im <strong>saxelmwifo</strong>ebis, romlebic Sediodnen amkavSirebSi, ramdenadac es iyo iaraRi axali omebis momzadebisada maTi Sedegebis ufro sargeblianad gamoyenebissaSualeba.axal periodSi <strong>saxelmwifo</strong>ebis mtrul samxedro-politikurdajgufebebs Soris Rrma antagonisturma dapirispirebamgamoiwvia mravalricxovani samxedro konfliqtebi,intervenciebi, koloniuri omebi da migviyvna ormsoflio omamde.1919 wels Seqmnilma erTa ligam ver uzrunvelyo misiwesdebis Sesabamisad saerTaSoriso mSvidoba da usafrTxoeba.Tanamedrove msoflioSi ki Seiqmna sruliad axalipolitikuri da socialuri Zalebis ganlageba.uSiSroebis sistemam TavisTavSi moicva samxedro,politikuri, ekonomikuri, humanitaruli da ekologiurisferoebi. TiToeuli es sfero SedarebiT damoukidebeliada aqvs sakuTari Taviseburebebi da probelemebi, romel-Ta gadawyvetazec damokidebulia saerTaSoriso uSiSroebismaradiulobis xarsixi.socialur-ekonomikur sferoSi uSiSroebis uzruvelyofasemsaxureba: qveynebis saerTo dainteresebamsoflio meurneobis farTo kavSirebisa da msoflio meurneobismiRweuli didi masStabebis usafrTxo ganviTrebisaTvis;ekonomikuri da socialuri cxovrebis mzardiinternacionalizacia; Tanamedrove globaluri problemebisarseboba, romelTa gadawyveta SesaZlebelia mxolodusafrTxo msoflioSi, saerTo sakacobrio interesebis damoTxovnilebebis poziciidan, da romelTa gadawyvetacSeuZlebelia SeiaraRebuli Sejibris, ganiaraRebis damSvidobis miRwevis gareSe.politikur sferoSi saerTaSoriso uSiSroebis sasargeblodmoqmedebs iseTi Zlieri faqtorebi, rogoricaaTanamedrove msoflios SedarebiTi erTianoba, <strong>saxelmwifo</strong>ebismzardi urTierTdamokidebuleba, msoflio Tanamegobrobisbevri qveynis mSvidobiani politika. saerTa-Soriso, regionauli da erovnuli demokratiuli moZrao-36


ebis da organizciebis moqmedebebi; aRmosavleTsa da dasavleTsSoriso civi omis Sewyveta, maT Soris normaluri,civiluri urTierTobebis Camoyalibeba yvela sferoSi.samxedro sferoSi moxda cvlilebebi, romlebsacadre adgili ar hqonda. yvelasaTvis cnobili gaxda rombirTtvuli omiT SeuZlebelia miaRwio politikur mizans.birTvuli omi SeuZlebelia yofiliyo politikis racionalurisaSualeba. samxedro sferoSi bevrad aqtualuriproblema axal pirobebSi gaxda birTvuli iaraRis gauvrceleblobis,Semcirebis da akrZalvis sakiTxi, birTvulomze uaris Tqma, kosmosis demilitarizacia, CveulebriviSeiaraRebis da samxedro biujetis Semcireba.humanitarul sferoSi aucilebelia da SesaZlebeliaSeiqmnas uSiSroebis saerTaSoriso sistema, romelicganpirobebulia msxvili pozitiuri cvlilebebiT sazogadoebrivazrovnebaSi: Tanamedrove politikur azrovnebaSigadarCenis saerTo sakacobrio interesis prioritetismisTvis Cveuli gagebis gantkicebiT yvela sxvadanarCen interesebsa da miznebze. mosaxleobis mniSvnelovanmasaSi antimilitaristuli Sexedulebebis zrdiT,maTi darwmuneba birTvuli omis dauSveblobaSi; humanitarulisferos farTo ganviTreba, xalxebis daaxloveba damaTi erToblivi moqmedbebis stimulireba mSvidobis dacvasada uSiSroebis ganmtkicebaSi.ekologiur sferoSi saerTaSoriso usafrTxoebisuzrunvelyofam arsebiTad unda Seasustos dedamiwis zedapirisda atmosferos dabinZureba industriuli dasatransporto narCenebisgan, qimiuri da bunebrivi simdidreebisararacionaluri gamoyeneba.saerTaSoriso uSiSroebis saimedooba unda aSendessamarTlebriv principebze. saerTo saxiT isini Camoyalibebuliagaeros wesdebaSi.dRes msoflio uSiSroeba uprecedento safrTxeebsawydeba. Cveni drois paradoqsi imaSi mdgomareobs, rommsoflio, romelic sul ufro urTierTdakavSirebuli daurTierTdamokidebuli xdeba, mudmivad mzard saxalxo areulobebsada mRelvarebas ganicdis, Tumca qaosis am mzard37


safrTxesTan brZolisTvis (romelic bolo dros kacobriobispolitikuri gamofxizlebis Sedegia) da globaluriusafrTxoebis uzrunvelsayofad ar arsebobs efeqturi meqanizmi.garda amisa, situacias arTulebs CineTisa da indoe-Tis dramatuli aRmasvla, aseve bolo 50 wlis ganmavlobaSiiaponiis swrafi aRmSenebloba, rac imis mimaniSnebelia, rompolitikuri da ekonomikuri simZimis globalurma centrmaCrdiloeT-atlantikidan aziisa da wynari okeanis regioniskengadainacvla. Sesabamisad saerTaSoriso uSiSroebisproblama globalur xasiaTs iZens.saerTaSoriso usafrTxoebis sistema es aris urTier-TdakavSirebuli <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris urTierTobebi da politikur-diplomatiuri,ekonomikuri, samxedro da sazogadoebriviRonisZiebebis da Zalisxmeis organizacia, romelicuzrunvelyofs <strong>saxelmwifo</strong>ebis da xalxebis koleqtiuriusafrTxoebas.saerTasoriso usafrTxoebis sistema SeiZleba iyosglobaluri da regionaluri. is yalibdeba saerTaSorisourTierTobebis ganviTarebis praqtikis, saerTaSoriso gamocdilebisda miRweuli SeTanxmebebis safuZvelze.saerTasoriso usafrTxoebis sistema moicavs usafrTxoebisZiriTadi principebis, <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris meqanizmebisda struqturebis, saerTaSoriso-samarTlebrivinormebis, mravalmxrivi xelSekrulebebis da sxva elementebiserTobliobas, romlebic iqmnebian da funqcionirebensamxedro dapirispirebebis aRkveTisaTvis, maTi lokalizaciisaTvis,politikuri, ekonomikuri da samxedro strategiuliwinaarmdegobebis mowesrigebisaTvis politikuri gziT.saerTaSoriso usafrTxoebis sistema aseve gulisxmobskontrolis specialur reJims saerTaSoriso, gansakuTrebiTki samxedro moqmedebebis da informaciis Sesabamis re-Jims, romelic dafuZnebulia omebis aRkveTis da saxelmwi-38


foebis samxedro dapirispirebis Sesustebis principebis realizaciaze.saerTaSoriso usafrTxoebis sistemis mniSnelovanielementia gaero, xolo misi gadawyvetilebebis realizaciisZiriTadi saSualeba samSvidobo Zalebi, politikuri, ekonomikurida samxedro sanqciebis sistema, romelic gansaz-Rvravs ZalTa Zekavebis zRvrul dones, aseve samxedro formirebebisda Seiararebuli brZolis yvela formis SesabamisSezRudvebs.saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofis ZiriTadiTeoriuli aspeqtebisaerTaSoriso usafrTxoeba saerTaSoriso urTier-Tobebis Teoriasa da praqtikaSi ganixileboda, rogorc samxedrosafrTxis ararseboba. saerTaSoriso usafrTxoebis amtradiciul gagebaSi aqcenti keTdeba or momentze. pirveliukavSirdeba <strong>saxelmwifo</strong>s fizikur gadarCenas da mis uflebassuverenitetis Sesabamisad saerTaSoriso sistemis farglebSiimoqmedos. meore-<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTierTobisasmSvidobis mxardaWeras gulisxmobs.omebis epoqaSi ramdenimewliani mSvidobac ki sakvirveliiyo, xolo xangrZlivi mSvidoba miuRwevel ocnebadrCeboda. dRes msoflio Tanamegobrobis winaSe dgas axaligamowvevebi, romelTa efeqturi gadawyvetis gareSec saer-TaSoriso mSvidoba ar iqneba arc stabiluri da arc xangrZlivi.erT-erT aseT safrTxes masobrivi iaraRis gavrcelebawarmoadgens. amis magaliTia qveynebi, romlebic cdilobenbirTvuli iaraRis Seqmnas. am SemTxvevaSi mosalodnelia,rogorc regionalur, ise globalur doneze balansisdarRveva.aseve aqtualuria brZola saerTaSoriso terorizmTan.teroristuli aqtebi atomur eleqtrosadgurebze, qimiursawarmoebze da msgavs obieqtebze seriozuli katastrofismizezi SeiZleba gaxdes.39


Tanamedrove msoflioSi usafrTxoebis uzrunvelyofisekonomikuri da informaciuli aspeqtebi sul ufro metmniSvnelobas iZens. msoflio ekonomikis globalizaciis pirobebSiekonomikur krizisebs SeuZlia qveynis Sida meurneobisdestabilizacia. aseve mniSvnelovania informaciuliaspeqti, radganac informacia mniSvnelovan ekonomikur, politikurda socialur resurss warmoadgens. ekologiuri,energetikuli problemebi aseve Tanamedrove globalurimsoflios gadauwyvetel problemad rCeba.Seicvala aseve sazogadoebriv-politikuri garemoebebi,romelTa farglebSic unda gadaiWras saerTaSorisourTierTobebis sistemaSi arsebuli principulad axali gamowvevebi.Tu adre <strong>saxelmwifo</strong> mxolod saSinao da sagareosakiTxebze zrunavda, dRes XX-XI s. sazRvrebi ufro gafar-Tovda. Zvelad Tuki <strong>saxelmwifo</strong>s hqonda Sida stabiluroba,mas TiTqosda safrTxe ar emuqreboda. dResdReobiT ki imqveynebsac SeiZleba daemuqros safrTxe, romlebic stabiluriada ar elis sagareo safrTxes (amis magaliTad SeiZlebamoviyvanoT birTvuli katastrofa, romlis Sedegadac SeiZlebaganadgurdes aTobiT neitraluri qveyana). saerTaSorisourTierTobebi SeiZleba gaxdes <strong>saxelmwifo</strong>s SidausafrTxoebis mniSvnelovani faqtori.saerTaSoriso urTierTobebis sistema cdilobs gadawyvitosproblemebi, romlebic Zveli droidan momdinareobs.saerTaSoriso usafrTxoeba ki gulisxmobs saerTaSorisosazogadoebis gaerTianebas gamowvevebis winaaRmdeg.ama Tu im qveynis CarTva saerTaSoriso usafrTxoebissakiTxebSi gamowveulia pirvel rigSi am qveynis erovnuliinteresebiT. nacionaluri usafrTxoeba am SemTxvevaSi sworedsabaziso elements warmoadgens. nacionaluri usafrTxoebagulisxmobs pirovnebis, sazogadoebisa da <strong>saxelmwifo</strong>sinteresebis dacvas sagareo da saSinao safrTxeebisgan.dResdReobiT aranakleb mniSvnelovania ekonomikuri,ekologiuri, humanitaruli da sxva tipis usafrTxoeba.40


globalur da regionalur doneze SeiZleba visaubroT ekonomikurTu ekologiur safrTxeebze.Tu mxedvelobaSi miviRebT usafrTxoebis tradiciulsamxedro-politikur gagebas, maSin SeiZleba gamovyoTTanamedrove msoflios nebismieri regionisTvis usafrTxoebissami ZiriTadi modeli: saerTo usafrTxoeba, koleqtiuriusafrTxoeba, urTierTTanamSromlobis principze damyarebuliusafrTxoeba.saerTo usafrTxoeba saerTaSoriso sistemaSi gulisxmobskonfrontaciaze uaris Tqmas. misi mTavari principebia:1) samxedro Zalis gamoyenebaze uaris Tqma da mxolodTavdacvis mizniT misi gamoyeneba; 2) samxedro upiratesobismopovebis tradiciul strategiaze uaris Tqma; 3) aRiarebaimis, rom <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoeba ar unda iyos damyarebulimis samxedro Zalaze; 4) saerTo usafrTxoebis sabazisoprincipebis Tanaxmad SeiaraRebisa da SeiaraRebuli ZalebisSemcireba.koleqtiuri usafrTxoeba gulisxmobs <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris iseT TanamSromlobas, romlis drosac erTi romelimewevris winaaRmdeg agresia ganixileba agresiad yvela danar-Cenis mimarT. koleqtiuri usafrTxoeba TiToeuli misi wevrisganmoiTxovs saWiro qmedebebs da uTanxmoebis ararsebobaskonfliqtebze reagirebis dros.Tumca koleqtiuri usafrTxoeba ar aris idealuri.magaliTad, koleqtiuri usafrTxoebis zogierTma wevrma SeiZlebasakmarisi wvlili ar Seitanos saerTo amocanebSi dazogjer gadawyvetilebis miRebis procesi aseT dros Wianurdeba.dadebiTi mxare ki imaSi mdgomareobs, rom sul ufrometi <strong>saxelmwifo</strong> miiswrafvis aseT gaerTianebebSi Sevides daes safrTxis arsebobas amcirebs.koleqtiuri usafrTxoebisgan gansxvavebiT <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris TanamSromlobis principze damyarebuli usaf-41


Txoeba emyareba araformalur dialogs da aseT SemTxveva-Si ar aris aucilebeli formaluri institutebis arseboba.rogorc Tanamedrove rusi mkvlevari, petrovski aRniSnavs,es koncefcia „bevri ramiT hgavs saerTo usafrTxoebiskoncefcias. TanamSromlobis principze damyarebuliusafrTxoeba xSirad ganixileba, rogorc qveynebs SorisusafrTxoebis sferoSi diplomatiuri TanamSromloba. maSinrodesac, ZalTa balansis tradiciuli koncefcia samxedrokonfrontaciis pirobebSi <strong>saxelmwifo</strong>s savaraudo qmedebasgansazRvravs, TanamSromlobaze damyarebuli usafrTxoebiskoncefcia prevenciuli diplomatiis da samxedro-politikurindobis rolze akeTebs aqcents, rac gulisxmobs usafrTxoebiskuTxiT <strong>saxelmwifo</strong>Ta Soris regularul dialogs,konsultaciebsa da gadawyvetilebis miRebis meqanizmisSemuSavebas“.Tuki koleqtiuri usafrTxoebis SemTxvevaSi <strong>saxelmwifo</strong>ebierTiandebian saerTo agresoris winaaRmdeg, Tanam-Sromlobis principze damyarebuli usafrTxoeba gulisxmobssaerTo monawileobas, romlis drosac pirvel adgilzegamodis ara formaluri institutebi, aramed araformaluridialogi.saerTaSoriso uSiSroebis koncefcia es aris im principebiserToblioba, romelTa safuZvelzec xorcieldebasxvadasxva RonisZiebebi, xelSekrulebebi da SeTanxmebebi,iqmneba globaluri, regionaluri da <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisstruqturebi da TanaSromlobis meqanizmebi mSvidobiani daekologiuri usafrtxoebis Tanaarsebobis SeqmnisaTvis,sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebis da xalxebis cxovrebasa da Sida saqmeeb-Si CaurevlobisaTvis.saerTaSoriso uSiSroebis nebismieri koncefciis safuZveliasamxedro-politikuri Zalebis balansis Seqmna damxardaWera.saerTaSoriso praqtika adasturebs, rom saerTaSorisousafrTxoebis uzrunvelyofa bazirebulia ZalTa kon-42


cefciaze. am SemTxvevaSi uSiSroebis uzrunvelyofis mniSvnelovaninstrumentad gvevlineba <strong>saxelmwifo</strong>Ta mier Seqmnilisamxedro-politikuri blokebi da kavSirebi safrTxisaRkveTisa da an ganeitralebisaTvis samxedro Zalis gamoyenebiT.aseTi saxis koncefcias ar SeuZlia bolomde uzrunvelyossaerTaSoriso usafrTxoeba da SeiZleba dauSvasmsoflio omebis warmoqmnis albaToba.meore msoflio omis Semdeg saerTaSoriso uSiSroebiskoncefciis mTavari elementebi gaxda: or dapirispirebulsistemas (kapitalisturs da socialisturs, romlebsac mar-Tavdnen aSS da sabWoTa kavSiri) Soris mwvave dapirispirebisSesusteba, masobrivi ganadgurebis iaraRis gazrdis dagavrcelebis SezRudva da axali msoflio omis ar daSveba.XX saukunis 70-ian wlebSi saerTaSoriso uSiSroebisaxali koncefciis safuZveli gaxda samxedro-strategiuliparitetisTvis brZola, aSS-sa da sabWoTa kavSirs, natosa davarSavis organizacias Soris upiratesi saraketo birTvulipotencialis Seqmna, maTi gauvrceleblobis da SemcirebismiRweva.aRniSnulma koncefciebma uzrunvelyves msofliobirTuli omis ar daSveba, Tumca ver moaxerxes mravalricxovanilokaluri samxedro konfliqtebis Tavidan acilebada SesaZlo urTierTsafrTxeebis likvidacia. piriqiTmsagvs saafrTxeebs ufro realurs xdida.urTierTdapirispirebis pirobebSi urTierTTavSekavebismniSvnelovani ,,meqanizmi“ iyo gaero da euTo. aseve rigisaerTaSoriso da regionaluri institutebi, romlebicmoqmedebdnen dapirispirebebis samSvidobo gzebiT mogvarebisaTvis.XX saukunis 90-ian wlebSi sabWoTa kavSiris da varSavisorganizaciis daSlis Sedegad saerTaSoriso arenaze principuladaxali mdgomareoba Seiqmna. Zireulad Seicvala samxedrosafrTxis xasiaTi. civi omis dasrulebisTanave warmoiqmnawinaaRmdegobebi (eqstremizi, terorizmi, separatizmi,43


agresiuli nacionalizmi, religiuri da eTnikuri konfliqtebi),romlebic SeiZleba gaxdes axali saerTaSoriso da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivisafrTxis wyaro. aseT pirobebSi Seiqmnaimis aucilebloba rom Seiqmna principulad axali saerTa-Soriso koncefcia - evropis uSiSroeba, romelic dafuZnebuliasafrTxeebis SemTxvevaSi erToblivad gadawyvetilebismiRebasa da moqmedebebze. am koncefciis mTavari elementia:SeiaraRebuli Sejibris uguvebelyofa; Cveulebrivi dabirTvuli iaraRis Semcireba da SezRudva; samxedro konfliqtebiskerebis likvidacia; ama Tu im saxis brZolaSi gadamwyvetiupiratesobis mopovebaze uaris Tqma. samxedrodapirispirebis donis arsebiTi daweva; samxedro mSeneblobaSi,,gonivruli TavdacviTi sakmarisobis“ kriteriumis realizaciismiswrafeba; saerTaSoriso terorizmis aRmofxvra.saerTaSoriso usafrTxoebis operaciuli modelebisaerTaSoriso urTierToba specialistebis SexedulebaTaufro detaluri daxasiaTebisTvis aucilebeliasaerTaSoriso usafrTxoebis im konkretuli modelebisganxilva, romlebsac isini diskusiisas gvTavazoben. modelirebaSesaZlebelia sxvadasxva midgomebis da kriteriumebissafuZvelze. Cven ganvixilavT modelebis or tips.pirveli tipi oTx models Seicavs, meore tipi - sam Ziri-Tad models.saerTaSoriso usafrTxoebis modelebi, romlebicpirvel tips miekuTvnebian, gamoiyofa usafrTxoebis sistemissubieqtebis raodenobidan. gamoiyofa oTxi ZiriTadimodeli, romlebic erTmaneTs Soris konkurireben:usafrTxoebis erTpolusiani sistemassrk-s daSlis Semdeg aSS-i darCa erTaderT ze<strong>saxelmwifo</strong>d,romelic amgvari modelis momxreebis azriTcdilobs sakuTar Tavze aiRos msoflio liderobis,,tvirTi", raTa ar dauSvas ,,Zalis vakuumi" saerTaSoriso44


urTierTobebSi da uzrunvelyos demokratiis gavrcelebamTel msoflioSi.arc realistebi da arc neoliberalebi ar uaryofenTeziss amerikuli hegemoniis Sesaxeb ,,civi omis" dasrulebisSemdeg. amerikeli politologis, j. nai Tvlis romliderobis ar arseboba ze<strong>saxelmwifo</strong>s mxridan cudiasxva qveynebisTvisac, radgan calke maT ar SeuZliaT gaumklavdnenglobaluri urTierTdamokidebulobis epoqisrTul problemebs.erTpolusiani modeli gulisxmobs aSS-s mier marTulisamxedro-politikuri kavSirebis sistemis gaZlierebas.is rom natom unda uzrunvelyos stabiluroba saer-TaSoriso urTierToba transatlantikur qvesistemaSi, moaxdinosaSS da evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis urTierTobaTaharmonizacia strategiul sferoSi, uzrunvelyos, amerikulisamxedro gavlenis arseboba evropaSi da ar dauSvaskonfliqtebi am kontinentze.aSS-m naTlad gaagebina (da amis demonstraciac moaxdinabalkaneTSi 1999 w. omis dros), rom swored natounda gaxdes, evropuli usafrTxoebis mTavari garanti.sxva regionul organizaciebs - eveokavSirs, euTosda sxv. SeuZliaT mxolod meorexarisxovani rolis TamaSi21-e s. evropuli usafrTxoebis arqiteqturaSi. natos axalistrategiuli koncefciis Sesabamisad, romelic miRebulia1999 w. gazafxulSi, am blokis pasuxismgebloba far-Tovdeba masSi momijnave regionebis CarTvis xarjze. natoaramarto asrulebs samxedro-politikuri kavSiris amocanebs,aramed sul ufro metad iZens maidentificirebelcivilizaciurfunqciebs. natos wevroba gamodis dasavle-Tis ,,demokratiuli" civilizaciis kuTvnilebis Taviseburindikatorad. isini ki, vinc ar Sedis natoSi da araaqvT Sansebi Sevidnen am organizaciaSi, ,,ucxoebs", mtrulcivilizaciebs akuTvneben.zogierTi mkvlevaris azriT, eraySi SS-s gamarjvebiTsabolood damkvidrda msoflios erTpolusiani modelida vaSingtoni aqtiurad, marto warmarTavs Semdgom45


msoflios da msoflio Tanamegobrobis winaSe wamoWrilproblemebs.saerTaSoriso usafrTxoebis erTpolusiani modelidasabuTebul kritikas eqvemdebareba vinaidan aSS-s ubralodar gaaCnia saWiro resursebi msoflio lideris funqciebisSesrulebisTvis. aseve sakuTrov amerikis sazogadoebriviazri sakmaod TavdaWerilad udgeba am ideas,rameTu Segnebuli aqvs, rom aseTi roli moiTxovs arsebiTfinansur xarjebs.Zalis sxva centrebi - evrokavSiri iaponia, CineTi -aseve gamoxataven amerikuli hegemoniis miuReblobas. gardaamisa, amerikuli liderobis ZiriTadi instrumenti -samxedro-politikuri aliansebi - cudad aris morgebuliTanamedrove problemebis gadaWrisTvis. es kavSirebi Seiqmna,,civi omis" periodSi da maTi mTavari daniSnulebaiyo samxedro muqarebis Tavidan acileba. im gamowvevebze,romelbic miekuTvneba ,,rbili usafrTxoebis" sferos,adekvaturi pasuxis gasacemad (finansur-ekonomikuri krizisebi,ekologiuri katastropfebi, terorizmi, narkobiznesi,ukanono migracia, informaciuli omebi da sxva), samxedromanqana, romelic memkvidreobiTaa miRebuli wasulidan,ubralod ar varga.2. "derJavebis koncerti"zogierTi specialisti saerTaSoriso usafrTxoebissaukeTeso modelad miiCnevs ramdenime didi <strong>saxelmwifo</strong>skavSirs (wmida kavSiriT, romelic gansazRvravda evropismowyobas napoleonis omebis dasrulebis Semdeg), romlebicSeZlebdnen TavisTavze aeRoT pasuxismgebloba rogorcmsoflioSi stabilurobis SenarCunebaze, ise lokalurikonfliqtebis Tavidan acilebasa da mowesrigebaze."derJavebis koncertis" Rirseba, am koncefciis momxreTaazriT, mdgomareobs mis ukeTes marTvadobasa daSesabamisad, meT efeqturobaSi, radgan am konstruqciisfarglebSi ufro iolia poziciebis SeTanxmeba da gadawyvetilebismiReba, vidre organizaciebSi, romlebic aTeulobiTda aseulobiT (gaero) wevrs iTvlian.46


Tumca, arsebobs azrTa sxvadasxvaoba ,,koncertis"Semadgenlobaze. Tu mkvelvarTa erTi nawili gvTavazobsam kavSiris Camoyalibebas ,,rva maRalganviTarebuli industriuliqveynebis safuZvelze" ( es Sexeduleba gansakuTrebiTgavleniani gaxda eraySi omis dasrulebis Semdeg),sxvebi amtkiceben, rom masSi aucileblad unda iyosCineTic da indoeTic.magram mocemuli modelis kritikosebi miuTiTeben,rom is diskriminaciulia mcire da saSualo <strong>saxelmwifo</strong>ebismimarT. usafrTxoebis sistema ki, romelic Seqmniliaramdenime Zlieri <strong>saxelmwifo</strong>s diqtatis safuZvelze, ariqneba legitimuri da ar miiRebs msoflio TanamegobrobiswevrTa umravlesobis mxardaWeras. garda amisa, am modelisefeqturoba SeiZleba Seryeuli iqnas did <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris metoqeobiT an kavSiridan misi erTi an ramdenimewevris gasvliT.3. mravalpolusiani modeli:realizmTan daaxloebuli mecnierTa nawili Tvlis,rom ,,civi omis" dasrulebis Semdeg faqtobrivad CamoyalibdasaerTaSoriso urTierTobebis ara erTi, aramedmravalpolusiani sistema.aSS-s lideroba didwilad miTiuria, radgan iseTiaqtorebi, rogorebicaa: evrokavSiri, iaponia, CineTi, indoeTi,aseani, ruseTi, marTalia aRiareben aSS-s siZlieres,magram mainc Tavis gezs atareben saerTaSoriso saqmeebSi,xSirad rom ar emTxveva amerikis interesebs. Zalisam centrebis gavlenis zrdas xels is faqtic uwyobs, romicvleba sakuTriv Zalis buneba saerTaSoriso urTierTobebSi.wina planze gamodian am fenomenis ara samxedro,aramed ekonomikuri, samecniero-teqnikuri, informaciulida kulturuli Semadgenlebi. am maCveneblebiT ki aSS araris yovelTvis lideri. mag., ekonomikuri da samecnieroteqnikuripotencialiT evrokavSiri, iaponia da aseaniTavisuflad SeiZleba SevadaroT aSS-s (10 mlrd dolariyovelwliurad). samxedro sferoSi evrokavSiri aseve avlensimis gancdas, rom apirebs daiwyos regularuli47


evropuli armiis formireba. CineTi, romelic axorcielebsTavisi SeiaraRebuli Zalebis modernizaciis farTomasStabianprogramas, specialistTa azriT, 2020 wlisTvisgaxdeba erT-erTi wamyvani samxedro <strong>saxelmwifo</strong> ara martoazia-wynari okeanis regionisSi, aramed mTeli msoflioSi.mravalpolusianobis momxreebi moiTxoven, rom aSS-maRiaros liderobaze Tavisi pretenziebis usafuZvlobada daiwyos partnioruli dialogi sxvadasxva centrebTan.mravalpolusianobis ideebi gansakuTrebiT popularuliaruseTis politikur da akademiur istebliSmentSi da ayvaniliakidec oficialuri sagareo politikuri doqtrinisrigSi erovnuli usafrTxoebis koncefciis yvela variantSi.mravalpolusianobis oponentebi aRniSnaven, rom amgvarimodeli ar moitans stabilurobas saerTaSorisourTierTobebSi. radgan is gamodis saerTaSoriso urTierTobaTasistemis, rogorc ,,Zalis centrebs" Soris mudmivikonkurenciis velis aRqmidan. es ki, Tavis mxriv, gardauvladgamoiwvevs konfliqtebs am ukanasknelebs Sorisda gavlenis sferoebis mudmiv gadanawilebas.4. globaluri (universaluri) modeliam koncefciis momxreebi gamodian im Tezisidan, romsaerTaSoriso usafrTxoeba namdvilad uzrunvelyofiliSeiZleba iyos mxolod globalur doneze, rodesac msoflioTanamegobrobis yvela wevrebi iReben monawileobasmis SeqmnaSi. erTi versiiT, am modelis Seqmna SesaZlebeliamxolod maSin, rodesac yvela qveyana da yvela xalxigaiazrebs zogadsakacobrio faseulobebis raRac minimumsda warmoiqmneba globaluri samoqalaqo sazogadoeba mar-Tvis erTiani sistemiT. mocemuli koncefciis naklebadradikaluri variantebis mixedviT amgvari modeli gaeroswamyvani rolis pirobiT saerTaSoriso usafrTxoebisa re-Jimebisa da organizaciebis TandaTanobiTi evoluciis Sedegigaxdeba.amgvari koncefcia popularulia ZiriTadad rusiglobalistebis sxvadasxva skolebSi, magram politikuri48


elitis doneze is ar sargeblobs gansakuTrebuli gavleniT.am modelis mowinaaRmdegeebi ZiriTadad akritikebenusafrTxoebis amgvari sistemis Seqmnis gaazrebuli meqanizmisararsebobisTvis.saerTaSoriso usafrTxoebis modelebis meore tipiganisazRvreba usafrTxoebis amgvari sistemebis monawile-Ta Soris urTierTobaTa xasiaTiT. diskusiebi ZiriTadadmodioda sami modelis irgvliv: koleqtiuri, sayovelTaoda kooperaciuli.koleqtiuri usafrTxoeba:cneba, romelic gaCnda msoflio politikur leqsikonSida damkvidrda diplomatiur praqtikaSi jer kidev1920-1930-ian wlebSi, maSin rodesac cdilobdnen SeeqmnaTaxali msoflio omis Tavidan acilebis meqanizmi (ZiriTadaderTa ligis bazaze).kleqtiuri usafrTxoebis mTavar elements warmoadgenssaerTo mizniT (Tavisi usafrTxoebis dacva) gaerTianebuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis jgufi da samxedro-politikurizonebis sistema, romelic mimarTulia potenciuri mowinaaRmdegisTu agresoris winaaRmdeg.SeiZleba iyos koleqtiuri usafrTxoebis sxvadasxvasaxeobebi, romlebic erTmaneTisgan imiT gansxvavdebianTu <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisi koaliciis ra tipi udevs mas safuZvladda ra miznebs isaxaven koleqtiuri usafrTxoebissistemis monawileebi. es SeiZleba iyos <strong>saxelmwifo</strong>Taorganizacia, romlebsac gaaCniaT msgavsi sazogadoebrivpolitikurimowyoba, saerTo faseulobani da istoria(magaliTad, nato, varSavis xelSekrulebis organizacia,evrokavSiri, dsT da sxvebi). aseve koalicia SeiZleba aRmocendesgareSe safrTxis mizeziTac, romelic emuqrebasruliad gansxvavebuli tipis <strong>saxelmwifo</strong>ebs, romlebicdainteresebulebi arian Seqmnan erTiani koleqtiur TavdacvaasaerTo mtris winaaRmdeg.mTlianobaSi ki koleqtiuri usaferTxoeba yuraRgebasamaxvilebs samxedro-strategiul problemebze da araris gamiznuli saerTaSoriso usafrTxoebis sxva aspeqtebisgadawyvetaze (ekonomikuri, sazogadoebrivi, ekologi-49


uri da sxva ganzomilebebi). es ki zRudavs mocemuli modelisgamoyenebis SesaZleblobas Tanamedrove pirobebSi.XX s-is 90-ian wlebSi dst-s sivrceSi amgvari modelisadmiinteresis Sedegi iyo iyo, is rom taSkentis 1992 w. SeTanxmebasdaerqva SeTanxmeba koleqtiuri usafrTxoebis Sesaxeb.sayovelTao usafrTxoebacneba pirvelad gaCnda 1982 w. palmios komisiis moxsenebaSi.mas mxars uWers rigi globalisturi skola. eskoncefcia mowodebulia xazi gausvas saerTaSoriso usafrTxoebismravalganzomilebian xasiaTs, romelic unda moicavdesaramarto tradiciul ,,xist", aramed ,,rbil"usafrTxoebas, romelic unda iTvaliswinebdes ara martoviwro jgufis <strong>saxelmwifo</strong>ebis, aramed msoflio Tanamegobrobisyvela wevris kanonieri interesebs.sayovelTao usafrTxoebis institucionalur safuZvelsunda warmoadgendes ara marto da ara imdenad samxedro-politikurialiansebi (rogorc kileqtiuri usafrTxoebisSemTxvevaSi), ramdenadac gaeros tipis globaluriorganizaciebi.miuxedavad imisa, rom evristikuli TvalsazrisiTsayovelTao usafrTxoebis koncefcia warmoadgens mniSvnelovanwingadadgmul nabijs koleqtiur usafrTxoebas-Tan SedarebiT, mas rigi naklovaneba gaaCnia.- saerTaSoriso usafrTxoebis gansazRvris garkveulibundovnoba (usafrTxoebis cneba gaxda sazogadoebrivikeTildReobis sinonimi);- prioritetebis ar arseboba;- teqnikuri sakiTxTa gaumarTaoba;- susti institucionaluri ganmtkiceba da masTandakavSirebuli samarTlis ganxorcieleba saerTaSorisousafrTxoebis regionuli an globaluri sistemebis praqtikulimSeneblobis procesSi.kooperaciuli usafrTxoebaes modeli popularili gaxda XX s-is 90-iani wlebisSuaxanebidan. misi momxreebis azriT, igi TavisTavSi uxamebsorive wina koncefciis dadebiT mxareebs. erTis50


mxriv is aRiarebs saerTaSoriso usafrTxoebis mravalganzomilebianxasiaTs, meores mxriv ki awesebs prioritetebisgarkveul ierarqias da miuTiTebs saerTaSoriso saqmianobissubieqtebs pirveli rigis amocanebis gadaWraze.kooperaciuli usafrTxoebis modeli upiratesobasaniWebs sadavo sakiTxebis mSvidobian, politikur saSualebebs,magram imave dros ar gamoricxavs samxedro Zalisgamoyenebas (ara marto rogorc ukanasknel saSualebas,aramed rogorc prevenciuli diplomatiis da mSvidobismyofelobisinstruments). is mxars uWers sxvadasxvatipis sazogadoebrivi da civilizaciuri mowyobis <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris TanamSromlobasa da kontaqtebs. amasTanerTad, mas SeuZlia daeyrdnos samxedro-politikuri kav-Sirebis arsebul sistemas konkretuli sakiTxebis gadawyvetisdros. da bolos, es koncefcia, aRiarebs ra eri-<strong>saxelmwifo</strong>s,rogorc saerTaSoriso saqmianobis ZiriTadsubieqts, did yuraRebas uTmobs saerTaSoriso da transnacionaluriorganizaciebis potencialis gamoyenebas.kooperaciuli usafrTxoebis modeli Sorsaa srulyofilebisagan.ar aris bolomde naTeli misi bevri konkretuliparametri: romeli institutebi unda gaxdnensaerTaSoriso usafrTxoebis axali sistemis birTvi, rogoriaZalis buneba da misi gamoyenebis sazRvrebi TanamedrovesaerTaSoriso urTierTobebSi, rogoria erovnulisuverenitetis perspeqtivebi, rogori iqneba arsebulisamxdro-politikuri aliansebis bedi, rogor unda moxdesrom Tavidan iqnes acilebuli blokebis politikis aRorZinebada saerTaSoriso usafrTxoebis amJamindeli sistemisgasvla qaosamde da a.S.? SiSs badebs zogierTi qveynisda koaliciis (aSS, nato) cdebic ganmarton kooperaciuliusafrTxoebis cneba TavisTvis sasargeblod da aagonara Tanasworuflebiani, aramed ierarqiuli saerTaSorisourTierTobebis sistema.erayis omis gamo ruseTisa da aSS-s Soris urTier-Tobis droebiT gaciebis miuxedavad, TanamSromloba iseTglobalur sakiTxebSi, rogorebicaa masobrivi ganadgure-51


is iaragis gauvrcelebloba, samxedro potencialebisSekveca da ganiarageba, brZola saerTaSoriso terorizmTan,organizebul damnaSaveobasTan, narkobiznesTan, rogorcadre grZeldeba, zogierTi mimarTulebiT axlacZlierdeba.globaluri usafrTxoebaGglobaluri uSiSroeba es aris saerTaSoriso politikisSemadgeneli nawili, romelic sxvadasxva safrTxeebisaganuzrunvelyofs <strong>saxelmwifo</strong>ebisa da maTi blokebis, kav-Sirebis, gaerTianebebis da mTlianad msoflio Tanamegobrobisarsebobas, TanamSromlobas da urTierTobebs maTi sasicocxlodmniSvnelovani interesebis garantirebuli dacvispirobebiT. igi amcirebs <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris konfliqtebisdones da uzrunvelyofs samxedro-politikur mdgradobasmsoflioSi. aseve afarToebs da aZlierebs TanaSromlobassxvadasxva saxelwifoebsa da erebs Soris.globaluri usafrTxoeba es aris mTeli msofliosdacva globaluri masStabis safTxeebisgan, romlebicemuqrebian kacobriobis arsebobas an unari SeswevT gamoiwvionsasicocxlo pirobebis mkveTri gauareseba planetaze.amgvari muqarebs upirveles yovlisa miekuTnebenTanamedroveobis globaluri problemebi.Gglobaluri usafrTxoebis ganmtkicebis mniSvnelovamimarTulebebs waradgenen:- ganiaraReba da kontroli SeiaraRebebze;- garemos dacva, ganviTarebadi qveynebis ekonomkurida socialuri progresisTvis xelis Sewyoba;- efeqturi demografiulli politika, brZola saer-TaSoriso terorizmTan da narkotikebis ukanono brunvasTan;- eTnopolitikuri konfliqtebis Tavidan acilebada daregulireba;- kulturuli mravalferovnebis SenarCuneba TanamedrovemsoflioSi;- adamianis uflebaTa dacvis uzrunvelyofa;52


- kosmosis aTviseba da msoflio okeanis sindidrisracionaluri gamoyeneba.Gglobaluri usafrTxoebis uzrunvelyofa ganuyreladdakavSirebulia msoflios sazogadoebaze globalurizewolis SesustebasTan. Tanamedroveobis globaluriproblemebi - es aris planeturi masStabis iseTi problemebi,romlebic ama Tu is zomiT exebian mTeli kacobriobissasicocxlod mniSvnelovan interesebs, isini gamodianra rogorc Tanamedrove civiliaziis ganviTarebis, yvela<strong>saxelmwifo</strong>sa da xalxis, planetis yvela mcxovrebisarsebobis obieqturi faqtori, iZenen ukiduresad mwvavexasiaTs da emuqrebian aramarto kacobriobis pozitiurganviTarebas, aramded mTeli civilizaciis arsebobas Tuar iqneba moZebnili maTi gadawyvetis konstruqciuligzebi da moiTxovs maTi gadaWrisTvis yvela <strong>saxelmwifo</strong>sada xalxis, mTeli msoflios sazogadoebis Zalisxmevas.Tanamedrove gagebiT cneba ,,globaluri problemebi”farTo gamoiyeneba XX s-is 60-iani wlebis bolodan,rodesac mravali qveynis mecnieri, romlebic SeSfoTebulebiiyvnen im winaaRmdegobebiT da problemebiT, romlebicim droisTvis dagrovda. aRniSnuli problemebiRrmavdeboda da sruliad realurs xdidnen kacobriobisdaRupvas an masSi seriozuli ryevebis gamowvevas, aseve misiarsebobis umniSvnelovanis aspeqtebis degradaciis muqaras.Sesabamisad daiwyo globalur sistemaSi mimdinarecvlilebebisa da maTi SesaZlo Sedegebis gamokvleva.mokle vadaSi Camoyalibda axali samecniero mimar-Tuleba - globalistika. xolo misi mimdevrebi cdilobenCamoayalibon zogadsakacobrio problemebis siebi, CamonaTvalebi,reestrebi. magaliTad 1991 wels miunxenSi gamocemuli,,msoflio problemebis da adamianuri potencialisenciklopediis” avtorebma globalur problemebs miakuTnes12 000-ze meti problema. Tumca, zogadsakacobrioproblematikis aseTi farTo ganmarteba seriozul uTanxmoebasiwvevs mravali mecnieris mxridan.53


Gglobaluri problemebi xasiaTdebian gamovlenisplaneturi maStabebiT, didi simwvaviT, kompleqsurobiTda urTierTdamokidebulebiT, dinamizmiT.globalur usafrTxoebas sayovelTao da yovlismomcvelixasiaTi gaaCnia. sayovelTao niSnavs, rom globaluriusafrTxoeba uzrunvelyofili xdeba msofliosTanamegobrobis yvela wevris SeTanxmebuli ZalisxmeviT.usafrTxoebis yovlismomcvleli xasiaTi imasTanaadakavSirebuli, rom misi miRweva SesaZlebelia mxolodmsoflios ganviTarebis yvela krizogenuri faqtorisgaTvaliswinebiT da im zomebis mixedviT, romlebic xelsuwyoben Tanamedrove civilizaciis yvela mcxovrebismdgradi uzrunvelyofeli sistemis da stabiluri mdgomareobisSenarCunebas.Gglobaluri usafrTxoebis politikas, globalurisferos politikuri SesaZleblobebis da saSualebebisformirebas ikvlevs politikuri globalistika.Ppolitikis globalizacia asaxavs zogadsakacobriofaseulobebis prioritetis damkvidrebis moTxovnas. Ppolitikuriglobalistika – aris Taviseburi politologiaplaneturi usafrTxoebisa, romelic ayalibebs politikurimecnierebis kompleqsur mimarTulebas. Gcivilizaciis usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvisglobaluri safrTxeebis zrdasTan dakavSirebiT Cndebasxvadasxva midgomebi. am mxriv xangrZlivi drois ganmavlobaSiyuradReba eqceoda mxolod ekonomikuri (ekonomikuriusafrTxoebis sistemis Seqmna) da sociokulturulisferos individebisa da adamianebis didi jgufebis moralurimotivaciis gamoyenebis SesaZleblobebs imisTvis,rom gaeerTianebinaT adamianebis Zalisxmeva civilizaciisTvismzardi safrTxebis SemcirebisTvis. magram aTwleulebma,romlebic gavida pirveli globaluri prognozisgaCenis droidan aCvena, rom stiqiuri ekonomikuri meqanizmebiuunaroni arian Seamciron globaluri safrTxecivilizaciisaTvis. amitomac sul ufro meti yuradRebaeqceva im institutebs, romlebic gaaCnia politikuri54


sferos da politikis cxovrebas. Sesabamisad xdebodaglobaluri usafrTxoebis politikis cnebis formireba.globaluri usafrTxoebis politikas rTuli da kompleqsurixasiaTi gaaCnia. is ganuyrelad dakavSirebulia politikuriprocesis, sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxvamxareebTan da elementebTan. politikis globalizacia sabolooSedegSi niSnavs zogadsakacobrio faseulobebis prioritetisdamkvidrebas, ris Sedegadac xdeba misi seqtorisgafarToeba da formireba zogadsakacobrio interesebTandakavSirebiT. zogadplanetaruli problemebis gadaWrisobieqturi moTxovnileba gardauvlad gaafarToebs politikisim sferos, romelic orientirebulia zogadsakacobriointeresze. amasTan, am sferos gafarToeba Zalze rTuladda winaaRmdegobrivad mimdinareobs, miT umetes, rom arc TuiSviaTad, politikuri scenis bevri aqtiori cdilobs Tavisiegoisturi interesebi gaasaRos, rogorc zogadsakacobrio,saerToplanetaruli movlena.globaluri usafrTxoebis politika struqturirdebagamomdinare saqmianobis donisa da sferosgan:- is SeiZleba mimarTuli iyos sxvadasxva sferoebze,rogoricaa ekonomikuri, ekologiuri, samxedro, informaciuli,sociokulturuli.- is SeiZleba vlindebodes sxvadasxva sivrcobrivdoneze - globalurze, regionulze, zogaderovnulsa dalokalurze.farTo gagebiT, usafrTxoebis politika aris globaluririskis Semcirebis politika; am aspeqtSi politikuriglobalistika, romelic formirdeba politikuri mecnierebiskompleqsur mimarTulebad, mowodebulia gaxsnas politikuriprocesis Taviseburebebi mzardi globaluri safrTxeebiszrdis pirobebSi; is ikvlevs calkeuli sazogadoebebisda mTlianad civilizaciis adaptaciis politikurformebsa da saSualebebs gadarCenis imperativebTan; axorcielebsurTierTdamokidebulebis regulirebis meqanizme-55


is, meTodebisa da mimarTulebebis Ziebas; gansazRvravsglobaluri sistemisa da misi sxvadasxva struqturebisusafrTxoebas.globaluri usafrTxoebis politikisTvis Zalze mniSvnelovaniaim problemebisa da winaaRmdgobebis saTaveebisgarkveva, romlebic safrTxis qveS ayeneben globaluri sistemisusafrTxoebas.kacobriobis evoluciis riskobrivi xasiaTi sazogadoebrivcnobierebaSi fiqsirdeba cneba „civilizaciis krizis-Si“. socialuri progresis mTavari kriteriumi amJamad ar SeiZlebaiyos SezRuduli meurneobis sistemis mxolod ekonomikuriefeqturobiT. kriteriumis ganuyrel nawilad iqcevais, Tu ramdenad SeuZlia ama Tu im gzas gaafarTovos momavlishorizontebi, moxsnas da Searbilos globaluri problemebissimwvave.aSkaraa, rom politikuri regulirebis, axal realobebTanpolitikuri procesis adaptaciis gareSe tragikuliSedegi ufro metad SesaZlebelia. apolitikuri globalistikiserT-erT centralur problemas warmoadgens civilizaciisusafrTxoebis uzrunvelyofa.56


leqcia 3erovnuli uSiSroeba, gansazRvreba,saxeebi, mniSvneloba. patara <strong>saxelmwifo</strong>susafrTxoebacivi omis dasrulebis Semdgomi saerTaSoriso sistema-Si momxadri kardinaluri cvlilebebis kvalobaze dRis wesrigSidaisva sakiTxi saerTaSoriso usafrTxoebis koncefciisxelaxali gansazRvris aucileblobis Sesaxeb. usafrTxoebisklasikuri gagebiT usafrTxoeba es aris <strong>saxelmwifo</strong>ssamxedro SesaZlebloba, gaiazros safrTxe da Tavidanaicilos omi, uari ar Tqvas Tavis universalur Rirebulebazeda omis SemTxvevaSi SeZlos am Rirebulebebis dacva. TanamedrovesafrTxeebi sadavos xdis usafrTxoebis am tradiciulSexedulebas. marTalia samxedro safrTxeebi Semcirdaan gaqra, magram Tavi iCina sxva aranakleb mniSvnelovanmaglobalur masStabis problemebma.saerTaSoriso urTierTobaTa TeoriaSi miRebuli SexedulebiTcivi omis Semdgomi usafrTxoebis struqtura dafunqcionireba emyareba ZalTa balanssa da interesTa balanss.saerTaSoriso sistemis monawile <strong>saxelmwifo</strong>ebisaTvisdidi mniSvneloba aqvs erovnuli usafrTxoebis dacvasada ganxorcielebas. Tumca, usafrTxoebis koncefciasTandakavSirebiT, sxvadasxva Tvalsazrisi figurirebs, magramyvela usafrTxoebis amosavali wertili mainc erovnuliusafrTxoebaa.erovnuli usafrTxoeba uzrunvelyofs pirovnebis,sazogadoebisa da <strong>saxelmwifo</strong>s gare safrTxeebisagan dacvas.erovnuli uSiSroeba <strong>saxelmwifo</strong>s es iseT mdgomareobaa,roca mas ar emuqreba omi an sxva raime saxis Zaladoba damoukidebladarsebobisTvis, mTlianobisTvis da saerTaSorisosistemaSi ZaluZs damoukidebel subieqtad gamosvla. zogjererovnuli uSiSroebis politika saerTaSoriso samar-57


Tlis normebis Camoyalibebazec ki axdens gavlenas. vinaidanerovnuli uSiSroebis interesebi gansazRvravs swored <strong>saxelmwifo</strong>Tadamokidebulebas saerTaSoriso samarTlisnormebisa da saerTaSoriso reJimebis mimarT, romlebic totaluriizolacionizmidan konstruqciul TanamSromlobamdevarirebs. amitom, saerTaSoriso samarTali ver gaigebapolitikuri bazisis gareSe, romelsac igi efuZneba da politikuriinteresebis gareSe, romelsac igi emsaxureba.erovnuli uSiSroebis cneba da mniSvnelobaerovnuli uSiSroeba politikuri mecnierebis kategoria.igi iZleva im socialuri institutebis daxasiaTebas,romlebic uzrunvelyofen sazogadoebisa da pirovnebis arseboba-ganviTarebisoptimaluri pirobebis dacvisaTvisefeqtian saqmianobas.mTavari obieqtebi, risTvisac erovnuli uSiSroebissistemis formireba xdeba, arian: 1. pirovneba, misi uflebebida Tavisuflebebi; 2. sazogadoeba (eri), misi materialurida sulieri faseulobebi; 3. <strong>saxelmwifo</strong>, misi konstituciuriwyobileba, suvereniteti da teritoriuli mTlianoba.Tanamedrove midgomiT <strong>saxelmwifo</strong> aris teritoriamkafio sazRvrebiT da mosaxleobiT, romelic politikuradorganizebulia da pirobiTad Sedgeba sami subieqtisagan:pirovneba, sazogadoeba, xelisufleba. swored maTierToblioba aris <strong>saxelmwifo</strong> da ara mxolod xelisufleba(mTavroba).am sam subieqts Soris dabalansebuli urTierTobiTganisazRvreba <strong>saxelmwifo</strong>s stabiluroba. TiToeulisubieqtis uflebebi da urTierTmovaleobebi aRiwerebakonstituciasa da erovnuli usafrTxoebis strategiaSi,sadac mocemulia pirovnebis, sazogadoebisa da <strong>saxelmwifo</strong>sinteresebi da erTobliobaSi ewodeba erovnuliinteresebi.<strong>saxelmwifo</strong> interesebi: <strong>saxelmwifo</strong> interesebiwarmoadgens pirovnebis, sazogadoebis da xelisuflebis58


(mTavroba) interesTa gawonasworebul erTobliobas,romelic dafuZnebulia erovnul Rirebulebebze.pirovnebis interesebi:_ usafrTxoeba_ keTildReoba_ uflebebis da Tavisuflebebis realizebis pirobebisarsebobasazogadoebis interesebi:_ samoqalaqo Tanasworuflebianoba_ samoqalaqo Tanadgoma_ samoqalaqo Tanxmobaxelisuflebis interesebi:_ xelisuflebis iurisdiqciis Seuferxebeliganxorcieleba sakuTar teritoriaze_ marTvis mdgradoba_ qveynis SigniT Zalis gamoyenebaze monopoliaSesabamisad, <strong>saxelmwifo</strong> interesebi iqneba:_ suvereniteti da teritoriuli mTlianoba_ politikuri stabiluroba (saSinao, sagareo)_ ekonomikuri mdgradoba_ socialuri samarTlianoba da keTildReoba_ erovnuli Rirebulebebis SenarCuneba dasaerTaSoriso TanamegobrobisaTvis gacnoba.erovnuli uSiSroebis erTian sistemaSi moiazreba mravalikomponenti: პოლიტიკური უშიშროება (Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebriv-politikuriuSiSroeba, sagareo-politikuri uSiSroeba),ეკონომიკური უშიშროება (safinanso-sabiujeto uSiSroeba,sasursaTo uSiSroeba da sxv.), ენერგეტიკულიუშიშროება, სამხედრო უშიშროება, საინფორმაციოუშიშროება, საზოგადოებრივი უშიშროება, ეკოლოგიურიუშიშროება, საგანმანათლებლო და სამეცნიერო-ტექნიკურიუშიშროება,სოციალური უშიშროება, ტექნოლოგიურიუშიშროება, ადამიანის უფლებათა დაცვითი და მოქალაქეთა59


პირადი უშიშროება, ჯანდაცვითი უშიშროება, გენეტიკურიუშიშროება, დემოგრაფიული უშიშროება da sxv.politikur leqsikonSi pirvelad sityva erovnuliusafrTxoeba/uSiSroeba gamoyenebul iqna amerikis prezidentisT. ruzveltis mier 1904 wels kongresisadmi gake-Tebul mimarTvaSi, sadac man daasabuTa panamis arxis mierTebaerovnuli uSiSroebis interesebidan gamomdinare.erovnuli usafrTxoeba es aris damoukideblobis, suverenitetis,teritoriuli mTlianobis, politikuri institutebisada kulturuli TviTmyofadobis SenarCunebis uzrunvelyofa.<strong>saxelmwifo</strong> uSiSroebis sakuTar xedvebs ayalibebserovnuli usfarTxoebis koncefciaSi. erovnuliusafrTxoebis koncefcia es aris <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebisstrategiis Sesaxeb oficialurad miRebuli SexedulebebiserToblioba im mizniT rom arsebuli resusrebisda SesaZleblobis gaTvaliswinebiT uzrunvelyos pirovnebis,sazogadoebis da <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoeba politikuri,ekonomikuri, socialuri, samxedro, teqnologiuri,ekologiuri, sainformacio da sxva saxis sagareo dasaSinao safrTxeebisagan.<strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebis strategia qveyniskonstituciasTan erTad warmoadgens <strong>saxelmwifo</strong>sarsebobisa da ganviTarebisaTvis aucilebel ZiriTaddokuments. konstitucia gansazRvravs <strong>saxelmwifo</strong>s formas,mowyobas, marTvis sistemis agebulebasa da im ZiriTadRirebulebebs, risTvisac mowodebulia iarsebos<strong>saxelmwifo</strong>m.erovnuli usafrTxoebis strategia aris dokumenti,romelSic mocemulia is ZiriTadi saprogramo Tezisebi,romelTa cxovrebaSi gatareba, e.i. maTi sxvadasxva sferoSiprogramad qceva, uzrunvelyofs <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoarsebobasa da ganviTarebas.miuxedavad imisa, rom erovnuli usafrTxoebisstrategia Seicavs imgvar debulebebs, romelicpraqtikulad mudmivia <strong>saxelmwifo</strong>s arsebobis manZilze,masSi aisaxeba iseTi sakiTxebic, romelTa gadaWra60


<strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebisaTvis saWiroa drois mocemulmonakveTSi. sakiTxis mogvarebis Semdeg ki igi ixsneba dRiswesrigidan. ( magaliTad, dReisaTvis aqtualuriateritoriuli mTlianobis aRdgena da SenarCuneba. aRdgenisSemdeg darCeba mxolod SenarCuneba). nebismierisakanonmdeblo cvlileba, <strong>saxelmwifo</strong> ganviTarebisaTvisaucilebeli prioritetuli mimarTulebebis gansazRvra daqveynis sagareo politika mTlianad eyrdnoba erovnuliusafrTxoebis strategias.erovnuli usafrTxoebis strategia, rogorcdokumenti, unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs(principebs):_ erovnuli usafrTxoebis strategia, ise rogorc sxvanebismieri strategiuli dokumenti, emyareba imfilosofiur-meTodologiur safuZvlebs, romelicsazogadoebisTvisaa misaRebi._ mkafiod Camoyalibdes, Tu ra aris <strong>saxelmwifo</strong> da ragansazRvravs mis erovnulobas (TavisTavadobas)._ Camoyalibdes erovnuli Rirebulebebi, Tanac iseTisaxiT, rom SesaZlebeli iyos misi filosofiurikategoriebidan samarTlebriv sivrceSi gadmotana._ <strong>saxelmwifo</strong>s gansazRvreba moxdes or WrilSi –politikur-filosofiurSi da sistemur-funqciurSi.pirvelidan gamomdinare, xdeba <strong>saxelmwifo</strong>interesebis Camoyalibeba da Sesabamisi amocanebisgansazRvra. meoredan – Tu rogor da ra saSualebebiTsruldeba es amocanebi. e.i. iqmneba <strong>saxelmwifo</strong>s sistemurimodeli._ Camoyalibdes <strong>saxelmwifo</strong> funqciebis SesrulebisSefasebis kriteriumebi da konkretuli periodisTvisSeasabamisi indikatoruli maCveneblebi._ amis Semdgom ganisazRvros is garemoebebi, romlicxels uSlis an, SesaZloa, SeuSalos gansazRvrulimaCveneblebis miRwevas. e.i. muqarebi, safrTxeebi,gamowvevebi.61


_ dabolos, saprogramo Tezisebis saxiT Camoyalibdesrekomendaciebi, Tu rogor SeiZleba aviridoT an winaRvudgeT aRniSnul garemoebebs.politikuri realizmis koncefciis mixedviT, erovnuliusafrTxoeba saerTaSoriso urTierTobebis centraluricnebaa, radgan anarqiul saerTaSoriso sistemaSi <strong>saxelmwifo</strong>susafrTxoeba umaRles Rirebulebad iTvleba. <strong>saxelmwifo</strong>ki mosaxleobis usafrTxoebis mTavari da jarjerobiTSeucvleli garantia.erovnuli usafrTxoeba dakavSirebulia Rirebulebeb-Tan. igi is pirobaa, romlis meSveobiTac RirebulebaTa SenarCunebaxorcieldeba.erovnuli Rirebulebebi: RirebulebaTasistematizacias axdenen mravali niSnis mixedviT. maT Soris- zogadsakacobrio, erovnul, sulier, materialur,kulturul, ekonomikur, demokratiul, socialur,zneobriv, finansur, maradiul, zeerovnul, cvalebad,inteleqtualur, esTetur, fsevdo- da a.S.dasmuli amocanis Sesabamisad, mniSvnelovani xdebasxva parametrebis gamoyofa:drois – anu ramdenad mdgradia esa Tu is RirebulebadroSi.sivrciTi – ra sivrciTi ganfeniloba aqvs.xarisxobrivi – RirebulebaTa romel jgufs eZlevaupiratesoba. drois faqtoris mixedviT RirebulebebiSeiZleba daiyos:_ mudmivi anu maradiuli – droSi ucvleli an imdenadmcired cvalebadi, rom es cvlileba SeiZleba ar iqnasgaTvaliswinebuli;_ gardamavali – xangrZlivad arsebuli, magram mainccvalebadi, Tanac cvlileba xdeba mdored da aranaxtomiseburad;_ droebiTi da fsevdo-Rirebulebebi – romlebicxanmokle periodSi arseboben;62


aseve sam jgufad SeiZleba daiyos Rirebulebebi sivrciTifaqtoris mixedviTac:_ zogadsakacobrio_ sazogadoebrivi (sul cota erTi <strong>saxelmwifo</strong>smasStabiT mainc)_jgufur-individualurixarisxobrivi maxasiaTeblis mixedviT Rirebulebebi iyofa:_ sulieri_ inteleqtualur-SemoqmedebiTi_ materialuri.Tu ki movaxdenT ase dajgufebul RirebulebaTazeddebas, miviRebT Semdeg suraTs:drois faqtoris mixedviTsivrciTi faqtorismixedviTmaradiuli Rirebulebebizogadsakacobrioxarisxobrivi faqtorismixedviTsulieri:rwmenasicocxlesiyvaruliimedibednierebaTavisufleba da a.S.droebiTi da fsevdoRirebulebebisazogadoebrivigardamavali Rirebulebebiinteleqtualuri:kulturulipolitikurida a.S.jgufur individualurimaterialuri:ekonomikurifinansurida a.S.fsevdoreligiuri – seqtebifsevdokulturuli – moda;fsevdopolitikuri - revoluciebida sxva.ra Tqma unda, mocemuli dayofa pirobiTia, radganabstraqtuli kategoriebis mkveTr CarCoebSi CasmaSeuZlebelia. amasTan erTad, Tu davukvirdebiT, aRniSnulisqema “muSaobs” ara marto horizontalze, aramed63


garkveulwilad – diagonalzec, zogierT SemTxvevaSi kialbaT ufro misaRebi SeiZleba maTi (horizontalis dadiagonalis) urTierTqmedeba iyos.ra adgils daikavebs mocemul sqemaSi erovnuliRirebulebebi? eronuli Rirebulebebi aris kategoria,romelic zogadsakacobrio RirebulebebTan erTadiZleva <strong>saxelmwifo</strong>s identifikaciis saSualebassaerTaSoriso TanamegobrobaSi. Sesabamisad, isini undaarsebobdnen maradiul da gardamaval, zogadsakacobrio dasazogadoebriv, sulier da SemoqmedebiT RirebulebaTamijnaze.magaliTad, Tuki ena, zogadad, maradiuliRirebulebaa, rogorc komunikaciis, azris gamoxatvis dapirovnebis Camoyalibebis aucilebeli piroba, romelimekonkretuli ena SeiZleba, maradiul Rirebulebad mxolodkonkretuli sazogadoebisaTvis darCes.igive SeiZleba iTqvas suverenitetze, zogadad, igisakacobrio Rirebulebaa. magram amavdroulad <strong>saxelmwifo</strong>ssuvereniteti mTlianad mibmulia konkretul teritoriaze.mis gareSe arc saerTaSoriso aRiareba ar arsebobs.Tuki sulierebisken mimaval gzaze zogadsakacobriodiTvleba rwmenis Tavisufleba, romelime konkretulisarwmunoeba konkretuli sazogadoebis an civilizaciisarCevania.ase, rom nebismieri <strong>saxelmwifo</strong>saTvis erovnuliRirebuleba iqneba ena, mamuli (teritoria,suvereniteti), sarwmunoeba da am samebaze dafuZnebuliSemoqmedebiTi, kulturuli Tu sxva sazogadoebriviRirebulebebi.zogadsakacobrio Rirebulebebi, garkveulwilad esaacivilizaciaTa konvergenciis Sedegad aRmatebul xarisxSiayvanili erovnuli Rirebulebebi.amrigad, nebismieri erovnuli da demokratiuli<strong>saxelmwifo</strong>s winaSe dasmuli upirvelesi amocanebia:64


_ teritoriuli mTlianobis da suverenitetisuzrunvelyofa_ mdgradi ekonomikuri ganviTarebis da sazogadoebiskeTildReobis uzrunvelyofa_ usafrTxoebis uzrunvelyofa_ demokratiuli Rirebulebebis ganviTareba_ erovnuli Rirebulebebis SenarCunebazemoxsenebuli amocanebis Sesasruleblad ki<strong>saxelmwifo</strong>s, rogorc wesi, gaaCnia Sesabamisi sistemebi,stuqturebi, Sesabamisi institucionaluri mowyoba.erovnuli usafrTxoeba mravali komponentisgan Sedgeba:samxedro, politikuri, ekonomikuri, sazogadoebrivi,informaciuli, bunebrivi garemos dacvisa da sxv. ukanaskneliaTwleulis ganmavlobaSi gaizarda erovnuli usafrTxoebisarasamxedro komponentebis mniSvneloba.erovnuli usafrTxoeba gamoxatavs <strong>saxelmwifo</strong> politikismniSvnelovan mimarTulebebs da principebs. igiaris mTavari safuZveli erovnuli uSiSroebis uzrunvelyofissferoSi konkretuli programebis da saorganizaciodokumentebis SemuSavebisaTvis.ZiriTad principebs Seadgens:<strong>saxelmwifo</strong>s erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofismimarTulebiT ganxorcielebuli moqmedebebis drosqveynis konstituciis da kanonmdeblobis dacva;usafrTxoebis yvela saxis erTianoba, urTierTkavSirida balansireba, aseve sitauciis Sesabamisad usafrTxoebisaspeqtebis prioritetulobis cvlileba;erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofis politikuri,ekonomikuri, sainformacio RonisZiebebis prioritetuloba;arsebuli resursebs da SesaZleblobis gaTvaliswinebiTdasmuli amocanebis realuroba;iZulebiTi RonisZiebebis (maT Soriso samxedro Zalebisgamoyenebis) gatarebis pirobebSi saerTaSoriso samarTlisda qveynis sakanonmdeblo normebis dacva.65


amrigad, erovnuli usafrTxoeba aris sagareo da sa-Sinao safrTxebisagan pirovnebis, sazogadoebis da <strong>saxelmwifo</strong>ssasicocxlod mniSvnelovani interesebis dacva sasicocxlomoqmedebis sxvadasxva sferoSi, romelic uzrunvelyofsqveynebis mdgrad ganviTarebas. aqedan gamomdinare,igi aris naciis unari daikmayofilos is aucilebelisasicocxlo moTxovnilebebi, romelic saWiroa misiTviTdacvis, TviTwarmoebis da TviTsrulyofilebisaTvisdanakargis minimaluri riskebiT arsebuli mdgomareobissabazo faseulobebisa da RirebulebebisaTvis. saboloojamSi ki igi qmnis qveynis stabilurobis im xarisxs, romelicSeiZleba sakmaod didixans arsebobdes da unarianad,dinamiurad axdendes realurad arsebuli safrTxeebis dasaSiSroebisagan qveynis dacvas.Cven SemTxvevaSi erovnuli usafrTxoeba es upirvelsyovlisa aris qarTuli eris usafrTxoeba, aseve saqarTvelosteritoriaze mosaxle sxva erebisac. erovnuliusafrTxoebis ZiriTad saxeebs warmoadgnes: ekonomikuri,politikuri, socialuri, sasuliero, demografiuli,ekologiuri, radiaciuli, Tavdacvis, sainformacio,adaminiT vaWrobis, eTnikuri, inteleqtualuri, samedicino,sisxlis samarTlis, sakuTrebis, genetikuri, pirovnulida sxva saxis usafrTxoebebi. erovnuli usafrTxoebaZalzed seriozuli sakiTxia <strong>saxelmwifo</strong>saTvis da misimravalricxovani mosaxleobisaTvis.erovnuli uSiSroeba es aris <strong>saxelmwifo</strong>s daculobasaSinao da sagareo safrTxebisagan, garedan arasasurveligavlenisadmi mdgradoba, qveynis arsebobis iseTi sa-Sinao da sagareo pirobebis uzrunvelyofa, romelic Seqmnissazogadoebis da misi moqalaqeebis stabiluri progresisSesaZleblobis garantias.erovnuli uSiSroebis struqturaerovnuli uSiSroebis sistemaSi arsebobs sakuTarigansakuTrebuli faseulobebi da Rirebulebebi. maTi subordinacia(ierarqia) ganisazRvreba imis mixedviT Turogori kuTvnilebisaa es sistema regionul da saerTaSorisostruqturebTan mimarTebiT, da imiT, rom mis TiTe-66


ul elements sakuTar SinaarsSi aqvs misi prioritetebi.Tuki moqalaqisaTvis es aris misi ganuyofeli ufleba daTavisufleba, maSin sazogadoebisaTvis es aris materialurida sulieri Rirebulbebis dacva da ganviTareba,xolo <strong>saxelmwifo</strong>saTvis saSinao stabiluroba, erovnul<strong>saxelmwifo</strong>ebrivida teritoriuli mTlianoba. ufro meticerovnul uSiSroebaSi/usafrTxoebaSi gaerTianebuliayvela socialuri subieqtis umTavresi, sasicocxlodmniSvnelovani moTxovnilbebebi da interesebi.erovnuli uSiSroebis faqtorebi SeiZleba gaiyosor didi jgufad: samxedro da arasamxedro.samxedro jgufis faqtorebs miekuTvneba:qveynis SeiaraRebuli Zalebis mdgomareoba, erovnulixelmZRvanelobis gankargulebaSi Tanamedrove bir-Tvuli da Cveulebrivi SeiaraRebis arseboba, samobilizacio(adamianuri, materialuri, finansuri) SesaZleblobebi.samxedro moqmedebis SesaZlo Teatris mdgomareobasamxedro mokavSireebis arseboba (an ararseboba),monawileoba (an armonawileoba) samxedro-politikur kav-Sirebsa da sxva <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris da koaliciur dajgufebebSi.arasamxedro faqtorebis jgufSi SeiZleba davasaxeloT:qveynis bunebriv-ekonomikuri pirobebigeopolitikuri faqtorebi: teritoriis sidide daaTvisebadoba, <strong>saxelmwifo</strong>s sazrvrebis mdgomareoba daganfeniloba, gansazRvrul qveynebTan urTierTobebis xasiaTi.sakuTriv socialuri faqtorebi: mosaxleobiscxovrebis done, misi politikuri, kulturul-saganmanaTleblo,profesiuli, demografiuli, eTnikuri maxasiaTeblebi.<strong>saxelmwifo</strong>s sainformacio da <strong>saxelmwifo</strong> usafrTxoebismdgomareobaerovnuli uSiSroebis CamoTvlili da aseve sxvaobieqturi da subieqturi, samxedro da arasamxedro faq-67


torebi uzrunvelyofs qveynis usafrTxo ganviTarebas,romelic moqmedebs gansazRvrul kompleqsSi, erTian sistemaSi,romlebic ar cvlian da ar gamoricxaven erTmaneTs.Tanamedrove pirobebSi, roca jer kidev ar arismiRweuli ubirTvo, araZaladobrivi msoflio, samxedrofaqtorebi agrZeleben mniSvnelovani rolis TamaSss <strong>saxelmwifo</strong>smiswarfebaSi, rom uzrunvelyos misi usafrTxoeba.erovnuli usafrTxoeba moicavs:<strong>saxelmwifo</strong> usafrTxoebas. igi gulisxmobs <strong>saxelmwifo</strong>sdacvas sagareo da saSinao safrTxeebisagan;sazogadoebriv usafrTxoebas. igi gamoixateba pirovnebisda sazogadoebis dacvas, upiratesad sazogadoebrivixasiaTis saSinao safrTxebisagan.teqnogenuri usafrTxoeba. gulisxmobs teqnogenurixasiaTis safrTxeebisagan dacvas. kerZod, es aris mosaxleobis,teritoriis, obieqtebis daculobis mdgomareobateqnologiuri xasiaTis sagangebo situaciebis negatiuriSedegebisagan.ekologiuri usafrTxoeba. mokle gagebiT igi gulisxmobsstiquri ubedurebebsisagan dacvas. farTo gagebiTes aris iseTi mdgomareobis, procesebis da moqmedebebiserToblioba, romelic uzrunvelyofs ekologiurbalans garemomcvel samyaroSi da ar iwvevs sasicocxlodmniSvenlovan zarals, romelic SeiZleba Tan sdevdes adaminiszemoqmedebas bunebaze. es aseve aris procesi, romelicuzrunvelyofs pirovnebis, sazogadoebis, bunebis,<strong>saxelmwifo</strong>s da mTeli kacobriobis sasicocxlod mniSvnelovaniinteresebis daculobas realuri da potenciurisafrTxebisagan, romelic SeiZleba Seiqmnas garemomcvelbunebaze anTropogenuri da bunebrivi zemoqmedebebisSedegad. ekologiuri usafrTxoebis obieqts warmoadgensufleba, adamianis materialuri da sulieri moTxovnileba,bunebrivi resursebi da bunebrivi garemo anu sa-68


xelmwifos da sazogadoebis ganviTarebis materialurisafuZveli.ekonomikuri usafrTxoeba. mWidrod aris dakavSirebuli<strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebis mTlian sistemasTan. misicalke gamoyofa SeuZlebelia. warmoudgenelia, qveynis Zlierisamxedro usafrTxoebis arseboba araefeqturi da sustiekonomikis pirobebSi da piriqiT. funqciuri TvalsazrisiTekonomikuri usafrTxoeba aris <strong>saxelmwifo</strong>s erovnuli ekonomikisunari uzrunvelyos sazogadoebisa da qveynis socialur-ekonomikurida samxedro-politikuri stabiluroba,mosaxleobis ekonomikuri mdgomareobis mdgradoba Sida dagare safrTxeebis pirobebSi, resursebis efeqturi gamoyenebada ganawileba, aseve <strong>saxelmwifo</strong>s erovnuli prioritetebisdacva da realizeba. struqturuli TvalsazrisiT,ekonomikuri usafrTxoeba aris im pirobebisa da faqtorebiserToblioba, romlebic uzrunvelyofen erovnuli ekonomikisdamoukideblobas, stabilurobas da mudmivi ganaxlebisunars.energetikuli usafrTxoeba. energetikuli usafrTxoebawarmoadgens yvela qveynis erovnuli uSiSroebisumniSvnelovanes nawils. erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofaSierT-erTi mTavri amocana aris energetikuli politika.energetikuli usafrTxoeba es aris qveynis, misi moqalaqeebis,sazogadoebis, <strong>saxelmwifo</strong>s da ekonomikis saTbob-energetikulisaimedo uzrunvelyofis daculi mdgomareobanebismieri safrTxisagan. aRniSnuli safrtxeebi Sei-Zeba ganisazrvros rogorc sagareo geopolitikuri, makroekonomikuri,koniunturuli) faqtorebiT, aseve sakuTarimdgomareobiT da qveynis energetikuli seqtoris funqcionirebiT.sainformacio usafrTxoeba es aris informaciurigaremos dacvis mdgomareoba, xolo sakuTriv informaciisdacva warmoadgens moqmedebas, rom ar moxdes daculiinformaciis gaJonva, arasanqcirebuli da winaswar gu-69


luzraxi zemoqmedeba. e.i. es aris procesi romelic mimarTuliaam mdgomareobis miRwevaze.raime obieqtis sainformacio usafrTxoebis realizaciismizani aris mocemuli obieqtis sainformaciousafrTxoebis uzrunvelyofis sistemis (suus) Seqmna.suus Seqmnisa da efeqturi eqspluataciisaTvis aucilebelia:dasacavi informacis moTxovnilebis garkveva, romelicspecifikuria dacvis mocemuli obieqtisaTvis;erovnuli da saerTaSoriso kanonmdeblobis gaTvaliswinebismoTxovnileba;msgavsi suus SeqmnisaTvis SemuSavebuli praqtikis(standartebis, meTodologiis) gamoyeneba;im danayofebis gansazRvra, romlebic pasuxismgebelniarian suus mxardaWeraze da realizaciaze;suus gansaxorcielebel moTxovnilebebSi pasuxismgeblobissferoebis ganawileba danayofebs Soris;sainformacio usafrTxoebis riskebis marTvis bazazesaerTo mdgomareobis, teqnikuri da organizaciurimoTxovnilbebis gansazRvra, romelic Seadgens dacvisobieqtis sainformacio usafrtxoebis politikis nawils;sainformacio usafrTxoebis politikis moTxovnilbebisSesruleba, informaciis dacvis Sesabamisi programul-teqnikurimeTodebis da saSualbebis danergva;ganxorcieldes sainformacio usafrTxoebis menejmentissistema (sums);sums gamoyeneba rom moxdes efeqturi suus regularulikontroli. amave dros aucileblobis SemtxvevaSisuus da sums gadaxedva da koreqtivebis Setana.rogorc bolo etapidan vxedavT suus realizaciisprocesi uwyvetad da ciklurad (TiToeuli gadaxedvisSemdeg) ubrundeba pirvel etaps, danraceni ki xelmeoredmeordeba. ase rom suus ganicdis koreqtirebas informaciisdacvis sakuTari amocanebis efeqturi SesrulebisaTvisda pasuxobs mudmivad ganaxlebadi sainformaciossistemis axal motxovnilbebs.70


pirovnebis usafrTxoeba es aris adamianis urTier-TToba/damokidebuleba garemos obieqtebTan, romlisdrosac daugegmavi (moulodneli) cvlileba maT mdgomareobaSisruldeba sicocxlis, janmrTelobis da an qonebisdakargviT. garemo obieqtebTan urTierTobebis sxvadasxvaformebis dros pirdapiri da uku kavSirebis zemoqmedebisparametrebs aqvT mniSvnelobis gansazRvrulidiapazoni. Tumca, mosalodneli normebis an meore obieqtisam obieqtze (adamiani) aRelvebis gavlenis gamo, pirdapirikavSiris gavlenis gamoricxvis Sedegad gare samyarosobieqtis moZraobaSi, ukukavSiris gavlenis parametrebmaSeiZleba gadaaWarbos mniSvnelobas, romelic pasuxobsadaptaciis personalur zRvars anu aqvs iseTi formaromelic usafrTxoa adamianisaTvis, e.i. adamians uqmniscxovrebis eqstremaluri pirobebs.samxedro usafrTxoeba aris erovnuli usafrTxoebisuzrunvelyofis saerTo problemebis mniSvnelovaninawili, romelic gamomdinareobs qveynis geopolitikurimdebareobidan da msoflioSi arsebuli mdgomareobidan.samxedro usafrTxoeba es aris samxedro safrTxeebisagnpirovnebis, sazogadoebis da saxelwmifos dacva. iseTimdgoamreoba roca omis SesaZlebloba dayvanilia minimumade,romlis Sedegadac gamoricxulia samxedro Zalebisgamoyenebis motivebi, aseve im RonisZiebebis gatareba romelicgamoricxavs samxedro safrTxeebs. samxedro usafrTxoebasaqvs saSiano da sagreo aspeqtebi:sagareo aspeqtebi gamoxtavas garedan samxedro ZalisSekavebis an winaaRmdegobis gawevis unars;Sida aspeqtebi moicavs samxedro organizaciis SeqmnisgziT qveynis mosaxleobis da ekonomikis samobilizaciomzadebis ganxorcielebisaTvis samxedro safrTxeebiswinaswar gafrTxilebas <strong>saxelmwifo</strong>s, sazogadoebis da pirovnebismzaobis RonisZiebaTa Seqmnis da mxardaWerissistemas.saSiano usafrTxoeba es aris usafrTxoeba qveynisSigniT. saqarTveloSi arsebobs iseTi Sida safrtxebi rogoricaakorufcia, bandidzmi, xulignoba sxvadsxva for-71


mis, narkomania, prostitucia, Zarcva, mkveleoba, sxvadsxvasaxis samrtaldarRvevbi mosaxleobis mxridan. Cveulebrivmovlenad iqca masobrivi uwesrugoebi, arasanqcirebulidemonstraciebi da mitingebi.sagareo usafrTxoeba es aris usafrTxoebis iseTisaxe, romelic qveynas garedan emuqreba. is SeiZleba momdinareobdessxva qveynebis politikuri, ekonomikuri, socialurisituaciebidan. mTavari sagareo safrTxe SeiZlebaiyos mag., saerTaSoriso terorizmi. msoflioSi gamoCndamravali teroristuli jgufi, sxvadasxva seqtis, dasaxelebis,daniSnulebis, mimarTulebis da aRmsareblobis.erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofaerovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofa es ariskompleqsuri politikuri, ekonomikuri, socialuri, jandacvis,samxedro da samarTlebrivi RonisZibebi, romlebicmimarTulia naciis normaluri sicocxlisunarianobisuzrunvelsayofaT, SesaZlo safrTxebis aRkveTisaTvis.erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofa moicavs:<strong>saxelmwifo</strong> wyobis dacva;sazogadoebrivi wyobis dacva;teritoriuli mTlianobis da suverenitetis uzrunvelyofa;jansaRri naciis uzrunvelyofa;sazogadoebrivi wesrigis dacva;brZola damnaSaveobasTan;teqnogenuri usafrTxoebis uzrunvelyofa da stiqiuriubedurebebisagan dacva.erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofeli organoebiaris: armia, dazvervis da kontrdazvervis sdamsaxurebi,samarTaldamcavi organoebi, samedicno organoebi.patar <strong>saxelmwifo</strong> da usafrTxoebis Taviseburebebipatara <strong>saxelmwifo</strong>s cnebaTu SevadarebT XX saukunis dasawyisis da XXI saukunisdamdegis politikur ruqebs, gansxvaveba TvalSisacemis. ga-72


suli saukunis dasawyisSi dedamiwa ramdenime did imperiasSoris iyo danawilebuli , romlebic erTmaneTs ebrZodnen.axali koloniebis xelSi Casagdebad , xolo dRes planetazemravlad arsebobs imperiebis daSlis Sedegad warmoSobili<strong>saxelmwifo</strong>ebi. suverenul <strong>saxelmwifo</strong>Ta raodenoba or aseulsaRwevs.imperiebis nacvlad erovnul <strong>saxelmwifo</strong>Ta CamoyalibebaXX saukunis erT–erTi mTavari damaxasiaTebeli tendenciaiyo, Tumca saukunis bolos dasavleT evropaSi SesamCnevigaxda axali movlena – erovnul <strong>saxelmwifo</strong>Ta ekonomikurida politikuri integracia. miuxedavad amisa, danamdvilebiTSeiZleba iTqvas , erovnul <strong>saxelmwifo</strong>Ta arseboba daaxali erovnuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis Camoyalibeba Cveni droisdamaxasiaTebeli tendenciaa da darCeba aseTad TvalsawiermomavalSic.arsebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebi Tavisi teritoriebiT , mosaxleobisraodenobiT, ekonomikuri da samxedro teritoriiT ,mosaxleobis raodenobiT, ekonomikuri dasamxedro potencialiTerTmaneTisgan mniSvnelovnad gansxvavdebian. amdenad,Cndeba „didi“ da „patara“ <strong>saxelmwifo</strong>ebis cnebebi.saerTaSoriso konfliktebis dros maTi SesaZleblobanisakuTari interesebis, suverenitetisa da usafrTxoebisdasacavad mniSvnelovnad gansxvavdeba. termini „patara<strong>saxelmwifo</strong>“ sakmaod pirobiTi da SeferebiTia. saqarTveloarafriT ar Camouvardeba somxeTs an azerbaijans , magram patara<strong>saxelmwifo</strong>s warmoadgens ruseTis da TurqeTis mimarT.Tavis mxriv TurqeTi, romelic didi <strong>saxelmwifo</strong>a saqarTvelosmimarT, mniSvnelovnad Camouvardeba da arsebi-Tad patara <strong>saxelmwifo</strong>a ruseTis mimarT. maSasadame , „ patara“SeiZleba ewodos iseT <strong>saxelmwifo</strong>s , romlismniSvnelovnad<strong>saxelmwifo</strong>s.ZlierebaCCamouvardeba Tundac erT–erT mis mezobel73


patara <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebis problematurobapatara <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebis problematurobadakavSirebulia ZalTa uTanasworobasTan – rogor unda gaarTvasTavi patara <strong>saxelmwifo</strong>m im faqts , rom is fizikuradgacilebiT sustia Tavis potenciur mowinaaRmdegezean Tavdamsxmelze da SeZlos damoukideblobis SenarCuneba.Tanamedrove politikur mecnierebaSi mravali naSromiarsebobs, romlebic specialurad eZRvneba patara <strong>saxelmwifo</strong>ebisusafrTxoebis sakiTxebs.ZalTa uTanabroba da gansxvavebuli SesaZleblobanisakuTari politikis gatarebis saqmeSi specifiur problemebswarmoSobs patara <strong>saxelmwifo</strong>sa da mis mezobel did <strong>saxelmwifo</strong>surTierTobaSi.didi <strong>saxelmwifo</strong>s mmarTvel wreebSi SeiZleba SeimCneodesqedmaRluri damokidebuleba patara mezoblisadmi.did <strong>saxelmwifo</strong>s mravali saSualeba moepoveba. imisaTis, ra-Ta sakuTari neba Tavs moaxvios patara mezobels. SeiZlebaiTqvas , rom idealur SemTxvevaSi, didi <strong>saxelmwifo</strong>ebi miiswrafviangavlenisa da kontrolis miRwevas yvela mezobelpatara <strong>saxelmwifo</strong>ze. umTavresi argumenti amisaTvis arisdidi saxelwifosaTvis mezobeli qveynis strategiul mniSvnelobazemiTiTeba. magaliTad, patara <strong>saxelmwifo</strong>ze kontrolisdamyarebis gziT cdilobs upiratesobis mopovebasmetoqe did <strong>saxelmwifo</strong>sTan mimarTebaSi an miiswrafvis ardauSvas metoqe did <strong>saxelmwifo</strong>s kontrolis damyareba mocemulpatara <strong>saxelmwifo</strong>ze.patara da mezobel did <strong>saxelmwifo</strong>s Soris urTierTobabevradaa damokidebuli am ukanasknelSi arsebul politikurreJimze, gabatonebul politikur ideologiasa da missagareo politikis ZiriTad principebsa da mimarTulebebze.didi <strong>saxelmwifo</strong>s swrafva patara <strong>saxelmwifo</strong>ze kontrolisdasamyareblad SeiZleba Semoifarglos am ukanasknel-Tan kavSiris ZiebiT an aRebuli iqnas kursi mis saSinao uxeSCarevasa da pirdapir agresiaze.74


Tanamedrove civilizebuli saerTaSoriso urTierTobani,sadac unda gamoiricxos Zaladoba <strong>saxelmwifo</strong>Ta SorisurTierTobaSi, vrceldeba jer–jerobiT mxolod metadSezRudul arealze da samwuxarod sustad moqmedebs im regionSi,romelSic saqarTvelo mdebareobs.didi da patara <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTierTobaSiseriozul problemas warmoadgens undoblobis faqtori.warsulSi patara <strong>saxelmwifo</strong> SeiZleba sravalgzis yofiladidi <strong>saxelmwifo</strong>s agresiis obieqti an saerTod dabyrobiliiyo am ukanasknelis mier. es aCens SiSs mezobeli didi <strong>saxelmwifo</strong>smimarT–xom ar atarebs is kvlav agresiul zraxvebs,ramdenad SeiZleba misi ndoba usafrTxoebis sakiTxebSi daa.SmagaliTad saqarTvelos mezobel did <strong>saxelmwifo</strong>eb-Tan–ruseTTan da TurqeTTan urTierTobaSi undoblobisaTvisaqvs, SeiZlebaiTqvas, sakmarisze meti istoriuli gamocdileba.saqarTvelos mier damoukideblobis aRdgenis SemdegTurqeTis xelisuflebam saqarTvelos mimarT koreqtulipolitikiT kargad imuSava am undoblobis gasaqrobad,rasac , samwuxarod ver vityviT ruseTze.undobloba SeiZleba arsebobdes didi saxemlwifosmxridanac– warsulis agresia xom ar ubiZgebs patara <strong>saxelmwifo</strong>sdaukavSirdes mis metoqe did <strong>saxelmwifo</strong>s?undobloba iwvevs daZabulobis zrdas mezobel <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris urTierTobaSi. undoblobis aRmosafxvreladgadadgmuli nabijebi ormxrivi unda iyos, magram amaSigadamwyveti roli mainc did <strong>saxelmwifo</strong>s ekuTvnis.patara <strong>saxelmwifo</strong>s usafrTxoebis uzrunvelyofisgzebirogorc avRniSneT, usafrTxoebis uzrunvelyofa ZiriTadiproblemaa didi <strong>saxelmwifo</strong>s mosazRvre patara <strong>saxelmwifo</strong>saTis.am miznis misaRwevad SeiZleba ganxorcieldesgarkveuli RonisZiebani rogorc, saSinao, ise sagareopolitikaSi.75


pirveli gulisxmobs RonisZiebebs romlebic SeiZlebaganxorcieldes TviT patara <strong>saxelmwifo</strong>s SigniT. aqSeiZleba Tavis mxriv gamoiyos ori ZiriTadi gezi:– sakuTari samxedro Zlierebis zrda;– uaris Tqma sakuTar samxedro Zlierebis zrdaze mcirean Semcirebadi SeiaraReba;usafrTxoebis uzrunvelsayofad sagareo politikaSiSeiZleva aseve arCeuli iqnas romelime, ori ZiriTadi gezi:– mokavSiris Zieba;– miswrafeba miumxroblobisken, neitraliteti;saSinao da sagareo politikaSi am SesaZlo gzebis sxvadasxvagvariSexamebis Sedegad SeiZleba gamoiyos oTxi Ziri-Tadi strategiuli kursi, romelic SeiZleba airCios patara<strong>saxelmwifo</strong>m sakuTari usafrTxoebisaTvis:1. SeiaraRebis zrda, sakuTari Tavdacvisunarianobisganmtkiceba mokavSiris ZiebasTan erTad.2. sakuTari Tavdacvisunarianobis ganmtkicebisSexameba sagareo politikaSi miumxrobeloba–neitralitetiskursTan.3. SeiaraRebis dabali done Zlieri mokavSirisZiebasTan erTad.4. SeiaraRebis dabali done da miumxrobloba–neitraliteti.Tu romeli gzas daadgeba patara <strong>saxelmwifo</strong> sakuTariusadrTxoebis uzrunvelsayofad es damokidebuliarogorc subieqturi, ise obieqturi xasiaTis mraval faqtorze.didi mniSvneloba aqvs patara saxemwifos regionalurda geopolitikur mdgomareobas. patara<strong>saxelmwifo</strong>m undaicodes, aqvs Tu ara mas strateiuli mniSvneloba mezobelididi <strong>saxelmwifo</strong>sTvis. aq unda gaviTvaliswinoT erTi ram :patara <strong>saxelmwifo</strong>s strategiuli mniSvnelobis Sefasebabevradaa damokidebuli subieqtur faqtorze. SeiZleba iTqvas,rom patara <strong>saxelmwifo</strong>s strategiuli mniSvneloba ise-76


