Architectuur Constructie Actua

# 54
Konstruktief
jaarlijks naslagwerk drieënwintigste jaargang
10
Architectuur
Constructie
Actua

THERMISCHE
THERMISCHE
UU w w ≤ 1,3*
1,3*
GARANTIE
* max Uw voor raamgeheel met oppervlakte van
1,6 m 2 en beglazing Ug = 1,1 W/m 2 K
Sapa Building System NV
Industrielaan 17 - BE-8810 Lichtervelde
Telefoon +32 51 72 96 66 Fax +32 51 72 96 89 E-mail buildingsystem.be@sapagroup.com
www.sapabuildingsystem.be
AVANTIS 70: VOOR EEN OPTIMALE THERMISCHE ISOLATIE
Of u nu bouwt of renoveert, Sapa Building System heeft voor u de perfecte innovatieve
oplossing: Avantis 70. Dit aluminium profi elsysteem voor ramen en deuren past qua
design naadloos in uw plannen. Het is robuust, slank, onderhoudsvriendelijk en biedt
een optimale thermische isolatie. Avantis 70 is een slimme keuze voor duurzaam en
gezellig wonen. Vraag onze brochure of ga naar www.slimmeramen.be

BrandwErEnd, isoLErEnd En
EstHEtisCH tEgELijkErtijd?
aLLEEn MEt HEBEL!
HEBEL low energy panel
CC2/400 24 cm 0,39 W/m2K REI 360
CC2/400 30 cm 0,31 W/m2K REI 360
CC2/400 36,5 cm 0,26 W/m2K REI 360
Zowel de eisen betreffende de thermische isolatie (EPB) als de normen inzake brandveiligheid (bijlage 6) voor
industrie- en utiliteitsgebouwen verstrengen voortdurend. Met HEBEL kan men gemakkelijk aan deze, soms
tegenstrijdige, eisen voldoen dankzij de unieke combinatie van kwaliteiten van cellenbeton.
Zo bouw je met HEBEL-wandplaten CC2/400 van 24 cm muren met een U-waarde van 0,39 – ruim beneden de
maximum toegelaten EPB-waarde – en een brandwerendheid van minimum 360 minuten. Bovendien zijn de
afwerkingsmogelijkheden van de Hebel-platen onbeperkt, zodat esthetisch aantrekkelijke realisaties binnen
bereik liggen.
Xella BE nv/sa Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 70 F 03 250 47 07 • hebel-be@xella.com • www.xella.be • www.creatiefpassief.be
Hebel is geregistreerde merk van de groep Xella

Stilte, dankzij Silka
Silka uw garantie voor vooruitstrevende akoestische prestaties.
Een efficiënte akoestische isolatie is in de moderne woningbouw even onontbeerlijk als aandacht voor
thermische isolatie en de totale energieprestatie van de woning. Een juiste materiaalkeuze is uiterst belangrijk.
Een totaalontwerp dat van bij het begin afscherming tegen geluidshinder beoogt, voorziet daarom best
in muren met Silka.
Xella BE nv/sa Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 F 03 250 47 06 • silka-be@xella.com • www.xella.be
Silka is een geregistreerd merk van de groep Xella

Konstruktief
Jaarlijks naslagwerk
drieëntwinstigste jaargang
'Konstructief' is een uitgave
van Druco nv
in opdracht van
Xella BE nv/sa
en Sapa Building System nv.
Eindredactie
Nicole Wuyts
Redactie
Eduard Coddé
Chloé Martin
Jean-Paul Quoibion
Tim Vanhove
Vorm, druk en afwerking
Druco nv
Beertsestraat 273
1500 Halle
T +32 2 360 01 90
druco@druco.be
www.druco.be
Advertentiewerving
Xella BE nv/sa
Xella BE nv/sa
Kruikbeeksesteenweg 24
B-2070 Burcht
T +32 3 250 47 00
F +32 3 250 47 06
ytong-be@xella.com
silicaat-be@xella.com
hebel-be@xella.com
ytongmultipor-be@xella.com
www.xella.be
www.xella.fr
Sapa Building System nv
Industrielaan 17
B-8810 Lichtervelde
T + 32 51 72 96 66
F +32 51 72 96 89
pt.sbs.be@sapagroup.com
www.sapabuildingsystem.be
www.konstruktief.be
Constructie Architectuur
Actua
# 54
In dit nummer:
10
Van binnen naar buiten denken 6
Stefano Doclo & Jan Strobbe
Projecten één met de natuur 14
Olivier Dullier
Rustgevend baken 26
Architectenbureau Jaspers-Eyers & Partners
K Kortrijk kiest voor kwaliteit 32
Foruminvest, Robbrecht en Daem, AM De Wijngaart
Sober, modern en functioneel 38
Architectenburo Anja Vissers
Hoe vandaag creatief voor de toekomst bouwen 44
Architects Team Marc Steffens
CBA: de wet van de vormelijke abstractie 48
CBA - Christian Bauer & Associés architectes
Passieve architectuur met Ytong 52
Format D 2
Teamspirit en engagement 92
Tatiana Fabeck, Architect
Creatief passief met kalkzandsteen 98
Architecten Beneens-Heynen
Vandaag bouwen voor morgen 104
Geert Van Eeckhout
Shanghai 2010 World Expo:
bouwen aan efficiëntie en duurzaamheid 20
Piano’s Maene: een thuis voor muziek 56
Arch. Verly-Vandecasteele, Bohez NV
Vernieuwing door de eeuwen 66
KanaalPark - Vilvoorde
Blairon-kazerne herleeft 72
Van Roey nv, NV Unibouw L-T
Nieuwe baken voor Knokke 76
THV Van Wellen - MBG
Cosimco Sporthallen en Hebel-cellenbeton hand in hand 86
Silka scoort bij geluidstesten van de K.U. Leuven
geluidsvermindering van 69 dB! 12
Doeltreffend na-isoleren van bestaande buitenmuren 62
Duurzaamheid beoordelen op gebouwniveau
is nogal oneerlijk 81
Prof. dr. ir. Michiel Haas
In de kijker 84
Vlaams Administratief Centrum Leuven
In de kijker 102
Algemeen Ziekenhuis Damiaan Oostende
YTONGMultipor - isolatie van muren en plafonds 109
Wie brandwand zegt, zegt Hebel 110
3