Tia, rogorc amas afasebs mezobeli didi <strong>saxelmwifo</strong>s mmar-Tveli wevrebi.mezobeli didi <strong>saxelmwifo</strong>s SesaZlo agresiuli moqmedebisSesaCereblad patara <strong>saxelmwifo</strong> daadgeba Tu araTavdacvis gzas, es damokidebulia agreTve misi teritoriisgeografiul da topografiul Taviseburebebzec. is SesaZloaxels uwyobs, anda piriqiT , naklebad mosaxerxebeliaTavdacvisaTvis. aerTod , unda iTqvas , rom patara <strong>saxelmwifo</strong>ebisumravlesobisaTvis , misi simciris gamo. mTeli teritoriafaqtobrivad safronto zonas warmoadgens.sakuTari SeiaraRebis zrda , Tavdacvis gasaZlierebladmimarTuli RonisZiebani, ra Tqma unda , arcerT Sem-TxvevaSi sakmarisi ar iqneba didi <strong>saxelmwifo</strong>s agresiis mosagerieblad,magram jer erTi , es saWiroa agresiis droebiTSesaCereblad, sanam daxmarebas miiRebdes Zlieri mokavSirisgan(Tuki yavs aseTi) da meorec, Tavdacvis mimarTulebiTgatarebuli RonisZiebani zrdian e.w „agresiis fass“.romlisgaTvaliswinebac garkveulwilad Semakaveblad moqmedebsagresorze.Tavdacvisunarianobis gaZliereba SeiaraRebis maRalidonis meSveobiT, rogorc wesi, sagareo politikis sferoSiuxamdeba Zlieri mokavSiris Ziebas, magram patara sxelmwifosSeiZleba airCios miumxrobeloba–neitralitetis politikac.miumxrobelobac saSualebiT patara <strong>saxelmwifo</strong>swarmatebis miRweva SeuZlebelia mxolod im SemTxvevaSi Tuar arsebobs didi <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan uSualod safrTxepatara <strong>saxelmwifo</strong>saTvis. SeiZleba iTqvas rom patara <strong>saxelmwifo</strong>smiumxroblobis politikaSi niadag igulisxmebarom aucileblobis SemTxvevaSi uzrunvelyofili iqnebaromelime didi <strong>saxelmwifo</strong>s mxardaWera. e.i momavali mokav-Sire „SeniRbulia“, magram mowodebisTanave is mova dasaxmareblad.amdenad, patara <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan Tavdacvis politikisarCeva dakavSirebulia upirveles yovlisa imasTan,yavs Tu ara mas mokavSire didi saxelifos saxiT.77


patara <strong>saxelmwifo</strong>s warmatebuli winaaRmdegonisfaqtorebiaxla ganvixiloT is faqtorebi, romlebic ganapirobebenpatara <strong>saxelmwifo</strong>s warmatebiT winaaRmdegobas didi <strong>saxelmwifo</strong>spolitikuri zewolisadmi da xels uwyoben agresiulimoqmedebis mogeriebas.daSoSminebis politikapatara <strong>saxelmwifo</strong>s politika uaRresad moqnili undaiyos, gamodiodes Zilis winaSe realizmis grZnobiT SeacadosgaiTvaliswinos Tu misi ra saxis moqmedeba iqneba sasurveliezobeli didi <strong>saxelmwifo</strong>saTvis, ramac SeiZleba xeliaaRebinos agresiul ganzraxvaze . mas unda SeeZlos rig sakiTxebSiSemrigeblobiTa da daTmobebiT mTavari SenarCuneba.patara <strong>saxelmwifo</strong>s liderebis politikuri profesionalizmismniSvnelovani Semadgeneli nawilia SeTanxmebis mo-Ziebis unari.daSoSminebis politika araefekturia im SemTxvevaSi,Tuki didi <strong>saxelmwifo</strong>s agresiuli zraxvebi pirdapir ar-Rvevs patara <strong>saxelmwifo</strong>s suverenitets an teritoriulmTlianobas, aseT dros daTmoba mxolod auaresebs winaaRmdegobisgawevis SesaZleblobas da wamaqezeblad moqmedebsagresiul mezobelze.„moraluri barieri“erT–erTi mniSvnelpovani faqtori , romelic ganapirobebspatara <strong>saxelmwifo</strong>s warmatebiT winaaRmdegobas didi<strong>saxelmwifo</strong>s politikuri zewolisadmi da xels uwyobsagresiuli moqmedebis mogeriebas, esaa agresoris winaSe arsebuligarkveuli „moraluri barieri“. agresia, miT umetespatara qveynis winaaRmdeg ganixileba rogorc usamarTlo ,dasagmobi aqti. did <strong>saxelmwifo</strong>ebs esaWiroeba Tavisi agresiulimoqmedebis gamarTleba da dasabuTeba rogorc saer-TaSoriso , ise sakuTari qveynis sazogadoebriobis TvalSi.didi <strong>saxelmwifo</strong>ebi, ukidures SemTxvevaSi sityviT mainccnoben saerTaSoriso arenaze civilizebuli urTier-Tobis aucileblobas, agresiis, Zalismieri moqmedebis dauS-78


veblobas, patara qveynismxarezea moraluri upiratesobiscnoba msoflio sazogadoebrivi azris mier. TviT mezobelididi <strong>saxelmwifo</strong>s SigniT SeiZleba aRmoCdnen Zalebi, romlebicmet–naklebi TanmimdevrobiT daicaven patara qveynisinteresebs da win aRudgebian sakuTari mTavrobis agresiulnabijebs.demokratiul <strong>saxelmwifo</strong>Si sazogadoebrivi azrismxardaWeris gareSe mTavrobas gauirdeba Tavisi poitikurixazis gatareba. agresori yovelTvis Seecdeba Tavisi moqmedebasamarTlianad warmoadginos. amisaTvis is mimarTavssxvadasxva zomebs. patara <strong>saxelmwifo</strong> mzad unda iyos da dauyovneblivgamoamJRavnos maTi namdvili xasiaTi. amdenadar dauSvas agresoris winaSe mdgari „moraluri barieris“gaqroba.didi <strong>saxelmwifo</strong>s siZneleebipatara <strong>saxelmwifo</strong>saTvis aseve xelsayreli iqneba nebismierisaxis siZneleebi mezobel did <strong>saxelmwifo</strong>Si, yvelaferi,rac gadaitans mis yuradebas sxva sakiTxebze da TavsSeakavebinebs patara <strong>saxelmwifo</strong>s winaaRmdeg mtruli moqmedebisgan.lavirebis politikapatara <strong>saxelmwifo</strong> sakuTari suverenitetis SenarCunebismizniT zogjer adgeba did <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris lavirebisgzas. lavireba patara <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan maSinaaufro aucilebeli, rodesac mas esazRvdreba ara erTi aramedori an meti <strong>saxelmwifo</strong>.mosazRvreobaSi igulisxmeba ara marto uSualo saz-Rvari or <strong>saxelmwifo</strong>s Soris , aramed didi <strong>saxelmwifo</strong>s geografiulisiaxlovec. magaliTad, saqarTvelis uSualosesazRvreba ruseTi da TurqeTi, magram aseve gasaTvaliswinebeliairanis da ukrainis siaxlovec. amasTan Tanamedrovemsoflio isea SekavSirebuli , rom geografiulad Sors mdebaredidi <strong>saxelmwifo</strong>ebic SeiZleba uaresad dainterese-79


ulnni iyvnen garkveul gerionSi mimdinare movlenebiT damtkivneulad Riqvan iq TavianTi interesebis Selaxva.did <strong>saxelmwifo</strong>Ta Soris metoqeobam SeiZleba SeqmnasiseTi viTareba, rodesac TiToeuli maTgani uars ityvis patara<strong>saxelmwifo</strong>s Tavis gavlenis qveS moqcevis cdebze , imissanacvlod , rom aseTi moqmedebebisagan Tavs Seikavebs meoredidi <strong>saxelmwifo</strong>c.bunebrivia lavirebas aqvs Tavisi sazRvrebi da moiTxovsviTarebis uaRresad zust awon– dawonvas. saWiroaswrafi reagireba saerTaSoriso arenaze ZalTa balansSimomxdar mxire cvlilebebzec ki, romelTacSeiZleba safrTxeSeuqmnan patara <strong>saxelmwifo</strong>s. jer–erTi, didi <strong>saxelmwifo</strong>ebiSeiZleba SeTanxmdnen patara <strong>saxelmwifo</strong>s interesebissazianod. meorec, Tu patara <strong>saxelmwifo</strong> lavirebisdros sworad ver gansazRvravs Tavis politikas, amis disi<strong>saxelmwifo</strong>s mxridan SeiZleba agresiuli moqmedeba gamoiwvios,rac ufro metia patara <strong>saxelmwifo</strong>s xelmZRNTa unarierTi mmxaris moTxovnebi daupirispiros meore mxaris moTxovnebsda amiT miaRwios daTmobas TiToeuli maTganisgan,miT ufro maRalia mocemuli qveynis Sansi win aRudges orivemxaris zewolas.lavireba did sxelmwifoebs Soris saukuneebis manZilzewarmoadgenda qarTul samefo –samTavroebisaTvis damoukideblobisSenarCunebisaTvis brZolis erT–erT ZiriTadsaSualebas. lavirebis politikaze uaris Tqmam da ruseTisimperiaze calmxrivma orientaciam arsebiTad ganapirobaqarTl–kaxeTis samefos katastrofa XXIII s. bolos da <strong>saxelmwifo</strong>ebrividamoukideblobis dakargva.„droze TamaSis“ taqtikapatara <strong>saxelmwifo</strong> zogjer mimarTavs droze TamaSistaqtikas–e.i mis xelmZRvanel wreebs moeTxovebaT imis unari,rom sxvadasxva saSualebebiT miaRwion erovnuli usafrTxoebisaTvissaziano moTxovnebis dayovneba–gadavadebas(SemdgomSi sruli neitralizaciis mizniT). magram aq „xelov-80


neba“ swored imaSi mdgomareobs, rom ar Seiqmnas manipulaciisan gaWianurebis STabeWdileba.patara mezoblebis SekavSorebadidi <strong>saxelmwifo</strong>s mezoblad SeiZleba mdebareobdesramdenime erTmaneTis mosazRvre, patara <strong>saxelmwifo</strong>. TumcamaTSoris urTierTobaze mniSvnelovan gavlenas axdensdidi mezoblis siaxlove.mezobel patara <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris SeiZleba arsebobdesdaZabuloba , konfliktebi, interesTa dapirispireba. aseTi viTareba amcirebs TiToeuli maTganis Sanss daicvassakuTari suvereniteti did <strong>saxelmwifo</strong>sTan urTierTobaSi.am ukanasknels kargi swababi eZleva maT saSinao saqmeebSi CarevisaTvis,SesaZlebloba aqvs gamovides „momrigebeli Suamavalis“da „wesrigis damamyareblis“ rolSi.istoriul gamocdilebaas Tu gaviTvaliswinebT, aucilebeliaam <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris keTilmezobluri urTier-Tobis arseboba, imisaTvis rom maT SeZlon TavianTi damoukideblobisacva. patara <strong>saxelmwifo</strong>ebis SekavSireba da Se-Tanxmebuli moqmedeba sakuTari interesebis dasacavadzrdis maTi warmatebis Sanss did <strong>saxelmwifo</strong>sTan dapirispirebaSi.amave dros unda aRiniSnos, rom did<strong>saxelmwifo</strong>sTandapirispirebisas patara <strong>saxelmwifo</strong>, rogorc wesi , eZebssxva did <strong>saxelmwifo</strong>sTan dakavSirebas. patara <strong>saxelmwifo</strong>saseTi moqmedeba savsebiT gasagebia, radganac , misi mmarTveliwreebi safuZvlianad miiCneven, rom saWiroebis SemTxvevaSimokavSire didi <strong>saxelmwifo</strong>s daxmareba ufro qmedebiTiiqneba, vidre mezobeli patara <strong>saxelmwifo</strong>si.miuxedavas zemoTaRniSnuli kanonzomierebisa, didimokavSiris ZiebasTan erTad araviTar SemTxvevaSi ar undaiqonas daviwyebuli mezoobel patara <strong>saxelmwifo</strong>sTan ur-TierToa, rogorc sakuTari usafrTxoebis uzruinvelyofiserT–erTi umniSvnelovanesi faqtori.81


leqcia 4saerTaSoriso usafrTxoebis evropuliregionaluri sistemasaerTaSoriso uSiSorebis Tanamedrove koncefcia gulisxmobsiseTi saerTaSoriso samarTlebrivi wesrigis sistemisganviTarebas, romelic gaaerTienebs erovnuli usafrTxoebisamocanebs globaluri da regionaluri uSiSroebismiznebTan da romelic gaiTvaliswinebs urTierTdamokidebulebiszrdas Tanamedrove msoflioSi.saerTaSoriso uSiSroebis, iseve rogorc gaeros interesebSiSedis Seiqmnas axali da myari regionaluri uSiSroebissistemebi. am sistemebis farglebSi gaTvaliswinebulia:samxedro dapirispirebis Sesusteba, sxvis teritoriebzesamxedro bazebis TandaTanobiTi likvidacia da saqmianobisSezRudva, strategiul birTvul SeiaraRebis didi nawilzesamxedro morigeobis moxsna, saraketo da sahaero TavdasxmebisSesaxeb gafrTxilebis saimedo saerTaSoriso (globaluri,regionaluri) sistemebis Seqmna, mSvidobismoyvarul<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris strategiuli da samxedro-teqnikuriinformaciis urTierTgacvlis organizacia.saerTaSoriso usafrTxoebis regionuli problemebisul ufro metad aisaxebian regionuli usafrTxoebis kompleqsebSi,magram maTi gamovlineba sxvadasxva regionebSigansxvavebulia. regionul procesebze gavlenas axdens wamyvani<strong>saxelmwifo</strong>ebis mier garedan provocirebuli politika,magram ama Tu im regionSi gansakuTrebuli mniSvnelobamainc aqvs lokalur problemebs, romlebic ZiriTadad damaxasiaTebeliakonkretuli regionisaTvis.regionuli usafrTxoeba aris saerTaSoriso usafrTxoebisSemadgeneli nawili, romelic asaxavs saerTaSori-82


so urTierTobaTa mdgomareobas msoflios konkretul regionSi,romelic Tavisufalia samxedro muqarebis, ekonomikurida sxva safrTxeebisagan. agreTve daculia im gare Carevebisagan,romlebic dakavSirebulni iqnebian zianis miyenebis,regionis <strong>saxelmwifo</strong>ebis suverenitetisa da damoukideblobisxelyofasTan.marTalia saerTaSoriso usafrTxoebasa da regionalurusafrTxoebas aqvT saerTo niSnebi, magram am ukanasknelsgamovlenis Tavisi formebic aqvs, rac konkretuliregionis TaviseburebebTan, maTSi ZalTa balanisi konfiguraciasTan,maT istoriul, kulturul, religiur tradiciebTanda a.S. aris dakavSirebuli.saerTod, regionuli uSiSroeba, SedarebiT axali fenomeniaromlis intensiuri Seswavla bipolarizmis daSlamufro daaCqara, radgan saerTaSoriso sistemaSi regionebiaqtiurad CaerTo da dResdReobiT maTi roli umniSvnelovanesia.cnobilma mecnierma, bari buzanma regionuli usafrTxoebaanarqiul saerTaSoriso sistemaSi aucilebel faqtoradmiiCnia. regioni unda ganvixiloT ara rogorc <strong>saxelmwifo</strong>ebisricxobrivi raodenoba, aramed, rogorc gansaz-Rvrul <strong>saxelmwifo</strong>Ta sistema, romlebic erTmaneTTan dakavSirebulniarian geografiuli siaxloviT da uSiSroebissaerTo interesebiT. regionuli usafrTxoebis aRsaniSnavadbuzans Semoaqvs termini „usafrTxoebis kompleqsi“. es ukanaskneliganixileba, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>Ta jgufi, romel-Ta saerTo Zireuli usafrTxoebis interesebi imdenad mWidrodaris erTmaneTTan dakavSirebuli, rom maTi erovnuliusafrTxoebis sakiTxebi danarCenisagan mowyvetilad vergadawydeba. b. buzanis azriT, <strong>saxelmwifo</strong>Ta umravlesobasagareo politikis warmarTvisas, upirveles yovlisa, regionulkonteqsts iTvaliswinebs, anu <strong>saxelmwifo</strong>Ta usafrTxoebisproblematikaSi regionuli sakiTxebi dominirebs.Tumca usafrTxoebis kompleqsis mniSvnelovan Semadgenel83


nawils SeiZleba regionis mezobeli didi <strong>saxelmwifo</strong>ebi anze<strong>saxelmwifo</strong>ebic warmoadgendes.usafrTxoebis kompleqsis cneba saerTaSoriso urTierTobebisanalizis doneebs Soris analizis regionuli donisdamkvidrebis mcdelobaa. roca saubaria kompleqsurusafrTxoebaze, unda gaviTvaliswinoT Tu ra gavlena moaxdinageografiulma mdebareobam <strong>saxelmwifo</strong>Ta urTierTobaSi,keTilmezoblobasa Tu mtrobaSi. msoflioSi bevri regionia,romelTa usafrTxoeba sakmaod Zlieradaa damokidebulimezobel qveynebze, maT megobrul ganwyobilebaze,mtrobaze Tu konkurenciaze.regionaluri usafrTxoebis sistemaregionaluri uSiSroeba saerTaSoriso uSiSroebisSemadgeneli nawilia, romelic moicavs gansazRvruli regionissazRvrebSi arsebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis SeTanxmebuliRonisZiebebis kompleqss usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvis.Tanamedrove cxovrebaSi ufro da ufro matulobs regionebis,rogorc saerTaSoriso, politikuri, ekonomikuri dasocialuri cxovrebis damoukidebeli subieqtis roli.regionaluri usafrTxoeba es aris gansazRvruli regionissocialur-teritoriul gaerTianebebs Soris da SigniTurTierTobebis iseTi mdgomareoba, romlis drosac uzrunvelyofiliamasTan dakavSirebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis, xalxebis,moqalaqeebis, sazogadoebrivi institutebis da jgufebissasicocxlod mniSvnelovani interesebis, saimedo arsebobisda stabiluri ganviTarebis daculoba.regioni laTinuri sityvaa da iTargmneba, rogorc mxare,olqi, qveyana da marTlac masSi SeiZleba gavaerTianoT,rogorc patara geografiuli erTeuli an administraciulidanayofi, ise mTlianad geografiuli kontinentic ki. rogorcyvela socialuri da politikuri warmonaqmni, regionicdainteresebulia da iRwvis keTildReobisaTvis, stabilurobisaTvisda ganviTarebisaTvis. yvelaferi amis garantiki usafrTxoebaa. regionuli usafrTxoebis problemebi,84


didi xania moeqca mecnierTa interesebis sferoSi, magramproblemaTa damuSaveba ver xerxdeba. sakmaod moarulia cnebebi–globaluri da regionaluri usafrTxoeba, regionalurida subregionaluri integracia; regionaluri integraciuliorganizaciebi da a.S.ekonomikuri TvalsazrisiT, regionebi iyofa teqnologiurispecializaciebis, erTn sul mosaxleze xvedriTiwilisa da meurneobis ganviTarebis mixedviT. politikuridayofiT isini suberovnul an zeerovnul gaerTianebadjgufdebian, an saerTod imyofebian politikur an administraciulizolaciaSi.regionaluri uSiSroeba xorcieldeba sxvadasxva doneze:qveynebis calkeuli teritoriul-administraciulierTeulebis farglebSi; <strong>saxelmwifo</strong>ebis mezobeli ramdenimeregionis mimarTebaSi; garkveul geografiul zonaSi Semavaliqveynebis jgufis masStabSi. nebismier doneze iqmnebaerovnuli da saerTaSoriso uSiSroebis urTierTkavSiri,romelic moicavs ekonomikur, politikur, ekologiur, samxedroda uSiSroebis sxva saxeebis elementebs.gaeros wesdebis da sxva dokumenetebis Sesabamisi moTxovnebidangamomdinare regionaluri uSiSroebis sferoSiSedis: davebis mSvidobiani mowesrigeba, regioanluri sistemiswevrebs Soris konfliqtebis acileba; koleqtiuri RonisZiebebisorganizacia agresiis da mSvidobis safrTxeebisaRkveTisaTvis; preveciuli diplomatia, mSvidobis mxarda-Wera, ganmtkiceba da SenarCuneba postkonfliqtur period-Si. aseTi SeTanxmebebi, organizacia da struqtura qmnisuSiSroebis regionalur sistemas.regionaluri uSiSroebis sistema es aris <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisiurTierTobebis da organizaciis, samxedrodiplomatiuri,ekonomikuri, samxedro da sazogadoebriviRonisZiebebis da Zalisxmevis urTierTdakaSirebuli kompleqsi,romelic uzrunveyofs <strong>saxelmwifo</strong>ebis da xalxebis85


koleqtiur usafrTxoebas.anu regionaluri uSiSroebissistema RonisZiebebis da urTierTobebis is kompleqsia,romelic usafrTxoebas uzrunvelyofs regionalur doneze.regionaluri uSiSroebis sistema SezRudul xasiaTsatarebs, maTi Camoyalibeba xdeba konkretuli mdgomareobisgaTvaliswinebiT, romelic SeiZleba Seiqmnas ama Tu imregionSi. bevrad ufro ganviTarebuli forma miiRo evropulmausafrTxoebam, romelic birTvic XXI s-is dasawyisSiaris iseTi organizacia , rogoricaa evrokavSiri, euTo danato.swored regionuli usafrTxoebis aucileblobam gaaerTianaevropis sxvadasxva socialur jgufebi, <strong>saxelmwifo</strong>ebi,erebi, erovnebebi, eTnikuri da kulturuli erTeulebi,romlebic uzrunvelyofen evropis regionis stabilurobas,ganviTarebas, keTildReobas da Sesabamisad, yalibdeba regionuliTviTSegnebis procesi. es ki Tavis mxriv politikurikulturis Camoyalibebasa da ganviTarebas uwyobs xels.gansxvaveben regionSi usafrTxoebas da regionis usafrTxoebas.garkveuli teritoriis mosaxleobis usafrTxoebasamyarebs da aZlierebs masze ganlagebuli qveynis suvereniteti(esaa regionuli usafrTxoeba), magram xdeba isec,rom regionul kompleqss gamoeyofa garkveuli nawili, romelicTavad cdilobs, gansazRvros sakuTari momavali bedida ganviTareba (es regionSi usafrTxoebaa). pirvel modelsemxrobian Cveulebriv globalistebi, federalistebi, regionalistebi,meores ki–separatistebi da izolacionistebi.praqtikaSi ZiriTadad gavrcelebulia regionaluriusafrTxoebis koleqtiuri sistemis tipi. saerTod koleqtiuriusafrTxoeba SeiZleba iyos regionaluri da saerTa-Soriso. saerTaSorisos SemTxvevaSi igi mSvidobisa dausafrTxoebis universaluri sistemis modelia, romelicsaerTaSoriso urTierTobebis Tvisebriv Secvlas iTvaliswinebs.igi yvelaze kargad Seswavlili fenomenia saerTaSo-86


iso urTierTobaTa mecnierebaSi. es aris <strong>saxelmwifo</strong>Ta TanamSromlobissistema, rodesac erT–erTi monawilis winaaRmdegmimarTuli agresia aRiqmeba sistemis yvela monawiliswinaaRmdeg mimarTul agresiad. hans morgenTausTvis koleqtiuriusafrTxoeba idealur saSualebas warmoadgens. igiara marto efeqturad umklavdeba agresias, aramed xels uwyobssaerTaSoriso TanamSromlobis ganviTarebas da ndobisganmtkicebas da amiT agresiis warmoSobis albaTobas amcirebs.xolo henri kisinjerisaTvis koleqtiuri usafrTxoebaiseT samxedro politikas sTavazobs yvela mokavSires,romelic daculobis garkveul xarisxs aniWebs imisgan, rasacmxareebi safrTxed CaTvlian.koleqtiuri usafrTxoebis maxasiaTebelia universaluroba,sanqciis gamoyeneba aucileblobis SemTxvevaSi damxareebs Soris uTanxmoebis ar arseboba agresiis gagebaSida masze dauyovnebeli reagireba.koleqtiuri usafrTxoebis doqtrinis mixedviT, usafrTxoebisdilemis gadalaxva da omis Tavidan acileba <strong>saxelmwifo</strong>ebsara ZalTa wonasworobis, aramed saerTaSorisoinstitutebis erTobliobis SeqmniT ZaluZT. am institutebismeSveobiT <strong>saxelmwifo</strong>ebs SeuZliaT erTobliv qmedebebsmimarTon im qveynebis winaaRmdeg, romlebic sxvebis damoukideblobasada teritoriul mTlianobas emuqrebian.koleqtiuri usafrTxoebis arsi gamoixateba deviziT„erTi yvelasaTvis, yvela erTisaTvis“. koleqtiuri usafrTxoebisdoqtrinis safuZvelze XX s–is pirvel naxevarSiaSS–is prezident vilsonis iniciativiT Seiqmna universalurisaerTaSoriso organizacia – erTa liga, romelmac saerTaSorisomSvidobisa da usafrTxoebis damyareba ver SeZloda Tavidan ver airida meore msoflio omi. erTa ligisSeqmnis mizani iyo koleqtiuri, mudmivi da universaluriRonisZiebebiT agresori qveynebis dasja, rac agresoris da-Sinebasa da wesrigis aRdgenas iTvaliswinebda. manjuriisa(1931) da abisinis (1935) krizisebma erTa ligis avtoritetisafuZvlianad Searyia.87


koleqtiuri usafrTxoebis sistemis Seqmnis meoremcdeloba iyo gaerTianebuli erebis organizaciis Camoyalibeba(gaeros) 1945 wels. magram rigi mizezebis gamo (maTSoris, gaeros uSiSroebis sabWos mudmivi wevrebisaTvis vetosuflebis miniWebis mizeziT) am sistemis Seqmna ver moxerxda.dRemde saerTaSoriso urTierTobebis TeoretikosebiskamaTis sagania is, Tu ra gaxda koleqtiuri usafrTxoebisuniversaluri sistemis Seqmnis ganuxorcieleblobismizezi globaluri masStabiT – ideis Teoriuli naklovanebebiTu konkretuli istoriuli mcdelobebis xarvezebi.marTalia globaluri masStabiT koleqtiuri uSisroebissistemis Seqmna dRemde ver moxerxda, samagierod saer-TaSoriso uSiSroebis sistemaSi usafrTxoebisa regionulisistemis Seqmna praqtikiT dadasturebuli faqtia. msgavssistemebs udidesi mniSvneloba eniWeba msoflio usafrTxoebisuzrunvelyofis saqmeSi. amis magaliTia Tundac Crdilo–atlantikurikavSiris, natos, euTosa da Semdgom evrokavSirisSeqmnac, romlebic usafrTxoebis regionaluri sistemebisSeqmnis aucileblobiT iyo ganpirobebuli.regionul usafrTxoebas saerTo niSnebi gaaCnia saer-TaSoriso usafrTxoebasTan da imavdroulad gansxvavdebagamovlenis formebis simravliT, romlebic iTvaliswinebenTanamedrove msoflios konkretuli regionebis Taviseburebebs,maT ZalTa balanss, maT kulturul, istoriul da religiurTaviseburebebs da a.S. is gansxvavdeba:Cunebis procesi SeiZleba uzrunvelyofili iqnas, rogorc- pirveli imiT, rom regionuli usafrTxoebis Senar-specialurad amisTvis Seqmnili organizaciebis mier (ker-Zod, evropaSi - euTo), aseve ufro universaluri xasiaTis<strong>saxelmwifo</strong>Ta gaerTianebis meSveobiT (amerikul <strong>saxelmwifo</strong>TagaerTianeba (aso), afrikis kavSiri (ak) da sxva). magali-Tad: euTom Tavis ZiriTad miznebad gamoacxada urTierTobebisgaumjobesebisaTvis xelis Sewyoba, agreTve pirobebisSeqmna xangrZlivi mSvidobis uzrunvelyofisaTvis; saerTa-88


Soriso daZabulobis Senelebis mxardaWera, evropuli usafrTxoebisganuyoflobis, agreTve <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris TanamSromlobisganviTarebaSi urTierTdainteresebulobisaRiareba; evropasa da mTel msoflioSi mSvidobisa da usafrTxoebismWidrod dakavSirebulobis aRiareba.SedarebiT ufro universaluri organizaciebis saqmianobaSicregionuli usafrTxoebis problemebs aseve uWiravTerT-erTi centraluri adgili, isini mWidrod arianurTierTdakavSirebuli regionuli ganviTarebis sxva pirvelixarisxis miznebTan. kerZos, aso Tavis amocanad Tvlis„mSvidobisa da usafrTxoebis ganmtkicebas amerikis kontinentze,ak ki - suverenitetis, teritoriuli mTlianobisada damoukideblobaze ganuyreli uflebis pativiscemas.- meore, msoflios sxvadasxva regionSi usafrTxoebisuzrunvelyofaSi gansxvavebas warmoadgens didi <strong>saxelmwifo</strong>ebisCarTvis araerTgvarovani xarisxi. istoria aCvenebs,rom Seiararebuli konfliqtebis SesaZlebloba qveynebs Sorisukuproporciulia maT Soris manZilisa, ramac asaxva povaformulaSi „muqarebi yvelaze iolad Zleven mokle manZilebs“.globalizaciam da samecniero-teqnikurma revoluciamarsebiTad Seamcires am debulebis mniSvneloba, magram aruaryo mTlianad. momijnave raionebSi SeiaraRebuli konfliqtebian maTi safrTxebi saxelwifoebis SeSfoTebis mizezixdeba da maTi mxridan ufro aqtiur reaqcias saWiroeben.civi omis dros ori ze<strong>saxelmwifo</strong>s Careva an yofnamsoflios ama Tu im regionSi zRudavda iq moqmedi pirebisdamoukideblobas. axal safrTxeebisadmi dapirispirebis gamoregionis saqmeebSi didi <strong>saxelmwifo</strong>ebis Carevis an maTSimonawileobis dRevandeli sistema jer kidev ar aris adrindeliintesivobis toli. amitom msoflio politikis mravalimoqmedi subieqti regionebSi ufro avtonomiurad iqceva,rac procesebs sxvadasxva regionSi naklebad unificirebulxasiaTs sZens.89


globalur masStabSi saerTaSoriso uasafrTxoebisproblemebis „vertikaluri“ ganzomilebis analizTan erTad,(ZiriTadi safrTxeebi, maTdami dapirispirebeba, CveulebriviSeiaraRebis adgili, iaraRi, masobrivi ganadgurebis iara-Ri da a.S.) ar unda darCes mxedvelobis miRma misi „horizontaluri“ganzomilebac (konkretul regionSi mimdinareprocesebis Tavisebureba). „mcire masStabis rukebis“ Seswavlasunda daematosufro dawvrilebiT „msxvilmasStabianrukebTan“ muSaobac.samxedro-politikuri urTierTobebis TvalsazrisTregionSi igulisxmeba <strong>saxelmwifo</strong>Ta jgufi, romelebic dainteresebulniarian mWidro urTierTobebiT usafrTxoebissferoSi. Sesabamisad ar SeiZleba maTi erovnuli usafrTxoebebiganixilebodes erTmaneTisagan gancalkevebiT.Tanamedrove etapze mezobeli <strong>saxelmwifo</strong>ebis jgufisteritoriaze (regionSi) moqmed aqtorebs - <strong>saxelmwifo</strong>ebis,aseve ematebian ara<strong>saxelmwifo</strong> aqtiorebi, romelTa qcevaarsebiT gavlenas axdens am jgufis usafrTxoebaze. usafrTxoebisTvalsazrisiT regionebis geografia CveulebrivademTxveva myari saerTaSoriso politikuri regionebisgeografias, romlebic Seadgenen politikuri da ekonomikuriurTierTqmedebis erTianobas da romlebic gaerTianebuliasaerTo struqturiT da maTSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebisda ara<strong>saxelmwifo</strong> pirebis qcevis logikiT.civi omis dasrulebis Semdeg regionebis tradiciulikonfiguracia ramdenadme Seicvala. magaliTad, maxlobeliaRmosavleTis da Sua aRmosavleTis regionebSi, romlebicadre calcalke moizareboda, dRes ukve usafrTxoebis sferoSiprocesebis erTianobiT gaaerTianes didi Sua aRmosavleTisan maxlobeli da Sua aRmosavleTis erTian regionSi.analogiuri procesebi dResac SeiniSneba azia-wynari okeanisregionSic. zogierTi qveyana Znelia miakuTvno konkretuladromelime regions. magaliTad, TurqeTi dRes metnaklebidoziT ganicdis usafrTxoebis im procesebis gavlenas,90


omelTac adgili aqvs evropul, „did aRmosavlur“ da CrdiloeT-atlantikurregionebSi. analogiur mdgomarebaSiabirma, avRaneTi. msgavsi qveynebis regionuli mniSvnelobaglobaluri usafrTxoebis procesebSi izrdeba.paralelurad xdeba regionebis mniSvnelobis gadanawilebasaerTaSoriso usafrTxoebis globalur kompleqsSimaTi „safrTxis Semcvelobis“ TvalsazrisiT. evropa, romelicsaukuneTa manZilze iyo msoflio konfliqturobis mTavariwyaro da Teatri, xdebaa msoflios erT-erT yvelazestabiluri regioni. dRes konfliqturobis epicentri sulufro metad gadadis axlo da Sua aRmosavleTis regionSi,sadac yvelaze energiulad da koncentrirebuli xasiaTiTmaterializdebian dReisTvis yvelaze aqtualuri saerTaSorisouSiSroebis safrTxeebi - terorizmi, mgi-s gavrceleba,Sida SeiaraRebuli konfliqtebi. Sesabamisad tardeba saer-TaSoriso Carevebis yvelaze masStaburi operaciebi.axal maxasiaTeblebs iZenen usafrTxoebis sferos procesebiazia-wynari okeanis regionSi. samxreT aziaSi viTarebaicvleba indoeTis da pakistanis mier birTvuli iaraRisSeZenisa da aSS-s nabijebis gamo, romlebic man gadadga indoeTTanufro mWidro urTierTobebis damyarebisTvis. Crdilo-aRmosavleTaziaSi axal mniSvnelobas iZenen tradiciulimtkivneuli wertilebi - CrdiloeT korea da taivani. samxreT-aRmosavleTaziaSi, rogorc azia-wynari okeanis sxvaregionebSi, izrdeba gaurkvevloba iaponiis momavali samxedro-politikurikursis gamo, agreTve im rolis gamo, romelsacSeecdebian da iTamaSeben aSS-Si cvlad „strategiulsituaciaSi“. azia-wynari okeanis potenciuri „muqaris Semcveloba“ufro xangrZliv perspeqtivaSi, CineTis potencialuriZlierebis zrdisa da gansakuTrebiT imis gamo, rom aqar aris usafrTxoebis koleqtiuri mxardaWeris infrastruqtura,mniSvnelovani rCeba.maRali dinamikiTa da dausruleblobiT gamoirCeva regionuliusafrTxoebis axali xarisxis formirebis procesi91


egionSi, romelic aRiniSneba, rogorc „postsabWouri sivrce“an meore ganmazogadebeli gansazRvra „dsT-s qveynebi“.Tumca es terminebi sul ufro naklebad asaxavs aq mimdinareprocesebs. dRes es regioni ganixileba ruseTis da misi „axlosazRvargareTis“ politikuri analizis rakursSi. radganruseTis politika samxedro-politikuri usafrTxoebis sakiTxebSiglobalur masStabSi da am „axlo sazRvargareTTan“mimarTebiT adrindeliviT aris sistemis Semqmneli wamyvanifaqtori regionSi.am regionSi samxedro-politikur sferoSi Cndeba axali,xSirad sxvadasxva veqtoruli tendenciebi, midis rigiaxali damoukidebeli <strong>saxelmwifo</strong>ebis da maTi subregionulijgufebis samxedro-politikuri interesebis axali TviTidentifikaciisprocesebi, izrdeba regionis gare <strong>saxelmwifo</strong>Tagavlena.xSirad am regionis aRsaniSnavad gamoiyeneba termini„evraziuli“, magram evropul da azia-wynari okeanis regionebTanmisi gamijvna problemuria. miT ufro rom ar aris gamoricxuliregionis zogierTi qveyana Seerwyas mezobeliregionebis usafrTxoebis sistemebs (mag. nato).civi omis dasrulebis Semdeg, saerTaSoriso politikada urTierTobebi warimarTa usafrTxoebis kompleqsebisada usafrTxo garemos Camoyalibebis gzebis ZiebiT. saerTa-Soriso arenis mTavari moqmedi zona ki evraziis kontinentiaRmoCnda, sadac z. bJezinskis TqmiT unda ganxorcielebuliyo„transevraziuli usafrTxoebis sistema“. is aRniSnavs,rom „evrazia–msoflio Zlierebis centria. msoflios oTximoqalaqidan sami evrazielia, romelTa gankargulebaSi mniSvnelovanibunebrivi resursebis nawilia Tavmoyrili. aqkoncentrirebulia msoflio Sep–is (Sida erovnuli produqti)60%. regionis Tavisebureba ki imaSi mdgomareobs, romXX-XXI sukuneebis mijnaze mmarTveli funqcia aq araevraziulqveyanas, aSS–s akisria.92


2001 wlis 11 seqtembris teroristuli aqtis Semdeg,romelsac prezidentma jorj buSma XXI saukunis pirveliomi uwoda, wamoiWra sakiTxi terorizmTan brZolisaTvisaziis usafrTxoebis zonis Sesaqmnelad. ruseTis politikaSiki saerTod aqtualuri gaxda evraziuli usafrTxoebis cneba(bzeJinskis transevraziuli sistema ruseTis nacionaluripolitikis mamoZravebel berketad CaiTvala. radgan ruseTis<strong>saxelmwifo</strong> or kontinentzea gafenili, Sesabamisad,usafrTxoebis ori frTaa saWiro, erTi evropuli, meore–aziuri. mTlianobaSi ki es evraziuli usafrTxoebaa, romelicxels uwyobs TiToeul frTas efeqtur funqcionireba-Si.afrikul regionSi usafrTxoebis centralur problemebadrCeba Sida SeiaraRebuli konfliqtebi da maTi daregulirebisZalisxmeva. magram am regionSi mimdinare procesebiZiriTadad lokaluri xasiaTisaa vidre sxva regionebSida naklebi doziT axdenen gavlenas globaluri masStabissaerTaSoriso usafrTxoebaze.samxedro-politikuri viTareba laTinuri amerikis regionSiZiriTadad stabiluri rCeba da tradiciulad ufroavtonomiuria im procesebisgan, romlebic mimdinareobenmsofliosa da sxva regionebSi.amrigad, regionebi gansxvavdebian regionaluri usafrTxoebissistemebis formalizaciis da samxedro-politikuridoniTac, romlebic Seicaven regionul organizaciebs,SeTanxmebebs, reJimebs SeiaraRebaze kontrolis sferoSi,ndobis zomebs, urTierTdaxmarebas da a.S. amgvariinstitucionalizaciisyvelaze maRali done axasiaTebs: evropuliusafrTxoebis sistemebs, usafrTxoebas laTinur amerikaSi.analogiuri sistema TandaTan yalibdeba postsabWour sivrceSi.misi formirebis wanamZRvrebi SeiniSneba afarikulikavSiris ZalisxmevaSic. institucionalizaciis yvelaze dabalidone damaxasiaTebelia usafrTxoebis procesebisaTvis93


maxlobeli da Sua aRmosavleTis regionsa da azia-wynariokeanis regionSi.aSkaraa, rom yvela zemoTaRniSnuli procesebi da faqtorebi,romlebic gansazRvraven saerTaSoriso usafrTxoebisaxal parametrebs, cvlilebebis stadiaSi imyofebian. ma-Ti xvedriTi wili globalur sarTaSoriso usafrTxoebaSiaraerTgvarovania da icvleba, vinaidan erTdroulad „muSaoben“TanamSromlobis da konfliqturobis tendenciebi.ukanasknel periodSi sul ufro met mniSvnelobas regionuliusafrTxoebis uzrunvelyofaSi iZens misi subregionuliqvedone. evropaSi aseTi procesi gansakuTrebiT gaaqtiurdabaltiisa da Savi zRvis subregionebSi.baltiis zRvis subregionSi ukanasknel aTwleulSimoxda saerTaSoriso daZabulobis seriozuli ganmuxtva,mniSvnelovnad gaizarda subregionSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebispolitikuri erTgvarovneba. arsebiTad gaizarda decentralizebulisubregionuli TanamSromlobis roli. es xelsayrelpirobebs qmnis, raTa subregionul doneze gadawydesaramarto saerTaSoriso politikis tradiciuli fundamenturisakiTxebi (mSvidobis SenarCuneba, ekologiurikatastofis Tavidan acileba da a.S), aramed ufro natifiproblemebisa, romlebic moiTxoven arastandartul midgomas.aseT problemebs, rogorc wesi, miakuTvneben brZolaorganizebul danaSaulTan, aralegaluri migracia, narkotikebi,iaraRis da radioaqtiuri nivTierebebis ukanono mimoqcevasTada zogierT sxva. magram subregionul donezeusafrTxoebis uzrunvelyofa regionuli usafrTxoebis realizaciisprocesisa Semadgeneli nawilia da mis farglebSixorcieldeba. „regionuli TanamSromloba usafrTxoebissferoSi iwyeba im perspeqtivis SegnebiT, rom evropuliusafrTxoeba ganuyofelia, e.i. usafrTxoeba baltiis zRvissivrceSi SeiZleba miRweuli iqnas mxolod saerToevropuliprocesis farglebSi“.94


msgavsi procesebi mimdinareoben Savi zRvis subregionSic,sadac 1993 w. dafuZnda Savi zRvis ekonomikuri Tanam-Sromlobis saparlamento asamblea (PABSEC), romlis SemadgenlobaSi11 saxemwifo Sedis (albaneTi, somxeTi, azerbaijani,bulgareTi, saqarTvelo, saberZneTi, moldova, rumineTi,ruseTi, TurqeTi da ukraina) da Tavis erT-erT miznad ayenebs„ufro mWidro kontaqtebis damyarebas regionis xalxebsSoris, romelic xels Seuwyobs95Savi zRvis regionisgardaqmnas axali evropuli arqiteqturis nawilad - stabilurobis,ganviTarebis da mSvidobis zonad.regionaluri uSiSroebis bevrad mniSvnelovan dRemdemoqmed sistemebs Soris SeiZleba gamoiyos:saerTo evropuli uSiSroeba (nato, euTo, evrokavSiri),rac gulisxmobs sakuTriv evropis kontinetis <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris da sxva regionis <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTier-Tobebis iseT mdgomareobas, romlis drosac iqmneba pirobebi,romelic uzrunvelyofs maT integracias, TanamSromlobasda ganviTarebas. amave dros gamoricxavs (aneitralebs)sxvadasxva safrTxeebs, romlebic SeiZleba daemuqros erT,ramdenime an yvela evropul <strong>saxelmwifo</strong>s.azia-wynari okeanis regionis uSiSroeba es aris sakuTrivaziis da wynari okeanis, aseve sxva regionissaxelmwifeobsSoris urTierTobebis iseTi mdgomareoba, romelisdrosac uzrunvelyofilia maTi mSvidobiani Tanaarsebobada normaluri ganviTareba. is gamoricxavs an aneitralebsim saSiSroebebs, romlebmac SeiZleba daarRvios stabilurobaregionSi da Seqmnas realuri safrTxeebi regioniserTi, ramdenime an yvela <strong>saxelmwifo</strong>saTvis. am sistemaSi ganskuTrebulimniSvneloba aqvs aSS-s, ruseTis, indoeTis, pakistanisda CineTis urTierTdamokidebulebas.am regionSi uSiSroebis ganmtkicebas xels uSlis <strong>saxelmwifo</strong>ebisdapirispirebis maRali done, maT Soris im <strong>saxelmwifo</strong>ebis,romlebic floben masobrivi ganadgurebis ia-


aRs (indoeTi, pakistani, CineTi). aseve arsebiTi progresisar arseboba SeiaraRebis da SeiaraRebuli Zalebis SemcirebismimarTulebiT, socialur-politikuri da religiuriTaviseburebebi regionis <strong>saxelmwifo</strong>ebSi. amitomac am regionSiisev ganagrZobs arsebobas dapirispirebis kerebi. dRemdever Camoyalibda koleqtiuri xelSekruleba usafrTxoebissferoSi, ver Seiqmna molaparakebebis meqanizmi konfliqtebismSvidobiani mowesrigebisTvis. yvelaferi es arTulebsusafrTxeobis uzrunvelyofis saimedo gzebis Ziebasda moiTxovs aratradiciuli gadawyvetilebebis miRebasmSvidobis ganmtkicebis damatebiTi struqturebis SeqmnisaTvis.am regionis qveynebSi koncentrirebulia CveulebriviSeiaraRebis mniSvnelovani arsenali Tavisi moculobiT evrokavSirisraodenobas utoldeba. regionis zogierTi <strong>saxelmwifo</strong>dainteresebulia masobrivi ganadgurebis iaraRisSeqmniT. regionis <strong>saxelmwifo</strong>ebi irani, sudani, siria xSiraddadanaSaulebulebi arian terorizmis mxardaWerasa da xel-SewyobaSi, rac kidev ufro Zabavs regionSi mdgomareobas.karibiis auzis usafrTxoebisa da Tavdacvis regionalurisistema, romelic Seqmnilia aRmosavleT karibiis<strong>saxelmwifo</strong>ebis organizaciis farglebSi. igi Camoyalibda1982 wlis bolos kunZul dominikze regionis oTxi <strong>saxelmwifo</strong>smeTaurTa Sexvedraze. masSi gawevrianebulia antigua dabarbuda, barbadosi, dominiki, sent-vinsenti da grenadi,sent-liusia. organizaciis oficialuri mizania wveri qveynebismoqmedebebis koordinacia erovnuli uSiSroebis dacviskuTxiT, imigraciis kontroli da brZola kontrabandiswinaaRmdeg, stiqiuri ubedurebebis da sagangebo situaciebisdros urTierTdaxmareba. es axali dajgufeba Seiqmna monawileqveynebis sanapiro dacvis Zalebis bazaze. is eqvemdebarebaerTian xelmZRvanelobas. blokis Seqmnis Sesaxeb memorandumiiTvaliswinebs samxedro personalis momzadebassanapio dacvisaTvis, maTi materialu-teqnikuri bazis gan-96


mtkicebas, erToblivi samxedro manverebis dagegmvas da ganxorcielebas.masSi aseve gaTvaliswinebulia saidumlo muxlebi,romelebic exeba wevri qveynebis SeiaraRebuli ZalebismWidro TanamSromlobas. memorandumSi blokis erT-erTimTavar miznad dafiqsirebulia karibis auzSi erovnul-ganmaTavisuflebelimoZraobis winaaRmdeg brZola. blokisfarglebSi gaTvaliswinebulia97e.w. usafrTxoebisa da Tavdacvisregionaluri Zalebi-samxedro policiuri formirebisSeqmna, romelis amocanac aris Sida uwesrigobebis aRkveTa.msgavsi Zalebis struqtura gadmoRebulia natosagan.organizacias finasur daxmarebas uwevs aSS (30 mil. dol) dadidi britaneTi (10 mil dola.). 1983 wlis oqtomberSi blokiswevrebma aSS-i miiwvies grenadis winaaRmdeg ganxorcielebulsamxedro operaciaSi.amerikuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis organizacia (aso) Seiqmna1947 wlis urTierTdaxmarebis Sesaxeb amerikis saxelmwifTa-Soriso xelSekrulebis, 1948 wlis aso-s wesdebis da 1948wlis saerTaSoriso davebis mSvidobiani gadawyvetis amerikul<strong>saxelmwifo</strong>Ta Soris xelSekrulebis safuZvelze.XX s-is 60-80-ian wlebSi 1947 wlis xelSekrulebasa daaso-s wedebaSi mniSvneloavni cvlilebebi Seitanes. aso-swervi SeiZleba gaxdes nebismieri amerikuli <strong>saxelmwifo</strong>, romelicorganizaciis wedebis ratificirebas moaxdens. amJamadorganizaciaSi yvela amerikuli <strong>saxelmwifo</strong> monawileobskanadis da kubis garda.gaerTianebis mizans warmoadgens amerikis kontinentzemSvidobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofa, solidarobisda TanamSromlobis ganmtkiceba, teritoriuli mTlianobisdacva, agresiis SemTxvevaSi erToblivad moqmedebis organizacia,davebis mSvidobiani gadawyveta. organizaciis wesdebis25-e muxlis Tanaxmad nebismieri erTi amerikuli <strong>saxelmwifo</strong>sswinaaRmdeg ganxorcielebuli agresia ganixileba,rogorc yvela danarCenis winaaRmdeg mimarTuli qmedeba.


wesdebaSi aseve mocemulia im SemTxvevebis vrceli CamonaTvali,romelic organizacias aZlevs uflebas gamoiyenos,,kanonieri koleqtiuri Tavdacvis“ RonisZiebebi. kerZod,roca safrTxe daemuqreba romelime amerikuli qveynis teritoriulmTlianobas da xelSeuxeblobas, suverenitets,damoukideblobas, mSidobas kontinentze, roca Seiqmneba Sidakontineturikonfliqturi sitaucia da a.S.98aso-o erTaderTiregioanluri koleqtiuri usafrTxoebis sistemaa,romelic ar iTavliswinebs gaeros uSiSroebis sabWos Tanxmobassamxedro RonisZiebebis ganxorcielebaze.samxreT-aRmosavleT aziis Tavdacvis xelSekrulebadaido 1954 wels aSS-s, didi britaneTis, safrangeTis, avstraliis,axali zelandiis, pakistanis, tailandis, filipinebismier. xelSekrulebis me-4 muxlis Tanaxmad xelSekrulebismomcveli <strong>saxelmwifo</strong>ebis teritoriaze erT-erT <strong>saxelmwifo</strong>zeganxorcielebuli Tavdasxmis SemTxvevaSi wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebiganaxorcieleben individualur an koleqtiurdaxmarebas agresiis aRkveTisaTvis.aseve am konteqstSi SeiZleba dasaxeldes afrikis kav-Siri, arabuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis liga, koleqtiuri uSiSroebisorganizacia (damoukidebl <strong>saxelmwifo</strong>Ta Tanamegobroba).koleqtiuri usafrTxoebis Tanamedrove evropuliregionaluri sistemis formirebis mizezebievropuli qveynebis meTaurebma regioni imdenad miiCnieserTiani usafrTxoebis kompleqsad, rom TviT aSS–sac kidaupirispirdnen, roca misi interesebi gaemijna maT interesebs.aseTi poziciis dakaveba ganapiroba balkaneTis omma daeraySi SesaZlo samxedro moqmedebam. natos samxedro CarevambalkaneTSi, kerZod serbeTis winaaRmdeg mimarTulmaoperaciebma (1994 w. 1995 wlis agvisto–seqtemberi da 1999wlis sahaero Tavdasxmebi) dauSva lokalur–eTnikur konfliqtebSisamxedro politikuri blokis Ria CarTvis precendenti.


evropis qveynebma es aRiqves ara marto balkaneTis saqmeebSiuxeS Carevad, aramed, saerTo evropuli usafrTxoebisbalansis darRvevad da ukve daiwyes fiqri, saerTo evropuliuniversaluri usafrTxoebis sistemis Seqmnaze. evropelieqspert–politologebis gancxadebiT, evropis stabilurobisaxali safrTxe mdgomareobs ara <strong>saxelmwifo</strong>Ta SorisdapirispirebaSi, aramed evropaSi wonasworobis sistemisdarRvevaSi. amas daemata antiteroristuli kampaniisdawyeba eraySi sadam huseinis winaaRmdeg. aSS-i daJinebiTmoiTxovs evropuli qveynebis mxardaWeras, rasac natos wevrievropis calkeuli qveynebi kategoriulad ewinaaRmdegebian.safrangeTis erovnul interesebSi namdvilad ar jdebaarabul samyarosTan dapirispireba, roca misi mosaxleobismniSvnelovan nawils arabebi Seadgenen, xolo arabuli qveynebimisi ekonomikuri partniorebi arian. danarCen qveynebski saerTod ar surT omSi Careva, radgan igi evropis regionsmniSvnelovan ekonomikur danaxarjebs daakisrebs, rac didtvirTad daawveba axal valuta „evros“. jer kidev 2001 wlisdekemberSi briuselSi natos wevri qveynebis Sekrebaze, germanulmadelegaciam gaakeTa gancxadeba imis Sesaxeb, rom evropiskavSiri 500 mln. mosaxleobiT da uzarmazari ekonomikuripotencialiT, ukve gaxda erT–erTi im „spiloTagani,romelzec dgas msoflio“, magram rCeba „jujad“ msofliopolitikasa da TavdacvaSi. amitom obieqturad momwifdamoTxovnileba sakuTari regionuli politikis gasatareblad.„aSS–s erovnuli interesebi yovelTvis ar emTxvevaCvensas. natos evropel wevrebs ar moswonT Statebis poziciaisrael–palestinis konfliqtSi da saerTod, muslimursamyarosTan mimarTebaSi“.koleqtiuri usafrTxoebis evropuli regionalurisistema TanamSromlobaze dafuZnebuli usafrTxoebaa da amsferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis erT–erTi formaa.is bevrad waagavs saerTo usafrTxoebas. uSiSroebis es sis-99


tema ganixileba, rogorc <strong>saxelmwifo</strong>Ta diplomatiuri TanamSromlobausafrTxoebis sferoSi. ZalTa balansze dafuZnebulisxva usafrTxoebis sistemisgan gansxvavebiT, igiyuradRebas amaxvilebs preventul diplomatiaze da samxedropolitikur ndobaze. samxedro dagegmarebis TvalsazrisiTTanamSromlobaze damyarebuli usafrTxoeba yuradRebasaqcevs ara pirdapir samxedro operaciebs, aramed preventiuldiplomatias da samxedro politikur ndobas, romlebicmkveTrad Seamcireben SeiaraRebuli konfliqtebis albaTobas.evropis SemTxvevaSi TanamSromlobaze dafuZnebuliuSiSroeba integraciis gaZlierebas emsaxureba, sxva regionebisSemTxvevaSi igi SeiZleba integraciis safuZveli gaxdes.am cnebis avtoris karl doiCis azriT, usafrTxoebisTanamSromelobis SeqmnisaTvis aucilebelia monawile <strong>saxelmwifo</strong>Taelitebs samSvidobo politikis ganxorcielebisganwyoba hqondeT, rac evropis regionis SemTxvevaSi dadasturebulifaqtia evrokavSiris usafrTxoebis da TavdacvissaerTo politikis SemuSaveba. usafrTxoebis Tanam-Sromelobis monawileebi uars amboben erTmaneTis winaaRmdegsamxedro Zaladobaze an amgvari ZaladobisaTvis mzadebaze.amgvari Tanamegobrobis magaliTad aseve SeiZlebadasaxeldes SeerTebuli Statebisa da kanadis Tanaarseboba.saerTod erTmaneTisgan ganasxvaveben uSiSroebispluralistulsa da Serwymul Tanamegrobrobas. maT SorisZiriTadi ganmasxvavebeli niSani saerTo institutebis arsebobaan ararsebobaa. pluralisturi Tanamegobrobis Seqmnaufro iolia, radgan es sami winapirobis arsebobas moiTxovs:1) faseulobaTa Tavsebadobis; 2) erTmaneTis saWiroebaTagaTvaliswinebis; da 3) politikur elitaTa qcevisa damiznebis prognozirebis. evrokavSiris SemTxvevaSi uSiSroebissferoSi TanamSromloba sawyis etapze pluralistur xasiaTsavlens, Tumca is SemdgomSi Serwymul Tanamegobroba-Si gadaizrdeba, roca sabolood moxdeba usafrTxoebisa da100


Tavdacvis sferoSi zenacionaluri institutebis Camoyalibeba.regionuli usafrTxoebis sistemis formireba sul ufroaqtualur xasiaTs iRebs da mniSvnelovani cvlilebebismoxdenasac hpirdeba axlad formirebebis procesSi myofsaerTaSoriso sistemas, romelic amerikuli TvalTaxedviT,kvlav ufro metad Zalis balansze iqneba damokidebuli daisev koleqtiuri formirebebis kuTxiT wava, xolo evropulixedviT, axali msoflio wesrigi interesTa balansis sistemazeaewyoba da ufro TanamSromlobiTi usafrTxoebissistemas daemyareba.evropuli regionaluri uSiSroebis sistemasaerTaSoriso uSiSroebis perspeqtiva rogorc regionalur,ise globalur ganzomilebaSi mWidrodaa dakavSirebuliomisa da mSvidobis mravalwliani problemis gadawyvetasTan.es pirvel rigSi evropis kontinents exeba, romelicori msoflio omis wyaro da ZiriTadi asparezi iyo. xangrZlividrois ganvalobaSi evropis kontinentze mosaxleobaTanaarsebobis sxvadasxva modelebis farglebSi cxovrobda- SeiaraRebuli konfrontaciiT dawyebuli politikuriintegraciis CamoyalibebiT damTavrebuli. am uknasknelissawyisi Tavdapirvelad ekonomikuri faqtori iyo, xoloSemdeg mas socialur-politikuri da usafrTxoebisaspeqtebicdaemata.regionaluri usafrTxoebis pirveli forma Sida integraciaa.imisaTvis rom moxdes regionaluri usafrTxoebisprocesis mxardaWera SeiZleba amisaTvis Seqimnas organizaciaan <strong>saxelmwifo</strong>ebi ufro universalur gaerTianebaSiSevidnen. an kidev SeiZleba <strong>saxelmwifo</strong>ebma konkretuli regionisfarglebSi ganaviTaron integracia, Seqmnan zeerovnuliinstitutebi, maT Soris usafrTxoebis da TavdacvismimarTulebiT da institucionalur donze daiwyon fiqriusafrTxoebis uzrunvelyofisaTvis, risi klasikuri magaliTicTanamedrove etapze evrokavSiria.101


egionaluri usafrTxoebis meore forma Sida integraciasTanerTad wamyvani <strong>saxelmwifo</strong>ebis Carevis faqtorsaciTvaliswinebs. msoflios sxvadasxva regionebSi usafrTxoebisuzrunvelyofaSi gasaTvaliswinebelia wamyvani<strong>saxelmwifo</strong>ebis Carevis xarisxic. meore msoflio omis Semdegevropis regioni amerikis SeerTebuli Statebis da sab-WoTa kavSiris mxridan msgavsi ,,Carevis“ obieqtad iqca. ufroadre ki, kontinenturi evropis usafrTxoebas safrange-Tis, germaniis, ruseTis da didi britaneTis urTierTdamokidebulebagansazRvravda. civi omis periodSi evropam TiTqosdakarga sakuTari usafrTxoebis uzruvelyofis funqcia.am kuTxiT mis garkveul nawilze pasuxismgebloba amerikisSeerTebuli Statebma aiRo, rasac igi natos fargleb-Si anxorcielebda. evropis aRmosavleTi nawilis usafrTxoebis,,uzrunvelyofa” varSavis blokis meSveobiT sabWoTakavSirma ikisra.bipolaruli saerTaSoriso sistemis daSlis Semdeg aRmosavleTevropis <strong>saxelmwifo</strong>ebis nawili natos wevri gaxda.am dros evropis kontinentze momxdari cvlilebebi centralurda aRmosavleT evropis, balkaneTis da postsabWoTasivrcis regionebs Seexeo. aseve aSkara iyo aSS-is udavod didiroli evropis usafrTxoebis uzrunvelyofaSi XX saukunis90-ian wlebSi da XXI saukunis damdegsac ki. iugoslaviskrizisma aSkarad warmoaCina evropis uZlureba natos mxardaWerisgareSe gamklaveboda problemebs. am garemoebebmaevrokavSiri aiZula sakuTari usafrTxoebis politikis ganviTarebazedaewyo fiqri. saerTo interesebis da usafrTxoebisgarSemo evropis gaerTianebis Zvelma ideam aramartoxorcSesxma iwyo, aramed mas ukve realuri maxasiaTeblebi daniSnebic gauCnda.evropuli usafrTxoeba yovelTvis regionalur konteqstSiganixileboda. ase xdeboda civi omis periodSi, rocasaerTaSoriso urTierTobebis evropuli qvesistema oriurTierTdapirispirebuli ze<strong>saxelmwifo</strong>s globalur sistemaSicentraluri nawili iyo. Tumca evropaSi ori blokis102


dapirispirebas ara marto regionaluri, aramed globaluriganzomilebac hqonda. civi omis dasrulebis Semdegac ki evropada evroatlantikuri sivrce agrZeleben koncentrirebasusafrTxoebis sferoSi. es ar niSnavs imas, rom regioniar acnobierebs usafrTxoebis globalur gamomwvevebs. piriqiT,usafrTxoebis yvela koncefcia rogorc nacionalurise mravalmxvriv doneze, xazs usavms saWiro adekvaturi pasuxebisaucileblobas axali globaluri gamowvevebis dariskebis winaaRmdeg.globaluri problemebis gamwvaveba gavlenas axdenssocialur-politikuri xasiaTis winaaRmdegobebis gaZlierebazecalkeul regionebSi, rac Tavis mxriv regionalurikonfliqtebis da krizisebis gazrdis saSiSroebas qmnis.mwvave globaluri problemebis Serbileba, maTi SesaZlo sa-SiSi Sedegebis daZleva moiTxovs usafrTxoebis mxardaWerisgaZlierebas calkeul regionebSi, rac sayovelTao usafrTxoebisganmtkicebas uwyobs xels. amasTan dakavSirebiTgansakuTrebul aqtualobas iZens erToblivi ZalisxmevebisaerTaSoriso mSvidobis mxardasaWerad, rac koletqiurusafrTxoebas gulisxmobs.evropis kontinentze ganviTarebuli da ganStoebadikoleqtiuri usafrTxoebis regionaluri organizaciebissistema Camoyalibda. evropuli usafrTxoebis am sistemasxangrZlivi istoria aqvs, romlis msvlelobaSic man ramdenimeetapi ganvlo. am procesSi sxvadasxva struqturebi monawileobdnen,romlebic erTmaneTisagan samarTlebrivi, organizaciulida materialuri SemadgenlobiT gansxvavdeboda.am procesSi mniSvnelovan rols ,,civilizaciuri“ faqtorida kontinentze ekonomikuri integraciac TamaSobda. civilizaciurifaqtori gansazRvravs integraciis sam Ziri-Tad mimarTulebas: transatlantikurs, evrocentristulsda evraziuls.103


pirveli natos farglebSi amerikis SeerTebul Statebsada kanadasTan evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis mWidro urTier-Tobebs gulisxmobs;meore evrointegraciis damoukidebeli mimarTulebiTganisazRvreba.mesame usafrTxoebis uzrunvelyofis evropuli koleqtiuristruqturis formirebis procesSi postsabWoTaqveynebis CarTvas gulisxmobs.civi omis dasrulebis da varSavis xelSekrulebis gauqmebisSemdeg dasavleT evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis mierSemuSavebul iqna ,,axali atlantizmis“ koncefcia, romel-Sic Camoyalibebuli iyo natos amocanebi iseTi axali safrTxeebisgamovlenis pirobebSi, rogoricaa masobrivi ganadgurebisiaraRis gavrceleba, eTnikuri da religiuri konfliqtebi,terorizmi, eqstremizmi, radikalizmi da a.S. amaxalma miznebma nato aiZula samxedro-politikuri blokidanZiriTadad politikur organizaciad transfomirebuliyo.Tumca amave dros man Tavdacvisa da samSvidobo operaciebiswarmoebisaTvis aucilebeli samxedro potenciali SeinarCuna.,,evropeizmis“ momxreebi XX s-is 90-iani wlebis bolosgaaqtiurdnen, roca TavianTi miswarafebebi erTian evropulaqtsa da maastrixtis xelSekrulebaSi asaxes. am ideamTavisi ganviTareba 1997 wlis amsterdamis xelSekrulebaSihpova, roca saerTo sagareo da usafrTxoebis politikissferoebSi evrokavSiris kompetenciebis gafarToeba moxda.evropeistebis erT-erTi mizani evropis regionze amerikisSeerTebuli Statebis gavlenis Sesustebaa. evropeizmis ideisfarglebSi iqna swored wamoyenebuli iniciativa evropuliswarfi reagirebis Zalebis Seqmnis Sesaxeb, romelic regionSimSvidobisa da usafrTxoebis uzrunvelmyofi operaciebisganexorcielebas SeZlebda. 1998 wlis sen malos Sexvedramfaqtobrivad usafrTxoebis mimarTulebiT bevradfarTo gaerTianebiTi procesebis daCqareba gansazRvra.104


miuxedavad garkevuli winaaRmdegobebisa evropuliregionaluri usafrTxoebis sistemaSi mniSvnelovan TaviseburadSeiZleba CaiTvalos sxvadasxva geopolitikuri sivrcismomcveli struqturebis arseboba rogoricaa magali-Tad nato, evrokavSiri da euTo da a.S. nato moicavs transatlantikursivrces, evrokavSiri sakuTriv evropis regions,xolo euTo transatlantikursac da evraziulsac. asevegansxvavebulia maTi meqanizmebi usafrTxoebis uzrunvlyofiskuTxiT.,,civilizaciuri“ faqtori mWidrodaa dakavSirebulievropaSi integraciuli procesebis ekonomikur sawyisebTan.es ukanaskneli aseve mniSvnelovan rols TamaSobs evropiskoleqtiuri usafrTxoebis sistemis SeqmnaSi. mag., aSS-is daevropis qveynebis ekonomikebis mWidro urTierTdamokidebulebaqmnis myar ekonomikur safuZvels maTi samxedro-politikuriintegraciisaTvis. natos Seqmna faqtobrivad,,marSalis gegmis“ ekonomikuri da politikuri komponentebisTanxvedra iyo. igive SeiZleba iTqvas evrokavSiris formirebisda gafarToebis proeqtzec. igi moicavs koleqtiuriusafrTxoebis komponents - dasavleT evropuli kavSirssaxiT da aseve evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis damoukidebelpolitikasac.evropaSi integraciuli procesebis formireba daiwyousafrTxoebis iseTi saerTo problemebis gaazrebiT, rogoricsagareo da saSinao safrTxeebi iyo. evropis kavSirisSeqmnam Secvala evropis <strong>saxelmwifo</strong>Ta urTierTobebi. maTSoris yvela sadavo sakiTxi zeerovnuli institutebisWrilSi mSvidobiani gziT wydeba.Tumca, balkaneTis omma evropelebs daanaxva, rom omissafrTxe regionSi mainc arsebobs da evropa aseTi gamowvevbisaTvismzad unda iyos. evropas aseve amerikis SeerTebuliStatebis raketsawinaaRmdegeo sistemebis evropis kontinentzeSesaZlo ganalgebis gamo SeiaraRebuli Sejibris axaliraundic emuqreba.105


egionaluri usafrTxoebis ganviTarebis kuTxiTacevrokavSiris gafarToeba mniSvnelovani meqanizmia, vinaidangafarToebam saSualeba misca <strong>saxelmwifo</strong>Ta am did gaerTianebas,evropis kontinentze usafrTxoebis da stabilurobisganmtkicebis saqmeSi mniSvnelovani wvlili Seetana. evrokav-Siri cdilobs ar dauSvas axali gamyofi xazebis warmoqmnaevropaSi da xels uwyobs stabilurobis da keTildReobisdamkvidrebas rogorc, axali sazRvriT Semofarglul teritoriaze,ise mis farglebs gareT.evropaSi xangrZlivi evoluciis Sedegad CamoyalibdasaerTaSoriso organizaciis rTuli sistema, romelic regionaluriusafrTxoebis ganmtkicebasac emsaxureba da razecevrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacis politikis ganvi-Tareba metyvelebs.evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikisWrilSi evropuli usafrTxoebis Tanamedrove regionalurisistemis formirebisaTvis mimdinareobs axali meqanizmebisSemuSaveba. samxedro faqtori usafrTxoebis uzrunvelyofaSiaranakleb mniSvnelovania, miuxedvad imisa, rom mas dominirebisis xarisxi ar aqvs rac wina saukuneebSi. amJamad evropuliusafrTxoebis uzrunvelyofa moicavs birTvuli,energetikuli, sainformacio da ekologiuri usafrTxoebisdacvas, krizisebis prevenciul regulirebas, brZolas saer-TaSoriso terorizmTan da a.S. usafrTxoebis sakiTxebSi evropuliintegraciis kulminaciad SeiZleba CaiTvalos 2004wlis 12 ivliss evropis Tavdacvis saagentos Seqmna. es metyvelebs,imaze rom evropis kontinenti bevrad saerTaSorisousafrTxoebis uzrunvelyofaSi Zlieri da saimedo sistemissaxiT gvevlineba. amave dros, evropis erT-erTi prioritetulimizania gaeros rolis gaZliereba, vinaidan is ariserTaderTi organizacia, romelic mSvidobisa da stabilurobisuzrunvelyofisaTvis Zalas gamoiyenebs.evropaSi usafrTxoebis efeqturi sistemis Seqmna SesaZlosaSinao da sagareo, samxedro da arasamxedro saf-106


Txeebis obieqtur, zust Sefasebas da adekvaturi moqmedebebisganxorcielebas moiTxovs. Sesabamisad, evropuli sazogadoebamTavari safrxeebis gamovlenasa da prevenciisganxorcielebzea orientirebuli. vinaidan msoflioSi mimdinareobsglobaluri cvlilebebi, gavlenis sferoebisa daenergoresursebiT mdidari regionebisaTvis brZola da integraciuliprocesebi, ikveTeba ZalTa axali centrebisformirebis konturebi, mwvavdeba sxvadasxva saxis regionalurikonfliqtebi, Cans mravalpolusiani msoflios Camoyalibebistendencia. evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebs sul ufro uZlierdebaTsurvili ganaxorcielon damoukidebeli da konstruqciulisagareo politika, Tavidan aicilon gare ZalebisCareva maT Sida saqmeebSi da ekonomika gare safrTxebisagandaicvan.Tanamedrove etapze msofliosa da maT Soris evropisTanamegobrobisaTvis mTavari safrTxeebia: masobrivi ganadgurebisiaraRis gavrceleba, energetikuli krizisi, ekonomikurikrizisi, saerTaSoriso terorizmi, regionaluri dalokaluri konfliqtebi, saerTaSoriso organizebuli dana-Sauli, strategiuli stabilurobis darRveva, narkovaWroba,bunebis dacva, sainformacio omi, resursebis deficiti,klimaturi cvlilebebi, radikalizmi da eqstremizmi. aRniSnulisafrTxeebis analizi aCvenebs, rom Tanamedrov evropissamxedro-politikur situaciaze swored isini axdenen gadamwyvetgavlenas. am gamowvevebis winaaRmdeg efeqturibrZolis aucileblobis gaazreba cvlis usafrTxoebazetraciciul Sexedulebas evropaSi. es ki aris is arsebiTifaqtori, romelic gavlenas axdens usafrTxoebis erTianievropuli sistemis Camoyalibebaze, romelsac evropis qveynebievrokavSiris bazaze anxorcieleben.sagareo da Sida safrTxeebis xasiaTis cvlilebebi gavlenasaxdens evropuli uSiSroebis sistemis Sinaarsa da misimTavari monawileebis qcevaze. evropuli usafrTxoebis uzrunvelyofisproblemisadmi axali midgomis ganmasxvavebe-107


li niSania- pirveli: usafrTxoebis kompleqsuri xasiaTisgageba, rac niSnavs usafrTxoebis samxedro aspeqtebis Semcirebasda samoqalaqo da arasamxedro aspeqtebis gaZlierebas;meore: usafrTxoebis Tematur komponentebad dayofa(ekologiuri, ekonomikuri, socialuri, kulturuli) da mesame:usafrTxoebis sabazisoi niSnebi, romelic damokidebuliamisi miRwevis mizanze, strategiaze, principebsa da me-Todebze (koleqtiuri usafrTxoeba, kooperatiuli/Tanam-SromlobiTi usafrTxoeba da prevenciuli usafrTxoeba). amaspeqtebis kompleqsuri analizi saSualebas iZleva davinaxoTTanamedrove evropuli usafrTxoebis sistemis SeqmnisiseTi safuZvlebi, rogoricaa: politikuri TanmSromloba,nacionaluri da <strong>saxelmwifo</strong>TSorisi TavdacviTi struqturebisSeqmna, <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisi samxedro dagegmarebisformireba, SeiaraRebis Semcireba, samxedro struqturebisgardaqmna, politikur da samxedro sistemebs Soris urTier-Tdamokidebuleba agresiis aRkveTis ekonomikur zomebTanerTad da a. S.evropaSi ekonomikuri, politikuri da Semdeg samxedrointegraciis gaRrmavebam iseTi situacia Seqmna, romelisdrosac evrokavSiris qveynebma SeZles saerTaSoriso arenazeerTiani poziciiT gamosuliyvnen da axali samxedro-politikuricentris rolze ganecxadebinaT pretenzia. Tanamedroveetapze usafrTxoebis evropuli sistemis Seqmnismonawileebi arian: gaero, romelic aris erT-erTi yvelazeefeqturi saerTaSoriso instituti ZalTa mravalpolusianibalansis mmarTvis kuTxiT evropaSi; euTo, romelic Tama-Sobs mTavari koordinatoris rols evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebiserToblivi Zalisxmevis SemuSavebis mimarTulebiT axalikoleqtiuri usafrTxoebis sistemis formirebis saqmeSi;Cveulebrivi SeiaraRebis Sesaxeb xelSekruleba, romelicwarmoadgens efeqtur instruments uzrunvelyos stabilurobaatlatidan uralamde; nato, romelic pasuxismgebeliamisi wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis usafrTxoebasa da Tvdacvis uz-108


unvelyofaze da bolos, evrokavSiri, romelic sul ufroda ufro warmatebiT aviTarebs usafrTxoebisa da Tavdacispolitikas.uSiSroebis evropuli sistemis ZiriTadi principebisanalizi yvela misi Semadgeneli komponentis gaTvaliswinebiTaCvenebs, rom masSi prioritetulia rogorc samxedrostrategiuli,ise samoqalaqo mimarTuleba. evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis magaliTze kargadCans, rom regionaluri usafrTxoebis efeqturi, moqmedisistemis Camoyalibeba didi da patar <strong>saxelmwifo</strong>ebis SeTanxmebulipoziciidan, krizisebis prevenciis da mogvarebisaTvispolitikuri, diplomatiuri sanqciebis gamoyenebidan,politikuri gadawyvetilebebis miRebis meqanizmebis damuSavebidan,konfliqtebis prevenciidan da urTierTndobisgaZlierebidan gamomdinareobs .evropis uSiSroebis Tanamedrove regionaluri sistemisformirebis mniSvnelovani Tavisebureba is aris, rommasSi monawileobas Rebuloben evropis is <strong>saxelmwifo</strong>ebi,romlebic ukve arian sxvadasxva saxis, usafrTxoebis dacvazeorientirebuli saerTaSoriso struqturebis subieqtebi.Sesabamisad gamoiyofa qveynebis xuTi tipi: qveynebi, romlebicarian evrokavSiris da natos wevrebi da amiT Rebulobengarkveul sargebels; qveynebi, romlebic arian mxolod an natosan mxolod evrokavSiris wevri; qveynebi, romlebic mar-Talia miekuTvnebian erT instituts, magram surT rom iamavdrouladgaxdnen meore institutis wevric; qveynebi, romlebicar ekuTvnian arcerT dasaxelebul instituts, magrammaTi wevrobis zRvarze arian; qveynebi, romlebsac evrokav-SirSi an natoSi gawevrianebis perspeqtiva ara aqvT.kidev erTi mniSvnelovani Tavisebureba aris is, romevropis kontinentze usafrTxoebis sistemis arqiteqturazeevropuli, amerikuli da rusuli Sexedulebebi arsebobs.xSirad es Sexedulebebi ikveTeba, ris Sedegadac vRebulobTevro-atlantikur/transatlantikur da evraziul mode-109


lebs. es ukanaskneli amJamad naklebad ganxilvadia. sakmaoddapirispirebulia transatlantizmi da evropeizmi. TumcaTanamedrove etapze maTi Tanaarseboba sicocxlisunarianobasavlens.110


leqcia 5regionaluri uSiSroebisinstitucionaluri sistema(euTo, nato, deki, varSavis organizacia)1. aliansebi da koaliciebi evropis kontinentzeevropis kontinentze istoriul warsulSi sxvadasxva<strong>saxelmwifo</strong>Ta mier maTi erovnuli usafrTxoebisa da <strong>saxelmwifo</strong>ebrividamoukideblobis ganmtkicebis mizniT mravalialiansi Tu koalicia iqna Seqmnili. msgavsi tipis kavSirebiiqmneboda im SemTxvevaSi, rodesac qveynebis interesebi er-TmaneTs emTxveoda da roca maT winaSe saerTo safrTxe arsebobda.sxvadasxva aliansebisa Tu koaliciebis SeqmniT kav-SirSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebi erTad awonasworebdnen metoqisrealurad Tu subieqturad aRTqmul Zlierebas. kavSiriswevrebi miiCnevdnen, rom potenciuri agresori sakmaod ZlierikavSiris winaaRmdeg brZolas moerideboda. magaliTadantikur saberZneTSi Zveli welTaRricxviT 280-146 wlebSiarsebobda „aqeelTa kavSiri”, romelic Zveli berZnuli qalaq-<strong>saxelmwifo</strong>ebis„antimakedoniur federacias” warmoadgendada romlis mizansac Sesabamisad erT-erTi yvelazeZlieri berZnuli <strong>saxelmwifo</strong>s-makedoniis danarCen berZnul<strong>saxelmwifo</strong>ebze SesaZlo politikuri da samxedro gavlenisSekavebas isaxavda miznad.aliansebisa da koaliciebis magaliTebi Sua saukunisganmavlobaSic mravlad moipoveba. aviRoT Tundac me-17 saukuneSi,kerZod 1618-1648 wlebSi gamarTuli ocdaaTwlianiomis SemTxveva, rodesac im periodis evropaSi erT-erT uZlieresi<strong>saxelmwifo</strong>s, safrangeTis, agreTve am ukanasknelismokavSireebis mosalodneli samxedro eqspansiis SeCerebismizniT Camoyalibebul iqna “habsburgTa bloki”, romelSic111


Sediodnen espaneli da avstrieli habsburgebi, kaTolikegermaneli mTavrebi, romlebsac mxars Tavis mxriv romis papida reC pospolita (poloneTi) umagrebda. igive SeiZleba iTqvas1701-1714 wlebSi gamarTul omze „espaneTis memkvidreobisaTvis”,sadac frangul-espanuri koaliciis winaaRmdegdidi britaneTis, holandiis, avstriisa da prusiis kavSirimogvevlina. aseve, kacobriobis istoriaSi cnobilia napoleonissafrangeTis winaaRmdeg mimarTuli koalicia avstriis,prusiisa da ruseTis SemadgenlobiT. uaxles istoriaSi raTqma unda cnobilia pirveli msoflio omis win germaniis winaaRmdegSeqmnili „antantis” (Seiqmna 1904-1907 wlebSi, Sediodneninglisi, safrangeTi da ruseTi) da „samTa kavSiris”(Seiqmna 1882 wels da masSi Sediodnen germania, avstria-ungreTida italia) samxedro-politikuri blokebi.msoflio istoriaSi udidesi koalicia meore msoflioomis dros iqna dafuZnebuli, romelic hitleruli germaniiswinaaRmdeg iqna Camoyalibebuli. meore msoflio omis ukanasknelstadiaze „antihitlerul koaliciaSi” 50 <strong>saxelmwifo</strong>zemeti iyo gawevrianebuli. Tumca, yvelaze ufro Camoyalibebulisaxe kavSirebma ukve meore msoflio omis SemdegmiiRo, rodesac mosalodneli sabWoTa agresiisgan da evropaSikomunisturi ideologiis gavrcelebis safrTxisgan Tavisdasacavad Seiqmna Crdiloatlantikuri xelSekrulebisorganizacia - nato erTis mxriv, da meores mxriv komunisturiideologebis mosazrebiT „dasavluri imperializmisagan”Tavdacvis mizniT sabWoTa blokSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebisiniciativiT - varSavis xelSekrulebis organizacia dafuZnda.dasavleTis <strong>saxelmwifo</strong>ebis gamocdileba naTeli dadasturebaaimisa, Tu ramdenad mniSvnelovania erTianiusafrTxo regionis arseboba qveynebis mSvidobiani ekonomikurida politikuri ganviTarebisaTvis.XX saukunis dasawyisSi evropis stabilurobas safrTxesuqmnida ganuwyveteli omebi teritoriebis gadanawilebisada sazRvrebisaTvis (germania–safrangeTis konfliq-112


ti elzasisa da lotaringiis da saaris gamo; italiisa da avstriisdava samxreT tirolisaTvis). XX saukunis meore naxevridanregionis usafrTxoebas emuqreboda birTvuli omi,radgan banakebad dayofil msoflioSi dasavleT evropa amerikisanu CrdiloeTis mxares aRmoCnda. evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebisSesvlam natoSi regionis usafrTxoeba ufro myarida garantirebuli gaxada.CrdiloeT-atlantikuri xelSekrulebis organizaciameore msoflio omis dasrulebisas ideologiurma dapolitikurma barierebma evropis kontitenti orad gahyves.sabWoTa kavSirma, rogorcerT-erTma mTavarma gamarjvebulma<strong>saxelmwifo</strong>m, mniSvnelovnad ganimtkica sakuTari poziciebiglobaluri masStabiT, gansakuTrebiT ki aRmosavleT evropaSi.mosalodneli sabWoTa gavlenis gaZlierebis da gafarToebisTavidan acilebis mizniT, dasavleTis qveynebmasaswrafod miiRes zomebi, romelTac unda SeesustebinaTssrk-is geopolitikuri gavlena evropaSi da ganemtkicebinaTdasavleTis qveynebis erTianoba.aSS-sa da kanadas Soris molaparakebebis warmoebam safuZvelidaudo Crdiloatlantikuri aliansis Camoyalibebas,rac ZiriTadad efuZneboda usafrTxoebis garantiasa daevropasa da aSS-s Soris ormxriv pasuxismgeblobas dasavleTevropaze sabWouri gavlenis aRmosafxvrelad da evropis<strong>saxelmwifo</strong>ebis dacvis mizniT.1949 წლის 4 აპრილს, Crdilo atlantikuri xelSekrulebissafuZvelze aTi evropuli da ori CrdiloamerikulidamfuZvnebeli qveynis mier daarsda CrdiloatlantikurixelSekrulebis organizacia. damfuZvnebeli wevrebis mTavarimizani iyo win aRdgomodnen sabWoTa kavSiris gavlenisgavrcelebas evropis kontinentze. xelSekrulebis xelmoweriTwevrebma valdebuleba aiRes erToblivad daecvaT saku-113


Tari Tavisufleba da usafrTxoeba, rogorc politikuri,ise samxedro saSualebebiT.damfuZvnebeli wevrebis mTavari mizani iyo win aRdgomodnensabWoTa kavSiris gavlenis gavrcelebas evropis kontinentze.xelSekrulebis xelmoweriT wevrebma valdebulebaaiRes erToblivad daecvaT sakuTari Tavisufleba dausafrTxoeba, rogorc politikuri, ise samxedro saSualebebiTnatoaris samTavrobaTaSoriso organizacia, sadac wevriqveynebi inarCuneben srul damoukideblobas da suverenitets.aliansSi yvela gadawyvetileba miiReba wevri qveynebismier konsesusis safuZvelze. aliansSi gadawyvetilebebismTavari mimRebi organoa Crdiloatlantikuri sabWo, romlissxdomebs nato-s generaluri mdivani xelmZRvanelobs.nato-s umTavres amocanas warmoadgens wevri qveynebis dacvaagresiisgan da aliansis erT wevrze Tavdasxma ganixilebayvela wevrze Tavdasxmad, rac damfuZnebeli xelSekrulebismexuTe muxliT aris gaTvaliswinebuli: xelSekrulebis monawilemxareebi Tanxmdebian, rom evropasa da CrdiloeT amerikaSierT, an ramdenime mxareze ganxorcielebuli Seiara-Rebuli Tavdasxma miiCneva, rogorc Tavdasxma yvelas winaaRmdegda arsebul SemTxvevaSi, gaerTianebuli erebis wesdebis51-e muxlis Sesabamisad, individualuri Tu koleqtiuri Tavdacvisuflebis gamoyenebiT da saWiroebis SemTxvevaSi, samxedroZalis gamoyenebiT isini daxmarebas gauweven safrTxe-Si myof mxares an mxareebs, raTa SeinarCunon Crdiloatlantikuriregionis usafrTxoeba. nebismieri amgvari saxis SeiaraRebuliTavdasxmis da mis mimarT ganxorcielebuli RonisZiebisSesaxeb dauyovnebliv unda ecnobos uSiSroebissabWos. amgvari RonisZiebebi dasruldeba maSin, roca uSiSroebissabWo miiRebs zomebs, rac saerTaSoriso mSvidobisada usafrTxoebis SenarCunebisa da aRdgenisaTvis iqneba mimarTuli.amrigad, Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciisZiriTad mizans warmoadgens, wevri qveynebis politikurida samxedro usafrTxoebisa da Tavisuflebis Seqmna.114


aliansi uzrunvelyofs samarTlianobisa da mSvidobis damyarebasevropaSi, rac demoktariul Rirebulebebs, adamian-Ta uflebebis dacvasa da kanonis uzenaesobas emyareba.Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizacia saerTousafrTxoebis Seqmnis mizniT, erTmaneTTan akavSirebsCrdiloeT amerikasa da evropas. igi warmoadgens wevri qveynebisefeqtur koleqtiur Zalisxmevas, daicvan saerTo sam-Svidobo interesebi. isini nacionaluri usafrTxoebis miznebserToblivad ayalibeben. aliansi aris Tavisufali <strong>saxelmwifo</strong>ebiskavSiri, romelic uzrunvelyofs maT usafrTxoebasada stabilurobas.Crdiloatlantikuri xelSekruleba, romelic aliansislegalur bazas warmoadgens, Seiqmna gaerTianebuli erebisqartiis 51-e muxlis mixedviT, rac damoukidebeli <strong>saxelmwifo</strong>ebisdacvas iTvaliswinebs. igi warmoadgens saerTaSorisoorganizacias, romlis saSualebiTac wevri qveynebiinarCuneben srul suverenitetsa da damoukideblibas. organizaciamarTavs forums, romelzec ganixileba politikuriTu samxedro mniSvnelobis sakiTxebi.alinsis politika omis SeCerebasa da qveynebis efeqturTavdacvas iTvaliswinebs. igi agreTve mSvidobis damyarebismizniT, moicavs sxva qveynebTan molaparakebebis warmoebas,koleqtiur Zalisxmevas, momavalSi samxedro teqnologiebiskontrolsa da ganiaraRebas. aseve farTo sapartniorobazis Seqmnasa da evropisa da atlantikis qveynebTandialogebis gamarTvas, rac xels Seuwyobs gamWvirvale dasaimedo politikis gatarebas.Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciawevr qveynebs sTavazobs TanamSromlobasa da konsultaciebspolitikur, ekonomikur da sxva arasamxedro sferoebSi,iseve, rogorc Tavdacvis sferoSi. igi uzrunvelyofs samxedroZalebs aRWurvilobiTa da treningebiT.natos -s wevri qveynebis ufleba-movaleobebi xelSekrulebis monawile mxareebi gaerTianebulierebis wesdebis Sesabamisad, valdebulni arian daareguli-115


on saerTaSoriso konfliqtebi mSvidobiani gziT, rom safrTxear Seeqmnas saerTaSoriso mSvidobas, usafrTxoebas dasamarTlianobas da Tavi Seikavon saerTaSoriso urTierTobebSimuqarisa da Zalismieri meTodebis gamoyenebisgan, racewinaaRmdegeba gaeros miznebs; xelSekrulebis amocanebis efeqturi ganxorcielebisTvismonawile mxareebma sakuTari ZalebiT da urTier-TdaxmarebiT unda SeinarCunon da gaaZlieron SeiaraRebulTavdasxmasTan brZolis individualuri da koleqtiuri samxedropotenciali; xelSekrulebis monawile mxareebma erTmaneTs undagauwion konsultaciebi, Tuki romelime maTganis teritoriulmTlianobas, politikur damoukideblobasa da usafrTxoebassafrTxe daemuqreba; mxareebi SeTanxmdnen, rom erT-erT maTganze TavdasxmaniSnavs Tavdasxmas yvelas winaaRmdeg, amitomac am problemisdasaZlevad gamoiyeneba erTiani Zalebi; xelSekrulebis monawile TiToeuli mxare valdebuliamonawileoba ar miiRos arcerT saerTaSoriso garigeba-Si, rac xelSekrulebisTvis iqneba sawinaaRmdego; xelSekrulebis monawile mxareebi ayalibeben sabWos,romelsac eswreba maTi uklebliv yvela warmomadgeneli, ra-Ta ganixilos xelSekrulebis ganxorcielebasTan dakavSirebulisakiTxebi. sabWo mzad unda iyos, Seikribos nebismierdros da aseve unda Seqmnas damxmare organoebi (kerZod Tavdacviskomiteti, romelic iZleva rekomendaciebs garkveuliRonisZiebebis gatarebaze); xelSekrulebis monawile mxareebma unda moaxdinon amxelSekrulebis ratifikacia da ganaxorcielon misi debulebebikonstituciuri procedurebis Sesabamisad. saratifikaciosigelebi dauyovnebliv unda gadaeces aSS-s mTavrobas,romelic aRniSnulis Sesaxeb acnobebs xelSekrulebismonawile mxareebs. im <strong>saxelmwifo</strong>sTvis, romelmac ukvemoaxdina xelSekrulebis ratifikacia, xelSekruleba ZalaSi116


Sedis xelismomwer <strong>saxelmwifo</strong>Ta saratifikacio sigelebisgadacemisTanave; xelSekrulebis ZalaSi Sesvlidan 10 wlis Semdeg, annebismier Semdeg wlebSi, mxareebma (Tuki amis moTxovna iqneba)unda awarmoon erToblivi konsultaciebi xelSekrulebisgadasinjvasTan dakavSirebiT; xelSekrulebis ZalaSi Sesvlidan 20 wlis Semdeg, nebismiermonawile mxares SeuZlia gaauqmos sakuTari wevrobamas Semdeg, rac aSS-s mTavrobas ofocialurad acnobebs xel-Sekrulebis wevrobis gauqmebis Taobaze; xelSekruleba, romlis inglisur da frangul originalebserTnairi iuridiuli Zala gaaCniaT, inaxeba AaSS-sarqivSi. damowmebuli aslebi gadaecemaT aSS-s mTavrobis mierxelSekrulebaze xelmowerili mxareebis mTavrobebs; mokavSire qveynebi valdebulni arian daicvan mSvidobada stabiluroba, ara marto sakuTar teritoriaze, aramedsruli evro-atlantikuri masStabiT.aliansis strategiuli koncefcia moicavs Semdeg aucilebelelementebs:transatlantikuri kavSiris SenarCuneba - strategiulikoncefcia evropasa da Cr. amerikas aerTianebs usafrTxoebisSeqmnis mizniT da maT Soris TanamSromlobis gaZlierebasuwyobs xels;efeqturi samxedro Zalebis kontroli - strategiaim samxedro Zalebis arsebobas da kontrols iTvaliswinebs,romelic koleqtiuri Tavdacvis uzrunvelyofisa da krizisisTavidan acilebis mizniT gamoiyeneba;aliansSi evropis uSiSroebisa da Tavdacvis komiteti- strategiuli koncefciiT dadgenilia, rom aliansSi evropisuSiSroebisa da Tavdacvis komiteti momavalSic ganagrZobsganviTarebas, rac 1996 wels berlinSi aliansis sagareosaqmeTa ministrTa ganxilvis safuZvelze iqna gadawyvetili.aRniSnulidan gamomdinare, saWiroa arsebobdesmWidro urTierTobebi Crdiloatlantikuri xelSekrulebis117


organizacias, dasavleT evropul kavSirsa da evrokavSirsSoris;samxedro SeiaraRebis kontroli - sabolood, strategiulikoncefcia samxedro SeiaraRebis kontrolsa dasamxedro Zalebis im raodenobiT zrdas iTvaliswinebs, racaliansis miznebis ganxorcielebisTvis iqneba saWiro. ker-Zod, ki mSvidobis damyarebisa da krizisis dasaZlevi operaciebisgatarebisTvis. dasaxuli miznebis misaRwevad mniSvnelovaniadapirispirebul mxareebTan kontaqtis damyareba damokavSire qveynebs Soris urTierTmxardamWeri operaciebiswarmoeba. aliansi valdebulia aqtiuri monawileoba miiRosiaraRis kontrolis gaZlierebis, ganiaraRebisa da masobriviganadgurebis iaraRis gauvrceleblobis SeTanxmebaSi;Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciisroli usafrTxoebisa da mSvidobis damyarebis politikaSigaizarda. amjerad, igi gulisxmobs ara marto gaeros samSvidoboZalisxmevisadmi mxardaWeras, aramed mravalricxovanpartnior qveynebsa da Crdiloatlantikuri xelSekrulebisorganizaciis, ara wevri qveynebis monawileobas saerTo sam-Svidobo politikaSi.natos Stab-bina da struqturabriuselSi nato-s Stab-bina warmoadgens nato-s politikurStabs da aliansis mudmiv adgilsamyofels. masSi gan-Tavsebulia nato-s mudmivi wamomadgenloba, erovnuli delegaciebi,generaluri mdivani da saerTaSoriso samdivno,nacionaluri samxedro warmomadgenlebi, samxedro komitetisTavmjdomare da saerTaSoriso samxedro Stabi. StabbinaSi,aseve imyofebian partniori <strong>saxelmwifo</strong>ebis diplomatiurimisiebi, nato-s Stabbinis samdivno da mTeli rigi saagentoebi.nato-s wevri qveynebis delegaciebisa da misiebis muSaobissrulyofilad ganxorcielebas exmareba nato-s saerTa-Soriso da saerTaSoriso samxedro samsaxuri, romelic mdebareobsStab-binaSi. TiToeuli <strong>saxelmwifo</strong>s warmomadgenelsaqvs Tavisi gansazRvruli adgili sabWos Sexvedrebis118


drosa da arsebul komitetebSi, maT aqvT suverenuli Zalauflebagadawyvetilebebis miRebis procesSi, Sesabamisadisini miRebul gadawyvetilebebze arian pasuxismgebelni.nato-s Stab-bina aris aliansis politikuri da administraciulicentri da Crdiloatlantikuri sabWos mudmiviadgilsamyofeli. nato-s Stab-binaSi yvela wevri qveynidansamoqalaqo da samxedro warmomadgenlebi konsesusis safuZvelzepolitikuri gadawyvetilebebis misaRebad ikribebian.Stab-bina warmoadgens dialogisa da TanamSromlobis warmoebisadgils partnior qveynebsa da nato-s wevr qveynebs Soris,romelic stabilurobisa da mSvidobis damyarebis mizniTmaT erTobliv muSaobas uzrunvelyofs.Crdilo-atlantikur kavSirSi nato-s qveynebs wamoadgenselCi, an mudmivi warmomadgeneli, romelsac daxmarebasuweven nacionaluri delegaciebi, romelic Sedgeba mrCevlebisganda Tanamdebobis pirebisgan. es delegaciebi raRaciThgvanan patara saelCoebs. is garemoeba, rom isini imyofebianStabbinis erT SenobaSi, es maT saSualebas aZlevTdroulad da ioli gziT daamyaron kontaqtebi ofcialur daaraoficialur doneebze, rogorc erTmaneTTan, aseve natossaerTaSoriso samdivnos TanamSromlebsa da partniori <strong>saxelmwifo</strong>ebiswarmomadgenlebTan.nato imarTeba 28 wevri <strong>saxelmwifo</strong>s mier. aqedan gamomdinaregadawyvetilebis miRebis procesi ganisazRvrebaCrdiloatlantikuri xelSekrulebiT da sxva arsebuli dokumentebiT.yvela wevri <strong>saxelmwifo</strong> agzavnis delegaciasbriuselSi (belgia) nato-s Stab-binaSi. TiToeuli delegaciisxelmZRvaneli aris mudmivi warmomadgeneli. mudmivi warmomadgenlebiqmnian Crdiloatlantikur sabWos, romelicikribeba kviraSi erTxel da aqvs nato-s politikuri gadawyvetilebebismiRebis Zalaufleba. sabWo periodulad atarebsufro maRali donis Sexvedrebs, sadac ikribeba wevri<strong>saxelmwifo</strong>ebis Tavdacvisa da sagareo ministrebi, an <strong>saxelmwifo</strong>smeTaurebi. am donis Sexvedrebze gadawyvetilebebimiiReba nato-s politikasTan dakavSirebiT. miuxedavad imi-119


sa, Tu ra doneze tardeba Crdiloatlantikuri sabWos Sexvedrebi,miRebuli gadawyvetilebebi Tanabari Zalis mqonea.nato-s generaluri mdivani warmoadgens mniSvnelovansaerTaSoriso <strong>saxelmwifo</strong> moRvawes. nato-s wevri qveynebismTavrobebis mier mas miniWebuli aqvs Crdiloatlantikurialiansis Tavmjdomaris wodeba. is aris mTavari Semsrulebelipiri da pasuxs agebs Crdiloatlantikur kavSirSi konsultaciebisprocesis mimarTulebebsa da gadawyvetilebismiRebaze. mas gaaCnia uflebamosileba uTanxmoebis SemTxvevaSiiSuamavlos wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris. is pausxismgebeliasaerTaSoriso sammdivnos saqmianobaze, nato-s qveynebisxelisuflebebTan da mediis warmomadgenlebTan urTierTobaze.nato-s generaluri mdivani xelmZRvanelobs saerTaSorisosamsaxurs, magram administraciuli TvalsazrisiT,aris saerTaSoriso samsaxuris wevri. mas gaaCnia piradi ofisi,romelSic Sedian direqtori, momuSave personali, generalurimdivnis modgile, samarTlebrivi sakiTxebis mrCevelida politikis dagegmarebis ganyofileba. generalur mdivanismoadgile exmareba mas misi movaleobebis SesrulebaSi dacvlis mas, misi aryofnis SemTxvevaSi.nato-s Stab-binaSi daaxloebiT 4200 adamiani muSaobssruli ganakveTiT. amaTgan 2100 aris mokavSire qveynebiserovnuli delegaciis wevri da nato-s samxedro erovnuliwarmomadgeneli. daaxloebiT 1200 aris nato-s saerTaSorisosamsaxuris samoqalaqo wevri, xolo 500-ze meti – saerTaSorisoerovnuli samxedro samsaxuris wevri. samoqalaqo wevrebi,nato-s saagentoebis TanamSromlebis CaTvliT, ganlagebulniarian briuselis gareT, im samoqalaqo wevrebis raodenoba,romlebic msaxuroben nato-s saerTaSoriso samxedrosamsaxurSi, daaxloebiT 5200-s aRwevs.nato-s „gawevrianebis samoqmedo gegmis“ Tanaxmad„xelSekrulebis monawile mxareebs, xelSekrulebaSi gawevrianebismizniT, saerTo gadawyvetilebis safuZvelze, SeuZliaTmoiwvion evropis nebismieri <strong>saxelmwifo</strong>, romelsac ga-120


aCnia Sesabamisi SesaZlebloba Seasrulos xelSekrulebiTgaTvaliswinebuli pirobebi da Tavisi wvlili SeitanosCrdiloatlantikuri regionis usafrTxoebaSi“ /CrdiloatlantikurixelSekruleba, me-10 muxli/.nato-s „gawevrianebis samoqmedo gegma“ Sedgeba 5 Tavisgan:1. politikuri da ekonomikuri sakiTxebi; 2. Tavdacvis/samxedrosakiTxebi; 3. finansuri resursebi; 4. uSiSroebissakiTxebi; 5. legaluri bazagawevrianebis samoqmedo gegma, natoSi-Si gawevrianebiTdainteresebul qveynebs sTavazobs garkveul programebs,rac maT exmareba im procedurebis momzadebaSi, rac aucilebelipirobaa aliansSi gawevrianebisTvis.dainteresebul qveyanas SeuZlia airCios is progarma,romelsac miiCnevs saWirod aliansSi gawevrianebis mzadebisperiodSi. magram unda iTqvas, rom samoqmedo gegmaSi monawileobaraime periodiT limitirebuli ar aris da arc NATO-Si gawevrianebis garantias iZleva. es procesi gaweriliaetapobrivad.programa „partnioroba mSvidobisTvis“aRniSnuli programa Seiqmna 1994 wels, romelic moicavs27 partnior <strong>saxelmwifo</strong>s, romelic jerjerobiT araris NATO-s wevri. saqarTvelo am programas SeuerTda 1994welsve.„partnioroba mSvidobisTvis“ progaramis yvela wevriqvyena aseve aris evroatlantikuri partniorobis sabWoswevri, romelic NATO-sa da mis partnior <strong>saxelmwifo</strong>ebs SorisTanamSromlobis gaRrmavebas iTvaliswinebs.dRes nato aris organizacia, romelic mniSvnelovnadgansxvavdeba imisagan rasac igi wrmoadgenda 1989 wels. aliansiar aris is struqtura, romelmac uzrunvelyo dasavleTevropis Tavdacva civi omis oTxaTeulze meti wlis ganmavlobaSida aRarc is, romelic meTvalyureobda gardamavalprocesebs evropaSi adreul 90-ian wlebSi.marTalia, alinsis politika omis SeCerebasa da qveynebisefeqtur Tavdacvas iTvaliswinebs. Tumca, igi agreTve121


mSvidobis damyarebis mizniT, moicavs sxva qveynebTan molaparakebebiswarmoebas, koleqtiur Zalisxmevas, momavalSisamxedro teqnologiebis kontrolsa da ganiaraRebas. asevefarTo sapartnioro bazis Seqmnasa da evropisa da atlantikisqveynebTan dialogebis gamarTvas, rac xels SeuwyobsgamWvirvale da saimedo politikis gatarebas.Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciawevr qveynebs sTavazobs TanamSromlobasa da konsultaciebspolitikur, ekonomikur da sxva arasamxedro sferoebSi,iseve, rogorc Tavdacvis sferoSi. igi uzrunvelyofs samxedroZalebs aRWurvilobiTa da treningebiT.natos ganviTareba araviTar SemTxvevaSi araa SemTxveviTobaan istoriis kaprizi. natos warmatebis gasaRebi arismisi ucvleli faseulobebi da principebi, romlebsac isdRemde emyareba.nato araa mxolid aliansi koleqtiuri TavdacvisaTvis,aramed aseve saerTo faseulobebis gaerTianeba. mudmivadcvalebadi safrTxeebis pirobebSi swored demokratiis,adamianis uflebaTa pativiscemis da kanonis uzenaesobis faseulobebia,romlebic aerTianeben da akavSireben yvelawevr <strong>saxelmwifo</strong>s.nato moicavs globalur usafrTxoebis gamowvevebTangamklavebis transatlantikuri Zalisxmevas. aliansi akavSirebsevropasa da CrdiloeT amerikas da abalansebs sxvadasxvaerovnul interesebs stabilurobisa da mSvidobisaTvis.civi omis ganmavlobaSi natos umTavresi roli, gasagebimizezebis gamo, iyo misi wevrebis dacva sabWoTa eqspansionisturisafrTxisagan. sabWoTa kavSiris daSliT gaqra aliansistradiciuli mowinaaRmdege, romelmac ganapirobausafrTxoebis garemos gadafaseba da aliansis rolis xelaxaligansazRvra.aliansi swrafad adaptirda civi omis Semdgom damkvidrebulusafrTxoebis garemosTan. man gansazRvra Tavisiaxali adgili nato-s teritoriis farglebs gareT warmoebulpirvel operaciaSi, dauWira ra mxari122balkaneTSi kon-


fliqtis dasrulebas. 1995 wlis dekemberSi nato-m Tavisipirveli samSvidobo kontigenti bosniasa da hercogovinaSiganaTavsa. ramdeni wlis Semdeg aliansma ganaxorciela sahaerokampania iugoslaviis federaciuli respublikis winaaRmdegkosovos mosaxleobaze zewolisa da adamianis ufleba-Ta masobrivi darRvevis aRmofxvris mizniT da am regionSi1999 wlisivnisSi samSvidobo Zalebi Caayena.Tanamedrove periodSi nato CarTulia Svid misiasa daoperaciaSi, maT Soris: krizisebis daregulireba da mSvidobismxardaWera avRaneTSi balkaneTsa dalibiaSi; antiteroristulioperaciebi xmelTaSua zRvis regionSi; adenis yureSimekobreobasTan brZolis operaciebi; mxardamWeri misiaeraySi; afrikis kavSiris mxardamWeris misia.1999 wels gamoqveynebulma natos axalma strategiulmakoncefciam, daaxasiaTa globaluri usafrTxoebis riskebi,rogorc mravalmxrivi da Znelad prognozirebadi. aliansisiZiriTadi amocanebi Camoyalibda Semdegnairad:1. iyos stabilurobis bazisi mTels evroatlantikurarealSi.2. iyos forumo konsultaciebisaTvis usafrTxoebissakiTxebze.3. iyos Semakavebeli da damcveli nebismieri wevri <strong>saxelmwifo</strong>swinaaRmdes agersiis yovelgvari saprTxisas.4. xeli Seuwyos konfliqtebis efeqtur prevenciasa dakrizisebis mowesrigebas.5. ganaxorcielos partnioroba da dialogi evroatlantikuriarealis qveynebTan.aliansis strategiuli koncefcia aseve aRniSnavs, romusafrTxoebis garemos cvlileba ZiriTadad pozitiuria.Tumca, amavdroulad, <strong>saxelmwifo</strong>ebi aRmoCdnen sxva riskebisada arastabilurobis wyaroebis pirispir, rogorebicaaeTnikuri konfliqtebi, adamianis uflebaTa xelyofa, politikuriarasaimedooba da ekonomikuri krizisi. seriozulSeSfoTebas iwvevs birTvuli, biologiuri da qimiuri iara-123