Bezoek onze website
www.creatiefpassief.be
voor meer inspiratie.
Laad er je eigen Xella-project op,
en laat zien hoe creatief je bent.
CREATIEF
PASSIEF
De bouwmarkt is in volle verandering. Goedkoper, creatiever, slimmer bouwen …
Xella ontwikkelt steeds nieuwe oplossingen met zijn gekende merken Silka, Ytong, YtongMultipor en Hebel.
Voor elk project is er een gepaste creatieve bouwmethode die voldoet aan de modernste eisen inzake isolatie,
brandveiligheid, akoestiek, ecologie, van creatief tot passief dus.
Ontdek de creatieve en duurzame kwaliteiten van Ytong, YtongMultipor, Silka en Hebel.
Kijk op www.xella.be.
Xella BE nv/sa Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 F 03 250 47 06 • ytong-be@xella.com • www.xella.be
Ytong, YtongMultipor, Silka en Hebel zijn geregistreerde merken van de groep Xella

editoriaal
Geen enkele wetgeving zal het wonen zo sterk bepalen als de
nieuwe gepubliceerde Europese richtlijn op energieprestaties.
In 2020 moeten nieuwe gebouwen ‘bijna’ energieneutraal zijn.
De nieuwe richtlijn verplicht de Europese lidstaten eveneens
tussentijdse doelstellingen vast te leggen voor 2015. Financiële
stimuli zullen op korte termijn afgestemd worden op de
bevordering van laagenergie- (bijna energieneutrale) gebouwen.
Tegen wanneer welk E-peil moet gehaald worden (maar vooral
hoe!), is de vraag die veel partijen uit de bouwkolom bezighoudt.
De recente verlaging van E100 naar E80 kan nog eenvoudig
worden doorgevoerd met een beperkt aantal technische
verbeteringen zoals extra isolatie, dubbele beglazing, … In
10 jaar tijd evolueren naar een maximaal energiepeil van E30
(of nog lager) wordt een ander paar mouwen. Weinigen in de
sector zijn hier klaar voor.
Het eindeloos verhogen van wanddiktes omwille van
extra isolatie, het compacter bouwen met kleinere
glasoppervlakten wat leidt tot een monotone architectuur
kan niet de bedoeling zijn. Gebouwen moeten ook nog aan
andere (strenge) eisen voldoen zoals esthetiek, stabiliteit,
geluidsisolatie, brandveiligheid en aardbevingsbestendigheid.
Gaan creativiteit en
energieneutraal bouwen
nog samen?
Milieuvriendelijkheid van materialen, grondstoffen, recyclage,
verwerking, transport wordt ook steeds een belangrijker thema.
Bovendien moet men “energieneutraal” combineren met
“betaalbaarheid”.
De uitdaging voor bouwmaterialenproducenten bestaat erin
voor verschillende types gebouwen materialen en systemen
te ontwikkelen die betaalbaar zijn en de energieprestaties
leveren welke verwacht worden. En dit zonder de creativiteit van
architecten en ontwerpers aan banden te leggen.
Dit was ook de uitdaging voor de World Expo Shanghai welke
in het teken staat van energie-efficiëntie en duurzaamheid.
Energiebesparing en betaalbaarheid zijn de grote uitdagingen
voor China. Wij zijn verheugd ook hier onze bijdrage geleverd
te hebben. In menig bouwwerk waaronder het “Rhône-Alpes
paviljoen” maar ook het Shanghai World expo Center, het World
Expo Performance Center en andere gebouwen werden systemen
en materialen gebruikt waarover u in dit nummer van Konstruktief
kan lezen.
Uitdaging 2020? Wij zijn er klaar voor. Alvast veel leesplezier.
Lees meer over energiebewuste bouwprojecten
www.xella.be | www.creatiefpassief.be | www.bouwoplossingen.nu | www.xellabouw.nl | www.xellamagazine.nl
■ Jos Cox
5

6
Stefano Doclo & Jan Strobbe
Van binnen naar
buiten denken
Te st Ti Vanho e
Foto ra e Dries Van den ­rande

Architectuur
et e terie r is het lo ische e ol an het
interie r Dat is n an de it an s nten
die Stefano Doclo en Jan Strobbe hanteren
in h n ont er en Sa en et de aandacht
oor de ensen en het b d et an de
bo heer en de ara teristie en an het
bo erceel leidt dit tot aat er in een
hedendaa se aa oo ti dloze architect r
7