Rebis gavrcelebis safrTxe. aseve zrdis uaxlesi samxedroteqnologiis potenciuri mtris xelSi moxvedri risks sainformacio-teqnologiuribumi. momdevni wlebSi gansakuTrebiTSeerTebul Statebze 2001 wlis 11 seqtembris teroristuriTavdasxmis Semdeg natom moaxdina globaluri teroristulisafrTxisa da qmeduunaro <strong>saxelmwifo</strong>ebTan dakav-Sirebuli riskebis gadafaseba da maT usafrTxoebis prioritetTanusxis saTaveSi miuCina adgili.natos wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebi:damfuZneblebi: ბელგია,124გაერთიანებული სამეფო, დანია,ისლანდია, იტალია, კანადა ლუქსემბურგი, ჰოლანდია, ნორვეგია,პორტუგალია, აშშ, საფრანგეთი.pirveli gafarToeba საბერძნეთი, თურქეთი.meore gafarToeba გერმანია;mesame gafarToeba ესპანეთი;meoTxe gafarToeba უნგრეთი,პოლონეთი,ჩეხეთი;mexuTe gafarToeba ბულგარეთი, ლატვია, ლიტვა,რუმინეთი, სლოვაკეთი, სლოვენია, ესტონეთი;meeqvse gafarToeba აlbaneTi, ხორვატია.natos bloki Tavisi naxevar saukunovano arsebobismanZilze udides damsaxurebad miiCnevs ara imdenad „sabWo-Ta safrTxis“ Sekavebas, ramdenadac konfliqtis aRmofxvrasTavad natos blokis wevrTa teritoriaze. maTi azriT, saberZneTida TurqeTi gardauvali omisgan swored am aliansiswevrebma ixsnes. natosa da evrokavSirSi gawevrianebisaTviscentraluri da aRmosavleT evropis qveynebi ar uyenebenerTmaneTs teritoriul pretenziebs. Crdilo atlantikurialiansi Tavisi arsebobis bazisad kvlavindeburadTvlis koleqtiuri usafrTxoebis sistemis arsebobas mokav-Sire qveynebis teritoriebis dacvisTvis principiT „yvelaerTisaTvis da erTi yvelasTvis“.aliansis wevrobam, aSS–is samxedro daxmarebam da ekonomikurmamxardaWeram gaaZliera dasavleT evropis qveynebi.mWidro finansurma Tu samxedro TanamSromlobam imde-


nad gaaZliera dasavleT evropis regioni, rom dRes maTzRaprad eCvenebaT erTmaneTTan omis gaCaRebis SesaZlebloba,teritoriuli pretenziebis wamoyeneba da SuRli.evropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizaciaevropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia(euTi//OSCE) 1975 wels Seiqmna evropaSi uSiSroebisa daTanamSromlobis TaTbiris saxelwodeboT, rogorc monawileqveynebs Soris dialogisa da TanamSromlobis forumi, rodesachelsinkis TaTbiris daskvniT aqts 5.1975 VIII xeli moawera35-ma <strong>saxelmwifo</strong>m. es aqti, marTalia ar aris saerTa-Soriso xelSekruleba, magram udidesi mniSvnelobis politikuriSeTanxmebaa, romlis mizani iyo, Seesustebina ,,civiomiT“ gamowveuli daZabuloba aRmosavlTsa da dasavleTsSoris. 1990 wlamde euTo funqcionirebda rogorc Sexvedrebisada konferenciebis forumi, romelic adgenda <strong>saxelmwifo</strong>Tada moqalaqeTa moqmedebis wesebs da perioduladmimoixilavda maT Sesrulebas.parizis 1990 wlis umaRlesi donis Sexvedraze euTTaxal kurss daadga. ,,parizis qartiaSi axali evropisaTvis“euTo-is ZiriTad amocanebad miCneul iqna evropaSi mimdinareistoriuli gardaqmnis warmarTvisa da ,,civi omis“ Semdgomiperiodis axal moTxovnebze reagirebisaTvis xelisSewyoba. am amocanebis Sesrulebis gasaadvileblad Seiqmnacalkeuli institutebi, xolo Sexvedrebma ufro regularulixasiaTi miiRo da euTT-is muSaoba ufro organizebuligaxda.budapeStis 1994 wlis samitze aRiares, rom euTT-i ukveaRar iyo ubralod konferencia, da amieridan mas evropa-Si uSiSroebisa da TanamSromlobis organizacia (euTo) ewoda.aman organizacia axali politikuri impulsi misca, miTufro, rom es iyo ,,civi omis“ dasrulebis Semdeg organizaciisinstituciuri ganviTarebis gamoxatuleba.125


euTo aris usafrTxoebis regionaluri saerTaSorisoorganizacia. misi wevri 55 <strong>saxelmwifo</strong> ganlagebulia vankuveridanvladivostokamde gadaWimul geografiul sivrceze.igi Seiqmna gaeros wesdebis VIII Tavis Sesabamisad evropa-Si konfliqtebis Tavidan acilebis, krizisis marTvisa dakonfliqtis Semdgomi reabilitaciis mizniT iseT sferoeb-Si, rogorebicaa: SeiaraRebis kontroli, gaeros prevenciulidiplomatia, ndobisa da usafrTxoebis miRwevis zomebi,adamianis uflebebi, arCevnebis monitoring, ekonomikuri dagaremos usafrTxoeba. aqedan gamomdinare euTo mxarsuWers demokratiis ganviTarebas da daxmarebas uwevs monawileqveynebs demokratiuli institutebis SenebaSi. demokratizaciisxelSewyobasTan dakavSirebiT organizacia saku-Tar Tavze iRebs arCevnebSi da mis mosamzadebel samuSaoebSidaxmarebis gawevas. euTos adamianis uflebebis dacvis politikakoncentrirebulia iseT prioritetul sakiTxebze,rogoricaa moqmedebisa da religiis Tavisufleba, wamebisada trefikingis winaaRmdeg brZola, aseve genderuli TanasworobismiRweva, eTnikuri konfliqtebis aRmofxvra, kanonislegitimuribis safuZvelze adamianebis uflebebis dacvada sxva. euTos iseTi struqturebi, rogoricaa demokratiismSeneblobisa da adamianis uflebebis samsaxuri ZiriTadaddakavebulni arian rasizmTan, qsenofobiasTan, antisemitizmsada diskriminaciasTan brZoliT. euTo aqtiuradaa Car-Tuli msoflio terorizmTan brZolaSi.ukanasknel periodSi euTo-s saqmianobis prioritetulisferoebia cecxlsasroli da mcire kalibriani iaraRis,narkotikebisa da trefikingis winaaRmdeg brZola. igi ewinaaRmdegebaiaraRis aralegalurad gavrcelebas da xels uwyobsmis ganadgurebas. sazRvrebis kontrolTan dakavSirebulisaqmianoba moicavs rogorc konfliktebis Tavidanacilebas, aseve postkonfliqturi situaciis marTvas da institucionalurmxardaWeras. euTo -s monawile qveynebi mu-Saoben haerSi, wyalsa da miwaSi mtkice ekologiuri balansisaRdgenisa da SenarCunebisTvis.126


1990 wlis noemberSi molaparakeba warmoebda euTT-issaqmianobis farglebSi SeiaraRebis kontrolis mniSvnellovanSeTanxmebaze - evropaSi Cveulebrivi SeiaraRebisa da SeiaraRebuliZalebis Semcirebis xelSekrulebaze (CFF). er-Toblivi sakonsultacio jgufi (igi pasuxismgebelia xel-Sekrulebis Sesrulebis xelSewyobaze) da ,,Ria cis“ sakonsultaciokomisia (masSi warmodgenilia ,,Ria cis“ Sesaxeb1992 wlis xelSekrulebis monawile yvela <strong>saxelmwifo</strong>), Tumcaisini euTo-s organizaciebi ar arain, regularulad ikribebianeuTo-s sakonferencio darbazSi hofsburgebiskongrescentrSi (q. vena).1996 wlis lisabonis samitze ufro Camoyalibebulisaxe mieca euTo-s sakvanZo rols yvela ganzomilebiT usafrTxoebisada stabilurobis xelSewyobaSi. lisabonis Sexvedramxeli Seuwyo agreTve evropuli usafrTxoebis euTosqartiis SemuSavebaSi (miRebul iqna q. stambolis 1999 wlissamitze), qartiisa, romelic miznad isaxavs euTos qmediTunarianobisgaumjobesebas. stambolSive euTo-s monawile 30-ma <strong>saxelmwifo</strong>m xeli mawera evropaSi Cveulebrivi SeiaraRebebisada SeiaraRebuli Zalebis Semcirebis Sesaxeb xelSekrulebisgadasinjul variants. maT mxari dauWires arasaer-TaSoriso SeiaraRebuli konfliqtebis mogvarebis saqmeSieuTo-s ufro aqtiurad da efeqtianad Carevis aucileblobas.euTo-s struqtura. politikuri konsultaciebisa dagadawyvetilebaTa mimRebi mTavari organoa mudmivi sabWo.misi wevrebi arian euTo-s wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta mudmivi warmomadgenlebi(elCebi) venaSi, romlebic yovelkvireuladikribebian euTo-s kompetenciaSi Semavali yvela sakiTxisgansaxilvelad da gadawyvetilebaTa misaRebad.usafrTxoebisa da TanamSromlobis forumi ikribebayovel kviras venaSi, raTa ganixilos euTo-s sivrceSi uSiSroebissamxedro aspeqtebTan dakavSirebuli sakiTxebi damiiRos Sesabamisi zomebi, usafrTxoebis uzrunvelsayofad.127


ekonomikuri forumi - 1992 wels - sagareo saqmeTa ministrebiSeikribnen da gadawyvites daearsebinaT ekonomikuriforumi, raTa gaeZlierebinaT organizaciis saqmianobasabazro ekonomikis Camoyalibebis kuTxiT, romelic amavedros warmoadgens demokratiisa da stabilurobis erT-erTmniSvnelovan xelSemwyob faqtors. misi mizania: politikuristimuli miscen sabazro ekonomikaze gadasvlas; SeimuSaonsabazro ekonomikaze gadasvlis praqtikuli saSualebebi(gzebi); Camoayalibon yovelwliuri miznebi ekonomikisa dagaremos sakiTxebTan dakavSirebiT; specifikuri rekomendaciebisada Semdgomi saqmianobebis Ggavrcoba, dazusteba;ZiriTaddokumentebSi aRwerili monawile qveynebis valdebulebebisSesrulebis zedamxedveloba. yvela ekonomikur forumswin uZRvis seminarebis seria, romlis mizania moamzadosmonawile qveynebi wlis forumisTvis.euTo-s wevri qveynebis sagareo saqmeTa ministrebi weliwadgamoSvebiTmarTaven ,,ministerials,“ xolo ,,ministerialTa“Soris periodSi <strong>saxelmwifo</strong>s an mTavrobis meTaurebiramdenime weliwadSi erTxel ikribebian umaRlesi donisSexvedraze, anu samitze.euTo-s Tavmjdomeare. Tavjdomaris kompetencia: eu-Tos institutebis muSaobis koordinacia; organizaciis wardgena;konfliqtebis Tavidan acilebasTan dakavSirebulisaqmianobebis zedamxedveloba, krizisebis marTva da postkonfliqtebisreabilitacia.moqmed Tavmjdomares ekisreba pasuxismgebloba aRmasrulebelisaqmianobisaTis. Tavmjdomare 6 TveSi erTxelicvleba. euTo-s moqmed Tavmjdomares, Sesabamisi qveynis sagareosaqmeTa ministrs, saqmianobaSi daxmarebas uweven winada momdevno Tavmjdomareebi da miT iqmneba e.w. ,,troika“.moqmed Tavmjdomares agreTve SeuZlia daniSnos piradi warmomadgenlebi,romlebsac avalebs konkretul sakiTxebze ansituaciebze muSaobas.euTo-s saparlamento asamblea saparlamento elementia,romlis monawile 55 qveyana moicavs mTel teritorias128


vankuveridan vladivastokamde. 317 wevris mTavari amocanaa,Sidasaparlamento ganxilvebis fasilitacia da OSCE-s farglebSidemokratiuli moZraobis mxardaWera. euTo-s saparlamentoasamblea atarebs yovelwliur sesias ivlisSi, xolomTeli wlis ganmavlobaSi awyobs agreTve sxvadasxva Sexvedrasada iRebs rezoluciebsa da rekomendaciebs euTo-ssaqmianobis Sesabamisad. igi mniSvnelovan rols asrulebsarCevnebis monitoringSic. asambleis samdivnos adgilsamyofeliakopenhageni (dania).euTos samdivno daarsda 1991 wels praRaSi, xolo 1993wels gadainacvla venaSi. samdivno direqtoris xelmZRvanelobiTeweva organizaciis xalSemwyob saqmianobas. misi adgilsamyofeliavena, xolo daxamrebas uwevs praRis ofisi.euTo-s generaluri mdivani, romlis adgilsamyofeliaq. vena (avstria), funqciebs axorcielebs rogorc euTo-smiznebis ganxorcielebisaTvis iRebs. generaluri mdivniskompetenciaSi Sedis agreTve euTo-s struqturebisa da operaciebiswarmarTva. samdivnoSi (misi adgilsamyofelia q.vena) Sedis: generaluri mdivnis ofisi, konfliqtebis Tavidanacilebis centri, administraciisa da garemos dacvissferoSi euTo-s saqmianobis koordinatori. samdivnos pra-Ris ofisi axorcielebs dokumentebis usafrTxoebasa da sainformaciofunqciebs.euTo-Si Sedis agreTve sxva institutebic. maT SoriserT-erTi umniSvnelovanesia demokratiuli institutebisada adamianis uflebaTa ofisi, romelic aqtiur rolsasrulebs arCevnebis monitoringsa da eronuli saarCevnoda adamianis uflebaRTa damcveli instituciebis ganviTarebaSi,erovnuli samarTlebrivi institutebisaTvis teqnikuridaxmarebis gawevaSi, arasamTavrobo organizaciebisadasamoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis xelSewyobaSi,adamianis uflebaTa da arCevnebis mimarT euTo-s monitoringismomzadebaSi, JurnalistTa momzadebaSi. aRniSnulisamsaxuris adgilsamyofelia q. varSava (poloneTi).129


winaswari gafrTxilebisa da konfliqtebis Tavidanacilebis saqmeSi gansakuTrebul rols asrulebs erovnulumciresobaTa umaRlesi komisari, romlis adgilsamyofeliaq. haaga (holandia). umaRlesi komisari afasebs da cdilobs,adreul etapze moagvaros situaciebi, romlebicerovnul umciresobaTa interesebs exeba. igi xels uwyobsmxareebs arakonfrontaciuli politikis ganxorcielebaSi.euTo-s meTvalyureTa misiebi funqcionireben: bosnia-hercegovinaSi,xorvatiaSi, estonTSi, litvaSi, saqarTveloSi,moldovaSi tajikeTSi yofili iugoslaviis teritorize -makedoniasa da kosovoSi; euTo-s agreTve damxmare jgufSihyavs CeCneTSi (ruseTis federacia). warmomadgenlebi - albaneTSi,sakonsultacio da sameTvalyureo jgufi - belorusiaSi,proeqtis koordinatori - ukrainaSi, ofisi - somxeTSi,saerTo ofisi - centralur aziaSi (uzbekeTi) da centrebi- alma-aTaSi. aSxabadsaa da biSkekSi; molaparakebawarmoebs baqos (azerbaijani) ofisis gaxsnis Sesaxeb; soxum-Si Seqmnilia adamianis uflebaTa gaero-euTo-s erTobliviofiasi; euTo-s misiebi araerTxel daswrebian arCevnebs saqarTveloSi.euTo-s kompetenciaSi Sedis agreTve Cveulebrivi SeiaraRebiskontroli da ndobis mosapoveblad mimarTuli zomabismiReba. venis 1994 wlis dokumenti (1999 wlis SesworebebiT)avaldebulebs euTo-s wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs, gamoiCinongamWvirvaloba TavianT samxedro saqmianobaSi; organizaciisfarglebSi SemuSavebulia samxedro qcevis kodeqsi,romelic adgens demokratiul sazogadoebaSi SeiaraRebuliZalebis rolis ganmsazRvrel principebs.euTo-m Seqmna davaTa mSvidobiani mogvarebis ramdenimemeqanizmi. maT Soris organizacias aqvs Serigebisa da arbitraJissasamarTlo, romelic daarsda konvenciis safuZvelze1995 wels da mdebareobs q. JenevaSi. euTo-s wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs,romlebmac xeli moaweres Serigebisa da arbitraJiskonvencias, SeuZliaT, sasamarTlos gadascen sadavosakiTxi, romelsc saarbitraJo tribunali an Serigebis130


komisia gadawyvets. misi funqciaa qveynebs Soris warmoSobiliuTanxmoebis mSvidobiani gziT mogvareba. konvenciis wevria33 <strong>saxelmwifo</strong>.euTo-s wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebia: avstria, azerbaijani,albaneTi, aSS, andora, belgia, belorusi, bosnia-hercegovina,bulgareTi gaerTianebuli samefo, germania, dania, espaneTi,estoneTi, TurqeTi, TurqmeneTi, irlandia, islandia,italia iugoslavia, kanada, kviprosi, latvia, litva, lixtenStaini,luqsemburgi, makedonia, malta, moldova, monako,nidrelandi, norvegia, poloneTi, portugalia, rumine-Ti, ruseTi, saberZneTi, san-marino, safrangeTi, saqarTvelo,slovakeTi, slovenia, somxeTi, tajikeTi, uzbekeTi, ukraina,ungreTi, fineTi, yazaxeTi, yirgizeTi, Sveicaria, SvedeTi,CexeTi, xorvatia da vatikani.euTo-s saqmianoba vrceldeba Semdeg regionebSi - samxreT-armosavleTevropa, aRmosavleT evropa, kavkasia, centraluriazia, dasavleT evropa da CrdiloeT amerika.OSCE-s TiToeuli regionis mixedviT, gaaCnia konkretulimiznebi da prioritetebi.varSvis organizaciaCrdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciisSeqmnis Semdeg, sabWoTa liderebma dRis wesrigSi koleqtiuriuSiSroebis sistemis Seqmnis sakiTxi daayenes. varSvis paqtianu megobrobis, TanamSromlobisa da urTierTdaxmarebisvarSavis xelSekrulebis organizacia aerTianebda centralurida aRmosavleT evropis socialistur qveynebs. natosgangansxvavebiT, varSavis paqti ar iyo damoukidebeli organizaciulistruqtura, aramedmas hqonda sabWoTa kavSirisTavdacvis saministros nawilis funqciebi. sabWoTa kavSirssWirdeboda varSavis paqti imisaTvis, rom Seeqmna STabeWdilebaerToblivi gadawyvetilebebis miRebisa da daemala simarTleTavisi politikuri dominirebis da saomariCarevisSesaxeb mravali qveynis saSinao saqmeebSi. igivarSavis paqts131


iyenebda agreTve aRmosavleT evropuli prosabWouri qveynebisjarebisgasaviTareblad. paqtinato-s aliansis mierssrk-saTvis Seqmnil savaraudosafrTxeebs abalansebda.es iyo samxedro bloki. romelSic sabWoTa kavSirmaTavisi sateliti qveynebi CarTo. megobrobis, TanamSromlobisada urTierTdaxmarebis organizacias xSirad moixseniebenrogorc varSavis xelSekrulebas rva <strong>saxelmwifo</strong>s Soris1955-1991 wlebSi. igi arsebobda mTeli civi omis ganmavlobaSi.alianss xeli moewera poloneTSi da misi damfuZnebeliqveynebi iyvnen: albaneTi, bulgareTi, Cexoslovakia,aRmosavleT germania, ungreTi, poloneTi, rumineTi da sab-WoTa kavSiri. miuxedavad imisa, rom igi sakmaod mimzidveladgamoiyureboda, istoriis msvlelobam XX saukunis manZilzedaamtkica, rom igi iyo militaristuli xelSekruleba da mimarTuligaxldaT sagareoTu saSinao agresiisken. formalurad,es struqtura iqmneboda natos damabalansebadi.Tumca WeSmariti Tanasworobisa da demokratiuli miznebisararsebobis pirobebSi, moskovi mas iyenebda, rogorc damatebiTZalismier instruments, raTa aRmosavleTis blokSiSeenarCunebina totalitaruli wyobilebebi. varSavis xel-Sekruleba moqmedebda, rogorc sakuTar TavSi Caketil <strong>saxelmwifo</strong>Tajgufi, romelic usityvod asrulebda moskovisbrZanebebs. igi aseve iyo pasuxi germaniis federaciuli respublisgawevrianebaze nato-Si da miznad isaxavda potenciurisafrTxis ganeitralebas aRmosavleT evropis regionSi.sabWoTa kavSirs mis teritoriaze aRar surda daeSva iseTifarTomasStabiani SeWra, rogoric ganxorcielda meoremsoflio omis dros. dainaxa ra pirdapiri safrTxe, mas upasuxapaqtis xelmoweriT - momavalSimsgavsi Sedegebis Tavidanasacileblad. xelSekrulebas unda Seesrulebina buferisroli moskovsa da aRmosavleT evropis qveynebs Soris.Tumca aRsaniSnavia, rom TavdacviTi funqciis garda paqtsSeteviTi xasiaTic hqonda.132


iseve rogorc nato-s, varSavis paqtsac hyavda politikurisakonsultacio komitetis samoqalaqo generalurimdivani, hyavda umaRlesi mTavarsardali, romelic gaxldaTyvelaze maRla mdgomi samxedro figura.varSavisa da Crdilo atlantikuri xelSekrulebebierTnairad ayalibeben usafrTxoebis umniSvnelovanes moTxovnas,urTierTdaxmarebis princips - aliansis romelimewevr <strong>saxelmwifo</strong>ze SeiaraRebuli agresiis SemTxvevaSi aliansisyvela wevris valdebulebas omSi Cabmis Sesaxeb.varSvis paqtSi gawevrianeba fineTsac SesTavazes, Tumcaman uari Tqva. 1956 wels ungreTma scada xelSekrulebidangamosvla, magram uSedegod.miuxedavad imisa, rom sabWo-Ta intervencia ungreTSimkacrad daigmo Crdiloatlantikurialiansis mier, msoflioSi da pirvel rigSi evropaSi, imdros arsebuli politikuri viTarebis gaTvaliswinebiT, nato-sar SeeZlo ungreTsa da poloneTSiarsebuli meamboxedemokratiuli ZalebisaTvis pirdapirisamxedro an sxva tipisdaxmarebis gaweva, radganac, am SemTxvevaSi, Seiqmnebodaudidesi safrTxe mesame msoflio omis dawyebisa, romlis pirobebSic,savaraudoa, rom gamoeyenebinaT birTvuli iaraRi.XX s. 50-iani wlebis dasawyisSi viTareba daiZaba dasavleTevropaSi. es yvelaze karagd aCvena budapeStis movlenebma.parlamentis win Sekrebili demonstrantebi moiTxovdnenmravalpartiul arCevnebs, politpatimrebis gaTavisuflebas,sabWoTa jarebis gayvanas, racmoskovisTvis gansakuTrebiTmiuRebeli iyo ungreTTan mimarTebaSi.. budapeStisquCebSi gamoCndnen tankebi, aman kidev ufro gazardavnebaTaRelva momitingeebSi. moskovSi polibiuros TaTbirzeki gadawyda, rom ungreTis amgvari daumorCileblobisdausjeloba gamoiwvevda antisabWoTa talRis gavrcelebassxva qveynebSic. ungreTSi gaigzavna armiis nawilebi. es iyonamdvili okupacia. ungreTis mTavrobam ki ganacxada, romprotestis niSnad tovebda varSavis paqts, radgan misi TanxmobisgareSe moxda jarebis Seyvana qveyanaSi da amiT dair-133


Rva paqtis piroba. 1956 w. 4 noembers wiTelma armiam daipyrobudapeSti. Zalebi uTanasworo iyo. budapeStis darbeviTsabWoTa kavSirma aSkarad ganucxada dasavleTs, romar dauSvebdaaRmosavleT evropaSi komunisturi rejimebis xelyofoas1961 wels, moskovTan urTierTobis gauaresebis gamo,albaneTma uari ganacxada varSvis paqtTan TanamSromlobaze.1964 wels rumineTma da 1968 wels Cexoslovakiam scadapaqtSi struqturuli cvlilebebis Setana, Tumca uSedegod.unda aRiniSnos, rom yovelwliuri samxedro manevrirebisgarda varSavis paqtis wevrma qveynebma mxolod erTxel CaatareserToblivi samxedro operacia da isic maTive wevriCexoslovakiis winaaRmdeg, kerZod 1968 wels ,,praRis gazafxulis”dros. im demokratiul gardaqmnebs, romlebsacaxorcielebdnen adgilobrivi reformatorebi aleqsandredubCekis meTaurobiT, sabWoTa kavSiris <strong>saxelmwifo</strong> uSiSroebiskomitetSi ganixilavdnen, rogorc muqaras mTeli socialistulibanakisadmi. imisSiSiT, rom CexoslovakiaSi socialisturi wyobilebisdamxoba da mis mier varSavis paqtis datoveba ubiZgebda sxva<strong>saxelmwifo</strong>ebs analogiuri nabijis gadadgmisken, sabWoTakavSiriskomunisturi partiis politbiurom miiRo gadawyvetilebainternacionaluri daxmarebis safarqveS 1968 wlis21 agvistos Seeyvana jarebi Cexoslovakiis teritoriaze. esiyo sabWoTa kavSiris mcdeloba Zalis gamoyenebiT CaexSodemokratiuli gardaqmnebi socialisturi banakis SigniT.saboloo jamSi am faqtma mniSvnelovnad Seuwyo xeli kacobriobisistoriaSi bolo imperiisdaSlas. dasavleTsa da aRmosavleTsSoris urTierTobaTa SedarebiTi daTbobis processTavisi negatiuri daRi daasva 1968 wels CexoslovakiaSiganviTarebulma movlenebma, rodesac sabWoTa kavSirisa damisisatelitebis mier sastikad iqna CaxSobili mSvidobianidemonstraciebipraRis quCebSi. imdroindeli politikurirealobis gaTvaliswinebiT, nato-s arc am SemTxvevaSi SeeZ-134


lo ganexorcielebina raime saxis intervencia Cexoslovakiisteritoriaze ganviTarebul movlenebSi.legaluri mravalmxrivi aliansis formirebam gaaZlierasabWoTa kavSiris pretenzia msoflioSi socialisturisistemis liderobaze, gazarda misi prestiJi da daakanonamisi arseboba da gavlena aRmosavleT evropaSi. natos Camoyalibebamde(1949 wels) sabWoTa kavSirs mniSvnelovani mizezebihqonda araformaluri kavSiris sistemis CamoyalibebisaTvis,magram varSavis paqtma, rogorc formalurma organizaciam,saSualeba misca sabWoTa kavSirs, rom oficialuradSewinaaRmdegeboda natos dasavlur-aRmosavlur diplomatiaSi.varSavis paqtma misca sabWoTa kavSirs Tanaswori statusiamerikis SeerTebul StatebTan, radgan igi iyo lideridamoukidebeli qveynebisa, romlebic mxars uWerdnen mis Sinaganpolitikas saerTaSoriso arenaze. varSavis paqti asevevdaexmara sabWoTa kavSirs gaeadvilebina saSinao politikisgavrceleba aRmosavleT evropaSi. varSavis paqtma sabWo-Ta kavSirs daakanonebina sabWoTa jaris yofna da Tavisi didigavlena aRmosavleT evropaSi.miuxedavad imisa, rom varSavis xelSekrulebas saful-Zvlad edo erebs Soris Tanasworobis idea da urTierTdaxmarebismizniT Careva erTmaneTis Sida saqmeebSi, igi swrafadgaxda Zlieri instrumenti sabWoTa kavSiris politikurida ideologiuri miznebis miRwevis gzaze. dasavleTSivar-Savis paqti demonizebuli gaxldaT da is elodeboda saWiroSanss, roca SeZlebda ieriSis mitanas dasavleT evropaze. saerTaSorisoinstitutis strategiuli kvlevebis (IISS) miermopovebuli wyaroebi varSavis paqts sakmaod negatiurimxridan gvanaxebs. unda iTqvas, rom am ukanasknels nebismieraspeqtSi naklebi SesaZleblobebi hqonda vidre nato-s. var-Savis xelSekruleba erTi, totalitaruli Zalis mier imar-Teboda, im pirobebSi, roca Crdiloatlantikuri aliansiswevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs gadawyvetilebebis miRebis ase Tu iseTanabari SesaZlebloba hqondaT da maTi Tanabaruflebiano-135


a da damoukideblad qmedebisSesaZleblobebi mxolod furcelzear gaxldaT deklarirebuli.1991 wels varSavis paqtma Sewyvita arseboba.dasavleT evropuli kavSiridasavleT evropuli kavSiri (dek) Seiqmna 1948 wels,Tumca xangrZlivi drois ganvalobaSi mas ar gaaCnda realuriuflebamosileba da saSualebebi uzrunveleyo misi wevrebisusafrTxoeba. mxolod 1984 wlis TebervalSi, safrange-Tis iniciatviT ganixiles dek-is ganaxlebis Sesaxeb memorandumi.mas mxari dauWira dek-is yvela wevrma <strong>saxelmwifo</strong>m.1984 wlis oqtomberSi romSi Sedga dek-is wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebissagareo saqmeTa da Tavdacvis ministrebis Sexvedra. mi-Rebul deklaraciaSi <strong>saxelmwifo</strong>ebma gamoTqves mzadyofnadek-is reformirebis Sesaxeb.aRniSnulma Sexvedram xeli Seuwyo dek-is samxedrosaqmianobis gaaqtiurebas 1987-1988 ww. iran-erayis konfliqtismowesrigebis da 1990-1991 ww. sparseTis yureSi omisdros. Tumca, dasavleT evropuli samxedro-politikuri integraciaXX s-is 80-iani wlebis bolomde mainc mimdinareobdanatos evrojgufis ganmtkicebis mimarTulebiT. evropuliTanamegobrobis zogierT qveynas, romelsac ar surda daesustebinasakuTari nacionaluri suvereniteti, xelovnuradzRudavda dek-is kompetenciebs usafrTxoebis sferoSi.1992 wlis evrokavSiris maastrixtis samitze dek-iswevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma miiRes gadwyvetileba misi rolis,aseve evrokavSirTan da natosTan misi urTierTobis Sesaxeb.saubari iyo dek-is, rogorc evrokavSiris TavdacviT komitetadetapobriv gardaqmnaze da atlantikuri aliansis evropulistruqturebis ganmtkicebis Sesaxeb.dek-is, rogorc evrokavSiris TavdacviT komponentadgardaqmnisaTvis ganisazRvra operaciebis is sami tipi, romelicSeeZlo deks ganexorcielebina: humanitaruli operaciebi,mSvidobis mxardamWeri operaciebi da samaSvelo-saevakuacioaqciebi. aseTi operaciebis Sesasruleblad aucilebeliiyo gaeros uSiSroebis sabWos da natos nebarTva. ma-136


Sin, konceptualurad, dek-i natoze win idga, radgan nato imdroisaTvis mxolod Tavdacvis organizacia iyo da mis funqciebSiar Sedioda samSvidobo da humanitaruli operaciebisCatareba.dek-i faqtobrivad gaxda evropuli usafrTxoebiserT-erTi ZiriTadi elementi. natom faqtobrivad aRiara evrokavSirisusafrTxoebis politikis prioritetuloba, imisgaTvalisiwnebiT, rom dek-i moiazreboda evrokavSirisusafrTxoebis erT-erT mniSvnelovan struqturad, rom araferivTqvaT mis etapobriv Serwymaze evrokaSviris SesabamisinstitutebTan.1995 wlis 14 noembers ki dek-is qveynebis sagareo daTavdacvis ministrebis Sexvedraze miiRes dokumenti, romeliciyo evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebis Taviseburi samoqmedoprograma axali evropuli arqiteqturis Seqmnis Sesaxeb –,,evropuli usafrTxoeba: dek-is 27 qveynis saerTo koncefcia”.masSi warmodgenili winadadebi, romelic aseve gaJRerda1996 wlis samTavroboTSoris konferenciaze, adasturebsevropis usafrTxoebisa da Tavdacvis koncefciis SemdgomiganviTarebis aucileblobas evrokavSiris SesaxebxelSekrulebis mixedviT.bunebrivia dris wesrigSi dadga sakiTxi dek-is da evrokavSirisurTierTobis Sesaxeb, vinaidan dasavleT evropulkavSirsa da evrokavSirs Soris Semdgomi urTierTkav-Sirebis Sesaxeb madridis Sexvedraze wamoiWra ori sxvadasxvamidgoma. pirveli – safrangeTma, germaniam da rigma kontinenturievropis sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebma mxari dauWires winadadebas,romlis mixedviTac unda momxdariyo dasavleTevropuli kavSirisa da evrokavSiris TandaTanobiTi SerwymaSemdegi variantebiT: dek-i TandaTanobiT Seerwymoda evrokavSirs,romelic Tavdapirvelad miiRebda uflebas ganesaz-Rvra dek-is ganviTarebis generaluri kursi, xolo SemdegmiemarTa misi saqmianoba operatiuli sakiTxebis gadawyvetiskenda bolos xeli mowere dek-Tan, romelic uflebasmiscemda evrokavSirs daesva dek-isTvis sakuTari amocanebisrealizacia Tavdacvis sakiTxebSi.137


evrokavSiri SesaZleblobis mixedviT^ daavalebda dasavleTevropul kavSirs ama Tu im sakiTxebis gadawyvetassamxedro dargSi, anu gaaxorcielebda saerTo xelmZRvanelobassamxedro politikis dargSi. briuselis 1998 wlisxelSekrulebis Sedegad dek-i aRiarebul iqna evrokavSirisganuyofel nawilad.inglisi mkacrad idga im poziciaze, rom dasavleT evropulikavSiri darCeboda avtonomiur organizaciad. evrokavSirTanurTierTobebSi is ar iqneboda valdebuliexelmZRvanela evrokavSiris sabWos direqtivebiT, romelsacar gaaCnda arc praqtikuli gamocdileba, arc kvalificirebulipesonali samxedro dargSi. konkretuli gadawyvetilebebisamxedro usafrTxoebisa da Tavdacvis saqmeSi undamiiRos TviT dek-is wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma samTavrobaT-Soriso doneze. amasTanave dek-ma unda ganagrZos axaliformebis aqtiuri Zebna evrokavSirTan da natosTan erTadTavdacvisa da usfarTxoebis sakiTxebSi. magram aseT poziciasSeeZlo eWvis qveS daeyenebina erTiani samxedro TavdacviTipolitikis formireba evropaSi.1996 wlis 21 marts, briuselSi dek-is generalurma mdivanmaJoze kutileirom wamoayena winadadeba dek-is evrokav-SirTan Serwymis procesis aqtivizaciis Sesaxeb. ori organizaciisintegraciis pirveli etapi gulisxmobda dek-is faqtobrivdamorCilebas evrokavSirisadmi oficialuri procedurebisSemuSavebis gziT, romelic saSualebas miscemdaevrokavSirs mieca dek-sTvis Tavdacvis da usafrTxoebissferoSi Seesrulebina garkveuli amocanebi.inglisi Seecada gamoiyenebina Tavisi mdgomareoba(im periodSi rogorc Tavmjdomare qveynam) da daerwmunebinaevropartniorebi da, pirvel rigSi safrangeTi, rom moxdariyoregionis usafrTxoebis sistemaSi dek-Tvis avtonomiuristruqturis statusis ganmtkiceba sakuTriv dek-is daara evrokavSiris farglebSi. parizic ar apirebda uari eTqvasakuTari wamyvani rolis Sesaxeb dasavleT evropul kav-SirSi. Tumca garkveuli periodis ganmavlobaSi, is Tvlida,138


om atlantikuri da evropuli Tavdacva erT sistemaSi undayofiliyo, vinaidan am mkuTxiT evropis mxares mkveTri gadaxragamoiwvevs aSS–sa da kanadas Soris gaxleCas, rac gamoiwvevsnatos dasustebas da mTlianad dasavleT evropulisistemisasac.safrangeTma, germaniam, italiam, belgiam da luqsamburgmawarmoadgines proeqti evrokavSirSi dasavleT evropulikavSiris Tanmimdevruli integraciis Sesaxeb. is miznadisaxavda am organizaciebis etapobriv (10 wlis ganmavlobaSi)srulmaStabian Serwymas. proeqts uari eTqva didi britane-Tis mxridan ukuqmedebis gamo. inglisis premieris, tonibleris azriT, aseTi idea daasustebs evropis TavdacviTsistemas, xels SeuSlis natos farglebSi TavdacviT kavSirsaSS–sa da evropas Soris. aqedan gamomdinare, amsterdamissamitze miiRes gadawyvetileba dasavleT evropuli kavSirisavtonomiis SenarCunebis Sesaxeb dasavleT evropuli kavSirisevrokavSirSi integraciis perspeqtivis SenarCunebiT.Tanac specialur protokolSi iqna Setanili sakiTxi imis Sesaxeb,rom xelSekrulebis ZalaSi Sesvlidan (1997 wlis 2 oqtomberi)1 wlis ganmavlobaSi evrokavSirsa da dasavleT evropulkavSirSi miiReben zomebs urTierTTanamSromlobisganmtkicebisaTvis.msgavsi gadawyvetileba im droisavis ukve miiRo sakuTrivdasavleT evropul kavSirma. dasavleT evropuli kavSirisbriuselis deklaraciaSi, romelic miiRes 1997 wlis ivlisSi,Seitanes evrokavSiris ufleba daevalebina dasavleTevropuli kavSirisaTvis SeemuSavebina da ganexorcielebinaevrokavSiris winaSe arsebuli TavdacviTi sakiTxebi. germaniisada safrangeTis mxridan moTxovnis gamo amsterdamisxelSekrulebaSi Setanil iqna gadawyvetileba imis Sesaxebrom evrokavSirs SeuZlia axali saxelisuflebo konferenciismowvevis gareSe SeimuSavos axali politika TavdacvisdargSi.139


1997 wlis amsterdamis xelSekrulebiT, evrokavSirmasakuTar Tavze aiRo petersbergis amocanebis Sesruleba damoaxdina dek-is sakuTar struqturebSi integracia.Sesabamisad eevrokavSiris axali politika usafrTxoebisada Tavdacvis sferoSi viTardeba natos resursebismxardaWeriT. 1999 wlis dekmberSi helsinkSi aRiares natoskonsultaciebis aucilebloba. 1999 wlis aprilSi Crdiloatlantikuri aliansis mier miRebul iqna gadawyvetileba natosmier evrokavSiris mxardaWeris Sesaxeb.dek-is rogorc damoukidebli evropuli struqturisarsebobas faqtobrivad wertili dausva amsterdamis xel-Sekrulebam, sadac is gamocxada evrokavSiris ganviTarebisganuyofle nawilad. Tavdacvis sferoSi is uzrunvelyofiliiqna operatiuli uflebasmolebiT petersbergis amocanebisSesasruleblad. droTa ganmavlobaSi is TandaTanobiTTmobda Tavis funqciebis evrokavSiris analogiuri struqturebissasargeblod. 2000 wlis 13 noembers marselSi dekisministrebis sabWom miiRo gadawyvetileba organizaciisetapobrivi reformirebis Sesaxeb da misi uflebamosilebisgadacemis Sesaxeb evrokavSiris Sesabamisi struqturebisada saagentoebisaTvis ssup-is da uTsp-is farglebSi. mag.,2002 wlis 1 ianvars dek-is usafrTxoebis kvlevis institutida satelituri centri Sevida evrokavSiris daqvemdebareba-Si da gaxda evrokavSiris usafrTxoebis kvlevebis institutida evrokavSiris satelituri centri. aRsaniSnavia, romzemoxsenebuli roli, romelic amsterdamis xelSekrulebamdaakisra dek-s, asev dafiqsirda nicis xelSekrulebaSi. xololisabonis xelSekrulbaSi saubaria evrokavSirs, nato-sda dek-s Soris TanaSromlobis Sesaxeb. marTalia Tavdacvisvaldebuleba briuselis xelSekrulebaSi mikuTvnebuli ariyo, Tumca lisabonis xelSekrulebis pirobebiT Tavdacvisvaldebuleba ukve evrokavSirs farglebSi ganixileba. faqtobrivades ukve niSnavda, rom dek-i, rogorc damoukidebeliTavdacviTi sistema ar iarsebebda. Sesabamisad 2010 wlis140


martSi ukve gamocxadda dek-is gauqmebis gegmis Sesaxeb. manarseboba Sewyvita imave wlis 2011 wlis 30 ivniss.dek-is gauqmeba logikuri Sedegi iyo im procesis, romelic1992 wlidan viTardeboda evrokavSiris-dekis da natosurTierTobebis WrilSi. usafrTxoebis da TavdacvissferoSi dek-i Tavdapirvelad ganixileboda rogorc Sualedurirgoli evrokavSirsa da natos Soris. erTis mxriv, esgamowveuli iyo imiT, rom evrokavSirs Camoyalibebis stadiazear hqonda Sesabamisi struqturebi da resursebi damoukidebladuzrunveleyo sakuTari usafrTxoebis da Tavdacvispolitikis ganxorcieleba, sakuTriv arc dek-s hqondaimis resursebi, rom mas srulad aeRo pasuxusmgebloba evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis realizaciaze.mas amisTvis natos resursebi sWirdeboda. meoresmxriv, evrokavSiris mier damoukidebeli usafrTxoebis daTavdacvis politikis formirebam kidev ufro metad SeaSfoTatransatlantikuri urTierTobebis momxreebi, romlebicmiiCnevdnen, rom evrokavSiris aRniSnuli politika amurTierTobebs didi dartymas miayenebda. aRniSnuli ukmayofilebisSesustebas isaxavda realurad miznad is, rom dek-igamocxadda rogorc natos Zalismieri evropuli ganzomileba.savaraudoa, rom swored am koliziebis Sedegi iyo 1992wlidan 2011 wlamde evrokavSirs-deks da natos Soris partniorobisganviTarebis, Tumca metoqeobis niSnebi am xnisganvalobaSic SeiniSneboda. dek-is gauqmeba ukve sakuTrivevrokavSir-natos partniorobas ayenebs dRis wesrigSi damasSi aucileblad gamoCndeba metoqeobis aspeqtebic, racdamokidebuli iqneba globaluri politikis ganviTarebistendenciebsa da evrokavSiris qveynebSi ekonomikuri krizisisdaZlevis perspeqtivaze.141


leqcia 6evrokavSiris usafrTxoebisa politikiskvlevis Teoriuli da meTodologiurisafuZvlebida Tavdacvis poli-evrokavSiris usafarTxoebisatikis Seswavlis winapiroebebi1992 wlis 7 Tebervals, evropis ekonomikuri TanamegobrobisTormetma wevrma <strong>saxelmwifo</strong>m xeli moawera maastrixisxelSekrulebas evropis kavSiris Seqmnis Sesaxeb, romelmacevropis integraciis procesi axal muxti mianiWa.masSi modificirebuli iyo parizis, romisa da sxva sakvanZoxelSekrulebebi, daxvewili da ganvrcobili evropis mokleda grZelvadiani ekonomikuri miznebi, Camoyalibebuli evropisqveynebis politikuri TanamSromlobis ZiriTadi amocanebi.maastrixtis xelSekrulebis xelmoweris Semdeg oficialuraddamkvidrda termini ,,evropis kavSiri” (evrokavSiri).igi iTvaliswinebda ara marto ekonomikur da savalutokavSiris Seqmnas, aramed politikurisac. xelSekrulebaSimocemuli iyo erTiani sagareo da usafrTxoebis politikiswarmoebis samarTlebrivi safuZvlebic. Tumca, maastrixtisxelSekrulebas am TvalsazrisiT zogadi xasiaTi aqvs da iTvaliswinebdamxolod erTiani TavdacviTi politikis SesaZloformirebas, anu faqtobrivad is qmnida erTiani TavdacviTisistemis Camoyalibebis safuZvels. swored, masze dayrdnobiT1999 wels miiRes Tavdacvisa da usafrTxoebis evropispolitika. mogvianebiT 2003 wels ki usafrTxoebis evropulistrategia. 2009 wlis 1 dekembers ki ZalaSi Sevidalisabonis xelSekruleba, romlis Tanaxmadac evropis Tav-142


dacvisa da usafrTxoebis politika gardaiqmna usafrTxoebisada Tavdacvis erTian politikad. Semovida evrokavSirisumaRlesi warmomadgenlis Tanamdeboba sagareo da usafrTxoebispolitikaSi da sagareo saqmeebis evropuli samsaxuri.sakuTriv evrokavSiri aRiares samarTalsubieqtad.integraciis procesSi evrokavSiris qveynebma SeZlesmieRwiaT ara marto samxedro-politikuri gaerTianebis institucionaluradgaformebas, aramed mis praqtikul gamoxatulebasac.kerZod, dReisaTvis evrokavSiri evropis, aziisda afrikis kontinentebze warmatebiT axorcielebs ramdenimeaTeul samxedro, samoqalaqo da samSvidobo operaciebs.Sesabamisad, gasakviri ar unda iyos, rom mkvlevarebisSeswavlis obieqts warmoadgens uTsp-is Seswavla.evrokavSiris ganviTareba ,,maRali politikis“ mimar-TulebiT, gansakuTrebiT ki saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis, xolo Semdeg ki usafrTxoebis da TavdacvismimarTulebiT niSnavs integraciis gavrcelebas interesebisim sferoebze, romlebic tradiciulad miekuTvneba nacionaluri<strong>saxelmwifo</strong>s uflebamosilebis sferos.sakuTriv evrokavSiris uTsp-a warmoadgens politikurfenomens, vinaidan XX s-is. 70-80-ian wlebSi evrokavSirisekonomikuri Tanamegobrobis farglebSi sagareo politikiskoordinacias arasavaldebulo xasiaTi hqonda, xolo integraciisSemdgomi gaRrmaveba, romelmac moicva aseve Tavdacvisda usafrTxoebis sferoebi gaxda ara marto saerTa-Soris aqtorebis, aramed sakuTriv evrokavSiris qveynebisaxali gamowvevac. bunebrivia ibadeba kiTxva - rogor SeiZlebaaixsnas is rom evropis nacionalur <strong>saxelmwifo</strong>ebs istoriuliganviTarebis garkveul etapze gauCndaT imis survili,rom usafrTxoebisa da Tavdacvis uzrunvelyofis suverenuliufleba, romelic asabuTebda maT damoukidebel arsebobas,gadascen zenacionalur organos da amisTvis SeirCaswored evrokavSiri da ara euTo, nato an dasavleT evropulikavSiri? am kiTxvaze pasuxis gacemisaTvis unda mivmar-143


ToT specialur politikur Teoriebs, rogoricaa mag., integraciis,saerTaSoriso urTierTobebis, sagareo politikisda a.S. Teoriebs. unda aRiniSnos, rom saerTaSoriso ur-TierTobebis Teoritikosebi uTsp-is ganviTarebas an saer-Tod ignorirebas ukeTeben, an misdami avlenen mxolod rogorcempiriuli sakiTxisadmi damokidebulebas Teoriulidiskusiis WrilSi.evrokavSiris usafarTxoebisa da Tavdacvis politikisSeswavlis Teoriuli safuZvlebievrokavSiri warmoadgens rTul, mravldonian integrirebulsturqturas. Sesabamisad, regionSi mimidinare integraciuliprocesebis Seswavlas mohyva araerTi TeoriulimimarTulebis gamoCena, romlebic aRniSnul sakiTxs SeiswavliansaerTaSoriso urTierTobebisa da globalur politikisWrilSi. es Teoriebi yuradRebas aqceven ZiriTadadintegraciis iseT faqtorebs, rogoricaa ekonomikur aspeqtebi,zenacionaluri struqturebis Camomaylibeba da evropuliidentobebis problemebi.evrokavSiris uTsp-is ganxilva SesZlebelia evropisintegraciis da saerTaSoriso urTierTobebis TeoriebisWrilSi. kerZod: federalizmis, neofunqcionalizmis, neorelizmis,liberalizmis/pluralizmis, neoliberaluri sam-TavroboTSoris, intergovernmentalizmis, istoriuli institucionalizmis,evropuli identobis, evropeizaciis dakonstruqtivizmis.evropis integraciis Semswavleli Teoriebi, romlebicsamecniero literaturaSi ukve gaCnda evropuli procesebisgariJraJze, ar Cqarobs reagireba moaxdinos XX s. 90-ianwlebSi momxdar politikur cvlilebebze, xolo saerTaSorisopolitekonomiis mier evrokavSiris institutebis tradiciuliSeswavla SeiZleba aixsnas msoflio ekonomikaSi evrokavSirisrolis zrdiT. jerjerobiT ar arsebobs erTianiTeoria, romelic SeZlebisdagvaradaxsnida evropuli integraciisaspeqtebs. Tumca, TeoriaTa umravlesoba SesaZ-144


lebelia Tanaarsebobdes rogorc erTiani kvleviTi kompleqsisnawili. isini ra Tqma unda ar aris urTierTgamomricxavida rogorc wesi ufro kargad xsnian calkeul aspeqtebsvidre sxvebi.Tanamedrove kvlevebSi evrokavSiris uTsp-a Seiswavlebaramdenime poziciiT. ase mag., kvlevis Sesabamisi donidangamomdinare (saerTaSoriso, evropuli an zenacionalurida nacionaluri) evrokavSiris uTsp-is Camoyalibebis mizezebiganisazRvreba endogenuri an ekzogenuri xasiaTiT.kerZod: is aris rogorc integraciis gaRrmavebis Sedegi;rogorc evrokavSiris da aSS-s dapirispirebis da saerTaSorisoarenaze evrokavSiris politikuri rolis gaZlierebisSedegi; rogorc pasuxi saerTaSoriso usafrTxoebis Tanamedrovegamowvevebze; rogorc evrokavSiris lideri qveynebisiniciativis Sedegi da a.S.evropuli integraciis Seswavlis klasikur skolad miiCnevafederalizmi, romelic SeiZleba aRviqvaT rogorc,,inteleqtualuri reaqcia“ or msoflio omze, romelmac gaaCanagaveropuli qveynebi me-XX s-is pirvel naxevarSi. saer-TaSoriso urTierTobebis mTavari probelmad da konfliqtismizezad federalistebi miCneven suverenitetebis decentralizacias- mravalferovani damoukidebeli suverenuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis arsebobas, romlebic Tavs ver aRwevenurTierTundoblobas, safrTxeebs, dapirispirebas da Zaladobas.federalistebi gamodian saerTaSoriso urTierTobeb-Si anarqiis winaaRmdeg da gvTavazoben iseT revoluciur gadawyvetas,romelic gulisxmobs saerTaSoriso sistemis safuZvlebisaTvisZiris gamoTxras. kerZod: erovnul damoukideblobazeuaris Tqma da sxvadasxva politikuri erTeulebiserTad gaerTianeba.federalistebis azriT konfliqtebis institucionalurigadawyvetisaTvis mxareebma federacias unda gadascenmonopolia Zalebis gamoyenebaze, romelic pirvel rigSi gu-145


lisxmobs SeiaraRebuli Zalebis formirebaze upirates uflebas,imisaTvis rom zenacionalurma mTavrobam SeZlos evropulqveynebs Soris urTierTobebis ise regulireba, rogorcerovnuli mTavroba aregulirebs sakuTar moqalaqeebsSoris urTierTobebs <strong>saxelmwifo</strong>s SigniT.federalistebis SexedulebebiT SeiZleba aixsnas Turatom unda dadone <strong>saxelmwifo</strong>ebma samxedro-politikurikavSiri, magram SeuZlebelia martivad gavigoT is Tu <strong>saxelmwifo</strong>ebmaratom unda dauSvan nebayoflobiT sakuTari suverenitetisSezRudva yvelaze ufro mgrZnobiare sferoSi.miT ufro, Tu gaviTavliswinebT im faqts, rom evrokavSiridRemde uTsp-is ganxorcielebisas apelirebs mxolod wevriqveynebis resusrsebze da ar Cqarobs saerTo evropuli armiisSeqmnaze. ufro metic zogierTi qveyna saerTod ar monawileobsuTsp-Si.Tanamedrove evropis integraciis procesi bevr saerToniSans avlens ,,federalizmis“ mimarTulebasTan.magram es ar unda gavigoT ise, TiTqos igi evropuli integraciiskonceptualur bazas warmoadgens. am procesisdawyebisaTvis ki Teoriulad SesaZlebeli iyo sami gza:1. bevrad ufro tradiciuli _ <strong>saxelmwifo</strong>ebs SoriskavSirebis an asociaciebis farglebSi TanamSromloba;2. bevrad ufro gabeduli – federacia, romelic daefuZnebodamTel rig mimarTulebebSi zeerovnul politikurxelisuflebas;3. bevrad uforo originaluri _ funqcionaluri integracia,romelic specializirebuli institutebis Car-CoebSi iZleva erTiani moqmedebis SesaZleblobas.saerTaSoriso praqtikaSi pirveli gza aRmoCnda aucilebelida sasrgeblo, magram arasakmarisi; meore _ ganuxorcilebeli.mesame – metnaklebad misaRwevi. amitomevropis integraciis procesi wavida funqcionaluri modelisgziT, romelic saSulebas iZleva ubralo Tanam-Sromlobis farglebSi Sesvlas da pirobebis momzadebasSesaZlo federaciisaTvis.146


saerTaSoriso integraciis federalisturi modeliserT-erT mTavar nakls warmoadgens is, rom misi mTelimimzidvelobis pirobebSic ki mas aqvs warmatebis naklebiSansi, vidre funqcionalistur models, ramdenadac masSiufro maRalia normebis yvela elemntis xvedriTi wili.safuZveli, romelic qmnis erovnuli <strong>saxelmwifo</strong>ebisupiratesobas savaldebulo araa maincdamainc hqondes saerTaSorisoan Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi buneba. mag.,neofunqcionalizmis poziciidan evropuli integraciissistemis safuZveli aris zenacionaluri organoebis qseli,romelTa buneba asabuTebs qveynebis miswrafebas gaerTianebisken.is ar gamoirCeva ,,federaluri srulyofilebiT“ dawarmoadgens empiriul-analitikur mimarTulebas, romelsacar aqvs pretenzia globaluri mizezSedegobrivi kavSirisdadgenaze da aqcents akeTebs mxolod integraciis logikuraxsnaze. aqedan gamomdinare, integracia gagebulia, rogorcdinamikuri procesi, rodesac xdeba nacionaluri kompetenciebisgadacema ,,axali centrisaTvis da romlis institutebifloben an aqvT pretenzia zenaciaonalur iurisdiqciaze“.isini integraciis ganviTarebis yvelaze efeqturgzad qveynebis saerTo interesebis seqtorebSi nabij-nabijdaaxloebas miiCneven, vinaidan Tanamedrove teqnologiurikomunikaciebi, industria, socialuri, ekologiuri Tu ekonomikuriproblemebi regionalur Tu msoflio donezeubiZgebs qveynebs TanamSromlobisa da politikuri erTobisaken.Tanamedroveobis wnexi ki aiZulebs xalxs gverdi auaroser-<strong>saxelmwifo</strong>s da ,,axali politikuri gaerTianeba’’Seqmnas.e. xaasi amtkicebs, rom gadawyvetilebis miRebis zenacionaluridonis gamo es sistema iZens gverdiT efeqts -anu es aris arapirdapiri Carevis da politikuri konteqstisgavrcelebis procesi socialuri da ekonomkiuri politikissferoSi gadawyvtelebebis miRebaze. mag., ekonomkuriintegraciis intensifikacia moTxovs politikuri gadawyvetilebismiRebas da specialuri zenacionaluri orga-147


nos Seqmnas. saboloo jamSi ki integracias gadadinebis efeqtisgziT Tan sdevs erTi seqtoris meore seqtorze mier gavlenisprocesi. nacionaluri <strong>saxelmwifo</strong>ebi TandaTanobiTaerTianeben ufro da ufro met, da bevrad ufro mgrZnobiareda sakamaTo sferobSic ki Rebuloben politikur gadawyvetilebebs.ufro metic, neofunqcionalistebi tradiciuladpolitikis,,dabal“ da ,,maRal“ sferoebs gamohyofen.rogorc T. risi aRniSnavs, sagareo politikis da TavdacvissakiTxebze ar vrceldeba gadadinebis efeqtis dinamika, amitomacpolitikis es sferoebi rCeba gadawyvetilebis miRebis<strong>saxelmwifo</strong>TaSoris doneze. amis magaliTad gamodgebaevrokavSiris uTsp-a, sadac rigi zenacionaluri organoebisCamoyalibebis Sesaxeb politikuri gadawyvetilebebi miiRebamxolod erTxmad. ,,maRali politikis“ doneze gadasvlaSesaZlebelia mxolod maSin, roca integracia pirdapir Seexebanacionaluri suverenitetis dacvis sakiTxs.neofunqcionalizmis pozicidan gamomdinare uTsp-isCamoyalibeba ukve TavisTavad asabuTebs integraciuli procesebisgarRmavebis logikas. is rom evropulma <strong>saxelmwifo</strong>ebmamiaRwies mniSvnelovan warmatebebs ekonomikur integraciaSida erTiani socialuri politikis CamoyalibebaSi. aseveintegraciis Sedegi iyo zenacionaluri organoebis Seqmna.yvela es faqtori erToblivad asabuTebs politikur integraciazegadasvlas, xolo Semdeg mis gavrcelebas samxedosferozec.amrigad, neofunqcionalizmi aviTarebs ideas, romlisTanaxmadac TanamSromlobis moTxovnileba ekonomikur,socilur Tu kulturul seqtorSi iwvevs jaWvurreaqcias sxvebTan mimarTebiTac, rasac moqmedebaTa kordinaciismizniT TavisTavad mivyavarT specializirebulizeerovnuli institutis Seqmnis aucileblobamde da politikuriintegraciis procesis daCqarebisaken. isini amtkicebenintegraciis endogenur xasiaTs. maTi azri ekonomikuriintegraciis dadebiTi Sedegebi moqalaqeebSi saxel-148


mwifoebis qveSevrdomobis Segnebas Secvlis. isini aqcentsakeTeben regionul da ara globalur integraciaze.amis garda, neofunqcionalistebi met yuradRebas aqcevenintegraciis instituciur mxares, gansakuTrebiT mispolitikur aspeqtebs. aseve adastureben integraciis safuZvladmis struqturul uzrunvelyofas. Tumca miu-TiTeben, rom funqcionaluri integraciis logika atarebsara meqanikur, aramed ndobiT xasiaTs, da TviT esprocesi damokidebulia bevr faqtorze. maTi azriT, politikuriintegracia SeiZleba gaxdes gare efeqtebis (mag.ekonomikuri qmedeba) Sedegad adre miRebuli gauazrebuli,SemTxveviTi nabijebis Sedegi. vinaidan teqnikuri sakiTxebisgadawyevtis mizniT integracias Tan sdevs msgavsi sferoebisfunqciuri gadakevTa, romelsac eqspansionisturilogikiT mivyavarT politikur transformaciamde, rac niSnavsformaluri kontrolis gadacemas zenacionalur doneze.am logikis Tanaxmad uTsp aris saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikidan amgvari cvlilebis Sedegi, romelicTavis mxriv gamomdinareobs ekonomikuri da savaluto kavSiridan,es ukanskneli ki aris sabaJo kavSiris Sedegi. amitomacsamxedro politikur sferoSi integraciis adreulimcdelobebi CaSlisTvis iyo ganwiruli.Tumca, neofunqcionalizms ar SeuZlia imis axsna Turatom xdeboda ,,meore mxardaWeris“ ganviTareba ekonomikurintegraciasTan paralelurad, an ratom daiwyo is gansazRvrulistoriul periodSi da, an riTi dasruldeba. amasgarda TviT e. xaasic gamoricxavs usafrTxoebis da TavdacvissakiTxebs sakuTari Teoriidan, Tumca uSvebs imas, rom isSeiZleba miRebul iqnes ekonomikur sakiTxebTan da resursebisSesabamis ganawilebasTan mimarTebiT, romliTac faqtobrivaddakavebulia 2004 wels Seqmnili evropis TavdacviTisaagento, rogorc erTiani sagareo da usafrTxoebispolitikis Sesabamisi organo. imis gaTvaliswinebiT, romuTsp-is istoria am dromde aris SeuCerebli eqspansionis-149


turi gaviTarebis istoria, neofunqcionalizmi SeiZleba CaiTavlosgarkveul Teoriul CarCod mravalricxovani aRwerilobiTikvlevebis da SromebisaTvis, romlebic swavlobenevropis komisiis rols mis ganviTarebaSi.dReisaTvis evrokavSiri ayalibebs zenacionalurstruqturebs, romlebic dakavebulni arian Tavdacvis dausafrTxoebis sakiTxebiT. SeiaraRebis evropuli saagentosfarglebSi evrokavSiris qveynebi cdiloben gaaerTianon sakuTarisamxedro-samrewvelo kompleqsebi. am logikidan gamomdinareSeiZleba iTqvas, rom uTsp-is struqturebis ganviTarebamiva erTiani evropuli armiis Seqmnade. am mimarTulebiTpirveli mcdelobaa swarfi reagirebis evropuli Zalebisformireba, samSvido misiebis warmoebisaTvis samoqalaqoda samxedro personalis reestris Seqmna.zemoaRniSnuli Teoriebisagan gansxvavebiTrealizmis Teoria, rogorc saerTaSoriso urTierTobebisklasikuri skola gansakuTrebul aqcents akeTebs suverenitetiskoncefciaze, aRiarebs nacionalur <strong>saxelmwifo</strong>s,nacionalur interesebs, romelTagan umniSvnelovanesiausafrTxoebis TviTuzrunvelyofa (sagareo usafrTxoeba).maTi azriT nacionaluri <strong>saxelmwifo</strong>ebi arian anarqiulistruqturuli saerTaSoriso sistemis mTavari aqtorebi,romelTa Soris urTierTobebi dafuZnebulia urTierTundoblobasada dapirispirebaze.struqturuli realizmi ki saerTaSoriso urTierTobebisganmsazRvrelad saerTaSoriso sistemis struqturulmaxasiaTeblebs miiCnevs da ara am sistemis Semadgenel nawilebs.aRniSnuli mimdinareoba dakavSirebulia kenet uolcissaxelTan. neorealizmis farglebSi arsebobs ramdenimexedva evropaSi integraciuli procesebis asaxsneladac. maTSoris usafrTxoebis da Tavdacvis erTiani politikis asaxsnelad.k. uolcis azriT, globaluri sistemis xasiaTi ganapirobebs<strong>saxelmwifo</strong>ebis qcevas da ara piriqiT. rogorcaRvniSneT, neorelizmSi ganmsazRvreli aris struqturis150


gageba, romelic ganixileba rogorc ganawilebis SesZleblobebi(Zaldataneba da SezRudva), romlebsac sistema aqcevssakuTar elementebad. q. uolci fundamentur naSromSi,,adamini, <strong>saxelmwifo</strong> da omi“ (1959) gamoyofs sam aseTstruqturas (struqturuli triada).pirveli - es aris yvela <strong>saxelmwifo</strong>saTvis mTavri dasaerTo - gadarCena. <strong>saxelmwifo</strong> moqmedebs saerTaSorisourTierTobebis anarqiul garemoSi, romelSic maT ar gaaCniaTndoba erTmaneTis mimarT da yuradRebas mimarTaven mxolodsakuTri interesebis dacvaze. anarqiuli saerTaSorisourTierTobebis mTavari efeqtia sakuTari Tavis daxmarebisimperativi, rac aiZulebs <strong>saxelmwifo</strong>ebs daeyrdnonmxolod sakuTar Tavs gadarCenisaTvis brZolaSi.meore principi gamoixateba saerTaSoriso urTierTobebismonawileebis gansazRvriT. Tavis adreul naSromebSi q.uolci iziarebda realizmis pozicias, romelis mixedviT saerTaSorisourTierTobebis erTaderT aqtorad aRiarebuliiyo naciaonaluri <strong>saxelmwifo</strong>.mesame principi mdgomareobs <strong>saxelmwifo</strong>s miswrafebazeflobdes bevrad met potencials. am Tezisma q. uolcimiiyvana daskvnamde, rom naklebad Zlieri <strong>saxelmwifo</strong> dominirebuliqveynis winaSe gancdis gamo mudmivad avlens miswarfebasSecvalos sistemis balansi. Tuki maT es moaxerxesda daikaves hegemonis pozicia, maSin unda elodos axal gamowvevassxva ukmayofilo <strong>saxelmwifo</strong>ebisagan. ZalTa balansisaseTi gansazRvreba kargad aRwers saerTaSoriso urTierTobebsevropaSi axali istoriis periodSi, xolo Semdegze<strong>saxelmwifo</strong>ebis arsebobas ,,civi omis“ dros. amgvari logikiTevropuli integracia ganxilulia rogorc evropuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis pasuxi bipolarulobis gamowvevaze - mcdelobadaebrunebinaT wamyvani <strong>saxelmwifo</strong>s statusi.q. uolci ki akeTebs daskvnas, rom saerTaSorisostruqturebi ganisazRvreba Sesabamisi epoqis ZiriTadi politikurierTeulebis - es iqneba qalaq-<strong>saxelmwifo</strong>ebi, impe-151


iebi da nacionaluri <strong>saxelmwifo</strong>ebis mier. amrigad, Tukievropis <strong>saxelmwifo</strong>ebi urTierTSoris SeinaCuneben balanss,maSin maT SeuZliaT^ gamovidnen erTad da marTon sxvaqveynebi. rac niSnavs, rom evrokavSiri SeiZleba ganxiluliqnes rogorc erTiani aqtori saerTaSoriso urTierTobeb-Si, romelic mzadaa upasuxos eTpolusiani msoflios gamowvevebs.aseTi axsna saSualebas iZleva evropuli integraciaCavsvaT struqturuli saerTaSoriso urTierTobebis koncefciaSi.swored bipolaruli saerTaSoriso urTierTobebissistemaSi evropulma integraciam miiRo impulsebi ekonomikurida nawilobriv politikur sferoebSi.amrigad, saerTaSoriso politikuri sistemis erTianobisdemonstrirebiT struqturuli neorealizmi saerTaSorisopolitikis avtonomiurobas usvams xazs. serTaSorisopolitikis es avtonomiuroba saerTaSoriso urTierTobebisbunebis Teoriuli ganzogadebis saSualebas iZleva.struqturuli neorealizma bevri ram isesxa klasikurirealizmisagan, maT Soris <strong>saxelmwifo</strong>ebis, rogorc racionalurida unitaruli moqmedi pirebis Tezisi da Zalauflebis,rogorc saerTaSoriso politikis centraluri Temiscneba.struqturuli neorealizmi gadamwyvet mniSvnelobasaniWebs saerTaSoriso sistemis konfiguraciis xasiaTs. saerTaSorisosistema ganapirobebs <strong>saxelmwifo</strong>ebis gaTvlebs,qcevasa da urTierTqmedebas. amitomac <strong>saxelmwifo</strong>ebisstrategiuli TanamSromloba, gansakuTrebiT ki TavdacvissferoSi realistebisaTvis yovelTvis iyo gamowveva misiaxsnisaTvis. erT-erTi aseTi, rogorc ukve aRvniSneT gaxdaevropuli integraciis problema, romelic uolcisTvisgansakuTrebuli movlenaa, romelic verasdros miiRebs samxedroda politikuri kavSiris saxes. mogvianebiT, roca saerTosagareo da usafrTxoebis politikam realuri xorcSesxmadaiwyo, is miuTiTebda rom evrokavSiri gaxdebamsoflio politikis aqtori mxolod mas Semdeg, rac gardaiqmneba<strong>saxelmwifo</strong>d, rac naklebad savaraudoa. amave dros152


neorealistebma evropis ekonomikur TanamSromloba da natomiiCnies civi omis pirmSod, romelTa Seqmna ganpirobebuliiyo kapitalisturi banakis konsolidaciis aucileblobiT,xolo mis dasrulebis Semdeg iwinaswarmetyveles misidaSla, rac evropas CaZiravda me-19 s. nacionalizmSi.imis miuxedvad, rom evrokavSiris usafrTxoebis daTavdacvis politikis axsinisas neorealistebi garkveulsirTuleebs awydebian, es mimarTuleba SeiZleba sasargeblociyos im egzogenuri mizezebis asaxsnelad, romlebsacwevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebi awydebian misi Seqmnis gzaze. usafrTxoebisinstitutebSi nebismier clilebas neorealistebiukavSireben situaciis problemis cvlilebas, romlebmac SeiZlebamigviyvanos organizaciis Sesabamis transformaciamdecki, romelic Seiqmneba sruliad sxva miznisTvis.amrigad, struqturuli realizmis mixedviT uTsp-isSeqmna uSulo rezultati iyo saerTaSoriso urTierTobebissistemaSi XX s-is 80-90-iani wlebis mijnaze momxdaricvlilebebisa. kerZod sabWoTa safrTxis gaqroba, aSS-s, rogorcdasavleT evropis usafrTxoebis garantis da evropisrogorc SesaZlo sabrZolo Teatris mniSvnelobis Sesusteba,ramac evropis qveynebi daayena sakuTari usafrTxoebisdamoukideblad uzrunvelyofis aucileblobis winaSe 2 . er-TaderTi ze<strong>saxelmwifo</strong>s (aSS) arseboba TavisTavad iwvevssxva qveynebis mxridan misi balansirebis aucileblobas, maTSoris TavdacviTi Zalebis konsolidaciis da usafrTxoebisda Tavdacvis saerTo politikis warmoebis. germaniis gaer-Tianeba aucilebels xdida mis institucionaluri,maT Sorissamxedro-politikur formiT Sekavebas, Tavi rom aeridebinaTgermenauli hegemonobisaTvis evropaSi.klasikuri neorealizmis mixedviT evropuli integraciismTavri mizani iyo ara saerTo potencialis ganvi-2J. Howorth, The EU’s Security and Defence Policy: Towards a Strategic Approach,International Relations and the European Union, New York, Oxford University Press, 2011,p.203.153


Tareba, aramed TanamSromlobis gziT calkeuli <strong>saxelmwifo</strong>ebisgaZliereba. saerTaSoriso urTierTobebis anarqiulobislogikidan gamomdinare bipolaruli sistemis dasrulebaniSnavda evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis dabrunebas mravlpolusobisada ZalTa balansis Ziebisken. Tumca, civi omisdasrulebis Semdeg msoflio aRmoCnda erTi dominirebulize<strong>saxelmwifo</strong>s pirispir, ise rom mokle droSi arc ki arsebobdaraime axali alternatava axali ZalTa balansis damyarebisaTvis.integraciuli procesebis ganviTarebaze pasuxis gacemismcdelobebis dros, neorealizmis bevrma ideologma moaxdinaklasikuri realizmis kanonebis xelaxali gaazreba daCamoayaliba axali xedvebi. mag., ,,TavdacviTi“ relizmis momxreebi,<strong>saxelmwifo</strong>Si xedaven racionalur aqtors, romelsacurCevnia dapirispireba an TanamSromloba maTi interesebidangamomdinare. amitomac ZalTa balansSi isini moiazreben<strong>saxelmwifo</strong>ebis gaerTianebis ideas sakuTari potencialisgazrdisaTvis. aqedan gamomdinare, evropuli integracianeorealizmis mixedviT ganixileba rogorc mowinaaRmdegebsSoris kavSiri. es maT saSualebas aZlevs SeinarCunonmSvidobis mdgomareoba evrokavSiris wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris da gaaZlieron maTi saerTo potenciali sagareo safrTxeebTanmimarTebiT. ufro metic, neorelisti s. uolTigvTavazobs safrTxis balansis alternatiul Teorias, romelicgulisxmobs imas, rom sistemaSi <strong>saxelmwifo</strong>ebi erTiandebianbevrad ufro saSiSi da ara uZlieresi <strong>saxelmwifo</strong>swinaaRmdeg.amrigad, usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi integraciagamowveulia ara evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebis SiSiT aSS-isdominirebuli mdgomareobis, aramed axali saafrTxebis TuZalTa axali polusebis warmoqmnis gamo. msagavs azrs aviTarebsa. TriCeri da miuTiTebs, rom evrokavSiris samxedroTanamSromloba Camoyalibda civi omis Semdegom saerTaSorisourTierTobebis sistemis transformaciis da axalisafrTxeebis gaCenis Sedegad, romelTa winaaRmdeg brZoli-154


saTvis <strong>saxelmwifo</strong>ebi iZulebulni arian gaaerTianon erovnuliresursebi.uTsp-is Camoyalibebas zogierTi neorealisti xsnisrogorc ,,msubuq balansirebas“, rac gulisxmobs aSS-Tan politikurda ara samxedro dapirispirebas, roemlic mimar-Tulia evrokavSiris, rogorc msoflio politikuri liderisrolis gazrdaze.aRsaniSnavia, rom evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebi bevrad ufroorientirebulni arian saerTaSoriso samarTalis arsebulinormebis farglebSi gadawyviton saerTaSoriso krizisebijer kidev integraciuli procesebis dasawyisidanve, ma-Sin roca aSS-i ufro mimarTavs mkacr, prevenciul RonisZiebebsda SeiaraRebuli Zalebis gamoyenebas. amitomac sakuTariRirebulebebis dacva aSS-s gavlenis gareSe, aseve aerTianebsevropis <strong>saxelmwifo</strong>ebs.vinaidan evrokavSiri ar ganicdis aSS-s mxridan pirdapirsamxedro safrTxes, amitom is imyofeba aSS-Tan samxedrodaxmarebiT damokidebulebaSi. mag., 1999 wels kosovos krizisisdros evrokavSirma ver SeZlo damoukidebli samxedromoqmedebebis ganxorcieleba. ufro metic, aSS-Tan es damokidebulebagavlenas axdens evrokavSiris ekonomikur dapolitikur urTierTobebze sxva qveynebTan. aqedan gamomdonare,evrokavSirs sWirdeba usafrTxoebis da TavdacvissaerTo politika. rogorc b. pozeni aRniSnavs ,,Tuki evropelebssurT gavlena moaxdinon saerTaSoriso usafrTxoebaze.aucileblia aCvenon globaluri SesaZleblobebi, maT Sorissamxedro. 3erTpolusiani Tu mravalpolusiani msoflio wesrigisdros arsebobs imis SesaZlebloba, rom erTaderTi ze<strong>saxelmwifo</strong>shegemonia SeiZleba Sesustebul iqnes <strong>saxelmwifo</strong>Tadajgufis mier, rac Tavis mxriv SeiZleba gaxdes bipolarulobisTaviseburi saxe. Tumca, aseve aRsaniSnavia, rom msof-3 B.R. Posen, European Union Security and Defence Policy: Response to Unipolarity? SecurityStudies, 2006, Vol. 15, № 2, p. 159.155


lioSi arastabilurobis zrdam da axali saafrTxebis gamo-Cenam aseve SeiZleba daaCqaros <strong>saxelmwifo</strong>Ta calkeulijgufis integraciuli procesebi bipolaruli sistemis aRdgenisaucileblobis gareSec. am tendenciis dasturiaTundac evrokavSiri da misi usafrTxoebis da Tavdacvis politika.amrigad, neorelazimi cdilobs zogadad axsnas uTspislogika saerTaSoriso urTierTobebis sistemis urTier-Tgavlenis da nacioanluri <strong>saxelmwifo</strong>ebis analizis gziT.evrokavSirs is aRiqvas rogorc saerTaSoriso urTierTobebiserTiani aqtors.erTis mxriv, saerTaSoriso urTierTobebis sistemisstruqtura flobs gansazRvrul polarulobas, rac mniSvnelovanwiladganapirobebs ZalTa balanss. amave dros, sagareosafrTxis faqtori gvevlineba integraciuli procesebiskatalizatorad usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi.sworedac evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikisSeqmna aucilebli gaxda saerTaSoriso urTierTobebissistemis turbulenturobis periodSi. meores mxriv, evrokavSiriswevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis warmateba samxedro-politikuriintegraciis sferoSi cvlis arsebul ZalTa balanss,miT ufro Tu TviTon uwyobs xels saerTaSoriso urTierTobebissistemis struqturis transformacias.amrigad, realizmze dafuZnebuli Teoriis mixedviTevrokavSirSi yvelaferi xdeba wevri saxelwifoebis mTavrobebisinteresebis mixedviT da araferi maTi nebarTvis gare-Se.realizmis Teoriuli skolis sawinaaRmdegodliberaluri Teoria saerTaSoriso sistemis mTavar aqtorebadaRiarebs rogorc <strong>saxelmwifo</strong>ebs ise saerTaSorisoorganizaciebs, transnacionalur gaerTianebebs, politikurpartiebs da interesTa jgufebs, romelTa Soris urTierTobebida maTi institucionalizacia amcirebs anarqias, moZraobis reJimi, romelic xasiaTdeba dinebis qaosuri cvlilebiT.156


saerTaSoriso garemos konfliqturobas, romelic gamowveuliarogorcpolitikuri ise ekonomikuri interesebiT.pluralistebi fiqroben, rom evropuli integracia winaswargansazRvruliprocesia da Tu <strong>saxelmwifo</strong>ebi integraciaSierTvebian, isini miiswrafvian ‘’<strong>saxelmwifo</strong>ebis kavSirisaken”(Community of States), rac aucileblad gulisxmobsintegraciis maRal dones, Tumca aucileblad suverenitetisSenarCunebiT.aqtorebis farTo gageba da saerTaSoriso TanamSromlobisoptimaluri Sefaseba ganapirobebs liberalebis dadebiTdamokidebulebas evrokavSirisa da misi institutebisadmi.magram ar unda dagvaviwydes, rom liberalizmi arisar erTiani koncefcia, aramed garkveul Tanaziar TeoriaTa- demokratiuli, institucionaluri, komerciuli da a.S. rigi.miuxedavad imisa, rom liberalebi evropis integraciasxsnian rogorc omis Semdgomi demokratizaciis, ekonomikisaRdgenis, globalizaciis Sedegs da anarqiis daZlevissaSualebas, isini ar ganixilaven konkretulad usafrTxoebisda Tavdacvis sakiTxebs da mas realistebs andoben. Tumca,liberalur Teoriebs SeuZliaT pasuxi gascen bevr kiTxvas,romelic dakavSirebuli uTsp-Tan. mag., sazogadoebrivikeTildReobis TeoriiT SiZleba aixsnas Tu ratomaa romwevri-qveynebi ver axerxeben aRebuli valdebulebebis Sesrulebas.urTierTdamokidebulebis Teoriis mixedviT SeiZlebaaixsnas ratomaa ekonomikuri integracia warmatebulividre samxedro-politikuri. xolo natosa da uTsp-is Tanaarsebobisaxsna SesaZlebelia aliansebis ekonomikuri TeoriismixedviT.cnobilia, rom msoflio politikaSi evrokavSiri asocirdeba,,msubuqi Zalis“ politikis da usafrTxoebis gamowvevebzereagirebisaTvis arasamxedro instrumentebisupirates gamoyenebasTan.157


evropis integraciis skolis erT-erTi mniSvnelovanimimarTuleba intergovernmetalizmi ki evropis integraciasganixilavs saerTaSoriso da erovnul doneebze gansazRvruliinteresebis TanxvedrisaTvis <strong>saxelmwifo</strong>TaSorisreJims, romelic gavlenas axdens zenacionalur donezeuflebebis gadacemis kuTxiT mTavrobis gadawyvetilebebze.imdenad ramdenadac usafrTxoebis da Tavdacvis politikiskuTxiT gadawyvetilebebis miReba rCeba erovnul donezeda Tema ar warmoadgens relevanturs Sidapolitikur debatebSi,am Teoriis gamoyeneba analitkuri kuTxiT saeWvoa,rasac calkeuli mcdelobebi kidevac adasturebs. miuxedvadamisa is SeiZleba dagvexmaros mTavrobebis poziciebisda maTi cvlilebebis asaxsnelad im molaparakebebze, romelicexeba usafrTxoebis da Tavdacvis politikas, xolo ma-Ti saSualebiT ki integraciis warmatebebi an piriqiT. aRsaniSnavia,rom am TeoriaSi Tavis gamoxatuleba hpova asev neorealizmac.kerZod roca saubari midis integraciul procesebSinacionaluri interesebis da nacioanluri mTavrobebisgansazRvrul rolze. imis gamo, rom zenacionaluriinstitutebi marginalur rols TamaSoben uTsp-Si, Zalianbevri naSromi swored am Teoriis suliskveTebiTaa dawerili.aranakleb sainteresoa sakiTxis ganxilvainstitucionalizmis 4 , ufro swored ki misi erT erTimimdinareobis istoriuli institucionalizmis WrilSi. esukanaskneli evropis integraciis fenomens xsnis evropuliusafrTxoebis institutebis mravalwliani ganviTarebis sa-4 institucionalizmic ar SeiZleba CaiTvalos erTian mimdinareobad: isSeiZleba warmovidginoT met-naklebad gansxvavebuli„institucionalizmebis“ krebulad, komplementarulobis gansxvavebulimidrekilebebiT, romelTac aerTianebT interesi institutTaSeswavlisadmi da maTi mniSvnelobis aRiareba. b.gi petersi gamoyofs Semdegmimdinareobebs: 1. normatiuli institucionalizmi; 2. racionaluriarCevanis Teoriis sinTezi institucionalizmTan; 3. istoriuliinstitucionalizmi; 4. empiriuli institucionalizmi; 5. sociologiuriinstitucionalizmi; 6. interesTa warmomadgenlobis institucionalurianalizi.158


SualebiT, romelSic gulisxmoben rogorc natos farglebSiTanamSromlobis dadebiT gamocdilebas, aseve struqturulideficitis arsebobiT, romelic iwvevs axali institutebisSeqmnas. es skola aRiarebs pirovnebis rols istoriaSida aqedan gamomdinare TiToeuli misaRebi gadawyvetilebaan iblokeba an eZleva SesaZlebloba Semdgomi institucionaluriganviTarebasaTvis, rogorc es aris uTsp-is SemTxvevaSi1945 wlidan.evropul integraciaze alternatiul Sexedulebasayilbebs socialuri konstruqtivizmis Teoriac. saerTod,konstruqtivistebi msoflios warmoidgenen rogorcsocialur konstruqcias, romelic Seqmnilia adamianebismier, maTi azrebis da ideebis meSveobiT. nebismier konstruqciasaqvs materialuri mxare, magram igi mxolod meorexarisxovaniaanu, fizikuri elementi arsebobs magram igiarafers warmoadgens inteleqtualuri elementis gareSe,romelic mas aZlevs mniSvnelobas, gegmavs, organizebas uke-Tebs da warmarTavs.maT miaCniaT, rom azrss ufro didi mniSvneloba aqvssaerTaSoriso usafrTxoebaSi vidre fizikur sagnebs, isiniarafers warmoadgenen inteleqtualuri komponentis gare-Se. saerTaSoriso sistema maTi TqmiT aris ideaTa kona, garkveulinaazrevi, normaTa sistemebi, romlebic mowesrigebuliqna garkveuli xalxis mier garkveul droSi da garkveuladgilas. aqedan logikuri daskvna aris is, rom Tu fiqrebida ideebi, romlebic Seadgenen saerTaSoriso sistemas Seicvlebian,maSin Seicvleba TviTon sistemac. es xdeba imitom,rom sistema arsebobs naazrevSi da ideebSi. maTi azriTTviTdaxmareba da Zalismieri politika ar aris anarqiis arclogikuri da arc mizezobrivi Sedegi da Tuki dRes CvenvcxovrobT TviTdaxmarebis samyaroSi es aris procesis Sedegi.marTalia isini aRiareben mTavar ontologiur daskvnebsimis Sesaxeb, rom Tanamedrove <strong>saxelmwifo</strong>Ta sistemaefuZneba TviTdaxmarebas, magram cdiloben aCvenon, rom ar159


aris aucilebeli anarqiam warmoSvas TviT-daxmarebiToba.TviTdaxmareba da Zalismieri politika aris socialurikonstruqcia anarqiis pirobebSi. isini amtkiceben, romTviTdaxmareba mxolod institutia da ara anarqiis bunebrividanamati. igi <strong>saxelmwifo</strong>ebma Seqmnes da <strong>saxelmwifo</strong>ebsveSeuZliaT Secvalon.amrigad, am Teoriis mimdevrebi amtkiceben politikaSikognitur aspeqtebs da institutebSi moiazreben socialurkonstruqciebs, romlebic gamoxataven ideebs, Rirebulebebs,normebs da procedurebs, rogorc es evrokavSiris saxiTaawarmodgenili dReisaTvis. konstruqtivistuli analizismixedviT evropuli usafrTxoebis CamoyalibebazegrZelvadiani TanamSromloba da pozitiuri urTierTdamokidebulebamas gadaiyvans koleqtiur/saerToevropulidentobaSi, romlis farglebSic <strong>saxelmwifo</strong>ebi gansazRvravenTavianT viwro interesebs. al. vendtis azriT, es niSnavs,rom raoden egoisturi miznebiTac ar unda wamowyebuliyoTanamSromloba, man Secvala aRniSnuli miznebi axali identobebisada interesebis gaCeniT.evrokavSiris usarTxoebis da Tavdacvis politikisanalizisaTvis aseve sainteresoa evropeizaciisTeoria, romlis Tanaxmadac evrokavSiris normebis SeTvisebaxdeba sagareo politikuri aqtorebis mier da gavlenasaxdens maT aRqmaze/qcevaze. am TeoriiT SeiZleba aixsnasusafrTxoebis da Tavdacvis politikasTan mimarTebiT nacionalurikoncefciebis dinamika/statika.evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikiscalkeuli aspeqtis Sesaswavlad aseve sayuradReboaidentobis Teoria, romlis Tanaxmadac erovnuli identobarogorc socialuri fenomeni ganapirobebs interesebsda misTvis upiratesobis miniWebas sagareo politikaSic. amTeoriiT SeiZleba aixsnas evrokavSiris wevri qveynebis Se-Tanxmeba Tu SeuTanxmebloba usafrTxoebis da TavdacvispolitikisTan mimarTebiT.160


amrigad, zemoT aRniSnuli Teoriebi marTalia sruladver xsnian evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikas,magram SeiZleba gamoyenebulni iqnen misi calkeuliaspeqtebis asaxsnelad. TiToeul ganxilul Teorias aqvs sakuTariCamoyalibebuli xedvebi evropuli integraciis da,Sesabamisad usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis Seqmnismizezebis Sesaxeb. erTni miiCneven, rom evrokavSiris usafrTxoebisda Tavdacvis politikis Camoyalibebis mizezebiasaerTaSoriso arenaze mimdinare procesebis Sedegad sagareofaqtorebis gavlena da sakuTriv saerTaSoriso sistemisstruqtura; meoreni xazs usavmen evropul doneze <strong>saxelmwifo</strong>ebisTanamSromlobis uprecedento da zenacionaluristruqturebis rols; xolo mesameni koncentrirdebianSida faqtorebis gavlenaze, Sesabamisad msgavsi xedvebisaxsna mimdinareobs saerTaSoriso, nacionaluri da Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebrivfaqtorebis SeswavliT.161


leqcia 7evrokavSiris usafrTxoebisa politikisganviTarebis etapebimsoflioSi evrokavSiris roli krizisul situaciebismogvarebis an saomari konfliqtebisSemdgom periodSi daxmarebis kuTxiT ufro da ufroizrdeba, rac ganpirobebulia misdami ndobiTda, im aucilebeli nebiT, romelic mas gaaCnia ammiznebis Sesasruleblad. es ki gamomdinareobs evrokavSirisusafrTxoebisa da Tavdacvis politikismimarTulebebidan.meore msofilio omis damangreveli SedegebisSemdegad evropeli liderebi mividnen im daskvnamde,rom qveynebs Soris mSvidobis uzrunvelyofamxolod ekonomikuri da politikuri integraciisSedegad aris SesaZlebeli. Camoyalibda axali evropisxedva, romelmac evropul istoriaSi safuZveliCauyara integraciis da solidarobis yvelazedidi gamovlinebas. evrogaerTianebas axasia-Tebs integraciis maRali done ekonomikaSi, vaWrobaSi,finansebSi, soflis meurneobasa Tu samarTalismimarTulebiT, magram iseTi sferoebi rogorciaasagareo politika, usafrTxoeba da Tavdacvaintegracia sakamod Senelebuli tempebiT gamoir-Ceva. aRniSnuli gamowveuli iyo imiT, rom tradiciuladsagareo politika, usafrTxoeba da Tav-162


dacva pirdapir kavSirSia qveynis suverenitet-Tan, misi damoukideblobis xarisxsa da erovnulinteresebTan. Sesabamisad, evrokavSirSi gaerTianebulwevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs yovelTvis uWirdaT sagareoda usafrTxoebis, gansakuTrebiT ki TavdacvissferoSi saerTo poziciis SemuSaveba, romaraferi vTqvaT am poziciis ganxorcielebaze.evropuli usafrTxoeba evrokavSiris wevrqveynebs Soris yovelTvis iyo uTanxmoebebisa dasirTuleebis mizezi. am sferoSi erovnuli suverenitetisumniSvnelovanesi nawilis daTmobac kiwevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis mxridan dRemde seriozuliproblemaa. evropuli supranacionalizmi, warmatebuliekonomikuri integraciisgan gansxvavebiT,swored am sferoSia yvelaze susti. amitom Tval-Sisacemia intergavementalizmis (<strong>saxelmwifo</strong>Ta-Sorisi formati) da ze<strong>saxelmwifo</strong>ebriobis mudmividiqotomia.evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis,aseve Tavdacvis politika xSirad evrokavSirisyvelaze sust rgolad miaCniaT da am mxriv evroskeptikosebixelSCasaWid perspeqtivas verxedvane samomavalod.evrokavSiris politikuri ganzomileba dRidanmisi aRmocenebisa, yovelTvis ekonomikuri integraciisparalelurad da ara masTan erTad vi-Tardeboda. amitomaa rom dRemde evrokavSiriupirveles yovlisa, mZlavr ekonomikur gaerTia-163


nebad miaCniaT da Semdeg politikur/samxedro mo-TamaSed.miuxedavad sirTuleebisa, dResdReobiT evrokavSirisusafrTxoebisa da Tavdacvis politikisfarglebSi evrokavSiris qveynebma saerTo TavdacvisSemuSavebazec izrunes da 2003 wlidan amsferoSi evrokavSiris egidiT sxvadasxva samxedroTu samoqalaqo operaciebis ganxorcielebac daiwyes.evrokavSiri gvevlineba erT-erT umniSvnelovanesaqtorad saerTaSoriso arenaze, romlis mimarTasaerTaSoriso sazogadoebis molodini dRi-TidRe izrdeba. usafrTxoebis da Tavdacvis sferoSiTanamSromlobis ganviTarebis istoria etapobrivadsamarTalebrivi da institucionalurimowyobis pirobebSi viTardeboda.jer kidev 1950 wels iyo mcdeloba, rom SeeqmnaTsaerTo sagareo da Tavdacvis politika, romelicgaJRerebul iqna maSindeli safrangeTispremier-ministris plevenis mier. misi gegmiT, undaSeqmniliyo integrirebuli evropuli armia gaerTianebulisardlobis qveS. 1950 wlidan 1952wlamde mimdinare molaparakebebis Sedegad xelimoaweres xelSekrulebs, romelmac Camoayalibaevropis Tavdacvis gaerTianeba. am ukanasknelismsgavsad unda Seqmniliyo politikuri gaerTianeba,romelsac eqneboda farTo uflebebi da movaleobebi.Tumca, 1954 wlis 30 agvistos es gegma, ma-Sin safrageTis erovnuli asambleis uaryofiTi164


poziciis gamo Cavarda. magram gaerTianebaSi Semavaliqveynebis mTavrobis warmomadgenlebi kvlaveZebdnen gzebs, raTa SesaZlebeli yofiliyo ufromWidro politikuri TanamSromloba. 60-ian wlebSigaimarTa molaparakebebi safrangeTSi, romelsacsafuZvlad daedo fuSes ori gegma, romelic mouwodebdaevropis qveynebs axlo politikuri TanamSromlobisaken.am gegmamac kraxi ganicada da1962 wels molaparakebebi Sewyda.am mimarTulebiT ki sainteresoa 1970 welsluqsemburgis samitze wardgenili ,,davinionismoxseneba”(D'Avignon report), romelic safuZvladdaedo evropis politikur TanamSromlobas (epT).is 1987 wels formalurad iqna Seyvanili saerToevropul aqtSi.davinionis moxseneba warmoadgenda wlebismanZilze evrogaerTianebis qveynebis politikuriTanamSromlobis ZiriTad dokuments. epT-s mTavarimaxasiaTebeli iyo wevr qveynebs Soris konsultaciebisagareo saqmeTa ministrebis doneze, romlebicganixilavdnen sagareo politikasTan dakav-Sirebul sakiTxebs. gaTvaliswinebuli iyo weliwadSiorjer Sexvedra mainc. garda sagareo saqme-Ta ministrebisa yovelma wevrma <strong>saxelmwifo</strong>m daniSnawamyvani diplomatiuri moxele - politikuridireqtori, romlis pasuxismgeblobaSi Sediodapolitikis sferoSi 15 wevri <strong>saxelmwifo</strong>s Tanam-Sromloba.epT-is kuTxiT mniSvnelovani iyo kopenhagenissamiti, romelmac imsjela epT-s saqmianobis Sesa-165


xeb. am periodSi gaxSirda Sexvedrebi sagareo saqmeTaministrebis da politikuri komitetis doneze.paralelurad Seiqmna evropeli korespondentebisjgufi, romlebic iyvnen politikuri direqtorebisumcrosi moxeleebi da monitorings uwevdnenwevr qveynebSi eps saqmianobas da komunikacias.eps saqmianobas xeli Seuwyo COREU Seqmnam, romelicaris specialuri teleqsis sistema da akav-Sirebs wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs.1974 wels evropuli sabWos Seqmnam epT-is saqmianobaufro koordinirebuli gaxada, vinaidanqveynis meTaurebs miecaT ufro gamokveTili roli,romelic iTvaliswinebda kavSirisTvis saerTomimarTulebis micemas.sabWoTa kavSiris mier avRaneTis dapyrobamda iranSi momxdarma islamurma revoluciam, kideverTxel daanaxa evropelebs saerTo poziciis arqoniTganpirobebuli sisuste saerTo sagareo politikiswarmoebis saqmeSi. aman gamoiwvia epT-isrolis gaZlierebis moTxovna londonis moxsenebaSi,romelic moiTxovda winaswar konsultaciaswevr qveynebs da komisias Soris im sakiTxebze,romlebsac gavlena SeiZleba hqonoda yvela wevr<strong>saxelmwifo</strong>ze.1987 wels miRebulma saerTo evropulma aqtmainstituciuri safuZveli Cauyara epT-is arsebobassamdivnosa da evropuli korespondentebis saxiT,romlebic muSaobdnen prezidentobis meTvalyureobisqveS. epT-is kompetenciaSi aseve Sevi-166


da yvela is sagareo sakiTxi, romelic Sediodawevri qveynebis interesebSi.amrigad, mokled rom SevajamoT, epT iyo forumi,sadac wevr qveynebs SeeZloT konsultaciebigaewiaT sagareo saqmeTa sakiTxebze da, Sesabamisad,daefiqsirebinaT saerTo pozicia, ris Sedegadacgamoxatavdnen saerTo pozicias saerTaSorisoorganizaciebSi.epT-s hyavda uamravi kritikosi da mas seriozulwamowyebad aravin ganixilavda. bevrisTvis ismxolod salaparako forumi iyo, romelsac aranairirealuri Sedegi ar mohyveboda. saerTo politikuriforumis ararseboba marTlac kargad gamoCndaiugoslaviis daSlisas, rodesac bevr evropul<strong>saxelmwifo</strong>s gansxvavebuli sagareo poziciahqonda: magaliTad, germania mxars uWerda xorvatiisdamoukideblobas, safrangeTi ki mxars uWerdaiugoslaviis erTianobas.evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris arsebuli azrTasxvadasxvaoba da evrokavSiris uZlureba SeemuSavebinasaerTo pozicia krizisis mimarT, bevrmaaRiqva, rogorc iugoslaviis rRvevisa da balkaneTzemorigi sisxliani omebis dawyebis erT-er-Ti xelisSemwyobi garemoeba. cota ufro mogvianebiT,rodesac iugoslavia eTnikuri omebis qarcecxlSigaexvia, kidev ufro naTlad gamoCnda evrogaerTianebissisuste ara marto saerTo sagareopolitikis, aramed saerTo Tavdacvis da usafrTxoebispolitikis sferoSic.167


aSkara iyo, rom evropa absoluturad araqmediTunarianiiyo samxedro sakiTxebSi da, rogorccivi omis periodSi, igi axlac amerikis da natosSemyure unda yofiliyo. swored am uZlurobis gamoganacxada britaneTis premier-ministra toniblerma rom dro iyo evropas ganeviTarebina saku-Tari samxedro SesaZleblobebi, raTa sakadrisisityva eTqva saerTaSoriso arenaze. es iyo britaneTispolitikis 180 gradusiT Semobruneba, vinaidanwarsulSi didi britaneTi sastikad ewinaaRmdegebodaevropis mier avtonomiuri samxedro meqanizmebisSeqmnas.1992 wels maastrixtis xelSekrulebis garSemomimdinare molaparakebebisas evrogaerTianebisqveynebi SeTanxmdnen, rom ssup-a evrokavSiriserT-erTi qvakuTxedi yofiliyo. es imas niSnavda,rom evrokavSirs, rogorc erTobas unda SeemuSavebinasakuTari sagareo politikuri kursi. molaparakebebisasmwvave debatebis sagani gaxda sagareopolitikis SemuSavebis da gadawyvetilebis mi-Rebis procesSi evrokavSiris institutebis (ministrTasabWo, evropalamenti, evrokomisia) rolisgansazRvra.bunebrivia warmoiSva azrTa sxvadasxvaoba sagareopolitikis xasiaTis Sesaxebac. Tu wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebsmiaCndaT, rom sagareo politikaerovnuli administraciebis kompetenciis sferodunda darCeniliyo, evrokavSiris institutebiswarmomadgenlebs da zogierT aSkara pro-evropu-168


li <strong>saxelmwifo</strong>s (magaliTad, beniluqsis qveynebis)pozicia iyo, rom sagareo politikis SemuSavebaSigazrdiliyo evrokavSiris institutebis roli damomxdariyo politikis supranacionalizacia. kompromisisSedegad, ssup Camoyalibda rogorc evrokavSirismeore sayrdeni, romelsac TiTqmis argaaCnda ze<strong>saxelmwifo</strong>ebriobis elementebi, evrokavSirispirveli sayrdenisagan gansxvavebiT.rogorc aRvniSneT maastrixtis xelSekrulebaSicalke Tavad aris Sesuli evropis ssup. xel-Sekrulebis is muxlebi, romlebic exeba ssup-scnobilia rogorc “jei muxlebi” (J articles), da sul11 muxlisagan Sedgeba.maastrixis xelSekrulebis meoTxe muxli ganmartavs,rom “saerTo sagareo da usafrTxoebispolitika unda moicavdes yvela im sakiTxs, romelicexeba kavSiris usafrTxoebas, maT Soris saer-To Tavdacvis politikis CarCoebis SemuSavebas,ramac SesaZloa, droTa ganmavlobaSi, migviyvanossaerTo Tavdacvamde”. es Zalian mniSvnelovaniformulireba iyo, radgan amiT wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebmaaCvenes, rom ar gamoricxavdnen momavalSi saerToTavdacvis Seqmnis SesaZleblobas.maastrixis xelSekrulebaSi, aseve ganmartebuliassup-is miznebi da kompetenciebis areali.xelSekruleba kavSirSi Semaval <strong>saxelmwifo</strong>ebs mouwodebssistemuri TanamSromlobis damyarebisakenerTmaneTs Soris nebismier sakiTxze, romelicsaerTo interesebis sferoSia. masSi aseve ganmar-169


tebulia is instrumentebi, romlis saSualebiTacevrokavSiri SeZlebs sagareo da usafrTxoebis politikisamoqmedebas. es instrumentebia: saerTopoziciebi da erToblivi qmedebebi.xelSekrulebis mixedviT, saWiroebis SemTxvevaSievrokavSiris sabWo SeimuSavebs saerTo poziciebs,xmaTa absoluturi umravlesobiT, romelsacyvela wevri <strong>saxelmwifo</strong> unda daemorCilos.aseve sabWom SeiZleba gadawyvitos, xmaTa kvalificiuriumravlesobiT, Tu romeli sakiTxi undagaxdes saerTo qmedebis sagani, anu kavSirSi Semavaliqveynebi SeimuSaveben saerTo poziciebs ama Tuim sakiTxis garSemo da saWiroebis SemTxvevaSi maTpozicias amagreben erToblivi qmedebebiT. evrokavSirisssup-is politikis warmodgenis funqciamieniWa sabWos prezidentobas. prezidentobas amsaqmianobis warmarTvaSi unda daxmareboda e.w.troika, romelSic Sediodnen sabWos ukanaskneli,mimdinare da momavali prezidenti qveynebi, anu samiprezidenti qveynis monawileoba troikaSi.90-ian wlebSi troikis institutma modifikaciaganicada. dResdReobiT troika dakompleqtebuliamimdinare prezidenti qveyniT, sagareo politikissakiTxebis evrokomisriT da sagareo dausafrTxoebis politikis umaRlesi warmomadgenlisinstitutiT. amitom sagareo politikis gangrZobadobasswored evrokomisia da umaRlesiwarmomadgeneli uzrunvelyofen.miuxedavad imisa, rom maastrixis xelSekrulebamniSvnelovani wingadadgmuli nabiji iyo sa-170


erTo sagareo da usafrTxoebis politikis SemuSavebissaqmeSi, evrokavSiris meore sayrdens maincseriozuli problemebi hqonda. maT Soris pirveliis iyo, rom gadawyvetilebebi ssup-is sferoSiumetes SemTxvevaSi konsensusiT miiReboda. es niSnavda,rom mniSvnelovan sagareo sakiTxebze SeTanxmebismiRweva TiTqmis SeuZlebeli iyo, radgan evrokavSiris<strong>saxelmwifo</strong>ebs bevr sakiTxTan dakav-SirebiT gansxvavebuli mosazrebebi hqondaT daerTi mowinaaRmdege xmac sakmarisi iyo, rom molaparakebebida saerTo poziciis SemuSavebis mTeliZalisxmeva wyalSi Cayriliyo. meore problema isiyo, rom saerTo politikis gansaxorcielebladinstrumentebi Camouyalibebeli da mwiri aRmoCnda.mesame da yvelaze mniSvnelovani problema kiis iyo, rom am etapze sagareo da usafrTxoebis politikajer kidev izolirebuli iyo Tavdacvis politikisgan,rac imas niSnavda, rom realuradssup-s zurgs ar umagrebda yvelaze mniSvnelovanikomponenti, samxedro Zala. swored am minusebisaRmofxvras emsaxureboda evrokavSiris ganaxlebulixelSekrulebis Sesaqmnelad Sekrebili sam-TavroboTaSoriso samuSao jgufis saqmianoba. amukanasknelis mier SemuSavebuli iqna amsterdamisxelSekruleba, romelmac evrokavSirSi mimdinareintegraciul procesebs kidev ufro metad Seuwyoxeli.sworedac amsterdamis xelsSekrulebis erTerTi mizani iyo gaeZlierebina ssup da mieca kavSirisTvissaSualeba ukeT Seesrulebina Tvisi roli171


saerTaSoriso politikaSi. miT ufro, rom esproblema, rogorc zemoT aRvniSneT Zalian mwvaveddadga iugoslaviis daSlis Semdeg, roca naTladgamoCnda erTiani evropuli xmis da politikisararseboba da SesaZlebloba imisa, rom politikagamagrebuli yofiliyo Sesabamisi qmedebebiT.maSasadame, amsterdamis mizani iyo gazrdiliyoda gaZlierebuliyo evrokavSiris ssup-is SesaZleblobebida saSualebebi, daeZlia wevr-qveynebsSoris arsebuli winaaRmdegobebi. aseve daeaxlovebinaerTamneTisaTvis evrokavSiri ambiciurprograma da is saSualebebi, romelic kavSirisxelT iyo, raTa dasaxuli miznebisTvis mieRwia.amsterdamis xelSekrulebis umiSvnelovanesimiRwevaa ssup-s umaRlesi warmomadgenlis postisSemoReba. es posti mianiWes sabWos generalur mdivans.generaluri mdivnis movaleobaSi SediodasabWos administraciuli saqmianobis marTva da mimarTulebismicema, magram axali funqciebis damatebisSemdeg, es funqciebi gadaeca generalurimdivnis moadgiles. Tavad mdivans evaleba ssup-ssferoSi sabWosTvis daxmarebis gaweva, kerZod kissup-is mimarTulebebis formulireba, momzadebada gadawyvetilebebis implementacia. prezidentobismoTxovniT, mdivani aseve atarebs politikurdialogs mesame <strong>saxelmwifo</strong>ebTan da pirebTan.ssup-s umaRles warmomadgenels lojistikur daxmarebasuwevs amsterdamis xelSekrulebiT Seqmnilipolitikis dagegmarebis da adreuli gafrTxilebisdanayofi.172


amsterdamis xelSekrulebiT petersbergisamocanebi Seyvanil iqna ssup-s kompetenciaSi. esiyo umniSvnelovanesi gadawyvetileba, ris SedegadacevrokavSirma sakuTar Tavze aiRo iseTi konfliqtebismogvareba, romlebic saWiroebs samSvidobooperaciebs, humanitarul daxmarebas da samaSvelooperaciebs. aseve, me-17 muxlSi naxsenebiiyo, rom dek-i nel-nela unda Serwymoda kavSirsda rom es ukanaskneli daekiTxeboda dasavleT evropulkavSirs (dek) rogorc aRmasrulebel organosusafrTxoebis sakiTxebSi. martivad romvTqvaT, dek gaxdeboda ssup-s samxedro organo. amrigad,amsterdamis xelSekrulebam daadgina, romdasavleT evropis kavSiri TandaTanobiT undaSerwymoda evrokavSirs. es gadawyvetilebebi miu-TiTebda, rom evrokavSiri TandaTan met yuradRebasaqcevs Tavdacvis sakiTxebs.amrigad, amsterdamis xelSekrulebis monapovariiyo: ssup-s umaRles warmomadgenlis postisSemoReba. SeTanxmeba, rom zogierTi sakiTxi xmaTakvalificiuri umravlesobiT gadaewyvitaT (Tumca,isic unda iTqvas, rom, sinamdvileSi, ssup-ssferoSi yvelaferi mainc konsensusiT wydeba).miuxedavad imisa, rom amsterdamis xelSekrulebambevri qmediTi cvlileba Seitana saerTo sagareopolitikis ganviTarebis saqmeSi, procesidasrulebulad mainc ar iTvleboda, vinaidan amyovelives zurgs ar umagrebda saerTo Tavdacva.173


evrokavSiris saerTo Tavdacvis aRorZinebissaqmeSi mniSvnelovani roli iTamaSa sent malosevropuli sabWos gadawyvetilebam. 1998 wlissent malos samiti warmoadgenda araformalurSexvedras safarangeTis prezident Jak Siraksa dadidi britaneTis premier-ministris toni blersSoris, romlis Sedegadac gamoica sent malos deklaracia.masSi naTqvamia, rom droa evropam Sesaferisiroli Seasrulos saerTaSoriso arenaze.man unda ,,aamuSaos amsterdamis xelSekrulebaSiCadebuli debulebebi ssup-s sferoSi, TandaTanobiTsaerTo Tavdacvis politikis CarCoebis ganvi-Tarebis CaTvliT”. sabWos unda SeeZlos im principebisda miznebis ganxorcieleba rac mexuTe Tav-Sia mocemuli. amisaTvis ,,evrokavSirs unda hqondesavtonomiuri moqmedebis unari, romelsaczurgs gaumagrebs saimedo samxedro Zala, undahqondes am Zalis amoqmedebis da gadawyvetilebismiRebis saSualeba da mzadyofna, raTa upasuxossaerTaSoriso krizisebs”.deklaracia xazs usvams natos Seucvlelrols evropis Tavdacvis sferoSi da rom evropamTavisi wvlili unda Seitanos natos modernizaciissaqmeSi. magram, evropas aseve unda hqondes,,moqmedebis saSualeba iseT situaciebSi, sadacaliansi ar aris Cabmuli”. evropas sWirdeba Zlieriarmia, konkurentunariani evropuli Tavdacvisindustria da teqnologia raTa upasuxos axalsafrTxeebs. sent maloSi safrangeTma da brita-174


neTma daafiqsires, rom isini gaaerTianebdnen Zalisxmevas,evrokavSirisTvis am miznebis ganxorcielebiskonkretuli SesaZleblobebis uzrunvelsayofad.sent malos Semdeg movlenebi Zalian swarafadganviTarda ssup-is sferoSi. am mimarTebiTmniSvnelovani iyo sami evropuli sabWo – kiolnis,helsinkis da santa marias.1999 wlis ivnisis kiolnis evropuli sabWomfaqtobrivad gaiziara sent malos deklaracia daTiTqmis mTlianad miiRo iq miRweuli SeTanxmebebi.amjerad formalurad dadasturda evrokavSiriswevri yvela qveynis survili, rom ganeviTarebinaTsaerTo Tavdacva. kiolnis deklaraciaSi Caidois samomavlo gegmebi, rac saWiro iyo am ideisgansaxorcieleblad, kerZod ki gadawyvetilebismiRebis infratruqturis Seqmna (samxedro politikurikomitetebi da a.S.) iseve rogorc samxedrosaSualebebi, anu samxedro Stabbinis da samxedroZalebis Seqmna. Sesabamisad, momaval prezidentobasdaevala samuSaobis gagrZeleba am mimarTulebiT.rac Seexeba 1999 wlis dekemberis helsinikisevropuli sabWos, misi mniSvnelovneloba ganisazRvrebaimiT, rom masze gadawyda 2003 wlisaTvisunda SeeqmnaT 60,000 kaciani swrafi reagirebis sajarisonawili, romlis ganlageba SesaZlebeli iqneboda60 dReSi. mis movaleobebSi Sevidoda petersbergisamocanebis Sesruleba. xolo2000 wlis ivnisis santa maria de feiras evropuli-175


sabWos Sexvedraze wevri qveynebi SeTanxmdnenssup-s samoqalaqo komponentis ganviTarebaze.rac niSnavda, rom 2003 wlisTvis kavSiris gankargulebaSiiqneboda 5000-mde policieli krizisulisituaciebis dasaZlevad. maSasadame, sent malomda Semdgomma evropulma sabWoebma safuZveli CauyarasaerTo Tavdacvas, anu evropis usafrTxoebisda Tavdacvis politikas (euTp), romelic formaluradSeyvanil iqna evropis institutebSi nicisxelSekrulebis mier. nicis xelSekrulebam aseveSeqmna euTp-s struqtura, radgan Seiqmna sami axalikomponenti: politikuri da usafrTxoebis komiteti(puk), evrokavSiris samxedro komiteti(esk), evrokavSiris samxedro Stabi (esS).amrigad, aRniSnuli evropuli sabWoebis gadawyvetilebebmadidi wvlili Seitana evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis Semu-SavebaSi.176


leqcia 8evrokavSiris usafrTxoebisa politikisstruqturebi da institutebievrokavSiris integracia garesamyarosTan urTier-Tdamokidebulebis sferoSi sruldeboda pirvel yovlisasaxelisuflebo koordinaciis meSveobiT da naklebad – uflebamosilebisdelegirebis saSualebiT integraciuli gaerTienebisdoneze. integraciis institucionalurma ganvi-Tarebam ganapiroba garkveuli struqturebis Camoaylibeba,romelic pasuxismgebeli iyo konkretul sferoSi politikisganxorcielebaze.XX s-is bolos da XXI-e saukunis dasawyisSi, evrokavSirisdomirebuli rolis pirobebSi mimidnareobda usafrTxoebisevropuli sistemis adaptacia Secvlil geopolitikurpirobebTan, rac moiTxovda Sesabamisi institutebis ganvi-Tarebas da qmedebebis ganxorcielebas.evropuli sabWo da evrokavSiris sabWo. evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis sferoSi institutebma mniSvnelovanicvlilebebi ganicades.evrokavSirSi sagareo da usafrTxoebis yvela specifikurisakiTxi wydeba evropuli sabWos, ufro zustad ki evrokavSirissabWos meSveobiT, romelic Sedgeba wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebissagareo saqmeTa ministrebisagan.evropuli sabWo warmoadgens umaRles politikur ZalasevrokavSirSi da ,,gansazRvravs saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis principebs da mTavar orientirebs, maTSoris im sakiTxebsac, romelic exeba Tavdacvas“. evropulisabWo aseve SeimuSavebs saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis strategias im sferoebSi, sadac wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebsaqvT saerTo mniSvnelovani interesebi. rogorc wesiaseTi strategis SemuSaveba xdeba evrokavSiris sabWos rekomendaciissafufZvelze. amave dros strategia adgens im miz-177


nebs, xangrZlivobas da saSualebebs, romlebic unda gankargoskavSirma da wevrma-<strong>saxelmwifo</strong>ebma mocemul sferoSi.2003 wlis dekemberSi evropuli usafrTxoebis strategiismiReba mniSvnelovani nabiji iyo evropis usafrTxoebisada Tavdacvis politikis kuTxiT. 2002-2004 wlebSi evropulmasabWom miiRo mniSvnelovani dokumentebi, romlebicgansazRvravda TanamSromlobis axal gzebs natosa da evrokavSirsSoris. aseve mniSvnelovani siaxlea is, rom evropulisabWos saprezidento vadis gasvlis Semdeg TiToeuli prezidentiaqveynebs moxsenebas evropis usafrTxoebisa da Tavdacvispolitikis Sesaxeb.im saerTo orientirebis safuZvelze, romelsac Seimu-Savebs evropuli sabWo, evrokavSiris sabWo ,,Rebulobs gadawyvetilebas,romelic aucilebelia saerTo sagareo dausafrTxoebis politikis gansazRvrisa da ganxorcielebisaTvis“.gadawyvetilebis miRebis saSualebiT, sabWos aseveeniWeba erToblivi moqmedebis da saerTo poziciis SesaxebsaerTo strategiis amocanebis realizacia. am ukanasknelisSesaxeb gadawyvetileba miiReba evrokavSiris Sesaxeb xel-Sekrulebis me-14 da me15 muxlebis Sesabamisad.sakiTxebis umravelosabis gadawyvetas evrokavSirissabWo ZiriTadad konsesusis safuZvelze axdens. amsterdamisxelSekrulebam ki dauSva SesZlebloba kvalificiuriumarvelosbiT gadawyvetilebis miRebis procedura evrokavSirismeore sayrdenzec.amdenad erToblivi moqmedebis da saerTo poziciis Sesaxebgadwyvetileba, romelic dafuZnebulia saerTo strategiismiRebaze an mimarTulia moqmedebis an saerTo poziciisganxorcielebaze, ukve miiReba evrokavSiris sabWos mier,romelic gadwyvetilebas Rebulobs kvalificiuriumarvlesobis principiT.lisabonis kompromisis mixedviT,Tuki ,,evrokavSiris sabWos wevrebi nacionaluri politikisraime mniSvnelovani mizezis gamo gamovlen kvalificiuri178


umarvlesobiT gadawyvetilebis miRebis winaaRmdeg, xmis micemaar Sedgeba. aseT SemTxvevaSi evrokavSiris sabWos SeuZliakvalificiuri umravlesobiT xmis micemis safuZvelze,sakiTxi gadasces evropul sabWos erTxmad gadawyvetilebismiRebisatvis. praqtika adasturebs, rom evrokavSiris sabWoTiTqmis arasdros Rebulobs gadawyvetilebas kvalificiuriumravlesobis safuZvelze, vinaidan jer kidev ZlieriaevrokavSiris TiToeuli wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebis poziciisgaTvaliswinebis mcdeloba maTi mxridan. msgavsi mdgomareobakargad xsnis am procedurisadmi interesis ar qonas niciskonferenciaze. aRniSnul konferenciaze am kuTxiT erTaderTiinovacia is iyo, rom ubralod gaizarda kvalificiuriumarvlesobiT gadawyvetilebis miRebis sferoebi meoresayrdenis mniSvnelovani Tanamdebobis pirebis - evrokavSirissabWos generaluri samdivnos da misi warmomadgenlis,evrokavSiris uaRlesi warmomadgenelis da specialuri warmomadgenlebisarCevaze.sainteresoa aRniSnos, rom dRemde kvalificiuri umravlesobiTxmis micemis procedura garantirebulia mxolodim ,,didi“ <strong>saxelmwifo</strong>ebis mier, romlebic axorcielebenkavSiris Tavmjdomareobas, maSin roca ,,mcire“ wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebinebismier SemTxvevaSi cdiloben Tavi aaridosmas. es SeiZleba asaxavdes didi <strong>saxelmwifo</strong>ebis survils Seqmnasefeqturi ssup-a imis SesZleblobiT, rom ignorireba gaukeTossakuTar patar partniorebis azrebs.amis garda, kvalificuri umravlesobiT gadawyvetilebismiRebis procedura ar vrceldeba im gadawyvetilebebze,romelic sakuTriv exeba samxedro an TavdacviT xasiaTs.miT ufro kavSiris Sesaxeb xelSekrulebis normebi ar akonkretebsTu rogori ,,Sedegi“ unda iqnas asaxuli sakuTrivgadawyvetilebaSi an SeiZleba am gadawyvetilebis ganxorcielebisalbaToba didi iyos (mag. samxedro aqciis, konfliqtisprovocoreba da Sedegad SeiaraRebuli Zalebisgamoyenebaze gadawyvetilebis miReba).179


evropuli sabWos da evrokavSiris organizaciis muSaobaSimniSvnelovan rols asrulebs iseTi instituti rogoricaaevrokavSiris Tavmjdomareoba. wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebiaxorcieleben evrokavSiris sabWos Tavmjdomareobas rigirgobiTyovel eqvsi TveSi.evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebis Tanaxmad, Tavmjdomarewevri <strong>saxelmwifo</strong> kavSirs warmoadgens im sakiTxebSi,romelic exeba saerTo sagareo da usafrTxoebis politikas.is aseve pasuxismgeblia im gadawyvetilebebis ganxorcielebaze,romelic miiReba meore sayrdenis farglebSida gamoxatos evrokavSiris pozicia saerTaSoriso organizaciebsada konferenciebSi. Sesabamisad, Tavmjdomare qveyana,romelic axorcielebs Tavmjdomareobas sabWoSi, xelmZRvanelobsam institutis sxdomebs, axdens misi calkeulistruqturebis muSaobis koordinacias, aqvs ufleba sakanonmdebloinciativebis ganxorcielebisac. Tavis saqmianobaSiTavmjdomare qveyana sargeblobs sabWos generaluri mdivnis/umaRlesiwarmomadgenlis, komisiis da kavSiris momavliprezidentis (meqanizmi romelsa e.w. troikas uwodeben) daxmarebiT.evrokavSiris sabWos farglebSi funqcionirebs isstruqturebi, romlebic pasuxismgebelni arian ssup-is SemuSavebsada ganxorcielbaze. kerZod:politikisa da usafrTxoebis komiteti aris evrokav-Siris sabWos erT erTi mTavari da mniSvnelovani danayofi,romelic dakavebulia ssup-iT. is Seiqmna evrokavSiris sab-Wos 2001 wlis 22 ianvris gadawyvetilebiT, im mizniT, rom moexdinajer kidev maSin ZalaSi ar Sesuli nicis xelSekrulebisrealizacia. aRniSnuli komiteti Camoyalibda politikurikomitetis bazaze, romelic Seiqmna jer kidev evropis aRsaniSnavia is, rom Tavis droze politikur komitetsa da korepersSoris uflebamosilebis gaumijvnelobam faqtobrivad ganapiroba epT-is,xolo Semdeg ssup-is struqturebis urTierTobebis Cavrdna. konfliqtimogvrda mxolod 1993 wels, roca miiRes gadawyvetileba politikuri180


politikuri TanamSromlobis farglebSi. politikis dausafrTxoebis komiteti Sedgeba kavSiris wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebissagareo saqmeTa saministros politikuri departamentebisxelmZRvanelebisagan - e.w. politikuri direqtorebisagan.komitetis mTavari amocanaa politikis SemuSavebisxelSewyoba sabWos mier sakuTari Sexedulebebis wardgenisan sakuTari iniciativis safuZvelze. is aseve Tvalyursadevnebs evrokavSiris SeTanxmebuli politikis ganxorcielebas.sxva amocanebidan SeiZleba aseve aRniSnos dakvirvebassup-is sferoSi movlenebis ganviTarebaze da im gadawyvetilebisSesrulebaze kontroli, romelic exeba ssup-as . faqtobrivadamiT moxda politikuri komitetisaTvis analitikurida sakoordinacio funqciebis gaZliereba. analitikurifunqcia gamoixateboda im informaciis Sekrebasa da damuSavebaSi,romlic exeboda ssup-is sferos da daskvnis dassup-is konkretuli sakiTxebis momzadebaSi. sakoordinaciofunqcia ki moicavda evrokavSiris sabWos institutebis ur-TierTobebis da struqturebis Sida urTierTobebis organizebasmeore sayrdenis farglebSi. 1993 dasawyisSi politikurkomitets uSualod daevala politikis detaluri Semu-Saveba.nicis xelSekrulebis xelmoweris Semdeg, 2001 wlis 22ianvars evrokavSiris sabWos gadawyvetilebiT moxda politikurikomitetis reorganizacia da mas daerqva politikisda usafrTxoebis komiteti. mis kompetenciebs daemata isamocanebic, romlebic dakavSirebulia evropul usafrTxoebasTan.misi funqciebs Seadgens:komitetis sasargeblod. ix. Muller-Brandeck-Bocquet Gisela, The New CFSP andESDP Decision-Making System of the European Union, European Foreign Affairs review,2002, Р. 265 arsebobs imis daTqma, rom am kuTxiT man ar unda daarRvios prezidentiqveynis kompetenciebi aRniSnul sferoSi.181


ssup-is farglebSi unda SeimuSavos sxva komitetebisda maT Soris samxedro komitetis muSaobis ZiriTadi mimar-Tulbebi;Sesabamisi formiT damoukidebelad unda awarmovospolitikuri dialogi, romelic gansazRvrulia evrokavSirisxelSekrulebiT;unda awarmovos molaparakebebi dek-sa da natosTanssup-asTan dakavSirebiT;aRniSnuli komiteti moqmedebs, rogorc krizisebismonitoringisa da marTvis organo. is axdens saerTaSorisosituaciis monitorings, gansazRvravs zogad sakiTxTa sab-Wos rols da sxvadasxva komitetebis samoqmedo gegmebs gardakrizisuli situaciebis marTvisa. krizisul situaciebSipolitikuri da usafrTxoebis komiteti iyenebs evrokavSirissamxedro Zalas, raTa moagvaros situacia.krizisul situaciaSi generaluri mdivani/umaRlesiwarmomadgeneli SeiZleba gauZRves politikur da usafrTxoebiskomitets. saWiroebis dros politikuri da usafrTxoebiskomiteti agzavnis rekomendacias samxedro komitetzedayrdnobiT, romelsac ganixilavs evrokavSiris sab-Wo. sabWo Rebulobs gadawyvetilebas samoqmedo gegmasTandakavSirebiT, sadac gansazRvrulia saerTo sagareo dausafrTxoebis kuTxiT generaluri mdivnis/umaRlesi warmomadgenlisfunqcia. operaciis dawyebis Semdeg evrokavSirissabWo mudmivad informirebulia misi mimdinareobis Sesaxebpolitikuri da usafrTxoebis komitetis moxsenebebze dayrdnobiT,romlebsac generaluri mdivani/umaRlesi warmomadgeneliawvdis mas.amrigad, aRniSnulma komitetma evrokavSiris sabWosxelmZRvanelobiT unda ganaxorcielos samxedro RonisZiebebisorganizaciis politikuri marTva, gansakuTrebiT konkretulikrizisuli situaciebis Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.182


nicis xelSekrulebis Sesabamisi muxlis da evrokavSirissabWos gadawyvetilebis Tanaxmad im gadawyvetilebebisgarda, romelic exeba ssup-is da sxva funqciebis Sesrulebazekontrols, komitets aseve daekisra antikrizisuli situaciebisstrategiuli marTvis da politikuri kontrolisSesaZlebloba. sakuTari funqciebis ukeT SesrulebisaTviskomitetma miiRi privilegirebuli kavSiris ufleba umaRlesda specialur warmomadgenlebTan mimarTebiT. SesaZlebeliiyo komitetis struqturuli cvlilebebic. SesaZlebeliakomitetis SigniT S muSaobis sxva formac gaCndes, iseTi rogoricaapolitikuri direqtorebis warmomadgenlebis muSaobabriuselSi. msgavsi siaxlis gaCena aSkarad miuTiTebsssup-is ,,briuselizaciis“ tendenciaze.politikis da usafrTxoebis komiteti xelmZRvanelobsda koordinacias uwevs mis struqturaSi Semaval gansazRvruliraodenobis samuSao jgufebs. komiteti msgavsjgufebs qmnis wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis sagareo saqmeTa saministroebsSoris informaciis gacvlisa da ssup-is calkeulisakiTxebze muSaobisaTvis. msagavs samuSao jgufebs saku-Tar saqmianobaSi iyenebda jer kidev 1973 wels SeqmniliCoreu-s sistema.komitetSi Semaval msgavs jgufebs Soris SeiZleba davasaxeloTyvelaze mniSvnelovani: ,,azia“, ,,centraluri evropa“,,,aRmosavleT evropa da centraluri azia“, ,,laTinuriameriki“, ,,maRribi“, ,,axalo aRmosavleTi/sparseTis yure“,,,samSvidobo procesi axalo aRmosavleTSi“, ,,samxreT-aRmosavleTevropa“, ,,samxreT afrika“, ,,yofili iugoslavia“,,,euTo“, ,,administraciuli sakiTxebi“, ,,afrika“, ,,komunikacia“,,,sabWos saqme“, ,,SeiaraRebis eqsporti“, ,,narkotikebi“,,,adamianis uflebebi“, ,,qimiuri da baqtereologiuri iara-Ris gauvrcelebloba“, birTvuli iaraRis gauvrcelebloba“,,,politikis dagegmareba“, ,,protokoli“, ,,saerTaSoriso sajarosamarTali“, ,,usafrTxoeba“, ,,terorizmi“, ,,gaero“, ,,gaerosegidiT ganiaraRebis procesi“.183


mudmivi warmomadgenlobis komiteti (COREPER) Sedgebawevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis saelCo rangis warmomadgenlebisagan.misi mTavari amocanaa sabWos sesiis momzadebis koordinacia.masSi, ra Tqma unda, sWarbobs nacionaluri elementebi,radgan koreperis wevrebi moqmedeben sakuTari <strong>saxelmwifo</strong>ebissagareo saqmeTa saministros instruqciebiT.praqtikuli formulirebiT ki evrokavSiris sabWossxdomis momzadebis koordinaciiT koreperis amocana ganisazRvrebaimiT, rom uzrunvelyos politikis da usafrTxoebiskomitetis mier momzadebuli daskvnebisa da poziciebissabWosadmi wardgena. miuxedavad amisa, koreperi ar SeiZlebaCaiTvalos ubralod ,,kurierad“, romelic arsebobs aRniSnulkomitetTan, vinaidan mas ufleba aqvs masalebs daur-Tos sakuTari komentarebi da mimoxilvebi.koreperi warmoadgens aseve mniSvnelova struqturasim SemTxvevaSic, roca meore sayrdenis CarCoebSi gadasawyvetisakiTxebi scdeba wminda diplomatiis farglebs da moiTxovspirvel sayrdenTan urTierTqmedebis da Zalisxmeviskoordinacias. ssup-is mimarTulebiT evrokavSiris or sayrdensSoris sakoordinacio funqciis roli warmoadgenskoreperis mniSvnelovan elements.saerTo sagareo da usafrTxoebis politikaSi umaRlesiwarmomadgeneli/sabWos generaluri mdivani. amsterdamisxelSekrulebis mniSvnelovani monapovaria umaRlesiwarmomadgenlis postis SemoReba. piri, romelic ikavebs amTanamdebobas imavdroulad xelmZRavnelobs sabWos generalursamdivnos da aris generaluri mdivani. praqtika aCvenebs,rom axali organos wona, romelsac mxardaWeras uwevsdamxmare struqturebi ufro da ufro izrdeba.nicis xelSekruleba samarTlebrivad aregulirebsumaRlesi warmomadgenlis saqmianobas, roca miuTiTebs misfunqciebs. kerZod: daexmaros sabWos ssup-is sakiTxebSi, maTSoris politikuri gadawyvetilebebis momzadebis, ganxorcielebisda formulirebis mimrTulebiT; Tavmjdomare184


qveynis Txovnis safuZvelze gamovides sabWos saxeliT mesameqveynebTan politikur dialogSi.amrigad, umaRlesi warmomadgeneli aris sabWos, faqtobrivadki evrokavSiris personifikaciis xelsayreli sa-Sualeba saerTaSoriso arenaze ssup-is konteqtsSi. Tavdapirveladmisi samarTlebrivi statusi ar iyo mkafiod gansazRvruli.evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebis normebSiaRniSnuli iyo mxolod saerTo niSnebi. mogvianebiT evrokav-Siris sabWom gaafarTova misi moRvaweobis sferoebi. xolomas Semdeg rac x. solana dainiSna imavdroulad dek-is generalurmdivanadac (1999 w. 25 noemebri), evropulma sabWommas daakisra evrokavSiris sagareo politikis koordinaciasamxedro da samoqalaqo krizisebis marTvaSi 1992 wlis petersbergisdeklaraciis Tanaxmad, romelic eniWeba dek-isstruqturebs.amrigad, mokle droSi, mas Semdeg rac Seiqmna umaRlesiwarmomadgenlis Tanamdeboba, am ukanasknelis samarTlebrivistatusi gaxda ufro naTeli da misi funqciebic gaizarda.amitomac SeiZleba imis Tqma, rom meore sayrdenis axalistruqtura viTardeba dinamiurad da jer dasrulebuli araris. amaze metyvelebs didi britaneTis da safrangeTis miernicis samitze gaxmovanebuli winadadeba, rom moxdes umaRlesiwarmomadgenlis Tanamdebobis transformacia evrokav-Siris prezidentis Tanamdebobad. Tumca am winadadebam maSinsaTanado mxardaWera ver hpova.umaRlesi warmomadgenlis gankargulebaSi imyofa Semdegistruqturebi: sabWos genaraluri samdivno da politikuriorgano (adreuli gafrTxilebis da startegiulidagegmarebis yofili organo). politikur organoSi SedianevrokavSiris sabWos generaluri samdivnos, komisiis da dekisCinovnikebi.politikuri organos Sesaxeb normebi Sevida ara amsterdamisxelSekrulebis ZirTad teqstSi, aramed Tandar-Tul danarTSi, romelic x. solanam SeimuSava.185


saerTod evrokavSiris wevri qveynebi da evrokavSirissabWos samdivno warmoadgenen evropis usafrTxoebisa daTavdacvis politikis mTavar mamoZravebel Zalas. erovnulipolitikuri liderebi erTmaneTs xvdebian sabWoSi, xolo amqveynebis sagareo saqmeTa ministrebi ikribebian zogad dasagareo urTierTobaTa sabWoSi. aseve diplomatiuri da samxedrowarmomadgenlebi xvdebian sxvadasxva komitetebSi.politikur organos struqturebs Soris gansakuTrebuliadgili ukavia situaciis dagegmarebis centrs. mocemulistruqtura amJamad Camoyalibebis procesSi imyofeba.man unda uzrunvelyos ssup-is sferoSi moqmedi struqturebisefeqturi koordinacia.evrokavSiris samxedro komiteti Seiqmna 2001 wlis 22ianvars evrokavSiris sabWos gadawyvetilebiT am ukanasknelisfarglebSi. Tumca imavdroulad gauqmda sabWoSi manamdearsebuli Sida samxedro sabWo . aRniSnuli komiteti SedgebaevrokavSiris wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis Tavdacvis saministorebiswarmomadgenlebisagan. ministrebis doneze ki komitetiikribeba mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSi. komitetisTavmjdomare sami wlis vadiT iniSneba sabWos mier samxedrokomitetis rekomendaciiT Tavdacvis ministrebis doneze.samxedro komitetis funqciebi da amocanebi mocemuliaevrokavSiris samxedro komitetis Seqmnis Sesaxeb gadawyvetilebisdanarTSi. misi mTavari amocanaa politikis dausafrTxoebis komitets miawodos yvela im samxedro sakiTxebzerekomendaciebi, romelic warmoiqmneba meore sayrdenisfarglebSi. aseve ssup-is farglebSi ganaxorcielos yvelasamxedro RonisZiebis xelmZRvaneloba anu is gansaz-Rvravs krizisuli situaciebis menejments samxedro kuTxiT,afasebs riskebs da gansazRvravs samxedro moqmedebebisfinansur danaxarjebs.evrokavSiris zogierTi wevri agzavnis samxedro warmomadgenels,rogorc natos ise evrokavSiris samxedro ko-186


mitetSi, rac erTgvari damaCqarebelia CrdiloeT atlantikurkavSirsa da evrokavSirs Soris TanamSromlobis.evrokavSiris samxedro personali aris pasuxismgebelievrokavSiris samxedro komitetis gadawyvetilebebis Sesrulebaze.mas aseve akisria funqcia petersbergis amocanebisSesrulebaSi. samxedro personalis meTauri saerTo sagareoda usafrTxoebis sferoSi umaRlesi warmomadgenlis mTavarisamxedro mrCevelia. is monawileobas Rebulobs politikurida usafrTxoebis komitetis sxdomebSi da saWiroebisSemTxvevaSi ministrTa sabWos sxdomebSi.evropuli Tavdacvis saagento Seiqmna 2004 wels. isvevrokavSiris sagareo da usafrTxoebis politikis mniSvnelovaninawilia. misi mizania daxmareba gauwios wevr qveynebsda evrokavSiris sabWos evropuli Tavdacvis ganviTarebaSikrizisuli situaciebis marTvis da zogadad usafrTxoebisada Tavdacvis politikis gatarebis kuTxiT. Tavdacvis saagentosfunqciaa aseve Tavdacvis kuTxiT industriuli dateqnologiuri bazis gaumjobeseba da kvlevebis mxardaWera.Tavdacvisa saagentos personali 110 wevrisgan Sedgebada isini asruleben zemoT moyvanili kuTxiT sxvadasxva proeqtebs.Tavdacvis saagentom miiRo strategiuli dokumentebiam proeqtebis Sesasruleblad. evrokavSiris Tavdacvissaagento moqmedebs ministrTa sabWos kontrolis qveS da masuZRveba generaluri mdivani. ministrTa sabWoSi Tavdacvisministrebi ikribebian da ganixilaven Tavdacvis saagentos-Tan dakavSirebul sakiTxebs.evrokavSiris samxedro sabWo dafuZnda 2001 wlis 22ianvars evrokavSiris sabWos mier sabWos generaluri samdivnosfarglebSi. axalma struqturam Secvala generalursamdivnosTan manamde arsebuli samxedro sakiTxebSi nacionalurieqspertebis jgufi. evropul Stabs ewodeba evrokav-Siris samxedro eqspertizis sabWo da warmoadgens mis erTerTdepartaments. samxedro Stabis personali Sedgeba evrokavSiriswevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis SeiaraRebuli Zalebis sam-187


xedro specialistebisagan. amave dros aris gansakuTrebuliSeTanxmeba, rom aseTi warmomadgenlebi aucileblad iyvnenwevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebis moqalaqeebi. samxedro Stabs xelmZRvanelobsevrokavSiris samxedro Stabis generaluri direqtori.samxedro Stabi axorcielebs sam ZiriTad funqcias:samxedro eqspertizis an sainformacio funqcia; samxedrostrategiulidagegmarebis funqcia; mravalerovnul StabebsSoris TanamSromlobis organizaciis funqcia. maT Sorisaaaseve natos saStabo struqturebis SesaZlo gamoyenebismakoordinebeli funqcia. aucileblobis SemTxvevaSi,krizisebi mowesrigebis RonisZiebebis gatarebisaTvis samxedroStabis farglebSi sakuTari resusrebis safuZvelzeSeiZleba Seiqmnas droebiTi jgufi (Crisis Action Teams - CAT).sagareo urTierTobebis generaluri direqtoriatiaris damoukidebeli jgufi, romlis funqciaa evrokavSirissagareo politikuri urTierTobebis eqspertiza. es struqturaSeiqmna evrokavSris sabWos mxardasaWerad sagareoekonomikuri urTierTobebis sferoSi, ssup-is geografiulda calkeul problemur aspeqtebSi, aseve usafrTxoebis daTavdacvis politikis samxedro-politikuri struqturisSemuSavebisTvis. jgufis warmomadgenlebi monawileoben evrokavSirispolitikur dialogSi da pasuxismgebelni arianmis momzadebaze. isini asev moqmedeben samTavroboT organizaciebisfarglebSi rogoricaa gaero, euTo, nato, evropissabWo.evrokavSiris specialuri warmomadgenlebi (TheSpecial Representatives of the EU). kavSiris Sesaxeb xelSekrulebaevrokavSiris sabWos uflebas aZlevs daniSnos sagareo politikiskonkretuli sakiTxis farglebSi Sesabamisi uflebamosilebismandatiT aRWurvili specialuri warmomadgenlebiurTierTobebis ganxorcielebisaTvis. isini moqmedebenumaRlesi warmomadgenlis xelmZRvanelobiT. sabWos praqtikaSiukve dainiSna msgavsi specialuri warmomadgnlebi mag.,188


axlo aRmosavleTis sakiTxebSi, didi tbis da afrikis mimar-TulebiT, samxreT-aRmosavleT evropaSi stabilurobis Sesaxebpaqtis moqmedebebis kordinaciis mimarTulebiT, yofiliiugoslaviis da makedoniis, bosnia-hercegovinis da afrikissakiTxebSi.nicis xelSekrulebis Tanaxmad specialuri warmomadgenlebiiniSnebian sabWos gadawyvetilebis miRebis kvalificiuriumravlesobis proceduriT.miuxedvad imisa, rom sabWo tradiciulad ganixilebarogorc meore sayrdenis centraluri instituti, is sulufro da ufro efeqturad axerxebs masze dakisrebuli sxvadasxvaamocanebis mTeli speqtris Sesrulebas. ufro metic,saWoSi gansaxilvel sagareo da saSinao politikasTn dakvSirebulisakiTxebis raodenoba imdenad gaizarda XX s-is dasawyisidan,rom mas gauWirda maTi adeqvaturad gadwyvita. amkuTxiT situacia ar Secvlila arc amsterdamis da arc nicisxelSekrulebebis miRebis Semdegac. aqedan gamomdinare, rogorcmkvlevarebi aRniSnaven, am sferoSi aucilebelia Sesabamisireformebis gatareba da sabWos Sesabamisi datvirTvauTsp-is srulmaStabiani amoqmedebis Semdeg, romelic gaTvaliswinebulianicis xelSekrulebiT da evrokavSiris mosalodneligafarToebis molodiniT.krizisebis marTvis kuTxiT mniSvnelovania krizisebismenejmentis da dagegmvis direqtoriati. is warmodgeniliawevri qveynebiT da moicavs evrokavSiris usafrTxoebisda Tavdacvis politikis samoqalaqo sakiTxebs. krizisebismarTvisa da dagegmvis direqtorati uTsp-is samoqalaqo misiebisda samxedro operaciebis samxedro-politikuri dagegmviTxels uwyobs evrokavSiris eqstremaluri sagareomoqmedebebis amocanebis, uTsp-is Sesrulebis da ufrousafrTxo saerTaSoriso garemos uzrunvelyofas. is aseveuzurnvelyofs maT Tanxvedras da Tanmimdevrobas krizisebismarTvis evrokavSiris yovlismomcvel midgomasTan dauTsp-is farglebSi partniorobis da politikis ganviTare-189


as. misi saqmianoba konkretulad moicavs: uTsp-is fargleb-Si misiebis da operaciebis strategiul dagegmvas; arsebulimisiebis da operaciebis mimoxilva da Sefaseba; uTsp-is farglebSipartniorobis ganviTarebis xelSewyoba; samoqalaqoda samxedro SesaZleblobebis ganviTarebis koordinacia;uTsp-is ganviTareba; uTsp-is farglebSi saswavlo da samxedrowvrTnebis Catareba.evrokavSiris mniSvnelovan organos warmoadgens politikisdagegmvisa da adreuli gafrTxilebis danayofi.igi dakompleqtebulia specialistebiT da mis movaleobaSiSedis saerTaSoriso situaciis monitoringi da analizi, aseveim sakiTxebis gamovlineba, romelzec evrokavSirma undagaamaxvilos yuradReba. amave danayofs akisria movlenebisdrouli Sefaseba da adreuli gafrTxileba potenciuri politikurikrizisebis da situaciebis Sesaxeb, romlebmac SeiZlebagavlena iqonion saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikaze. am yovelives Sesaxeb es danayofi, sakuTari iniciativiT,an sabWos moTxovniT agzavnis rekomendaciebs damoxsenebebs.komisia. imisaTvis, rom ganvsazRvroT komisiis rolissup-Si, aucilebelia gavmijnoT evrokavSiris pirveli dameore sayrdenebis niSnebi. evrokavSiris pirveli sayrdeniorientirebulia integraciis socialur, ekonomikur dakulturul aspetqebze. amave dros ekonomikuri TanamSromlobiserT-erTi mizani iyo gaerTianebuli evropis potencialisrealizacia sagareo bazarze. amitomac saerTo savaWropolitika yovelTvis iyo evrokavSiris ganuyofeli nawilida Seadgenda evrokavSiris egidiT ganxorcielebul sagareourTierTobebis safuZvels.komisia warmoadgens mTavar subieqts saerTo sagreosavaWro politikis SemuSavebaSi. erT-erTi centraluriproblema - evrokavSiris sagareo politikis mravalferovneba- bevrad imis Sedegia, rom komisias arasdros ar hqonia190


msgavsi funqciebi ssup-is farglebSi. xolo ssup-Tan mimar-TebiT komisis asociaciis statusi dadasturda maastrixtisSeTanxmebiT. xolo nicis xelSekrulebiT ssup-is sistemaSikomisiis statusTan dakavSirebiT aRniSnulia, rom komisiasrulladaa CarTuli im samuSaobSi, romelic tardeba ssupissferoSi. Sesabamisad komisiis wevrebi Rebuloben monawileobasevrokavSiris sabWosa da evropul sabWoSi, xolo SemdgomSimeore sayrdenis samxedro struqturebis organizaciisSemTxvevaSi am struqturebSic. magram komisiis monawileobaTavisi arsiT Semoifargleba ssup-is SemuSavebis procesebzemxolod dakvirvebiT da ar aqvs iniciativebis ufleba.Tumca, praqtika adasturebs, rom komisia ver eguebamis amgvar status da yovelTis ibrZvis ssup-Si misi sustirolis winaaRmdeg. magram realur Sedegs ver aRwevs. mag., CaiSalamisi mcdeloba daeniSna umaRlesi warmomadgeneli misigaremodan da mis kontrols qveS myofi politikuri organosSeqmnac.amsterdamis xelSekrulebis ZalSi Sesvlis Semdeg komisisfarglebSi Seiqmna samuSao jgufi - RELEX (franguli -abreviatura relations exterieures), romelic specializirebuliasagareo politikis mimarTulebiT. evrokavSiris sabWossxdomebSi Cveulebrivad monawileobda minimum komisis eqvsiwevri releqsis jgufidan.komisia aseve cdilobda institucionaluri meTodebiTmoepovebina ufleba ssup-Si monawileobisaTvis. sagareourTierTobebSi generaluri direqtoriatis damoukideblijgufis Seqmnas, romelsac hqonda evrokavSiris sagareo politikuriurTierTobebis eqspertizis funqcia, mohyva winaaRmdegobakavSiris zogierTi wevri <strong>saxelmwifo</strong>s mxridan,romlebic SiSobdnen zenacionaluri institutis uflebamosilebisgafarToebas im sferoSi, romelsac tradiciuladnacionaluri mTavrobebi akontrolebdnen. magram evrokavSirissabWom imTaviTve ganacxada ssup-is sferoSi komisiisSezruduli rolis Sesaxeb.191


amsterdamis xelSekrulebam komisia valdebuli gaxadassup-is Sesaxeb moxsenebebi gaegzavna politikur organoSi.aRniSnuli xelSekrulebis erT-erTi mizani aseve iyogaeumjobesebina evrokavSiris struqturebis horizontaluriurTierTobebi. rac niSnavda, rom unda momxdariyomoqmedebebis koordinaciis uzrunvelyofa da moespo konfliqturobisSesaZlebloba or sayrdens Soris. amasTan dakavSirebiTkomisiis statusma ganicada garkveuli cvlileba.kerZod, xelSekrulebis Sesabamisi muxliT evrokavSirissabWos da komisias sagareo urTierTobebis sferoSi daekisraTevrokavSiris SeTanxmebuli moqmedebis uzrunvelyofisfunqcia. am mizniT gansakuTrebiT xazi gaesva TanamSromlobisaucileblobas sabWosa da komisias Soris. komisia Taviswarmomadgenels sagareo politikur sakiTxebSi da samuSaojgufs releqs, ganixilavda rogorc aseTi TanamSromlobisinstruments.nicis xelSekrulebam daadastura amsterdamisxelSekrulebis principebi am nawilSi.amrigad, evrokavSiris sabWo evrokomisiasTan erTadpasuxismgebelia kavSiris sagareo urTierTobebze.evropis parlamenti. komisiisgan gansxvavebiT evropisparlaments ar aqvs seriozuli pozicia meore sayrdenSi.parlamenti flobs mxolod zogierT uflebas. maT Soris savaWroSeTanxmebebis da partniorobis Sesaxeb saerTaSorisoxelSekrulebis momzadeba evrokavSirs calkeul institutebsSoris kordinaciiT.bolo beriodSi politikur doneze dialogi evroparlamentsada sxva organoebs Soris, romlebic pasuxismgebeliarian sagareo da usafrTxoebis sakiTxebze gaizarda. yoveliwlis ivnisSi evrokavSiris sabWo awvdis evroparlamentsmoxsenebas saerTo sagareo da usafrTxoebis politikisSesaxeb, sadac Sejamebulia wina wlis Sedegebi da naCvenebiasamomavlo prioritetebi. garda rezoluciebisa da moxsenebebisaevroparlaments SeuZlia werilobiT an zepiradmimarTos evrokavSiris sabWos saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikasTan dakavSirebul sakiTxebze da gamoT-192


qvas Tavisi rekomendaciebi. yovel 6 TveSi erovnuli parlamentebissagareo saqmeTa komitetebis xelmZRvanelebi ikribebianda maT Sexvedrebs eswreba generaluri mdivani.evrokavSiris sabWosTan erTad is gansazRvravs saerTosagareo da usafrTxoebis politikis biujets. evrokomisiamudmivad awvdis evroparlaments informacias sagareo dausafrTxoebis politikis ganviTarebis Sesaxeb da iTvaliswinebsmis mosazrebebs.saparlamento plenarul sesiebze ganixileba sagareoda usafrTxoebis politikasTan dakavSirebuli sakiTxebi.sagareo saqmeTa komiteti, qvekomiteti usafrTxoebisa daTavdacvis sakiTxebSi da sabiujeto komiteti asrulebenwamyvan rols saparlamento diskusiebSi, romlebic exeba evrokavSirissagareo, Tavdacvis da usafrTxoebis sakiTxebs.amsterdamis xelSekruleba evrokavSiris sabWos Tavmjdomareqveynas avaldebulebs konsultaciebi ganaxorcielosevropis parlamentTan saerTo sagareo politikis Ziri-Tadi mimarTulebebis da mniSvnelovani aspeqtebis Sesaxeb.amrigad, SeiZleba iTqvas, rom konsultaciuri funqciiT evropisparlaments SeuZlia gansazRvruli saxiT gavlena moaxdinosevrokavSiris sagareo politikis saerTo strategiisSemuSavebaze. garda amisa komisiidan da saWodan parlamentSiigzavneba ssup-is ganxorcielebis Sesaxeb angariSebi. masaseve SeuZlia ssup-is institutebs misces rekomendaciebiaRniSnul sakiTxebze. yvelaze mTavari riTac parlamets SeuZliagavlena moaxdinos meore sayrdenze es gaxlavT biujetisdamtkiceba, saidanac finansdeba ssup-is sferoSi dagegmiliRonisZiebebi.ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi institutebi evropisTavdacvis da usafrTxoebis sferoSi ganicdian mniSvnelovancvlilebebs, rac emsaxureba kavSiris wevrebis survilsmoxdes evrokavSiris Tavdacvis da usafrTxoebis ganviTareba.193


leqcia 9evrokavSiris uSiSroebis resursebi dastruqturebi; evrokavSiris usafrTxoebisstrategaevrokavSiris samxedro potenciali da struqturebime-20 saukunis bolos da 21-e saukunis dasawyisSi evropispolitikur sivrceSi mniSvnelovani movlenebi moxda: daiSalavarSavis organizacia, iugoslaviis federacia, Cexoslovakia,sabWoTa kavSiri da gaCnda axali respublikebi. aRmosavleTiTgafrTovda nato da evrokavSiri, Sesabamisa SeicvlamaTi geopolitikur da startegiuli prioritetebi.90-iani wlebis Semdeg aSS-i da evropis qveynebi axaliproblemebis da gamowvevebis winaSe aRmoCndnen: terorizmi,eTnikuri konfliqtebi, masobrivi ganadgurebis iaraRi - amyvelafris winaaRmdeg saWiroa iyo ufro qmedunariani daflobde Sesabamis samxedro potencials. es ki damokidebuliagaerTianebis socialur da ekonomikur resursebzec.amJamad evropis mosaxleoba 500 mil. Seadgens, romelicmsoflios mosaxleobis 7.3%-ia. saerTaSoriso savalutofondis monacemebiT 2012 wels evrokavSirSi mTliani Sidaproduqtis warmoebam 16.584 trilioni aSS dolari Seadgina,romelic msoflioSi warmoebuli mTliani Sida produqtis20% Seadgens. aqedan gamomdinare, evrokavSiris aqvsSesabamisi resursi moaxdinos misi samxedro potencialisganviTareba.evropis ekonomikuri integracia TandaTanobiT gadaizardapolitikur da samxedro inetgraciad. sabolood kievrokavSiris qveynebi mividnen imis aucileblobadme, rom194


daiwyes sakuTari usafrTxoebis sistemis Seqmna, romeliciqneba efeqturi saSualeba axal gamowvevebze reagirebisaTvis- saerTaSoris terorizmi, masobrivi ganadgurebis iara-Ris gavrcelebis safrTxe, regionaluri konfliqtebi da a.S.evrokavSiris, rogorc politikuri aqtoris istoriaaris saukeTeso magaliTi imisa, rom ,,xisti Zala” araris erTaderTi Sesaferisi forma konfliqturi situaciebisdasaregulireblad. evrokavSiri ar aris samxedro organizaciada miuxedavad imisa, rom misi Seqmnis saTaveebSiveiyo moazrebuli samxedro-politikuri erTobis Camoyalibeba,ekonomikuri ganviTarebis paralelurad, am mimarTebiTyovelgvari mcdelobebma XX s-is 90-ian wlebamde warumatebliaRmoCnda.Tumca, am kuTxiT situacia Seicvala XX s-is bolos. evrokavSirisqveynebis samxedro mSeneblobis axali etapi mimarTulia,rom moxdes evropis qveynebis samxedro-politikuridamokidebulebis Sesusteba aSS-sa da natoze da evrokavSirisrolis gaZliereba msoflio arenaze.2003 wels evrokavSirma aRniSnul sakiTxebze sakuTaridamokidebuleba Camoayaliba evropis usafrTxoebis strategiaSi.masSi miesalma zenacionaluri politikuri da samxedrostruqturebis Camoyalibebas da samSvidobo operaciebisdamoukideblad dagegmvas da ganxorcielebas evrokav-Siris farglebs gareT. cxadia, evrokavSiri aseTi ambiciuriamocanebis ganxorcielebas Sesabamisi samxedro Zalis ararsebobisSemTxvevaSi ver SeZlebda.saerTod samxedro Zalas oTxi ganzomileba aqvs: raodenobrivi- adamianebis, iaraRis, teqnikis da resursebis raodenoba;tqnologiuri - SeiaraRebis da teqnikis srulyofilebisxarisxi da efeqturoba; organizaciuli - jaris moralurisuliskveTeba da momzadebis done, disciplina, SeTanxmebuloba,marTvis da meTaurobis efeqturoba; sazogadoebrivi- sazogadoebis unari da survili efeqturad gamoiyenossamxedro Zala. akmayofilebs Tu ara evrokavSiris sam-195


xedro SesaZleblobebi aRniSnuli oTxi ganzomilebis moTxovnilebebs,rom man mniSvnelovani roli iTamSos msoflioarenaze?evrokavSiris samxedro Zala moicavs 27 wevri <strong>saxelmwifo</strong>serovnul SeiaraRebul Zalebs. bolo wlebSi ganxorcieldasaerTo usafrTxoebis da Tavdacvis politikis farglebSisamxedro operaciebi. ZiriTad samxedro aliansad evropaSiki, mainc nato rCeba, romelSic Sedis evrokavSiriswevri 27 <strong>saxelmwifo</strong>dan 21 da aseve sxva qveynebi, aSS, Turqe-Ti da kanada.evrokavSiris samxedro marTvis instituciuri struqturawarmoadgens mravalfunqciur meqanizms, romlis mTavarielementebia: evrokavSiris Tavdacvis sagento, Seiqmna2004 wels da dakavebulia evrokaSiris TavdacvisunarianobisganviTarebis xelisSewyobiT, maT Soris evropuli TavdacviTibazris ganviTareba, TavdacviTi kvlevebis regulirebissferoSi normatiuli-samarTlebrivi aqtebis SemuSaveba,SeiaraRebis Sesyidva da SemuSaveba; politikisa dausafrTxoebis komteti, romelic aris sabWos strquturulidanayofi, Seiqmna 2001 wels da dakavebulia ssup-is da uTspisrealizaciiT, aseve axorcielebs krizisuli situaciebisstrategiul marTvas; samxedro komiteti, romelic aris sab-Wos mTavri struqturuli danayofi da Seiqmna 2001 wels SeimuSavebsrekomendaciebs samxedro sakiTxebze politikisda usafrTxoebis komitetisaTvis. evrokavSiris samxedroStabi sabWos generaluri samdivnis struquturuli danayofia,romelic funqciaa strategiuli dagegmareba, samxedroeqspertiza, kavSiris wevri qveynebis samxedro Stabebs SorisTanamSromlobis organizacia, aseve natos saStabo struqturebTanurTierTobebi; evrokavSiris samxedro Stabis samxedro-samoqalaqoujredi Seiqmna 2005 wels samxedro operaciebisdamoukidebli marTvisa da didi efeqturobis miRwevisaTvissamoqalaqo da samxedro instrumentebis gamoye-196


nebiT da bolos evrokaSiris operatiuli centri, romelicSeiqmna konkretuli operaciebis xelmZRvanelobisaTvis.evrokavSiris struqturul samxedro resursebad iTvlebaiseTi samxedro jgufebi rogoricaa: evropuli Zalebi,evropuli Jandarmeria, saZRvao Zalebi, sabrZolo danayofebida sxva.EUFOR anu evrokavSiris Zalebi. am saxelwodebis qveSmoiazreba evrokavSiris mier marTuli swrafi reagirebis Zalebi,romelic uTsp-is nawilia. EUFOR eqvendebareba evrokaSirissamxedro Stabs da evrokaSiris sxva samxedro Zaleb-Tan erTad, rogoricaa evrokorpusi, evropis Jandarmeria,evropis sazRvao Zalebi da sabrZolo jgufebi (Battlegroups)qmnis evrokavSiris samxedro resusrs. EUFOR orTxjer iqnagamoyenebuli: makedoniaSi (2003 weli, 300 jariskaci), bosnia-Si (2005 wels, 500 jariskaci), kongosa (2006 wels, 4500 jariskaci)da CadSi (2007 wels, 4500 jariskaci).evrokavSiris Jandarmeriis Zalebi Seiqmna2006 welsevrokavSiris xuT <strong>saxelmwifo</strong>s - safrangeTs, italias, niderlandebs,portugalias da espaneTs Soris miRweuli Se-Tanxmebis safuZvelze. 2009 wels mas aseve SeuerTda rumine-Ti, xolo 2011 wels poloneTi. es aris evropis swrafi CarevisZalebi samxedro policiis funqciebiT, romelis mizaniakrizisebis menejmentis ganxorcieleba. mis bazisur nawilsSeadgens safrangeTis Jandarmeriis, espaneTis samoqalaqogvardiis da italieli karabinerebis Zalebi.misi statusiganisazRvra 2007 wlis 18 oqtobris velsenis xelSekrulebiT.mis baza ganlagebulia CrdiloeT italiaSi, romelsacSeuZlia mzadyofnaSi myofi 900 mde wevris ganTavseba 30dRis ganvalobaSi. 2009 wlidan evroJandarmi usafrTxoebisuzrunvelyofis saerTaSoriso Zalebis (ISAF) farglebSi monawileobsavRaneTSi, romelic axoriclebs avRnaeTis sapolicioZalebis wvrTnebs.197


evrokavSiris sabrZolo jgufi (EU Battlegroup –EUBG),aris samxedro qvedanayofi, romelic dakavSirebuli evrokavSirisuTsp-Tan. is dafuZnebulia wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebiskoaliciuri monawileobis principze da misi Tvrameti sabrZolojgufi Seadgens samxedro batalionis sididis Zalas(1500 jariskaci) gaZlierebuli sabrZolo daxmarebis elementebiT.marTalia, danayofi rotaciis princips efuZneba,magram or jgufi yovelTvis mzadaa moqmedebisaTvis. is eqvemdebarebaevrokavSiris sabWos.evropis sazRvao Zalebi (EUROMARFOR or EMF) aris araregularuli, multinacionaluri samxedro Zala. mas SeuZliaganaxorcielos sazRvao, sahaero da sadesanto operaciebi.is Camoyalibda 1995 wels petersbergis iseTi amocanebisSesasruleblad, rogoricaa sazRvao kontroli, humanitarulimisiebi, krizisuli situaciebis marTva, mSvidobisdacvis da mSvidobis iZulebis operaciebi. EMF-i SedegebasafrnageTis, italiis, portugaliis da espaneTis kontigentisagan.EMF-ma SeiZleba imoqmedes rogorc natos evropulmastruqturam, aseve sxva saerTasoriso organizacebis (gaero,euTo) mandatiT, an kidev sxva multinacionalur koaliciebSi.EMF-s SeuZlia amoqmeddes 5 dris vadaSi, rogorc kimisi saWiroeba dadgeba dRis wesrigSi.samxedro sferoSi evrokavSiri Znelad Tu gauwevs konkurenciasaSS-s. ufro metic izrdeba sxvaoba evrokavSirisda aSS-s samxedro Zalebs Soris. samxedro daniSnulebiskvleviT da sacdel-sakonstruqtoro muSaobaze aSS-s dadasavleT evropis mier gamoyofili xarjebis SedarebiTianalizi, romelic 2003 wels Caatara safrangeTis Tavdacvissaministrom, aCvenebs, rom evropa dgas ,,namdvili teqnologiuriganiaraRebis“ zRvarze, radganac evropis qveynebisxarjebma am kuTxiT Seadgina aSS-i mier daxarjuli Tanxebismxolod 40% 1989 wels, 30% 1990 wels, da 23 procenti 2000wels. evrokavSiris qveynebis samxedro biujeti erTad aRe-198


uli orjer naklebia aSS-s samxedro biujetze. ufro meticaSS-s aseve 30% met saSualebas debda natoSi vidre evrokav-Siris qveyenebi. magram evrokavSiris qveynebis erToblivisamxedro xarjebi (175 miliardi dolari) meti iyo ruseTis,CineTis da iaponiis analogiur xarjebze.evrokavSiris aerokosmosuri da TavdacviTi mrewvelobisasociaciis monacemebiT evrokavSiris Tanamedrovesamxedro samrewvelo kompleqsis birTvs qmnis daaxloebiT800-mde firma, sadac dasaqmebulia 615 aTasi kaci da yovelwliuribrunva Seadgens 100 miliard evroze mets. marto2004 wels SekveTebis saerTo Tanxa Saedgenda 148 miliardievros, xolo samecniero- kvleviT da sacdel-sakonstruqtorimuSaobaze 10.8 miliards. ra Tqma unda aRniSnuli moculobaver miva aSS-analogiur maCveneblebTanac ki. aq moqmedebasagrZelebs Sesabamisi formula ,,2-4-8-16“, romelicaCvenebs aSS-is da evrokavSiris samxedro teqnikis <strong>saxelmwifo</strong>Sesyidvebis moculobas, samxedro-kosmosuri samecnierokvleviT da sacdel-sakostruqtoro muSaobis biujets,mTlianobaSi ki saerTo xarjebs kvleviT da TavdacviT <strong>saxelmwifo</strong>Sesyidvebs Soris sxvaobas. evrokavSiris komisiisespertebi am sxvaobas 1/10 miuTiTeben aSS-s sasargeblod.SeiaraRebuli Zalebis raodenobis TvlsazrisiT evrokavSirisjobnis aSS-s, dax. 1,7 milioni jariskaci hyavs evrokavSirisqveynebs, xolo aSS-s 1,5 milioni da CamorCebamoxlod CineTs (2,5 mil.). evrokavSiris Sedis ori didi bir-Tvuli <strong>saxelmwifo</strong> - safrangeTi da didi britaneTi. marto2000-2001 ww. evrokavSiris qveynebis saxedro nawilebi gaerossamSvidobo operaciebSi Svidjer metad monawileobdnen,vidre aSS-s. varaudoben, rom evrokavSiri regionis farglebsgareT Semdgom wlebSi samSvidobo Zalebis raodenobasgazrdis 200 aTasamde jariskaciT, rac mis amJamindel SesaZleblobebsoTxjer aRemateba. safrangeTi da didi britaneTiarian gaeros uSiSroebis sabWos wevrebi, sadac xdeba199


mniSvnelovani geopolitikuri gadawyvetilebebis miReba,maT ki vetos gamoyenebis ufelba aqvT.evrokavSiris samxedro resursebis potencialiszrdis Semaferxebelia isic, rom evrokavSirs ar gaaCnia SeiaraRebiserTiani bazari anu is fragmentirebulia nacionalurdoneebze. ufro metic, evrokavSiris samxedro samrewvelodargis yvela resursis 85 % jer kidev iqmneba,vrceldeba da imarTeba briuseli mier, xolo erovnuliprogramis farglebSi ki evrokavSiris calkeul wevr-qveynebSi.Tavis droze evrokavSiris ramdenime gamoCenilma lidermamaT Soris safrangeTis yofilma prezidentma, nikolasarkozim, germaniis kanclerma, angela merkerma, italiis sagareosaqmeTa ministrma, franko fratinim da belgiis yofilmapremier-ministrma, gai ferhofStadtmastrategiuli kvlevebis saerTaSoriso institutis mier 2010 wels Sedgenilimonacemebi evrokavSiris samxedro personaliis Sesaxebqveynebimoqmedi sarezervo gasamxed.personali personali personalijamievrokavSiri 1,695,122 2,852,500 798,700 5,346,322safarngeTi 243,000 70,300 151,779 465,079didi britaneTi227,160 174,800 401,960italia 192,168 41,867 244,273 478,308germania 188,921 140,000 328,921espaneti 136,000 319,000 80,210 535,210saberZneTi 133,385 237,500 4,000 374,885poloneTi 120,000 250,000 30,000 400,000rumineTi 74,790 45,000 79,900 199,690niderlandebi48,639 3,339 3,000 54,978portugalia 39,568 210,900 47,700 298,168belgia 35,720 2,040 37,760fineTi 35,328 351,500 7,550 394,378bulgareTi 32,445 302,500 34,000 368,945avstria 28,065 195,000 9,400 232,465CexeTi 24,418 10,998 35,416200


dania 26,585 53,507 80,092ungreTi 44,000 64,000 12,000 120,000Svecia 16,958 242,000 800 259,758slovakeTi 14,413 14,413კვიპროსი12,937 50,000 750 63,687irlandia 9,950 14,500 24,450litva 8,108 6,700 14,600 29,408slovenia 6,964 3,800 4,500 15,264latvia 4,937 10,866 10,096 25,899estoneTi 6,600 42,000 10,766 59,300malta 2,120 2,120luqsemburgi 882 612 1,494mxari dauWires evrokavSiris saerTo Tavdacvis politikas.Tumca jer kidev, 2003 wels safrangeTi, germania,belgia da luqsemburgi gamovidnen inicativiT SeeqmnaT sakuTarisaxelwifoTaSoris samxedro organizacia, romelicgaaerTianebda evrokavSiris qveynebis samxedro potencials.Tumca aRniSnul iniciativas SeewinaRmdega aSS, xolo evrokavSirisfarglebSi mis winaaRmdeg gamovida didi britaneTida saberZneTi. magram 2004 wels, rogorc zemoT aRvniSneT,mainc moxerxda evropis Tavdacviis sagentos Seqmna, romlisbiujetic 20 mil. evroT ganisazRvra. navaraudevi iyo swrafireagirebis Zalebis Seqmnac, romlis ZiriTadi birTvi undayofiliyo frangul-germanuli brigada belgiuri specamsaxurebisda luqsemburgis dazvervis mxardaWeriT. SemdgomSiigegmeboda samxedro-satranspoto aviaciis saerToevropuli strategiuli marTvis da misTvis ekipaJis momzadebiscentris Seqmna.samxedro operaciebis SemuSaveba da ganxorcielebaxdeboda koleqtiuri generaluri Stabis mier. 2008 welsTavdacvis saagentos dafinanseba gaizarda 32 mil. evromde.evropuli kavSiri mimzidveli aRmoCnda didi britane-Tic, romelic Tavdapirvelad skeptikur damokidebulebasiCenda evropuli inetgraciisadmi, vinidan Tvlida, rom kontineturievropis gaZliereba dartymas miayenebda britane-Tis Tanamegobrobis interesebs, romelic TiTqmis naxevar201


msoflios moicavda. gamoricxuli ar iyo imis SesZleblobac,rom momaval SesaZlo omebSi an mesame samyoroSi SesaZlokonfliqtebSi gadamwyveti Zala iqneboda evrokavSirisarmia da ara didi britaneTis, ramac es uknaskenli aiZuladaebloka safrangeTis winadadeba Tavdacvis saagentos samwlianibiujetis Seqmnaze.rogorc cnobilia, 1950-iani wlebis dasawyisSi safrangeTma,germaniam, italiam da beneluqsis qveynebma gadawyvitesmoexdinaT dasavleT evropis samxedro potencialis integrirebada xeli moaweres evropis Tavdacvis TanamegobrobisSeTanxmebas, magram es SeTanxmeba safrangeTis erovnulmaasambleam dabloka.lisabonis dadgenilebis Sedegad gaizarda TavdacvissferoSi TanamSromloba. es debuleba saSualebas aZlevsmsurvel wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebs gaaRrmavon integracia samxedrosferoSi.lisabonis xelSekrulebis miRebis Semdeg SeimCnevaormxrivi da mravalmxrivi iniciativebis aRorZineba samxedrosferoSi evrokavSiris wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris, romelicTavisi arsiT aris magaliTi mudmvivi struqturirebuliTanamSromloba, Tumca amis Sesaxeb oficialurad ar aRiareben.kerZod, 2010 wlis safrangeT-didi britaneTis xel-Sekruleba Tavdacvis Sesaxeb; 2011 wlis viSegradis oTxeulisTanamSromloba (viSegradis sabrZolo jgufi); 1991 wlisvaimiris sameuli (germania, safrangeTi, poloneTi), 2011wlis veimiris sabrZolo jgufi).2008 wlis Sua xanebisaTvis evroTavdacvis SeqmnisaTvisbrZola gamwvavda. safrangeTma wamoayena winadadeba TavdacviTixarjebi gazrdiloyo mTliani Sida produqciis 6procentamde da Seqmniliyo swrafi reagirebis 60 aTas jariskacisaganSemdgari saxdero kontigenti safrangeTis, didibritaneTis, germaniis, italiis, espaneTis da poloneTisarmiebidan. gaJRerda idea saerTo samxedro infrastruqturisSeqmnis Sesaxebac, romelsac eqneboda ufleba evrokavSi-202


is wevri qveynebis samxedro bazebze daSvebis. londonmaisev uaryofiTi pozicia daiWira. britaneTis winaaRmdegobakvlav rCeba mTavar uaryofiT faqtorad evrokavSiris koleqtiurisamxedro organizaciis SeqmnaSi da am saqmeSi raimewinsvla jer kidev ar Cans. londoni Seecdeba sabotaJi gaukeTosyvela monawiles Soris urTierTobebis samxedro meqanizmisSemuSavebis nebismier mcdelobas.miuxedvad amisa, 2009 wlis 20 Tebervals evroparlamentmamxari dauWira evropis sinqronizebuli SeiaraRebuliZalebis Seqmnas, rac warmoadgenda evropuli samxedroZalis Seqmnis pirvel realur nabijs. es samxedro Zala arisevrokavSiris mmarTvelobis qveS da aqvs swavlebis sakuTaristandartebi da operaciuli doqtrina. aseve aris gegmebiTavdacvis sabWos Seqmnis Sesaxeb.safrangeTi da didi britaneTi warmoadgenen evrokav-Siris yvelaze Zlier samxedro Zalas. evrokavSiris wevriqveynebidan mxolod maT aqvT birTvuli iaraRi.evrokavSiris sahaero Zala moicavs samxedro sistemebisfarTo speqtrs. 2012 wlis SefasebiT evrokavSirs hyavda2100 sabrZolo TviTmfrinavi.evrokavSiris gaerTianebuli sazRvao Zala moicavs 600sabrZolo gems. evrokavSiris swrafi reagirebis korpusisSeqmnis iniciatorebi iyvnen safrangeTi da germania, romlebsac,gavrcelebuli mosazrebiT, aseTi Zalebis Seqmnisaucilebloba, erTi mxriv, balkaneTis mware gamocdilebam,meore mxriv ki, evropis sazRvarTan arsebulma gayinulma saomarmakonfliqtebma ukarnaxes. swrafi reagirebis ZalebSiSeiaraRebac sakmaod mravalferovania. evropis blokis jarebiiyeneben masSi Semavali qveynebis - ZiriTadad, germaniis,safrangeTis, espaneTisa da italiis - mZime teqnikas,flots da aviacias.struqturuli TvalsazrisiT evrokavSiris mniSvnelovansamxedro resursad miiCneoda dek-i. 1992 wlis 19 ivnisispetersbergis deklaracia dek-Tan mimarTebiT umniSvnelo-203


vanesi dokumentia, romliTac es organizacia ganisazRvreboda,rogorc evropis kavSiris Tavdacvis komponenti daCrdiloatlantikuri aliansis evropuli sayrdenis gaZlierebissaSualeba. deklaraciis sami nawili gansazRvravdadek-is samomavlo ganviTarebis principebs. dek-isis wevri<strong>saxelmwifo</strong>ebi acxadebdnen mzadyofnas, gamoeyoT TavianTiCveulebrivi SeiaraRebuli Zalebidan samxedro SenaerTebisamxedro davalebebis gansaxorcieleblad dasavleT evropulikavSiris uflebamosilebis farglebSi. Tavis droze ganisazRvrasamxedro operaciaTa saxeebi, romelTa ganxorcielebacSeeZlo etvirTa dek-s, vaSingtonis xelSekrulebis(nato) me-5 da briuselis xelSekrulebis me-5 muxlidan gamomdinareerTian TavdacvaSi monawileobis garda. kerZod,dek-is wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta samxedro SenaerTebi SeiZlebaamoqmedebuliyo humanitaruli da samaSvelo operaciebis,samSvidobo operaciebis da sabrZolo operaciebisaTvis,krizisul situaciebSi mSvidobis damyarebis CaTvliT. amsterdamisxelSekrulebis ZaliT zemoCamoTvlili „petersbergisamocanebi“ gadavida evrokavSiris xelSekrulebisme-17 muxlSi. petersbergis deklaracia aseve acxadebs, romdasavleT evropis kavSiri mzadaa sakuTari procedurebisSesabamisad monawileoba miiRos konfliqtebis Tavidan acilebisada krizisebis marTvis RonisZiebebSi, euTos an gaerosuSiSroebis sabWos samSvidobo RonisZiebebis CaTvliT.Tumca, namdvil siaxles warmoadgens 2010 wlis seqtembrisevrokavSiris sabWos e.w. gentis iniciativa, vinaidan ismoicavs gaerTianebis yvela qveynis samxedro TanSromlobisaucileblobas. am iniciativas win uZRoda 2008 da 2009 wleb-Si ori direqtiva evrokavSirSi samxedro produqciis bazrisliberalizaciis Sesaxeb, rac iTvaliswinebda wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebiserTmaneTis bazrebze daSvebas. 2010 wels belgiisqalaq gentSi evrokavSiris qveynebis Tavdacvis ministrebissxdomaze miiRes gadawyvetileba imis Sesaxeb, rom arsebuliekonomikuri krizisis Sedegad yvela qveynaSi Tavdacvis bi-204


ujetis erTdrouli Semcirebis pirobebSi aucilebelia TanamSromlobisganviTareba samxedro potencialis gaZlierebisaTvis.amasTan dakavSirebiT SeTanxmdnen, rom moxdebodaTiToeuli qveynis samxedro potencialis sistemuri Sefasebaim gansazRvrul samxedro sferoebSi, romlebSic SesaZlebeliiqneboda TanamSromlobis ganviTareba evrokavSirissxva qveynebeTan. xazi gaesva evrokavSiris Tavdacvis saagentosgansakuTrebul rols im samxedro sferoebis gansaz-RvraSi, romlebSic TanmSromlobis ganviTareba iyo SesaZlebelida Sesabamisi saqsperto jgufis Seqmnas.Tavisi arsiT gentis iniciativa asaxavs axal integraciulproeqts - ,,gaerTianeba da gavrceleba (Polling andSharing (P&S), romelic aris Smart Defence evropuli analogida mimarTulia evrokavSiris qveynebis samxedro potencialisracionalur gamoyenbaze roluri specializaciis safuZvelze.aseve koncefcia iTvaliswinebda samxedro potencialisefeqtur gamoyenebas mcire danaxarjebiT, evrokav-Siris qveynebis samxedro resursebis koncentraciiT da ma-Ti erToblivad gamoyenebiT, kerZod:samxedro teqnikis SeiaraRebis erToblivi Sesyidva,aseve samecniero kvelviTi bazebis (mag. satransporto aviaciisTviTmfrinavebi A400M) gamoyneba; integraciis Seiara-Rebuli Zalebis struqturebis sruli an nawilobrivi gamoyeneba(mag., infrastruqtura samxedro swavlebis CatarebisaTvis)da gaerTianebuli SenaerTebis an nawilebis Seqmna.roluri specializacia (mag., germania axorcilebs samxedro-sazRvaodakvirvebas CrdiloeTis zRvaSi da niderlandebigaTavisuflda am amocanis Sesrulebisgan).ra Tqma unda, P&S realizacia xangrZlivi procesia,romlis gzaze arsebobs bevri winaarmdegoba - ekonomikurida organizaciulidan dawyebuli samxedro-teqnikuri daoperatiuliT damTavrebuli. sxvaTaSoris, aRniSnaven, romproeqtis ganxorcieleba moiTxovs wevr qveynebs Soris ndobismaRal xarisxs, anu erovnuli usfarTxoebis yvelaze de-205


likatur sferoSi nacionaluri suverenititis daTmobismzadyofnas. samxedro specialistebi SeSfoTebas gamoTqvamenimis Sesaxeb, rom rolurma specializaciam SeiZleba SeasustosgrZelvadian perspeqtivaSi evropis qveynebis strategiulimoqniloba samSvido operaciebSi, romlis formatiar Sedis evrokavSiris da natos farglebSi. amis garda, maT-Tvis gaugebaria germaniis roluri specializacia, romelsacnegatiuri damokidebula hqonda liibis msgavsi tipissamxedro operaciebSi monawileobaze.miuxedavd bevri sirTuleebisa da gaurkvevlobisa,gentis iniciativa metyvelebs mdgrad da ualternativo tendenciasevropis TavdacviTi potencialis ganviTarebaze daSesabamisad evropis TavdacviTi kavSiris ganviTarebaze.gentis samitis dasrulebisTanave dRis wesrigSi dadgamudmvi struqturis - evrokavSiris samxedro potencialisgazrdis - Sesaxeb sakiTxi. amis kvalobaze gaCnda sxva winadadebebic,romlebic pirdapir svalda sakitxes evrokavSirSiTavdacvis sakiTxebSi evropuli sabWos an TavdacviTi kavSirisSeqmnis Sesaxe.dokumentSi ,,momavli evropa“ aRniSnulia, rom ,,CvensTavdacviT politikas unda hqondes bevrad ufro ambiciurimizani, romelic gamodis gaerTianebis da erToblivi gamoyenebisCarCoebidan“.evrokavSiris samxedro sfero xSirad regulirdebasxva bevrad mniSvnelovani iseTi dokumentebiTac, romlebicuSualod exebian gaerTianebis samoqalaqo sferos. maT Soris:,,strategia 2020“ (2010 w.), energiis axali wyaroebis teqnologiebisganviTarebis gegma (2010 w.), ekonomikis krizisisSemdgomi aRdgenis gegma (2011 w.), aseve ,,strategia 2020“ realizaciisRonisZiebebis gegma - evropis inovaciuri gegma“.,,strategia 2020“-is farglebSi gamoyofilia Svidi mTavariiniciativa, romelTa realizacia xels Seuwyobs evrokaSirisinovaciur ganviTarebas, maT Soris mrewvelobissferoSi: ,,inovaciuri kavSiri“, ,,axalgazrdoba moZraobaSi“,206