38
Architecten Stefano Doclo en Jan Strobbe staan voor pure
architectuur. Hun eigen woning op de Hoge Buizemont in
Geraardsbergen is daar een treffend voorbeeld van. Wie de
nauwe straat omhoog rijdt, kan de woning niet missen. In de
huizenrij trekt ze de aandacht: omwille van het materiaalgebruik,
een opmerkelijke bleke gevelsteen met grijze nuances. Maar
ook om de manier waarop de architectuur zich inpast in de
problematiek van de omgeving. De woning ligt in een bocht in
de smalle straat, wat een mogelijk gevaarlijke verkeerssituatie
inhoudt. De ontwerpers spelen hierop in door de woning
enigszins terug te laten springen in de huizenrij en zo de straat
op deze plek toch een ruimere indruk te geven. Wie de woning
ook intern bezoekt, merkt dat het interieur volledig gericht is op
het werken en leven van de architecten. Die kwaliteiten maken
hun architectuur puur en functioneel. De architecten slagen
er wonderwel in dat functionele karakter een hedendaags en
tijdloos esthetisch kleed te geven.
Hun eigen woning vat heel mooi de uitgangspunten samen die
de ontwerpers zoveel mogelijk in hun ontwerpen proberen te
hanteren. “Ieder project is uniek. We vertrekken altijd van andere
bouwheren, dus andere wensen en andere budgetten, en ook de
karakteristieken van het perceel spelen een belangrijke rol in het
uiteindelijke ontwerp. Daarbovenop besteden we zeker zoveel
aandacht aan het interieur als het exterieur van onze ontwerpen.
Het interieur is immers de plaats waar geleefd, gewerkt,… wordt,
en het exterieur is daar een logisch gevolg van. Door te kiezen
voor een sobere en strakke vormgeving die wordt gerealiseerd in
warme interieurmaterialen, krijgen onze woningen toch een tijdloos
karakter”, schetsen Stefano Doclo & Jan Strobbe hun ontwerpvisie.

€en binnen leed in ‚ton
Die ontwerpvisie passen beide architecten hoofdzakelijk toe op
particuliere woningen. Al staan er op hun referentielijst ook enkele
industriële gebouwen: het bedrijfsgebouw van Flamant Home
Interiors is daar een opmerkelijk voorbeeld van.
In het woningsegment gaat hun voorkeur naar de hedendaagse
woningen, al schuwen ze de landelijke stijl niet. Dat bewijzen ze in
Bever. Hier verbouwden ze een oude hoeve. Ze slaagden erin de
hoeve in een strakker keurslijf te gieten zonder daarbij het respect
voor het landelijke karakter te verliezen. Heel concreet kreeg de
hoeve nieuwe binnenwanden. “Hiervoor kozen we Ytong van 20
cm dik aangevuld met PUR van 4cm in de spouw. Een bewuste
keuze, want met het lichte ruwbouwmateriaal verbetert bovendien
de isolatiewaarde aanzienlijk. Iets wat niet mogelijk is met louter
isolatiemateriaal.”
De zonnekant van de hoeve werd hedendaagse opgevat en kreeg
grote raampartijen. Het feit dat de hoeve in agrarisch gebied ligt,
vormde een belangrijke uitdaging om de volumebeperking, de
dakhelling en het uitzicht van de hoeve te respecteren.
Voor architecten Doclo & Strobbe is het gehele plaatje
zeer belangrijk. Elk project wordt uniek benaderd in
functie van de wensen van de bouwheer, het beschikbare
budget en de omgeving. De architecten streven naar
een samengaan van interieur en exterieur. Zowel binnen
als buiten moeten hun projecten een tijdloos maar toch
hedendaags karakter uitstralen.
9

510
Maar ook op andere perceels- of voorschriftbeperkingen vinden
Doclo en Strobbe creatieve antwoorden. In Brakel realiseerden
ze een woning op een 13 meter breed perceel, waarbij bovendien
aan beide zijden een afstand van 3 meter tot de perceelsgrenzen
gerespecteerd diende te worden. Bovendien ligt het 56 meter
diepe perceel in een helling. “Die helling inspireerde ons om
de klassieke woonvorm om te draaien en het slapen naar het
gelijkvloers te brengen en het wonen naar de verdieping. Zo
kunnen de bewoners maximaal genieten van het mooie uitzicht
aan de voor- en achterzijde van de woning.”
Het ontwerp leidde tot een strakke balkvorm met veel licht en
openheid binnenin de woning. Door in de woning met splitlevels
te werken, biedt het concept een antwoord op de helling en
ontstaat er toch ruimtelijkheid in het volume. De woning is op het
gelijkvloers tot 18 meter diep gebouwd, terwijl ze op de verdieping
beperkt is tot 12 meter. Hierdoor ontstaat bij de keuken een ruim
dakterras. Om de nodige privacy en beschutting tegen de wind
te bieden, trokken de ontwerpers de zijwand een stuk door. De
zijwand volgt de vorm van het hellende dak dat in het midden van
de woning aansluit op een plat dak. De zijwand werd ter hoogte
van het hoekraam in de keuken opengewerkt om ook het nodige
zijzicht te bieden.
De woning is volledig in Ytong van 30 cm opgetrokken en
afgewerkt met een pleisterlaag.