,,eleqtronuli strategia“, ,,evropa efeqturi resursebis-Tvis“, ,,globalizaciis eris samrewvelo politika“, axalispecialobebis da samuSao adgilebis strategia“, ,,evropuliplatforma siRaribis winaaRmdeg“.Tanamedrove msoflioSi mowinave <strong>saxelmwifo</strong>ebis SeiaraRebuliZalebis winaSe dgas sruliad sxva amocanebi: lokalur,eTnikur da religiur konfliqtebSi mSvidobis iZulebiTdamyareba, mSvidobis mxardaWera samxedr-samoqalaqooperaciebis safuZvelze, saerTaSoriso terorizmTan, mekobreobasTan,transasazRvro danaSaulTan, masobrivi ganadgurebisiaraRis gavrcelebasa da mis matareblebTanbrZola.evrokavSirma erT-erTma pirvelma gaacnobiera aRniSnulirealoba da TamaSobs wamyvan rols msoflioSi arniSnulifunqciebis SesrulebaSi.evrokavSiris resursebis, teqnologiebis da operatiulidagegmarebis konsolidacia am mimarTulebiT aris saer-To TavdacviTi politikis mTavari idea. am kuTxiT evrokav-Sirs verc erti msoflio Tu regionaluri Zalebis centriver gauwevs unarian konkurencias, roca is gamova ekonomikurikrizisidan. amave dros msoflios sxva Zalebis centrebTanTanamSromloba usafrTxoebis uzrunvelyofiskuTxiT ueWvelia mniSvnelovnad gaaZlierebs gobaluri mar-Tvis meqanizmebs, maT Soris mis samxedro komponents.grZlevadian perspeqtivaSi saereaSoriso arenaze evrokavSirisrogorc Zalebis damoukidebli cnetris rolisgansazRvra damokidebuli iqneba ekonomikuri Zalis aRdgenaze(romelic mimdinare ekonomikurma krizisma daasusta)da mTliaonobaSi ,,rbili Zalis“, rogorc evropuli modelispraqtikul mimzidvelobazec.problemaa isic, rom evroarmiis Semadgenloba da raodenoba,marTvis wesi, evrokavSiris sxva institutebTan ur-TierToba, Sesasrulebeli amocanebis xasiaTi jer kidev arSemuSavebula. isic aSkaraa, rom evrokavSiris qveynebi ufro207


metad interess avlenen ormxrivi urTierTobebis ganviTarebazesamxedro sferoSi. mag., safrangeTma da didi britaneTmaganacxades mWidro TanamSromlobis Sesaxeb zogierTsamxedro sferoSi rwmunebaTa gaerTianebiT. aseve belgiasada niderlandebSi ganixilaven samxedro TanamSromlobisganviTarebis gegmas.evrokavSiris istoriuli ganviTarebis gzaze samxedropotencialis ganviTareba erT-erTi mniSvnelovani faqtoria.cxadia, rom mxolod diplomatiuri saqmianoba da rbiliZalis gamoyeneba iqneba sakmarisi msoflioSi arsebuli axaligamowvevebis winaaRmdeg. evrokavSiris survilia sakuTarisamxedro potencialiT daecvas stabiluroba da usafrTxoebaregionSi da mis farglebs gareTac.miuxedavad imisa, rom evrokavSirs 2003 wlis SemdeggaaCnia samxedro infrastruqtura da hyavs samxedro personali,swrafi reagirebis Zalebis CaTvliT, organizaciassamxedro gaerTianebad mainc ver moviazrebT.evrokavSiris sadazvervo struqturebievrokavSiris erTiani sadazvervo sistemis Seqmnis aucileblobazesaubari daiwyo jer kidev maastrixtis molaparakebebisdros. Tumca am sakiTze, aqtiuri nabijebis gadadgmacota mogvianebiT daiwyo. 1998 wlis frangul-britanuldeklaraciaSi aRniSnuli iyo, rom ,,sabWos unda hqondessaSualeba droulad da relevanturad Caataros situaciisanalizi da ganaxorcielos strategiuli dagegmareba dasamxedro Zalebis gamoyeneba“. xolo 1999 wlis iugoslaviiskrizisis dros, naTeli gaxda, rom informaciis Segroveba,damuSaveba da analizi ZiriTadad xdeboda aSS-s Sesabamisisadazvervo da analitikuri organoebisa mier. xolo sadazvervomonacemebis SerCeviTi ganawileba xdeboda evropaSiamerikis specialuri sadazvervo qselis (LOCE) mier. sworedmaSin evrokavSiris winaSe dadga amocana, Tu rogor daeZliaTaSS-sTan sul ufro metad mzardi CamorCenis tendenciebisamxedro da sainformacio saqmis uzrunvelyofissaqmeSi. miT ufro rom Tuki natoSi aSS-i warmoadgens in-208


formaciis mTavar mimwodebels, maSin evrokavSirs surshqondes damoukidebeli da saimedo wyaroebi.evrokavSiris sadazvervo struqturebidan SeiZlebadavasaxeloT: evropoli, samxedro Stabis sazavervo sammar-Tvelo, situaciis analizis centri, kosmosuri dazverviscentri, ,,bernis klubis“ jgufi.XX s-is 70-80-ian wlebSi evropis usafrTxoebis uzrunvelyofisinteresebSi urTierTqmedebis organizaciisproblemis gadaWris erT-erTi gza iyo specializirebulijgufebis Seqmna, romelTa Soris yvelaze cnobili iyo e.w.„trevi“ (TREVI -terorizmi, radikalizmi, eqstremizmi da saerTaSorisoZaladoba), romelic Seiqmna jer kidev 1975wels. mis SemadgenlobaSi Sedioda rigi evropuli qveynebisiusticiisa da Sinada usafrTxoebis ministrebi. maastrixtisxelSekrulebaze xelmoweris Semdeg jgufma miiRo mudmivistatusi da daerqva evropoli (EVROPOL). sxva, ufro naklebadcnobili jgufi - „bernis klubi“ Seiqmna 1971 wels. misimizani iyo iseT teroristul organizaciebTan brZola rogorebicaa:IRA inglisSi, ETA espaneTSi, „bretoniis revoluciuriarmia safrangeTSi,20917 noemberis revoluciurimoZraoba“ saberZneTSi da „wiTeli brigadebi“ italiaSi.jgufi „kilovat“-i Camoyalibda 1977 wels. mis SemadgenlobaSiSedis 15 qveyana: evrokavSiris ramdenime qveyana,aseve kanada, norvegia, Svecia, Sveicaria, aSS (centralurisadazvervo sammarTvelo da federaluri biuro) da israeli(mosadi da Sin beTi). TiToeuli qveyana amuSavebs teroristulisaSiSroebis Sesaxeb sainformacio dokumentebs, romlebicxelomisawvdomia sxva monawileebisaTvis. amasTan ase-Ti jgufi sxva araferia Tu ara rogorc teletaipuri qseli.1982 wels safrangeTis iniciativiT Seqimna dasavleTxmelTa Sua zRvispireTi qveynebis Sinagan saqmeTa ministrebisgaerTianeba (CWMIM) safrangeTis, espaneTis, alJiris,tunisis da marokos SemadgenlobiT. gaerTianebis mizania is-


lamisturi fundamentalizmis da organizebul danaSaulTanbrZola. aseve ganaxorcielos evrokavSiris qveynebis specsamsaxurebissadazvervo uzrunvelyofa humanitaruli operaciebisda krizisuli situaciebis mowesrigebis aqciebis,mnaT Soris samSvidobo saqmianobis Catareba dros. miuxedavadzemoTqmulisa msgavsi urTierTqmedebebi ara sakamarisiiyo. 1997 wlis amsterdamis xelSekrulebis farglebSi urTierTqmedebisSesZlebloba ganixiles, Tumca maSin mowonebuliar iqna.1998 wlis dekemebrSi, sen-maloSi safrangeTi da didibritaneTi SeTanxmdnen, rom evrokavSirs unda SeeZlos dahqondesavtonomiuri moqmedebis unari, gaaCndes saTanadoSeiaraRebuli Zalebi da saSualebebi, rac miscems saSualebasmiiRos maTi gamoyenebis gadawyvetileba. miRebul deklaraciaSinaTqvami iyo, rom aucilebelia evrokavSiris uzrunvelyofaim meqanizmebiT, romlebic miscems saSualebasgaanalizos situacia, hqondes sadazvervo informaciebiswyaroebi da aucilebeli resursebi strategiuli gegmebisSemuSavebisaTvis.mogvianebiT, 1999 wlis kiolnis Sexvedraze, romelicmimdinareobda kosovoSi natos samxedro kompaniis dros, evrokavSirisqveynebis liderebi SeTanxmdnen SeeqmnaT avtonomiurisadazvervo resursebi, romlebic saWiro iyo saer-TaSoriso krizisebze reagirebisaTvis. amasTan dakavSirebiTdRis wesrigSi dadga amocana miRebuli yofiliyo adaptaciisada SesaZleblobaTa gafarToebis aucilebeli RonisZiebebidazvervis, strategiuli daniSnulebis satransportosaSualebebis, sabrZolo marTvis saSualebebis daa.S. sferoebSi.kiolnis xelSekrulebis pirobebidan gamomdinare evrokavSirisqveynebis xelmZRvanelebma miiRes gadawyvetilebaSeeqmnaT rigi struqturebi: politikis da usafrTxoebismudmivmoqmedi komiteti; evrokavSiris samxedro komiteti;210


situaciis analizis centri; kosmosuri dazvervis centri;usafrTxoebis sakiTxebis Seswavlis instituti.amJamad evrokavSiris CarCoebSi moqmedebs ramdenimemudmivi organizacia, romlebic awarmoeben sadazvervo saqmianobas.maT Soris:evropoli uzrunvelyofs terorizmTan brZolis,narkovaWrobis, aralegaluri migraciis, fulis gaTeTrebada sxva seriozuli danaSaulebebiT sakiTxebSi urTierTqmedebasda informaciebis gacvlas. urTierTqmedeba axorcielebenmonawile qveynebis Sida usafrTxoebis nacionaluriuwyebebidan mivlinebuli oficrebi.amrigad, misi mizania evropaSi mSvidobis SenarCuneba,saerTaSoriso kriminalisa da terorizmis Tavidan acileba.evrokavSiris samxedro komiteti samxedro saxis rCevebsda rekomendaciebs aZlevs politikur da usafrTxoebiskomitets. Tavdacvis komiteti warmodgenilia wevri qveynebisTavdacvis ministrebis warmomadgenlebiT.evrokavSiris samxedro Stabis movaleobaa strategiulidagegmva, situaciis Sefaseba, adreuli gafrTxileba.evrokavSiris samxedro Stabi axorcielebs meTvalyureobasoperaciebze, evrokavSiris samxedro misiebze.samxedro Stabis sadazvervo sasamarTlo anxorcielebswinaswar Setyobinebas mosalodneli krizisuli situaciebisSesaxeb, afasebs mdgomareobas evrokavSiris interesebSiarsebul zonebSi da uzrunvelyofs mravalerovnuliZalebis gamoyenebis strategiul dagegmarebas. samxedroStabis sadazvervo sammarTvelos amocanebis gadawyvetis ZiriTadxerxs warmoadgens monawile qveynis samxedro sadazvervoorganoebTan urTierTqmedebis organizacia, rom mii-Ron saWiro informacia da mis safuZvelze moamzadon srulfasovanisadazvervo dokumentebi.sammarTvelo, romlis SemadgenlobaSi Sedis 19 qveynis33 warmomadgeneli, Sedgeba 3 ganyofilebisagan: sadazvervopolitikis,urTierTmoqmedebis organizaciis da dokumen-211


tebis momzadebis. ganyofilebebis xelmZRvanelebis Tanamdebobebsikaveben evrokavSiris wevri qveynebis samxedro uwyebebiswarmomadgenlebi.sadazvervo politikis ganyofileba sxva sadazvervostuqturebTan kavSirSi, amuSavebs koncefciebsa da doqtrinebs,aseve wyvets rig organizaciul sakiTxebs. evrokavSirismier warmoebuli samxedro operaciebisa da krizisebiswarmoqmnis dros is dakavebulia dazvervis erTiani sisitemisCamoyalibebiT da amuSavebs misi ganxorcielebis gegmebs.evrokavSiris farglebSi mimidinare swavlebisaTvis esganyofileba amzadebs gegmas, Tu rogor unda moxdes dazverviswarmoeba da saWiro informaciis moTxovna. igi amavedros koordinacias uwevs mTeli sammarTvelos muSaobassamxedro Stabis sxva struqturebis sadazvervo informaciisuzrunvelyofis farglebSi da axdens evrokavSiris wevriqveynebis samxedro dazvervis uwyebebis xelmZRavnelebis dasamxedro Stabis meTaurebis yovelwliuri Sexvedris organizebas.urTierTmoqmedebis organizaciis ganyofileba mimar-Tulebs aZlevs da koordinirebas ukeTebs evrokavSiris yvelawevri <strong>saxelmwifo</strong>s samxedro dazvervis uwyebebis Tanam-Sromlobas, organizebas ukeTebs ormxriv Sexvedrebs da pasuxismgeblobasiRebs kavSirgabmulobis sistemebis funqcionirebasada nacionaluri uwyebebisaTvis informaciis miwodebaze.garda amisa, mis amocanaSi Sedis informaciebis mi-Rebaze ganacxadebis gakeTeba, kosmosur centrTan, romelicmdebareobs q. torexonSi (espaneTi) urTierTobisorganizaciada dazvervis sistemebis formirebis RonisZiebaTakoordinacia, dakvirveba da swori gankargva ISTAR-is.ganyofileba amzadebs dokumentebs situaciis analiziscentrTan erTad, xolo samxedro da politikur komitetTanerTad amuSavebs regularulad ganaxlebad sadazvervomonacmebs evrokavSiris xelmZRvanelobisaTvis. ganyofilebaSedgeba 5 danayofisagan, romlebic organizebuli212


aris teritoriuli niSniT. sadazvervo mimoxilvebis gardaes ganyofileba amzadebs sadazvervo dasmenebs da monacemebs,rogorc samxedro Stabisa da samxedro komitetisaTvis,aseve evrokavSirisaTvis.situaciis analizis centri, romelic evrokavSirissabWos daqvemdebarebaSi iyofeba kavSiris farglebSi asrulebsyvela sadazvervo saqmianobis koordinaciis amocanas.centrs ar aqvs sakuTari SesaZleblobebi informaciebis mosapoveblad,amotom igi Tavis sadazvervo produqts amuSavebsevrokavSiris monawile qveynebis nacionaluri sadazvervosamsaxurebis mier mowodebuli monacemebiT. 2005wlamde centris ZiriTadi Zalisxmeva mimarTuli iyo gareSesafrTxebis aRmoCenaze, magram bolo dros mis interesSixvdeba saSianao problemebic. amitomac centri gaxda erTerTigadamwyveti elementi teroristul safrTxeebTanbrZolaSi.amrigad, dazvervis kuTxiT evrokavSiris umniSvnelovanesorganos warmoadgens analizis centri. is axdens saer-TaSoriso situaciis monitorings, Sefasebas da aZlevs moxsenebasevrokavSiris umaRles warmomadgenels. 2012 wlisSemdeg evrokavSiris sadazvervo analizis centri 2 danayofisganSedgeba. erTi maTganis funqciaSi Sedis situaciebisanalizi, xolo meore danayofi warmoadgens zogad da sagareosaqmeTa danayofs, romelsac exeba administraciuli sakiTxebi.kosmosuri dazvervis centrma funqcionireba daiwyo1997 wels. mis gankargulebaSi ar aris sakuTari kosmosuridazverva. centris amocanebSi Sedis im informaciuli nakadebiskoordinacia, romlebic miewodebaT nacionalurikosmosuri sadazvervo struqturebisagan, maT Soris optikur-eleqtronulidazvervis sistemis „helios“-isa da SesaZlebelia,germaniis radiolokaciuri dazvervis kosmosurisistemis „kap lupe“-sagan. amrigad, informaciis Segrove-213


is mizniT evrokavSiris gankargulebaSia satelituri centric.„bernis klubis“ jgufi sxva institutebisagan da jgufebisagangansxvavebiT moqmedebs evrokavSirisagan damoukideblad.is ar qmnis specialur Stabs informaciis gacvlisorganizebisTvis da ufleba ar aqvs moiTxovos informaciismiwodeba kavSiris dazvervis nacionaluri da gaerTianebuliorganoebisagan. miuxedavad amisa klubis CarCoebSi SeiZlebaSeiqmnas specialuri samuSao jgufebi, mag., terorizmissafrTxis winaaRmdeg brZolis jgufi, da moaxdinos sakuTarianalitikuri dokumentebis momzadeba (xSirad aSS-sTanerTad).„bernis klubi“ garda SesaZlebelia Camoyalibdes ise-Ti stuqturebi, rogoricaa „jgufi G-5“, romlis wevrebiarian: inglisi, safrangeTi, germania, espaneTi da italia, beniluqsisqveynebi, baltiis qveynebis jgufi da a.S. garda amisaparizSi, rogorc damoukidebeli ,,gonebrivi centrSi“funqcionirebs uSiSroebis problemebis evropuli instituti.evropuli uSiSroebisa da Tavdacvis politikis farglebSisamxedro operaciebi xorcieldeba evrokavSirisswrafi reagirebis Zalebis mier. es Zalebi ar warmoadgensnato-s nawils, magram maTTvis xelmisawvdomia natos resursebi.SesaZlebelia samxedro Zalebisa da policiis gagzavnakrizisis teritoriebze humanitaruli da mSvidobis dacvisoperaciebis Casatareblad da mis samarTavad.samxedro amocanebis dafinansebisTvis 2004 wels Seiqmnaspecialuri meqanizmi, romlis meSveobiTac finansdebaoperaciebis saerTo xarjebi: transportis, infrastruqturis,sacxovrebeli adgilis, adgilobrivi personalis dasxva xarjebi. evrokavSiri sakmaod solidur Tanxebs xarjavsTavdacvasa da samxedro potencialis amaRlebaze, raTa SeZlosefeqturad Caataros samxedro Tu samoqalaqo saxisoperaciebi.214


evrokavSiris wevri qveynebis sadazvervo samsaxurebsSoris Semdgom integraciasa da organizacias arTulebs informaciebisgacvlis survilis ar arseboba. maTi urTier-Tqmedeba Semoifargleba mxolod informaciis analiziT daSegrovebiT torexonis kosmosur centrSi. udavoa, rom xilvadiTanamgzavruli dazverva mniSvnelovania, magram ucxoelieqspertebis azriT, evrokavSiris CarCoSi efeqturi sadazvervostruqturis Camosayalibeblad, saWiroa urTier-Tqmedeba da radiodazvervis SemoReba, agenturi dazvervisda amasTan erTad miRebuli monacemebis, rogorc erTiani sadazvervoproduqtad integracia.gaerTianebuli sadazvervo organoebis Camoyalibebisda damoukidebeli evropuli politikis realizaciis erTerTmniSvnelovan xelisSemSlel mizezs warmoadgens aSS dadidi britaneTis transatlantikuri kavSiri. anglosaqsebismWidro urTierTobebi xels ar uwyobs arc aSS-gan sadazvervosakiTxebze avtonomiis miRebas da arc sakuTari sadazvervosaSualebebis Seqmnas. ufro metic, londoni ar avlensaranair survils moaxdinos sakuTari saSualebebis investirebasadazvervo kosmosuri aparatis Seqmnaze evrokav-SirisaTvis da aseve ar surs evrokavSiris wver qveynebs miawodosmisi sadazvervo informacia.msgavsi urTierTobebis magaliTad gamodgeba anglosaqsebismier Seqmnili globaluri radioeleqtronuli dazvervissistema „eSelon“-i, romelis Sesaxebac cnobili gaxdamxolod 1998 wels. sakuTriv sistemis Seiqmnis idea Caido1947 wels aSS-sa da ingliss Soris xelmoweril xelSekrulebaSi.romlis Tanaxmadac aRniSnul or qveyanas erToblivadunda ewarmoebinaT radioeleqtronuli dazverva msoflioSi.mogvianebiT dazvervis am sistemas aseve Semouer-Tdnen sami inglisurenovani qveyana: kanada, avstralia daaxali zelandia.amJamad sistema „eSelon“-is SemadgenlobaSi Sedis miwiszeda,sazRvao da kosmosuri saSualebebi da radioeleq-215


tronuli dazvervis postebi msoflioSi. mis amocanas warmoadgenskavSirebis yvela xazebis, satelefono saubrebis, mobilurida peijeruli Setyobinebebis, yvela internetSi sainformacionakadebis kontroli.evrokavSiris wevri qveynebis kavSirgabmulobis xazebisglobaluri kontrolis Sesaxeb informacia namdvilimoulodneloba armoCnda evrokavSirisaTvis, xolo evrokavSirisparlamentma moamzada rezolucia „transatlantikuriurTierTobis“ sistema, „eSelon“-i, romelic mimarTuliiyo saswrafo RonisZiebebis gatarebisaken, raTa daecvaTevrokavSiris wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis yvela sainformacio sistemada resursebi.mogvianebiT, dapirispirebis Sesustebis mizniT evrokavSiriszogierT qveyanas mieca (aSS-sTan ormxrivi SeTanxmebissafuZvelze) ,,eSelonis“ sistemis mier mopovebul zogierTmonacemebze wvdomis ufleba. swored aseTi qveynebisSiSi ar dakargon priviligirebuli mdgomareoba xSiradxels uSlis evrokavSiris farglebSi erTiani zenacionalurisadazverveo gaerTianebis Seqmnas da Semdgom integracias.safrangeTma ufro adre daiwyo fiqri aseTi damokidebulebisSesustebaze, roca SeimuSava da eqsploatacias gauSvakosmosuri dazvervis optikur-eleqtronuli sistema „helios“-iitaliis da espaneTis monawileobiT. evrokavSirisinteresebSi aseTi informacia xvdeba torexonSi ganlagebulikosmosuri dazvervis centrSi. safrangeTma aseve Seqmnamisi sakuTari radioeleqtronuli dazvervis sistema ,,fren-Celoni“.safrangeTi im qveynebTan erTad, romlebic ar uWerdnenmxars aSS-s samxedro operacias eraySi 2003 wels, SeTanxmdnensamxedro Stabis SemadgenlobaSi CamoeylibebinaT dagegmarebisda marTvis axali gaerTianebuli organo, ramacgamoiwvia protesti natosa da aSS-s mxridan. isini amtkicebdnen,rom aseTo centri saWiro ar aris, vinaidan misi Seqmnaes gamoiwvevs aliansSi ukve arsebuli warmatebulad momu-216


Save saerTaSoriso samxedro Stabis funqciebis dublirebas.magram evrokavSiris oficialuri pirebi Sejerdnen imaze,rom am or kavSirs sxvadasxva amocanebi aqvT da amitomac aseveunda hyavdeT marTvisa da dagegmarebis amocanebis SesrulebisaTvissxvadasxva organoebi.axalma centrma muSaoba daiwyo 2007 wlis zafxulSi. ma-Sin mis SemadgenlobaSi Sevida 76 samxedro da 13 samoqalaqowarmomadgeneli, romlebic mowodebulni iyvnen evrokavSirisfarglebSi damoukidebla daegegmaT avtonomiuri samxedroda samoqalaqo operaciebi. imave wlis noemberSi evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis uzrunvelyofisStabis xelmZRavenlis x. solanas evrokavSirs misca rekomendaciacentris TanamSromelTa raodenoba gazrdiliyo 200kaciT da gaumjobesebuliyo materialur-teqnikuri baza.amave dros arsebobs garkveuli probelemebi sakuTrivevrokavSiris SigniTac, romelic ar iZleva saSualebas SeiqmnaserTiani sadazvervo sisitema. ganviTarebadi qveynebissadazvervo uwyebebi ver xedaven sargebels bevrad ufromWidro mravalerovnuli TanamSromlobis organizaciasa daevropuli sadazvervo gaerTianebis formirebaSi. mkvlevarebisazriT maTi konservatizmi evrokavSiris rig biurokratiulapaTiasTan erTad xels uSlis Semdgom kooperacias.Tumca im <strong>saxelmwifo</strong>ebs, romelebsac ar SeuZlia hyavdesZlieri dazverva, magram evrokavSiris winaSe aqvT gansaz-Rvruli valdebulebebi aRebuli, mxars uWeren erTiani sadazvervogaerTianebis Seqmnas. aseTi winadadebiT jer kidev2005 wels gamovida rumineTis prezidenti.marTalia, evrokavSirSi217SemuSavebulia grZelvadianperspeqtivaze gaTvlili rigi rekomendaciebi, Tumca erTianievropuli sadazvervo sistemis Seqmnis Sesaxeb sakiTxikvlav Riad rCeba. viniadn sxvadasxva <strong>saxelmwifo</strong>ebis (rogorcnatoSi, aseve evrokavSirSi) sadazvervo uwyebebs SorisurTierTqmedebis survilis ar qonis erT erTi mTavrimizezia maTi mudmvi swrafva uzrunvelyon usafrTxoeba sa-


kuTari sakomunikacio qselebis da informaciis miRebis wyaroebiT.swored informaciis miRebis wyaroebis saidumlodSenaxva aris erT-erTi mTavari moTxovna sadazvervo sistemismuSaobis. es ki, am etapze gamoricxavs TanaSromlobissrulfasovan SesaZleblobas sadazvevro sferoSi evrokav-Siris qveynebs Soris.evrokavSiris usafrTxoebis strategiaTanamedrove etapze globaluri safrTxeebi aSkaradSesamCnevia, Tumca Tanmdevi Sedegebis ganWvreta rTuli.mag., terorizmi, romelic daukavSirda religiur eqstremizms,xolo teroristebisaTvis evropa gaxda samizne da baza.aseve masobrivi ganadgurebis iaraRis gauvrceleblobisproblemac mniSvnelovani gamowvevaa. xolo regionuli konfliqtebiSeiZleba gaxdes eqstremizmis, terorizmis, nacionaluri<strong>saxelmwifo</strong>ebriobis marcxis, organizebuli danaSaulisprovocirebis da xelSewyobis winapiroba. SesabamisadevrokavSiris interesebze gavlenas axdens es problemebi,gansakuTrebiT ki sazRvrebTan axlos mimdinare konfliqtebiwarmoadgens safrTxes regionis stabilurobisaTvis. aseveglobaluri gamowvevaa resursebisaTvis konkurencia, xoloenergodamoukideblobis uzrunvelyofa evrokavSirisgadasaWreli problemebis siaSi pirvel adgilze dgas. aqedangamomdinare, strategiuli miznebis gasatareblad evrokav-SirisaTvis mniSvnelovnia ganaxorcielos globalur da regionalurdoneze mniSvnelovani produqtiuli qmedebebi.evrokavSirs aqvs usafrTxoebis uzrunvelyofis gansakuTrebulimidgoma. zogierTi mkvlevaris azriT arsebobskavSiri evrokavSiris gafarToebis politikasa da usafrTxoebisuzrunvelyofas Soris, ris safuZvelzec gamoyofen3 mniSvnelovan aspeqts:- uzrunvelyofa imisa, rom dasavleT evropaSi iyos er-Ti integraciuli centri;- „madisciplinebel Zalas“ mezobel qveynebTan mimar-TebaSi;218


- potenciur rolsa da pirdapir CarTvas specifikurkonfliqtebSi (magaliTad balkaneTze)2003 wlis 12 dekembers evropis sabWom miiRo evropisusafrTxoebis strategia da gamoaqveyna moxseneba saxelwodebiT,,usafrTxo evropa ukeTes msoflioSi“. strategiawarmoadgens safuZvels dialogisTvis evrokavSiris yvelazemniSvnelovan partniorebTan, gansakuTrebiT ki amerikis SeerTebulStatebtan. evropis usafrTxoebis strategia gansazRvravsevrokavSiris saerTo usafrTxoebis interesebs.mas aqvs Semdegi Taviseburebebi:● pirvel rigSi am dokumentSi pirvelad aris CamoyalibebulikavSiris winaSe arsebuli safrTxeebi;● strategia eyrdnoba evrokavSiris kanonmdeblobas.masSi mocemulia 3 mniSvnelovani amocana:● evropaSi usafrTxoebis zonis gafarToeba;● saerTaSoriso wesrigis gamyareba da iseT safrTxeeb-Tan brZola, rogoricaa terorizmi, masobrivi ganadgurebisiaraRis gavrceleba, regionaluri problemebi;● <strong>saxelmwifo</strong>s marcxi da organizebuli danaSauli.evropis usafrTxoebis strategiaSi aseve aRniSnulia,rom zogadad sazogadoebam SeiZleba gamoTqvas Tavisi mosazrebebisaerTo sagareo da usafrTxoebis politikasTandakavSirebiT.evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis politikasaqvs Semdegi miznebi:● saerTo Rirebulebebis, interesebis, evrokavSirisdamoukideblobisa da mTlianobis dacva gaeros principebisSesabamisad;● evrokavSiris usafrTxoebis gamyareba;● saerTaSoriso mSvidobisa da usafrTxoebis dacva gaerosprincipebis Sesabamisad, romelsac aseve iTvaliswinebshelsinkis SeTanxmeba da parizis qartia;● saerTaSoriso TanamSromloba;219


● demokratiisa da kanonis uzenaesobis ganviTareba,adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis dacva.evrokavSiris wevri qveynebi aqtiurad uWeren mxars evrokavSirissagareo da usafrTxoebis politikas, erToblivadcdiloben am mxriv solidarobis gamyarebas da Tavs ikavebennebismieri qmedebidan, romelic ewinaaRmdegeba kavSirisinteresebs.kavSiri am miznebis gansaxorcieleblad iyenebs Semdegzomebs:● saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis principebisda ZiriTadi orientirebis gansazRvra;● gadawyvetilebebis miReba, romlebic exeba saerTostrategiebs;● saerTo moqmedebebze SeTanxmeba;● saerTo poziciebis Sejereba;● sistematuri TanamSromlobis gaRrmaveba wevr qveynebsSoris.2001 wlis 11 seqtembris SemTxvevam saerTaSoriso gaer-Tianeba daayena axali muqaris winaSe, ramac evrokavSirsqveynebs ubiZga SeetanaT terorizmTan brZolis sakiTxebiTavianT programaSi. amavdros evrokavSiris qveynebs SorisuTanxmoebam iranis krizisTan dakavSirebiT gamoavlina isfaqti, rom evrokoavSiri jer kidev ar iyo mzad gaelaSqraerTiani frontiT sagareo politikis sferoSi. am fonze evropuliusafrTxoebis strategiis SemuSaveba gaxda garkveulimiRweva saerTaSoriso sagareo politikisa da usafrTxoebispolitikis saqmianobaSi.evropis usafrTxoebis strategiaSi ganxilulia mniSvnelovaniglobaluri gamowvevebi da gansazRvrulia Tu rainstrumentebs flobs evrokavSiri, raTa gadalaxos es problemebi.evropis usafrTxoebis strategiis Tanaxmad sazogadoebiswinaSe dgas 5 ZiriTadi safrTxe: saerTaSoriso terorizmi,masobrivi ganadgurebis iaraRis gavrceleba, regiona-220


luri konfliqtebi, nacionaluri <strong>saxelmwifo</strong>ebriobis marcxida organizebuli danaSauli.evropis usafrTxoebis strategia gansazRvravs 3 Ziri-Tad mizans. gamowvevebis gadalaxva unda moxdes drouladda gamoyenebuli iqnas sxvadasxva saSualebebi. didi mniSvnelobaaqvs droul moqmedebas da konfliqtis mizezebis gaTvaliswinebas.evropis usafrTxoebis strategia gamoxatavs evrokav-Siris survils imoqmedos globalurad. strategiaSi xazgasmiTaris aRniSnuli mezobel qveynebSi usafrTxoebis mniSvneloba.evrokavSiris survilia mis aRmosavleT sazRvreb-Tan da xmelTaSuazRvispireTSi xeli Seuwyos stabilurobisganviTarebas.evrokavSiri xels uwyobs saerTaSoriso samarTalzedafuZnebuli globaluri wesrigis damyarebas, xolo axalisaerTaSoriso gamowvevebis galaxva saWiroebs Zalebis gaer-Tianebas.evropis usafrTxoebis strategia miznad isaxavs evrokavSirissagareo politikis gaaqtiurebas da ufro farToinstrumentebis gamoyenebas, raTa moxdes konfliqtebisprevencia da marTva, iseve rogorc konfliqtebis Semdgomirekonstruqcia.evropis usafrTxoebis strategia krizisebis marTvissamoqalaqo da samxedro instrumentebis garda iTvaliswinebspolitikuri, diplomatiuri, savaWro da sxva meTodebisgamoyenebas.strategiaSi moxsenebulia germanuli mxaris mier gamoTqmuliaraerTi mosazreba, rogoricaa prevenciuli RonisZiebebikonfliqtebis eskalaciis Tavidan asacileblad.masSi xazgasmiT aris aRniSnuli, rom samxedro Zalis gamoyenebaunda moxdes mxolod gamouval mdgomareobaSi, rogorcamas gaeros wesdeba ambobs. evropis usafrTxoebis strategiisTanaxmad pasuxismgebloba mSvidobisa da usafrTxoebiskuTxiT pirvel rigSi akisria gaeros usafrTxoebis sabWos.221


globaluri usafrTxoebisaTvis strategia did mniSvnelobasaniWebs iaraRis kontrols da evrokavSirsa daCrdiloeT atlantikur organizacias Soris mWidro Tanam-Sromlobas.amrigad, usafrTxoebis strategiisgansakuTrebulobamdgomareobs imaSi, rom:1. mocemul dokumetSi pirvelad Camoyalibda is safrTxebi,romelic kavSirs aqvs da eqneba.2. strategia agebulia evrokavSiris mier Camoyalibebulinormebis erTobliobasa da identurobaze usafrTxoebissferoSi. masSi mocemulia sami ZiriaTadi amocana: evropaSiusafrTxoebis zonis gaarToeba, saerTaSoriso wesrigisganmtkiceba da brZoal iseT safrTxeebTan rogoricaa terorizmi,masobrivi ganadgurebis iaraRis gavrceleba, regionalurikonfliqtebi, <strong>saxelmwifo</strong>ebis kolapsida organizebulidanaSaulobebi.am strategiis erT-erT mniSvnelovan nawils warmoadgensevrokavSiris „samezoblo politika“, romelic momdinareobs„didi evropis“ koncefciidanda im srulmaStabianidoqtirnebidan, romlebic ganmtkicebulia mTeli rigiprogramuli dokumentebiT da romelmac miiRo oflicialurisaxelwodeba ,,evropis samezoblo politikis“ saxiT. igimimarTulia mezobel <strong>saxelmwifo</strong>ebSi mmarTvelobis xarisxisamaRlebis xelSewyobisken daxmarebis programebis wardgenisda dasabuTebuli savaWro-ekonomikuri RonisZiebebismimarTvis meSveobiT. amave dros evrokavSiris yvelazesaukeTeso saSualeba usafrTxoebis uzrunvelsayofad arisis saerTaSoriso garemo, romelic Sedgeba iseTi demokratiuli<strong>saxelmwifo</strong>ebisagan, romlebsac gaaCniaT marTvis xarisxianisistema.msgavsi politika miznad isaxavs mezobel qveynebSimmarTvelobis xelSewyobas programebis daxmarebiT da savaWro-ekonomikurkavSirebs. evrokavSiri miiCnevs, rom222


usafrTxoebis uzrunvelyofisTvis saWiroa demokratiulprincipebze dayrdnobili <strong>saxelmwifo</strong>ebis Camoyalibeba.strategia eyrdnoba 2 ZiriTad princips - „prevenciulRonisZiebebs“ krizisebis daregulirebis kuTxiT da „efeqturmravalmxriv politikas“. pirveli gansazRvravs stabilurobisSenarCunebis gzebs da sxvadasxva meTodebis gamoyenebissaSualebas iZleva, rogoricaa, humanitaruli, ekonomikurida administraciuli daxmareba, iseve, rogorc policiurida swrafi reagirebis Zalebis gamoyenebis saSualebas.meore eyrdnoba evrokavSiris usafrxoebis politikas,romlis Tanaxmadac saerTaSoriso urTierTobebSi am kuTxiTyvelaze mniSvnelovania gaeros roli. aRniSnuli xedvebiavsebs evrokavSiris usafrTxoebis kuTxiT adre arsebulmidgomebs.2008 wlis dekemberSi saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis umaRlesma warmomadgenelma, havier solanam evropissabWos miawoda moxseneba evropis usafrTxoebisstrategiis SesrulebasTan dakavSirebiT. moxsenebaSi usafrTxoebissxva problemebTan erTad detalurad aris ganxiluligaremos, klimatur cvlilebebTan da energo usafrTxoebasTandakavSirebuli sakiTxebi. moxsenebis TanaxmadevrokavSirma unda gaafarTovos TanamSromloba iseT saer-TaSoriso organizaciebTan, rogoricaa gaero, nato da eu-To.evropis usafrTxoebis strategiis principebidan mniSvnelovaniakonfliqtis prevenciis principi, rac gulisxmobskonfliqtis mizezebis adreul gamovlenas da stabilizaciisxelSewyobas, ris Sedegadac Zalis gamoyeneba Tavidaniqneba acilebuli. usafrTxoebis strategiis Tanaxmadkonfliqtis mizezebis asacileblad saWiroa usafrTxoebis,politikuri Tavisuflebis, socialuri Tanasworobis xel-Sewyoba.evropis usafrTxoebis strategiis meore mniSvnelovaniprincipi gulisxmobs politikur midgomas anu sxvadasxva223


instrumentebis gamoyenebas konfliqtis daregulirebisaTvis.usafrTxoebis strategiis Tanaxmad, sazogadoebis dacvissaukeTeso saSualebaa demokratiis, socialuri da politikurireformebis mxardaWera globalurad, kanonis uzenaesobisda adamianis uflebaTa dacva.ekonomikurad ganviTarebuli da demokratiaze orientirebuli<strong>saxelmwifo</strong>ebis formireba ganapirobebs <strong>saxelmwifo</strong>ebispolitikur da kulturul daaxloebas, rac er-TmaneTTan urTierTobebSi samxedro Zalis gamoyenebis SesaZleblobasamcirebs aramarto saerTo demokratiulinormebis arsebobisa da winaaRmdegobaTa gadawyvetis saer-To principebis gamo, aramed aseve, sul ufro Rrma ekonomikuriurTierTdamokidebulebis gamo.gafarToeba evrokavSiris “rbili Zalis” mniSvnelovaniinstrumentia, romelic gulisxmobs uaxloesi mezobeliqveynebis transformacias demokratiul, sabazro ekonomikismqone partniorebad. gafarToeba evropis uSiSroebisa daTavdacvis politikis mTavari instrumentia, romelic gulisxmobsmSvidobisa da keTildReobis, Tavisuflebisa dademokratiis gavrcelebas.evropis usafrTxoebis strategia evrokavSiris Camoyalibebas<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris urTierTobis, sazogadoebrivicxovrebis transformacias ukavSirebs, vinaidan evropuliqveynebi davebis gadasawyvetad mSvidobiani TanamSromlobiTsaerTo institutebs mimarTaven. aseve Camoyalibdakanonis uzenaesoba da moxda avtoritaruli reJimebis Secvlademokratiulad. mniSvnelovnad miiCneva amerikis Seer-Tebuli Statebis, natos roli evrointegraciis procesSi,evropul usafrTxoebaSi, romlisTvisac problemas warmoadgendabalkaneTis konfliqti.rogorc zemoT aRvniSneT, 2003 wlis ivnisSi gamoqveyndadokumenti - „usafrTxo evropa ukeTes msoflioSi“, romelicmomzadda evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis umaRlesi warmomadgenlis, havier so-224


lanas egidiT. dokumentSi aRniSnulia, rom evropas emuqrebasaerTaSoriso terorizmi, masobrivi ganadgurebis iara-Ris gavrceleba da organizebuli danaSauli. 21-e saukuneSies safrTxeebi iRebs axal masStabebs da saxes. arsebobs imissafrTxe, rom teroristebis xelSi aRmoCndeba masobrivi ganadgurebisiaraRi. zogierT qveyanaSi saxelmwofo instututebisumoqmedoba iwvevs eqstremistuli moZraobebis gaRvivebasac.dokumenetSi aseve xazgasmulia, rom usafrTxoebis SenarCunebisTvissaWoroa ara marto safrTxeebis gamovlena,aramed Zalismieri da politikuri potencialis gamoyenebamaTi neitralizaciisaTvis.x. solanas moxsenebaSi aRniSnulia, rom evrokavSiriaris globaluri aqtori mosaxleobiT, ekonomikiT, aqedangamomdinare evrokavSiri mzad aris gainawilos pasuxismgeblobaglobaluri usafrTxoebisaTvis da ukeTesi msofliosSeqmnisaTvis.sagareo da saSinao usafrTxoebis erTmaneTTan dakav-Sireba, aseve ara<strong>saxelmwifo</strong>ebrivi jgufebis rolis zrda saerTaSorisourTierTobebSi, ekonomikuri Cavardnebi, Zaladobrivikonliqtebi, romelTa mizezi xdeba politikuriproblemebi aris evrokavSiris winaSe mdgari gamowvevebi. evropisusafrTxoebis strategiis Tanaxmad usafrTxoeba evrokavSirisTvisaris ganviTarebis winapiroba.evropis usafrTxoebis strategiis mixedviT mniSvnelovaniamSvidoba mezobel qveynebSi. gafarToebam ar undaSeqmnas zRvari evropas da sxva qveynebs Soris. mezobel qveynebSiproblemebi safrTxes uqmnis evrokavSirs. evropisaTvisstrategiul prioritetad miCneulia arabeTis daisraelis konfliqtis gadawyveta. aseve evrokavSiris amocanaaaRmosavleT evropaSi, xmelTaSua zRvis qveynebSi kargimmarTvelobis ganviTareba, balkaneTis regionSi stabilurobismiRweva aSS-s, ruseTis, nato-s da sxva saerTaSorisoorganizaciebis daxmarebiT. sagareo politikis SesaZleb-225


lobebi damokidebulia miRwevebze. evrokavSiris mizania saerTaSorisosazogadoebis, saerTaSoriso institutebis, saerTaSorisowesrigis ganviTareba. gaero-s rolis gaZlierebaevropis usafrTxoebis strategiaSi miCneulia evrokavSiriserT-erT prioritetad.evropis usafrTxoebis strategiis mixedviT saerTaSorisourTierTobebSi mTavar prioritetad miCneulia transatlantikuriurTierTobebi. gamoyofilia regionaluriorganizaciebis roli globaluri mmarTvelobis gasaZliereblad,aseve msoflio wesrigisaTvis. usafrTxo msoflioswinapirobad miCneulia kargad marTvadi demokratiuli <strong>saxelmwifo</strong>ebi.reformebisaTvis mniSvnelovania vaWroba daganviTarebis politika. saerTaSoriso sazogadoebisaganizolirebuli qveynebi sasurvelia daubrundnen saerTaSorisosazogadoebas, raSic daxmareba unda gauwios evrokav-Sirma.evrokavSiris aqtiuri politikuri, diplomatiuri,samxedro, samoqalaqo, savaWro saqmianoba miCneulia mniSvnelovanelementad konfliqtebis prevenciisaTvis, rac warmoadgensstrategiul mizans.evrokavSiris usafrTxoebis strategia iTvaliswinebskonfliqtebis gadawyvetisaTvis saerTaSoriso organizaciebTanTanamSromlobis gafarToebas. evropis usafrTxoebisstrategiis Tanaxmad saerTo Rirebulebebis pativiscema ganapirobebsstrategiul partniorobas.gasul periodSi Tavdacvisa da usafrTxoebis sferoSimiRweul Sedegebs warmatebulad afasebs saerTo sagareo dausafrTxoebis politikis yofili umaRlesi warmomadgeneli,havier solana. misi gancxadebiT, evrokavSirma xeli SeuwyosaerTaSoriso usafrTxoebis ganmtkicebas da realurigavlena iqonia adamianebis cxovrebaze mTel msoflioSi. ZaladobisTavidan acilebis, mSvidobis aRdgenisa da Seiara-Rebuli konfliqtebis Semdeg mosaxleobis normalur cxovrebasTandabrunebis mizniT evrokavSiris warmomadgenlebiicaven sazRvrebs, Tvalyurs adevneben samSvidobo SeTanxme-226


ebis Sesrulebas, wvrTvnian samarTaldamcvelebs, qmniansisxlis samarTlis samarTalwarmoebis sistemebs. evrokav-Sirs ufro xSirad mimarTaven krizisul situaciebSi an saomarikonfliqtebis Semdgom periodSi daxmarebis TxovniT.evrokavSiri erTaderTi organizaciaa, romelsac SeuZliaarsebuli Zalebisa da resursebis mTeli speqtris gamoyeneba,humanitaruli daxmarebis aRmoCena, <strong>saxelmwifo</strong> mSeneblobismxardaWera da qveynis marTvis procesis mowesrigeba-Si xelSewyoba, krizisebis mogvareba, teqnikuri da ekonomikuridaxmareba, politikuri dialogi da Suamavluri moRvaweoba,romelic avsebs masSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebis tradiciulsagareo politikur instrumentebs, raTa isini rogorckrizisebis ardaSvebis da prevenciis, aseve mSvidobisaRdgenisa da konfliqtebis Semdeg cxovrebis normalurritmSi dabrunebisTvis gamoiyenos. dRevandeli konfliqtebiaCveneben, rom samxedro gadawyveta ar aris arc erTader-Ti da arc saukeTeso. 2003 wels diplomatiuri ZalisxmeviTTavidan iyo acilebuli saomari moqmedebebi iugoslaviisyofil respublika makedoniaSi. aseve 2004 wels bosnia hercegovinaSimoxda nato-s samSvidobo kontigentis Secvla.evrokavSiris usafrTxoebis strategiaSi aRniSnulia,rom saWiroa samoqalaqo da samxedro kontigentebis mzadyofnisgaZliereba da maTi dafinansebis gazrda politikurigadawyvetilebebis ganxorcielebis uzrunvelsayofad.evrokavSiris amocanaa ara omebis marTva, aramed mSvidobismxardaWera. evrokavSiri samxedro kavSiri ar aris. nebismierikrizisis, gansakuTrebuli situaciis an konfliqtisdaregulireba yovelTvis politikuri zomebiT undaxorcieldebodes da am mimarTulebiT kavSiris saqmianobaevropis usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis farglebSimWidrodaa dakavSirebuli politikur strategiasTan.amrigad, strategia bazirebulia or koncefciaze -krizisul situaciebSi ,,prevenciul monawilobaze“ da,,efeqtur mulitilateralizmze“. pirveli gulisxmobs sta-227


ilurobis SenarCunebas da instrumentebis (humanitaruli,ekonomikuri da dministraciuli) farTo nakrebis, aseve policiisda swrafi reagirebis Zalebis ganoyenebis SesaZleblobas.meore ki gamomdinareobs kavSiris usafrTxoebiskulturidan, romelic bazirebulia samarTalsa da gaeroswesdebaze, romelic gansazRvravsTobebis wesebs.228saerTaSoriso urTier-Sesabamisad, 1999 wlis dekemberSi helsinkis samitze miiResgarkveuli gadawyvetilebebi evropis usafrTxoebisada Tavdacvis sferoSi. Tavdapirvelad ganixileboda swrafireagirebis Zalebis Seqmna evropaSi, romlebsac SeeZlebodaTkonfliqtebis daregulireba da acileba da stiqiuriubedurebebis SemTxvevaSi RonisZiebebis gatareba, Tumca2001 wlis 11 seqtembris Semdeg evropis Tavdacvisa da usafrTxoebispolitikis sfero kidev ufro gaizarda.evrokavSiris axali saerTo usafrTxoebisa da Tavdacvispolitika xelmisawvdomi da Ria unda iyos evropis imqveynebisTvis, romlebic jer ar arian evrokavSiris wevrebi.x. solanas mier momzadebuli evrokavSiris usafrTxoebisdoqtrinis miReba warmoadgens mniSvnelovan nabijs transatlantikurierTianobis aRdgenisaTvis usafrTxoebissferoSi. es kidev erTi dadasturebaa imisa, rom evrokavSiricdilobs Seasrulos mniSvnelovani roli saerTaSorisousafrTxoebaSi. amasTan erTad „solanas dokumentSi“ Seim-Cneva evropuli strategiuli midgomis urTierTsapirispiroxasiaTi. usafrTxoebis sferoSi safrTxeebis adekvaturigaazrebis miuxedavad am safrTxeebis neitralizaciis gzebiar aris naTlad Camoyalibebuli, gansakuTrebiT roca saubariaaxali saerTaSoriso wesrigis damyarebaze da bolos RiadrCeba kiTxva: evrokavSiris efeqturi doqtrinis formirebasusafrTxoebis sferoSi mohyveba Tu ara adekvaturiinstrumentebis Seqmna am doqtrinis realizaciisaTvis?aRsaniSnavia, rom 2003 wlis evrokavSiris usafrTxoebisstrategia ar aris is dokumenti, romelic naTlad aya-


libebs evrokavSiris xedvebs civi omis Semdgom msoflioSimoxdar cvlilebebze, kerZod geopolitikuri cvlilbebi,axali gamowvevebi da safrTxeebi, sakuTriv evrokavSiristransformacia da a.S. aqedan gamomdinare bevri bevri TvlissaWirod mis gadxedva.229


leqcia 10evrokavSiris usafrTxoebisa politikissamoqalaqo aspeqtebievrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikaSimniSvnelovania ara marto samxedro, aramed samoqalaqo aspeqtebic.1999 wlis dekemberSi helsinkis evropul sabWozemiRebuli iqna gadawyvetileba, rom momxdariyo samoqalaqoaspeqtebis ganviTareba. mogvianebiT santa maria de feirasevropul sabWoze wevri qveynebi SeTanxmdnen evrokavSirisTavdacvis da usafrTxoebis politikis mniSvnelovan samoqalaqoamocanaze, romelic ukavSirdeboda 5000 kacisgan Semdgarisapolicio razmis Seqmnas, romelsac daekisrebodaadministraciuli da samoqalaqo funqciebi.amrigad, uTsp-is realizaciis ganuyofel nawilad gamocxaddamisi samoaqalaqo komponenti, romelic gulisxmobsevrokavSiris moqmedebebis koordinacias oTx prioritetulsferoSi: policia, kanonis uzenaesoba, samoqalaqoadministrireba da samoqalaqo dacva. amis garda, samoqalaqokomponents aseve exeba gadaudebeli humanitaruli misiebisSesruleba krizisul situaciebSi, romelic aseve moicavssamaSvelo daxmarebis gawevasac.rogorc wina paragrafSi aRvniSneT, evropis usafrTxoebisstrategia krizisebis marTvis samoqalaqo da samxedroinstrumentebis garda iTvaliswinebs politikuri,diplomatiuri, savaWro da sxva meTodebis gamoyenebas. asevestrategiis Tanaxmad, sazogadoebis dacvis saukeTeso saSualebaademokratiis, socialuri da politikuri reformebismxardaWera globalurad, kanonis uzenaesobis da adamianisuflebaTa dacva.230


evrokavSiri mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqtebisTavidan acilebasa da krizisuli situaciebis marTvaSi.es gulisxmobs iseT aqtivobebs, rogoricaa humanitarulidaxmareba, reabilitacia, daxmareba marTlwesrigis damyarebaSida instituciur SesaZleblobaTa ganviTareba.terorisa da eqstremizmis winaaRmdeg brZola ar arismxolod samxedro moqmedebebisa da samarTlis sakiTxi. kultura,ideebi, arasamxedro politikac aseve mniSvnelovania.multiletaruli TanamSromloba ufro efeqturs xdis saer-To Zalisxmevas.evrokavSiri erTaderTi organizaciaa, romelsac SeuZliaarsebuli Zalebisa da resursebis mTeli speqtris gamoyeneba,humanitaruli daxmarebis aRmoCena, <strong>saxelmwifo</strong> mSeneblobismxardaWera da qveynis marTvis procesis mowesrigebaSixelSewyoba, krizisebis mogvareba, teqnikuri da ekonomikuridaxmareba, politikuri dialogi da SuamavlurimoRvaweoba, romelic avsebs masSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebistradiciul sagareo politikur instrumentebs, raTa isini,rogorc krizisebis ardaSvebis da prevenciis, aseve mSvidobisaRdgenisa da konfliqtebis Semdeg cxovrebis normalurritmSi dabrunebisTvis gamoiyenos.Sesabamisad, evrokavSirSi Seiqmna resursebis garkveulijgufi, romeliTac dasaxuli amocanebis ganxorcielebaxdeba. kerZod, evrokavSiris gankargulebaSia 5000 kacisagnSemdgari sapolicio jgufi. maT Soris 1400 kaci swarfi reagirebisZalebis farglebSi (13 sapolicio danayofi swrafiganlagenisaTvis, TiTouli Sedgeba 60-110 wevrisagan). mismarTvas axorcielebs evrokavSiris sabWos generaluri samdivnorva kaciani jgufis xelmZRvanelobiT.kanonis uzenaesobis mimarTulebiT evrokavSiris qmedebaiTvaliswinebs 282 kaciani eqspertTa jgufis Seqmnas,romelSic Sedian mosamarTleebi, prokurorebi, administraciulipersonali da aRmasrulbeli dawesebulebis Tanam-Sromlebi. maTi nawilis CarTva samuSaoebis ganxorcielebi-231


saTvis SesaZlebelia 30 dRis ganmavlobaSi. es sia iTvlis daaxloebiTsamas kacs, maTgan 60 swrafi ganlagebis ZalebisfarglebSi.evrokavSiris samoqalaqo administrirebis amocana iTvaliswinebseqspertTa da, aseve swrafi ganlagebis ZalebisfarglebSi mowinave jgufebis Seqmnas. arsebobs msgavsi specialistebismonacemTa bazac.rac Seexeba samoqalaqo dacvis da gadaudebeli humanitarulimisiebis Sesrulebas krizisul situaciaSi, dek-islisabonis deklaraciis Tanaxmad, romelic miiRes 1995 wlis15 maiss, espaneTma, italiam da safrangeTma gadawyvites qveiTi(ЕВРОFОР, EUROFOR) da sazRvao antikrizisuli jarebisSeqmna, romlebic SeZlebdnen monawileobis miRebas samSvidobioperaciebSi. evrokavSiris wevrma-qveynebi Seqmnes samijgufi (TiToeulSi 10 eqspertis SeamdgenlobiT), romelicyalibdeba 24 saaTis ganmavlobaSi da sami-Svidi dRis ganmavlobaSiSeuZlia ganaxorcielos muSaoba moqmedebebis Sefasebisada koordinaciisaTvis. aseve Seqmnes ,,Carevis“ jgufi2000 kacis SemadgenlobiT da specialuri resursebiT, romelTaganlageba SesaZlebelia ori-Svidi dRis ganvalobaSi.jgufis muSaobis kordinacias axorcielebs krizisuli mowesrigebissamoqalaqo aspeqtebis komiteti.Tanamedrove konfliqtebis bunebis da tendenciebisanalizi metyvelebs, rom samxedro gadawyveta ar aris arcerTaderTi da arc saukeTeso saSualeba.2003 wels diplomatiuri ZalisxmeviT Tavidan iyo acilebulisaomari moqmedebebi iugoslaviis yofil respublikamakedoniaSi, 2004 wels operacia “altea”-s farglebSi bosniahercegovinaSi moxda nato-s samSvidobo kontigentisSecvla, EULEX (marTlwesrigis aRdgenis evrokavSiris samoqalaqomisia kosovoSi) evrokavSiris dRemde yvelaze mravalricxovanimisiaa. mis SemadgenlobaSi daaxloebiT 2 000232


TanamSromelia, romlebic exmarebian policias, sasamarTlosistemas, moZrav sabaJo punqtebze muSaoben.evrokavSiris saqmianoba krizisebis marTvis mxriv, mxolodmezobeli qveynebiT ar Semoifargleba. evrokavSirmaarCevnebis CatarebisTvis aucilebeli pirobebi Seqmna kongosdemokratiul respublikaSi, darfurSi krizisisgan dazaralebulTada devnilTa dacvisTvis.evrokavSirma Tavdacvis da usafrTxoebis politikisfarglebSi ganaxorciela sapolicio misia avRaneTSi. misiismizania uwyveti da efeqturi samoqalaqo sapolicio sistemisdamkvidreba avRaneTSi saerTaSoriso standartebis Sesabamisad.misia xelmZRvanelobs da monitorings uwevs, asevesakonsultacio da saswavlo saqmianobas axorcielebs avRaneTisSinagan saqmeTa saministroSi, regionebSi, provincieb-Si. misia emyareba saerTaSoriso sapolicio da kanonis uzenaesobissferoSi arsebul miRwevebs. evrokavSiris mizaniamniSvnelovani wvlili Seitanos avRaneTis policiis sistemisreformirebaSi. policiis gaZliereba da kanonis uzenaesobamniSvnelovania avRaneTSi stabilurobisa da usafrTxoebisuzrunvelsayofad. misias sapolicio saqmanobisuwyvetobis uzrunvelsayofad mniSvnelovnad miaCnia samoqalaqopoliciis Camoyalibeba, aseve TanamSromloba saerTa-Soriso sapolicio institutebTan. misiis strategiuli prioritetebigaerTianebulia eqvsi miznis irgvliv: qmediTipolicia, policiis moTxovnis valdebuloba, kontroli dakomunikacia, danaSaulis gamoZieba, antikorufciuli saqmianoba,policiisa da braldebis sistemis urTierTkavSiri,adamianis uflebebi da genderuli Tanasworoba avRanTis sapoliciosistemaSi.evrokavSiris kanonis uzenaesobis misia kosovoSi yvelazedidi samoqalaqo misiaa evropis usafrTxoebisa da Tavdacvispolitikis farglebSi. misiaSi sami aTasamde Tanam-Sromelia rogorc saerTaSoriso, aseve adgilobrivi. evrokavSirisgarda misiaSi monawileoben norvegia, Sveicaria,233


TurqeTi, xorvatia, aSS. misi ZiriTadi mizani iyo daxmarebodakosovos xelisuflebas kanonis uzenaesobis sferoSi, sapolicioreformaSi, sasamarTlo da sabaJo kuTxiT. misiissabaJo komponenti gulisxmobs evrokavSiris standartebisadmidaaxloebas, vaWrobis legitimacias da ekonomikisdacvas. misias gaaCnia SezRuduli aRmasrulebeli uflebamosileba.igi warmoadgens teqnikur misias zedamxedvelobis,sakonsultacio ufebamosilebiT da moqmedebs gaero-srezoluciis farglebSi. evrokavSiris mizania xeli SeuwyosmravaleTnikuri sasamarTlo, sapolicio, sabaJo sistemisCamoyalibebas, marTlmsajulebis sistemis politikuri CarevisagangaTavisuflebas, evropul standartebTan Sesabamisobas.misiis muSaobis Sedegebidan gamomdinare xdebastrategiuli miznebis gansazRvra.msoflioSi krizsebis menejmentisa da stabilurobisuzrunvelyofaSi evrokavSiris aqtiuri monawileobis dadasturebaaganviTarebis saerTaSoriso politika anu evrokavSiriaris msxvili saerTaSoriso donori. rac SeiZlebaganxiluli iqnes rogorc umniSvnelovanesi investicia mSvidobisada usafrTxoebisaTvis msoflioSi. evrokavSiris savaWroda safinaso politika aseve mniSvnelovan rols Tam-Sobs msoflioSi stabilizaciis, demokratizaciis da ,,goodgovernance” xelSewyobaSi, rac kargadaa Camoyalibebuli kotonisxelSekrulebebSi.evrokavSiri miiCnevs, rom usafrTxoebis uzrunvelyofisTvissaWiroa demokratiul principebze dayrdnobili<strong>saxelmwifo</strong>ebis Camoyalibeba. amisaTvis igi mniSvnelovanRonisZiebebs atarebs mezobel qveynebSi. es politika miznadisaxavs mezobel qveynebSi mmarTvelobis xelSewyobas programebisdaxmarebiT da savaWro-ekonomikur kavSirebs. vinaidanevrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis politikiserT-erTi mizani sworedac aris ,,demokratiisa da kanonisuzenaesobis ganviTareba, adamianis uflebebisa da Ziri-Tadi Tavisuflebebis dacva”.234


evropis Tavdacvisa da usafrTxoebis politikis arasamxedroaspeqtebis kuTxiT mniSvnelovan rols asrulebsevropis usafrTxoebisa da Tavdacvis koleji. is evrokavSiriswevri qveynebis da institutebis personalisTvis awyobstreningebs. igi 2005 wels dafuZnda. evropis usafrTxoebisada Tavdacvis kolejis treningebs eswrebian diplomatebi,policielebi, kanonis uzenaesobisa da samoqalaqo administraciiskuTxiT momuSave adamianebi.evrokavSiris Careva regionaluri konfliqtebis gadawyvetaSigulisxmobs kargi mmarTvelobis Camoyalibebas,demokratiis aRgdenas, organizebul danaSaulTan brZolas,aseve globalur komunikacias, rac amcirebs konfliqtebs.amrigad, Tanamedrove safrTxeebis gadawyveta da krizisulisituaciebis menejmenti saWiroebs samxedro da samoqalaqo,an orive Sereuli instrumentebis gamoyenebas.evrokavSiris daxmareba usafrTxoebisa da mSvidobisdacvis sferoSievrokavSiri saerTaSoriso daxmarebis programebis umsxvilesidonoria msoflioSi. am sferoSi evrokavSiris moqmedebebissamarTlebriv–normatiul dokumentad iTvlebaevropuli konsensusi ganviTarebis Sesaxeb. mas safuZvladdaedo 2000 wels gaeros mier miRebuli msgavsi Sinaarsisdeklaracia. Sesabamisad, evrokavSiris qveynebma aiRes valdebulebayuradReba mieqciaT „saukunis ganviTarebis miznebisaTvis“ . aRniSnuli misiis ganxorcielebisaTvis evrokav-Sirma saTanado institucionaluri bazac Seqmna. kerZod, saerTaSorisoganviTarebisTvis daxmarebis gawevis mTavar institutswarmoadgens rogorc evrokomisiis daqvemdebarebaSimyofi, 2001 wels Camoyalibebuli direqtorati– „evro-2005–2010 wlebSi evrokavSiris saerTaSoriso daxmarebis programebimoicavda: 24 milioni adamianis daxmarebas sakvebis usafrTxoebisuzrunvelyofis sferoSi; 9 milioni bavSvis dxmareba saskolo ganaTlebismiRebaSi; 31 milioni ojaxis daxmareba sasmeli wyliT uzrunvelyofaSi; 36milioni kilometri gzis mSenebloba/rekonstruqcia;235


peidi“ (Development and Cooperation Directorate- EuropeAid, DGDEVCO, romelmac Tavis TavSi gaaerTiana adre arsebuli afrikis,karibis zRvis auzis da wynari okeanis regionis qveynebTanTanamSromlobis da ganviTarebis direqtorati(Directorate General of development and relations with African,Caribbean and Pacific states), aseve sagareo urTierTobebis evropulisamsaxuri. direqtorati Sedgeba 45 danayofisagan,romlebic erTiandebian 9 departamentSi.direqtoratis mTavar amocanas warmoadgens SeimuSavosevrokavSiris saerTaSoriso politika da moaxdinos misirealizaciis koordinacias. msoflios sxvadasxva regionebSixeli Seuwyos demokratiis, stabilurobisa da usafrTxoebisganviTarebas. Tavisi politikis ganxorcielebisTvalsazrisiT direqtorati aqtiurad TanamSromlobs: evrokavSirissagareo urTierTobaTa samsaxurTan; evrokav-Soris humanitaruli daxmarebebis gawevis sferoSi moqmedofisTan; gafarToebisa da ganviTarebis direqtoratTTan;vaWrobis sferoSi arsebul direqtoratTTan.ganviTarebisaTvis gaweuli daxmarebis dafinansebaxdeba evrokavSiris saerTo biujetidan (romlic moicavs samiZiriTad wyaros: tradiciuli sakuTari resursebi, sawevroSenatanebi da evrokavSiris saerTo Semosavlebi) da evrokavSirisganviTarebis fondidan. amJamad evrokavSiri humanitarulidaxmarebis msoflioSi udidesi mimwodebelia,xolo grantebis dafinansebaSi mexuTe adgilzea amerikis SeerTebuliStatebis, iaponiis, germaniisa da safrangeTis Semdeg.2005 wlis dekembridan evrokavSiris sabWos gadawyvetilebiTyvela regionaluri programa, romlebic moqmedebsafrikis, ( garda samxreT afrikis), karibis zRvis auzis dawynari okenis regionis qveynebSi, finansdeba evropis ganvi-Tarebis fondidan. evrokavSiris ganviTarebis fondis zrda2008–2013 wlebSi Seadgens 22.9 miliard evros. es resursebimTlianad mimarTulia nacionaluri da regionaluri prog-236


amebis dafinansebisTvis (17.86 miliardi evro), TanamegobrobisregionTaSorisi programebisaTvis (2.7 miliardi evro)da aseve sainvesticio programebisaTvis (1.5 miliardievro). amis garda finansirebis instrumentebs warmoadgenengrantebi, romelTa gadanawileba Sedis evrokomisiis prerogativaSi,aseve koncesiuri sesxebi, romlebic gamoiyofa evrokavSirissainvesticio bankis mier.evrokavSiris mier sxvadasxva regionebSi gaweuli daxmarebisprogramebis dafinansebis dinamikis analizi metyvelebs,rom maT Soris afrikis, karibis zRvis auzisa da wynariokeanis regions udides mniSvneloba aqvs gaerTianebisaTvis.Tavdapirvelad evrokavSiris sagareo daxmareba koncentrirebuliiyo wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis yofil koloniebze afrikaSida karibis zRvisa da wynari okeanis auzSi. dRes es daxmarebamTels msoflioze vrceldeba. daxmarebis ori mesamedimidis centralur da aRmosavleT evropaSi, yofili sabWoTakavSiris qveynebSi, balkaneTis qveynebSi, axlo aRmosavleT-Si, xmelTaSua zRvis auzis qveynebSi, aziasa da laTinur amerikaSi.daxmareba eweva ara mxolod ganviTarebaze mimarTulimiznebis ganxorcielebas, aramed rekonstruqcias, instituciurmSeneblobas, makroekonomikur programebs da adamianisuflebaTa dacvas da damkvidrebas.msoflios sxvadasxva regionisaTvis 2005 wels ganvi-Tarebis daxmarebis farglebSi evrokavSiris mier gamoyofiliiyo 4.137 miliardi evro, romlebic gadanawilda 6 regionze,maT Soris: 1.098 miliardi evro–afrikis, karibis zRvisauzisa da wynari okeaniis regionis qveynebisaTvis; 1.053 miliardievro–aRmosavleT evropis, kavkasiisa da Sua aziisqveynebisaTvis, aseve dasavleT balkaneTis regionis qveynebisaTvis;921.298 milioni evro–axlo aRmosavleTis qveynebisada samxreT xmelTaSuazRvis pireTis qveynebisaTvis;623.150 miliono evro–aziis qveynebisaTvis; 442.050 milionievro–laTinuri amerikis qveynebisaTvis;237


2007 wlidan ki saerTaSoriso daxmarebis regionalurida Tematikuri programebi evrokavSiris samezoblo politikisada partniorobis farglebSi mimarTuli iqna mxolod samiqveynis mimarT. xolo 2010 wels evrokavSiris daxmarebisregionaluri gadanawilebis struqtura, romelic moicavda7.4 miliard evros, Semdegnairad gamoiyureboda: 3.916 miliardievro gamoyofili iyo afrikis, karibis zRvis auzisa dawynari okeaniis regionis qveynebisTvis (tropikuli afrika,okaenia, antilia, antigua, barbuda, barbadosi, belizi, dominikisrespublika, grenada, haiti, iamaika, monserati, sent–kitsi da nevesi, santa–lusia, santa–vinseti da grenadi, trinidadida tobago, vest–indoeTi, gaiana da surinami); 1.026miliardi evro– gadanawilda evrokavSiris samezoblo politikisada TanamSromlobis farglebSi „dasavleTi“ da „aRmosavleTi“(alJiri,egvipte, iordania, libani, libia,maroko,palestinis okupirebuli teritoriebi, siria da tunisi); 853milioni evro gamoiyo aziis qveynebisaTvis (irani, erayi,omani, iemeni, avRaneTi,bangladeSi, butani, indoeTi, yazaxe-Ti, yirgizeTi, maldivi, mainma(birma), nepali, pakistani, Sri–lanka, tajikeTi, TurqmeneTi, uzbekeTi, kamboja, CineTi, indonezia,laosi, malaizia, monRoleTi); 650 milioni evro gamoiyoaraRiarebuli teritoriebis ganviTarebisTvis; 470milioni evro gamoiyo laTinuri amerikis qveynebis ganviTarebisTvis(kosta–rika, kuba, salvadori, gvatemala, hondurasi,meqsika, nikaragua, panama, argentina, bolivia, brazilia,Cile, kolumbia, ekvadori, paragvai, peru, urugvai, venesuela).evrokavSiri mxars uWers sxva qveynebis ekonomikur dademokratiul ganviTarebas daxmarebis programebis meSveobiT.romlebSic yuradReba gamaxvilebulia sxvadasxva sferoze,magaliTad, <strong>saxelmwifo</strong> marTvis sistemis reformirebaze,kerZo seqtoris ganviTarebaze da sabazro ekonomikiskenmoZraobis procesis socialur Sedegebze. gansakuTrebuliyuradReba eTmoba atomur usafrTxoebas, rac sakiTxTa238


farTo speqtrs gulisxmobs, dawyebuli narCenebis saTanadogankargvis strategiebiT da damTavrebuli Cernobilis sadgurisdaxurviT.evropuli konsensusis Sesabamisad, evrokavSiris daxmarebagaTvlilia 10 mimarTulebiT, romlisTvisac 2010wels Tanxebi procentulad gadanawilebuli iyo Semdegnairad:energetikis ganviTareba–7.8%; bunebrivi resursebismarTva–4.4%; vaWrobis ganviTareba–4.2%; infrastruqturisganviTareba–3.5%, komunikaciisa da transportis ganviTarebisTvis–7%;soflis meurneobis ganviTareba–11.7%; sakvebisusafrTxoebis uzrunvelyofa–11.7%; <strong>saxelmwifo</strong>s marTvisefeqturobis amaRleba–14.5%; mSvidobisa da usafrTxoebisxelSewyoba–17.1%; garemos dacva–3.5%.evrokavSiri msoflios ganviTarebadi qveynebis sauke-Teso partnioria, romelic uzrunvelyofs mTeli saerTaSorisooficialuri daxmarebis 55%-s, da, garda amisa, am qveynebisudidesi savaWro partniori da ucxoeli investoria. ormxriviurTierTobisas kavSiri ganviTarebad qveynebs calmxrivsavaWro SeRavaTebs aniWebs, yvelaze naklebad ganviTarebulebski kidev ufro xelsayrel pirobebs sTavazobs. evrokavSirmaxmelTaSua zRvis auzis, laTinuri amerikis, afrikis,karibis zRvis auzisa da wynari okeanis auzis rig qveynebTanTu regionul dajgufebebTan dado ekonomikuri dasavaWro TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebebi, romlebicdroTa ganmavlobaSi Tavisufali vaWrobis zonis Seqmnamdemigviyvans.aRsaniSnavia, rom imdenad, ramdenadac evrokavSirsadamianis uflebebisadmi gansakuTrebuli damokidebulebada valdebuleba gaaCnia, masTan dakavSirebuli samarTlebrivisistema aseve asaxulia evrokavSiris saerTo sagareo dausafrTxoebis politikis debulebebSi da ganviTarebis mizniTTanamSromlobis programebSic. yovel axal SeTanxmebaSievrokavSirsa da mesame msoflios qveyanas Soris Sedis muxliadamianis uflebebis Sesaxeb, romlis safuZvelzec SesaZlebeliavaWrobaSi SeRavaTebisa da ganviTarebis mizniT Ta-239


namSromlobis SeCereba, Tuki aRmoCenili iqneba adamianisuflebebis darRvevis SemTxvevebi.2007–2013 wlebSi mSvidobisa da usafrTxoebis xelSewyoba,rogorc erT–erTi mniSvnelovani mimarTuleba evrokavSirisganviTarebis daxmarebis programebidan, finansdebaori ZiriTadi wyaros meSveobiT: pirveli, geografiuliprincipis finansirebadi instrumentebiT, maT Soris: evropisganviTarebis fondi (afrikis qveynebSi, karibisa da wynariokeaniis regionis qveynebSi). ganviTarebis sferoSi arsebuliTanamSromlobis instrumenti (laTinuri amerikis, aziisada samxreT afrikis qveynebisaTvis) da evrokavSiris samezoblopolitikisa da partniorobis instrumentebi, romlebicmimarTulia „aRmosavleTisa“ da „dasavleTis“ programebisdafinansebisaTvis; meore, stabilurobis instrumentebiT,romelic Sedgeba ori komponentisagan: moklevadianizomebi, romlebic iTvaliswineben krizisul situaciebzeswraf reagirebas da grZelvadiani zomebi, romlebicganixilebian stabilur pirobebSi.garda amisa, mSvidobisa da240usafrTxoebis mxardaWeraxSirad xorcieldeba 2004 wels amoqmedebuli aTenas (Athena)meqanizmis farglebSi, romelic samxedro da TavdacviTi-politikurioperaciebis uzrunvelyofisaTvis SesaZleblobasiZleva erToblivad imarTos evrokavSiris wevri qveynebisfinansebi. 2011 wlis mdgomareobiT „aTenas“ meqanizmis meSveobiTdafinansda sami operacia, romelsac axorcielebda evrokavSiri:„altea“, bosnia da hercogovinaSi ganxorcielebulievrokavSiris samxedro Zalebis mier ganxorcielebulimisia; „atlanta“, somaliSi evrokavSiris samxedro Zalebismier ganxorcielebuli sazRvao–samxedro misia;operacia„evropoli“, romelic xorcieldeba libiaSi evrokavSirissamxedro Zalebis meSveobiT.evrokavSirSi Seiqmna ,,iniciativa demokratiisa da,,adamianis uflebaTa gansamtkiceblad”, romlis biujeti da-


axloebiT 100 milioni evroa, garda amisa, gamoiyofa ramdenimemilioni evro sagareo daxmarebis mizniT gamosayeneblad.es Tanxebi SeiZleba daixarjos proeqtebze, romelTa uSualomizania marTlwesrigisa da demokratizaciis ganmtkiceba,magaliTad, saarCevno reformisa da iuristebis profesiulimomzadebis mxardaWera. garda amisa, daxmareba eweva ufroarapirdapir saSualebebsac, magaliTad, wyliT momaragebisada satransporto kavSirebis ZiriTadi infrastruqturisgaumjobesebas, rac xels uwyobs potenciuri daZabulobisada adamianis uflebebisTvis safrTxis Semcirebas. evrokavSirisarsenalidan sxva iaraRebia saerTaSoriso damkvirvebelTagagzavna arCevnebisTvis Tvalyuris sadevneblad dahumanitaruli daxmareba.amrigad, mSvidobisa da usafrTxoebis mxardaWerisa daxelsewyobis politikis realizaciisTvis moqmedebs ganviTarebisada TanamSromlobis direqtorati „evropeidi“. massakmaod did daxmarebas uwevs evrokavSiris samsaxuri sagareokavSirebis kuTxiT. Sesabamisad, mSvidobisa da usafrTxoebismxardaWerac xorcieldeba evrokavSiris saerTosagareo da usafrTxoebis politikisa da saerTo usafrTxoebisada Tavdacvis politikis farglebSi. mTavar kuratorsam mimarTulebiT warmoadgens sagareo saqmeTa da usafrTxoebispolitikis sakiTxebSi umaRlesi warmomadgenli,imavdroulad evrokomisiis TavmJdomaris moadgile (amJamdketrin eStoni). evrokavSiris sagareo da usafrtxoebis mar-Tvis institucionaluri struqtura warmoadgens mravalfunqciurmeqanizms, romelsac gaaCnia iseTi CarTuli elementebi,rogoricaa: evropis uSiSroebis saagento; usafrTxoebisada politikis komiteti; samxedro komiteti; evrokavSirissamxedro Stabi; samoqalaqo samxedro danayofi;evrokavSiris operaciuli centri.evrokavSiris samxedro marTvis struqtura aseve moicavssxvadaxva, maT Soris uSiSroebis aspeqtebTan dakavSirebuldireqtoriatebs; samoqalaqo krizisebis marTvis di-241


eqtorati, situaciuri centri, strategiuli dagegmarebisada xelmZRvanelobis damoukidebeli centri, krizisebismarTvisa da dagegmarebis departamenti da sxva.lisabonis xelSekrulebis Tanaxmad evrokavSirs SeuZliaganaxorcielos operaciebi uSiSroebisa da TavdacviskuTxiT, maT Soris; ganiaraRebis sferoSi; humanitaruli misiebi;samxedro konsultaciebis kuTxiT warmarTuli misiebisxvadasxva regionebSi. xelSekrulebis Tanaxmad yvela zemoaRninulimisia SeiZleba gamoyenebul iqnas terorizmTanbrZolis winaaRmdegac.242


leqcia 11evrokavSiris strategiuli partniorobausafrTxoebis sferoSisaerTaSoriso organizaciebTan evrokavSiris strategiulipartniorobis safuZvlebisaerTaSoriso usafrTxoebis ganmtkicebisTvis evrokavSiriaqtiurad TanamSromlobs msoflioSi sxvadasxva organizaciebTan.1999 wlidan evrokavSiris Tavdacvis da usafrTxoebispolitikis WrilSi mWidro kavSirSia iseT saerTaSoriso organizaciebTan,rogoricaa gaero, CrdiloeT atlantikuriorganizacia, euTo da afrikis kavSiri.aRsaniSnavia, rom marto 2003-2009 wlebSi evrokavSirisTavdacvis da usafrTxoebis politikis 23 misiidan 15mimdinareobda im qveynebSi, sadac gaeros axorcielbda sam-Svidobo misia. maT Soris evrokavSiri aqtiurad TanamSromlobdagaeros afrikul misiebTan. is moicavda samxedromxardaWeras kongos demokratiul respublikaSi, aseve afrikiskavSiris misiis SenarCunebis sakiTxs darfurSi. evrokav-Sirisa da gaeros urTierTTanamSromloba aseve moicavdaerTobliv operaciebs kosovoSi, kongoSi, CadSi da sxva regionebSi.es TanamSromloba ganpirobebuli iyo imiT, rom gaerosoperaciebma samxreT-aRmosavleT evropaSi, axlo aRmosavleTsada afrikaSi xeli Seuwyo situaciis stabilizaciasevropis periferiul zonaSi.gaerosa da evrokavSirs Soris TanamSromloba usafrTxoebissferoSi 4 ZiriTad fazas moicavs.pirveli-1999-2002 wlebi, rodesac britaneTma gaagzavnasamxedro nawilebi gaeros dasaxmareblad siera leonSi.243


meore faza moicavs 2002-2003 wlebs. am periodSi gaeromda evrokavSirma pirvelad scades erToblivi operaciebisCatareba bosniasa da kongos demokratiul respublikaSi.operaciam ,,artemisi” stimuli misca evrokavSirsa da gaerosSoris TanamSromlobas.mesame faza moicavs 2003-2006 ww. is exeboda instituciurimolaparakebebs da formaluri meqanizmebis Seqmnas, racSidainstituciuri dialogis sawindari iqneboda.meoTxe faza daiwyo 2006 wels da es iyo evrokavSirsada gaeros Soris aqtiuri TanamSromlobis faza, romelicmoicavda hibridul operaciebs.gaerosTan erTad evrokavSiri warmoadgens globaluriusafrTxoebis mniSvnelovan moTamaSes. jer kidev 2003wels bosniasa da kongos demokratiul respublikaSi Tanam-Sromlobis dros gamoqveynda gaero-evrokavSiris erToblivideklaracia krizisuli situaciebis marTvis Sesaxeb, romelsacSemdeg maT Soris mohyva ufro detaluri SeTanxmeba.2003 wlis deklaraciis safuZvelze Seiqmna am ori organizaciiserToblivi komiteti, romelSic Sedian warmomadgenlebievrokavSiridan da gaerodan. is ganixilavs dagegmareba-swavlebasTandakavSirebul sakiTxebs.evrokavSiri da gaero TanamSromlobdnen kongos, kosovosTu sxva operaciebis dros. erToblivad isini asrulebenmniSvnelovan rols saerTaSoriso usafrTxoebis sakiTxebSi.Tanamedrove etapze evrokavSiris Tavdacvis da usafrTxoebispolitikis ganviTareba mWidro kavSirSia natos-Tan.1996 wels berlinSi daiwyo molaparakebebi dasavleTevropulkavSirsa da natos Soris. 2001 wlis maisSi CatardaevrokavSirisa da natos sagareo ministrebis Sexvedra. xolo2002 wels miRebuli deklaraciis Semdeg evrokavSirma daiw-244


yo pirveli samSvidobo operacia makedoniaSi, riTac Caanacvlanatos operacia.natos mier eraySi omis dawyebiT garkveuli uTanxmoebebiwarmoiSva evrokavSirsa da Crdilo-atlantikur kavSirsSoris. Sedegad, 2003 wlis aprilis bolos evrokavSiris oTxmawevrma, belgiam, safrangeTma, germaniam da luqsemburgma,romlebic ewinaaRmdegebodnen SeerTebul Statebs, winadadebawamoayenes briuselis maxloblad, tervurenSi samxedrodanayofis Seqmnis Sesaxeb, romelic gauZRveboda msgavs operaciebs.aSS-m da evrokavSiris im wevrebma, romlebic mxarsuWerdnen erayis oms es winadadeba CaTvales natos sawinaaRmdegod.aSS-s prezidentis j. buSis administracia kidev ufrouaryofiTad ganewyo evrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacvispolitikis mimarT, rodesac evrokavSirma damoukidebelisamSvidobo misia gaagzavna kongos demokratiul respublikaSi2003 wlis ivnisSi. buSis administracia Tvlida,rom natos hqonda ufleba daebloka evrokavSiris nebismierisamSvidobo misia da gakvirvebuli darCa, rodesac evrokav-Sirma gaagzavna samxedro kontigenti kongos demokratiulrespublikaSi am sakiTxis natoSi winaswari ganxilvis gareSe.2003 wels germania, safrangeTi da didi britaneTi Sexvdnenrom molaparakebebi gaemarTaT natosa da evrokavSirisurTierTobebis Sesaxeb. molaparakebebi dasrulda 2003wlis noebmerSi da moicavda ramdenime mniSvnelovan SeTanxmebas.molaparakebebis Sedegad dadginda, rom evrokavSirseyoleboda mcire danayofi, romelic gauZRveboda evrokav-Siris damoukidebel samxedro operaciebs. aseve Seiqmnebodadanayofi, romelic uzrunvelyofda kavSirs natosa da evrokavSirsSoris. SeTanxmebaSi xazgasmiT iyo aRniSnuli, romevrokavSiri ar gaxdeboda samxedro aliansi da rom natodarCeboda evrokavSiris mTavari dasayrdeni Zala TavdacvissakiTxebSi.245


2003-2007 wlebSi evrokavSiris zogierT liders garkveuliSiSi hqonda, rom am SeTanxmebiT amerikas eqnebodadidi gavlena evrokavSiris sagareo da Tavdacvis politikaze.2004 wels evrokavSiris gafarToebis Semdeg situacia kidevufro daiZaba, vinaidan axal miReb wevrebze vaSihgtonisgavlena didi iyo.natosa da evrokavSirs Soris damokidebuleba mkveTradSeicvala 2007 wlis Semdeg, roca safrangeTis, britane-Tisa da germaniis politikur scenaze axali liderebi gamoCndnen.2007 wels xelisuflebaSi mosvlis Semdeg safrangeTismaSindeli prezidentis sarkozis administraciam ganacxada,rom evrokavSirs Wirdeboda natosTan TanamSromloba dasafrangeTi SeuerTdeboda natos samxedro operaciebs Tuamerika Tavis mxriv mxars dauWerda evrokavSiris damoukidebelTavdacvis politikas. amis dasadastureblad prezidentman. sarkozim 700-ze meti frangi jariskaci gagzavnanatos misiis mxardasaWerad avRaneTSi 2008 wels. Sesabamisad,aSS-s axali prezidentis b. obamas administraciam mxaridauWira evrokavSiris Zlier Tavdacvis poltikas.evrokavSiri aseve mWidrod TanamSromlobs euTosTanusafrTxoebis sakiTxebSi. 1999 wlis euTos samitze monawileqveynebma miiRes evropuli usafrTxoebis Carteri da SeTanxmdnenusafrTxoebis sferoSi TanamSromlobis formatze.1999 wels euTom aqtiurad daiwyo moqmedeba samxreTaRmosavleTevropaSi, samxreT kavkasiasa da centralur aziaSi.euTo aqtiurad monawileobda konfliqtebis gadawyvetissaqmeSi moldovasa da saqarTveloSi (samxreT oseTSi) daawarmoebda savele moqmedebebs konfliqtur zonebSi. asevemonawileobda mTiani yarabaRis konfliqtis sakiTxebSi.90-iani wlebis bolos evrokavSiri da euTo TanamSromlobensamxreT-aRmosavleT evropisa da yofili sabWoTakavSiris teritoriaze arsebuli problemebis mogvarebaSi.246


1999-2000 wlebSi evrokomisia e.w. samxreT oseTis konfliqtSieuTos sareabilitacio programebis mTavari donoriiyo. 2000 wels evrokomisia aseve afinansebda euTos programebs,romelTa mizani iyo belarusSi institutebis gaZliereba.2003 wlis noebmerSi politikuri da usafrTxoebis komitetismier miRebuli iqna gadawyvetileba evrokavSirsa daeuTos Soris TanamSromlobasTan dakavSirebiT konfliqtebisprevenciis, krizisebis marTvis da konfliqtebis Semdgomireabilitaciis sakiTxebSi.2003 wels evrokavSiris sabWos mier miRebul iqna gadawyvetilebaevrokavSirsa da euTos Soris yovelwliuriSexvedrebis Catarebis Sesaxeb. regularuli Sexvedrebitardeba euTos maRali rangis moxeleebsa da politikuri dausafrTxoebis komitetis warmomadgenlebs Soris.evrokavSiri da euTo gaerosTan erTad xelmZRvanelobenJenevis molaparakebebs, romlis mizania usafrTxoebisada stabilurobis SenarCuneba saqarTveloSi.euTos 56 wevri qveynidan 27 evrokavSiris wevria da esqveynebi euTos biujetis 70%-ze mets afinanseben.evrokavSir-gaeros partniorobaevrokavSirsa da gaeros Soris TanamSromlobis pirvelinabijebi sakmaod warmatebulia. evropis usafrTxoebisada Tavdacvis politikam Seqmna safuZveli imisaTvis, rom gaerosada regionalur organizaciebs hqondeT axali SesaZleblobebiTanamSromlobisTvis. evrokavSiri mniSvnelovanrols TamaSobs saerTaSoriso usafrTxoebis sferoSi. amisaTvisis iyenebs samxedro da samoqalaqo resursebs da mimarTavsrogorc „rbili Zalis“ politikas, ise tradiciulsamxedro xerxebs.2003 wlamde urTierTobebi evrokavSirsa da gaeros SorisZiriTadad simboluri iyo da moicavda informaciis gacvlasada maRali rangis Sexvedrebs. 2003 wels evrokavSirmaCaanacvla gaeros misia bosnia-hercogovinaSi. aseve kongos247


demokratiul respublikaSi Catarebuli operacia „artemisi“warmoadgenda gaeros mandatiT Catarebul evrokavSirispirvel samxedro operacias. amis Semdeg organizaciebs Soriskontaqtebi ufro operaciuli da teqnikuri gaxda.evrokavSirsa da gaeros Soris urTierTgagebas xeliSeuwyo sxvadasxva donze ganxorcielebulma urTierTobebma.kontaqtebis gaRrmavebis kuTxiT mniSvnelovani nabijebigadaidga evrokavSirSi SvedeTis prezidentobis dros (2001wlis ianvar-ivnisi). am periodSi ori mniSvnelovani gadawyvetilebamiiRes: erTi mxriv orive organizaciam SeimuSavakonfliqtis prevenciis saerTo gzebi da meore mxriv gadawyda,rom evrokavSirs unda SeemuSavebina iseTi samxedro dasamoqalaqo meqanizmebi, romlebic gaeros realur daxmarebasgauwevda konfliqtebis menejmentis kuTxiT.2001 wlis ivnisSi giotebergis evropuli samitis gadawyvetilebebisSesabamisad daiwyo instituciuri kontaqtebida samuSao Sexvedrebi am ori organizaciis samdivnoebsSoris. 2000 wels briuselSi maRali rangis Sexvedrebi gaimarTagaeros generalur mdivansa da evrokavSiris umaRleswarmomadgenels Soris, ris Semdegac aseTi Sexvedrebi regularuladtardeba. organizaciebis warmomadgenelebs Soriskontaqtebi grZeldeba da tardeba araformaluri samu-Sao Sexvedrebic.2001 wlis ivnisSi evrokavSiris zogad sakiTxTa sabWommiiRo gadawyvetileba, raTa Seqmniliyo evrokavSirsa da gaerosSoris intensiuri TanamSromlobis platforma da masunda moecva oTxi mniSvnelovani sakiTxi:● evrokavSiris ministerialuri Sexvedrebi, roca saWiroiqneboda e.w. troikas formatSi gaeros generaluri mdivnismonawileobiT.● Sexvedrebi evrokavSiris umaRles warmomadgenels,evrokomisiis sagareo saqmeTa komisars, gaeros generalurmdivansa da mis moadgiles Soris.248


● politikur da usafrTxoebis sakiTxTa komitetisSexvedrebi saWiroebis SemTxvevaSi troikas formatSi gaerosgeneraluri mdivnis moadgilis da sxva samdivnoebis monawileobiT.● Sexvedrebi sabWos samdivnos, komisias da gaeros samdivnosSoris Sesabamisi warmomadgenlobebiT.am gadawyvetilebebis Sedegad regularuli kontaqtebidaiwyo gaeros da evrokavSiris samdivnoebs Soris oficialurdoneze da Seiqmna samuSao jgufebi. evrokavSiris generalurisamdivnos misia pirvelad Sexvda gaeros samSvidobooperaciebis departamentis oficialur pirebs 2001 wlis maisSi.2002 wlis aprilidan gaeros generaluri mdivnis moadgileyoveli wlis gazafxulze Sexvedrebs marTavda briuselSi.aseve kontaqtebi damyarda evrokavSirisa da gaerossapolicio danayofebs Soris, gansakuTrebiT bosnia-hercogovinismisiis dros.evrokomisiam sainformacio centri Seqmna niu-iorkSi1994 wels, romelic Semdeg gaxda evrokavSiris delegacia gaeroSi.evrokavSiris sabWos generalurma samdivnom Tanam-Sromlobis ofisi Seqmna 1992 wels maastrixtis dadgenilebismiRebis Semdeg. am centrebis roli gaizarda amsterdamisdadgenilebis Semdeg. aseve briuselSi mdebareobs „gaerossaxli“, romelic xelmZRvanelobs sxvadasxva fondebs daprogramebs. mas uZRveba gaeros generaluri mdivnis warmomadgeneli.1999 wlis helsinkis evropul sabWoze iTqva, rom gaerosusafrTxoebis sabWos akisria mTavari pasuxismgeblobasaerTaSoriso mSvidobisa da usafrTxoebis SenarCunebiskuTxiT. evrokavSiris wevrma qveynebma gadadges mniSvnelovaninabijebi, raTa gazrdiliyo maTi gavlena gaeroSi. evrokavSiriusafrTxoebis sabWos SexvedrebSi gansakuTrebiT aqtiuraderTveba iseTi sakiTxebis ganxilvisas, rogoricaakosovos, bosnias, avRaneTisa da afrikis movlenebi. usafrTxoebissabWos wevrebi xsnian TavianT poziciebs da wina-249


dadebebs waradgenen. erayis krizisis dros zogjer sainformacioSexvedrebi yoveldRiurad mimdinareobda.2003 wels evrokavSiris generalurma sabWom ganacxada,rom krizisebis menejmenti warmoadgens prioritetul mimarTulebasgaeros da evrokavSirs Soris urTierTobebiskuTxiT. amis magaliTi iyo operaciebi balkaneTsa da kongosdemokratiul respublikaSi.2003 wlis 10 seqtembers evrokomisiam SeimuSava evrokavSir-gaerosurTierTobebis axali strategia, romelicxels Seuwyobda briusels, niu-iorksa da venas Soris koordinaciisgaumjobesebas da evrokomisiis pirdapiri warmomadgenlobisSeqmnas. es uknaskneli ki SeimuSavebda adreuliTanamSromlobis meqanizmebs evrokavSirisa da gaeros saagentoebsSoris.2003 wlis 24 seqtembers niu-iorkSi xeli moewera evrokavSir-gaeroserTobliv deklaracias, romelic moicavdakrizisebis menejmentis rogorc samoqalaqo, ise samxedroaspeqtebs. safrangeTma da britaneTma wamoayenes winadadebaTu rogor SeiZleboda daxmareboda evrokavSiri gaeros moklevadianikrizisuli situaciebis menejmentis dros. am winadadebazedayrdnobiT 2003 wlis dekemberSi evrokavSirissabWom miiRo gadawyvetileba, rom Seqmniliyo 1500 kacianisabrZolo jgufebi moklevadiani krizisuli situaciebisdaregulirebisTvis.evrokavSiri gaeros daxmarebisaTvis da saerTaSorisokrizisebSi CarTvis dros iyenebs sakuTar principebs. evrokavSirisdaxmarebis miuxedavad gaeros oficialuri pirebigamoxataven mwuxarebas, rom evrokavSiri erTveba mxolodmoklevadian operaciebSi. magaliTad 2004 wlis aprilis monacemebisTanaxmad evrokavSiris personalis wili gaerosoperaciebSi Seadgenda mxolod 10.7%-s. Tumca gaeros am ukmayofiloSeniSvnas evrokavSirma imiT upasuxa, rom maTwvlili SeaqvT sxva kuTxiT, kerZod, balkaneTSi natos kontigentSimaT gaagzavnes 25 900 jariskaci da aseve 6 500 ja-250


iskaci avRaneTSi. ufro metic, evrokavSiris gancxadebiTgaeros samSvidobo biujetis 39% swored evrokavSiris wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebisSenatans warmoadgens. evrokavSirma TanamSromlobisada samSvidobo operaciebSi CarTvis ZiriTadiprincipebi SeimuSava samitebis dros, rac moicavs Semdegs:● politikur da usafrTxoebis sakiTxTa komitetis sa-SualebiT evrokavSiri inarCunebs operaciebze politikurkontrolsa da strategiul mimarTulebebs● TanamSromloba etapobrivad ganviTardeba● evrokavSiri CaerTveba samSvidobo procesSi misiebisada operaciebis meSveobiTevrokavSiri erTveba samSvidobo operaciebSi gaerosmandatiT. saerTaSoriso kanonmdeblobis Tanaxmad mxolodgaeros usafrTxoebis sabWos aqvs uflebamosileba moaxdinosZalis gamoyeneba mSvidobis aRdgenisTvis. rogorc giotebergisevropul samitze aRiniSna, evrokavSiris usafrTxoebisada Tavdacvis politikis ganviTareba zrdis evrokavSirisrols saerTaSoriso mSvidobisa da usafrTxoebisaRdgenis kuTxiT, rogorc amas gaeros wesdeba iTvaliswinebs.gaero da evrokavSiri erTobliv deklaraciaSi krizisismenejmentis kuTxiT saubaria saerTo sakonsultacio meqanizmisSeqmnis Sesaxeb, roemlic xels Seuwyobda Tanam-Sromlobis gaRrmavebas mat Soris.2011 wlis 3 maiss gaeros generalurma asambleam mii-Ro rezolucia gaeros muSaobaSi evrokaSiris monawileobisSesaxeb. imis gaTvaliswinebiT, rom zogierTi qveynaSeSfoTda evrokavSirisaTvis gansakuTrebuli statusismicemaze, romelic maTi azriT Ziris uTxrida gaerosprincipebs, rezoluciaSi xazgasmulia, rom generaluriasamblea aris samTavroboTSoris organo, romelis SemadgenlobaSiagaeros wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebi.rezoluciis mixedviT evrokavSiris warmomadgenlebsSeeZloT gamosuliyvnen asambleis sxdomebze, miie-251