Zowel voor hun nieuwbouwprojecten als de verbouwingen
maken Doclo & Strobbe graag gebruik van Ytong. De
cellenbetonblokken zijn isolerend op zich, wat maakt dat de
muren isolatiewaarden krijgen die met andere materialen
niet haalbaar zijn. Deze bestaande hoeve kreeg nieuwe
binnenmuren uit Ytong 20 cm, aangevuld met 4 cm PUR.
Architecten
Stefano Doclo & Jan Strobbe
Hoge Buizemont 115
9500 Geraardsbergen
T +32 54 41 19 34
F +32 54 41 19 34
architecten.d.s@pandora.be
Ibiza in Oost-Vlaanderen
In Zottegem tot slot begint het tweetal in het najaar aan een
opmerkelijk nieuwbouwproject. De bouwheer die vaak in Ibiza
komt, wilde de sfeer van de zuiderse woningen in zijn bouwproject
vertaald zien. Het concept gaat dan ook uit van een strakke,
overwegend witte woning. Ze zal opgetrokken worden in Ytong
en wit worden bepleisterd. Zelfs in het interieur komen veel witte
materialen terug. Natuurlijke materialen zorgen hier voor een warm
evenwicht.
De noordgevel en de straatzijde van de woning zijn vrij gesloten.
Aan de straatzijde zit de inkom weggewerkt in een overdekte galerij.
Koepels zorgen voor het nodige daglicht in deze galerij. ’s Nachts
wordt via dezelfde koepels kunstlicht verspreid.
De achtergevel is uitgesproken opengewerkt. Opmerkelijk is de
zithoek. Die is als het ware aan het hoofdvolume gekleefd. Het
vloerniveau ervan ligt lager dan dit van het hoofdvolume. Hierdoor
krijgt de ruimte hogere plafonds (3,80 meter). Het dak wordt ook
benut als dakterras.
Het interieur is sterk opengewerkt: op het gelijkvloers zijn nauwelijks
muren of deuren te vinden. De verdieping krijgt een klassieke
indeling met slaapkamers en badkamer.
Een leuke kanttekening. Naast de architectuurontwerpen vult Jan
Strobbe deel van zijn tijd in met scenografi e. Hij ontwerpt decors
voor de Antwerpse Bourlaschouwburg en Het Paleis. Zo ontwierp hij
onder meer de decors voor ‘U bent mijn moeder’ met Sien Eggers
en ‘Bolleke Sneeuw’. Deze laatste voorstelling werd geselecteerd en
uitgenodigd voor het 11th China Shanghai International Arts Festival
in november 2009. Het decor wordt gevormd door een structuur
waarin doek is opgehangen. Zo ontstaat een bijzondere ruimte
waarin acteurs en publiek worden samengebracht.
11

112
Actua
Silka scoort
bij geluidstesten
van de K.U.Leuven:
geluidsvermindering
van 69dB!
Aan de ‰.Š.‹euven werden onlangs
uitgebreide geluidstesten uitgevoerd op
ankerloze Silka-spouwmuren. De Silkamuren
bewezen of cieel een geluidsisolatie
van ŒŽ d­ te bezitten en presteren hiermee
beter dan eender welk ander materiaal op
de markt.

Geluidswerende muren zijn vandaag een must. De geluidsoverlast
die men in zijn woning en werkplaats ondergaat kan immers
aanzienlijk zijn, en het comfort dat men ervaart wordt behoorlijk
beïnvloed door het wel of niet aanwezig zijn van geluidshinder.
De overheid beseft dat geluidswerende muren belangrijk zijn en
heeft hiervoor dan ook wettelijke normen vastgelegd. De norm
NBN S 01-400-1 vereist voor een verhoogd comfort een minimum
akoestische isolatie (DnTw) van 62 dB voor de woningscheidende
muren tussen rijwoningen. Met Rw 69 dB voldoet de Silka
ankerloze spouwmuur hier ruimschoots aan!
Hoge massa geeft hoge geluidsisolatie
De juiste materiaalkeuze is een onmisbaar fundament voor het
realiseren van optimaal akoestisch wooncomfort. Silka biedt op
dit vlak uitmuntende prestaties. Een ontdubbelde wand van 2 x
15 cm heeft een oppervlaktemassa van 550 kg/m². De gelijmde
tand-en-groef blokken geven perfect dichte voegen en er zijn geen
geluiddempende strips nodig bij de aansluitingen met vloerplaten.
Dit alles maakt van deze dubbele Silka-wand een van de best
isolerende scheidingswanden. In de praktijk worden Silka wanden
omwille van de goede akoestische prestaties extra aanbevolen
voor het opbouwen van wanden tussen appartementen en
gekoppelde woningen, maar worden zij ook veel toegepast in
hotels, rusthuizen, schoolgebouwen, enz.
Bij uitgebreide geluidstesten aan de . .Leuven
bleken de ilka ankerloze spouwmuren beter te
presteren dan eender welk ander materiaal op de
markt. ij bezitten of cieel een geluidsisolatie van
dB en scoren hiermee ver boven de strengste
wettelijke eis van dB.
Getest en goedgekeurd
Het Laboratorium voor Akoestiek en Thermische Fysica van de
K.U.Leuven voert zijn testen uit op een representatieve wandopbouw
tussen twee van de vier transmissiekamers. De ontdubbelde Silkaspouwmuur
werd aldus getest en men kon het uitstekend resultaat van
Rw 69 dB opmeten. Dit bewijst dat de Silka-muren uitermate geschikt
zijn om te wettelijke eis van 62 dB te behalen.
Professor dr. ir. Gerrit Vermeir verklaart enthousiast: “ Een resultaat van
69 dB in het laboratorium is inderdaad eerder uitzonderlijk. Hiermee is
dan ook verzekerd dat men de vereiste 62 dB voor verhoogd comfort
tussen rijwoningen, vlot kan halen. Maar dit uiteraard zoals steeds, mits
afwezigheid van lekken en met een minimum aan structurele fl anking!
Het hogere gewicht en de lijmtechniek zorgen voor deze superieure
kwaliteit van de geteste Silka-wand.»
Iedereen tevreden
Niet enkel bewoners of gebruikers van een gebouw opgetrokken met
Silka zijn tevreden over de gunstige eigenschappen van het materiaal.
Ook de aannemers en opdrachtgevers van de werken zijn steeds positief
verrast. Het grote formaat van de Silka-elementen en de plaatsing met
een elektrische steller laten elke werf vooruit gaan. De perfect rechte
muren met gelijmde voegen laten nadien ook toe de muren binnen af te
werken met een spuitpleister. Een Silka wand biedt dus niet enkel een
optimale geluidsisolatie, maar ook een belangrijke fi nanciële besparing
t.o.v. andere materialen op de markt! Iedereen tevreden dus!
■ www.xella.be
13