RoT monawileoba debatebSi, gaevrcelebinaT sakuTriinformacia asambleis dokumentis saxiT, SeetanaT winadadebebida hqondaT pasuxis gacemis ufleba evrokavSirispoziciebTan dakavSirebiT.lisabonis xelSekrulebis ZalSi Sesvlis Semdeg evrokavSirissagareo warmomadgenlis funqcia, romelicadre sruleboda wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis warmomadgenlismier da romelic rotaciis safuZvelze TavmjdomareobdaevrokavSiris sabWos, daekisra zenacionalur instititutebs(evrokavSiris sabWos Tavmjdomare, usafrTxoebis dasagreo politikis sakiTxebSi umaRlesi warmomadgeneli,evrokomis da evrokavSiris delegacia).miuxedavad am operaciebisa da programebisa, evrokav-Sirma kidev ufro unda ganaviTaros meqanizmebi, raTa gaerosmsgavsad warmatebuli iyos farTomasStabiani operaciebisSemTxvevaSic. es aris axali gamowveva evropis usafrTxoebisada Tavdacvis politikisaTvis. aRsaniSnavia, rom evrokavSirisusafrTxoebis strategiis Tanaxmad mSvidobisa dausafrTxoebis kuTxiT mniSvnelovani pasuxismgebloba akisriagaeros usafrTxoebis sabWos. Sesabamisad evropis prioritetulimizania gaeros rolis gaZliereba, uzrunvelyosyvela im aucilebeli qmedebis ganxorcieleba, romelic xelsSeuwyobs gaeroze dakisrebuli pasuxismgeblobis ganxorcilebasda mis efqtur moqmedebas.evrokavSirisa da euTos partniorobaevropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia(euTo) evrokavSirisTvis mniSvnelovani partnioria.maT aqvT ara marto saerTo miznebi, aramed konsultaciis,TanamSromlobisa da koordinaciis mravalmxrivi formebida CarCoebi.mas Semdeg, rac evrokavSirma gadawyvita meti dro dauTmossamoqalaqo krizisebis menejments da 2000 wels feirasevropul sabWoze miRebuli iqna gadawyvetilebebi samoqalaqokrizisebis menejmentis prioritetebTan dakavSirebiT,ufro da ufro meti eqspertebi alaparakdnen imis Sesaxeb,Tu ra unda iyos am SemTxvevaSi euTos roli.252


evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis politikisfarglebSi arsebuli misiebi an damoukidebeli xasia-Tisaa an xorcieldeba gaeros an euTos egidiT. TavdapirveladevrokavSiris savele operaciebis mizani swored is iyo,rom sxva organizaciebisTvis, gansakuTrebiT euTosTvis gaewiapolitikuri da finansuri daxmareba.1999 wlis stambulis samitze miRebuli iqna gadawyvetilebausafrTxoebis sferoSi TanamSromlobis platformismiRebasTan dakavSirebiT, rac Sedis euTos evropuliusafrTxoebis CarterSi.am platformis mizania euTosa da sxva organizaciebsSoris usafrTxoebis kuTxiT TanamSomlobis gaRrmaveba.amisTvis mniSvnelovania iseTi meqanizmebis gamoyeneba, rogoricaainformaciis regularuli gacvla, saerTo proeqtebisda savele operaciebis dasaxva, treningebi da a.S.evrokomisiis delegaciebi da specialuri warmomadgenlebimonawileoben am or organizacias Soris konsultaciebsada samuSao SexvedrebSi. Zalian xSirad evrokavSirsada euTos Soris sxvadasxva proeqtebis farglebSi mimdinareobsaxlo TanamSromloba. amis magaliTs warmoadgens TanamSromlobaqarTul-osuri konfliqtis dros, sadac evrokavSirida euTo RonisZiebebs erTad gegmaven da evrokavSirimxars uWers euTos iseT iniciativebs, rogoricaa mravalmilionianiekonomikuri reabilitaciis programa. Tavismxriv euTos misiac mxars uWers evrokavSiris sareabilitacioprogramebs.evrokavSiris samezoblo politikam SeiZleba kidevufro daaaxlovos evrokavSiri da euTo. moldovaSi euTommxari dauWira evrokavSirisa da aSS-s CarTvas dnestrispire-Tis konfliqtis molaparakebebSi.evrokavSirs mniSvnelovani wvlili Seaqvs euTos saveleoperaciebSi. evrokavSiris wevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebi am operaciebSiagzavnian personals da mniSvnelovani finansuriSenatanic aqvT. makedoniaSi evrokavSiris specialuri war-253


momadgenlisa da euTos misiis Tavmjdomaris monawileobiT2001 wlis Semdgom organizaciebs Soris konfliqtis mogvarebissaqmeSi mniSvnelovani TanamSromloba damyarda.miuxedavad axlo kontaqtebisa euTosa da evrokavSirsSoris TanamSromlobis kuTxiT arsebobs garkveuli gaugebroba,rac ZiriTadad politikuri xasiaTisaa da ganpirobebuliaimiT, rom euTos zogierTi wevri ar aris evrokavSiriswevri. euTos SemadgenlobaSi 56 qveyana Sedis, rac ganapirobebsinteresebisa da politikuri mimarTulebebis ufrofarTo speqtris arsebobas. euTos saerTo principebisa dazogadad rolis Sesaxeb am wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris arsebobsgansxvavebuli xedva, gansakuTrebiT evropul da araevropul<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris. aseve evropis usafrTxoebisstrategiis Tanaxmad evrokavSiris survilia globaluradiTamaSos roli saerTaSoriso usafrTxoebaSi. euTo ki gamonaklisiSemTxvevebis garda ZiriTadad misiebs axorcielebsaRmosavleT da samxreT-aRmosavleT evropaSi, kavkasiasa dacentralur aziaSi.usafrTxoebis sferoSi dinamiuri cvlilebebi moiTxovsufro axlo TanamSromlobas euTosa da evrokavSirsSoris. euTo da evrokavSiri CarTuli arian yarabaRis konfliqtissakiTxebSi, rac samomavlod moiTxovs ufro intensiurTanamSromlobasa da informaciis gacvlas.aseve kosovos sakiTxebSi euTosa da evrokavSirs SorisTanamSromlobam SeiZleba gansazRvros am or organizaciasSoris urTierTobis samomavlo xasiaTi. orive partnioricdilobs CaerTos dialogSi, ise rom qmedebebi iyos urTier-TxelisSemwyobi da gamoyenebuli iqnas praqtikuli gamocdileba.evrokavSiri euTos misiebis erT-erTi yvelaze dididonoria. euTos Tavis mxriv aqvs savele operaciebis didigamocdileba, rac SeiZleba gaiziaros evrokavSirma.254


samoqalaqo krizisebis menejmentis kuTxiT euTosa daevrokavSirs Soris TanamSromloba bolo wlebis ganmavlobaSimniSvnelovnad gaizarda.evrokavSiri-deki-natousafrTxoebisa da Tavdacvis sferoSi evropuli politikisprocesis formirebis ganviTareba eWvgareSea, romiqca regionis usafrTxoebis mTavar faqtorad. evrokavSirismizania kontinentze usafrTxoebisa da Tavdacvis sferoSimimdinare sakiTxebis gadawyveta moxdes natos uSualomanawileobis gareSe. arsebuli resursebi evrokavSirs aZlevssaSualebas damoukideblad da efeqturad gadawyvitosbevri problema da imoqmedos mSvidobis moyvare politikisgatarebiT, aseev humanitarulli daxmareba aRmouCinoscalkeul qveynebs da marTos krizisebi.garda amisa, mwvaved dagda evrokavSiris samxedro komponentisdasavleT evropul kavSirTan urTierTmimarTebisSesaxeb sakiTxic. imis gamo, rom maastrixtis xelSekrulebamdasavleT evropuli kavSiri aqcia evrokavSiris ganviTarebisganuyofel nawilad, erT–erTi mTavari sakiTxi iyo dasavleTevropuli kavSiris adgilis dazusteba, romelic iyonatos evropuli ganzomileba da imave dros evrokavSirisdamoukidebeli TavdacviTi komponenti. imTaviTve gaurkvevliiyo misi samxedro meqanizmi. aseve garTulda evrokavSiriswevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris konsesusis miRweva usafrTxoebisda Tavdacvis sferoSi saerTo politikis instituciuriCarCos Seqmnaze, romelis Sesaxebac saubaria maastrixtisxelSekrulebaSi.am kuTxiT namdvili progresi SeiniSneba XX s-is bolos,rodesac safrangeTma da didma britanaTma usafrTxoebisada Tavdacvis politikis sferoSi axali gegmebisa daamocanebis Sesaxeb garkveuli winadadebebi gaaJReres. Sedegad1999 wels evrokavSirma kiolnSi gansazRvra ssup-is Zi-255


iTadi mimarTulebani da gadawyvetilebebis miRebis procedurebi.Tumca, vidre daiwyeboda saubari evrokavSiris politikurizemoqmedebis axali centris Camoyalibebis Sesaxeb,manamde unda ganesazRvraT, rogor Seewyoboda misi saqmianobaukve arsebul sxvadasxva struturebis - dek-is da nato-sarsebobas.rogorc cnobilia dek-i Seiqmna 1948 wels, Tumca xangrZlividrois ganvalobaSi mas ar gaaCnda realuri uflebamosilebada saSualebebi uzrunveleyo misi wevrebis usafrTxoeba.mxolod 1984 wlis TebervalSi, safrangeTis iniciatviTganixiles dek-is ganaxlebis Sesaxeb memorandumi. amwinadadebas mxari dauWira dek-is yvela wevrma <strong>saxelmwifo</strong>m.1984 wlis oqtomberSi romSi Sedga dek-is wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebissagareo saqmeTa da Tavdacvis ministrebis Sexvedra. mi-Rebul deklaraciaSi <strong>saxelmwifo</strong>ebma gamoTqves mzadyofnadek-is reformirebis Sesaxeb.romis Sexvedram xeli Seuwyo dek-is samxedro saqmianobisgaaqtiurebas 1987-1988 ww. iran-erayis konfliqtis mowesrigebisda 1990-1991 ww. sparseTis yureSi omis dros. Tumca,dasavleT evropuli samxedro-politikuri integraciaXX s-is 80-iani wlebis bolomde mainc mimdinareobda natosevrojgufis ganmtkicebis mimarTulebiT. evropuli TanamegobrobiszogierT qveynas, romelsac ar surda daesustebinasakuTari nacionaluri suvereniteti, xelovnurad zRudavdadek-is kompetenciebs usafrTxoebis sferoSi.XX s-is 90-iani wlebis meore naxevarSi, roca SedarebiTaSkara gaxda dek-is saqmianoba regionis Tavdacvisa da usafrTxoebismimarTulebiT, Seicvala dekis, natos da evrokav-Siris urTierTdamokidebulebis sakiTxic. es gamoixatebadek-is oficialur dokumentebSic, sadac xazgasmulia, romdek-i mowodebulia iyos erTdroulad evrokavSiris TavdacviTiganzomileba da natos evropuli sayrdeni. pirvelad esmizani gacxadebuli iqna 1992 wlis evrokavSiris maastrixtisda dek-is petersbergis samitebze. maastrixtis samitze dekiswevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma miiRes gadwyvetileba misi rolis,aseve evrokavSirTan da natosTan misi urTierTobis Sesaxeb.256


saubari iyo dek-is, rogorc evrokavSiris TavdacviT komitetadetapobriv gardaqmnaze da atlantikuri aliansis evropulistruqturebis ganmtkicebis Sesaxeb.dek-is, rogorc evrokavSiris TavdacviT komponentadgardaqmnisaTvis ganisazRvra operaciebis is sami tipi, romelicSeeZlo deks ganexorcielebina: humanitaruli operaciebi,mSvidobis mxardamWeri operaciebi da samaSvelo-saevakuacioaqciebi.aRsaniSnavia, rom Tavdacvis mimarTulebiT, jer kidev1992 wels gadawyda dek-isTvis konkretuli funqciebis micemada amocanebis dasaxva, rac cnobilia petersbergis amocanebissaxeliT. maSi Sedis humanitaruli da samaSvelo samu-Saoebi, samSvidobo operaciebi, sabrZolo amocana krizisebismenejmentis dros, mSvidobis uzrunvelyofis CaTvliT.aseTi operaciebis Sesasruleblad aucilebeli iyo gaerosuSiSroebis sabWos da natos nebarTva. maSin, konceptualurad,dek-i natoze win idga, radgan nato im droisaTvis mxolodTavdacvis organizacia iyo da mis funqciebSi ar SediodasamSvidobo da humanitaruli operaciebis Catareba.XX –is 90-iani wlebis dasawyisamde oficialuri kontaqtebinatos da dek-s Soris ar SeimCneoda. pirveli oficialuriSexvedra Sedga 1992 wlis 21 maiss briuselSi. masze ganixilesam ori organizaciis Semdegomi praqtikuli Tan-Sromlobis ganviTarebis da bevrad ufro mWidro urTier-Tobebis sakiTxebi.dek-sa da natos Soris TanamSromlobis gantkicebissaqmeSi aseve mniSvnelovani naji gadaidga 1994 wlis ianvarSibriuselis natos samitze. sadac wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebma mxaridauWires evropis usafrTxoebis da Tavdacvis gansakuTrebulmniSvnelobas da evroatlantiuri kavSiris evropulimimarTulebis ganmtkicebas dek-is meSveobiT. aseve gamoiTqvamosazreba operatiul-taqtikuri saSualebebis gaerTianebisSesaxeb, romelic evropelebs saSUlebas aZlevda gamoeyenebinaTaliansis resursebi ganexorcielebinaT humanitarulida samSvidobo operaciebi im zonebSi, sadac natos pasuxismgeblobaar vrceldeboda.257


imisaTvis, rom evropis Tavdacva ganviTarebuliyo natosSigniT da ar momxdariyo instrumentebis da Stabebisdublikacia, 1994 wels bruselis samitze aseve miRweuli iqnaSeTanxmeba, rom nato mzad iyo sakuTari koleqtiuri instrumentebimieca gamosayeneblad dek-isTvis sufTa evropulioperaciebis gansaxorcieleblad Crdilo atlantikurisabWos Tanxmobis safuZvelze. amave samitze farda aexadasaerTo gaerTianebuli samuSao Zalebis koncefcias, romlisprincipi iyo - ,,gayofadi, magram ganuyofeli.” es principiniSnavs, rom aSS-s eqneboda saSualeba ar mieRo monawileobasamxedro operaciebSi, Tu igi saWirod ar miiCnevda, xoloevropas eqneboda saSualeba gamoeyenebina natos samxedroinstrumentebi. amiT amerika or kurdRels iWerda: Tavidanicilebda arasasurvel operaciebs da, amavdroulad, aZlevdaevropas saSualebas ganeviTarebina sakuTari Tavdacvisidentoba instrumentebis dublikaciis Tavidan acilebisgziT.amrigad, aRniSnuli gadawyvetilebiT dek-i gaxda evropuliusafrTxoebis erT-erTi ZiriTadi elementi. SeiZlebaiTqvas, rom natom faqtobrivad aRiara evrokavSiris usafrTxoebispolitikis prioritetuloba, imis gaTvalisiwnebiT,rom dek-i moiazreboda evrokavSiris usafrTxoebiserT-erT mniSvnelovan struqturad, rom araferi vTqvaT misetapobriv Serwymaze evrokaSviris Sesabamis institutebTan.1995 wlis dekemberSi briuselis natos qveynebis sagareosaqmeTa ministrebis Sexvedraze kidev erTxel aRiniSnaam or organizacias Soris damyarebuli dialogis aucileblobada mniSvneloba, maT Soris, romlebic mimdinareobssabWoebis erToblivi sxdomebis formatSi da exeboda saer-To interesebis mqone sakiTxebs.amasTan dakavSirebiT sagareo saqmeTa ministrebs sab-Wos mudmivmoqmedi sesiis mier daevala dek-Tan SeTanxmebiTganesazRvraT maTi moqmedebis is damatebiTi sferoebi, sadacinfomaciebis urTierTgacvla, konsultaciebi da TanaSromlobaSeiZleba yofiliyo sasargeblo. aseve ganacxadesnato-sa da dek-s Soris urTierTsasargeblo TanamSromlobisgaRrmavebis survilis Sesaxeb dazvervis, strategiuli258


mobilobis da materialur teqnikuri uzrunvelyofis sferoSi,rac Tavis mxriv xels Seuwyobda dek-is operatiulipotencialis ganviTarebas.ufro adre, 1995 wlis 14 noembers ki dek-is qveynebissagareo da Tavdacvis ministrebis Sexvedraze miiRes dokumenti,romelic iyo evropis <strong>saxelmwifo</strong>ebis Taviseburi samoqmedoprograma axali evropuli arqiteqturis Seqmnis Sesaxeb– ,,evropuli usafrTxoeba: dek-is 27 qveynis saerTokoncefcia”. masSi warmodgenili winadadebi, romelic asevegaJRerda 1996 wlis samTavroboTSoris konferenciaze,adasturebs evropis usafrTxoebisa da Tavdacvis koncefciisSemdgomi ganviTarebis aucileblobas evrokavSiris SesaxebxelSekrulebis mixedviT, romelic Tavis mxriv iTvaliswinebsnatos farTo gamoyenebas wminda evropuli samxedroproblemebis gadawyvetisaTvis konsesusis principis dacviT.dek-s da nato-s Soris TanamSromlobas gaRrmavebazemetyvelebda is faqti, rom 1996 wels damyarda pirdapiri kav-Siri SHAPE-Si (Supreme Headquarters Allied Power s Europe) amerikismTavarsardals da evropis jarebis xelmZRvanels Soris.evrokavSiris Tavdacvisa da usafrTxoebis politikisganxorcieleba rTul periods daemTxva, rac realurad misirealizaciis sirTulesac ganapirobebs. kerZod, socialisturisistemis ngrevam, varSavis xelSekrulebis likvidaciam,natos struqturulma cvlilebebma gamoiwvia adreCamoyalibebuli samxedro-politikuri da ideologiurikonfrontaciis Secvala partnioruli urTierTobebiT. SeiqmnaCrdiloeT atlantikuri TanamSromlobis sabWo da,,partnioroba mSvidobisaTvis“ programa. ramac gaaZliera,,atlantikuri“ midgomis da natos gaZliereba evropul saqmeebSi.es uknaskneli samxedro blokidan transformirdasamxedro-politikur organizaciad, romelsac gauCnda pretenziasaerTo evropuli usafrTxoebis sistemis uzrunvelyofaze.Tumca, isic aRsaniSnavia, rom civi omis dasrulebiTsakuTriv natos arsebobasac safrTxe Seeqmna, rac Tavidaniqna acilebuli organizaciuli cvlilebebiT. es aris pro-259


cesi, romelic cnobilia rogorc natos transformacia, daromelic dRemde grZeldeba.natos transformaciis nawils warmoadgens evropis-Tvis ,,Tvalis devneba” da misi sagareo politikis da, gansakuTrebiT,Tavdacvis politikis natos farglebSi ganviTareba.jer kidev 1990 wlis natos londonis samitze aRniSnuliqna, rom unda dabalansdes pasuxismgeblobebi mokavSireebsSoris. amave samitze aSS-ma mouwoda wevr qveynebs gaezardaTevropis qveynebis roli da pasuxismgebloba aliansSi. aliansisuZlieresi partnioris mowodebis idea iyo is, rom evropasunda ekisra ufro didi movaleoba transatlantikuriusafrTxoebis sferoSi, magram es unda gaekeTebina aliansisfarglebs SigniT da ara damoukideblad.miuxedavad amisa, regionis masStabiT, usafrTxoebissakiTxebze evrokavSiris pasuxismgeblobis Sesaxeb azrTasxvadasxvaoba Seiqmna. inglisi da safrangeTi ZveleburadinarCuneben gancdas warsuli didebis Sesaxeb. inglisi cdilobsSeavsos es gancda Tavisi gansakuTrebuli damokidebulebiTaSS–Tan. safrangeTi ki cdilobs ajobos aSS–s, aqciosevrokavSiri udides ze<strong>saxelmwifo</strong>d. danarCen qveynebs am sakiTxebisadmiufro zerele damokidebuleba gaaCniaT.amgvarma viTarebam ki xeli SeuSla erTiani usafrTxoebissistemis Seqmnis Sesaxeb saerTo evropuli warmodgenisCamoyalibebas. ufro metic, safrangeTi, romelic Tanaxmaamravalpolusiani mSvidobis, didi xania iltvis miaRwios er-Tiani evropuli sagareo politikis ganmtkicebas, pirvelirigSi imisaTvis, rom SemdegSi es yvelaferi gamoiyenos saku-Tari qveynis interesebisaTvis. amave dros, evrokavSirSiusityvod dominirebs safrangeTis administraciisagan gansxvavebulimsoflmxedvelobac. yvelaze ufro aqtiuri poziciauWiravs britanul xelmZRvanelobas, romelmac 1998wels marTalia mxari dauWira evropuli TavdacviTi ZalebisSeqmnis ideas, magram natos sapirispirod axali evropuli260


struqturebis Seqmnisa da evropaSi aliansis poziciebisdaqveiTebis kategoriulad winaaRmdegia.am sakiTxTan mimarTebiT, aseve SeiZleba aRiniSnos finur-Svedurivarianti, romelis mixedviT evrokavSirs naTladunda ganesazRvra TavdacviTi miznebi, sadac aseve iqnebodamocemuli humanitarul operaciebi (mosaxleobis evakuacia,samSvidobo operaciebi da a.S.) da krizisebis marTvasaerTaSoriso standartebis mixedviT. evrokavSiris yvelawevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs, maT Soris neitralur poziciaze myof<strong>saxelmwifo</strong>ebs, SeuZliaT hqondeT Tanabari uflebebi gadawyvetilebismiRebis processa da operaciebSi monawileobismimarTulebiT. nato ki aris garanti am qveynebisaTvisrealuri muqaris SemTxvevaSi. am pirobebSi mTavari daniSnulebadasavleT evropul <strong>saxelmwifo</strong>ebisaTvis aris evrokav-Siris gadawyvetilebebis Sesruleba.rac Seexeba frangul-germanul variants, is atarebskompromisul xasiaTs, romelic TavisTavSi aseve moicavs finur–Svedurmidgomas. is iTvaliswinebs, rom natos blokiSeiZleba da valdebulia gamoyenebil iqnes humanitaruliamocanebis Sesasruleblad. es varianti iTvaliswinebs dasavleTevropuli kavSirisa da evrokavSiris gaerTianebas,imisaTvis rom evrokavSirs SeeZlos mTlianad Seasrulos evropaSiTavdacvis funqcia. es ki uflebas aZlevs evrosabWosgamosces direqtivebi evropis samxedro operaciebis Sesaxeb.aseve varaudobdnen evropuli samxedro mrewvelobisgaZlierebas, romelis birTvi SeiZleba gamxdariyo frangul-germanuliSeiaraRebis saagento.didma britaneTma ki SeimuSava mesame scenari evropisTavdacvisaTvis. britanuli gegma iTvaliswinebs arsebuliinstitutebis SenarCunebas. es niSnavs, rom evrokavSirs SeeZlomoeTxova dasavleT evropul kavSirisagan emoqmedaevrokavSiris politikuri gadawyvetilebebis mxardaWerisaTvis.saboloo gadawyvetileba am moTxovnebis realizaciisaTvisSeeZlo mieRo mxolod dek-is wevrebs. natos evro-261


pel wevrebs, romlebic ar arian evrokavSiris wevrebi, undamiiRoT msgavsi monawileoba gadawyvetilebaTa miRebis procesSi.amave dros dek-s SeeZlo gamoiyenebina natos mravalerovnulitaqtikuri Zala, risTvisac SesaZlebeli iyo saku-Tari SeiaraRebuli Zalebis Seqmnis aucileblobac. didibritaneTi, romelsac mxars uWerda niderlandebi da portugalia,miuTiTebda, rom SeiZleba swrafad moxdariyo dek-isgaZliereba, romelic gaxdeboda evrokavSiris Tavdacvis nawili.es ki misi azriT Searyevda ,,atlantikur solidarobas“da daasustebda natos.aRsaniSnavia, rom arsebobda azri samxedro TavdacvissakiTxebis natos struqturebisaTvis srulad gadacemis Sesaxebac.is iTvaliswinebda gadawyvetilebis miRebas da evrokavSirisdamoukidebli misiebis xelmZRvanelobas alianisistruqturebis farglebSi. Tumca, oficialurad am winadadebisaTvismxari aravis dauWeria.amrigad, evropas marTlac gansxvavebuli gegmebi hqondaaRniSnuli kuTxiT, ramac gaiJRera jer kidev maastrixtisxelSekrulebis momzadebisas, roca evrokavSirma gamoTqvasurvili, rom dasavleT evropis kavSirs Seesrulebina evrokavSirissamxedro sayrdenis funqcia.aRniSnuli sakiTxisadmi sakuTari pozicia ara erTxeldaafiqsira aSS-ma. jer kidev 1991 wlis dek-is ministerialzeaSS-ma gaazavna e.w. barTlomes telegrama, romelSic naTladiyo dafiqsirebuli, rom evropuli Tavdacva natos gareSeSeuZlebeli iyo, da rom evropis Tavdacvis sveti SesaZlebeliaganviTarebuliyo natos farglebs SigniT. es niSnavda,rom natos struqturebs gadaeces samxedro Tavdacvis Ziri-Tadi sakiTxebis Sesrulebis SesaZlebloba.aranakleb problemuri iyo, sakuTriv dek-is da evrokavSirisurTierTobis sakiTxis garkvevac, vinaidan dasavleTevropul kavSirsa da evrokavSirs Soris Semdgomi ur-TierTkavSirebis Sesaxeb madridis Sexvedraze wamoiWra orisxvadasxva midgoma. pirveli – safrangeTma, germaniam da rigmakontinenturi evropis sxva <strong>saxelmwifo</strong>ebma mxari dauWi-262


es winadadebas, romlis mixedviTac unda momxdariyo dasavleTevropuli kavSirisa da evrokavSiris TandaTanobiTiSerwyma Semdegi variantebiT: dek-i TandaTanobiT SeerwymodaevrokavSirs, romelic Tavdapirvelad miiRebda uflebasganesazRvra dek-is ganviTarebis generaluri kursi, xoloSemdeg miemarTa misi saqmianoba operatiuli sakiTxebis gadawyvetiskenda bolos xeli mowere dek-Tan, romelic uflebasmiscemda evrokavSirs daesva dek-isTvis sakuTari amocanebisrealizacia Tavdacvis sakiTxebSi.Tavis mxriv evrokavSiri SesaZleblobis mixedviT^ daavalebdadasavleT evropul kavSirs ama Tu im sakiTxebis gadawyvetassamxedro dargSi, anu gaaxorcielebda saerToxelmZRvanelobas samxedro politikis dargSi.aSkara tendencia, rom am gziT evrokavSiri pirdapirgaakontrolebda dasavleT evropul kavSirs, romelic briuselis1998 wlis xelSekrulebis Sedegad aRiarebul iqna evrokavSirisganuyofel nawilad.meores mxriv, inglisi mkacrad idga im poziciaze, romdasavleT evropuli kavSiri darCeboda avtonomiur organizaciad.evrokavSirTan urTierTobebSi is ar iqneboda valdebuliexelmZRvanela evrokavSiris sabWos direqtivebiT,romelsac ar gaaCnda arc praqtikuli gamocdileba, arc kvalificirebulipesonali samxedro dargSi. konkretuli gadawyvetilebebisamxedro usafrTxoebisa da Tavdacvis saqmeSiunda miiRos TviT dek-is wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma samTavrobaTSorisodoneze. amasTanave dek-ma unda ganagrZos axaliformebis aqtiuri Zebna evrokavSirTan da natosTan er-Tad Tavdacvisa da usfarTxoebis sakiTxebSi. magram aseTpozicias SeeZlo eWvis qveS daeyenebina erTiani samxedroTavdacviTi politikis formireba evropaSi.inglisis midgomam TiTqmis sinTezi gaukeTa or Ziri-Tad sakiTxs. pirveli, msoflioSi evrokavSiris dadebiT damSvidobismoyvare imijs SeiZleba „denTis dartyma“ mieRo,vinaidan moxdeboda misi makomprimentireba samxedro aspeqtSinatosTan dek-is dakavSirebis gamo. mas SeeZlo aseve ga-263


moewvia negatiuri reaqcia aRmosavleTidan (ruseTis faqtori),iseTive rogoric hqonda da aqvs natos gafarToebis sakiTxsam mimarTulebiT. meore, dasavleTis samxedro-politikuristruqtura (nato da evrokavSiri+dek-i), gansakuTrebiTki neitraluri qveynebis (Svecia, avstria, fineTi) xarjze,evrokavSiris gafarToebidan gamomdinare, SeiZlebagamxdariyo eqvseulis sistema, romelic bevr adgilas ubraloderTaneTs ar ukavSirdeba. evrokavSiris sami zemoT xsenebuliqveyana ara arsi natos da dek-is wevri. natos wevriqveynebi islandia, norvegia da TurqeTi ar aris evrokavSiriswevri da iyvnen mxolod dek-is asocirebuli wevrebi (e.i.SeeZloT mieRoT monawiloba mis muSaobaSi, magram ar SeuZliaTdaeblokaT sruluflebiani wverebis konsesuri gadawyvetilbebi).dania aris natos da evrokavSiris wevri, xoloirlanida aris natos wevri, magram ar aris evrokavSiris, iyomxolod damkvirvebeli dek-Si (mxolod SeuZlia miiRos mismuSaobaSi monawileoba).aseT pirobebSi dasavleT evropuli kavSiris srul integraciaevrokavSirSi SeiZleba gamxdariyo 1998 wles briuselisxelSekrulebis denonsaciis da misi funqciebis evrokavSirisaxali TavdacviTi struqturisaTvis gadacemis safuZveli.rac aseve dakavSirebuli iqneboda imis aucileblobasTan,rom dRis wesrigSi damdgariyo sakiTxi evrokavSirisiseTi wevrebis, rogoricaa avstris, Sveciis, fineTis dairlandiis CarTulobis xarisxis Sesaxeb evrokavSiris winaSemdgari samxedro problemebis gadaWraSi, risTvisac isini anar iyvnen, an iyvnen mzad sxvadasxva kuTxiT. Tavis mxriv, didibritaneTi ar Tvlida saWirod ganexila evropuli TavdacvisbirTvuli aspeqtebi evrokavSiris farglebSi. misi aseATipozicia motivirebuli iyo am saTuo sakiTxSi evrokavSirisyvela wevris CarTvis mizanSeuwonlobiT da imis aSkar surviliT,rom ar gadaeca sakuTari specifikuri samxedro saidumloebebiim qveynebisTvis, romlebic ar Sediodnen arcdek-Si da ar Sedian arc nato-Si.264


miuxedavad garkveuli sirTuleebisa, jer kidev 1996wlis 21 marts, briuselSi dek-is generalurma mdivanma Jozekutileirom wamoayena winadadeba dek-is evrokavSirTan Serwymisprocesis aqtivizaciis Sesaxeb. ori organizaciis integraciispirveli etapi gulisxmobda dek-is faqtobriv damorCilebasevrokavSirisadmi oficialuri procedurebisSemuSavebis gziT, romelic saSualebas miscemda evrokavSirsmieca dek-sTvis Tavdacvis da usafrTxoebis sferoSi Seesrulebinagarkveuli amocanebi.1997 wels briuselSi ganixiles evropis usafrTxoebissakiTxebi natos da evrokavSiris gafarToebis WrilSi. aSS–selCma natoSi r. hanterim Tavis gamosvlaSi ganacxada, romTu ki es procesi urTierTSeTanxmebiT ar iqneba gaZlierebuli,maSin araviTari Sedegi ar iqneba miRweuli. man daadastura,rom aSS-i sakuTar Tavs ganixilavs ,,evropul ze<strong>saxelmwifo</strong>d“.1996–1997 w. evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebaSi anunda Cadebuliyo damatebiTi protokoli Tavdacvis sakiTxebzedainteresebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis mier misi xelmowerisaTvis,an evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebis gadaxedilteqstSi CaerToT debuleba saerTo Tavdacvis Sesaxeb, romelicaradainteresebul qveynebis CarTvis SesaZleblobasmiscemda. sabolo jamSi es xels Seuwyobda saerTo Tavdacvi-Ti politikis SemuSavebas.imave periodSi inglisi Seecada gamoiyenebina Tavisimdgomareoba (rogorc Tavmjdomare qveynam) da daerwmunebinaevropartniorebi da, pirvel rigSi safrangeTi, rommoxdariyo regionis usafrTxoebis sistemaSi dek-Tvis avtonomiuristruqturis statusis ganmtkiceba sakuTriv dek-isda ara evrokavSiris farglebSi. londonis es mcdelobautopiad ve aRiqmeboda, vinaidan gasaTvaliswinebeli iyo TugaviTvaliswinebT imas, is rom 1996 wlis dasawyisSi safrangeTmamiiRo gadawyvetileba 30 wliani Sesvenebis Semdeg dabrunebuliyonatos samxedro struqturis bevr komitetSi damisi winadadebiT natoSi mokavSireebTan erTad daewyo po-265


litikuri dialogi evropuli usafrTxoebis uzrunvelyofaSibirTvuli iaraRis rolis Sesaxeb. arada mas Semdeg, racgeneralma Sarl de golma 1966 wels gasca gankarguleba natossamxedro organizaciidan safrangaTis gamosvlis Sesaxeb,da mas Semdeg arc erT frang xelisufals briuselSiaRar ganuxilavs sakiTxi birTvuli Zalebis Sesaxeb.parizi ar apirebda uari eTqva sakuTari wamyvani rolisSesaxeb dasavleT evropul kavSirSi. Tumca garkveuliperiodis ganmavlobaSi, is Tvlida, rom atlantikuri da evropuliTavdacva erT sistemaSi unda yofiliyo, vinaidan ammkuTxiT evropis mxares mkveTri gadaxra gamoiwvevs aSS–sada kanadas Soris gaxleCas, rac gamoiwvevs natos dasustebasda mTlianad dasavleT evropuli sistemisasac. aseve is, romdamoukidebeli evropuli TavdacviTi politikis Seqmna undamoxdes natos TviTganaxlebis procesis paralelurad.rogorc zemoT aRvniSneT safrangeTma, germaniam, italiam,belgiam da luqsamburgma warmoadgines proeqti evrokavSirSidasavleT evropuli kavSiris Tanmimdevruli integraciisSesaxeb. is miznad isaxavda am organizaciebis etapobriv(10 wlis ganmavlobaSi) srulmaStabian Serwymas. proeqtsuari eTqva didi britaneTis mxridan ukuqmedebis gamo.inglisis premieris, toni bleris azriT, aseTi idea daasustebsevropis TavdacviT sistemas, xels SeuSlis natos farglebSiTavdacviT kavSirs aSS–sa da evropas Soris. aqedangamomdinare, amsterdamis samitze miiRes gadawyvetilebadasavleT evropuli kavSiris avtonomiis SenarCunebis SesaxebdasavleT evropuli kavSiris evrokavSirSi integraciisperspeqtivis SenarCunebiT. Tanac specialur protokolSiiqna Setanili sakiTxi imis Sesaxeb, rom xelSekrulebis Zala-Si Sesvlidan (1997 wlis 2 oqtomberi) 1 wlis ganmavlobaSi evrokavSirsada dasavleT evropul kavSirSi miiReben zomebsurTierTTanamSromlobis ganmtkicebisaTvis.msgavsi gadawyvetileba im droisavis ukve miiRo sakuTrivdasavleT evropul kavSirma. dasavleT evropuli kavSi-266


is briuselis deklaraciaSi, romelic miiRes 1997 wlis ivlisSi,Seitanes evrokavSiris ufleba daevalebina dasavleTevropuli kavSirisaTvis SeemuSavebina da ganexorcielebinaevrokavSiris winaSe arsebuli TavdacviTi sakiTxebi. germaniisada safrangeTis mxridan moTxovnis gamo amsterdamisxelSekrulebaSi Setanil iqna gadawyvetileba imis Sesaxebrom evrokavSirs SeuZlia axali saxelisuflebo konferenciismowvevis gareSe SeimuSavos axali politika TavdacvisdargSi.1999 wlis ivnisSi kiolnis samitze evrokavSiris qveynebmamiiRes gadawyvetileba samxedro politikis koordinaciisda Tavdacvisa da usafrTxoebis sferoSi saerTo politikisgatarebze gadasvlis Sesaxeb. SemoRebul iqna Tanamdebobasamxedro politikis da uSiSroebis sakiTxebSi evrokav-Siris umaRlesi warmomadgnelis Sesaxeb. mis xelSi moiyarauflebam, romelic iTvaliswinebda evrokavSiris samxedropolitikuriinteresebis wardgenas mis sagareo partnioreb-Tan.romevrokavSiris 1999 wlis helsinkis samitze gadawyda,2003 wlisaTvis unda Seqmniliyo potenciali, romelicsaSualebas miscemda 2 Tvis vadaSi Seqmnilyo samxedro kontigenti60 aTasi kacis SemadgenlobiT e.w. swarfi reagirebiskorpusi. Tumca es ver moxerxda. miuxedvad amisa, 2000 wlidanfunqcionirebs evrokavSiris axali struqturebi –usafrTxoebisa da politikis komiteti da samxedro komiteti.ufro metic, 2003 wels evrokavSirma moaxdina sakuTariSexedulebebis kodificireba usfrTxoebis Sesaxeb dokumentebSi- „evropuli usafrTxoebis strategia“.1997 wlis amsterdamis xelSekrulebiT, evrokavSirmasakuTar Tavze aiRo petersbergis amocanebis Sesruleba damoaxdina dek-is sakuTar struqturebSi integracia. amis sapasuxod,1999 wlis vaSingtonis saiubileo samitze aRiarebuliqna, rom evropis Tavdacvis identoba unda ganviTarebuliyonatos SigniT. daisaxa gegma, rom ganviTarebuliyoefeqturi konsultaciis, TanamSromlobis da gamWvirvaale-267


obis uzrunvelmyofi meqanizmi evrokavSirsa da natos Soris.am gadawyvetilebis mixedviT aseve uzrunvelyofili iqnaevrokavSiris mier natos samxedro instrumentebis gamoyenebisSesaZlebloba.Sesabamisad eevrokavSiris axali politika usafrTxoebisada Tavdacvis sferoSi viTardeba natos resursebismxardaWeriT. 1999 wlis dekmberSi helsinkSi aRiares natoskonsultaciebis aucilebloba. 1999 wlis aprilSi Crdiloatlantikuri aliansis mier miRebul iqna gadawyvetileba natosmier evrokavSiris mxardaWeris Sesaxeb.es Canafiqri praqtikulad ganxorcielda 2002 wlis dekemberSida am SeTanxmebas ewoda berlini +(Berlin Plus Agreement), radgan igi eyrdnoboda igive principebs,rac 1992 wels natosa da deks Soris iqna gaformebuli.berlini + daeyrdno 4 ZiriTad princips:1. evrokavSirs aqvs garantirebuli SeRwevis uflebanatos operaciuli dagegmvis saSualebebSi;2. evrokavSirisTvis xelmisawvdomia natos SesaZleblobebi(iaraRi, Zalebi) da saerTo qoneba;3. evrokavSirisTvis xelmisawvdomia natos sardloba;4. natos samxedro Zalebis adaptacia xorcieldeba ise,rom evropuli operaciebisTvis Zalebis gamoyofa gaxdes SesaZlebeli.imisaTvis, rom moxdes operaciebis Seuferxebelimomzadeba evrokavSirma wargzavna strategiuli mgegmavebispatara jgufi SHAPE-Si, raTa maT uxelmZRvanelon operaciebs,romelic Catardeba berlini + farglebSi (aseTioperaciis magaliTia SFOR-is Canacvleba EUFOR-iT 2004 wlisdekemberSi).2002 wlis 16 dekembers gamoica evrokavSiris da natoserToblivi deklaracia euTp-s Sesaxeb, romelSic gaJRerebuliiqna ramdenime permanentuli principi - partnioroba,gamWvirvaleoba da SesaZleblobebis urTierTSeTanxmebuladganviTareba. amave deklaraciiT natom daadastura evrokavSirisTvismisi dagegmarebis SesaZleblobebis xelmisawvdomoba,xolo evrokavSirma piroba dado, rom uzrun-268


velyofda misi arawevri natos wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis monawileobaseuTp-s operaciebSi.natos da evrokavSiris urTierTobas zurgs aseve umagrebs2001 wlidan dawyebuli konsultaciebi evrokavSirispolitikur da usafrTxoebis komitets da CrdiloatlantikursabWos Soris. ufro metic, 2003 wlis maisSi Seiqmna e.w.evrokavSiri-natos SesaZleblobebis jgufi romelmac undauzrunvelyos urTierTmxardaWera maT struqturebs Soris.yvelaferi es adasturebs, rom transatlantikuri arealismTavar moTamaSeebs - alianssa da evrokavSirs SorisurTierTobebi TavisTavad warmoadgens rogorc konkurenciul,ise urTierTdamatebiT partniorobas. imisaTvis, romevrokavSirma samomavlod SeZlos natos resuresebis gareSeoperaciebis ganxorcileba, cdilobs gaataros iseTi politika,romelic xels Seuwyobs natoze damokidebulebis Sesustebas.bosnia-hercogovinaSi natos miisis dasruleba daSemdgomi ,,mSvidobismyofelobis“ gaZliereba evrokavSirismier, am uknasknels miscaSesaZlebloba gaeTavisuflebinanatos samxedro-teqnikuri resursebi da sanqcia misca avRaneTSialiansis miisis Sesrulebas.evrokavSirs marTalia surs naklebad iyos damokidebulinatoze, Tumca jerjerobiT amisaTvis ar arsebobs sakmarisisamxedro Zala da savaraudod momavalSi evrokavSirikidev didxans iqneba damokidebuli natoze da amerikis Seer-Tebul Statebze, iseT sferoebSi, rogoricaa dazverva damaterialur-teqnikuri saSualebebi.unda aRiniSnos, rom globalurma finansurma krizismagaamwvava ekonomikuri dapirispireba evrokavSirsa da natosSoris. mag., 2012 wels aSS-ma uari ganacxada gaegrZelebina evrokavSirTanerTad programis - Medium Extended Air DefenseSystem (MEADS) dafinaseba. bolo wlis muSaobaze dafinasebismoculoba 400.9 mil. dolariT iyo gansazRvruli. es programaiTvaliswinebda sahaero sivrcis dacvis sistemis Semu-Savebas. mas SeeZlo Seecvala manamde arsebuli e.w. petrio-269


tis sistema. aSS-s mxridan msgavsi gadawyvetileba270ganpirobebuliiyo sabiujeto saxsrebis deficitiT. marto 2005welsprogramaSi aSS-is monawileoba dafinasebis kuTxiTgansazRvruli iyo 58%, germaniis 5%, italia 17 %. programazesul daixarja daaxloebiT oTxi miliardi dolari.1997 wels parizis strategiuli kvlevebis institutmagamoqveyna moxseneba ,,evropuli usafrTxoebis regioni”.masSi avtorebi amtkiceben, rom erToblivi Tavdacvis debulebebiperspeqtivaSi aucileblad moiTxovda evrokavSirisSesaxeb xelSekrulebis gadaxedvas. xolo evropuli usafrTxoebisscena SeiZenda koncentrirebuli wris formas, sadacevrokavSiri da dek-i centrSi dadgebodnen, romlebicSeecdebodnen usafrTxoebis sferoSi daekavebinaT damoukidebelimoTamaSis adgili. Semdeg wreze ganlagdebodnen isqveynebi, romlebic aRmosavleTi mdebareobdnen.dek-is rogorc damoukidebli evropuli struqturisarsebobas faqtobrivad wertili dausva amsterdamis xel-Sekrulebam, sadac is gamocxada evrokavSiris ganviTarebisganuyofle nawilad. Tavdacvis sferoSi is uzrunvelyofiliiqna operatiuli uflebasmolebiT petersbergis amocanebisSesasruleblad. droTa ganmavlobaSi is TandaTanobiTTmobda Tavis funqciebis evrokavSiris analogiuri struqturebissasargeblod. 2000 wlis 13 noembers marselSi dekisministrebis sabWom miiRo gadawyvetileba organizaciisetapobrivi reformirebis Sesaxeb da misi uflebamosilebisgadacemis Sesaxeb evrokavSiris Sesabamisi struqturebisada saagentoebisaTvis ssup-is da uTsp-is farglebSi. mag.,2002 wlis 1 ianvars dek-is usafrTxoebis kvlevis institutida satelituri centri Sevida evrokavSiris daqvemdebareba-Si da gaxda evrokavSiris usafrTxoebis kvlevebis institutida evrokavSiris satelituri centri. aRsaniSnavia, romzemoxsenebuli roli, romelic amsterdamis xelSekrulebamdaakisra dek-s, asev dafiqsirda nicis xelSekrulebaSi. xololisabonis xelSekrulbaSi saubaria evrokavSirs, nato-sda dek-s Soris TanaSromlobis Sesaxeb. marTalia Tavdacvis


valdebuleba briuselis xelSekrulebaSi mikuTvnebuli ariyo, Tumca lisabonis xelSekrulebis pirobebiT Tavdacvisvaldebuleba ukve evrokavSirs farglebSi ganixileba. faqtobrivades ukve niSnavda, rom dek-i, rogorc damoukidebeliTavdacviTi sistema ar iarsebebda. Sesabamisad 2010 wlismartSi ukve gamocxadda dek-is gauqmebis gegmis Sesaxeb. manarseboba Sewyvita imave wlis 2011 wlis 30 ivniss.dek-is gauqmeba logikuri Sedegi iyo im procesis, romelic1992 wlidan viTardeboda evrokavSiris-dekis da natosurTierTobebis WrilSi. usafrTxoebis da TavdacvissferoSi dek-i Tavdapirvelad ganixileboda rogorc Sualedurirgoli evrokavSirsa da natos Soris. erTis mxriv, esgamowveuli iyo imiT, rom evrokavSirs Camoyalibebis stadiazear hqonda Sesabamisi struqturebi da resursebi damoukidebladuzrunveleyo sakuTari usafrTxoebis da Tavdacvispolitikis ganxorcieleba, sakuTriv arc dek-s hqondaimis resursebi, rom mas srulad aeRo pasuxusmgebloba evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis realizaciaze.mas amisTvis natos resursebi sWirdeboda. meoresmxriv, evrokavSiris mier damoukidebeli usafrTxoebis daTavdacvis politikis formirebam kidev ufro metad SeaSfoTatransatlantikuri urTierTobebis momxreebi, romlebicmiiCnevdnen, rom evrokavSiris aRniSnuli politika amurTierTobebs didi dartymas miayenebda. aRniSnuli ukmayofilebisSesustebas isaxavda realurad miznad is, rom dek-igamocxadda rogorc natos Zalismieri evropuli ganzomileba.savaraudoa, rom swored am koliziebis Sedegi iyo 1992wlidan 2011 wlamde evrokavSirs-deks da natos Soris partniorobisganviTarebis, Tumca metoqeobis niSnebi am xnisganvalobaSic SeiniSneboda. dek-is gauqmeba ukve sakuTrivevrokavSir-natos partniorobas ayenebs dRis wesrigSi damasSi aucileblad gamoCndeba metoqeobis aspeqtebic, racdamokidebuli iqneba globaluri politikis ganviTarebis271


tendenciebsa da evrokavSiris qveynebSi ekonomikuri krizisisdaZlevis perspeqtivaze.grZelvadian perspeqtivaSi evrokavSiris wiaRSi usafrTxoebisda Tavdacvis politikis kidev ufro ganviTarebada gaRrmaveba damoukideblobis met xarisxs SesZens evrokavSirismoqmedebebs saerTaSoriso arenaze globaluriusafrTxoebis uzrunvelyofis mimarTulebiT. amJamad evrokavSirisusafrTxoebis da Tavdacvis politikis da natoserToblivi Tanaarseboba erTmaneTs ufro aZlierebenvidre konkurencias uweven. natos resursebi da gamocdilebamniSvnelovania evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvispolitikis calkeuli aspetebis realizaciisaTvis.evrokavSiris da afrikis kavSiris partniorobaafrikis bunebrivi resursebis mravalferovneba dasimdidre msoflio meurneobis mniSvnelovani wyaroa. afrikisqveynebi ukanasknel xans msoflio bazarze mogvevlinenrogorc energomatareblebis da sxva sawarmoo nedleulismsxvili mimwodeblebi. swarfad izrdeba kontinetis mosaxleobac,gansakuTrebiT qalaqis, xolo erovnuli mrewvelobisganviTareba afrikas aqcevs didi gasaRebis bazrad ganvi-Tarebuli qveynebis mrewvelobisaTvis.evropis saerTo politika afrikis qveynebTan mimarTebidaiwyo jer kidev romis xelSekrulebis xelmoweridan,romlis farglebSic Seiqmna evropis ekonomikuri gaerTianeba.ukanasknel xans regionTan mimarTebiT evropis politikammniSvnelovani cvlilebebi ganicada. Tuki warsulSi ZiriTadadyuradreba eqceoda ekonomikur da socialur sakiTxebs,Tanamedrove etapze evropis afrikuli politikagaxda bevrad rTuli da mravalmxrivi, romelSic gansakuTrebulimniSvneloba mieniWa politikur ganzomilebas. esgarkveulwilad ganpirobebuli iyo imiT, rom warsulSi regionisadmifinansuri daxmarebis gaweva naklebefeqturi aRmoCnda.mTlianobaSi evrokavSirs surs afrikis kontinenti sakuTariinteresebis zonaSi moqcios. es ganpirobebuliaimiT, rom afrika warmoadgens bunebrivi resursebis didi sacavsda gasaRebis bazars. 2005 wels evrokavSirma miiRo spe-272


cialuri dokumenti ,,evropuli strategia afrikisaTvis: evro-afrikuliSeTanxmeba afrikis swrafi ganviTarebisaTvis“.evrokavSirSi Tvlian, rom am kontinentze sakuTarigavlenis gafarToebis erT-erTi meqanizmi aris misi ganviTareba.am mizniT, marto 2005 wels evrokavSirma gamoya afrikismimarTulebiT 85 miliardi evro. xolo 2000 wels msgavsidaxmareba Seadgenda mxolod 5 miliard evros. naTelia, romafrika male gaxdeba evropuli geopolitikis erT-erTistrategiuli mimarTuleba. miT ufro, rom evrokavSiris interesebissferoSia moqceuli afrikul energoresursebTandakavSirebuli sakiTxebi. afrikuli qveynebi ukanasknel xansmsoflio bazarze gavidnen rogorc erT-erTi didi mimwodeblebienergomatareblebis. rac bunebrivia warmoadgensevropis didi interes, romelic iZulebulni arian moaxdinosmisi importireba. Tanamedrove etapze evropis gaziTmomarageba xdeba msoflios sami regionidan: ruseTi, afrika,CrdiloeTis zRva. afrikis qveynebTan TanamSrolobiT evrokavSirmamiiRo realuri sargebeli energetikul resursebzedaSvebis saxiT iseT qveynebSi rogoricaa nigeria da angola,aseve im qveynebSic, romlebic Sedian dasavleT afrikis ekonomikuriTanamSromlobaSi.energomatareblebis miwodebis kuTxiT evrokavSirsaTvisgansakuTrebiT mniSvnelovania alJiri. evrokomisiaTvlis, rom alJiris gazis resursebze daSvebis uflebis mopovebaevrokavSiri gaTavisufldeba rusul gazze damokidebulebisagan.2007 wels xeli mowera rig xelSekrulebebs,romlebic evrokavSiris uflebas aZlevda alJiruli gazismopovebis. aseve mowonebul iqna proeqti gazasadenis mSeneblobisSesaxeb alJirsa da evropas Soris.Tumca, afrikis aseTi mimzidveloba fermkrTaldebakontinetze kofliqturi situacebis zrdis fonze, romelicSeiZleba gaxdes ara marto kontineturi mniSvnelobis, aramedman SeiZleba mezobeli kontinetebis regionebzec moxadinosgvalena, maT Soris evropaze. regionSi konfliqturisituaciebis zrdis erT erTi mizezi koloniuri memkvidreobacSeiZleba iyos kontinetis qveynebis demokratiuli ganvitarebiskvaldakval.273


aqedan gamomdinare evrokavSiris TanamSromlobis damoqmedebis axali politika gulisxmobda aucilebel urTierTkavSirsmSvidobas, stabilurobas, adaminis uflebebisdacvas, stabilur ganviTarebas, kanonis uzenaesobas, demokratiisprincipebsa da efeqtur marTvelobas Soris. Sesabamisadmsgavsi midgomebi asaxuli iyo evrokavSiris mier regionisqveynebTan ormxriv Tu mravalmxriv SeTanxmebebSi.Tanamedrove etapze evrokavSirsa da saharis samxre-TiT afrikis qveynebs Soris urTierTobebi bazirebulia kotonisSeTaxmebaze da iTvaliswinebs ZiriTadad TanamSromlobassami mimarTulebiT: politikuri dialogi, vaWroba daekonomikuri TanamSromloba, ganviTarebis daxmareba.kotonis SeTanxmebis farglebSi evrokavSiri cdilobsdaZlios wina SeTanxmebebis susti mxareebi afrikis qveyneb-Tan, evrokavSirsa da afrikas Soris politikuri TanamSromlobisgaZlierebis meSveobiT. rac niSnavs adamianis uflebebis,demokratiuli principebis, kanonis uzenaesobis pativiscemisda efeqturi mmarTvelobis, aseve afrikis <strong>saxelmwifo</strong>ebispolitikur cxovrebaSi samoqalaqo sazogadoebis monawieleobisadmigansakuTrebuli yuradrebis miqcevas.imavdroulad evrokavSiri aZlierebs SesaZleblobebs afrikiskontinentze konfliqtebis aRmofxvrisaTvis.me-20 s. 90-iani wlebis dasawyisSi afrikaSi mimdinarekonfliqtebma gansakuTrebuli adgili daikava evrokavSirispolitikaSi. is aqtiurad ganixileboda rogorc sakuTrivkavSiris SigniT, ise mis saerTaSoriso partniorebTan (eu -To, gaero, afrikis erTobis organizacia da a.S.). 1994 welssafrangeTma da didim britaneTma evrokavSirs SesTavaza,,prevenciuli diplomatia da samSvidobo misi afrikaSi“,romelSic isini gulisxmobdnen afrikuli qveynebis mxardasaWeradevrokavSiris (xo lo Semdeg dek-is) farglebSi rigiRonisZiebebis gatarebas konfliqtebis gadaWris da aRkve-Tis saqmeSi.evrokavSiris politikaSi afrikis regionTan mimarTebiTaseTi radikaluri cvlileba moxda, maSin roca evrokav-Siri cdilobda mieRo didi politikuri roli saerTaSorisoarenaze. swored, am dros daiwyo ganviTareba evrokavSiriserTianma sagareo da usafrTxoebis politikam, romel-274


mac 1992 wels maastrixtis xelSekrulebis Tanaxmad Caanacvlaevropis politikuri TanamSromloba.evrokavSiris oficialuri dokumenetebi, romlebisexeba afrikis regions yuradReba gamaxvilebulia SemdegmniSvnelovan elementebze:- regionSi konfliqtebis gadawyvetis, marTvis da aRkevTissferoSi afrikuli faqtoris upiratesoba;- evrokavSiris moqmedebis mxardaWera afrikaSi konfliqtebisaRkveTisa da gadawyvetisaTvis, romelic warmoadgensprioritetul mizans ssup-is. ra Tqma unda gaeros-Tan, afrikis erTobis organizaciasTan da sxva afrikul regionalurorganizaciebTan TanamSromlobiT.- afrikaSi sakuTari SesaZleblobebis Seqmnis xelSewyobakonfliqtebis gadawyvetis da aRkveTis kuTxiT afrikiskavSiris da regionalur organizaciebis moqmedebis farglebSi.- mravalmxrivi da integrirebuli midgomis SemuSaveba,romelic gaaZlierebs evrokavSirisa da misi wevrebis moqmedebasada politikas Soris koordinacias.- ZiriTadi yuradReba unda mieqces konfliqtebis aRkveTTas;evrokavSiri marTalia aqcents akeTebs arasamxedro me-Todebze, Tumca ar gamoricxavs samxedro saSualebebs konfliqtebisgadawyvetisaTvis.1995 wlis Semdeg dek-ic ganixilavda samSvidobo mxardaWerisSesaZleblobas afrikis qveynebisTvis. TiTqos ganisazRvramoqmedebis sferoebic: teqnikis, kavSiris saSualebebismiwodeba, personalis momzadeba. Tumca, dRemde msgavsmcdelobebi ver iqna ganxorcielebuli, vinidan am sakiTxzear arsebobda dek-is SigniT Tanxmoba da aseve gaurkvevli iyomisi urTierToba afrikasTan. dek-i aseve xSirad adasturebdaafrikis kontinentze samSvidobo operaciebSi monawileobisSesaZleblobas petersbergis deklaraciis farglebSi,Tumca misi realizacia dRemde ar momxdara.me-20 s. 90-ian wlebis bolos aqtiurad mimdinareobdamuSaoba evrokavSiris ssup-is realizaciis principebis Camoyalibebazeevropis farglebs gareT da pirvel rigSi afrikaSi,sadac mimdinare krizisuli situaciebi uSualod aS-275


foTebda evropis qveynebs. evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebi agzavnidnensakuTar samxedro nawilebs ara marto gaeros samSvidoboZalebis mandatis qveS, aramed isini, aseve mzad iyvnendamoukideblad ganexorcielebinaT iZulebiTi mSvidobisoperaciebi. 21-e s-is dasawyisSi, avRaneTSi da gansakuTrebiTki eraySi amerikis mier omis dawyebis Semdeg, evrokav-Sirma kidev ufro meti interesi gamoavlina Seeqmna natosada aSS-gan damoukidebeli samxedro Zalebi.afrikaSi pirveli damoukidebeli operacia evrikvaSirmaganaxorciela buniaSi (kon go) 2003 wlis noemberSi. SeiZlebaiTqvas, rom evrokavSiris ssup-a afrikis mimarTulebiTpirveli naTloba miiRo, romelic seriozuli garRveva iyosaerTaSoriso usafrTxoebaSi evrokavSiris rolis warmoCenisaTvis.evrokavSiri afrikis kontinetze partniorul urTier-Tobebs aviTarebs regionalur organizaciebTan. gansakuTrebiTaRsaniSnavia urTierTobebi afrikis kavSirTan. Tavdapirveladafrikis kavSiri afrikis erTobis organizaciissaxeliT Seiqmna 1963 wlis 23 maiss eTiopiis q. adis-abebSi 32afrikuli <strong>saxelmwifo</strong>s SemadgenlobiT. organizaciis mizaniiyo afrikis kontinentis gaerTianeba da ganviTareba, es kiiyo gza imisa, rom afrikelebs SeZlebodaT damoukidebladgadaeWraT kofliqtebi kontinetze. Tumca organizaciis komisia,romelic asrulebda maregulirebel, sakonsultacioda saarbitraJo funqciebs exeboda mxolod <strong>saxelmwifo</strong>Ta-Soris arsebuli krizisul da konfliqturi situaciebis mowesrigebas,arada afrikis kontinetze konfliqtebis didiumarvlesoba Sida<strong>saxelmwifo</strong>ebriv xasiaTs atarebs. 1999wlis 9 seqtembers libiis q. sirtSi miRebul iqna deklaracia,sadac saubaria afrikis kavSiris Seqmnis Sesaxeb. xolo2000 wels q. lomaSi ukve miRebul iqna afrikis kavSiris damufZnebeliaqti.afrikis kavSiris erT-erTi mTavri mizania mSvidobis,stabilurobis da usafrTxoebis mxardaWera kontinetze. evrokavSirismsagavsad afrikis kavSiri aris regionSi mSvidobisda satbilurobis garanti. is uSvebs wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebisSida saqmeebSi samxedro Carevas im SemTxvevaSi, Tu ki sa-276


xeze iqneba samxedro danaSuali, genocidi da kacobriobiswinaaRmdeg Cadenili danaSauli.2001 wlis 6-7 ivliss q. lusakSi (zambia) afrikis <strong>saxelmwifo</strong>da mTavrobis meTaurebis asambleaze miiRes ganviTarebisprograma e.w. neradi NEPAD (New Partnership for African Development).afrikis aRorZinebis aRniSnuli gegma, aseve moicavsmSvidobisa da satbilurobis mxardaWeras da konfliqtebisaRmofxvris Zlisxmevas.afrikis kavSiris mTavri instituti, romelic pasuxsagebs mSvidobis da usafrTxoebis mxardaWeris politikazearis afrikis kavSiris mSvidobis da usafrTxoebis sabWo. misiSeqmnis protokols xeli moewera 2002 wlis ivlisSi, xoloZalaSi Sevida 2003 wlis dekemberSi. es aris gadawyvetilebismimRebi mudmivmoqmedi organo, romelis Sedegeba 15 arCeuliwevrisagan, rogorc gaeros uSiSroebis sabWo. is warmodgensgansakuTrebul meqanizms, romelic myisierad moqmedebskontinentze krizisuli situaciebis warmoqmnisas.afrikis kavSirsa da evrokavSirs Soris imTaviTve Camoyalibdapartnioruli urTierTobebi. maT Soris daiwyo specialuridialogi. pirveli samiti gaimarTa 2000 wlis 3-4 aprilsegviptis q. kairoSi. samitis mizani iyo Camoyalibebuliiyo konstruqciuli TanamSromloba orive gaerTianebis institutebsSoris. samitze SemuSavebuli erToblivi moqmedebis5 gegma, exeba konfliqtebis gadawyvetas, regulirebas,aRkveTas da mSvidobis xelSewyobas. 2003 wels gaizarda orivegaerTianebis warmomadgenlebis Sexvedrebi. mag., 2003wels gaimarTa Sexvedra mSvidobisa da usafrTxoebis sakiTxebSiafrikis kavSiris komisars said jinitons da evrokavSirisumaRles warmomadgenels sagareo da usafrTxoebis sakiTxebSihavier solanas Soris. evrokavSir-afrikis kavSirsSoris Sexvedra ministrebis doneze gagrZelda 2003 wlis 10noembers italiis q. romSi.evrokavSiri aRiarebs, rom ,,afrikis kontinentze konfliqtebisgadawyvetis, regulirebis da aRmofxvris uflebaaqvT afrikelebs“. ufro metic evrokavSiri Tvlis, rom afrikiskavSiri da afrikis regionaluri organizaciebi warmoadgenenkonfliqtebis aRmofxvris, regulirebis da gadawyvetismTavar aqtorebs regionSi. evrokavSiri miesalme-277


a im progress, romlic ganicada afrikis kavSirma da gansakuTrebiTmisma mSvidobisa da usafrTxoebis sabWom aRniSnulsferoSi. 2004 wels adids-abebis samitze evrokavSirmamiuloca afrikis kavSirs ,,mniSvenlovani progresi, romelicgakeTda organizaciis miznebis miRwevaSi“.yvelafer amasTan erTad evrokavSirma afrikis kavSiriCarTo afrikul politikaSi. 2004 wlis 26 ianvars afrikaSikonfliqtebis mowesrigebis, aRmofxris da gadaWris saku-Tar saerTo poziciaSi, evrokavSiris wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebmadaadastures mxardaWera afrikis kavSiris moqmedebebisadmiaRniSnul sferoSi. amis dasturia darfiuri, sadac 2004wels evropeli eqspertebi SeuerTdnen regionSi myof afrikiskavSiris sadamkvirveblo misias.afrikis kavSiris xedviT kontinetze konfliqtebis mowesrigebismeqanizmebis Seqmna unda daefuZnos im regionaluriorganizaciebis SesaZleblobes da moqmedebebs, romlebickontinentze arseboben. evrokavSirmac unda miaqciosyuradreba am organizaciebs da maT SesaZleblobebs da uzrunvelyosisini Sesabamisi daxmarebiT. aRniSnul organizaciebsSoris erT-erTi mniSvnelovania dasavleT afrikisqveynebis ekonomikuri gaerTianeba (da qeg/ECOWAS),, romelmacjer kidev 1970-iani wlebidan gaixada miznad regionSimSvidobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofa.dasavleT afrikis qveynebis ekonomikuri gaerTianebismonitoringis jgufis (da qegmj/ECOMOG) SeqmnisTanave 1990wels daqeg-i gardaiqmna mTavar moTamaSed afrikis kontinentzemSvidobismyofelobis sferoSi. me-20 s. 90-ian wlebSi daqeg-imdaqegmj-is Zalebi ganalaga Zaladobis Sewyvetis SesaxebmiRweuli SeTanxmebis aRsrulebis uzrunvelyofisaTvisliberiaSi, siera lionSi, gvinea bisaSi, kot divarSi da a.S.aseve aRsaniSnavia sxva afrikuli regionaluri organizaciebic,romlebic floben garkveul meqanizmebs konfliqtebisprevenciis da mSvidobisyofelobisTvis. maT Sorisaa centraluriafrikis <strong>saxelmwifo</strong>ebis ekonomikuri gaerTianeba.miuxedvad zemoTqmulisa, yvela afrikuli regionaluriorganizaciis SesaZlebloba mSvidobisa da usafrTxoebisuzrunvelyofis, aseve konfliqtebis prevencis saqmeSi Zal-278


zed SezRudulia. evrokavSiri miiCnevs rom aucileblia evropulida afrikuli Zalebis gaerTianeba mocemul sfero-Si.afrikis qveynebs, pirvel rigSi, unda hqondeT uflebamosilebakonfliqtebis prevenciis da mSvidobis mxardaWerissaqmeSi evrokavSirsa da afrikas Soris strategiulipartniorobis konteqstSi. evrokavSirma da evrokomisiam undagauwios mniSvnelovani mxardaWera, gansakuTrebiT ki finasebiT,krizisebis gadaWris afrikis politikur da samxedromeqanizmebs.279


leqcia 12regionaluri konfliqtebi daevrokavSirievrokavSiris mier krizisuli situaciebis marTvaevropuli integraciis istoria es aris krizisebisfonze ganviTarebuli istoria. cnobili amerikeli avtoriv. diuranti werda ,,didi civiliazacia SeuZlebelia ganadgurdesgaredan, Tuki man Signidan ar280gaanadgura sakuTariTavi“. evrokavSiris SigniT iseTi konfliqtebi rogoricaaCrdiloeT afrikidan devnilebi, ZirZvel evropelebs da mosulmuslim migrantebs Soris mzardi dapirispireba, memarjveneradikaluri partiebis popularulobis zrda da a.S.Tavisi arsiT dakavSirebulia nacionalizmis, populizmis daqsenofobiis gamovlinebasTan. swored es movlenebia, romlebicerT-erT yvelaze did safrTxes warmoadgenen evropuliintegraciis da evrokavSiris, rogorc saerTaSorisourTierTobebSi axali ,,msubuqi Zalis“ centris ganviTarebisaTvis,miT ufro evrokavSirs usafrTxoebis da satbilurobisuzrunvelyofis kuTxiT sagareo gamowvevebzec sWirdebaswrafi reagirebis unari.msoflioSi krizisuli regionebis da arsebuli konfliqtebiseskalaciis matebis kvalobaze dRiTi dRe izrdebaevrokavSiris daintereseba, rom prevenciuli RonisZiebebiTTu krizisuli situaciebis swori marTviT iTamaSosmniSvnelovani roli regionaluri da saerTaSoriso stabilurobisganmtkicebis saqmeSi. eWvi ara aris, rom evrokav-Sirs samSividobo moRvaweobiT mniSvnelovani wvlili Seaqvsam saqmeSi. ra Tqma unda, es wvlili damokidebulia sakuTrivsitauciis simwvavis xarisxze. am kuTxiT evrokavSirma ukvegaswia mniSnelovani samuSaoebi da Seqmna krizisul situaci-


ebze reagirebis garkveuli meqanizmebi. aseve CamoyalibdausafrTxoebis sferoSi evrokavSiris winaSe mdgomi problemebiskonceptualuri gageba. ganisazRvra konfliqtebis mowesrigebaSievrokavSiris monawileobis geografiuli prioritetebida Seiqmna is struqturebi, romlebic aucilebeliaevrokavSiris Zalebis uSualo monawileobisaTvis konfliqturregionebSi. aqedan gagmomdinare, evrokavSirimniSvnelovani moTamaSea msoflio arenaze, romelsac regionalurida globaluri usafrTxoebis interesebi da valdebulebebigaaCnia.evropaSi, civi omis periodSi Tavdacva xdeboda sakuTrivregionSi arsebuli safrTxeebisgan, xolo TanamedrovesafrTxeebi ki aris sazRvrebs gareT, romlebic gamoirCeviandinamiuri. maATi gadawyveta saWiroebs aramarto samxedro,aramed iseATi Sereuli instrumentebis gamoyenebasac, rogoricaaeqsportis kontroli, politikuri, ekonomikuri pasuxismgebloba.evrokavSirSi miaCniaT, rom regionuli konfliqtebisaWiroeben mSvidobian gadawyvetas, Tumca konfliqtis SemdgomperiodSi mSvidobis aRsadgenad SesaZleblad aris miCneulisamxedro Zalebis da humanitaruli daxmarebis gawevakrizisis dasaZlevad.evrokavSirs ukve gaaCnia mniSvnelovani gamocdilebadamoukideblad moamzados da ganaxorcielos operaciebi,romlebic uzrunvelyofs konfliqtebis mowesrigebas. mar-Talia, aseTi operaciebis masStabebi xSirad didi ar aris,da bevr SemTxvevaSi isini ar aris gadamweyveti faqtori warmatebulikrizisuli mowesrigebisa, Tumca isini mniSvnelovaniaevrokavSirisTvis, rogorc organizaciisaTavis, roemlsacSeuZlia operatiulad da efeqturad marTos samSvidobokontigentebi.evrokavSirSi miRebuli modeli ,,yovlismomcveliusafrTxoeba“ ganpirobebulia ara marto konfliqtebis mowesrigebiT,aramed misi aRmofxvriTac. is moicavs samSvido-281


o moqmedebis farTo speqtrs - klasikuri samSvidobo operaciebi,sapolicio operaciebi, kanonierebis gantkiceba,reformebi usafrTxoebis da postkonfliqturi meurenobisaRdgenis sferoebSi, demokratiuli institutebis mSeneblobasda a.S..rogorc zemoT avRniSneT, evrokavSiris ukve gaaCniaSesabamisi gamocdileba miiRos monawileoba konfliqtebisdaregulirebaSi rogorc diplomtiuri molaparakebebSi monawileobissaxiT (iugoslaviis sakiTxebSi sakontaqto jgufi,axlo aRmosavleTis mowesrigebaSi saerTaSoriso oTxeuli,5+2 formati dnestrispireTis sakiTxebSi da a.S.), asevekonfliqtis zonaSi uSualo samSvidobo Zalebis organizebaSi.2003 wlidan dRemde evrokavSirma ganaxorciela daaxorcielebs 27 operacias/misias, maT Soris samoqalaqo - 8,samoqalaqo-samxedro - 1, samxedro - 19. romelTagan 12 dasrulda,xolo 15 dRemde mimdinareobs.evrokavSiris mier misiebis da da operaciebis ganxorcielebissaerTo principebi, aseve monawile qveynebis Zalebisda saSualebebis moqmedebis wess reglamentirebas uke-Tebs 2003 wels miRebuli evrokavSiris usafrTxoebis strategia,1997 wels xelmowerili amsterdamis xelSekruleba,1994 wels miRebuli petersbegis da 1999 welis miRebulihelsinkis deklaraciebi. garda amisa, samSvidobo da humanitaruloperaciebSi evrokavSiris moqmedebas sxva saerTaSorisoorganizaciebTan aregulirebs 1996 wels natosTan miRweuliSeTanxmebiT ,,berlini pliusi“, saxelwodebiT da 2003wels gaerosTan erTad miRebuli deklaraciiT krizisebisdaregulirebis da aRmofxvris sferoSi TanamSromlobis Sesaxeb.usafrTxoebis evropul strategiaSi gansazRvruliaZiriTadi safrTxeebi, aseve dadgenilia startegiuli mizani,dazustebuli da gafarToebuli ,,petersbergis misia“.regionaluri konfliqtebi gamoyofilia rogorc evropuliusafrTxoebis erT-erT safrTxe: ,,problemebi, romlebic282


analogiuria qaSmiris, didi tbebis raionis da koreis naxevrakunZuliskonfliqtebis, pirdapiri da iribad exeba evropisinteresebs, ise rogorc masTan teritoriulad axlosmyofi konfliqtebi, upirvelesad axloaRmosavleTis regionis,romlebsac Tan axlavs Zaladoba da CixSi Sesvla. es konfliqtebimudmivad aris SenarCunebuli evrokavSiris saz-RvrebTan da warmoadgens regionaluri stabilurobis safrTxes“.amsterdamis xelSekrulebis safuZvelze damkvidrdapolitikis ufro mizanmimarTuli formulireba da ministrTasabWosTan arsebuli politikuri jgufis daarsebiTSemoRebuli iqna adreul etapze gafrTxilebis meqanizmi.amas daemata droebiTi politikuri da usafrTxoebis komitetisada paralelurad, samxedro komitetis daarseba, racmiznad isaxavda mTavrobebisTvis konsultaciis gawevas krizisulisituaciebis marTvis sakiTxebSi.aSkaraa, rom amsterdamis xelSekrulebaSi xelaxla iqnaformulirebuli evrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacvismiznebi - daisaxa mZime mdgomareobebSi rogorc samxedro,ise arasamxedro SesaZleblobaTa gamoyenebis perspeqtiva.saxeldobr, es aris egreT wodebuli petersbergis amocanebi,romlebic moicavs saSualebaTa farTo speqtrs, dawyebulikvleviTa da maSvelTa samsaxurebiT, damTavrebulisamSvidobo operaciebiT.1999 wlis dekemberSi, helsinkis samitze evrokavSiris<strong>saxelmwifo</strong>Ta meTaurebi SeTanxmdnen daearsebinaT swrafireagirebis SenaerTi da SeemuSavebinaT gamWvirvale procedurebinato-sTan da araevropul qveynebTan konsultaciisada TanamSromlobisTvis. xazgasmiT aRiniSna, rom nato kvlavacwarmoadgens misi wevrebis koleqtiuri Tavdacvis sayrdensda rom evrokavSirs moqmedeba SeuZlia mxolod im Sem-TxvevebSi, roca nato ar Rebulobs procesSi monawileobas.garda amisa, evrokomisia da evrokavSiri cdiloben Tavisiroli damoukidebladac iTamaSon konfliqtebis Tavi-283


dan acilebasa da krizisuli situaciebis marTvaSi. es gulisxmobsiseT sferoebs, rogoric aris humanitaruli daxmareba,reabilitacia da rekonstruqcia, agreTve, ufro arapirdapirsaSualebebs, magaliTad, marTlwesrigis damyarebaSidaxmarebas, instituciur SesaZleblobaTa ganviTarebasda savaWro politikas. bolo dros wamowyebuli iqna ramdenimeiniciativa, romlebic mimarTuli iyo bosniaSi naRmebisuvnebelyofisken, albaneTSi saTanado policiis daarsebiskenda kosovoSi rekonstruqciisa da Serigebis xelSewyobisken.Crdiloatlantikuri aliansisgan gansxvavebiT evrokavSiriTiTqmis arasdros iyenebs xist Zalas konfliqturisituaciebis dasaregulireblad da misi misiebi sapolicio,sadamkvirveblo, samSvidobo, sareabilitacio xasiaTiT Semoifargleba.realurad evrokavSiris swrafi reagirebis ZalebisfunqciebSi swored petersbergis amocanebis SesrulebaSedis.evrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacvis politikisareali mkafiod SemosazRvruli ar aris da igi mxolod samezoblosar moicavs. igi vrceldeba farTo teritoriaze,mravalmxrivi profiliT. “qabulidan-priStinamde da ramaladan-kinSasamdeevrokavSiris warmomadgenlebi icaven saz-Rvrebs, Tvalyurs adevneben samSvidobo SeTanxmebebis Sesrulebas,wvrTnian samarTaldamcvelebs, qmnian sisxlis samarTlissamarTalwarmoebis sistemebs, icaven gemebs mekobreebisgan.“arsebobs garkveuli gansxvavebuli midgomebi evrokavSiriswevr-qveynebs Soris regionaluri konfliqtebismowesrigebisadmi. aq, iseve rogor sxva sagareo politikurigadawyvetilebis miRebis procesSi <strong>saxelmwifo</strong>ebis interesebidafuZnebulia geografiuli mdebareobis, sakuTri istoriuliganviTarebis da sxva faqtorebze. Tumca isic gasaTvaliswinebelia,rom globalizaciis pirobebSi geografiulimdebareobis mniSvneloba ramdenadme knindeba, vinaidanteritoriulad Sors arsebuli konfliqturi regionic284


ki aSfoTebs evrokavSirs, radgan misi erT erTi wevrisadmisafrTxis SemTxvevaSic ki SeSfoTeba mTels evrokavSirzevrceldeba. amitomac ukanasknel xans sakmaod bevrs saubrobenkonflitur regionebSi evrokavSiris saerTo strategiuliinteresebis Sesaxeb.1993 wlidan evrokavSiris ministrTa sabWom 70 saerToprincipi miiRo sagareo politikis sakiTxebTan (dawyebulibalkaneTisa da aRmosavleT timoriis movlenebiT da dam-Tavrebuli atomuri iaraRis gavrcelebis aRkveTiTa da terorizmTanbrZoliT) dakavSirebiT. wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs moeTxovebaTmiRebuli saerTo principebis Sesruleba, rasacprezidenti qveyana uzrunvelyofs gaerTianebuli erebisorganizaciisa da sxva saerTaSoriso forumebis meSveobiT.imave periodis ganmavlobaSi ministrTa sabWom SeimuSava daSeaTanxma 50 saerTo RonisZieba, maT Soris afrikaSi da sxvateritoriebze naRmebis uvnebelyofa da krizisul adgileb-Si, magaliTad balkaneTsa da axlo aRmosavleTSi evrokavSirissagangebo warmomadgenlebis gagzavnis Sesaxeb.amsterdamis xelSekrulebiT evropuli sabWo (<strong>saxelmwifo</strong>sda mTavrobis meTaurebi) uflebamosilia miiRon ufroxangrZliv perspeqtivaze gamiznuli saerTo strategiagarkveuli qveynebis Tu regionebiTvissaerTod evrokavSiris ZiriTad midgomebs konfliqtebisgadawyvetis sferoSi warmoadgens gafarToeba da samezoblopolitika. kosovosa da kviprosis SemTxvevaSi evrokavSiriskonfliqtis gadawyvetaSi Careva ganpirobebuliaerT SemTxvevaSi kavSiris wevrobiT da meore SemTxvevaSi kav-Siris wevrobis perspeqtiviT. zemoaRniSnuli midgomebi emyarebaevrokavSiris SesaZlo wevrobis, masTan partniorobisgavlenas konfliqtze. gafarToebis SemTxevevaSi evrokav-Sirma unda gadawyvitos konfliqti, vinaidan TviTon ar gaxdeskonfliqtis monawile. aseve, vinaidan gafarToebis SedegadevrokavSiri uaxlovdeba iseT qveynebs, sadac arsebobsregionuli konfliqtebi unda moaxdinos mezobel qveynebSi285


konfliqtebis gadawyveta sazRvrebTan usafrTxoebis uzrunvelsayofadsamezoblo politikis farglebSi.gafarToeba evrokavSiris “rbili Zalis” mniSvnelovaniinstrumentia, romelic gulisxmobs uaxloesi mezobeliqveynebis transformacias demokratiul, sabazro ekonomikismqone partniorebad. gafarToeba evropis uSiSroebisa daTavdacvis politikis mTavari instrumentia, romelic gulisxmobsmSvidobisa da keTildReobis, Tavisuflebisa dademokratiis gavrcelebas.aRsaniSnavia, rom evropis uSiSroebisa da Tavdacvispolitika SeiZleba aseve gulisxmobdes intergracias, racTavisTavd gulisxmobs mezobeli qveynebis da regionebisstabilizacias. evrokavSirs mezobel qveynebTan urTier-TobaSi ukavia ierarqiulad centraluri adgili, rac mimar-Tulia stabilizaciisaken, aris ufro metad ekonomikuri xasiaTisda naklebad politikuri, ar gulisxmobs integracias.amasTanave, evrokavSirisaTvis mniSvnelovania mezobeliqveynebis stabiluroba, vinaidan arastabiluri garemo Tvi-Ton evrokavSirs uqmnis safrTxes da energetikulad arisdamokidebuli safrTxeebis Semcvel regionze.Tanamedrove etapze, saerTaSoriso urTierTobebSikonfliqtebis gadawyvetaSi Zaladoba Secvala molaparakebebma,vinaidan Camoyalibda yvelasaTvis misaRebi Rirebulebebi,cxovrebis standartebi, biznesis wesebi da politikurikultura, romelic samxedro Zalis garda iTvaliswinebssxva institutebs da ekonomikur Zalauflebas. swored am miarTebiTevrokavSiri magaliTis mimcemia saerTaSoriso sazogadoebisaTvis.Tumca, lokaluri da regionuli konfliqtebisarsebobam warmoqmna samxedro Zalis gamoyenebis axaliformebi. maT ricxvSi Sedis samSvidobo operaciebi. samxedroZalebi gamoiyeneba mSvidobis SenarCunebisa da xelSewyobisaTvis,rogorc <strong>saxelmwifo</strong>Ta SigniT, ise <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris. amgvari operaciebis specifikas warmoadgens is, rom286


isini xorcieldeba saerTaSoriso organizaciebis, pirvelrigSi gaero-s mandatiT. amgvar operaciebs287ganekuTvneba„mSvidobis iZuleba“, rodesac samSvidobo Zalebi atarebensamxedro operaciebs, agresiis winaaRmdeg da status qvosaRsadgenad.imisaTvis, rom evrokavSirma ukeT moaxerxos krizisulisituaciebis mogvareba mezobel Tu ufro moSorebul regionebSi,natosTan mWidro TanamSromlobiT SeimuSava gegmebiswrafi reagirebis samxedro SenaerTis Sesaqmnelad sam-Svidobo da arasabrZolo miznebis Sesasruleblad. msgavsiSenaerTis arseboba gaafarToebs da ganamtkicebs evrokavSirisdRevandel SesaZleblobebs (policiur RonisZiebebs,sazRvrebis gakontrolebas da moqalaqeTa humanitaruldaxmarebas).krizisuli situaciebis menejmentisTvis evrokavSirisaTvismniSvnelovania moaxdinos moqmedebebis koordinirebasxva saerTaSoriso organizaciebTan. pirvel rigSi kigaerosa da natosTan. aRsaniSnavia, rom evrokavSiris krizisulisituaciebis menejments legitimurobas aZlevs gaerosuSiSroebis sabWos gadawyvetileba. rogorc praqtikaaCvenebs, sworeT msgavs operaciebs aqvT warmatebis metiSansi. rac Seexeba am kuTxiT natos da evrokavSiris Tanam-Sromlobas, rac rig SemTxvevaSi aris erTaderTi moTxovniliinstrumentariis wyaro, mTavari piroba maTi urTierTobebisaTvisupirvelesad rCeba msgavsi Zalisxmevis dublirebisTavidan acileba, transparentulobis uzrunvelyfa daorTave organizaciis damoukideblobis principebis dacva.evrosabWom aucileblad miiCnia evropis usafrTxoebisada Tavdacvis politikis CarTva terorizmis winaaRmdegbrZolaSi. espaneTSi evrosabWos wevrebi SeTanxmdnen gaetarebinaTSemdegi wesebi: wesebis gamkacreba saerTo usafrTxoebisaTvis,im samxedro saSualebebis gansazRvra, romlebicsaWiro iyo evrokavSiris winamZRolobiT krizisis gadamWreloperaciebSi CarTuli sajariso SenaerTebis dasa-


cavad. aseve momzadda mTeli rigi meqanizmebisa samoqalaqomosaxleobis dasacavad. evropis usafrTxoebis strategiaSiaRniSnulia rom regionaluri konfliqtebi xSirad SeiZlebagaxdes ,,eqstremizmis, terorizmis ganviTarebis xelSemwyobida aseve mivides <strong>saxelmwifo</strong>ebriobis rRvevamde; isiniqmnian pirobebs organizebuli danaSaulis formirebisaTvisda xeli Seuwyos masobrivi ganadgurebis iaraRis flobisadmimoTxovnilebis zrdas“.terorisa da eqstremizmis winaaRmdeg brZola ar arismxolod samxedro moqmedebebisa da samarTlis sakiTxi. kultura,ideebi, arasamxedro politika aseve mniSvnelovania.multilateraluri TanamSromlobis warmateba zrdis evropis“rbil Zalas”.“rbili Zalis” gamoyenebam ganapiroba centraluri daaRmosavleT evropis qveynebis komunizmisagan gaTavisuflebisSemdeg maTi demokratiebad Camoyalibeba, magram maTi evrokavSirSigawevrianeba ar momxdara 90-ian wlebSi.amrigad, evrokavSiris Careva regionaluri konfliqtebisgadawyvetaSi gulisxmobs swori marTvis Camoyalibebas,demokratiis aRgdenas, organizebul danaSaulTan brZolas,aseve globalur komunikacias, romelic amcirebs konfliqtebs.rogorc aRvniSneT, evrokavSiri aqtiurad cdilobsama Tu im regionSi arsebuli konfliqtebis gadaWras, ris-Tvisac is ZiriTadad iyenebs e.w. „rbili Zalis“ politikas.evrokavSirisTvis mniSvnelovania konfliqtebis mSvidobianadmogvareba. vinaidan miiCneven, rom ekonomikurad ganvi-Tarebuli da demokratiaze orientirebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebisformireba ganapirobebs dapirispirebuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis,xalxebis politikur da kulturul daaxloebas, rac am <strong>saxelmwifo</strong>TaerTmaneTTan urTierTobebSi samxedro Zalisgamoyenebis SesaZleblobas amcirebs aramarto saerTo demokratiulinormebis arsebobisa da winaaRmdegobaTa gadaw-288


yvetis saerTo principebis gamo, aramed aseve sul ufroRrma ekonomikuri urTierTdamokidebulebis gamo.evrokavSiri aris axali moTamaSe konfliqtebis gadawyvetisprocesSi. humanitaruli daxmarebebiT, adgilze samoqalaqosazogadoebis ganviTarebis xelSewyobiT evrokav-Sirma gaafarTova gavlenis sferoebi mTel msoflioSi. evrokavSiriigebs centralur poziciebs konfliqtebis gadawyvetissferoSi. evrokavSiri moqmedebs konfliqtis Sedegebisasacileblad da ar xdeba konfliqtis monawile.rbili Zalis ufro strategiulad gamoyeneba uzrunvelyofsevrokavSiris prioritetebis ukeTesad gatarebas.evrokavSiris, rogorc usafrTxoebis uzrunvelmyofis roligulisxmobs konfliqtis gadawyvetisadmi centralizebulmidgomas, daxmarebas periferiebisaTvis, pirdapiri samxedroSesaZleblobebis gamoyenebas uSiSroebisa da Tavdacvispolitikis farglebSi.lokaluri da regionuli konfliqtebis arsebobam warmoqmnasamxedro Zalis gamoyenebis axali formebi. maT ricxvSiSedis samSvidobo operaciebi. samxedro Zalebi gamoiyenebamSvidobis SenarCunebisa da xelSewyobisaTvis <strong>saxelmwifo</strong>TaSoris. amgvari operaciebis specifikas warmoadgens is,rom isini xorcieldeba saerTaSoriso organizaciebis, pirvelrigSi gaero-s mandatiT.evropis usafrTxoebis strategiaSi, gansakuTrebuliaqcenti daTmobili aqvs konfliqtebis gadWris politikurRonisZiebebs. aRniSnulia, rom ,,bevrad ufro praqtikulmidgoma aris yuradRebis mipyroba regionaluri konfliqtebisgaCaRebis fesvebisadmi“. aRiarebulia rogorc samxedroRonisZiebebis moTxovnileba, aseve policiis efeqturimuSaobac. ekonomikuri instrumentebi emsaxureba meurneobisaRdgenas, xolo samoqalaqo daxmareba krizisis gadaWraSiemsaxureba samoqalaqo mmarTvelobis aRdgenas.evrokavSiris gansxvavebuli damokidebuleba gaaCniakrizisebis marTvis iseT meqanizmze, rogorciaa humanitaru-289


li Careva.cnobilia, rom regionaluri konfliqtebis mogvarebaSimniSvnelovan rols TamaSobs humanitaruli Careva,vinaidan adamianebis sicocxlis safrTxe moTxovs dauyovneblivmoqmedebas, romelsac eqneba mkafio mizani SeaCerosSeiaraRebuli dapirispireba. Careva xorcieldeba maSin, rocanaTelia msoflios qveynebis umarvlesobis dainteresebasaerTaSoriso garemos satbilurobaSi, rogorc sakuTariganviTarebis piroba. humanitaruli intervencia aris krizisuliregulirebis SedarebiT axali maravlmxrivi forma,romelic gulisxmobs eTikur, saerTaSoriso-samarTlebrivda samxedro aspeqtebs.miuxedavd imisa, rom evrokavSiris wevri-qveynebi,pirvel rigSi orientirebulni arian konfliqtebis gadawyvetaze,mzadyofnas gamoxataven saerTaSoriso davebis dakonfliqtebis mxolod mSvidobian mogvarebaze, romeliczRudavs Zalis gamoyenebas saerTaSoriso urTierTobebSida eyrdnoba mravalmxrivi diplomatiis da saerTaSorisosamarTlis gamoyenebas, vinaidan humanitaruli Carevis cnebisda parametrebis mkafod arsebuli ganmartebis ararsebobispirobebSi iqmneba garkveuli riski imisa, rom <strong>saxelmwifo</strong>ebismxridan amgavri samxedro Careva gamoyenebul iqnessruliad sxva interesebisTvis.Careva sakuTriv ver uzrunvelyofs dapirispirebis gadaWras.konfliqturi mxareebis daaxloeba konfliqtismwvave fazis dasrulebis Semdeg momavlis saqmea. swored amsakiTxze, romelsac daregulirebis sakamod didi dro miaqvs,vlindeba yvelaze meti politikuri azrTasxvaoba aramarto konfliqtur Zalebs, aramed Suamavlebs Sorisac ki.es ki konfliqts e.w. ,,gayinul“ mdgomareobaSi aqcevs. evrokavSiriregularulad awydeba msgavs movlenebs balkaneTSi,postsabWoTa sivrceSi da axlo aRmosavleTSi. gayinuli konfliqtebisgaRvivebis winaswarmetyveleba zustad Wirs. ma-Ti mowesrigebis maTeli perspeqtivis araarsebobis gamo isiniSeiZleba yovel wuTs gaxdnen uSualo safrTxis Sem-290


cvlelni evrokavSiris usafrTxoebisaTvis. amgvari safrTxeSeiZleba moispos Tuki samSvidobo operaciebSi monawile saerTaSorisoSuamavlebi SeTanxmebiT imoqmedeben.konfliqtur regionebSi moqmedebis strategiis saer-To gageba aucilebelia, Tumca is ar aris sakamarisi pirobaevrokavSiris politikis efeqturobisTvis. obieqturi realobaaisic, rom evrokavSiris yvela wevri qveyana rodis axdensregularulad aucilebeli personalis, transportis,teqnikis gamoyofas imisaTvis, rom uzrunvelyofil iqnespolitikur doneze miRebuli gadawyvetilebebis realizacia.evrokavSirSi gamoiyofa bevrad ufro didi da ekonomikuradganviTarebuli lideri qveynebis jgufi, romlebicmzad arian aiRon sakuTar Tavze iniciativa am mimarTulebiT.Tuki es qveynebi praqtikaSi darwmundebian, rom evrokavSirissxva wevrebi ar arian mzad mxardaWerisaTvis, xoloevrokavSiris organoebi uSedegod muSaoben krizisis dros,evrokaSiris monawileoba konfliqtebis mowesrigebaSi ufrometad gvagonebs didi <strong>saxelmwifo</strong>ebis dorebiTi koaliciismoqmedebas, rac ar ganapirobebs mis warmatebas. amitomacZalian mniSvnelovania im potencialis gaZaliereba, romelicyalibdeba usafrTxoebis da Tavdacvis saerTo politikisfarglebSi, da romelic garkveuli kuTxiT moaxdensarasakmarisi resursebis kompensirebas, romelic Tavismxriv saWiroa samSvidobo operaciebSi da am ukanasknelSievrokavSiris wevri-qveynebis meti CarTvis saSualeba iqneba.mimdinare samxedro da samSvidobo operaciebi aCvenebs,rom evrokavsirs surs Seasrulos globaluri aqtorisroli krizisuli situaciebis stabilizaciis kuTxiT. evrokavSiriCarTulia usafrTxoebis operaciebSi mTeli msofliosmasStabiT evrokomisiis biuros Tu evrokomisiis humanitaruliofisis meSveobiT da yavs Tavisi warmomadgenlebiyvelgan. evrokavSiris sabWos generalur samdivnos yavs 6specialuri warmomadgeneli. xolo evrokomisias msofliosmasStabiT hyavs 130 warmomadgenloba. evrokavSiris egidiT291


mimdinareobs rigi programebisa, romlebic iTvaliswinebsganviTarebisa da mSvidobis kuTxiT daxmarebas.evrokavSiris samxedro operaciebi da samoqalaqomisiebilisabonis xelSekrulebis miRebiT, evrokavSirma faqtobrivadgaakeTa ganacxadi misi rogorc ZalTa axali centrisSesaxeb saerTaSoriso urTierTobebSi, romelsac SeuZliaSesabamisad upasuxos saerTaSoriso da evropuli usafrTxoebisiseT gamowvevas, rogoricaa regionaluri konfliqtebi.evrokavSiris istoriuli ganviTarebis gzaze samxedropotencialis ganviTareba erT-erTi mniSvnelovani faqtoria.cxadia, rom mxolod diplomatiuri saqmianoba da softpower-is gamoyeneba ar iyo sakmarisi msoflioSi arsebuliaxali gamowvevebis winaaRmdeg. evrokavSiris survili iyosakuTari samxedr potencialiT daecva stabiluroba dausafrTxoeba regionSi da ara marto iq.evropis uSiSroebisa da Tavdacvis politikis farglebSiganxorcielebuli misiebi orientirebulia <strong>saxelmwifo</strong>institutebisaTvis daxmarebis gawevaze, demokratiis dakonfliqtis Semdgom periodSi reabilitaciis xelSewyobaze.msgavsi operaciebi xels uwyobs konfliqtis mxareebisaTvisiseTi garemos Seqmnas, sadac mxareebs molaparakebebis warmoebisukeTesi SesaZlebloba eqnebaT.evrokavSirs surs warmoaCndes, rogorc gavleniani ZalasaerTaSoriso sistemaSi da konkurencia gauwios aSS-smsoflio liderobaSi. Sesabamisad uTsp-is ganviTarebas momavalSiaucileblad eqneba gavlena aSS-Tan urTierTobebze.vinaidan evrokavSirs saSualeba eqneba ganaxorcielos ispolitikuri miznebi, romlebsac ar an ver mihyveba aSS. mag.,aSS-ic da evrokavSiric orive asaxelebs terorizms safrTxed,magram gamoyofen masTan brZolis gansxvavebul sa-Sualebebs.miuxedavad imisa, rom evrokavSirs aqvs ambicia daikavosmniSvnelovani adgili msoflioSi, unda gaviTvaliswi-292


noT Tanafardoba mis konkretul miznebsa da SesaZleblobebsSoris. miuxedavad vinaidan instituciuri da proceduruliprogresis miuxedavad, axali SesaZleblobebi didadiqneba damokidebuli wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis politikur nebaze– uari Tqvan nacionaluri interesebis nawilze saerTointeresebis sasargeblod.2003 wlidan evrokavSirma konfliqtebis mowerigebiskuTxiT praqtikuli nabijebis gadadgmac daiwyo.293bosniaSi,kongoSi, makedoniaSi. mogvianebiT avRaneTSi, eraySi, CadSi.msgavs situaciebTan mimarTebiT evrokavSiris rolze saubrisasupirveles yovlisa gasaTvaliswinebelia misi samxedropotenciali da TavdacviTi xarjebi. aRsaniSnavia, rom ZiriTadixarjebi modis sam didi qveynaze: safrangeTi, germaniada didi britaneTi - es aris mTeli xarjebis 60%, Tu italisacdavumatebT 75%. rac Seexeba uSualod samxedro operaciebisdafinasebas, 2004 wels amisTvis Seiqmna specialurimeqanizmi ATNEMA, romlis meSveobitac finasdeboda operaciebissaerTo xarjebi. mag. transportis, komunikaciebis,infrastruqturis, sacxovrebli adgilis, personalis dasxva xarjebi. naTelia, rom evrokavSiri sakamod solidurjxarjebs xarjavs sxvadasxva operaciebis da misiebis ganxorcielebaze.Sesabamisad is miiswrafvis efeqturad Caer-Tos msgavs operaciebSi.2003 wlidan krizisebis marTvis ocdasam operaciaSi samocdaaTiaTasi adamiani monawileobda. maTgan iyvnen evrokavSiriswevri da ara wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis moqalqeebi. marto2009 wels evrokavSiri erTdroulad Tormet operaciasxelmZRvanelobda.zemoTxsenebuli ocdasami misiidan eqvsi warmoadgenssamxedro operacias (makedonia, bosnia hercegovinaSi, kongosdemokratiul respublika, Cadi, somala), cameti samoqalaqomisias (bosnia hercegovina, makedonia, kosovo, saqar-Tvelo, ramala- palestina, erayi, avRaneTi, kongoi, acexiindonezia)xolo sam misias gaaCnda samxedro-samoqalaqo


moqmedebebis xasiaTi (sakonsultacio da daxmarebis misiakongoSi, sudanSi da gvinea-bisausaSi) amasTanave, evrokavSiriaxorcielebs sasazRvro daxmarebis misias moldova-ukrainissazRvraze .evropis usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis farglebSibosnia hercegovinaSi, saqarTveloSi, palestinaSiganxorcielda ori misia, makedoniaSi-sami, kongoSi-xuTi.evrokavSiris samoqalaqo misiebi SinaarsiT aris kanonisuzenaesobis, sapolicio, sasazRvro daxmarebis, samoqalaqokrizisebis marTvisa da monitoringis.amasTanave, misiebis klasifikacia SesaZlebelia evrokavSirTansamomamvlo TanamSromlobis SesaZleblobis gaTvaliswinebiT.misia SeiZleba iTvalisiwnebdes qveynis evrokavSirissamomavlo wevrobas an partniorobas. samomavlowevrobasTan dakavSirebulia misiebi makedoniaSi, bosniahercegovinaSi, kosovoSi, vinaidan misiebi gulisxmobs “evropulistandartis” institutebis Camoyalibebis xelSewyobas.sxva misiebi miznad isaxavs partniorobas da mSvidobianisamezoblos Seqmnas.axalo aRmosavleTi da evrokavSiriaxlo aRmosavleTi evrokavSiris saerTo sagareo dausafrTxoebis politikis dainteresebis erT-erTi sferoa.iq arsebuli situacia emuqreba stabilurobas xmelTaSuazRvis regionSi. Sesabamisad, evrokavSiris sagareo politikiserT-erTi umTavresi mizania axlo aRmosavleTSi sayovelTaomSvidobis Taobaze SeTanxmebis miRwevis saqmeSi TavisimniSvnelovani wvlilis Setanaa. sxvaTaSoris, am amocanisSesrulebaSi dasaxmareblad evrokavSirma regionSi sagangebowarmomadgeneli daniSna da dasaxuli miznis miRwevasamerikis SeerTebul StatebTan da ruseTTan mWidro TanamSromlobiTcdilobs.2005 wlis 15 noembers israelsa da palestinas Sorisxelmowerili SeTanxmebiT ganisazRvra Razas seqtorSi gadaadgilebisprincipebi. evrokavSiri miesalma am gadawyveti-294


lebas da daTanxmda rom iqneboda mesame mxare am SeTanxmeba-Si evrokavSiris sasazRvro daxmarebis misiiT (rafa) saz-Rvris gadakveTis monitoringis gasawevad rafaSi. misiis saqmianobaara erTxel dadga kiTxis niSniS qveS regionSi situaciisgamwvavebis gamo. misiis arsi mdgomareobda gaewia teqnikuridaxmreba sazRvris marTvaze da sabaJo sakiTxebze,mxareebs Soris ndobis aRdgenis xelSewyoba, instituciuriganviTareba sazRvris efeqturi kontrolisa da profesionalurisabaJo saqmianobisaTvis, sazRvris marTvisaTvistransnacionaluri TanamSromlobis ganviTareba, palestinismTavrobis teqnikuri daxmareba, aseve SesaZleblobebisganviTareba sazRvris marTvisaTvis, Sefasebis sistemis gaumjobesebisaTvis,koordinaciisaTvis. aseve swavlebis uzrunvelyofasabaJo procedurebis ganviTarebisaTvis mgzavrebis,tvirTis kontrolis gaumjobesebisaTvis, israelis,palestinis, egviptis mTavrobebs Soris TanamSromlobisganviTareba informaciis gacvlisa da saerTo operaciebisaTvis,mesazRvreebisa da sabaJo moxeleebis swavleba saer-TaSoriso standartebis Sesabamisad. xolo 2005 wlis 14 noembridanpalestinis teritoriaze ramalaSi aseve ganTavsdaevrokavSiris sapolicio misia. misiis reformatoruli saqmianobamimarTulia palestinis mTavrobis mxardaWeraze uwyvetida efeqturi sapolicio sistemis CamoyalibebisaTvis.misiis muSaoba policiisa da kriminaluri marTlmsajulebissferoSi dadebiTad Sefasda. mas gaaCnia Zlieri sakonsultaciomimarTuleba kanonis uzenaesobis uzrunvelsayofad,romelic palestinis samoqalaqo sapolicio modelis nawiligaxda.evrokavSirSi Tvlian, rom axlo aRmosavleTis problemissamarTliani da xangrZlivi politikuri gadawyveta gaero-sSesabamisi rezoluciebis safuZvelze, unda gamyardesTanamSromlobisa da regionis yvela qveynis ekonomikuriwinsvlis meSveobiT, rom sayovelTao SeTanxmebisTvis saWiroiqneba mniSvnelovani finansuri daxmareba da rom far-Tod gavrcelebuli daukmayofileblobis da arastabilu-295


obis Tavidan asacileblad aucilebelia stabiluri ekonomikuriaRmavloba.evrokavSiri aseve Tvlian, rom samxedro gziT aRniSnulikonfliqtis gadawyveta SeuZlebelia da miuRebelic. evrokavSirioTxi ZiriTadi mimarTulebiT muSaobs. pirveligulisxmobs safuZvlis momzadebas nebismier sakiTxze diskusiisaTvis.evrokavSirma gaaormaga Zalisxmeva, raTa gaakontrolosZaladobis eskalacia. moqmedebaTa mesame xazimowodebulia kvartetis Sesaqmnelad, romelSic Sevlen evrokavSiri,aSS, ruseTi da gaero. es axla yvelaze efeqturi,aqtiuri diplomatiuri instrumentia, romelic realuradiRvwis regionSi mSvidobis dasamyareblad. aseve Camoyalibdapraqtikuli da politikuri gzamkvlevi molaparakebebSimiznebis misaRwevad.evrokavSirma Tavis Tavze aiRo garkveuli pasuxismgeblobac.is, rom aris regionis ekonomikuri ganviTarebis samuSaojgufis Tavmjdomare mravalmxrivi samSvidobo molaparakebebiskonteqstSi. regionis ekonomikuri ganviTarebissamuSao jgufis samdivnos (axlo aRmosavleTSi mudmivi regionuliekonomikuri institutis saxiT) daarsebas amanSi(iordania) didi rolis Sesruleba SeuZlia ekonomikuri aRmavlobissaqmeSi regionuli TanamSromlobis xelSewyobis,vaWrobasTan da investirebasTan dakavSirebuli sakiTxebiskoordinirebisa da regionSi satransporto, energetikulida sakomunikacio infrastruqturis ganviTarebis saSualebiT.droTa ganmavlobaSi mas SeuZlia safuZvelic ki Cauyarosaxlo aRmosavleTis ekonomikur zonas, romelSic TavisufladimoZravebs saqoneli, momsaxureba, kapitali da mu-Saxeli.aRsaniSnavia rom evrokavSiri axlo aRmosavleTis qveynebsmniSvnelovan daxmarebas uwevs. is palestinelebis udidesidonoria - 1994-1999 wlebSi evrokavSirma da misma wevrma<strong>saxelmwifo</strong>ebma grantebisa da sesxebis saxiT 1,6 miliard evrozemeti Tanxa gaiRes, rac mTeli saerTaSoriso daxmarebis60%-ze mets Seadgenda. evrokavSiri mniSvnelovnad daex-296


mara palestinis xelisuflebas da didi wvlili Seitana omisSedegad gaCanagebuli materialuri infrastruqturis aRdgenaSi.garda amisa, evrokavSiri da misi wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebiyovelwliurad 100 milion evros uricxaven UNRWA-s - gaero-ssaagentos, romelic zrunavs palestinel ltolvilebze- ltolvilTa udides jgufze msoflioSi (3 milionze metiadamiani).evrokavSiri did daxmarebas uwevs iordanias, libans,siriasa da egviptes. regionul TanamSromlobas axlo aRmosavleTSiemateba 20 milioni evros odenobis yovelwliuridaxmareba sagangebo proeqtebisTvis, romlebic gamiznuliarogorc israelis, ise arabuli qveynebisTvis da xorcieldebasazogadoebrivi RonisZiebebis (seminarebis, festivalebisada a.S.) saSualebiT da municipalitetebs, eqspertebsa daarasamTavrobo organizaciebs Soris saerTaSoriso Tanam-SromlobiT.urTierToba israelTan umTavresad ganpirobebuliaor mxares Soris rigi savaWro SeTanxmebebiT da ormxriviasocirebis xelSekrulebiT, romelic 2000 wlis ivnisSi SevidaZalaSi, ramac safuZveli Cauyara or partniors Soris politikuridialogis wamowyebas da dasaxa samomavlo Tanam-Sromlobis mravali sfero.rac Seexeba sparseTis yuris regions, aq evrokavSirsdadebuli aqvs TanamSromlobis Sesaxeb xelSekruleba sparseTisyuris TanamSromlobis sabWosTan (sabWoSi Sedian saudisarabeTi, quveiTi, bahreini, katari, arabTa gaerTianebulisaemiroebi da omani). evrokavSiri dialogs awarmoebsiranTan politikur da TanamSromlobis sakiTxebze, aseveurTierTobi aqvs erayTan da iemenTan.evrokavSiri axlo aRmosavleTSi situaciis daregulirebismxriv saerTaSoriso Suamavlebis oTxeulis srulfasovaniwevria da yvelaze aqtiur monawileobas iRebs am regionSimSvidobis miRwevisken mimarTul diplomatiur ZalisxmevebSi.israelis da palestinis avtonomiis SeTanxmebis297


Semdeg, evrokavSiri gamoTqvavs mzadyofnas adgilze Seuwyosxeli mis praqtikul realizacias.samxreT-aRmosavleT evropa da evrokavSirievrokavSirs mtkiced aqvs ganzraxuli balkaneTSimSvidobisa da stabilurobis damyareba. misi mTavari mizaniaam regionis qveynebis integrireba evropis politikur daekonomikur sivrceSi. misi politikis mTavari instrumentia,,stabilizebisa da gaerTianebis procesi”, romelic moicavsalbaneTs da yofil iugoslaviis subieqtebs. es procesi individualuradaris misadagebuli TiToeuli monawilis sa-WiroebebTan da moicavs ekonomikur da finansur daxmarebas,sxvadasaxva kuTxiT TanamSromlobas, politikur dialogs,mizans Seiqmnas Tavisufali savaWro zona, evrokavSiris kanonmdeblobasTanda praqtikasTan misadagebas da iseT sferoebSiTanamSromlobas, rogoric aris marTlmsajuleba dasaSinao saqmeebi.aRniSnuli procesi balkaneTis am qveynebs evrokavSir-Si integrirebis xangrZliv perspeqtivas sTavazobs, es ki istoriuli,da gadamwyveti momentia evrokavSirTan maT ur-TierTobisTvis. Tumca, regionis qveynebma pirvel rigSi Tavadunda daakmayofilon aucilebeli politikuri da ekonomikuripirobebi da moaxdinon imis demonstrireba, rom SeuZliaTevrokavSiris magaliTis mibaZva - erTmaneTs Soris vaWrobisada TanamSromlobis gafarToeba. evrokavSiri mniSvnelovanfinansur da teqnikur daxmarebas uwevs xuT qveyanas.1991-99 wlebSi regions evrokavSirma 4,5 miliard evrozemeti Tanxa gamouyo, xolo Semdgom wlebSi daxmarebis miznebisTvisgacilebiT meti saxsrebi gamoiyofa.1999 wlis ivnisSi kolonis samitze evrokavSiris qveynebisliderebma miiRes stabilurobis paqti samxreT-aRmosavleTevropisaTvis. is aerTianebs yvela mxares, riTacpaqti afarToebs stabilizaciis da gaerTianebis process,xels uwyobs TanamSromlobis axali formebis damkvidrebasda saerTaSoriso sazogadoebriobisgan praqtikuli da finansuridaxmarebis stimulirebas. paqtSi yuradReba gamaxvi-298


lebulia biznesisa da garemos dacvis sferoebSi regionuliTanamSromlobis iniciativebze, korufciisa da organizebulidanaSaulis winaaRmdeg brZolaze, eTnikuri diskriminaciisaRmofxvraze, usafrTxoebis evrokavSiris da msoflioseqtoris reformirebaze da masobrivi informaciis saSualebaTadamoukideblobaze.amrigad, usafrTxoebis sferoSi evropis axali gegmebimniSvnelovan gavlenas axdens centraluri da aRmosavleTevropis qveynebze.evrokavSiri da bosnia hercogovinapirveli misia, romelic evrokavSirma daiwyo bosniahercegovinaSi iyo sapolicio misia, romelmac faqtobrivadCaanacva gaero-s saerTaSoriso sapolicio misia 2003 wels.sxvaTaSoris, adre evrokavSirma am kuTxiT marcxi ganicadaam qveynaSi. misiis farglebSi evrokavSirma bosnia hercegovinaSiganaTavsa Svidi aTas kaciani samxedro kontigentiimisaTvis rom uzrunvelyo usafrTxo garemo.bosnia hercogovinaSi evrokavSiris misiis mizanebidangamomdinare unda momxdariyo xelmZRvaneloba, zedamxedvelobada Semowmeba uwyveti, profesionaluri, multieTnikurisapolicio sistemis CamoyalibebisaTvis evropuli da saerTaSorisopraqtikis gaTvaliswinebiT, aseve bosnia hercegovinaSimSvidobisaTvis 1995 wlis deiton-parizis SeTanxmebiTgaTvaliswinebuli miznebis gatareba da uSiSroebis saministrosda <strong>saxelmwifo</strong> sasazRvro samsaxuris ganviTarebisaTvisxelSewyoba.operaciis ZiriTadi mizani iyo usafrTxoebis uzrunvelsayofa,mosalodneli Zaladobis prevencia, saerTaSorisosisxlis samarTlis tribunalis da msgavsi organoebisdacva, samxedro danaSaulisaTvis msjavrdebuli pirebis dakaveba,policiisTvis organizebuli danaSaulis winaaRmdegbrZolaSi daxmareba.2006-2007 ww., misia, modificirebis Sedegad, axorcielebdamonitorings da iZleoda rekomendaciebs evrokavSirissami svetis Sesabamisad: mxars uWerda policiis refor-299


mis process, policiis pasuxismgeblobis gaZlierebas, organizebulidanaSaulis winaaRmdeg brZolas. xolo 2008-2009ww. misia ganagrZobda muSaobas organizebuli danaSaulis winaaRmdeg.2004 wels evrokavSiris sabWos gadawyvetilebiT bosnia-hercogovinaSidaiwyo evrokavSiris samxedro operacia.operaciis mizania bosnia-hercogovinis SeiaraRebuli ZalebisaTvisdaxmarebis gaweva samxedro codnis amaRlebis daswavlebis Catarebis mimarTulebiT, romelic uzrunvelyofsmaT mzaobas qveynis usafrTxoebis uzrunvelyofaSi.evrokavSiris mravalmxrivi daxmareba bosnia hercegovinasadmi,am uknasknels exmareba Semdgomi evrointegraciis,stabilizaciis da asociaciis procesSi. vinaidan misiebi miiCnevapolitikuri procesebis ganviTarebis, reformebis gatarebis,qveynis stabilizaciis, usafrTxoebis gamowvevebisaTvispasuxis gasacemis xelSewyobad.rac Seexeba evrokavSiris Carevas kosovosa da kviprosisSemTxvevaSi konfliqtis gadawyvetisaTvis ganpirobebuliiyo erT SemTxvevaSi kavSiris wevrobiT da meore SemTxvevaSikavSiris wevrobis perspeqtiviT.zemoaRniSnuli midgomebi emyareba evrokavSiris SesaZlowevrobis, masTan partniorobis gavlenas konfliqtze.gafarToebis SemTxevevaSi evrokavSirma unda gadawyvitosaRniSnuli konfliqti, vinaidan TviTon ar gaxdes konfliqtismonawile.2008 wlis dekembridan evrokavSiris kanonis uzenaesobismisia kosovoSi aris yvelaze didi samoqalaqo misia, romelicgulisxmobs kosovos daxmarebas iseTi sferoebis reformirebaSi,rogoricaa policia, samarTaldacva da a.S. misiaSimonawileobas ReEbulobs daaxloebiT 2000-mde saerTa-Soriso policiis oficeri, mosamarTle, prokurori da a.S.misiis biujeti aris oras milion evromde, evrokavSiris gardamisiaSi monawileoben norvegia, Sveicaria, TurqeTi, xorvatia,aSS.300


misiis ZiriTadi mizania kosovos xelisuflebis daxmarebakanonis uzenaesobis sferoSi, sapolicio reformaSi,sasamarTlo da sabaJo sferoSi. misiis sabaJo komponenti gulisxmobsevrokavSiris standartebisadmi daaxloebas, vaWrobislegitimacias da ekonomikis dacvas. misias gaaCnia Sez-Ruduli aRmasrulebeli uflebamosileba. is aris teqnikurimisia zedamxedvelobis, sakonsultacio ufebamosilebiT.kosovos misiis mizania xeli Seuwyos mravaleTnikuri sasamarTlo,sapolicio, sabaJo sistemis Camoyalibebas, mar-Tlmsajulebis sistemis politikuri Carevisagan gaTavisuflebas,evropul standartebTan Sesabamisobas. misiis muSaobisSedegebidan gamomdinare xdeba strategiuli miznebisgansazRvra. misias gaaCnia sapolicio komponenti, marTlmsajulebiskomponenti, sabaJo komponenti. moqmedebs gaero-srezoluciis farglebSi.2003 wlis 31 marts evrokavSirma daiwyo samxedro operaciamakedoniaSi. evrokavSiri-nato-s SeTanxmebiT operaciisaTvisxelmisawvdomi iyo nato-s resursebi. operaciisSedegad Tavidan iqna acilebuli saomari moqmedebebi makedoniaSi.misiam muSaoba daasrula imave wlis 15 dekemebers.2004-2005 ww. evrokavSiri makedoniaSi aseve axorcielbdasapolicio misias. is miznad isaxavda 2001 wlis ohridissamSvidobo SeTanxmebis Sesrulebas.rac Seexeba sapolicio sakonsultacio jgufis misias,is daiwyo 2005 wlis dekemeberSi. moicavda ocdaaTamde sapoliciomrCevels da xeli Seuwyo evropuli sapolicio standartebisSesabamisi efeqturi sapolicio struqturis mxardaWerasada ganviTarebas. evrokavSiris sapolicio eqspertebimonitorings da xelmZRvanelobas uwevdnen qveynis policiasprioritetul mimarTulebebze, rogoricaa sasaz-Rvro policia, sazogadoebrivi mSvidoba, wesrigi da pasu- ohridis samSvidobo SeTanxmebis xeli moewera makedoniasa da eTnikurialbanelebs Soris.301


xismgbeloba, brZola korufciisa da organizebuli danaSauliswinaaRmdeg.evrokavSiris sapolicio misiis eqspetrebi uwevdnenmonitorings, xelmZRvanelobas, aZlevdnen rCevebs qveynispolicias organizebuli danaSaulis winaaRmdeg sabrZolvelad,aseve evropuli policiis standartebTan dasaaxloveblad.aRsaniSnavia, rom es misia makedoniis mimarT iyo evrokavSiriserT-erTi valdebuleba integraciis xelSewyobisaTvisevrokavSiri da afrikis kontinetievrokavSiris saqmianoba krizisebis marTvis mxriv, mxolodmezobeli qveynebiT ar Semoifargleba. evrokavSirmaarCevnebis CatarebisTvis aucilebeli pirobebi Seqmna kongosdemokratiul respublikaSi, darfurSi krizisisgan dazaralebulTada devnilTa dacvisTvis, somalis sanapirowylebSi mekobreebTan brZolis TvalsazrisiT pirveli samxedro-sazRvaooperaciis organizeba moxda.kongo da evrokavSiri2003 wels kongos demokratiul respublikaSi Seiara-Rebuli Setakebebis da buniaSi humanitaruli krizisis Sedegebisneitralizaciis mizniT evrokavSirma ganaxorcielasamxedro operacia. mas win uZRoda gaeros Sesabamisi rezoluciismiiReba. misi mizani iyo usafrTxobis uzrunvelyofada buniaSi humanitaruli situaciis gaumjobeseba. operaciadamTavrda 2003 wlis pirvel seqtembers da man uzrunvelyo1996 wlidan arsebuli konfliqtis mSvidobiani mogvareba.kongoSi gaero-s misiis mxardasaWerad, 2006 wlidan daiwyoevrokavSiris meore samxedro operacia. misi mizani iyoarCevnebis procesis stabilurad Catareba. vinaidan gaero-suSiSroebis sabWos rezolucia iTvaliswinebda evrokavSirisZalebis droebiT ganTvasebas arCevnebis periodSi gaero-sZalebis mxardasaWerad. aRniSnuli operacia daiwyo kongos302


mTavrobasTan SeTanxmebiT, evrokavSiris da gaero-s misieb-Tan TanamSromlobiT. operacia imarTeboda evropis Tavdacvisada usafrTxoebis politikis farglebSi.2005 wlis aprilidan 2007 wlis ivnisamde evrokavSirmaaseve ganaTavsa sapolico misia kinSasaSi. misia daexmara kongospolicias wesrigis damyarebaSi. misia iyo pirveli samoqalaqomisia afrikaSi evropis usafrTxoebisa da Tavdacvispolitikis WrilSi. misi mizani iyo evrokavSiris egidiT Seqmnilipoliciis mxardaWera. evrokavSiris misiis personaliuzrunvelyofda monitoringis, sxvadasxva saxis rCevebis darekomendasciebis micemas. misia aseve axrocielebda saswavloprogramas. evrokavSiris SefasebiT aRniSnuli misia warmatebiTdasrulda 2006 wlis 30 noembers.2005 wlidan evrokavSiri kongoSi kidev erT samoqalaqomisias axorcielebs. misi mizania daexmaros kongos xelisuflebasusafrTxoebis sistemis reformirebaSi konsultaciebisda daxmarebis gaweviT. Seqmnas usafrTxoebis is sistema,romelic iqneba kongos mosaxleobis usafrTxoebis,adamianis uflebebis dacvisa da pativiscemis garanti.2007 wlidan evrokavSiri kongoSi axorcielebs kideverT sapolicio misia. is moicavs kongos xelisuflebisaTvispoliciis sistemis reformirebisaTvis da usafrTxoebis garemosgaumjobesebisaTvis daxmarebis gawevas.evrokavSiri da sudani2005-2006 ww. darfurSi afrikis kavSiris misiis mxardasaWeradda afrikis kavSiris moTxovniT mimdinareobda evrokavSirisSereuli samoqalaqo da samxedro misia. romelicSemdeg Seicvala afrikis kavSirisa da gaero-s saerTo operaciiT.misiis mizani iyo efeqturi da drouli daxmareba afrikiskavSirisaTvis darfiurSi misiis ganxorcielebaSi. evrokavSirismxardamWeri misia moicavda samoqalaqo da samxedrokomponents, teqnikuri daxmarebisaTvis gaaCnda ekipireba,resursebi da samxedro damkvirveblebis gagzavnis SesaZlebloba.misia aseve axorcielebda afrikeli samxedroe-303


is swavlebas, exmareboda maT taqtikur da strategiul ganlagebaSi,axorcielebda policiis daxmarebas da swavlebas.evrokavSiri da somalaevrokavSirma ganaxorciela samxedro sazRvao operaciasomaliSi, romelic mimarTuli iyo gaero-s uSiSrobissabWos rezoluciis gansaxorcieleblad, somalis sanapirosTanmsoflio sasursaTo programis xomaldebis dasacavadmekobreebis Tavdasxmisagan.somalis sanapiroebTan ,,atlantis” saxelwodebiT samxedrooperacia daiwyo 2008 wels. misi mizania mekobreobisSeCereba da prevencia. es operacia aris evrokavSiris pirvelisamxedro sazRvao operacia evropis usafrTxoebisa daTavdacvis politikis farglebSi. operaciaSi monawileobdaevrokavSiris Tormeti xomaldi da sazRvao patruli.am gziT evrokavSiri monawileobs mekobreobis winaaRmdegsaerTaSoriso jgufis muSaobaSi da xels uwyobs Tanam-Sromlobis ganviTarebas.operaciaSi monawile samxedro pirebs ufleba hqondaTdaekavebinaT is pirebi, romlebic eWvmitanili iqnebodnenmekobreobaSi da yaCaRur TavdasxmaSi, aseve SeeZloT daekavebinaTxomaldi da masze myofi produqcia. aRniSnulma operaciammniSvnelovani roli Seasrula somalis uSiSroebisZalebis da somalis samoqalaqo sapolicio Zalebis CamoyalibebaSi.es operacia iyo im globaluri saqmianobisa nawili,romelsac evrokavSiri axorcielebs afrikaSi da am operaciismizani iyo somalis krizisis daZleva, romelsac gaaCniapolitikuri, usafrTxoebis da humanitaruli aspeqtebi. amrigad,evrokavSiri TanamSromlobs gaero-sa da afrikis kav-SirTan somaliSi mSvidobisa da ganviTarebisaTvis, riTacmxars uWers qveynis demokratiul gardaqmnas.paralelurad evrokavSiri axorcielebs samxedrowvrTnebi misias, romelis miznia xeli Seuwyos somalis erovnulmTavrobis da <strong>saxelmwifo</strong> institutebis gaZlierebas,ganaxorcielos SeiaraRebuli Zalebis wvrTnebi. mTlianoba-304


Si misia pasuxobs evrokavSiris midgomas afrikisadmi xeliSeuwyos politikur progress, gaumjobesos da gaaZlierosmmarTveloba da kanonis uzenaesoba.evrokavSiri da samxreT sudani2010 wlidan evrokavSiri samxreT sudanSi axorcielebssamoqalaqo misias, romelic moicavs saaviacio uSiSroebismimarTulebas. es aris evrokavSiris pirveli CarTuloba samxreTsudanSi evrokavSiris saerTo usafrTxoebisa da Tavdacvispolitikis, da finansdeba evrokavSiris erTiani sagareoda usafrTxoebis politikis farglebSi. misiis mizaniaxeli Seuwyos samxreT sudanis jubas saerTaSoriso aeroportSiusafrTxoebis ganmtkicebas. vinaidan saerTaSorisoTanamegobrobis daxmareba qveyanaSi aqedan xorcieldeba.is mniSvnelovania satransporto kvanZia komerciuli da samgzavromiznebisaTvis. misia ara mxolod xels uwyobs saaviaciousafrTxoebis gaumjobesebas, aramed aseve danaSaulisda saerTaSoriso terorizmis winaaRmdeg brZolasac. yovelivees ki qveynas exmareba gazardos savaWro moculoba daxeli Seuwyos regionul integracias.evrokavSiri da Cadi2008 wels gaero-s uSiSroebis sabWos rezolucis safuZvelzedaiwyo evrokavSiris samxedro operacia CadSi.operaciis mizania samoqalaqo, gansakuTrebiT ki devnilebisda iZulebiT gadaadgilebuli pirebis dacva, humanitarulidaxmareba, gaero-s TanamSromlebis dacva, maTi gadaadgilebisusafrTxoebis da Tavisuflebis uzrunvelyofa.Cadis operacia aris evrokavSiris yvelaze didi multinacionalurioperacia afrikaSi, romelic moicavs samiaTas Svidas samxedros evrokavSiris ocdasami wevri qveynidan.evrokavSiri inarCunebs aqtiur politikur da diplomatiurrols CadSi, aseve agrZelebs regionSi humanitarulida ganviTarebis xelSemwyob saqmianobas.evrokavSiri da gvinea-bisausi2008 wels evrokavSirma daiwyo gvinea-bisaus uSiSroebisseqtoris reformirebis mxardamWeri evrokavSiris sa-305


konsultacio da daxmarebis misia. is aris sakonsultacio dadaxmarebas uwevs gvinea-bisaus uSiSroebis seqtoris reformaserovnuli uSiSroebis seqtoris strategiis gansaxorcieleblad.evrokavSiri misiis miRwevad miiCnevs warmatebulsaprezidento arCevnebs, daxmarebas uSiSroebis seqtorisreformirebaSi.amrigad, evrokavSiri aqtiurad cdilobs ama Tu im regionSiarsebuli konfliqtebis gadaWras, risTvisac is Ziri-Tadad iyenebs e.w. „rbili Zalis“ politikas. evrokavSiris-Tvis mniSvnelovania konfliqtebis mSvidobianad mogvareba.evrokavSiri da libialibiaSi arsebuli konfliqtis dros evrokavSirma ganaxorcielahumanitaruli daxmarebis misiis mxardamWerisamxedro operacia, romlis mizani iyo xelmisawvdomi gaexadahumanitaruli daxmareba da daecva mSvidobian mosaxleoba.evrokavSiris sasazRvro daxmarebis misia libiaSi daiwyo2013 wlis 22 maiss usafrTxoebis da Tavdacvis saerTopolitikis farglebSi. misiis mizania xeli Seuwyos libiisxelisuflebas ganaviTaros da gaaumjobesos qveynis sasaz-Rvro usafrTxoeba da misi integrirebuli marTva. samoqalaqomisia xorcieldeba libiis xelisuflebis Txovnis safuZvelzeda aris evrokavSiris yovlismomcveli midgomisnawili, xeli Seuwyos libiis postkonfliqtur rekonstruqcias.misiis daxmareba xels Seuwyobs <strong>saxelmwifo</strong> konsolidacias,ekonomikuri ganviTarebas, organizebul danaSaulsada terorizmis winaaRmdeg brZolas qveyanaSi da mTlianadregionSi.evrokaSiri da mali2013 wlis 17 ianvars evrokavSiris sabWom miiRo gadawyvetilebamaliSi samxedro misiis ganxorcielebis Sesaxeb,romelic moaxdenda malis SeiaraRebuli Zalebis gawvrTnas.treningis mizania malis samxedro Zalebis gawvrTnada samxedro da saswavlo rCevebis micema malis SeiaraRebuliZalebisaTvis, romelic legitimuri samoqalaqo xeli-306


suflebis qveS SeZlebda ganexorcielebina operaciebi. aseveuzrunveyofda SeiaraRebuli Zalebis aRdgenis xelSewyobas,rac xels Seuwyobda qveynis teritoriuli mTlianobisaRdgenas da teroristul dajgufebebTan brZolas qveynissamxreTSi. evrokavSiris samxedro misias ekrZaleba samxedrokonfliqtSi CarTva.evrokavSiri da postsabWoTa qveynebi]evrokavSiri da saqarTvelo2004 wlis 16 ivlisidan daiwyo kanonis uzenaesobis misiasaqarTveloSi. es iyo pirveli kanonis uzenaesobis misiaevropis usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis farglebSi.misiis mizani iyo mTavrobis mxardaWera kriminaluri mar-Tlmsajulebis sferoSi arsebuli gamowvevebis gadasalaxavad,reformis procesis ganviTarebisaTvis daxmareba.ruseT-saqarTvelos omis Sedegad, evropis sabWom saqarTveloSidamoukidebeli samoqalaqo sadamikvireblo misiis daarsebis gadawyvetileba miiRo. romelic ima wlis 1oqtombers daiwyo. 22 wevri <strong>saxelmwifo</strong>dan, evrokavSirma200-ze meti damkvirvebli gamoagzavna.evrokavSiris sadamkvirveblo misiis mandatia 12 agvistosada 8 seqtembris SeTanxmebis Sesrulebis monitoringi,rac moicavs rusuli da qarTuli SeiaraRebuli Zalebis konfliqtisdawyebamde dakavebul poziciebze dabrunebas, ru- EUUM - EUROPEAN UNION MONITORING MISSION evrokavSiris sadamkvirveblomisia aris programa, romelic Seiqmna 1991 wlis ivlisSi. Tavdapirvelad igiiTvaliswinebda sazRvrebisa da eTnosebs Soris urTierTobebis kontrols,devnilTa usafrTxoebas, politikuri viTarebis stabilizirebas - yofiliiugoslaviisa da balkaneTis teritoriaze. Tumca, 2008 wels maTsaqarTveloc miemata. 2008 wlis 15 seqtembers evrokavSiris sabWosgadawyvetilebiT Camoyalibda avtonomiuri samoqalaqo sadamkvirveblomisia saqarTveloSi. es misia daiwyo 2008 wlis 1 oqtombers da misimizania:dakvirveba, raTa sruliad iqnes Sesrulebuli 12 agvistos nikolasarkozisa da dimitri medvedevis mier xelmowerili 6-punqtianixelSekruleba (cecxlis Sewyveta da manamde saqarTvelos teritoriisrusuli SeiaraRebuli Zalebisagan srul gaTavisuflebas). situaciisstabilizireba da devnilebis dabruneba sakuTar saxlebSi.307


seTis SeiaraRebuli Zalebis samxreT oseTisa da afxazeTismimdebare teritoriidan gasvlas. misias aseve evaleba konfliqtiszonaSi mdgomareobis stabilizaciisa da normalizaciisxelSewyoba, mxareebs Soris ndobis Camoyalibeba daTanamSromlobis gaadvileba, qarTuli sapolicio ZalebisganTavsebis da aRmasrulebeli Zalauflebis gadabarebasTandakavSirebuli saqmianobis da yvela mxaris mier adamianisuflebebisa da kanonis uzenaisobis dacvis monitoringi.evrokavSiris sadamkvirveblo misiis mandati faravssaqarTvelos mTels teritorias. qveyanaSi yofniT misiaxels uwyobs adgilze situaciis normalizaciasa da stabilizacias.amasTan, evrokavSiris sadamkvirveblo misia amzadebsangariSs adamianis uflebebis sakiTxebze, kanonis uzenaesobispativiscemasa da usafrTxoebis situaciaze. angari-Si aseve moicavs iZulebiT gadaadgilebuli pirebis daltolvilebis dabrunebis sakiTxebs. amgvarad, SesaZlebeligaxdeba evrokavSiris dedaqalaqebisaTvis arsebuli mdgomareobisSesaxeb obieqturi da sruli informaciis miwodeba.evrokavSiris sadamkvirveblo misias aseve SeuZlia adgilze,adgilobriv xelisuflebasTan pirdapiri TanamSromlobiTimoqmedos mocemul sakiTxebTan dakavSirebul naklovanebebze.evrokavSiris sadamkvirveblo misiis mandatis erT-er-Ti yvelaze didi gamowveva ndobis aRdgenaa. imisaTvis, rommoxdes adgilze mdgomareobis stabilizacia da normalizacia,gansakuTrebiT ki im teritoriebze, romlebic agvistosomis Sedegad yvelaze metad dazaralda, administraciulisazRvris orive mxares kvlav unda aRdges ndoba. saWiroadamyardes pirdapiri kontaqtebi da warmoiSvas TanamSromlobismcire proeqtebi.evrokavSiris monitoringis misiis kidev erTi mizaniaevrokavSiris wevri qveynebisaTvis saqarTveloSi adgilzearsebuli mdgomareobis Sesaxeb obieqturi informaciis miwodeba.es damoukidebeli informacia briuselsa da evro-308


pul dedaqalaqebSi gadawyvetilebebis miRebis mniSvnelovansafuZvels warmoadgens.evrokavSiri da moldaveT-ukraina2005 wels daiwyo evrokavSiris sasazRvro daxmarebismisia moldovis da ukrainaSi. is iTvaliswinebda sazRvrismarTvis xelSewyobas sabaJo sakiTxebis CaTvliT moldovaukrainissrul sasazRvroperimetrze. faqtobrivad misiasgaaCnia sakonsultacio da teqnikuri miznebi. konkretuladki misiis mizani iyo sabaJo momsaxureobis ganviTarebaSi,produqciis kontrabandis prevenciaSi, adamianebis trefikingis,sazRvris marTvis normebis evrokavSiris normebTanSesabamisobaSi moyvanasaTvis, sasazRvro samsaxurebis profesiaonalizmisamaRlebaSi, riskebis analizis sistemis gaumjobesebaSi,sasazRvro da samarTaldamcavi organoebisTanamSromlobis xelSewyobaSi, trasnsasazRvro TanamSromlobisgaRrmavebaSi daxmarebis gawevas.misia aris sakonsultacio, ar gaaCnia aRmasrulebeliuflbamosileba. is miznebis realizacias axdens sazRvrazemomuSave pirebisaTvis swavlebis organizebiT, sabaJo moqmedebebisSesrulebaze daswrebiT, dokumentebis SemowmebiT,rac aucilebelia sakonsultacio saqmianobisTvis.sasazRvro daxmarebis misia TanamSromlobs moldova-Si evrokavSiris specialur warmomadgenelTan, gaaCnia politikurimrCevlebi kievSi, kiSinovSi, odesaSi sazRvarTandakavSirebuli politikuri sakiTxebis gadasawyvetad. misiisStabi ganTavsebulia odesaSi.misiis samarTlebrivi safuZveli aris 2005 wlis pirvelidekembris urTierTgagebis memorandumi, partniorobisada TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmeba evrokavSirsa da moldovas,evrokavSirsa da ukrainas Soris, erToblivi sabWosSeTanxmeba moldovaSi evrokavSiris specialuri warmomadgenelismandatis Sesaxeb. memorandumi gansazRvravs misiismandats, romelic gulisxmobs TanamSromlobas euTo-sTan,309


aseve koordinaciis Sesaxeb SeTanxmebas evrokomisias, evrokavSirisspecialur warmomadgenels, moldovas da ukrainismTavrobebs Soris, misiis diplomatiur privilegiebs veniskonvenciis Sesabamisad. aseve gansazRvravs samarTlebrivvaldebulebebs, misiis xangrZlivobas, samarTlebriv pasuxismgeblobasukrainis da moldovis mier misiis warmatebisxelSewyobisaTvis, mTavrobebis mier informaciis miwodebisvaldebulebas. memorandumis danarTi iTvaliswinebs saerTomiznebs, misiis instituciur uzunvelyofas, TanamSromlobasukrainas da moldovas Soris, evrokavSiris mezobelqveynebSi vaWrobis legitimacias.aseve evrokavSiris mizania daxmareba dnestrsipireTiskonfliqtis gadawyvetaSi, magram sasazRvro daxmarebis misia,misi mandati, aseve misiis samarTlebrivi statusis ganmsazRvreliinstrumentebi ar iTvaliswinebs raime konkretulSeTavazebas aRniSnuli konfliqtis gadawyvetisaTvis.evrokavSiris sasazRvro daxmarebis misia miRwevad miiCnevsmoldovis konfliqturi regionidan importisa da eqsportisbrunvis transfarentulobis gazrdas, sasazRvrokontrolis zrdas, sazRvris marTvis gaumjobesebas da saz-Rvraze dasaqmebuli pirebis kvalifikaciis amaRlebas, sasazRvrosamsaxurebs Soris TanamSormlobis gaZlierebas,informaciis gacvlis gaumjobesebas, sabiujeto danakargebisgansazRvris SesaZleblobas. aseve moldovisa da ukrainissasazRvro samsaxurebsa da samarTaldamcav organoebsSoris TanamSromlobis gaRrmaveba.evrokavSiri da aziaevrokavSiri da indoneziaevrokavSirma samxreT aRmosavleT aziis qveynebis asociaciasTan,norvegiasa da SveicariasTan erTad ganaxorcielamonitoringis misia acexSi (indoneziaSi). misiis mizaniiyo indoneziis mTavrobasa da Tavisufali acexis moZraobasSors 2005 wlis 15 agvistos gaformebuli samSvidobo SeTanxmebissxvadasxva aspeqtebis Sesrulebaze monitoringis gan-310


xorcieleba. aseve misiis mizani xeli Seewyo mxareebs Sorisdialogis ganxorcielebisaTvis. Tumca is ar iTvaliswinebdaevrokavSiris mier molaparakebebis warmoebaSi CarTvas.evrokavSiris misia aRiarebda indoneziis terirotiulmTlianobas da acexis momavals miiCnevda indoneziis unitaruli<strong>saxelmwifo</strong>s SigniT.evrokavSiri da erayierayis omis Semdeg qveyanaSi situaciis daregulirebismizniT evrokavSirma 2005 wels daiwyo kanonis uzenaesobisintegrirebuli misia, romelic warmoadgenda samoqalaqokrizisebis marTvis operacias evrokavSiris usafrTxoebisada Tavdacvis politikis farglebSi. misiis mizani mdgomareobdakanonis uzenaesobis ganmtkicebisa da adamianis uflebebispativiscemis kulturis amaRlebisaTvis xelSewyoba.misia aseve gulisxmobda erayis kriminaluri marTlmsajulebissistemaSi dasaqmebuli pirebisaTvis kvalifikaciisamaRlebas. am kuTxiT swavleba iTvaliswinebda ndobis amaRlebas,ormxriv pativiscemas da operatiul TanamSromlobaskriminaluri marTlmsajulebis sistemis sxvadasxva warmomadgenlebsSoris (sapolicio, sasamarTlo, penitencialurisistemebi). misiis koordinacia warmoebda briuselidan, TumcagaaCnia jgufi baRdadSi.evrokavSiri da avRaneTiavRaneTisadmi gansakuTrebuli damokidebulebis gamoxatulebaiyo 2007 wels evrokavSiris sapolicio misiis dawyebaqveyanaSi. misi mizania uwyveti da efeqturi samoqalaqosapolicio sistemis damkvidreba avRaneTSi. misia sakonsultacioda saswavlo saqmianobas axorcielebs avRaneTis SinagansaqmeTa saministroSi, regionebsa da provinciebSi.evrokavSiris mizania Seitanos mniSvnelovani wvliliavRaneTis policiis sistemis reformirebaSi. vinaidan policiisgaZliereba da kanonis uzenaesoba mniSvnelovania avRaneTSistabilurobisa da usafrTxebis uzrunvelsayofad.misiis strategiuli prioritetebi gaerTianebulia eqvsimiznis irgvliv: qmediTi policia, policiis moTxovnis311


valdebuloba, kontroli da komunikacia, danaSaulis gamo-Zieba, antikorufciuli saqmianoba, policiisa da braldebissistemis urTierTkavSiri, adamianis uflebebi da genderuliTanasworoba avRanTis sapolicio sistemaSi, aseve misiissaqmianoba strategiul, operatiul da taqtikur doneebze.masStabebidan gamomdinare evrokavSiris misiebi daoperaciebi krizisuli situaciebis mowesrigebis saqmeSi maincSezRuduli rCeba. saerTo samxedro biujetis, samxedroresursebis mozidvis da SeiaraRebuli Zalebis gamoyenebiserTiani politikis ar arseboba saSualebas ar iZleva, isiniganvixiloT rogorc gadamwyveti faqtori Tanamedrove postkonfliqturidaregulirebisaTvis. problemebi, romlebicdakavSirebulia arasrulyofil marTvasTan da kontrolTan,saSualebas ar iZleva moxdes erTi romelime seriozulioperaciis ganxorcieleba natos mxardaWeris gareSe.miuxedvad imisa, rom evrokavSiris antikrizisuli potencialiuTsp-is Camoyalibebis periodidan dRemde mniSvenlovnadgaizarda, es ar iZleva saSualebas evrokavSiris wevriqveynebis erToblivi samSvidobo moqmedebebi Sefasdes rogorc,,gadamwyveti“ saerTaSoriso faqtori krizisebis mowesrigebisada saerTaSoriso konfliqtebis prevenciis saqmeSi.312


leqcia 13evrokavSiris TavdacviTi marTvaevrokavSirisTvis erT-erTi mniSvnelovani amocanaaTavdacviTi marTvis ganviTareba. rac ufro axal aspeqtebsda masStabebs iZens evrogaerTianebis saerTo sagareo politika,miT ufro aqtualuri xdeba usafrTxoebisa da Tavdacvisganzomilebis mniSvneloba.evrokavSiris evropul TavdacviT identobas safuZveliCaeyara jer kidev 1948 wlis dasawayisSi, roca didma britaneTma,belgiam, niderlandebma, luqsemburgma da safrangeTmaxeli moawers e.w. briuselis paqts, romelic SemdegdasavleT evropuli kavSiris Seqmnis safuZveli gaxda. Tumca,evropuli Tavdacvis uzrunvelyofis erT-erTi mTavarimeqanizmi civi omis ganmavlobaSi nato iyo da evropis stabilurobada usafrTxoeba ZiriTadad damokidebuli iyo oridapirispirebuli banakis urTierTobebze.XX s-is 90-ian wlebis dasawyisSi, isev gaCnda evropuliTavdacviTi identobis“ gaZlierebis mcdelobebi. evrokav-SirSi sakuTari TavdacviTi resursebis ganviTarebis aucileblobaganpirobebuli iyo imiT, rom momxdariyo gaerTianebisdamokidebulebis Sesusteba aSS-ze.1991 wels safrnageTis prezidentma f. miteranma dagermaniis kanclerma h. kolim wamoayenes idea saerTo evropuliTavdacvis Seqmnis Sesaxeb da gamoTqves mzadyofna xeliSeewyoT misi ganxorcielebisaTvis, rogorc dasturi orqveyanas Soris saboloo Serigebisa da ndobis aRdgenis. Sesabamisad,1992 wels Seiqmna franko-germanuli korpusi,romlis saTao ofisi ganTavsda strasburgSi. misi marTva damovaleobebi Tanabrad ganawilda or qveyans Soris. danayofmamiiRo evrokorpusis saxelwodeba da is Ria iyo yvelaevropuli qveynisaTvis.313


1993 wels evrokorpuss SeuerTda belgia, 1994 wels espaneTi,1996 wels luqsemburgi. yvela axlad Sesuli qveyanaiseTive uflebebs da movaleobebs flobda, rogorsac safrangeTida germania. 2010 wlisTvis evrokorpusSi xuTi qveynaiyo gaerTianebuli. mogvianebiT asocirebuli wevrobisstatusiT mas, aseve SeuerTda poloneTis, avstriis, saber-ZneTis da TurqeTis samxedro danayofebi.aRsaniSnavia, rom evropis TavdacviTi struqturebisSeqmna damokidebulia ara marto evrokavSiris wevri qveynebispolitikur survilebze, aramed evrokavSiris samxedropolitikur realur potencialzec. Sesabamisad, ,,evropisTavdacva“ ukanasknel xans evropuli politikis erT-erTproblemur sakiTxad gadaiqca. ra SeiZleba vigulisxmoT evropulTavdacvaSi? es aris evropuli armiis Seqmna, Tu esaris evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis saerTo politikisganviTarebis gansazRvruli Sedegis miReba?sakiTxis aqtualobas ganapirobebs isic, rom evrokav-Siri gayofilia TavdacviTi integraciis momxreebad da mowinaaRmdegebad,rac aseve gamoixateba evropeistebis da atlantistebisdapirispirebaSic. erTis mxriv, mag., didi britaneTisaTvisevropis Tavdacvas praqtikuli gageba aqvs. xolosxvebisTvis - e.w. veimiris xuTeulisaTvis ki es sakiTxisasicocxlod mniSvnelovania. aqve gasaTvasliwinebeliaisic, rom evropis Tavdacva gavlenas axdens da kidev ufrometad moaxdens ara marto evropis, aramed saerTaSoriso politikisSinaarszec.aRsaniSnavia, rom jer kidev 1952 wels belgiam, italiam,luqsemburgma, niderlandebma, safrangeTma da germaniamxeli moweres xelSekrulebas evropis TavdacviTi gaerTianebisSeqmnis Sesaxeb. is iTvaliwinebda integrirebuli evropuliarmiis Seqmnas. Tumca, 1954 wels safrangeTis nacionalurmaasambleam uari Tqva aRniSnuli xelSekrulebis ratificirebaze,xolo imave wels Seqmnilma dasavleT evropulmakavSirma koleqtiuri Tavdacvis funqcia natos gadsca.314


yovelive aman evropaSi samxedro-integraciuli kuTxiT qmedebebikarga xniT gayina.marTalia, civi omis Semdegom evropas aRar emuqrebaCveulebrivi Tu atomuri iaraRiT masobrivi ieriSis saSiSroeba.samagierod, balkaneTis movlenebma cxadyo, rom evrokavSiriswinaSe mravali iseTi safrTxe dgas, romliTacSeiZleba daemuqros stabilurobas evropaSi. cxadia, amerikisSeerTebul Statebs ar unda evropis kontinentze yvelaregionul krizisSi Careva. zog SemTxvevaSi Tavad evropelebmaunda gamoiCinon iniciativa. evrokavSiris wevrebimzadyofnas gamoTqvamen, SeiaraRdnen im saSualebebiT, romlebicsaWiroa saerTo faseulobaTa dasamkvidreblad da ma-Ti interesebis dasacavad.im sakiTxebis farTo speqtris regulireba, romlebicdakavSirebulia evrokavSiris TavdacviTi politikis realizaciasTanda usafrTxoebis uzrunvelyofasTan, aseve evrokavSiriserTian TavdacviTi seqtoris formirebasTan xorcieldebarogorc evrokavSiris pirveladi, ise meoradi samarTlisfarglebSi. gaerTianebis pirveladi samarTlisfarglebSi mocemuli sakiTxebi regulirdeba evrokavSirisdamfuZnebeli xelSekrulebebis debulebebiT (maastrixtis,amsterdamis, nicis, lisabonis xelSekrulebebi). amis garadpirveladi samrTlis debulebebma ganviTareba hpova meoradisamarTlis wyaroebSi, rogoricaa evrokavSiris institutebisda organoebis (sabWo, komisia, eTs) direqtivebi dareglementebi.1992 wlis maastrixtis xelSekrulebam aunTo mwvane Suqievropis erTian sagareo da usafrTxoebis politikas. SesabamisadevrokavSiris qveynebma SeZles mieRwiaT SeTanxmebisTvis,romelic erTiani TavdacviTi politikis SemuSavebissaSualebas iZleoda.maastrixtis xelSekrulebis meoTxe muxli ganmartavs,rom ,,saerTo sagareo da usafrTxoebis politika unda moicavdesyvela im sakiTxs, romelic exeba kavSiris usafrTxoe-315


as, maT Soris saerTo Tavdacvis politikis CarCoebis Semu-Savebas, ramac SesaZloa, droTa ganmavlobaSi, migviyvanossaerTo Tavdacvamde”. es Zalian mniSvnelovani formulirebaiyo, radgan amiT wevrma <strong>saxelmwifo</strong>ebma aCvenes, rom ar gamoricxavdnenmomavalSi saerTo Tavdacvis Seqmnis SesaZleblobas.maastrixtis xelSekrulebaSi aseve ganmartebuliasaerTo sagareo da usafrTxoebis politikis miznebi da kompetenciisareali. xelSekruleba kavSirSi Semaval <strong>saxelmwifo</strong>ebsmouwodebs sistemuri TanamSromlobis damyarebisakennebismier sakiTxze erTmaneTs Soris, romelic saerTo interesebissferoSia. masSi aseve ganmartebulia is instrumentebi,romlis saSualebiTac evrokavSiri SeZlebs sagareo dausafrTxoebis politikis amoqmedebas. es instrumentebia:saerTo poziciebi da erToblivi qmedebebi. Tumca, igive maastrixtisxelSekrulebam evropis Tavdacvis sakiTxTan mimarTebiTbevri gaurkvevloba datova. Tundac is, rom maSinmxolod gadawyda dasavleT evropuli kavSirisTvis konkretulifunqciebis micema da garkveuli amocanebis dasaxva.miuxedavad xarvezebisa, evroTavdacvis ideis garSemosakamod soliduri praqtikuli fundamenti Camoyalibda evrokavSirSi.man miRwia arsebiT progress usafrTxoebis daTavdacvis saerTo politikis instrumentebis CamoyalibebissaqmeSi. gansakuTrebiT es SesamCnevia 1998 wlis sen-malosdeklaraciaSi, romelic debulebebmac asxva hova 1999 wliskiolis evrokavSiris sabWos gadawyvetilebebSi. aqedan moyolebulievrokavSiri, miuxedavad imis rom naklebi Sansiarealuri TavdacviTi kavSiris formirebisaTvis, etapobrivadaxerxebs ganaviTaros misi samxedro TavdacviTi potenciali,anu evrokavSiris usafrTxoebis da Tavdacvis politikases axali dinamika SesZina 1998 wlis sent-malos deklaraciam.sent malos Sexvedra istoriaSi Sesulia rogorc gadamwyvetimomenti evrokavSiris saerTo Tavdacvis aRorZinebissaqmeSi. iugoslaviis daSlis Semdeg naTeli gaxda, rom316


evropa absoluturad qmeduunaro iyo samxedro sakiTxebSi.es albaT arc unda yofiliyo gasakviri, vinaidan317civi omisperiodSi da Semdegac is aSS-is da natos imedze iyo. swored,amis gamo gadawyvita britaneTis premier-ministrma toniblerma, rom dro iyo evropas ganeviTarebina sakuTarisamxedro SesaZleblobebi, raTa sakadrisi sityva eTqva saerTaSorisoarenaze.sent malos deklaraciaSi naTqvamia, rom droa evropamSesaferisi roli Seasrulos saerTaSoriso arenaze da ,,aamuSaosamsterdamis xelSekrulebaSi Cadebuli debulebebissup-s sferoSi, TandaTanobiT saerTo Tavdacvis politikisCarCoebis ganviTarebis CaTvliT”. aseve ,,evrokavSirs undahqondes avtonomiuri moqmedebis unari, romelsac zurgs gaumagrebssaimedo samxedro Zala, unda hqondes am Zalisamoqmedebis da gadawyvetilebis miRebis saSualeba da mzadyofna,raTa upasuxos saerTaSoriso krizisebs”.Tumca, deklaracia aseve xazs usvams natos Seucvlelrols evropis Tavdacvis sferoSi da aRniSnavs, rom evropamunda sakuTari wvlili Seitanos natos modernizaciis saqme-Si. amasTan, evropas unda hqondes ,,moqmedebis saSualebaiseT situaciebSi, sadac aliansi ar aris Cabmuli”. evropassWirdeba Zlieri armia, konkurentunariani evropuli Tavdacvisindustria da teqnologia raTa upasuxos axal safrTxeebs.sent-malos Semdeg saerTo Tavdacvis sakiTxebze evrokavSirisxedvebi dafiqsrda 1999 wlis ivnisis kiolnis evropulisabWos deklaraciaSic. masSi formalurad dadasturdaevrokavSiris wevri yvela qveynis survili, rom ganeviTarebinaTsaerTo Tavdacva. kiolnis deklaraciaSi Caido issamomavlo gegmebi, rac saWiro iyo am ideis gansaxorcieleblad,kerZod, gadawyda gadawyvetilebis miRebis infratruqturisSeqmna (samxedro politikuri komitetebi da a.S.) dasamxedro saSualebebis, anu samxedro Stab-binis da samxed-


o Zalebis Seqmna. amrigad, evrokavSiris saerTo TavdacvisaRorZinebis saqmeSi umniSvnelovanesi iyo sent malos da kiolniisSexvedrebma safuZveli Caeyura da Seqmna usafrTxoebisada Tavdacvis politikis struqtura, romelSic Sedispolitikuri da usafrTxoebis komiteti, evrokavSiris samxedrokomiteti, evrokavSiris samxedro Stabi, krizisebismenejmentis samoqalaqo aspeqtebis komiteti, romelic warmodgeniliawevri qveynebiT da moicavs samoqalaqo sakiTxebsda Tavdacvis saagento. es aris is racionaluri Sedegi,romelmac gza gauxsna euTp-s.evropuli sabWos aRniSnuli xedvebi aisaxa 1999 wlisamsterdamis xelSekrulebaSi, sadac xelaxla iqna formulirebulievrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacvis miznebi -daisaxa krizisul situaciebSi rogorc samxedro, ise arasamxedroSesaZleblobaTa gamoyenebis perspeqtiva. saxeldobr,es aris egreT wodebuli petersbergis amocanebi, romlebicmoicavs saSualebaTa farTo speqtrs, dawyebuli kvleviTada maSvelTa samsaxurebiT, damTavrebuli samSvidobo operaciebiT.mocemuli kuTxiT aseve sainteresoa helsinikis evropulisabWo 1999 wlis dekemberis Sexvedra, sadac dasaxuliiqna e.w. “mTavari amocana”, anu 2003 wlisaTvis CamoeyalibebinTaswrafi reagirebis Zalebi. aseve SeemuSavebinaT gam-Wvirvale procedurebi nato-sTan da araevropul qveyneb-Tan konsultaciisa da TanamSromlobisTvis. xazgasmiT aRiniSna,rom nato kvlavac warmoadgens misi wevrebis koleqtiuriTavdacvis sayrdens da, rom evrokavSirs moqmedeba SeuZliamxolod im SemTxvevebSi, roca nato ar Rebulobs procesSimonawileobas.1999 wlis natos vaSingtonis saiubileo gacxadda, romevropis Tavdacvis identoba gaRrmavebuliyo natos SigniT.daisaxa gegma, rom ganviTarebuliyo efeqturi konsultaciis,TanamSromlobis da gamWvirvaleobis uzrunvelyofis me-318


qanizmi evrokavSirsa da natos Soris. am gadawyvetilebis mixedviTaseve uzrunvelyofili iqna evrokavSiris mier natossamxedro instrumentebis gamoyenebis SesaZlebloba.2000 wlis ivnisis santa maria de feiras evropuli sab-Wos Sexvedraze wevri qveynebi SeTanxmdnen ,,mTavar amocanaze,”anu evropis usafrTxoebisa da Tavdacvis politikis samoqalaqokomponentis ganviTarebaze. ise, rom 2003 wlisTviskavSiris gankargulebaSi iqneboda 5000-mde policieli krizisulisituaciebis dasaZlevad. xolo lisabonis xelSekrulebisZalaSi Sesvlis Semdeg (evrokavSiris institutebisda evropis kavSiris samarTalsubieqtad gamocxadebis Sesaxeb),evrokavSiris wevrebs sul mcire iuridiulad uzrunvelyofilivaldebuleba daekisraT erToblivi Tavdacvisda daxmarebis Sesaxeb (xelSekrulebis Tanaxmad uTsp-a ,,mivasaerTo Tavdacvamde“, roca evropuli sabWo amis Sesaxeb mii-Rebs erTian gadawyvetilebas), xolo dek-is funqciebi gadaecaevrokavSirs da misi arseboba gamarTlebuli gaxda .maSasadame, sent malom da Semdgomma evropulma sabWoebmasafuZveli Cauyara saerTo Tavdacvas, anu evropisusafrTxoebis da Tavdacvis politikas, romelic formaluradSeyvanil iqna evropis institutebSi nicis xelSekrulebissafuZvelze. nicis xelSekrulebam aseve Seqmna evropisusafrTxoebisa da Tavdacvis politikis struqtura, radganSeiqmna sami axali komponenti: politikuri da usafrTxoebiskomiteti, evrokavSiris samxedro komiteti da evrokavSirissamxedro Stabi.evropulma TavdacviTma identobam, bevrad ufro praqtikuligamoxatuleba hpova, roca kavSiris wiaRSi Seiqmnarogorc cnobilia 2011 wlis martis bolos dek-is wevrebma gaakeTeserToblivi gancxadeba dek-is likvidaciis Sesaxeb. dek-is oficialur vebgverdzeganTavsebuli gancxadebis mixedviT, man oficialurad arsebobaSewyvita 2011 wlis 30 ivniss.319


garkveuli samxedro meqanizmebi. maT Soris aRsaniSnaviaswrafi reagirebis Zalebi. 1999 wlis helsikis evrokavSirissamitze gamocxadda uTsp-is ,,maTavri mizani“ – 2003 wels Seqmnilyoevropis swrafi reagirebis Zalebi. imavdrouladmiznad iqna dasaxuli momxdariyo evrokavSiris qveynebissamxedro-samrewvelo potencialis yvela speqtris srulyofilebada Seqmniliyo integrirebuli evropuli TavdacviTimrewveloba.2000 wlis noemberSi briuselis konferenciaze evrokavSiriswevrma qveynebma ganacxades evropis swrafi reagierebisZalebis dakompleqtebaSi sakuTari resursebis da mas-Si kandidati qveynebis CarTvis Sesaxebac. amisTvis isini gamoyofdnen100 000 jariskacs, 400 sabrZolo TviTmfrinavs,100 samxedro xomalds, maT Soris aviamzidis jgufs. 2003wlis evrokavSiris briuselis sxdomaze Tavdacvis ministrebismonawileobiT gakeTda gancxadeba evropis swarfi reagirebisZalebis Seqmnis Sesaxeb muSaobis dasrulebis Sesaxeb.2004 wels evrokavSirma miiRo dokumneti ,,mTavari amocana”(,,Headline Goal)“ Sesaxeb, sadac Seqmnili sakuTari samxedroantikrizisuli potenciali gamoyofil iqna evrokavSirisTavdacviTi potencialis saxiT. sakuTari sabrZolo jgufebiCamoayalibebs germaniam, safrangeTma, italiam, espaneTmada didima britaneTma. amis garda Seiqmna Sereuli danayofebiSemdegi qveynebis SemadgenlobiT: 1. germania, holandia,fineTi; 2. poloneTi, slovakeTi, litva, latvia da germania;3. espaneTi, slovenia, ungreTi; 4. italia, espaneTi, saberZne-Ti, portugalia; 5. Svecia, fineTi, norvegia, estoneTi; 9. didibritaneTi, holandia.miuxedvad amisa, unda aRiniSnos, rom mkvlevarebi kritikuladafaseben amgvari Zalebis efeqturobas. vianidanmasSi moiazreben iseT samxedro danayofebs, romlebsac argaaCniaT arc erTmaneTTan operatiuli Tavsebadoba da arcpotencialis mtkice satransporto miwodebis SesaZleblobaadgilze erToblivi gamoyenebisaTvis. ufro metic, krizi-320


sebze operatiuli reagirebis sferoSi evrokavSiris ,,xarvezebs“Soris,aseve unda aRiniSnos Soreuli aviaciis transportis,strategiuli da taqtikuri dazvervis Zalebis dasaSualebebis, kavSiris da regulirebis operatiuli sistemisda zesizustis Tanamedrove, maT Soris frTosani raketebisar qona. 2012 wlis mdgomareobiT natos evropul qveynebisregularuli jarebi erTad aRebuli Seadgens daaxloebiTor mil-mde jariskacas. amave dros maTgan mxolod 3-4%SeiZleba gamoyenebuli iqnes evrokavSiris mier stabilizaciisda mSvidobis dacvis operaciebSi.aqve unda aRiniSnos, is rom 2009 wlidan 2012 wlamde evrokavSirisTavdacviis saagenots wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis samxedrobiujeti Semcirda 30 miliardi evroTi. Tuki aSS-isxarjebi Tavdacvaze (rogorc natos mTavaro donori) SeadgensmSp-4%, maSin evropis oTxi mokavSirisa (safrangeTi, didibritaneTi, saberZneTi da albaneTi) Seadgens 2%-ze mets,xolo danarCenebis ki ufro naklebs. evrokavSiris wevriqveynebis mxridan natos samxedro-samrewvelo poltencial-Si arasakamrisi wvlilis gamo aSS-s ukamyofilebam, stimulimisca evropuli integraciis TavdacviTi iniciativebis axalmcdelobebs.2010 wlis dekemeberSi ,,veimiris sameulis “ Tavdacvisministrebma (germania, safrangeTi, poloneTi) oficialurad,,veimiris sameuli“ es aris sammxrivi TanamSromlobis formatisafrangeTs, germanias da poloneTs Soris. Seiqmna 1991 wels. misi erT-erTimTavari mizani iyo moemzadebina poloneTi evrokavSirsa da natoSi swrafigawevrianebisTvis. formatma saxelwodeba miiRo veimirSi aRniSnuliqveynebis sagareo saqmeTa ministrebis pirveli Sexvedris Sedegad, sadacganixiles uTierTobebi evropis ekonomikuri gaerTianebasa da centralurda aRmosavleT evropis qveynebs Soris. aqedan mouolebuli sameulisfarglebSi Sexvedrebi tardeboda sxvadasxva doneze: <strong>saxelmwifo</strong>s damTavrobis meTaurebis, sagareo saqmeTa, Tavdacvisa da sxva ministrebis,samxedro Stabebis ufrosebis doneebze samxrivi urTierTobebis erT-erTimniSvnelovnia aspeqtia samxedro TanamSromloba, romelic moicavs saerTosamxedro manevrebs, eqspertebis Sekrebas da yovelwliuri samxedropolitikuriseminarebis organizebas. poloneTis natoSi gawevrianebis321


mouwodes evrokavSiris umaRles warmomadgenels ssup-isdargSi gaeZlierebinaT erToblivi TavdacviTi moqmedebebissup-is farglebSi. 2011 wels maT SeuerTda italia da espaneTi,romlebmac SesTavazes SeeqmnaT operatiuli dagegmarebisda marTviserToblivi mudmivmoqmedi struqturebi.xolo 2011 wels ZalaSi Sevida safrangeTsa da didi britaneTsSoris xelmowerili xelSekruleba TanamSromlobis SesaxebTavdacvis da usafrTxoebis sferoSi.yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, evrokavSiriTandaTan aviTarebs usafrTxoebisa da Tavdacvis politikas.evrokavSirma garkveuli kuTxiT Seqmna TavdacviTikavSiris Camoyalibebis perspeqtiva, roca erToblivi operatiulipotencialis formirebis gziT (e.w. sent malosprocesi)aRniSnuli sakiTxis garSemo sakamod daCqarebuladdaiwyo winsvla. amisaTvis arsebobs sakanonmdeblo bazaSeiqmnas ssup/uTsp-isSesabamisi institutebi da meqanizmebi,romlebic gansazRvraven moZraobis (saerTo Tavdacva) veqtors.Sesabmisad, evrokavSirma moaxdina inicireba da ganaxorcielaori aTeuli samSvidobo operacia msoflios samkontinetze. maT Soris iyo samxedro, romelSic monawileobdamraval erovnuli evropuli operatiul-taqtikuri samxedrojgufebi. gamoikveTa ganxorcielebuli operaciebisSemdegi tipebi: sapolicio misia, krizisebis menejmenti (samxedro),samSvidobo, samoqalaqo da sazRvris monitoringi.evrokavSiris TavdacviTi marTvis gaumjobesebis da,zogadad ssup-is sferoSi TnamSromlobis gafarToebis meqanizmebisamoqmedebis aucileblobidan gamomdinare, romelmacsruli gamoxatuleba hpova 2004 wlis nicis xelSekru-Semdeg formatis muSaoba mimdinareobs evropis uTsp-is mimarTulebiTpoziciebis daaxloebisken. xSirad sameulis pozicia sagareo-politikursakiTxebze erTmaneT ar emTxveoda. mag., 2003 wels erayis omis drossameulis arsebobas safrTxe daemuqra, roca poloneTma safrangeTisa dagermaniisagan gansxvavebuli pozicia daiWira.322


lebaSi, evrokavSiris sabWom daafuZna evropis Tavdacvis saagento(eTs). misi mTavari mizania uTsp-is ganviTarebis xel-Sewyoba. eTs-o faqtobrivad dek-is muSaobis gagrZelebaa.saagento monawileobas Rebulobda dek-is mier evrokavSirisaTvisfunqciebis gdacemaSi. misi mTavari mimarTuleba arisTavdacviTi potencialis ganviTareba SeiaraRebis sferoSiTanamSromlobis xelSewyobiT; samxedro SeiaraRebis konkurentunarianievropuli bazris Seqmna da evropuli TavdacviTikvlevebisa da teqnologiebis efeqturobis gazrda. xoloeTs-os umTavresi amocana dakavSirebulia strategiulisaSualebebis miwodebis, marTvis da kavSiris sistemebis, asevesamcniero-kvleviTi muSaobis samxedro aspeqtebi kosmosisada upiloto safreni aparatebis sferoSi.saagentos mizania daexmaros wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs dasabWos evropis TavdacviTi unarebis gaumjobesebaSi krizisebismarTvis kuTxiT da zogadad momavalSi usafrTxoebisada Tavdacvis sakiTxebis ganviTarebis mxriv. evropis Tavdacvissaagentos misiebs Soris SeiZleba gamovyoT oTxi umniSvnelovanesifunqcia: krizisebis marTvis kuTxiT TavdacviTiunarebis ganviTareba; evropuli SeiaraRebis kuTxiTTanamSromlobis gaRrmaveba; TavdacviTi teqnologiebis daindustriuli bazis ganviTarebis kuTxiT samuSaoebis Catarebada konkurentunariani saerTaSoriso evropuli TavdacviTiSeiaraRebis bazris Seqmna; evropuli Tavdacviskvlevebisa da teqnologiebis efeqturobis gazrda.saagentos institucionaluri struqtura Sedgeba saagentosxelmZRvanelis, mmarTvelo sabWos da aRmasrulebelidiretorisagan. Tavdacvis saagentos monitoringi damarTva Semdegnairad xorcieldeba: saagentos Tavmjdomare:pasuxismgebelia saerTo organizaciul da funqciur sakiTxebze;is meTvalyureobas uwevs gadawyvetilebebis Sesrulebas,xelmZRvanelobs ministrebis Sexvedrebs;mmarTvelTa sabWo: saagentos gadawyvetilebebis mim-Rebi organo, romelic Sedgeba wevri qveynebis Tavdacvis mi-323


nistrebisgan da evrokomisiis warmomadgenlisgan da mas uZ-Rveba saagentos Tavmjdomare;umaRlesi aRmasrulebeli: personalis xelmZRvaneli,romelic meTvalyureobs da koordinirebas uwevs danayofebs.Tavdacvis saagento Sedgeba Semdegi direqtoratisgan:SesaZleblobebi; SeiaraReba; industria da bazrebi; kvlevada teqnologiebi; korporaciuli servisebi.saagentos struqturaSi moqmedebs sakonsultacio komiteti.misi mTavari amocanaa mesame qveynebTan dialogismxardaWera da ganviTareba urTierTsaintereso sakiTxebze.evrokavSiris yvela-wevr qveyanas aqvs ufleba SeuerTdes andatovos saagento. mTavaro moqmedi pricipi - ,,moqnili/myariintegraci“, evrokavSiris dainteresebul wver-<strong>saxelmwifo</strong>ebssaSualebas aZlevs bevrad ufro mWidrod iTanaSromlonda saagentos sxva wevrebisgan Seferxebis gareSe.eTs-os biujeti yalibdeba samwliani cikliT. pirvelisruli cikli daiwyo 2006 wlidan. dafinanseba xdeba misi wevrebismier erTiani erovnuli Semosavlebis mixedviT. 2007wlis monacemebiT dafinansebis yvelaze didi wili modiodagermaniaze € 4,202,027, Semdeg modioda didi britaneTi €3,542,487 da safrangeTi € 3,347,139. am biujetiT xdeba operaciulixarjebis dafarva. calke xdeba individualuri proeqtebisdafinanseba. evrokavSiris yvela wevri qveyana (gardadaniis) aris Tavdacvis saagentos wevri. 2012 wlisTvismisma saSualebebma saerTo jamSi 100 mil. evroze meti Seadgina.natos struqturebTan urTierTobebis dros eTs-oxelmZRvanelobs pativiscemis principiT, romelic dadgeniliaevrokavSirsa da natos Soris TanamSromlobis da konsultaciebisCarCoebiT, aseve urTierTtransparentulobisada urTierTSemavsebeli moqmedebebiT samxedro SesaZleblobebisganviTarebisaTvis. 2012 wlisaTvis sakuTriv saagentosbiujetma Seadgina 30.53 mil. evro. TanamSromlebissaerTo raodenoba 118 piri.324


amave dros evrokavSiris TavdacviTi seqtoris samrewvelokonsolidacisaTvis didi mniSvneloba aqvs erTobliviSeiaraRebis sferoSi 1996 wels safrangeTis da germaniisiniciatviT Seqmnil organizacias (OCCAR). mogvianebiT masSigaerTianda didi britaneTi, italia, belgia da espaneTi.2001 wlis ianvarSi xeli moaweres OCCAR-is konvencias, romelmacorganizacias mianiWa oficialuri statusi da iuridiuladganamtkica misi uflebamosileba menejmentis da saerToevropuliprogramebis da iniciativebis koordinaciissakitxebSi. OCCAR-is proeqtebSi asocirebul wevrebis statusiTmonawileoben poloneTi, fineTi, luqsemburgi, niderlandebi,Svecia, TurqeTi, organizaciis Stab-bina mdebaroebsgermaniis q. bonSi. OCCAR-i CarTulia erToblivi evropuliproeqtebis ganxorcielebaSi.amrigad, evrokavSiris amocana iyo Seeqmna sakuTari instrumentebi,rom hqonoda principuli SesaZlebloba ganexorcielebinasamSvidobo operaciebi. Sesabamisad, miznaddaisaxes samxedro antikrizusuli potencialis formireba.swored maSin, roca msgavsi programebi mTlianobaSi Sesrulda,Seiqmna garkveuli instrumentebi da wina planze gamovidasxva sakiTxebic, kerZod unda gansazRvruliyo koordinirebisrogori siistemiT da ra mizniT SeiZleba momxdariyoZalebis gaerTianeba TavdacviT sferoSi.evrokavSiris Tavdacvis politikaSi procesebis organizebaufro mTavrobaTaSoris safuZvelze xdeba. miuxedavadimisa, rom evrokomisia ar aris kompetenturi samxedrosakiTxebSi, masac aqvs saSualebebi da gamocdileba, romlebicsaWiroa arasamxedro sakiTxebSi mniSvnelovani wvlilisSesatanad. amgvari wvlilis erT-erTi mkafio magaliTia sicocxlisunarianiekonomikis xelSewyoba, ekonomikas ki dididaxmarebis gaweva SeuZlia evropuli Tavdacvis konkurentunarianida Ria sawarmoo da teqnologiuri safuZvlis ganviTarebaSi.325


evrosabWom aucileblad miiCnia evropis usafrTxoebisada Tavdacvis politikis CarTva terorizmis winaaRmdegbrZolaSi. seviliaSi evrosabWos wevrebi SeTanxmdnen gaetarebinaTSemdegi RonisZiebebi: wesebis gamkacreba saerTousafrTxoebisaTvis da im samxedro saSualebebis gansaz-Rvra, romlebic saWiro iyo evrokavSiris winamZRolobiTkrizisis gadamWrel operaciebSi CarTuli sajariso Senaer-Tebis dasacavad. aseve momzadda mTeli rigi meqanizmebi samoqalaqomosaxleobis dasacavad.konvencia evropis momavlisaTvis, romelic evrokavSirisTavdacviT aspeqtebsac exeba, aseve mianiSnebs euTp-isganmtkicebis aucileblobaze. konvenciis oqmebSi da paragrafebSiasaxulia sazogadoebis moTxovna evrokavSirismxridan aqtiuri moqmedebis gatarebaze saerTo safrTxeebiswinaaRmdeg.rogorc zemoT aRvniSneT 2009 wlis lisabonis xelSekrulebamkidev ufro naTeli gaxada evropuli Tavdacvisperspeqtiva. masSi ganisazRvra, rom usafrTxoebis da TavdacvissaerTo politika SeZlebda misuliyo erTiani TavdacvisSeqmnamde Tu evropkavSiris sabWo erTxmad miiRebdagadawyvetilebas am kuTxiT. miuxedvad amis evrokavSirSi amkuTxiT nabijebis gadadgma jer kidev ar aris aqtiuri. Tumca,sakiTxis mniSvneloba dRis wesrigidan ar moxsnila, piriqiT,intensiurad midis saubari evropuli Tavdacvis aRor-Zinebaze.evrokavSiris wevri qveynebi cdiloben TavdacviTimarTvis ganviTarebas, radgan maTTvis mniSvnelovania Tavdacvisda usafrTxoebis politika.amrigad, TavdacviTi konsolidacia ukve xdeba evropuliintegraciis erT-erTi centraluri ganzomileba. ssupisstrategiul mizans Seadgens saerTo TavdacviTi struqturisSemuSaveba. Tanamedrove epoqaSi ssup-is koncentrirdebaswrafi reagirebis Zalebis dafuZnebisaTvis, romlebicSeasruleben mSvidobismyofel operaciebs evropasa da sxvaregionebSic. paralelurad ganixileba evropis operatiuli326


potencialis gaerTianebuli fondis Seqmnis SesZlebloba,romelSic moxdeba erovnuli TavdacviTi biujetis 5% gadamisamarTeba.327


leqcia 14evrokavSiri da axali msoflio wesrigisaerTaSoriso sazogadoeba, rogorc erTiani socialur-ekonomikurisazogadoeba, romelsac SeiZleba marTavdeserTiani mTavroba saerTo kanonebis safuZvelze ar arsebobs.Tumca, <strong>saxelmwifo</strong>ebi da xalxebi, romlebic cxovrobenerT planetaze da dakavSirebulni arian erTmaneTTan er-Tiani msoflio ekonomikiT, mTlianobaSi iyofian (RirebulebebiTda faseulebebiT dapirispirebuli) sxvadasaxva nawilebad.magram, sabolood, isini awydebian saerTo problemebsda gamowvevebs. Tumca, xSirad miuTiTiTeben, rommsoflioSi arsebobs erTobis da organizebis is minimumi,romelic iZleva uflebas, vTqvaT, rom arsebobs saerTaSorisosazogadoeba. dRes SeiZleba igi warmodgenili iyos sxvadasxvatipis saerTaSoriso organizaciebiT da gaerTienebebiT.marTalia ar arsebobs am saerTaSoriso sazogadoebiserTiani mTavroba, magram arsebobs msoflio globaluriproblemebis erToblivad gadaWris survili. yvelaferi eski, imaze unda metyvelebdes, rom aseve realuria aRniSvnaimisa, rom arsebobs saerTaSoriso wesrigi.saerTSoriso wesrigi miT ufro mniSvnelovania, radgansaerTaSoriso sistema anarqiuli xasiaTisaa. saerTaSorisoanarqia niSnavs suverenuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis urTierTobaTaZireul struqturas, romlis CarCoebSi SeiZleba iyos mravalnairisistemuri variaciebi. vinaidan saerTaSoriso sistemasar gaaCnia saxlmwifosaTvis damaxasiaTebeli aucilebeliori elementi: sazogadoebis socialuri safuZveli damTavrobis politikuri neba, saerTaSoriso sistemas sworedamitom uwodeben anarqiuls.saerTaSoriso wesrigi <strong>saxelmwifo</strong>Ta Soris iseTi wesrigia,romelic saSualebas qmnis, miRweul iqnes saerTaSorisosistemaSi Semavali <strong>saxelmwifo</strong>ebis mTavari miznebi.maT Soris pirveli mizani Tavad saerTaSoriso sistemis SenarCunebaa.meore mizania monawile <strong>saxelmwifo</strong>ebis damou-328


kideblobisa da suverenulobis SenarCuneba. mesame mizanswarmoadgens mSvidobis da usafrTxoebis uzrunvelyofas,xolo meoTxe mizani Zaladobis Sekaveba, SezRudva da amavedros dadgenili wesebis Tu SeTanxmebebis pativiscemaa.saerTaSoriso wesrigi – es saerTaSoriso urTierTobaTaiseTi mowyobaa, romelic mowodebulia uzrunvelyos<strong>saxelmwifo</strong>ebisa da sxva institutebis ZiriTadi moTxovnilebebi,Seqmnas da mxari dauWiros iseT pirobebs, romelicuzrunvelyofs maT arsebobas, usafrTxoebas da ganviTarebas.saerTaSoriso wesrigis damyarebisaken miswrafeba ukveCndeba sistemuri saerTaSoriso urTierTobebis formirebisdroidan. rogorc cnobilia, Tanamedrove saerTaSoris wesrigida Tanamedrove saerTaSoriso urTierTobebis sistemasaTaves iReba 1648 wlidan, roca vestfaliis sazavo xelSekrulebamdasavleT evropaSi daasrula ocdaaTwliani omi dafaqtobrivad sanqcia misca romis saRvTo imperiis batonobisdasasruls evropis kontinentze. amieridan sazogadoebispolitikuri organizaciis mTavar formad, swored miiCnevaerovnuli <strong>saxelmwifo</strong>, xolo saerTaSoriso urTierTobebisdominirebuli principi xdeba erovnuli suvereniteti.vestfaliis xelSekrulebis mizani iyo omis SedegadZalTa damokidebulebis da erovnuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis saz-Rvrebis ganmtkiceba. Seeqmna winaaRmdegoba maTvis, vincsxvaTa teritoriebze gabatoenebis miswrafebas gamoavlenda.amrigad, saerTaSoriso urTierTobebSi erovnuli <strong>saxelmwifo</strong>ebrivisuverenitetis samrTlebrivi damkvidrebiTxdeba politikuri Tanasworobis ganmtkiceba. misi ZioriTadimizani iyo kompromisi suverenitetis principsa da saer-To interesebis principebs Soris. funqcionirebis mocemuliprocesi aiZulebda TiTeul aqtors SeezRuda Tavisi eqspansonisturimiswrafebi, raTa ar aRmoCeniliyo im situaciaSi,roca amas sxvebi aiZulebdnen. erT-erTi mTavari saSualebapolitikuri Tanasworobis SenarCuneba-mxardaWerisaiyo ama Tu im saxis koaliciis Sekvra, an gaerTianeba principiTyvela erTis winaarmdeg, an roca erTi Tavisi windaxedulobiTmis irgvliv ikrebs mokavSireebs _ blokis koalici-329


as, romelSic Sedian isini, romlebsac surT SeinarCunonZalTa arsebuli urTierTobebi. koalicia mimarTulia <strong>saxelmwifo</strong>sdasaSineblad, romelic ama Tu im formiT potenciuradarRvevs politikur Tanasworobas. Tu koaliciisSeqmnis faqtori ver imuSavebda, ver daaSinebda <strong>saxelmwifo</strong>s,misi miznis SezRudvisaTvis maSin gardauvlad xdebodalokaluri omi. amrigad, am situaciaSi calmxvrivad Zalisgamoyeneba warmoadgenda uwesrigobis warmoqmnis faqtors,imdenad, ramdenadac Zalis koleqtiuri gamoyeneba iyo instrumentisaerTaSoriso wesrigis SenarCunebisaTvis.SemdegSi politikuri Tanasworobis cnebam ufro far-To mniSvneloba SeiZina da niSnavda:1. ZalTa nebismier ganawilebas;2. <strong>saxelmwifo</strong>s an <strong>saxelmwifo</strong>ebis jgufis politikas,romelic mimarTulia erTi romelime <strong>saxelmwifo</strong>s gadametebuliambiciebis aRkveTisaken;3. mravalporaluri erToblioba, sadac drodadro ze<strong>saxelmwifo</strong>ebiqmnian gaerTianebebs, erT-erTi maTganis gadaWarbebuliambiciebis aRkveTis mizniT.politikuri Tanasworobis idea, rogorc saerTaSorisourTierTobebis da saerTaSoriso samarTlis principi arsebobda1815 wlamde, roca napoloenis damarcxeba da monarqiisrestavraciis droebiTi gamarjveba venis kongresze ganmtkicebuliqna ,,legitimizmis principiT”. igi niSnavda mocemulsituaciaSi gamarjvebulTa mcdelobas aRedginaT feodaluriwesrigi. amis gamo iyo, rom Tanasworobis meqanizmiSemdegisaTvis ukve aRar gamoyneba wesrigis mxardaWerisaTvis.,,legitizmi”, romelic amarTlebda evropeli monrqebisintervencias feodaluri wesrigis danergvis mizniT,didxans ver iqna SenarCunebuli. ukve XIX s. II naxevarSi daiSalawminda kavSiri, romelic Seiqmna venis kongresze, xoloXIX s. bolos evropaSi Camoyalibda ori urTierTdapirispirebulisamxedro-politikuri bloki antanta da samTa kavSiri,romlebic gaxdnen pirveli msoflio omis gamCaRebelni.pirveli msoflio omis mTavri Sedegi es iyo msofliosgaxleCa or nawilad. sabWoTa kavSiris saxiT Seiqmna Tvisobrivadgansxvavebuli socialur-politikuri gaerTianeba.330


amis Semdeg saerTaSoriso wesrigis zemoTaRniSnul sam ganzomilebasdaemata kidev erTi –ideologiuri ganzomileba.evropis da msoflios gayofis Sedegad Camoyalibdaori sazogadoebriv_ploitikuri sistema, ori urTierTdapirispirebuliideologiiT. civi omis periodSi meryevistabiluroba maT Soris ganpirobebuli iyo birTvuli arsenaliTda gamalebuli SeiaraRebiT. am periodSi saerTaSorisowesrigs ganapirobebda bipolaruli msoflios struqtura,romelic SenarCunebuli iqna XX 80-iani wlebis bolomde.amrigad, mTlianobaSi saerTaSoriso wesrigis tipebi,SeiZleba gaiyos or klasikur ,,modelad” _ ,,omis mdgomareoba”da ,,arasaimedo mSvidoba” anu ,,wesrigis darRveva”. pirvelisSemTxveavSi saerTaSoriso urTierTobaTa arss warmoadgensomi an misTvis mzadeba. am modeliis moxreebi (Tukidide,makiaveli, gobsi, ruso, kanti, hegeli) miiCneven, romsaerTaSoriso urTierTobebSi ar arsebobs erTiani goneba,romelic moklavda TiTeuli aqtoris ambiciebs, aramed arsebobsmxolod institucionaluri racionaloba, rac niSnavs,rom Zalis saSualebiT moiZebnos saukeTeso saSualebagansakuTrebuli miznis miRwevisaTvis, romelsac mivyavrTara hegemonobamde aramed konfliqtamde.rac Seexeba meore models, aq saerTaSoriso urTier-Tobebi ganixileba rogorc saSualeba, romelsac aqvs Zalada, romelic xels uwyobs wesrigis minimumis garantias. ase-Ti Zalebi yalibdeba im <strong>saxelmwifo</strong>ebidan, romlebic erTiandebianmsgavsi intersebis safuZvelze, xolo amgvar qmedebasisini mihyavs saerTo samarTlebrivi normebis Camoyalibebamde.saerTaSoriso wesrigis istoriul tipebis ganixilvidannaTlad Cans, rom igi Camoyalibebas iwyebs saerTaSorisourTierTobebis formirebis momentidan. vestfaliis saer-TaSoriso sistemaSi saerTaSoriso wesrigis garanti es iyopolitikuri Tanasworobis idea, romlic dafuZnebuli iyoerovnuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis erovnuli suverenitetis principze.vestfalis sistemis darRvevis Semdeg, roca CamoyalibdasaerTaSoriso urTierTobaTa venis sistema, saerTa-Soriso wesrigis garantad mogvevlina ,,legitimizmis” principi,romelic dafuZnebuli iyo ,,wminda kavSiris” safuZ-331


vlebze, da, romelic uzrunvelyofda feodalur wesrigisaRdgenas evropaSi. misi Sedegi iyo Tundac is rom mTeli 40wlis ganmavlobaSi evropaSi SedarebiT simSvide iyo. TumcaXIX s. meore naxevarSi, da gansakuTrebiT saukunis dasarulsevropa gaixliCa or samxedro-politikur blokad. misi kulminaciaiyo pirveli msoflio omi. am omis Semdeg CamoyalibdasaerTaSoriso urTierTobebis versali-vaSingtonis sistema.samwuxarod, am sistemam ver Seqmna efeqturi saSulebebi,romelic uzrunvelyofda saerTaSoriso wesrigs. aradaerTa ligis Seqmna uprecedento faqti iyo im mxvriv, rom misiefeqturad muSaobis pirobebSi SeiZleba marTlac Camoyalibebuliyokoleqtiuri usafarTxoebis sistema, romelic iqnebodasaerTaSoriso stabilurobis d mSvidobis garanti.faqtobrivad, versal-vaSingtonis sistema Seicavda im safuZvlebsac,ramac xeli Seuwyo meore msoflio omis gaCaRebas.omis Semdgom Camyalibebuli saerTaSoriso urTierTobaTaialta_potdstamis sistema daefuZna bipolarulimsoflio struqturas da man saerTaSoriso wesrigis Tvisobrivadaxali saSualebebi moitana. es iyo birTvuli potenciali,rac sabolod ZalTa struqturaSi gamoixata.Tanamedrove saerTaSoriso sistemaSi wesrigis uzrunvelyofaxorcieldeba ZalTa wonasorobis meqanizmis, omisada saerTaSoriso samarTlis meSveobiT.,,civi omis” dasrulebis, sabWoTa kavSiris rRvevis daaxali <strong>saxelmwifo</strong>ebis Camoyalibebis Sedegad saerTaSorisosistemaSi Semovidnen sxvadasxva patar-patara aqtorebi. saerTaSorisourTierTobebSi bipolaruri sistemis transformaciawavida multipolaruli sistemis Camoyalibebisken,vinaidan Tnamedrove msoflioSi integraciis uprecedentomasStabebi, maT Soris regionalur doneze gavlenasaxdens axli sistemis arqiteqturaze da Sesabamisad axaliwesrigis formirebazec.aRsaniSnavia, rom saukuneebis ganmavlobaSi da dResac,evropis regioni saerTaSoriso sistemis mniSvnelovan Zaliscentrs wamoadgens iq ganlagebuli wamyvani <strong>saxelmwifo</strong>ebisgavleniT msoflio politikaSi. saerTaSoriso urTierTobebissistemas safuZveli swored evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebis332


mzaobam Cauyara. integraciuli procesebis Sedegad evrokav-Siri ukve ganixileba axali, globaluri aqtoris WrilSi. evrokaSiridRes dagas mniSvenlovani gamowvevebis winaSe.warsulSi evropuli didi <strong>saxelmwifo</strong>ebi sxva xalxebisteritoriebis eqspansiasa da dapyrobas awarmoeben dainkorporirebas axdenen sakuTar imperiaSi. yvela maTganshqonda gavlenis sferoebi da agresiuli teritoriuli pretenziebi.es ki, rogorc wesi, konfliqtis provocirebis wyaroiyo. evropul politikaSi didi saxlmwifoebis aRzevebadaRmasvlaSimkveTr cvlilebebs da asparezze axali super<strong>saxelmwifo</strong>ebis gamoCenas Cveulebriv, omi mosdevda xolme(germaniis gaerTianeba me-19 s-Si). evropa ori msoflio omisgaCaRebis kera iyo, ramac evropisTvis sasikeTi veraferi moitana.bipolaruli sistemis formirebam evropas amerikisgavlenis gaZliereba moutana. Tanamedrove etapze evropulipolitika mimarTulia swored msgavsi garTulebebis Tavidanasacileblad.Tanamedrove etapze evrokavSiris sagareo politikamowodebulia xeli Seuwyos <strong>saxelmwifo</strong>ebis liberalur saerTaSorisowesrigis struqturebSi Sesvlas. misTvis aranaklebproblemuria is Tu rogor dabalansdes <strong>saxelmwifo</strong>ebissakuTari Rirebulebebis da usafrTxoebis interesebi.vinaidan sagareo politika ganuwyveteli balansia realizmsada idealizms, interesebsa da Rirebulebebs Soris, romlebicZalian iSviaTad emTxveva erTmaneTs.aSS-s mier dominirebuli postbipolaruli saerTaSorisosistemis Zveli wesrigi icvleba im wesrigiT, sadac ZalauflebamZlavrad aris gaziarebuli aradasavluri mzardi<strong>saxelmwifo</strong>ebis mier. maT Soris mniSvnelovania evrokav-Siris faqtori. aRniSnuli cvlilebis xelSemwyobi Tavad evrokavSiricaa,romelsac surs globalur politikaSi damoukidebelimoTamaSis roli daiWiros. am saqmeSi mas xels uwyobspolitikuri, ekonomikuri da finansuri instrumentebisfarTo speqtri romelic mis xelSia. miT ufro rom igimniSvnelovan samxedro rols TamaSobs msoflios masStabiT333


krizisebis daregulirebis da situaciis grZelvadini stabilizaciissaqmeSi.evrokavSiris gafarToeba, axali <strong>saxelmwifo</strong>ebis miReba,misi sistemis reformireba da evrokavSiris konstituciismiReba, dRis wesrigSi ayenebs iseT mniSvnelovan sakiTxebs,rogoricaa SeuZlia Tu ara evrokavSiri gaxdes saerTa-Soriso urTierTobebis axali subieqti, SeuZlia Tu ara evrokavSirsdaZlios mTavari winaaRmdegoba - nacionalur-<strong>saxelmwifo</strong>ebrivsuverenitetebs Soris da moaxerxos srulmaStabianiintegracia? SeuZlia Tu ara evrokavSirs gaxdes21-e saukunis ze<strong>saxelmwifo</strong>? aqedan gamomdinare, ra roliSeuZlia iTamaSos evrokavSirma axali saerTaSoriso wesrigisformirebaSi?evrokavSiris gafarToeba, evropuli <strong>saxelmwifo</strong>ebissaerTo sagareo da usafrTxoebis politikis Camoyalibebada ganxorcieleba metad mniSvnelovani sakiTxebia. is pirdapirkavSirSia axali saerTaSoriso wesrigis Camoyalibebas-Tan, viniadina evrokavSiri saerTaSOriso krizisul situaciebSigansxvavebul menejments da principebs emyareba. am procesebzedidad aris damokidebuli momavali msoflios daSesabamisad, axali saerTaSoriso arqiteqturis bedic.evrokavSirma axali saerTaSorio wesrigis formireba-Si mniSvnelovani roli rom iTamaSos mas mouwevs arCevanisgakeTeba transatlantizmsa da evropeizms Soris. vinaidanTanamedrove evropa ori fundamenturi, ufro sworad istoriuligadawyvetilebis dilemis winaSe dgas. pirveli gadawyvetileba,romelic Tavis droze miRebuli iqna aSS-s mierda, romlis arsic mdgomareobs imaSi, rom SenraCunebuliqnes 1945 wlis Semdeg evropaSi mopovebuli samxedro-politikuriupiratesoba da daicvas evropis dasavleT nawilisTavisufleba. es gadawyvetileba mivida natos Seqmnamde. meorefundamenturi gadawyvetileba gamomdinareobs Sumanisada monis ideidan, romelis arsic mdgomareobs imaSi, rom Seiqmnas<strong>saxelmwifo</strong>ebis axali sistema evropaSi, romelic dafuZnebuliiqneba ara ZalTa balansze, aramed suverenuli334