14
Tekst | Chloé Martin
Fotogra e | ‹aurent ­randajs
Olivier Dullier
Projecten
één met de natuur

Architectuur
Architect Olivier Dullier is overtuigd van
een contextuele aanpak als kern voor zijn
projecten. Zowel zijn eigen woning als de
vele andere projecten die hij ontwerpt,
tonen zijn voorkeur voor strakke lijnen en
sobere duurzame materialen.
Zijn eigen woning is in weinig tijd het
voornaamste visitekaartje van de architect
geworden. ’De pers heeft uitvoerig
geschreven over het project en daaruit
zijn verscheidene nieuwe opdrachten
voortgekomen. Vandaag kunnen we
een architectuur voorstellen zonder
compromissen, omdat de meest mensen
die ons opzoeken een uitgevoerd project
als voorbeeld voor ogen hebben.“
Na in 1996 te zijn afgestudeerd aan het Sint-Lukasinstituut te
Brussel en een stageperiode bij Dominique Bertrand te hebben
doorlopen, begint Olivier Dullier een eigen architectenbureau.
“Beetje bij beetje, dankzij een bank waarvoor ik regelmatig
enkele renovaties kon uitvoeren, zijn de particuliere opdrachten
vermeerderd.”
15

16
Een contextuele benadering
De voorgestelde architectuur is minimalistisch: « Wij vermijden
ingewikkelde volumes om ons zo op het essentiële te kunnen
focussen, en om te kunnen voldoen aan de wensen van onze
klanten.” Die bestaan voor 80% uit jonge koppels waarvan het
beschikbare budget voor hun eengezinswoning zelden hoger
ligt dan 250.000 euro.
De aanpak van het bureau is dus steeds gekoppeld aan het
programma, het budget en de context. Dat is één van de
redenen waarom de architecten voor hun concepten dikwijls
teruggrijpen op Ytong, dat verschillende afwerkingen eenvoudig
toelaat, bijv. crépi, metaal, hout, …
De eerste Ytong-woning die Dullier ontwierp in 2002 staat te
Biesmes. “Het bouwterrein kende een grote helling, dus hebben
we ervoor gekozen om een gedeelte van het gebouw in te
graven en het dak dezelfde hellingsgraad te geven als zijn
directe natuurlijke omgeving.” De ingang bevindt zich aan de
straatkant, op het bovenste niveau van de woning, net zoals de
slaapkamers en de badkamer. Buiten loopt een trap naast de
blinde muur tot in de tuin. De woning bevat op dit tuinniveau
de zit- en eetkamer, de keuken en de wasplaats. Voor alle nietingegraven
muren werd Ytong gebruikt. « Ook de aannemer was
hier onmiddellijk akkoord mee. Wat onze voorkeur voor Ytong
ook mee bepaalde was het feit dat we een materiaal wilden dat
verschillende afwerkingen toelaat, crépi en zink, zonder dat de
constructie ingewikkeld wordt.”

‚tong, het veelzijdig materiaal
Overtuigd van het materiaal besluit Olivier Dullier ook voor
zijn eigen woning Ytong in te zetten. Het concept voorzag
een gemengde draagstructuur. Ytong was voorzien voor alle
gesloten gevelmuren en hout voor de open gevelzijde. “Maar
ook hier kreeg Ytong toch onze voorkeur door verschillende
facetten, waaronder de eenvoud en snelheid van uitvoering.
Bovendien was het niet nodig extra isolatie aan te brengen en
is mijn woning volledig vrij van koudebruggen. »
Waarom een houten gevel? “Om te beantwoorden aan de
wens van integratie in de omgeving, iets wat steeds de
boventoon voert bij elk project dat we ontwerpen. In een
landelijke omgeving kiezen we zoveel mogelijk voor een
natuurlijk materiaal. De houten gevelbekleding bestaat
uit horizontale lijnen. Die onderstrepen het horizontale
landschapsverloop van de omgeving.”
De verschillende kamers werden ingedeeld in functie
van het licht en de omgeving. Het gebouw is gesloten
aan de noordzijde en opent zich naar het zuiden. Op de
benedenverdieping bevinden zich de verblijfplaatsen en
boven de slaapvertrekken. “Deze schikking geeft het gevoel
in het veld te leven. Het was ook onze wens het volume er zo
volledig en eenvoudig mogelijk in te plaatsen.”
et budget van jonge koppels bedraagt zelden meer dan
­.­­­ €. €aast een initi‚le eigen inbreng van gemiddeld
ƒ­.­­­ €, besteden zij … van hun inkomen aan een
afbetaling. Dit is een zware belasting voor een jong gezin.
Betaalbare kwailitatieve woningen vormen de uitdaging voor
de toekomst.
17