<strong>saxelmwifo</strong>ebze da maT interesebze. es midgoma dasrulda1957 wlis romis xelSekrulebiT da Semdeg, 1992 wels evrokavSirisSeqmniT.civi omis Semdeg msoflio wesrigi Zirfesvianad Seicvala.globalurma konfronataciam aSS-s da ssrk-s Soris Tavisdroze Seqmna ubralo, erTsaxovani saerTaSoriso wesrigi,romelmac faqtobrivad daimorCila yvela konfliqti.sabWoTa kavSiris daSlisTanave dapirispireba or banaks Sorisavtomaturad moixsna dRis wesrigidan. magram darCa sakuTrivdifuziuri struqtura, romlis safuZvelze warmoiqmnasamdoniani saerTaSoriso realoba.maT Soris yvelaze maRla dones qmnian msxvili <strong>saxelmwifo</strong>ebida maTi aliansebi. meore dones warmoadgenen regionalurize<strong>saxelmwifo</strong>ebi, romlebic xels uwyoben regionulikonfliqtebis gadawyvetas, xolo bolo dones ayalibebenarSemdgari <strong>saxelmwifo</strong>ebi, samoqalaqo omebi da Zaladobada terorizmi.evrokavSiri, rogorc regionaluri gaerTianeba SeiZlebamivakuTnoT meore dones. Tumca mas ar gauWirdeba pirveldoneze gadavides, rac damokidebuli iqneba integraciismasStabebis gaRrmavebasTan, zenacionaluri institutebisgaZlierebasa da arsebuli ekonomikuri krizisis daZlevasTan.evrokavSiris, rogorc axali saerTaSorio wesrigis CamoyalibebiserT-erTi Zalis roli, kargad Cans globalurgamowvevebTan mimarTebiT, rogoricaa terorizmis winaaRmdegbrZola da krizisuli situaciebis marTva, ganxorcielebulstrategiul da taqtikur qmedebebSi.saerTaSoriso terorizmi Tanamedrove msoflios erTerTiglobaluri problemaa da bunebrivia evrokavSiric masaRiqvams misi usafrTxoebis politikis umniSvnelovanes gamowvevas.teroristebic kargad sargebloben im axali SesaZleblobebiT,romlebsac informaciuli teqnologiebi gvTavazobenda globaluri moZraobis mzardi TavisuflebiT. saerTaSorisosazogadoeba unda gaerTiandes terorizmis wi-335


naRmdeg brZolisaTvis. es globaluri muqaraa, romelic yvelaqveynas uqmnis safrTxes. urTierTdamokidebulebis gaazreba,kidev erTxel adasturebs mosazrebas imis Sesaxeb, rommSvidoba, usafrTxoeba, Tavisufleba da keTildReoba araris mxolod TviTkmari cnebebi. es ideebi ar SeiZleba arsebobdnenerTmaneTisagan damoukideblad.saerTaSoriso terorizmTan brZolaSi monawileobs5400 evropeli jariskaci. avRaneTSi ISAF-is da operacia,,Enduring Freedom”is farglebSi monawileobs daaxloebiT5000 samxedro mosamsaxure evrokavSiris qveynebidan. balkaneTSimSvidobis uzrunvelyofis saqmeSi 21 000 evropeli jariskacimonawileobs, xolo gaeros sxvadasxva samSvidobomisiebSi 3500 evropeli samxedro mosamsaxure moqmedebs.evrokavSiris usafrTxoebis strategiis Tanaxmad globaluriwesrigi SeiZleba damyardes mxolod sxvadasxva aqtorebTanda saerTaSoriso organizaciebTan mWidro Tanam-SromlobiT. strategiaSi aseve aRniSnulia, rom unda Camoyalibdesufro Zlieri saeTaSoriso sazogadoeba, kargadfunqcionirebadi saerTaSoriso organizaciebi da kanonzedamyarebuli saerTaSoriso wesrigi.evrokavSiri, iseTi faseulobebis rogoricaa Tavisuflebis,demokratis gavrceleba da adamianTa uflebebis dacvaxels uwyobs saerTaSoriso usafrTxoebis da stabilurobisganmtkicebas. Sesabamisad, evrokavSiris wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebierToblivad moqmedeben saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikis farglebSi. am politikis farglebSiTavdacva da usafrTxoeba centralur adgils ikavebs, racsaSualebas uqmnis evrokavSirs efeqturad da saerTo ZalisxmeviTupasuxos axal gamowvevebs, safrTxeebs da aseve gadawyvitoskrizisuli situaciebi. aseTi misiebi unda ganxorcieldesnato-sTan koordinaciiT. strategiuli partniorobanato-sa da evrokavSirs Soris evrokavSiris ziarifaseulobebis mTavari garantia.336


evrokavSiri, rom gaxdes mniSvnelovani aqtori saer-TaSoriso arenaze, man kidev ufro unda ganaviTaros usafrTxoebisada Tavdacvis politika, rogorc saerTo sagareoda usafrTxoebis politikis integraluri nawili. marTalia,2002 wels evrokavSirma miznad daisaxa pragmatuli, Tumcanamdvilad ambiciuri gegmis Sesruleba: evrokavSiris samxedroda samoqalaqo SesaZleblobebis sruli ganviTareba,raTa demonstrireba moexdina evrokavSiris operaciuli SesaZleblobebisaTvis,magram es arasakamrisia. vinaidan evrokavSirisusafrTxoebisa da Tavdacvis politikis bazisuristruqturebi da koncefciebi jer kidev ar arian uzrunvelyofiliSesabamisi institucionaluri da TviTkmari materialuriresursebiT. mniSvnelovani rom ufro adre Camoyalibdasamxedro saSualebebis katalogi, romliTac evrokav-Siri krizisis mogvarebis operaciebs axorcielebs.Tanamedrove etapze icvleba saerTaSoriso usafrTxoebisgaazreba, xdeba nato-s transformacia, mimdinareobsmsoflios xelaxali gadanawilebis procesi, regionalurdonze Cndeba axali moTamaSeebi, aseT fonze, rogorc Cans,evrokavSiris yuradReba ,,petersbergis“ msgavsi krizisulioperaciebidan gadainacvlebs msoflio masStabiT axaliglobaluri muqarebis winaaRmdeg brZolaze. xolo marTebuli,SeTanxmebuli, Tanmimdevruli da efeqturi moqmedebisaTvismniSvnelovania usafrTxoebisa da Tavdacvis politikisinstrumentebis gamoyeneba. imdenad ramdenadac evrokav-Siri aviTarebs saerTo sagareo politikis, izrdeba usafrTxoebisada Tavdacvis ganzomilebis mniSvneloba mis politikaSi.axali msofilo wesrigis formirebis kvaldakval kidevufro met mniSvnelobas iZens evrokavSirSi strategiulixedvebi usafrTxoebis mimarTulebiT. misi gafarToeba SeiZlebaganxiluliyos, rogorc erc-erTi strategiuli svlausafrTxoebis uzrunvelyofis337kuTxiT. vinaidan kavSiristeritoriuli gafarToeba niSnavs stabilurobis, mSvidobis


da usafrTxoebis zonis gafarToebas kontinentze. is faqti,rom gafarToebis politika Seuqcevad xasiaTs atarebs, evrokavSirisgafarToebis startegia SeiZleba ganxilul iqnesrogorc msoflios axali wesrigis damyarebaSi evrokav-Siris strategiuli meqanizi.Tumca, isic unda aRiniSnos, rom evrokavSiris saerTosagareo da usafrTxoebis politikas axasiaTebs arsebiTistruqturuli xarvezebi, romlebic garkveulwilad SeaferxebsevrokavSiris rolis gamokveTas axali msoflio wesrigisformirebaSi. es xarvezebi aSkaraa erTiani politikurinebis SemuSavebaSi, gadawyvetilebebis instituticionalurirealizaciis saqmesa da arasakmaris samxedro potencialSi.marTalia, evrokavSiris gaerTianeba kargi procesiausafrTxoebis da stabilurobis zonis gafarToebis TvalsazrisiT,magram rac ufro farTo masStabebs miiRebs gaer-Tianeba da masSi bevri axali wevri Seva, es gaarTulebs gaer-Tianebis SigniT erTiani politikuri nebis SemuSavebas, vinaidanyvela wevr <strong>saxelmwifo</strong>s Tavisi istoriuli ganviTarebisniSa da interesebi gaaCniaT. aseve seriozuli probelmaagadawyvetilbebis institucionaluri realizacia. aucilebeliaSemuSavebul iqnas Sesabamisi instrumentebi erTianisagareo da usafrTxoebis politikis gatarebisaTvis. aranaklebmniSvnelovani sakiTxia evrokavSiris samxedro potencialisgaZliereba da modernizacia. Tu am kuTxiT evrokavSiriver miaRwevs arsebiT progress, maSin mas gauWirdebakonkurencia gauwios aSS-s. miT ufro, rom mas aqvs saSualebebida gamocdileba, rom moaxdinos evropuli Tavdacviskonkurentunariani, Ria sawarmoo da teqnologiuri bazisganviTareba.es ki mniSvnelovani, Tundac imitom, rom moxdes misidamokidebulebis Sesusteba transatlantikuri urTierTobebisfaqtorze. xolo evrokavSiris koleqtiuri usafrTxoebismeqanizmebis ganxilva natos farglebSi, ufro metaddaadasturebs evrokavSiris transatlantiur alianszedamokidebulebas, rac veraviTar SemTxvevaSi ver iqneba ev-338


okavSiris damoukidebeli instrumenti msoflio politikiurprocesebze aqtiuri gavlenis moxdenisaTvis, miT ufroaxali wesrigis formirebaSi.evrokavSiris survilia iyos mniSvnelovani moTamaSesaerTaSoriso asparezze axali msoflio wesrigis damyarebaSi,risTvisac is aviTarebs saerTo sagareo da usafrTxoebispolitikas. realurad is xels uwyobs saerTaSoriso samarTalzedafuZnebuli globaluri wesrigis damyarebas damiiCnevs, rom axali saerTaSoriso gamowvevebis gadalaxvasaWiroebs Zalebis gaerTianebas.339


leqcia 15gadawyvetilebis miRebis meTodebi, instrumentebi,procedurebi da institutebievrokavSirSigadawyvetilebis mirebis procedurebievrokavSiris integraciis warmatebaSi erT-erTi mniSvnelovaniroli ekuTvnis gadawyvetilebis miRebis im meqanizmebs,romlic SemuSavebul iqna gaerTianebaSi xangrZlivimolaparakebebis da kompromisebis gziT.evrokavSiri flobs gadawyvetilebis miRebis garkveulmeqanizmebs, romelTa daxmarebiTac Rebulebs gadawyvetilebebsda isini misaRebia, rogorc gaerTianebis didi, asevepatara <strong>saxelmwifo</strong>ebisaTvis. aRsaniSnavia, rom eseni arianis <strong>saxelmwifo</strong>ebi, romlebic istoriul warsulSi xSirad iyvnenmtrulad ganwyobili qveynebi. amave dros, evrokavSirSigadawyvetilebis miRebis meqanizmi, romelic emyareba kompromisis,kontrolisa da balansis princips aris marTlacmoqnili. es mravali magaliTiT Cans, rogoricaa didi da patara,ganviTarebuli da ganviTarebadi qveynebis, msxvili dapatara firmebis interesTa Tanxvedra. aseTi moqnili meqanizmisgareSe SeuZlebeli iqneboda erT kavSirSi gaerTianebuliyoamdeni erTmaneTisgan gansxvavebuli qveyana.evrokavSirSi gadawyvetilebis miRebis procesi araris martivi, radgan masSi, garda wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebisa, sakuTrivzenacionaluri institutebic arian CarTulni. gadawyvetilebismiRebis biurokratiuloba ki sakmaod aWianurebsmisi miRebis process, rac Tavis mxriv uaryofiTad moqmedebssakiTxis gadaWris efeqturobaze. xSirad evrokavSirissagareo politikis warumateblobis erT-erTi mizezi340


swored, gadawyvetilebis miRebis procesis xangrZlivoba damisi biurokratiuli xasiaTia.gadawyvetilebebis miRebis meqanizmi sxvadasxva sferoebSimoicavs gansxvavebul procedurebs. rac ufro mWidroaTanamSromloba ama Tu im sferoSi, miT ufro saWiroaoperatiuloba da xSirad aseT SemTxvevaSi gadawyvetilebebismiReba zenacionalur doneze xdeba. am SemTxvevaSi SeTanxmebisSedegad miRweuli proceduris farglebSi Znelia amaTu im qveyanam dablokos gadawyvetileba.Tumca, evrokavSiris gadawyvetilebebis miRebis modelismetnakleb efeqturobaze isic metyvelebs, rom 1957wlis Semdeg 2007 wlamde misi wevri qveynebis raodenoba 6-dan 27-mde gaizarda.faqtia, rom sxvadasxva nacionaluriinteresebis, Cveulebebis da miznebis mqone evrokavSiriswevrma qveynebma moaxerxes integraciis ganviTareba. es dakavSirebuliaswored, gadawyvetilebis miRebis procesisefeqturobaze, romelic gaerTianebaSi moqmedebs. mag., savalutosferoSi miRebuli gadawyvetilebebi da savalutokavSiris Camoyalibeba, ramac Secvala maTi pozicia ara martosaerTaSoriso savaluto-finansur urTierTobebSi, aramedTviT msoflio finansuri sistemac. swored, savalutokavSiris Seqmnis Sedegad, msoflio dolaris monocentrulisaerTaSoriso finansuri modelidan gadavida bivaluturmodelze.Tu ra gamocdileba aqvs evrokavSirs integraciis man-Zilze SeZenili gadawyvetilebis miRebis procedurebisa dameqanizmebis kuTxiT, erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia. ammxriv arsebobs azrTa sxvadasxvaoba. integraciis ganmavlobaSiiyo da aris proeqtebi, romlebzec evrokavSiris wevrebiver SeTanxmdnen. Tumca, arsebobs miRweuli SeTanxmebebida isini unikaluria. gaerTianebam integraciis manZilze gadawyvetilebismiRebis procedurebis SemuSavebis kuTxiTrTuli gza ganvlo.evrokavSiris mTeli kanonSemoqmedebiTi procesis mimdinareobagansazRvrulia gaerTianebis mTavar dokumenteb-341


sa da xelSekrulebebSi. maTSi mocemulia Sesabamisi institucionalueiwesebi. Tumca, integraciis manZilze sabazo Se-Tanxmebebis sistemam ganicada rigi cvlilebebi, romlebicuSualod Seexo kanonproeqtebis normatiul aqtebad gardaqmnisproceduras. mag., Tavdapirvelad, gaerTianebis damfuZnebelmadokumentebma parlaments mxolod sakonsultacioroli mianiWa Tanamegobrobis kanonmdeblobis miRebaSi,xolo kanonSemoqmedebiTi procesis mTavari instrumentisabWos xelSi iyo. 1951 wlis xelSekrulebis Tanaxmad parlamentiflobda evropuli Tanamegobrobis komisiebze kontrolisuflebas, magram ar Rebulobda monawileobas kanonebismiRebaSi.evropis ekonomikuri TanamSromlobis da evroatomisSesaxeb xelSekrulebebma, romlebic ZalaSi Sevida 1958 wels,parlaments miniWa bevrad farTo uflebebi kanonSemoqmedebiTprocesSi. sabWo, maSin arsebuli poceduris Tanaxmad,mosamzadebeli komisiis mier momzadebul proeqtze gadawyvetilebismiRebamde, valdebuli iyo gaevlo konsultaciebievropis parlamentTan da moesmina misi mosazrebebi. esukanaskneli gamoixateboda rezoluciis saxiT, romelic miewodebodasabWos Tavmjdomares da Semdeg komisias.parlamentTan moTaTbirebis am praqtikidan gamomdinare,sabWom 1960 wlis martSi sakonsultacio proceduragaavrcela yvela mniSvnelovan problemaze. miuxedavad imisa,rom terminis ,,mniSvnelovani problemebi“ ar iyo specialuradCamoyalibebuli, msagavs proceduras mimarTavdnenmaSinac ki, roca xelSekruleba ar iTxovda parlamentTan mo-TaTbirebas. me-20 saukunis 70-iani wlebis Sua periodisTviski, sabWo konsultaciebs marTavda parlamentTan, faqtobrivadyvela im sakononmdeblo winadadebebze, romelic waredginebodakomisiebis mier.proceduraSi morigi cvlileba Sevida 1973 wels parizis<strong>saxelmwifo</strong>s da mTavrobis meTaurTa samitze. miRebulideklaraciis Sesabamisad sabWos: - komisiisagan miRebuli winadadebisSemdeg parlamentTan konsultacia unda gaevlo342


erTi kviris ganmavlobaSi; - ar unda ganexila komisiis mierwarmodgenili winadadebebi parlamentidan Sesabamisi azrismiRebamde; - srulad unda miewodebina paralamentisaTvis informaciaim moqmedebebis Sesaxeb, romlebic mocemuli iyoparlamentis mier ama Tu im sakiTxze miwodebul winadadebebSi.am gadawyvetilebebs aseve daemata axali punqti, romeliciTavliswinebda parlamentTan ganemorebiT konsultaciebssakanonmdeblo aqtis proeqtis teqtis nebismier cvlilebasTandakavSirebiT. amrigad, paralamentarebma miiResSesaZlebloba monawileoba mieRoT normatiuli aqtis ganxilvisnebismier etapze.miuxedvad amisa, dResac, evroparlaments ar SeuZliadablokos misaReb proeqtze gadawyvetileba an aiZulos romelimeinstituti Seitanos masSi cvlileba. iseTi situaciaa,romlis drosac arCeul organos SeuZlia gamoxatos misi azrigadawyvetilebis miRebis nebismier stadiaze, magram araqvs SesaZlebloba gamoTqvas protesti im SemTxvevaSi, rocasxva instituti ar iTvaliswinebs mis azrs.mogvianebiT parlamentis azris gauTvaliswineblobaaRiares warmomadgenlobiTi demokratiis principebTan Seusabamodda sabWo valdebuli gaxades nebismieri misi gadawyvetielebismiReba SeeTanxmebina parlamentTan, an misi azrimoesmina mainc. parlamentis poziciis gaTvaliswineba da Semowmebagaxda sakanondeblo proceduris ganuyofeli nawili,miT ufro maSin, roca mis SemadgenlobaSi CaerTo social-ekonomikurida regionaluri komitetebi.ra Tqma unda, arsebobs imis SesaZleblobac, rom proeqtismiReba moxdes parlamentTan konsultaciis gareSec. sab-Wos SeuZlia daadginos is dro, romelic saWiroa parlamentis,,azris“ gasagebad da es ar SeiZleba iyos sam Tveze meti.aRniSnuli principi miRebuli iqna imisaTvis, rom Tavidan aicilongadawyvetilebis miRebis proceduris gaWianureba daaRmofxvras potenciuri dabrkolebebis warmoqmna sawyisetapze.343


sakanondeblo organosTan bevrad ufro mWidro Tanam-Sromlobis meqanizmis danergviT da damtkicebis stadiis SemoRebiT,gadawyvetilebis miRebis pirvelma etapma faqtobrivaddakarga Tavisi mniSvneloba da mas axla aqvs adgilimxolod im SemTxvevaSi, roca ukanaskneli ori stadiis farglebSiar eqvemdebareba Sesrulebas.Tanxmobis anu miRebis procedura SemoRebul iqna er-Tiani evropuli aqtis safuZvelze. sakanondeblo procesisam fazis mTavri mizani, rogorc dasaxelebidan gamomdinareobs,mdgomareobs imaSi, rom parlaments Seuqmnas SesaZleblobagamoxatos sakuTari Tanxmoba an uTanxmoeba sabWosmxridan gansazRvruli qmedebebis Sesaxeb, Tumca ar aqvs uflebaSeitanos masSi cvlilebebi. faqtobrivad saqme exebaiseTi meqanizmis SemuSavebas, romelic mowodebuli iqnebodaimaze, rom minimumamde daeyvana konfliqtis warmoqmnis riskiam or sakanondeblo organos Soris.1987 wels erTiani evropuli aqtis ZalaSi Sesvlis Semdeg,kidev erTi nabiji iqna gadadgmuli gadawyvetilebis mi-Rebis proceduris demokratizaciis kuTxiT. kerZod, parlamentsmieca procesSi monawileobis damatebiTi SesaZlebloba.ra Tqma unda, aman meores mxriv gaarTula kanonSemoqmedebiTiprocesi. miuxedvad amisa, aRniSnuli aqti iyo erT-er-Ti mniSvenlovani etapis dasawyisi evrokavSirSi gadawyvetilebismiRebis meqanizmebis formirebaSi. es iyo etapi, romelmacSeqmna erToblad gadawyvetilebis miRebis procedura.mocemuli proceduris pirveli varianti, romelsacerqva TanamSromloba Tu kooperacia, pirvelad iZleoda SesaZleblobasparlamentSi kanonproeqtisaTvis momxdariyoori ganxilvis Catareba.am proceduris Tanaxmad komiisis mier momzadebuli gadawyvetilebisproeqti imavdroulad igzavneba or sxva mTavarsakanonmdeblo institutSi. sabWo Rebulobs gadawyvetilebasparlamentis azris gamoTqmis Semdeg, sadac mxedvelobaSimiRebulia komisiis azri. Sexedulebebis warmodegnissafuZvelze sabWo SeimuSavebs ,,saerTo pozicias“ da ag-344


zavnis dokuments evroparlamentSi meore ganxilvisaTvis,sadac sami Tvis ganmavlobaSi parlamentarebi miiReben gadawyvetilebas.am SemTxvevaSi movlenebis ganviTarebis SesaZlosami varianti iyos: pirveli, miiRon aqti pirdapir anfarulad; meore uaryon teqsti, magram am SemTxvevaSi maincrCeba Sansi, rom sabWom erTxmad miiRos gadawyvetileba; mesame,SesTavazon winadadebebi, romlebic, Tu miiRo komisiammoxvdeba gadawyvetilebis ZiriTad teqstSi. tradiciuladki sakiTxis orjer ganxilvis proceduris arseboba miRebulia,romelic Cveulebriv, aseve miRebulia nacionalur doneze.am konteqtsSi raRac xarisxamde sabWo SeiZleba SevadaroTerovnuli sakanondeblo organos zeda palatas, xoloparalamenti sakuTriv qvedas.amsterdamis xelSekrulebis ZalaSi Sesvlis Semdeg,praqtikulad yvela sferoSi miRebuli TanamSrolobis proceduraSeicvala gadawyvetilebis erToblivad miRebisproceduriT. amJamad pirveli sqema gamoiyeneba mxolodekonomikuri da savaluto kavSiris saqmianobis oTx aspeqtTanmimarTebiT.amrigad, sakiTxis meore ganxilva parlaments saSualebasaZlevs moaxdinos uSualo gavlena sabWos poziciaze. amavedros, parlamentarebs es SesaZleblobas aZlevs reagirebamoaxdinon im ganxilvaze, romelsac gamoTqvamen proeqtisgarSemo institutebis gareT, mag., masobrivi informaciissaSulebebi. Tumca, ZiriTadi uflebamosilebis kompetencia,mainc evrokavSiris sabWos prerogativaa. umetes SemTxveva-Si, swored mas aqvs ufleba miiRos saboloo gadawyvetileba.maastrixtis xelSekrulebam gadawyvetilebis SemuSavebisprocesSi Semoitana proeqtis SeTanxmebis damatebiTietapi. es xdeba SemTanmxmebeli komitis Seqmnis Sedegad, imSemTxvevaSi, Tuki sabWo da parlamento ori ganxilvis Sedegadver miva saerTo poziciamde.aRniSnuli komitets, romelSic aseve warmodgeniliaevrokavSiris komisia, Tavis gankargulebaSi aqvs mxolod345


ori Tve, rom miiRos kompromisuli, saerTo pioziciaze dafuZnebuliteqsti.sabWos pozicia da is Sesworebebi, romelsac xma miscaparlamentma meore ganxilvis dros, erTxmad miiReba maT mier.Tuki SeTanxmeba miiRweulia, momdevno ori Tvis ganmavlobaSiteqsti aucileblad unda iqnes gadacemuli komitetismier parlamentis pelenarul sxdomaze da sabWoSi dasamtkiceblad.Tuki orTave instituti mxars uWers teqts, ismiRebulad CaiTvleba, winaaRmdeg SemTxvevaSi gadawyvetilebisproeqti uaryofili iqneba. Tuki SemTanxmebeli konitetiver miaRwevs winaaRmdegobis mospobas gansazRvrul period-Si, maSin teqsti avtomaturad CaiTveleba ar miRebulad daver gaxdeba kanoni. man xelaxla unda gairos miRebis procedurebi.rogorc aRvniSneT, amsterdamis xelSekrulebas SeaqvsdamatebiTi niuansebi proceduraSi. proeqtze Tanxmoba SeiZlebamiRweuli iqnas rogorc sabWos, aseve parlamentis mierpirvel an meore mosmenaze. sabWom SeiZleba miiRos parlamentismier SeTavazebuli Sesworebebi pirveli mosmenisSemdeg, an daeTanxmos parlamentis mier damtkicebul Sesworebebs,romelic SeTavazebulia komisiis mier, teqstSicvlilebebis Setanis gareSe. amis Semdeg parlamentSi damtkicebuliteqsti warmoadgens saboloo versias. im Sem-TxvevaSi, roca parlamenti gamixilavs sabWos saerTo poziciasmeore mosmenaze, man SeiZleba xma misces imas, rom teqstimiRebuli iqnas warmodgenili redaqciiT. mocemulicvlilebebi aZlierebs parlamentis sakanonmdeblo346rols,romelic uflebamosilia miiRos gadawyvetilebis proeqti,rac saWiroa am organos rolis sajarod aRqmisTvis. amavdroulad,mocemuli novacia sakanonmdeblo institutebsSoris ufro mWidro kontaqtis stimuls warmoadgens, proeqtisSemuSavebis sawyis etapze, rom miRweuli iqnas kompromisuliSeTanxmeba SemTanxmebeli komiis formirebisa da kanonSemoqmedebiTiprocedurebis gaWianurebis gareSe.


gadawyvetilebis miRebis erToblivi procedurebisdanergvam mniSvnelovnad gaamyara parlamentis poziciebi.aseve proeqtis miRebis meore mosmenis an proceduris mimdinareobisdros vetos dadebis uflebam gamokveTa parlamentisroli.ase rom, gadawyvetilebis miRebis meqanizmis aRwerasqematuri, koncentrirebuli, gamartivebuli formiT, SeiZlebawarmodgenili iqnas oTxi samianis formuliT: „3*3*3*3“.pirveli sami niSnavs, rom arsebobs sami ZiriTadi instituti,romelic monawileobs gadawyvetilebis SemuSavebasada miRebaSi: ministrTa sabWo, evroparlamenti da evropulikomisia.meore sami niSnavs, rom arsebobs sami ZiriTadi variantigadawyvetilebis miRebis procedurisa am organoebis ur-TierTdamokidebulebiT: konsultaciuri procedura, TanxmobismiRebis procedura da gadawyvetilebis erToblivimiRebis procedura. marTalia, aseve arsebobs parlamentTansabWos TanamSromlobis procedura, magram is iSvia-Tad gamoyeneba da isic mxolod garkveuli sakiTxebis gadawyvetisTvis,mag., rogoricaa ekonomikuri da savaluto kavSirisfunqcionirebis sakiTxi.mesame sami niSnavs, rom gadawyvetilebis miReba evrokavSirSigadis sam etaps: winadadebis Stana, misi ganxilvada Sesabamisad gadawyvetilebis miReba.meoTxe sami niSnavs, rom arsebobs xmis micemis sami varianti:erToblivi, Cveulebrivi, kvalificiuri umravlesobiT.evrokavSiris politikis TiToeul mimarTulebas SeesabamebaTavisi procedura da is gamoiyeneba komisias, sab-Wosa da parlaments Soris urTierTzemoqmedebisaTvis.sabWos mier miRebul aqtze, parlamentis mier Tanxmobismicema an vetos dadeba xorcieldeba evrokavSirSi axaliwevri-<strong>saxelmwifo</strong>ebis miRebis, amocanebis dagegmvis, evro-347


puli centraluri bankis uflebebis da amocanebis dasaxvis,saerTaSoriso SeTanxmebebis dadebis da a.S dros.evrokavSiris politikis sxva mimarTulebebis dros,magaliTad sasoflo-sameurneo produqtebze fasebis gadaxedva,romelic miiReba gadawyvetilebis mimRebi sabWos mierar saWiroebs parlamentis Tanxmobas. am SemTxvevaSi proceduraSiebmebian konsultantebi.sakiTxebis garkveulia nawili wydeba sabWos da parlamentissaerTo gadawyvetilebis proceduriT (evrokavSirisSeTanxmeba 251 muxli). msgavsi procedura vrceldeba im sakiTxebze,romelic exeba samuSao Zalis da momsaxurebis Tavisufladgadaadgilebas, momxmareblis uflebebis dacvas,transnacionalur transports da energetikul qselebs, ganaTlebas,kulturas, jandacvas da garemos dacvas.mocemuli proceduris arsi, romelic iTvaliswinebsparlamentis or mosmenas kanonproeqtis Sesaxeb, miuTiTebsimaze, rom parlaments SeuZlia uaryos xmaTa umravlesobiTis gadawyvetileba, romelic formulirebuli iqna sabWoSi.parlamentis mier micemuli Sesworebebis miReba SeuZliasabWos kvalificiuri umravlesobis xmis micemiT.umravlesi normatiuli aqtis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebasiRebs sabWo. evrokavSiris SeTanxmebis Tanaxmad,sabWoSi gadawyvetilebis miReba xdeba xmaTa umravlesobiT,Tumca praqtikaSi ufro gavrcelebulia kvalificiuri umravlesobismier xmis micema.xmaTa umravlesobiT gadawyvetilebis miReba Seesabamebaromis da maastrixtis SeTanxmebis mTxovnebs. specialuradmiTiTebuli SemTxvevebis garda, romelic am bolo periodSisul ufro da ufro xSirdeba, gadawyvetilebis miRebisTvissakmarisia xmaTa ubralo umravlesobac. TiToeuli<strong>saxelmwifo</strong> am SemTxvevaSi flobs TiTo xmas. im SemTxvevaSi,roca procedura iTxovs kvalificiuri umravlesobis miergadawyvetilebis miRebas, xmebi wevr-<strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris348


araTanabrad nawildeba, rac politikis gansazRvraSi uzrunvelyofsdidi <strong>saxelmwifo</strong>ebis kavSiris arc Tu ise mcirerols. gadawyvetilebis miRebis dros evrokavSiris sabWoSikvalificiuri umravlesobis mier, tardeba xmis micema. <strong>saxelmwifo</strong>ebidayofilia jgufebad da qvejgufebad didi, sa-Sualo da patara <strong>saxelmwifo</strong>ebi. jgufSi <strong>saxelmwifo</strong>ebi ga-Tanabrebulia erTmaneTTan. TiToeul maTgans gaaCnia fiqsirebulixmaTa raodenoba. principSi is Seesabameba qveynisdemografiul mdgomareobas, ekonomikur gavlenas, magramyvela patara qveyana mainc xelovnurad aris wamoweuli. xmebiganawilebulia iseTi saxiT, rom dablokvis sxvadasxva meqanizmiSeiZleba gamoiricxos gadawyvetilebis miRebisprocesSi <strong>saxelmwifo</strong>Ta romelime jgufis dominirebulimdgomareobiT. morigi gafarToebis Semdeg xmaTa gaadamawilebaicvleba. magram principebi, romliTac xelmZRvanelobsevrokavSiri, igive rCeba. ZiriTTadi mizani-interesTa balansisdacvis uzrunvelyofa.Tavis droze maastrixtis SeTanxmebis 148 muxlSi damtkicebuliiqna, rom kvalificiuri umravlesobiT gadawyvetilebismisaRebad TiToeul qveyanas hqonda Semdegi xmaTaraodenoba: belgia-5, dania-3, gfr-10, saberZneTi-5, espaneTi-8, safrangeTi-10, irlandia-3, italia-10, luqsemburgi-2, niderlandebi-5,portugalia-5, didi britaneTi-10.maastrixtis SeTanxmebis Tanaxmad kvalificiuri umravlesobaSeadgenda 54-s 76 xmidan, saerTo raodenobis 2/3.Tumca, maastrixtis xelSekrulebis xelmoweris Semdeg,Zalian male, evrokavSiris wevri qveynebis xmaTa ganawilebissakiTxi kvlav dadga dRis wesrigSi da sakmaod mwvaveformiT. magram, gacilebiT mwvave formiT warmoiSva sakiTxisabWoSi kvalificiuri umravlesobis mier gadawyvetilebismiRebis aucilebeli barieris Sesaxeb. msgavsi ganxilvebi yovelTvisdakavSirebuli iyo morig gafarToebasTan. TavdapirveladgasaTvaliswinebelia axali ZalTa ganlageba evrokavSirSiavstriis, fineTis da SvedeTis gawevrianebis, xolo349


Semdeg qveyanaTa did jgufSi (10+2) centraluri da aRmosavleTevropis qveynebis SesvliT.2004 wels evrokavSirSi axali qveynebis Sesvlam kvlavdaayena xmaTa gadaxedvis sakiTxi. unda Secvliliyo sakuTrivmoqmedi principebi didi da patara qveynebis interesebisgaTvaliswinebiT. aRsaniSnavia, rom 2004 wlis maisis Semdegsituacia Seicvala, radgan gaizrda patara qveynebis wiligaerTianebaSi. vinaidan nicis xelSekrulebis da evrokav-Siris gafarToebis Sesaxeb #20 deklaraciis Tanaxmad, gadanawilebadaefuZna evrokavSiris bolo gafarToebis xasiaTs,romlis drosac wevrebi gaxdnen ZiriTadad patara da saSualoqveynebi.axali realobis gaTvaliswinebiT did britaneTs, germanias,italiasa da safrangeTs Soris pariteti SenarCunebuliiqna. maT miiRes sabWoSi 29 xma nacvlad 10-sa. SedarebiTmcire espaneTma-27, mas uTanabrdeba poloneTi. niderlandebma- 13. maT mosdevs saberZneTi, CexeTi, belgia, ungreTida portugalia 12 xmiT; SvedeTi da avstria - 8 xmiT. slovakeTi,dania, fineTi, irlandia da litva - 7. patara qveynebisjgufebSi 4 xmiT Sedis estoneTi, kviprosi da luqsemburgi. 3xma aqvs maltas. evrokavSirSi rumineTisa da bulgareTisSemdeg, romelTaTvisac rezervSi iyo 14 da 8 xma, saboloojamSi xmaTa raodenobam Seadgina 345.evropul sabWoSi aqtebis dasamtkiceblad saWiroasul mcire 258 xma, warmodgenili wevr-<strong>saxelmwifo</strong>Ta umravlesobiT.sxva SemTxvevaSi, aqtebis miRebisTvis saWiroa imave258 xma, magram im pirobiT, rom ukidures SemTxvevaSi warmodgeniliawevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta 2/3 mainc. arsebobs agreTvedamatebiTi „dazRveva“, im SemTxvevaSi, roca sabWo miiRebsgadawyvetilebas kvalificiuri umravlesobT, sabWos nebismiermawevrma SeiZleba moiTxovos imis Semowmeba, rom wevri<strong>saxelmwifo</strong>ebi, romlebic Seadgenen kvalificiur umravle-350


sobas, warmoadgenen umcires SemTxvevaSi, 62 procents evrokavSirismTliani mosaxleobisa.mecnierTa didi nawili romelic Seiswavlis evrokav-Sirs, Tvlis, rom institucionalurad organoebs Soris kompetenciebisgadanawilebam Seqmna gadawyvetilebis miRebisbiurokratiuli da rTuli procedura, rac miuTiTebs evrokavSirSiZalis transnacionalizaciis procesis sapirispiroda rTul xasiaTze.evrokavSirSi gadawyvetilebis miRebis ordoniani sistemaarsebobs - nacionaluri da zeerovnuli. SeiZleba iTqvas,rom integraciis adreul etapze ufro nacionaluridone iyo mniSvnelovani, xolo Semdgom integraciis gafar-Toebis kvalobaze, evrokavSiris samarTalsubieqtad gadaqcevisSedegad amoqmedda zeerovnuli institutebi, romlebisukve gadawyvetilebebs intitucionalur safuZvelze Rebuloben.vinaidan maT wevrma qveynebma nebayoflobiT gadascessuverenitetis nawili.amrigad, ssup sferoSi gadawyvetilebebi miiReba mTavrobaTaSorisdoneze da moicavs xangrZliv molaparakebebsada rTul kompromisebs. gadawyvetilebis miRebis meqanizmsnebismieri struqturis funqcionirebisaTvis udidesi mniSvnelobaaqvs. efeqturi meqanizmis ararseboba aferxebs amaTu im organizaciis moqmedebas. gansakuTrebiT aqtualuri,rTuli da aucilebelia gadawyvetilebebis miReba krizisulsituaciebSi.evrokavSiris gadawyvetilebis miRebis meqanizmi unikaluria.swored es meqanizmi ganapirobebs mis warmatebas. ammeqanizmis wyalobiT evrokavSiri axerxebs, iseTi gadawyvetilebebismiRebas, romlebic misaRebia, rogorc didi ise pataraqveynebisTvis, akmayofilebs, rogorc didi ise patarabiznesebis interesebs, socialur jgufebs da mosaxleobas.isini savaldebulo xasiaTisaa da maTi ganxorcielebisaTvisaucilebel qmedebebs gansazRvravs ministrTa sabWo kvalificiuriumravlesobiT. erTi SexedviT gadawyvetilebebis351


miRebis meqanizmi rTuli Cans, Tumca misi ukeT gacnobisasCans, rom is aris Zalian logikuria da safuZvliani.nebismieri organizaciisTvis problematur sakiTxswarmoadgens erTdroulad patara da didi qveynebis interesebisgaTvaliswineba. am SemTxvevaSi arc evrokavSiria gamonaklisi.marTali, patara qveynebi Tanxmdebian, rom didqveynebs SeiZleba proporciulad hqondeT meti xma, Tumcadidi qveynebi acnobiereben patara qveynebis namdvil potencials.zogierTi evrokavSiris wevri qveyana frTxilobsmaqsimalurad SeinarCunos sakuTari interesebi da suverenitetipirvel rigSi gadawyvetilebis miRebis meqanizmi iseaawyobili, rom gaTvaliswinebulia patara qveynebis interesebi.ase magaliTad, am meqanizmis gareSe iseT patara qveyanas,rogoric aris luqsemburgi evrokavSiris sabWoSi eqnebodaara 4 xma, aramed 0,4, xolo parlamentSi 0,6 da ara 6 xma.meore mxriv did qveynebs, ra Tqma unda, aqvT meti xma.saerTo politikis gansazRvraSi maT meti gavlena aqvT. ekonomikurirealiebis gaTvaliswinebiT, patara qveynebi iTvaliswineben,rom es asec unda iyos. sxvagvarad didi qveynebisTviskavSirSi monawileobas azri ar eqneboda. ekonomikurikuTxiT es maTTvis nonsensi iqneboda.mesame da ara nakleb mniSvnelovania is faqti, rom nacionaluriinteresebis dacvas emsaxureba gadawyvetilebis mi-Rebis procesSi martivi umravlesobis, kvalificiuri umravlesobisan absoluturi umravlesobis meTodis gamoyeneba.ama Tu im <strong>saxelmwifo</strong>sTvis gansakuTrebiT mniSvnelovani sakiTxebisgadawyveta xdeba absoluturi umravlesobis wesiT.SedarebiT naklebad mniSvnelovani sakiTxebis gadawyveta -kvalificiuri umravlesobiT, xolo „rutinuli“ sakiTxebisa- martivi umravlesobiT.meoTxe mniSvnelovani sakiTxi aris is, rom TviT normatiuliaqtebi SeiZleba iyos 5 saxis. esenia: reglamenti, direqtiva,gadawyvetileba, rekomendacia da daskvna. aqedan352


yvelaze mniSvnelovania reglamentiT miRebuli gadawyvetilebebisSesruleba. normatiuli aqtebis sxva saxeebi <strong>saxelmwifo</strong>sutovebs saSualebas TviTon airCios miznis miRwevisgza an saerTodac rekomendaciuli xasiaTisaa. es saerTomiznebis realizaciis procesSi mTavrobebs manevrirebis sa-Sualebas aZlevs.mexuTe mniSvnelovani faqtori aris is, rom evrokav-SirSi gadawyvetilebis miRebis procesSi ama Tu im organosmniSvnelobas gansazRvravs patara da did qveynebs Sorisxmebis ganawileba.meeqvse mniSvnelovani garemoeba aris is, rom evrokav-Siris politikis sxvadasxva mimarTulebiT arsebobs xmis micemissxvadasxva procedurebi, romelic iTvaliswinebs didida patara qveynebis interesTa Tanxvedras da kavSiris ganvi-Tarebis saerTo interesebs.meSvide mniSvnelovani faqtori aris is, Tu rogor SeuZliaevrokavSiris ama Tu im organos kavSiris politikismimarTulebis mniSvnelobidan gamomdinare gadawyvetilebismiRebis procesSi sxva organodan momavali winaaRmdegobisdaZleva, romlis drosac aseve gaTvaliswinebulia kavSirissaerTo Tu calkeuli wevrebis interesebis Tanxvedra.merve mniSvnelovani faqtori aris is, rom kanonproeqtiswardgenisa da ganxilvis procesi detalurad aris Semu-Savebuli. am procesSi erovnuli saqmiani wreebis, profesiulikavSirebis, sxvadasxva socialuri jgufebis interesebisgaTvaliswineba xdeba. gadawyvetilebis miRebis es meqanizmimaqsimalurad icavs rogorc didi, ise patara qveynebis interesebsintegraciis saerTo procesSi.Tanamedrove etapze, roca evrokavSiri gadaiqca msoflioserT-erT wamyvan regionalur gaerTianebad, romelsacaqvs uzarmazari ekonomikuri potenciali, didi qveynebisul ufro metad cdiloben gaerTianebis SigniT moipovonmeti kontroli. amiT aixsneba is faqti, Tu ratom saubrobenbolo dros imaze, rom gadawyvetilebis miRebis procesSi sa-353


Wiroa ara marto garkveuli xmebis mopoveba, aramed is, romes xmebi evrokavSiris saerTo mosaxleobis garkveul maCvenebelsunda Seadgendes.ase magaliTad, nicis xelSekrulebis Tanaxmad, evrokavSirisxmis micemis praqtikaSi Semovida ormagi umravlesobisprincipi, romelic utovebs e.w. „did oTxeuls“ ( safrangeTi,germania, didi britaneTi, italia) gadawyvetilebismiRebis procesze garkveuli kontrolis saSualebas. esprincipi mdgomareobs imaSi, rom kvalificiuri umravlesobisSemTxvevaSi gadawyvetileba miRebulad CaiTvleba Tu saerToxmebi Seadgens evrokavSiris mosaxleobis 62%-s.didi qveynebi sxva gziTac cdiloben gavlenis mopovebasgadawyvetilebis miRebis procesze. ase magaliTad, imavenicis xelSekrulebis Tanaxmad evrokomisiaSi damatebiT adgilebzeuaris Tqmis SemTxvevaSi, didi qveynebi ufro metxmebs iReben evrokavSiris sabWoSi da gansazRvraven kvalificiuriumravlesobis sqemas. es am qveynebisTvis ufro momgebiania,radganac evrokavSiris sabWo kavSiris umaRlesiorganoa.xmis micemis procedurasTan dakavSirebiT mniSvnelovanigadawyvetilebebi iqna miRebuli lisabonSi, romlis Tanaxmadgadawyvetilebis miRebisTvis saWiroa xmebis 55%-splius erTi romelime wevri qveynis mxardaWera, rac saerTojamSi unda Seadgendes evrokavSiris mosaxleobis minimum65%-s. aqedan gamomdinare, gadawyvetilebis miRebisTvis evrokavSiriswevri 27 qveynidan 16 qveynis Tanxmobaa saWiro.es procedura patara qveynebis interesebsac icavs,romlebsac evrokomisiaSi iseTive warmomadgenloba hyavT,rogoric did qveynebs, Tumca maTTan SedarebiT naklebiwarmomadgenlebi hyavT sabWoSi.sabolood konstituciuri SeTanxmebis Tanaxmad, 30-mde mcirdeba im politikur sakiTxTa raodenoba, romelTagadawyveta saWiroebs absolutur umravlesobas. absoluturiumravlesoba aucilebelia sagareo, saSinao, sagadasaxado354


da socialuri sakiTxebis ganxilvisas. sxva SemTxvevebSi kvalificiuriumravlesobiT gadawyvetilebebis miRebisas moqmedebs„ormagi umravlesobis“ zemoT aRwerili principi(xmebis da mosaxleobis mixedviT).siaxlea aseve davebis gadawyvetis kuTxiTac. im Sem-TxvevaSi Tu sabWos gadawyvetilebis winaaRmdeg xmebis 34%-ia, rac amasTanave Seadgens mosaxleobis 26%-s, maSin am sakiTxisgadadeba xdeba garkveuli droiT. es meqanizmi moqmedebs2014 wlamde, ris Semdegac xmebis umravlesobis SemTxvevaSievrokavSiris sabWos misi gauqmeba SeuZlia.praqtikaSi es niSnavs, rom Tu magaliTad britaneTi dapoloneTi moindomebs safrangeTis an germaniis winadadebisdablokvas gadasaxadebis zrdasTan dakavSirebiT, maT kidevdasWirdebaT 7 saSualo zomis <strong>saxelmwifo</strong>s mxardaWera. nicisxelSekrulebis pirvel variantSi ki amisaTvis sakmarisiiyo sami qveynis mxardaWera. nicis xelSekruleba iseT saSualoqveynebs, rogoricaa poloneTi da espaneTi da, aseve ufropatara qveynebs aZlevs met saSualebas, vidre es ganixilebasakonstitucio SeTanxmebaSi. nicis xelSekrulebaSi Camoyalibebulisistema ZalaSi darCa 2014 wlis 31 oqtombramde.Tumca, 2017 wlis 31 martamdec SeuZliaT evrokavSirisqveynebs gamoiyenon nicis xelSekrulebiT gansazRvruli gadawyvetilebismiRebis sistema. es ki metyvelebs Tu ra didisifrTxiliT ekidebian qveynebi xmis micemis axal sistemazegadasvlas, Tumca 2017 wlis 1 aprilidan unda amoqmddes mxolodormagi umravlesobis axali sistema.patara qveynebis mniSvneloba marTlac didia. warmovidginoTkavSiri, romelSic Sedis mxolod355safrangeTi,germania, didi britaneTi da italia, romlebsac aqvT daaxloebiTTanabari xmebi da msgavsi ambiciebi. cxadia, am Sem-TxvevaSi maT Soris iqneboda meti uTanxmoeba. evrokavSirSigansxvavebuli tipis qveynebis arseboba zrdis maT Soriskompromisebis saSualebas.


evrokavSiris gadawyvetilebis miRebis meqanizmis kideverTi Tavisebureba imaSi mdgomareobs, rom gadawyvetilebismiRebamde mis ganxilvaSi monawileobas Rebulobensxvadasxva interesTa jgufebi. es rogorc wesi komitetebismeSveobiT xdeba da procesSi monawileoben saqmiani wreebis,profesiuli kavSirebis, socialuri jgufebis da regionebiswarmomadgenlebi.marTalia, es procesi moiTxovs dros da gadawyvetilebismiReba swrafad ver xdeba, magram meore mxriv, umravlesobisinteresebi maqsimaluradaa daculi.evrokavSirisTvis mniSvnelovani dokumentebis ganxilvamdemoqmedebs winaswari momzadebis samsafexuriani sqema,romelic moicavs Semdegs:- „saerTo erovnuli ganxilva“ ( mag. sakonstitucioproeqtTan dakavSirebiT aseTi ganxilva mimdinareobda 2001-2002 wlebSi);- erToblivi proeqtisTvis mzadeba;- mTavrobaTaSorisi konferencia evrokavSiris wevriqveynebismonawileobiT;momzadebis am safexurebis gavlis Semdeg evrokavSirisTiToeul wevr qveyanaSi adgilobrivad unda damtkicdesproeqti erovnuli referendumis an sxva proceduris meSveobiT.evrokavSirSi aseve moqmedebs e.w. „kontrolisa da balansis“principi, romelic mniSvnelovanwilad ganapirobebssistemis warmatebul funqcionirebas. am principis gareSenebismieri sistema SeiZleba monopolizaciis msxverpli aRmoCndes.„kontrolisa da balansis“ principis wyalobiT evrokavSirSiarc erT mmarTvel instancias ar SeuZlia gadawyvetilebiscalsaxad miReba.amrigad, evrokavSiris gadawyvetilebis miRebis meqanizmimetad moqnilia. garemoebebis cvalebadobasTan erTades meqanizmic icvleba. gadawyvetilebis miRebis meqanizmi pa-356


suxobs evrokavSiris politikis ama Tu im mimarTulebismoTxovnebs. gadawyvetilebis miRebis meqanizmis formirebisasgaTvaliswinebulia, rogorc didi, ise patara qveynebisinteresebi. xmebi ganawilebulia ise, rom patara qveynebickmayofili arian da didi qveynebi dainteresebuli arian kav-SirSi monawileobiT. maT meti gavlena aqvT saerTo politikisSemuSavebaze, magram ara aqvT zewolis saSualeba sxvaqveynebze. rac ufro metad aris gaTvaliswinebuli sxvadasxvajgufebis interesebi, miT ufro praqtikulad adviladxorcieldeba gadawyvetilebebi.evrokavSiris institucionaluri sistema icavs biznesisada mosaxleobis sxvadasxva jgufebis interesebs. praqtikaaCvenebs, rom rac ufro zenacionalur doneze xdeba gadawyvetilebismiReba miT ufro warmatebulia is realizaciisdros. ( magaliTad savaWro da agrarul politikaSi,romlebic ufro zenacionaluria, mniSvnelovani warmatebebiSeiniSneba). gadawyvetilebis miRebis procesSi rac ufrometad arian qveynebi urTierTdamokidebuli miT ufro cdiloben,rom am gadawyvetilebis ganxilva zenacionalur donezemoxdes. gadawyvetilebis miRebis procesi TandaTan gadadiszenacionalur doneze, radganac xSirad wevr qveynebsesaWiroebaT gadawyvetilebis operatiulad miReba da sistemagadadis martivi da kvalificiuri umravlesobis wessze.amrigad, evrokavSirSi gadawyvetilebis miRebis meqanizmimet mniSvnelobas iZens da mas didi rolis SesrulebaSeuZlia saerTo integraciuli sistemis ganviTarebaSi.jer kidev 1996 wlis amsterdamis xelSekrulebis Tanaxmadgadawyvetilebis miRebis mxriv saerTo principi maincerTxmad gadawyvetilebis miReba darCa, magram SemoiRese.w. ,,konstruqciuli TavisSekaveba,” anu, wevr qveynebs SeuZliaTTavi Seikavon, raTa sakiTxi gadaurCes dablokvas. Tukies qveynebi TavSekavebas daadastureben formaluri deklaraciiT,maSin maT ar evalebaT miRebuli gadawyvetilebis ga-357


tareba, magram isini valdebuli arian Seeguon miRebul gadawyvetilebassolidarobis mizniT da ar Caidinon iseTiqmedebebi, rac konfliqtSi iqneba evrokavSiris am gadawyvetilebissafuZvelze ganxorcielebul qmedebebTan. gadawyvetilebaar miiReba Tuki Tavi Seikava wevri qveynebis 1/3; esmeqanizmi saSualebas aZlebs evrokavSirs ganaviTaros TanamSromlobasagareo politikis iseT sferoebSi, romlebicar sargeblobs yvela <strong>saxelmwifo</strong>s mowonebiT.amsterdamis xelSekrulebis monapovari iyo is, rom Se-Tanxmdnen zogierTi sakiTxebi xmaTa kvalificiuri umravlesobiTgadaewyvitaT, Tumca, isic unda iTqvas, rom, sinamdvileSi,ssup-s sferoSi yvelaferi mainc konsensusiT wydeba .amrigad Tu SevajamebT zemoTqmuls, SeiZleba davaskvnaT,rom evrokavSirSi gadawyvetilebis miRebis ori meTodiasaintereso. pirveli es aris evrogaerTianebis meTodi,xolo meore mTavrobaTSoris TanamSromlobis meTodi.mocemul sakiTxSi evrogaerTianebis meTodi gulisxmobsevrogaerTianebis organoebis mier gadawyvetilebaTamiRebis procedurebs da am organoTa funqcionirebis wesebs.es meTodi gamomdinareobs integraciuli logikidan,saTanadod iTvaliswinebs subsidiarobis princips da axasia-Tebs Semdegi niSnebi:• sakanonmdeblo iniciativaze evrokomisiis gansakuTrebuliufleba;• ministrebis sabWoSi kvalificiuri umravlesobisfarTo gamoyeneba;• evropis parlamentis aqtiuri monawileoba gadawyvetilebaTamiRebaSi. 2007 wlis 9 marts amerikul analitikur centrSi CexeTis prezidentmaklausma gaakritika zenacionaluri instrumentebis ganviTarebaevrokavSirSi. es erT-erTi maCvenebelia imisa Tu rogor cdilobencalkeuli qveynebi sakuTari interesebis dacvas. marTalia isiniTanxmdebian saerTo interesebis konsesusis gziT mogvarebas magramzenacionalur doneze sakiTxebis mogvareba zogierTi qveynis mier aRiqmebasakuTari uflebebis da interesebis SezRudvad.358


evrogaerTianebis meTodi gansxvavdeba mTavrobaTSorisiTanamSromlobis meTodisagan, romelic evropis kavSirismeore da mesame sayrdenebSi gamoiyeneba (erTiani sagareoda usafrTxoebis politika/marTlmsajuleba da Sinaganisaqmeebi), integraciis samTavrobaTSoriso logikas asaxavsda Semdegi niSnebiT xasiaTdeba:• sakanomdeblo iniciativis uflebas komisia inawilebsministrebis sabWosTan da konkretuli sferoebiTaaSezRuduli;• ministrebis sabWo, rogorc wesi, erTxmad iRebs gadawyvetilebebs;• evropis parlaments mxolod sakonsultacio funqciaaqvs.mTavrobaTSorisi gadawyvetilebebis × miReba moiTxovsdros da zogjer araSedegobrivia Tu erTi monawileqveyana mainc ar eTanxmeba mas. aseT dros ar aris advili konsesusismiRweva. evrokavSiris qveynebma sxvebze adre gaacnobieres,rom ufro efeqturi iqneboda axal zenacionalursistemaze gadasvla, rac evrokavSiris warmatebis erT-erTimizezia .×evropis kavSiris xelSekrulebis 48-e muxli iTvaliswinebsmTavrobaTSorisi konferenciis mowvevas wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta mTavrobebismonawileobiT xelSekrulebebSi cvlilebebis Setanis mizniT. konferenciagulisxmobs wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris gamarTul molaparakebebs masudidesi mniSvneloba aqvs evropuli integraciis procesSi, radgan sworedmTavrobaTSorisi konferenciis Sedegia cvlilebebi instituciur dasamarTlebriv sistemaSi an damfuZnebeli xelSekrulebebis SinaarsSi.globaluri problemebis gadawyvetisTvis aucilebelia garkveuliuflebamosilebebis gadacema zenacionaluri institutebisaTvis. ismebakiTxva: saerTaSoriso ekonomikuri regulirebis ra formebia ufroefeqturi: tradiciuli, mTavrobaTSorisi Tu zenacionaluri?zenacionalur doneze evrokavSiri ufro efeqturad axerxebs politikisgatarebas, radgan am SemTxvevaSi erTi romelime qveynis mier ver moxdebagadawyvetilebis dablokva.359


Tu rogor xdeba am ori meTodis Tanarseboba da amaskarga xsnis „komunitizirebis”procesi, es uknaskenli gulisxmobsprocess, romlis drosac konkretuli sakiTxi, romelicmTavrobaTSorisi TanamSromlobis meTodiT wydeba(erTiani sagareo da usafrTxoebis politika - meore sayrdeni,marTlmsajuleba da Sinagani saqmeebi - mesame sayrdeni),gadadis gaerTianebis kompetenciaSi (pirveli sayrdeni) damasze gadawyvetilebebi evrogaerTianebis meTodiT miiReba.gaerTianebis meTodi efuZneba mosazrebas, rom evropis kav-Siris moqalaqeTa sazogado interesi ukeTaa daculi, rodesacgadawyvetilebis miRebis procesSi evrogaerTanebis organoebisrulad monawileoben, subsidiarobis principisgaTvaliswinebiT.sagareo politikis sakiTxebze gadawyvetilebebi dResZiriTadad erTxmad miiReba.gadawyvetilebis miRebis procesSi monawile institutebievrokomisias, sabWosa da parlaments Soris arsebobsgadawyvetilebebis miRebis sxvadasxva procedurebi da ur-TierTdamokidebuleba.gadawyvetilebebis miReba moicavs xangrZliv molaparakebebsada rTul kompromisebs. gadawyvetilebis miRebismeqanizms didi funqcionaluri mniSvneloba aqvs. efeqturimeqanizmis arseboba aadvilebs gadawyvetilebis miRebas. gansakuTrebiTaqtualuri da rTulia gadawyvetilebebis miRebakrizisul situaciebSi. unda iTqvas, rom evrokavSiris institutebsSoris gadawyvetilebis miRebis arsebuli procerdurebisdaxvewa gamomdinareobs instituciuri wonasworobisda demokratiuli legitimurobis gansamtkiceblad.gaerTianebis instituciuri balansi didi xnis ganmavlobaSiefuZneboda wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs, romlebic warmar-360


Tavdnen evropuli integraciis process. integraciis gaRrmavebasTanerTad win wamoiwia legitimurobis sakiTxma. amitommaastrixtis xelSekrulebam gaiTvaliswina demokratiulilegitimurobis problema da igi evrokavSiris instituciurisistemis centrSi moaTavsa. kerZod, moxda evroparlamentisuflebebis gazrda, misTvis komisiis daniSvnisa da misizedamxedvelobis sakiTxebSi meti uflebamosilebis gadacemiT.miuxedavad evrokavSiris xelSekrulebis mier wingadadgmulinabijebisa, jer kidev arsebobs disbalansi sabWosada parlamentis sakanonmdeblo Zalauflebas Soris. wevri<strong>saxelmwifo</strong>ebis mier evrokavSiris xelSekrulebis ratificirebisprocesSi warmoqmnilma zogierTma sirTulem kideverTxel naTlad aCvena sxvaoba evrokavSiris realur legitimurobasada im demokratiul legitimurobas Soris, romelsacsazogadoeba elis misgan. amsterdamis xelSekruleba,rogorc instituciuri reformis nawili, iTvaliswinebs evrogaerTianebisorganoebs Soris iseTi wonasworobis damyarebas,romelic gazrdida legitimurobas da moaxdenda Zalauflebisufro demokratiul ganawilebas kavSiris organoebsSoris. es, Tavis mxriv, gamoiwvevs evropis moqlaqeebisda erovnuli parlamentebis ufro mWidrod Cabmas gadawyvetilebebismiRebis procesSi. am kuTxiT amsterdamis xelSekrulebismier ganxorcielebuli erT-erTi mniSvnelovanicvlilebaa Tanagadawyvetilebis procesis TandaTanobiTdamkvidreba yvela sferoSi da imavdroulad evroparlamentiskanonSemoqmedebiTi uflebebis gafarToeba.evrokavSiris sabWoevrokavSiris sabWo, romelsac aseve ministrTa sabWoewodeba, aris evrokavSiris ZiriTadi sakanonmdeblo organo.miuxedavad imisa, rom sabWoSi wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis aRmasrulebelixelisuflebis warmomadgenlebi Sedian. amavedros is aris evrokavSirSi gadawyvetilebaTa mimRebi mTavariorgano. igi Sedgeba wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta ministrebisagan,romelTagan TiToeuli pasuxismgebelia dRis wesrigiT gaT-361


valiswinebul calkeul sakiTxze, rogoricaa, sagareo politika,soflis meurneoba, mrewveloba, transporti dasxva. miuxedavad imisa, rom sabWos Semadgenloba damokidebuliaimaze, Tu romel konkretul sakiTxs ganixilavs mocemulSexvedraze, igi mainc erTiani organoa.nicis xelSekrulebiT ministrebis sabWoSi gadawyvetilebaTamiRebis proceduris cvlilebebi, pirvel rigSikvalificiuri umravlesobis gansazRvrebas exeba. kerZod,2005 wlis 1 ianvridan gadawyvetileba ministrebis sabWoSimiRebulad CaiTvleba, Tu igi miiRebs xmaTa gansazRvrulraodenobas da, amasTanave, Tu gadawyvetilebas mxars dau-Wers wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta umravlesoba. aseve Seicvala xmaTaraodenoba, romelic TiToeul wevr <strong>saxelmwifo</strong>s hqonda ministrebissabWoSi. kidev ufro mniSvnelovania is, rom nicisxelSekrulebiT gaTvaliswinebulia gadawyvetilebis kvalificiuriumravlesobis proceduriT miReba evrogaerTianebisxelSekrulebiT gaTvaliswinebul 27 sakiTxze, racgaaadvilebs gadawyvetilebebis miRebas da kidev ufro gaaRrmavebsintegraciul process evrokavSirSi.erTiani sagareo da usafrTxoebis politikis miznebievrokavSiris xelSekrulebis me-11 muxliTaa gansazRvruli.am miznebis misaRwevad ki specialuri samarTlebrivi saSualebebiaSeqmnili, kerZod, erToblivi qmedeba da erTiani pozicia,romelTa Sesaxeb gadawyvetilebas ministrTa sabWoiRebs erTxmad. amsterdamis xelSekrulebam politikis ganxorcielebisam saSualebebs daumata kidev erTi, saxeldobr,erTiani strategia , romelic me-12 muxliTaa gansaz-Rvruli.erTiani strategia axali instrumentia, romelic erTiani sagareo dausafrTxoebis politikis sferoSi moqmedebs. is gansazRvravs politikismiznebs, misi ganxorcielebis vadebs da im saSualebebs, romelic sWirdebaevropis kavSirsa da mis wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs erTiani politikisgansaxorcieleblad. erTiani strategiis aRsruleba evaleba sabWoserToblivi qmedebebisa da erTiani poziciebis SemuSavebis gziT.ministrebis sabWos SeuZlia rekomendacia gauwios erTiani strategiisSeqmnas.362


sabWoSi gadawyvetilebis miReba xdeba ministrebis mierxmis micemis proceduris Sedegad. aris xmis micemis samiprocedura, imis mixedviT, Tu romel sakiTxze mimdinareobskenWisyra: ubralo umravlesoba/Cveulebrivi (procedurulisakiTxebisaTvis), kvalificirebuli umravlesoba(xmis micemis dabalansebuli sistema, sadac yvela qveyanasaqvs Sesabamisi xmebis raodenoba misi mosaxleobis raodenobisgaTvaliswinebiT. ZiriTadad gamoiyeneba iseT sferoebSi,rogoricaa Sida bazari, ekonomikuri sakiTxebi, vaWroba) daerTsulovneba/erToblivi (sagareo politika, Tavdacva,iuridiuli da policiuri TanamSmromloba da sagadasaxadopolitika) .ssup-is warmoebis sakiTxebze gadawyvetilebas iRebsevrokavSiris sabWo erTian poziciiT. es niSnavs, rom evrokavSirisministrebis sabWo gadawyvetilebas erTxmad iRebserTiani sagareo da usafrTxoebis politikis sferoSi. amsagareo politikuri instrumentis mizania, ufro sistematurigaxados TanamSromloba evrokavSiris wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris sagareo politikis sferoSi da gaaumjobesosmaT Soris koordinacia sagareo politikuri gadawyvetilebebismiRebisas. wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs moeTxovebaT daemorCilonda daicvan miRebuli pozicia.konsensusis wesiT xmis micemis SemTxvevaSi yvela wevr<strong>saxelmwifo</strong>s aqvs erTi xma. gadawyvetileba ar iTvleba miRebulad,Tu erTi wevri mainc ewinaaRmdegeba gadawyvetilebas.am sistemis mixedviT TiToeul <strong>saxelmwifo</strong>s SeuZlia gamoiyenosvetos ufleba da dablokos sakiTxi, Tu Tvlis, rom essakiTxi mis erovnul interesebs ewinaaRmdegeba. xolo kvalificirebuliumravlesobiT xmis micemis SemTxvevaSi ministrebissabWo gadawyvetilebas iRebs xmaTa umravlesobiT.sistemis dros TiToeul xmas gaaCnia Tavisi wona, romelicdamokidebulia wevri <strong>saxelmwifo</strong>s mosaxleobaze. erT-integgraciis gaRrmavebis kvaldakval TandaTanobiT gafarTovda imsferoTa nusxa, romelzec gadawyvetilebebi kvalificiuri umravlesobiTmiiReba.363


Ta umravlesobac. rac Seexeba gadawyvetilebis miRebiserTi faqtori, romelic gansazRvravs wevri <strong>saxelmwifo</strong>sxmebis raodenobas, aris mosaxleobis sidide. Tumca, pataraqveynebs SedarebiT gazrdili warmomadgenloba hyavT. xmebisdRemde arsebuli ganawilebiT did qveynebs ar SeuZliaT,TavianTi xmebis saerTo raodenobiT umciresobaSi moaqcionevrokavSiris patara <strong>saxelmwifo</strong>ebi da piriqiT. amiTuzrunvelyofilia, rom kvalificiuri umravlesobiT miRebulgadawyvetilebas maqsimaluri mxardaWera hqondes evropiskavSiris masStabiT.kvalificirebuli umravlesobis sistemas meorenairadsammagi umravlesobis sistemas eZaxian, rac imas niSnavs,rom am sistemiT gadawyvetilebis misaRebad aucilebeliadagrovdes sammagi umravlesoba: 1) gadawyvetilebis momxreunda iyos 232 xma arsebuli 321-dan (xmebis 72.27 %); 2) gadawyvetilebasmxari unda dauWiros wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis naxevarzemetma; 3) is qveynebSi, romlebic mxars uWeren gadawyvetilebas,unda cxovrobdes evrokavSiris mosaxleobis minimum62 %.gafarToebis Semdeg sabWoSi xmaTa saerTo raodenoba345-s Seadgens. rac Seexeba kvalificiur umravlesobas gafarToebisSemdeg, nicis xelSekrulebis Tanaxmad, kvalificiuriumravlesoba miRweulad CaiTvleba, Tu gadawyvetilebasmxars dauWers kvalificiuri umravlesobisaTvis aucilebelixmaTa raodenoba da, amasTanave, wevr <strong>saxelmwifo</strong>-er-Txmivobas/erTsulovnebas is gulisxmobs moTxovnas, romlismixedviTac ministrebis sabWoSi gadawyvetilebis miRebamdeyvela wevrma <strong>saxelmwifo</strong>m unda miaRwios SeTanxmebas,Tumca es procedura aferxebs gadawyvetilebebis miRebassabWoSi da, Sesabamisad, integraciul procesebs evrokav-SirSi. erTiani evropuli aqtis Semdeg erTxmivobas sul ufronaklebad mimarTaven gadawyvetilebebis miRebisas. pirvelisayrdenis anu evropis gaerTianebis farglebSi kvalificiuriumravlesobiT xmis micema wesad iqca. meore (erTianisagareo da usafrTxoebis politika) da mesame (marTlmsaju-364


leba da saSinao saqmeebi) sayrdenebis farglebSi ki, sadacmxolod mTavrobaTSorisi TanamSromlobis meTodiT muSaoben,gadawyvetilebebs mxolod erTxmad iReben.nicis xelSekruleba aseve iTvaliswinebs sabWos wevrisuflebas, moiTxovos gadamowmeba, Seadgens Tu ara kvalificiuriumravlesoba evrokavSiris mTliani mosaxleobis sulmcire 62%-s. Tu es piroba ar dakmayofilda, gadawyvetilebaar CaiTvleba miRebulad. Tumca, es piroba unda Sesruldesmxolod im SemTxvevaSi, Tu amas romelime wevri <strong>saxelmwifo</strong>moiTxovs.evrokavSiris <strong>saxelmwifo</strong>ebi SeTanxmdnen damatebiTprincipze, romlis mizani iyo umciresobis uflebebis dacvaim SemTxvevaSi, Tu gadawyvetilebis winaaRmdeg 23-25 xma iqneboda.am SemTxvevaSi sabWo iRebda valdebulebas mieRwia ise-Ti SeTanxmebisaTvis, romelsac minimum 65 xma dauWerda xmas.mniSvnelovani garemoeba moqmedebs aseve, rodesac kvalificiuriumravlesoba ar aris sakmarisi. 1994 wlis aqtisTanaxmad evrokomisia am SemTxvevaSi wevri qveynis winadadebasganixilavs Tu wevri qveynis xmebi warmoadgens:- kavSiris saerTo xmebis meoTxeds, romelic saWiroa„mblokavi umciresobis“ misaRebad;- Tu es xmebi Seadgens saerTo mosaxleobis ¾-s, romelicaseve saWiroa „mblokavi umciresobis“ misaRebad.2009 wlidan evrokavSiri gadavida ormagi umravlesobisaxal wessze, romelic ZalaSia 2014 wlamde da momavalSicalbaT imoqmedebs Tu kvalificiuri umravlesobis wesi arSeicvleba. ormagi umravlesobis axal wesi SemoReba ganpirobebuliiyo mosalodneli gafarToebis pirobebSi sabWo-Si gadawyvetilebebis miRebisas did da patara <strong>saxelmwifo</strong>ebsSoris dRes arsebuli balansis SesanarCuneblad. patara<strong>saxelmwifo</strong>Ta zedmeti warmomadgenlobiTobis Tavidan acilebismizniT gadawyda, rom xmaTa raodenoba wevrebs Sorisgadanawildeboda imgvarad, rom nebismieri gadawyvetilebismiRebisas misi momxre unda iyvnen rogorc sabWos wevrebi,365


ise evrokavSiris mosaxleobis umravlesoba. nicis xelSekrulebisTanaxmad, kvalificiuri umravlesoba miRweuladCaiTvleba, Tu gadawyvetilebas mxars dauWers xmaTa aucilebeliraodenoba da, amasTanave, wevr <strong>saxelmwifo</strong>Ta umravlesoba.ormagi umravlesobis wesis paralelurad arsebobs gamonaklisiSemTxvevebi. kerZod es SemTxvevebia:- SemTxvevebi, rodesac evropis sabWo gadawyvetilebebsRebulobs ara evrokomisiaze an evrokavSiris sagareosaqmeTa ministrze dayrdnobiT;- e.w. „ mblokavi umciresobis“ wesi- gardamavali debulebebiarsebobs kidev erTi gza sabWoSi gadawyvetilebebis misaRebad.maastrixtis xelSekrulebis 205 (3) muxli ambobs,rom romelime <strong>saxelmwifo</strong>s mier Tavis Sekaveba ar unda iyosmizezi, rac xels SeuSlis sabWos miiRos gadawyvetileba, Tugadawyvetileba miiReba erTxmad. anu, es niSnavs, rom iseT sakiTxebze,sadac aucilebelia gadawyvetilebis erTsulovnadmiReba, sabWos romelime wevrs aqvs ufleba Tavi Seikavos.anu sakiTxi Cavardeba mxolod maSin, Tu romelime qveyanawinaaRmdeg miscems xmas. kvalificirebuli umravlesobiTxmis micemis dros, Tavis Sekaveba igivea, rac winaaRmdeg xmismicema. Sesabamisd zogjer iqmneba paradoqsuli situacia:xSirad ufro iolia gadawyvetileba miRebul iqnes erTxmad,vidre kvalificirebuli umravlesobis sistemiT, radgan zogierTwevrs urCevnia Tavi Seikavos, magram ise, rom saboloogadawyvetileba miRebul iqnes.gaerTianebis wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebi xvdebian, rom evrokavSirSimaTi Zalaufleba gamoixateba TiToeulis ZalaSigaitanos misTvis saintereso sakiTxebi sabWoze, sadac poziciissimtkices gansazRvravs misi xmebis raodenoba kvalificirebuliumravlesobiT xmis micemis dros.xSirad sabWo gadawyvetilebas iRebs evrokomisiis miergakeTebuli moxsenebis an winadadebis safuZvelze evropar-366


lamentTan erTad. es xdeba an konsultaciebis procedurissaxiT (magaliTad, iseT sakiTxebSi, romlebic dakavSirebuliasoflis meurneobasTan, iuridiul da policiur Tanam-SrlobasTan da gadasaxadebTan), an gadawyvetilebebSi Tanamonawileobis(codecision) saxiT (Sida bazarTan dakavSirebulisakiTxebi).sabWoSi gadawyvetilebis miRebis procedurebis ganxorcielebisTvisfunqcionirebs Semdegi organoebi:generaluri da sagareo urTierTobebis sabWo:sagareo saqmeTa ministrebi da komisari xvdebian er-TmaneTs daaxloebiT TveSi erTxel, magram aseve imarTebadamatebiTi Sexvedrebic. gsus aris ssup-s mTavari gadawyvetilebismimRebi organo: gansazRvravs saerTo poziciebs dasaerTo qmedebebs. umniSvnelovanesi roli akisria prezidentobas,romelic waradgens kavSirs ssup-is sferoSi da monitoringsuwevs am sferoSi miRebuli gadawyvetilebebis Sesrulebas.adre prezident qveyanas exmareboda troika, magrames roli axla akisria ssup-is umaRles warmomadgenelsda sagareo urTierTobebis komisars.mudmiv warmomadgenelTa komiteti (COREPER) ganixilavssagareo da usafrTxoebis politikis sferosTan dakav-Sirebul sakiTxebs da warmoadgens erTgvar filtrs politikurda usafrTxoebis komitetsa (romlis mier miRebuligadawyvetilebis Secvla mas ar SeuZlia, Tumca SeuZlia mxolodganxilva) da generalur sabWos Soris. aq xdeba sakiTxebisda poziciebis Sejereba, vidre sakiTxi miaRwevs sabWomde.koreperi ganixilavs sakiTxebis biurokratiul, instituciur,finansur da sxva aspeqtebs, Tumca ar exeba sakiTxebis Sinaarss..igi sabWoze misaReb gadawyvetilebebs amzadebs, romelTacsamuSao jgufebi an mTavrobaTa warmomadgenlebiexmarebian.politikuri da usafrTxoebis komiteti Sedgeba ma-Rali rangis elCebisa da erovnuli administraciebis, asevesagareo urTierTobebis generaluri direqtoratis maRalirangis warmomadgenlebisgan. mis movaleobaSi Sedis Tvali367


adevnos saerTaSoriso situacias ssup-is sakiTxebSi, gansaz-Rvros ssup-s politika, gauwios politikuri mimarTulebasamxedro SesaZleblobebis ganviTarebas da krizisuli situaciebisgamklavebas. komiteti kviraSi erTxel an saWiroebisamebrikribeba da ganixilavs yvela im sakiTxs, romelicgansaxilvelad unda gavides sagareo saqmeTa ministrebissabWoze.korespondentebis jgufi koordinacias uwevs ssup-swevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis sagareo saqmeTa saministroebs daaxorcielebs yoveldRiur komunikacias maT Soris. es jgufieweva yvelaze rutinul, magram mniSvnelovan saqmianobas.maT aqvT specialuri teleqsis sistema, romelic aadvilebsurTierTobas wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebs Soris.samuSao jgufebi: sabWos struqturaSi arsebobs daaxloebiT30 samuSao jgufi, zogi - mudmivi, zogi ki - droebi-Ti. dakompleqtebulia diplomatebiT da komisiis warmomadgenliT.yvela jgufi muSaobs calkeul sakiTze: regionze,an sxvadasxva Temaze.generaluri samdivno: sabWos muSaobas daxmarebasuwevs generaluri samdivno. amsterdamis xelSekrulebis ZalaSiSesvlis Semdeg, sabWos generaluri mdivani sagareo dausafrTxoebis politikis sferoSi evropis kavSiris umaRlesiwarmomadgenelicaa. masTan erTad muSaobs generalurimdivnis moadgile, romelic iniSneba sabWos mier erTxmad mi-Rebuli gadawyvetilebis safuZvelze. es ukanaskneli pasuximgebeliageneraluri samdivnos muSaobaze.epT-s ssup-d gardaqmnam gamoiwvia is rom epT-s yofiligeneraluri samdivno mierTebul iqna sabWos samdivnosaTvis.amjerad mis kompetenciaSi Sedis administraciuli daxmarebagauwion sabWos saqmianobas ssup sferoSi. es kompontentigamyarda mas Semdeg, rac Seiqmna umaRlesi warmomadgenlispozicia. rogorc cnobilia mas evaleba ssup-s politikisgansazRvris, formulirebis momzadebis da implemen-368


taciis procesSi monawileobis miReba da mesame pirebTan dialogiswarmarTva.amrigad, ministrTa sabWo iRebs gadawyvetilebebs ssupfarglebSi evrosabWos mier dawesebuli ZiriTadi mimarTulebebismixedviT. sabWo muSaobs konsensusis pirobebSi, gardaproceduruli sakiTxebisa da im sakiTxebisa, romlebiceqvemdebareba mesame muxls (erToblivi qmedebebi). erTobliviqmedebebis dadgenis da ganxorcielebisas detalebskenWi eyreba xmaTa kvalificiuri umravlesobiT.moqmedebs ministrebis sabWosa da parlamentis miererToblivi gadawyvetilebis miRebis procedura.evroparlamentimiuxedavad imisa, rom evroparlamenti sakonsultacioorganos warmoagens, ukanasknel xanebSi, rogorc zemoT aRvniSneTgaizarda misi gavlena gadawyvetilebis miRebis procesSi.gavlena gadawyvetilebebis miRebis procesze arissamgvari: 1) sakanonmdeblo procesi, 2) biujetis miRebisprocesi da 3) aRmasrulebeli xelisuflebis zedamxedveloba.mas gaaCnia gadawyvetilebebis miRebis procesSi monawileobisufleba. es ufleba aris oTxi saxis:konsultaciis procedura iTvaliswinebs imis saWiroebas,rom parlaments gadaegzavneba komisiis winadadebebi damoeTxoveba maTze rezoluciis gakeTeba. ministrTa sabWosSeuZlia ignorireba gaukeTos parlamentis mier miRebulrezolucias, radgan am proceduris qveS parlamentis azrisgaTvaliswineba ar aris savaldebulo. Tumca mogvianebiT,parlamentis konsultaciuri ufleba aqtualuri gaxda,radgan mas SeuZlia daayovnos ama Tu im sakiTxze gadawyvetilebismiReba. amitom parlamenti xSirad iyenebs Seyovnebisuflebas da aWianurebs ama Tu im gadawyvetilebaze poziciisdafiqsirebas, rac garkveulwilad avaldebulebs sabWos,rom meti yuradRebiT moekidos parlamentis rols. Tu parlamentigadawyvets gaaWianuros gadawyvetilebis miRebamoqmedeba iwyeba Semdegi scenariT: 250-e muxlis mixedviTkomisias SeuZlia Secvalos Tavisi winadadeba manam, sanamsabWos ar dauwyia moqmedeba am winadadebasTan dakavSire-369


iT. amitom parlamenti akeTebs Semdegs: igi ar uyris kenWsrezolucias kanonproeqtis Sesaxeb, aramed uyris kenWscvlilebebs, Semdeg ki arwmunebs komisias araformalurikonsultaciebis dros, rom es cvlilebebi Seitanos proeqtSi.Tu komisias Seaqvs es cvlilebebi da parlamenti kmayofilia,mxolod Semdeg uyris kenWs mTlianad proeqts. aserom, parlaments iribad SeuZlia gavlenis moxdena gadawyvetilebazekonsultaciis proceduris dros.aq yovelTvis dgeba drois problema. parlaments aqvsdayovnebis ufleba, magram es ufleba ganusazRvreli araris. sabWos SeuZlia moTxovos parlaments ama Tu im sakiTxzegadawyvetilebis miRebis daCqareba, Tu es saswrafo aris.Sesabamisad, xSirad dRis wesrigSi dgeba ganmarteba imisa,Tu romeli sakiTxia ,,saswrafo” da romeli ara.TanamSromlobis proceduris Sedegad ki parlamentsgaegzavneba proeqti, romelzec igi pirveli mosmeniT ake-Tebs Sesworebebs da ugzavnis ukan sabWos. wina procedurisgangansxvavebiT sabWos ar aqvs ufleba ubralod uaryos SeniSvnebi.sabWom unda miiRos saerTo pozicia da gaugzavnosargumentacia parlaments Tu ratom ar iTvaliswinebs mispozicias. amis Semdeg parlaments meore mosmeniT SeuZlia armiiRos an Secvalos sabWos saerTo pozicia (amisaTvis saWiroaparlamentarebis xmaTa absoluturi umravlesoba). rogorcwesi, msgavs gadawyvetilebas didi politikuri datvirTvaaqvs da arc sabWos da arc komisias ar surT saqmisgarTuleba, miT umetes, rom parlamentis uaryofiTi dadgenilebasabWom SeuZlia mxolod erTxmad uaryos (konsensusiswesi).Tanagadawyveta meore mosmenamde igive procesia, racTanamSromlobis proceduris dros iyo: meore mosmenis Semdegparlamentma unda uaryos sabWos erToblivi poziciaxmaTa absoluturi umravlesobiT. aseTi uaryofis SemdegsakiTxi gadaecema Semrigebel komitets, romelSic Tanabradarian warmodgenili sabWos da evroparlamentis warmomadgenlebi.Tu komitetis sxdomaze SeTanxmeba ver moxda, sa-370


kiTxi Cavardnilia, xolo Tu SeTanxmeba moxda, misi proeqtisaboloo gadawyvetilebisTvis gadaegzavneba sabWosac daparlamentsac. miRebuli SeTanxmeba parlamentma xmaTa umravlesobiTunda miiRos, sabWom ki kvalificirebuli umravlesobiT.Tu erT-erTma mainc ver moaxerxa SeTanxmebis proeqtismiReba, is vardeba. Tanagadawyvetis proceduris drosmniSvnelovani isaa, rom kanonproeqti miiReba orives saxeliTda ara mxolod sabWos saxeliT, rogorc es wina oriproceduris dros xdeboda.Tanxmobis proceduris SemTxvevaSi ki parlamenti er-Ti mosmeniT iRebs ama Tu im kanons, Tumca ar aqvs masSicvlilebebis Setanis ufleba. zogjer Tanxmoba saWiroebsabsolutur umravlesobas. parlaments aq aqvs vetos ufleba,romelsac igi Zalian iSviaTad iyenebs, Tumca xSiradimuqreba. parlamentis es Zalaufleba aqtualuria evrokav-Siris gafarToebis dros, radgan molaparakebebis xelSekrulebebida Sesvlis xelSekrulebebi aucileblad unda iqnesratificirebuli parlamentis mier Tanxmobis procedurisqveS.amsterdamis da nicis xelSekrulebebma gazardes parlamentisroli da im sakiTxTa raodenoba, romlebSic parlamentisTanagadawyvetis ufleba aqvs.konsultaciis procedura ZiriTadad moqmedebs agrarulsakiTxebze da marTlmsajulebis da saSinao saqmeebze.TanamSromloba ki gamoiyeneba ekonomikuri da savalutokavSiris sakiTxebSi. Tanxmoba praqtikulad ar gamoiyenebanormaluri kanonmdeblobis misaRebad. Tanxmobis uflebaZiriTadad gamoiyeneba maSin, roca wydeba gafarToebis, axalistruqturuli fondebis ganawilebis da sxva aseTive rangissakiTxebi.parlaments ar ekiTxebian yvela sakanonmdeblo iniciativisdros. gansakuTrebiT nominaluria misi roli sagareourTierTobebis sferoSi. savaWro xelSekrulebebi ar saWiroebsparlamentis Tanxmobas;371


- mxolod or SemTxvevaSi aris savaldebulo parlamentisTanxmoba. 49-muxlis qveS (gafarToeba) da 300-e muxlisqveS (axali tipis xelSekrulebebis dadeba, rogoricaa asocirebisxelSekruleba da a.S.);amrigad, sagareo da usafrTxoebis politikaSi evroparlamentisroli maqsimalurad aris SezRuduli. miuxedavadimisa, rom parlaments aqvs sagareo urTierTobebis dakidev ramdenime komiteti, romelTa saqmianoba ukavSirdebasagareo politikas (ganviTarebis politika, gafarToeba, sagareodaxmareba da sxv.), sagareo da usafrTxoebis politikaSimisi roli minimaluria. maastrixtis xelSekrulebis mixedviTparlaments aqvs ufleba iyos ,,regularulad informirebuli”ssup-Si mimdinare sakiTxebze. aseve araa gaTvaliswinebuliparlamentisadmi sxva institutebis angariSvaldebulebissakiTxi, rodesac saqme exeba sagareo da usafrTxoebispolitikas.ministrebis sabWosa da parlaments Soris Tanagadawyvetilebisproceduris Sesabamisad, SesaZlebelia SemTanxmebelikomitetis Seqmna, romelic Sedgeba sabWos wevrebisaganan maTi warmomadgenlebisagan da igive raodenobis evroparlamentarebisagan.or aRniSnul organos Soris er-Toblivi gadawyvetilebis miRebisas warmoSobili nebismieriuTanxmoeba gansaxilvelad gadaecema SemTanxmebel komitets,romelmac unda SeimuSaos orive mxarisaTvis misaRebiteqsti. SemuSavebuli proeqti eqvsi kviris ganmavlobaSikvalificiuri umravlesobiT unda miiRos sabWom da wevrTaabsoluturi umravlesobiT parlamentma. Tu romelime amorganoTagan ar miiRebs teqsts, sakanonmdeblo iniciativaCavardnilad iTvleba.evrokomisiamniSvnelovania evrokomisiis roli sagareo da usafrTxoebispolitikis gatarebis dros. komisia mxars uWerssabWos sagareo da usafrTxoebis politikis gatarebaSi da372


Zalian xSirad gvevlineba am politikis upirveles damcveladsaerTaSoriso arenaze. gansakuTrebiT mniSvnelovaniakomisiis saerTaSoriso roli, romelic man moipova diplomatiisSedegad.saerTod am organoSi yvela sakiTxi ganixileba komisrebisyovelkvireul Sexvedrebze. gadawyvetileba miiRebaumravlesobiT, magram, rogorc wesi, cdiloben sakiTxebiserTxmad gadaWras. gadawyvetilebis miReba evrokomisiis aRmasrulebelfunqciebSi Sedis. Tumca gadawyvetilebebs ZiriTadadiRebs sabWo, magram komisia iRebs maT pirvel sayrdenSi.aseTi gadawyvetileba SeiZleba iyos, magaliTad xel-Sekrulebis Camsworebeli gadawyvetilebebi, e.w. - decisionsamending the treaty.sakuTriv evrokomisaSi gadawyvetilebis miRebis garkveulimeqanizmebi moqmedebs. meqanizmebi. kerZod:- moxsenebis momzadeba xdeba Sesabamis direqtoratSi.intensiuri konsultaciebi iwarmoeba kompaniebTan, wevr <strong>saxelmwifo</strong>ebTan,samecniero wreebTan da sxv. dainteresebuluwyebebTan. rodesac iwyeba kanonproeqtze muSaoba aucilebladmiiReba mxedvelobaSi sabWos da komisiis rekomendaciebida direqtivebi, radgan komisias, rogorc wesi, ar surswavides wevri <strong>saxelmwifo</strong>ebis da zogadad sabWos winaaRmdeg.- moxsenebis damuSavebis Semdeg xdeba misi gadacemavertikalurad zemoT; moxseneba jer midis Sesabamisi komisriskabinetSi, Semdeg ganixileba yovelkvireuli chef decabinet-ebis Sexvedraze, ris Semdeg ukve gadaecema komisrebiskolegias.- komisias aqvs ufleba ise moeqces am moxsenebas, rogorcmoesurveba. SesaZlebelia miRebul iqnes gadawyvetileba,rom daiwyos saqmis msvleloba; aseve SesaZlebelia,rom kanonproeqti imTaviTve Cavardes, Tumca, xSirad masukan ubruneben departaments, romelic Tavidan iwyebs misdamuSavebas, xvews mas an elis ukeTes dros mis warsadgenad.373


am wesidan gadaxveva misaRebia, gansakuTrebiT, rocaramdenime direqtoratis saqme emTxveva erTmaneTs. magali-Tad, axali energiis wyaroebis gamogonebaze, rom midgebasaqme, saqmeSi ereva energetikis direqtorati, magram masTanerTad, gamokvlevebis, biujetis da mewarmeobis direqtoratebic,amitom xdeba yvela direqtoratis interesebis gaTvaliswineba.horizontaluri koordinaciis gasaumjobeseblad gamoiyenebasxvadasxva meTodebi:- xSirad iqmneba samuSao jgufebi, saproeqto jgufebi,individualuri kavSirebi da ase Semdeg, rac xels uwyobsmaqsimalurad meti dainteresebuli uwyebis CarTvas procesSi;- komisiis generaluri samdivno asrulebs mniSvnelovanrols horizontaluri koordinaciis sakiTxebSi;- komisiis prezidents aqvs marTalia cudad gansaz-Rvruli, magram mainc sakoordinacio pasuxismgebloba. gansakuTrebiTaRsaniSnavia komisar Jak deloris roli koordinaciisdros, rodesac komisia iyo erTiani da Sekruli;- komisrebis yovelkvireuli Sexvedris mTavari mizaniswored koordinaciis gaumjobesebaa.garda amisa, aRsaniSnavia, rom:- xSirad tardeba araformaluri Sexvedrebi Sesabamiskomisrebs Soris;- chefs de cabinets xvdebian sakmaod intensiurad. rogorcwesi, maT sxdomas uZRveba generaluri mdivani da es xdebakomisiis Sexvedramde ori dRiT adre;- kabinetebis Sefebis Sexvedrisas xdeba poziciebis Sejamebada azrebis gacvla-gamocvla;- kabineti, rogorc wesi, ar ereva sakiTxis ganxilvaSi,sanam esa Tu is sakiTxi proeqtis saxiT oficialurad ar iqnebawamoyenebuli Sesabamisi direqtoratis mier.miuxedavad amgvari meqanizmebisa, mainc arsebobs garkveuliproblemebi koordinaciasTan dakavSirebiT. horizontalurikoordinacia mainc ar aris sakmarisi mTeli rigi374


iurokratiuli mizezebis gamo. gansakuTrebiT mniSvnelovaniais faqtori, rom generaluri departamentebi icavenTavianT funqciebs da dRis wesrigs da xSirad ar surT TavianTsakiTxebSi sxva direqtoratebis Careva. aseve mniSvnelovaniaisic, rom yvela generalur direqtorats Tavisi saku-Tari dRis wesrigi aqvs, romelic xSirad uaRresad gadatvirTulia,rac avtomaturad anelebs maT interess sxva direqtoratebissaqmeebisadmi.xelSekrulebis Tanaxmad komisia srulad asocirdebassup-sTan, magram ssup-s warmoebis mTavrobaTaSorisi bunebada komisiis supraerovnulma bunebam ganapiroba is, rom komisiisroli ssup-Si jer kidev sustia. romano prodis prezidentobisperiodSi gaiyo sagareo urTierTobebis portfelisagareo urTierTobebis da gafarToebis portfelebad,romelTa daqvemdebarebaSi aRmoCnda, Sesabamisad, sagareourTierTobebis generaluri direqtorati da gafarToebisgeneraluri direqtorati. funqciebis amgvarma danawilebam,SeiZleba iTqvas, gazarda evrokomisiis roli ssup-Si (amismizezi aseve SeiZleba iyos kris patenis da gunter verhogenispirovnuli Tvisebebi). miuxedavad amisa, komisiis roliganisazRvreba imiT, Tu sagareo da usafrTxoebis politikisromel aspeqtTan gvaqvs saqme. Tu ssup-is farglebSi gamoiyenebaevrogaerTianebis instrumentebi (magaliTad, ekonomikurisanqciebi), maSin komisiis roli sakmaod didia, xoloTu saqme exeba samTavrobaTaSoriso instrumentebs, maSinkomisiis roli SezRudulia.evropuli sabWoevrokavSiris erT-erT mniSvnelovan institutad, romelicmetwilad formaluria, Tumca aqvs gamorCeuli mniSvneloba,aris evropuli sabWo, anu evrokavSiris <strong>saxelmwifo</strong>smeTaurTa sabWo.ganviTarebis sxvadaxva etapze evropuli sabWos gansxvavebuliroli da funqciebi hqonda. Tu dasawyisSi igi„buxrispira molaparakebebis” forums warmoadgenda, 80-ian375


wlebSi mogvevlina mniSvnelovani politikuri gadawyvetilebebismimReb institutad da xelSekrulebebis mommzadebelupirveles organod, sadac formdeboda mniSvnelovanikompromisebi da miiRweoda evrokavSiris momdevno ganviTarebisganmsazRvreli SeTanxmebebi.evropuli sabWos funqciebSi Sedis rogorc zogadi saxismiTiTebebis micema evrokavSiris ganviTarebsiaTvis, asevekonkretul mniSvnelovan sakiTxebze gadawyvetilebis mi-Reba. marTalia, zogjer evropuli sabWos roli evrokavSirisganviTarebis da integraciis axali gezebis moZebnaSi didia,misi saqmianoba xSirad Zirs uTxris ministrTa sabWossaqmianobas.maastrixtis xelSekrulebis me13 muxlis mixedviT sab-Wo gansazRvravs ssup-is principebs da mTavar mimarTulebebsda ayalibebs saerTo strategiebs. evropuli sabWo mu-Saobs generalur saqmeTa sabWosTan erTad da misi meSveobiTaris ssup-Tvis mimarTulebis mimcemi.376


gamoyenebuli literaturaevrokavSiris oficialur bmuli - http://europa.eu/eu-law/treaties/index_-en.htms. kapanaZe, evrokavSiris politika, Tb., 2006evrokavSiri da msoflio. Tb., 2002.i. manveliZe, evrokavSiri globaluri saerTaSoriso aqtori, Tb.,2011i. manveliZe, saerTaSoriso usafrTxoebis sistemis evropuli ganzomileba,Tb., 2013;Европейский Союз на пороге XXI века - выбор стратегии развития, Под ред.Ю.А.Борко и О.В. Буториной, М., 2001;Ю.А. Борко, От европейской идеи - к единой Европе, М., 2003;Европа: вчера, сегодня, завтра, Институт Европы РАН; ред.-кол. РАН - Н.П.Шмелёв (пред.) и др.; отв. ред. Н.П. Шмелёв. М, 2002;Европейский Союз: Справочник-путеводитель, Под. ред. О.В. Буториной (отв.ред), Ю.А. Борко, И.Д. Иванова, 2-е изд., доп. и перераб, М., 2003;Евопейская интеграция: современное состояние и перспективы, Сб. науч. ст.,Науч. ред. СИ. Паньковский, Мн., 2001;Европейский Союз на пороге XXI века: выбор стратегии развития, Под ред.Ю.А.Борко и О.В. Буториной, М., 2001;В.В. Журкин, Европейская оборона: от мифа к реальности, СовременнаяЕвропа, № 3, Июль-Сентябрь 2001 Страны Центральной и ВосточнойЕвропы на пути в Европейский союз, М, 2002.М.М. Лебедева, Т.В. Юрьева, Архитектура европейской безопасности:глобальный и региональный аспекты, ix. bmulze -http://www.vestnik.mgimo.ru/fileserver/20/16_Lebedeva.pdfА.Ю. Бойко, Развитие парадигми европейской безопасностиб Жур., Мир иПолитика, №04 (55), 2011;А.Б. Логунов, Региональная и национальная безопасность, Учебное пособие,M., 2009;Архитектура евроатлантической безопасности, Под общей редакцией проф.И.Ю. Юргенса, А.А. Дынкина, В.Г. Барановского, М., Экон-Информ,2009;Договор о Европейской безопасности: импульс к развитию отношений Россиии Европы, под ред. М.В. Братерского и С.В. Кортунова, М., 2011;377


И.А. Кочев, Общая политика безопасности и обороны Европейскогосоюза всовременной политической теории, Вестник Томскогогосударственного университета, Философия. Социология.Политология, №3 (15), 2011, c. 138-139;Л. Хухлындина, ЕС, ЗЕС, НАТО И ПРОБЛЕМЫ ЕВРОПЕЙСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ,жур., международного права и международных отношений, 1999, №1, c. 49-56;А. Благовещенский, В. Рышковский, Операции и миссии ЕвропейскогоСоюза, Зарубежное военное обозрение, 2008, №7, 2008, №7;Европейская интеграция: современное состояние и перспективы: Сборникнаучных статей, Европейский гуманит. ун-т; Науч. ред. С.И.Паньковский, Минск, 2001;Данилов Д. ЕС на пути к европейской обороне. Российский Совет помеждународным делам, ix. bmulze - http://russiancouncil.ruTreaty establishing the European Coal and Steel Community, 1951;Treaties of Rome - EEC and EURATOM treaties, 1957;Merger Treaty - Brussels Treaty, 1965;Treaty on European Union - Maastricht Treaty, 1992;Treaty of Amsterdam, 1997; Treaty of Nice, 2001, Treaty of Lisbon, 2007.A Common Foreign and Security Policy for Europe, Centre for Defence Studies,London, 1995;Between Vision and Reality: CFSP's Progress on the Path to Maturity, ed. by D.Simon, Maastricht, 2000;F. Mrand, European defence policy: beyond the nation state, Oxford, 2008;S. Ayanoglu, The Evolution of ESDP – Recent Political Developments and SocialConstructivism, S.l, 2012;M. A Sanchez, The EU's Military Crisis Management Operations, S.l, 2011;M. Liewerscheidt, European Security and Defence Policy, An Analysis of DecisionMaking Processes towards Military Deployments, S.l, 2010;ESDP and NATO: institutional complexities and political realities, Politique Etrangre,2009, № 4, P. 95– 106;Defending Europe: The EU, NATO, and the Quest for European Autonomy, S., 2004;The European Security and Defense Policy: NATO's Companion – Or Competitor?S.l, 2002;Shoulder to Shoulder: The Road to U.S.-European military Cooperability: A German-American analysis, S.l, 2002;Europe, America, Bush: Transatlantic Relations in the Twenty-First Century:Transatlantic Relations After 2000; New York, 2003;378


Security Strategy and Transatlantic Relations, New York, 2006; The Agenda for theEU-US strategic partnership, ed. by de Vasconcelos, Paris, 2011;,,EU Security and Defence Policy: the first five years (1999 -2004)“, ed. by NicoleGnesotto, Paris, 2009;EU Security and Defence Policy: the first five years (1999 -2009)“, Edited byGiovanni Grevi, Damien Helly and Daniel Keohane, Paris, 2009;N. Gnesotto, European defense: a proposal for a white paper, Paris, 2004;E. Gross, The Europeanization of National Foreign Policy. Continuity and Change inEuropean Crisis Management, New York, 2009;Defence Transformation in Europe: Evolving Military Roles, ed. by N. Gnesotto, J.Solana, Paris, 2004;M.Clarke, P.Cornish, The European Defence Project and the Prague Summit,International, 2002, Vol. 78, No. 4. P. 777–788;I.Anthony, The Role of the EU in International Non-proliferation and DisarmamentAssistance, NonProliferation, Arms Control, Disarmament, Stockholm,2004;O.Meier, G. Quille; Testing Time for Europe's Non-Proliferation Strategy,Washington, 2000;L.Grip, The EU non-proliferation clause: a preliminary assessment: backgroundpaper, Stockholm, 2009;O. Bures, EU Counterterrorism Policy, A Paper Tiger? New York, 2011;D. Mahncke, J.Monar, International Terrorism: A European Response to a GlobalThreat? Brussels, 2006;P.C. Schmitter, B.Ernst, Haas and the Legacy of Neofunctionalism, Journal ofEuropean Public Policy, 2005, Vol. 12, № 2;Risse Thomas, Neofunctionalism, European Identity and the Puzzles of EuropeanIntegration, Journal of European Public Policy, 2005, Vol. 12, № 2;D. Norris, Neorealism and the European Union Balance of Power in the Post-ColdWar Era, 2002;K.Walz, Structural Realism After the Cold War, International Security, 2000, Vol.25/1, p. 5–41.J. Howorth, The EU’s Security and Defence Policy: Towards a Strategic Approach,International Relations and the European Union, New York, OxfordUniversity Press, 2011;B. Posen, European Union Security and Defence Policy: Response to Unipolarity?Security Studies, 2006, Vol. 15/2;A. Treacher, From Civilian Power to Military Actor: The EU's ResistableTransformation, European Foreign Affairs Review, 2004, Vol. 9, № 1;379


S.G.Brooks, W.C. Wohlforth, Hard Times for Soft Balancing, International Security,2005, Vol. 30, № 1;B.R. Posen, European Union Security and Defence Policy: Response to Unipolarity?Security Studies, 2006, Vol. 15, № 2;M. Morisse-Schilbach, Historischer Institutionalismus, Theorien der europäischenIntegration, 2006;C. Reynolds, Understanding the emergence of the European security and defencepolicy: An historical institutionalist analysis, Baden-Baden: Nomos, 2010;T. Risse, Social Constructivism and European Integration, European IntegrationTheory, Oxford, 2004;J.P. Olson, The Many Faces of Europeanisation, Journal of Common MarketStudies, 2002, Vol. 40/5;British-French Summit St-Malo, 3–4 December 1998, Joint Declaration, From St-Malo to Nice, European Defence: Core Documents. Chaillot Papers № 47.Paris: EUISS, 2001;The Institutions of the European Union, Ed. by John Peterson and MichaelShackleton, Oxford, 2002;S. Duke, CESDP: Nice’s Overtrumped Success?, European Foreign Affairs review,2001;.Gisela Muller-Brandeck-Bocquet, The New CFSP and ESDP Decision-MakingSystem of the European Union, European Foreign Affairs review, 2002;The European Union Military Committee, ix. bmulze - http://www.consilium.europa.eu/eeas/security-defence/csdp-structures-and-instruments/eumilitary-committee-(eumc)?lang=enLaw and Institutions of the European Union, Seventh Edition,K.P.E.Lasok,D.Lasok, London, 2001;R. Gomez, J. Peterson, The EU’s Impossibly Busy Foreign Ministers: No One is inControl, European Foreign Affairs review, 2001;The Crisis Management and Planning Directorate, ix. bmulze -http://www.consilium.europa.eu/eeas/security-defence/csdp-structuresand-instruments/cmpdBackground on EU-NATO permanent arrangements (Berlin +), ix. bmulze -http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/03-11-11%20Berlin%20Plus%20press%20note%20BL.pdfEU Security Policy & the Role of the European Commission, ix. bmulze -ec.europa.eu380


irakli manveliZeregionaluri da erovnuli uSiSroeba(evrokavSiris magaliTze)leqciebis kursitiraJi 100gamomcemloba `universali~, 2013Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30E-mail: universal@internet.ge381

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!