518
Ook voor deze eengezinswoning werd Ytong gebruikt
vanwege zijn isolerende kwailiteiten en zijn fl exibiliteit.
Het ‘loft-gevoel’
In Profondeville werd zojuist een eengezinswoning gerealiseerd.
« Het betreft hier een woning voor een samengesteld gezin
met 3 kinderen. Alle gezinsleden zijn om de 2 weken allen
samen. Het opzet was een verblijf te creëren dat aangenaam
om wonen is wanneer het koppel allleen is, maar ook wanneer
het volledige gezin aanwezig is.” De ruimte werd als volgt
geordend: de kinderkamers en natte plaatsen (badkamer, toilet,
wasplaats, …) bevinden zich op de gelijkvloerse verdieping,
terwijl de leefkamers en de ouderlijke slaapkamer onder het
hellende dak ingedeeld werden. “Dat geeft het koppel meer
intimiteit en de mogelijkheid op 1 verdieping te leven wanneer
de kinderen afwezig zijn.” Het ouderlijke slaapvertrek bevindt
zich in een box, die ook een bureauhoek omhelst, midden in
de ruimte. “Een knipoog naar een hemelbed.” Gepolijste beton
op de vloeren, zichtbaar gelaten draagbalken, ruwe maar toch
verzorgde afwerking van muren, …

Architect Olivier Dullier
70 rue de Crupet
5330 Maillen
T +32 83 21 74 72
G +32 478 43 15 10
F +32 83 21 83 73
olivier.dullier@skynet.be
www.olivierdullier.be
Zicht op de Moezelvallei
In Evrehailles een andere realisatie in Ytong, eveneens op een
hellend terrein, waarbij rekening gehouden moest worden met de
opgelegde bouwkundige beperkingen van de gemeente (RGBSR).
“We hebben de traditionele plaatselijke bouwstijl volledig
gerespecteerd en tegelijkertijd een hedendaags bouwprogramma
geïntegreerd.” Binnenin het zeer compacte volume werden ook
hier de functies van de verschillende ruimtes omgedraaid, met
de slaapvertrekken op de beneden- en de verblijfplaatsen op
de bovenverdieping. De oostelijke straatgevel werd bewust
gesloten gehouden met discrete kleine vensters. De westelijke
gevel aan de achterzijde is daarentegen rijkelijk open zodat de
benedenverdieping baadt in het licht en de tuin via een klein
loopbruggetje direct toegankelijk is.
De hele woning werd gebouwd met Ytong cellenbeton.
De gevels werden afgewerkt met een sierpleister, behalve de
zuidelijke puntgevel die bekleed werd met afzeliahout.
19

20
Tekst | Eduard Coddé
Shanghai 2010
World Expo:
bouwen aan effi ciëntie
en duurzaamheid

Links : Expo Performance Center
Boven : Expo Theme Pavilion
Constructie
De World Expo Shanghai 2010, die
gehouden wordt in de meest levendige stad
van China, is een prestigeproject op het
gebied van architectuur, duurzaam bouwen
en milieubewust leven.
YTONG-cellenbeton werd toegepast in een aantal van de
belangrijkste gebouwen van de Expo, onder andere het
‘Shanghai World Expo Centre’, het ‘World Expo Performance
Center’, het ‘Shanghai World Expo Theme Pavilion’, het ‘Rhône-
Alpes Pavilion’, het gemeenschappelijke ‘SAIC (Shanghai
Automotive Industry Corporation) and GM Pavilion’, het ‘China
State Grid Pavilion’ en de paviljoenen van Marokko en Zweden.
Al deze bouwwerken zijn niet alleen stimulerend op architectonisch
gebied, maar bieden belangrijke voordelen voor China als het gaat
om energie-effi ciëntie en duurzaamheid. Het ‘World Expo Center’,
het ‘Performance Center’ en het ‘Theme Pavilion’ zijn allemaal
geselecteerd als permanente bouwwerken, die blijven staan na de
offi ciële sluiting van de wereldtentoonstelling en zullen dienen als
belangrijke historische gebouwen voor China.
21

28 22
œhžne-Alpes Pavilion -
een voorbeeld van energie-e ci¡ntie
Het Franse ‘Rhône-Alpes Pavilion’ is een schoolvoorbeeld van
energie-effi ciënt ontwerpen en bouwen. Het paviljoen is een
voorbeeld van ecologisch bouwen voor de hele wereld.
De architectonische principes van het 3000 vierkante meter grote
paviljoen zijn voornamelijk modulair van aard en het ontwerp
is gebaseerd op een uiterst effi ciënte gebouwschil die het
energieverbruik doseert en bewaakt.
Het paviljoen gebruikt ook een technologie waarbij de lucht door
planten gezuiverd wordt [Vegetation Air Purifi cation Technology]
en hoogwaardige ventilatie-apparatuur.
Dit systeem is zo effi ciënt dat het jaarlijkse energieverbruik van
het gebouw lager is dan dat van een normaal woonhuis - zelfs als
het gebruikt wordt als energieverspillend conferentiecentrum of
kantoorgebouw. Het paviljoen voldoet aan de eisen van de norm
‘Qualité Environnementale du Bâtiment’ (HQE) (milieukwaliteit
in de bouw) en toont het economische en technische potentieel
van de regio Rhône-Alpes evenals de culturele en toeristische
mogelijkheden.
De belangrijkste vertegenwoordiger van het ‘Rhône-Alpes Pavilion’,
Jean-Maurice Hebrard, vertelt: «Wij hebben de strengste normen
gehanteerd voor het gebouw. Onze uitdaging was om de
materialen en technologieën te gebruiken die het best passen bij
het ontwerp van het project, zelfs als ze niet in China gemaakt
worden. We moesten dus of importeren of de beste leveranciers
in China gebruiken. De mensen popelen om het beste uit heel de
wereld te zien.»
”rench •h–ne-Alpes Pavilion:
een voorbeeld in energiebesparing
Voor de muren van het ‘Rhône-Alpes Pavilion’ is cellenbeton van
YTONG gebruikt. Lopend over de bouwplaats zagen ook leken
snel een aantal voordelen van dit materiaal: de bouwvakkers
kunnen de lichtgewicht blokken gemakkelijk dragen en de blokken
kunnen met normaal houtbewerkingsgereedschap in de juiste
vorm gesneden worden om ze passend te maken. De grootste
voordelen zijn echter pas zichtbaar sinds het paviljoen af is:
de extreem lage thermische geleidbaarheid en het gebruik van
volledig natuurlijke materialen.
Hebrard legt uit waarom cellenbeton van YTONG gekozen
werd voor het paviljoen: “Energie besparen is een van de
grootste uitdagingen in China. YTONG is de enige op de markt
die bouwmaterialen voor muren levert met dergelijke hoge
isolatiewaarden voor warmte en kou. Voor dit project werden
Ytong-blokken met een lambda-waarde van 0,09 gebruikt.”
Het binnenklimaat en het energieverbruik worden in het volledige
‘Rhône-Alpes Pavilion’ zorgvuldig bewaakt met real-time displays
overal in het gebouw. «De mensen komen vanuit alle uithoeken
van de wereld kijken hoe wij dit voor elkaar hebben gekregen!»,
aldus Hebrand.

“orld Expo Center :
groen„ energie-ef ci‚nt en milieuvriendelijk
World Expo Center › duurzaam vana het begin
Het ‘World Expo Center’ is het hoofdgebouw voor ceremonies,
conferenties en forums, en dient als commandocentrum van
de Expo. Het ‘Expo Center’ is een van de gebouwen dat nog
in gebruik zal blijven na 2010 als grootschalig conferentieen
tentoonstellingscentrum. Sandra Li van de ECADI-groep,
medeontwerper van het gebouw, vertelt : “Naast functioneel
en geschikt voor gebruik na de Expo, is het ontwerp en de
constructie van het gebouw ecologisch, energie-effi ciënt en
milieuvriendelijk.”
De cellenbetonblokken van YTONG werden gebruikt voor de
binnenmuren van het ‘Expo Center’. Omdat YTONG een massief
materiaal is met goede warmteopslagcapaciteiten is de warmteisolatie
in de zomer beter dan in constructies met isolerende
tussenwanden. Dit beperkt de kosten voor gebouwkoeling dus
aanzienlijk. Bovendien is een van de belangrijkste pluspunten dat
Ytong rechtstreeks uit de natuur verkregen wordt en het milieu op
geen enkele wijze geschaad wordt. Cellenbeton is gemaakt van
natuurlijke grondstoffen: kwartszand, ongebluste kalk, cement,
aluminiumpoeder en water. Ytong-blokken zorgen er ook voor
dat de constructie van het gebouw licht blijft, omdat ze maar
een kwart wegen van wat traditioneel beton weegt, en een derde
van het gewicht van gewone bakstenen, maar toch gekenmerkt
worden door een groot draagvermogen.
29 23

30 24
‡tong-oplossingen zijn een combinatie van
hoogwaardige producten en technische expertise.
‡tong werd niet enkel in de hoofdgebouwen van de
Expo gebruikt„ maar eveneens voor de verwezenlijking
van verscheidene kleinere paviljoenen„ o.a. het A˜C
hanghai automotive industrš center› and œž Pavilion„
het China tate œrid Pavilion en de weedse„ žarokaanse
en ”ranse paviljoenen.
Expo Theme Pavilion - bouwen aan een betere stad
Het ‘Expo Theme Pavilion’ is ontworpen om het thema van de
Expo ‘Better City – Better Life’ onder de aandacht te brengen.
Het heeft het grootste dak met zonne-energiesysteem ter wereld,
5.000 vierkante meter ‘groene muren’ bedekt met planten en de
grootste door kolommen gedragen ruimte ter wereld in de 25.000
vierkante meter grote westelijke tentoonstellingshal.
Wu Yile, projectmanager van het ‘Expo Theme Pavilion’, koos
Ytong voor deze belangrijke hal: “Ytong-producten zijn uitstekend.
Ze zijn van hoge kwaliteit en bovendien heel licht. Omdat de
maatvoering zeer nauwkeurig is, passen de blokken altijd en
omdat ze goed gecombineerd kunnen worden met andere
onderdelen zijn ze gemakkelijk in gebruik.”
Het ‘Expo Performance Center’, dat de vorm heeft van een
schelp – of van een vliegende schotel – is gemaakt van 33.000
ton staal en beschikt over 18.000 zitplaatsen. Dit gebouw zal
het grootste multifunctioneel theater- en congrescentrum van
China worden en de eerste cirkelvormige schouwburg waarvan de
binnenconstructie driedimensionaal kan worden aangepast.
■ http://en.expo2010.cn

Ytong nodigt uw bouwheer uit op de Infodagen. Kijkop www.ontdekytong.be
Ontdek de basis voor
élke bouwstijl
Gratis
Inspiratie-dvd
Kijk op
www.ontdekytong.be en download de
bon voor de gratis Inspiratie-dvd.
Optimale woningisolatie
Milieuvriendelijk
Ideaal voor laagenergie en passief
Ytong, het verrassend veelzijdige bouwmateriaal. Architecten vinden in Ytong een dankbaar bouwmateriaal.
Welke plannen u ook heeft, met Ytong tekent u in alle vrijheid de volledige woning uit, van kelder tot dak.
U kunt er elke stijl en vorm mee aan. Of u nu traditioneel of hedendaags ontwerpt. Afwerkt met gevelsteen, pleister of
hout. Ytong is bovendien sterk, onbrandbaar, recyclebaar én heeft uitstekende isolerende, en dus kostenbesparende
eigenschappen. Zelfs zonder toegevoegde isolatie voldoet het aan de eisen van de energieprestatie-regelgeving (EPB).
Ontdek de creatieve en duurzame kwaliteiten van Ytong. Kijk op www.xella.be.
Xella BE nv/sa Kruibeeksesteenweg 24 • 2070 Burcht • T 03 250 47 00 F 03 250 47 06 • ytong-be@xella.com • www.xella.be
Ytong is een geregistreerd merk van de groep Xella
* EPB staat voor
Energie-Prestatie
en Binnenklimaat

26
Tekst | Tim Vanhove
Rustgevend
baken
Architectenbureau
Jaspers-Eyers & Partners
Architectuur

‹angs de Tongerse ring legt aannemer Democo momenteel de laatste
hand aan Anicius. et project › een bundeling van commerci¡le
activiteiten, ŽŽ appartementen, een rustoord en ¢£ service¤ ats ›
is naar concept en architectuur een buitenbeentje in dit stadsdeel.
Op een steenworp van het Tongerse station op een 12 000 m²
oude stelplaats van De Lijn verrijst vandaag een uniek woon- en
leefproject. Anicius is een verzameling van 4 gebouwen in een
stadspark. Een eerste gebouw – residentie Aurora – biedt onderdak
aan een woon- en zorgcentrum bestaande uit een rustoord met
40 bedden, 43 servicefl ats en een zorghotel. De andere 3 gebouwen
– residenties Claudius, Octavius en Augustus – herbergen samen
99 appartementen en 1 200 m² commerciële ruimte. De vier
gebouwen staan op een 6 000 m² grote ondergrondse parking die
plaats biedt aan 145 wagens.
“Eén van de belangrijkste uitdagingen was de stedenbouwkundige
inpassing,” vertelt architect Johan Everaerts van architectenbureau
Jaspers – Eyers. “Er moest een vrije ruimte gegarandeerd worden van
50 are die later als publiek domein wordt ingericht. Bijkomend was
de doorwaadbaarheid van het achtergelegen ‘Nieuw Tongeren’ en
het scholencomplex primordiaal om deze gebieden uit hun isolement
te halen. Verder diende de architectuur een duidelijk einde te geven
aan de zogenaamde ‘Atlantic Wall’, de bestaande hoogbouw langs
de 18de Oogstwal. Het zorgdeel sluit dit stedenbouwkundig blok.
Een torenvolume benadrukt dit eindpunt. De overige blokken zijn
meer losse entiteiten in het toekomstige publieke domein, wat ook de
faseerbaarheid van dit grootschalige project mogelijk maakte.
žarco Dexters bvba realiseerde de aluminium
schuiframen in het apa Confort 1 pro elsšsteem.
27

328
De gevelsteen werd op maat van Anicius ontwikkeld.
Bedoeling was dat deze in harmonie staat met de
židdeleeuwse wal uit de onmiddellijke omgeving.
‰nipoog naar de stadswal
De architectuur van Anicius is tijdloos. De gevels worden getypeerd
door veelvuldig gebruik van raampartijen, aangevuld met een rijke
combinatie aan materialen: gevelsteen, beton, aluminium, staal en
hout. De kleursetting van het geheel is vrij licht. “Ondermeer om in te
spelen op het karakter van de Middeleeuwse wal aan de overzijde
van de ring werd er in samenwerking met Vandersanden een
baksteen ontwikkeld die enerzijds een hedendaags karakter heeft,
maar anderzijds een zekere warmte uitstraalt in harmonie met dit
historisch restant,” vertelt Johan Everaerts.
Šniek concept
Het was de stad Tongeren die de aanzet gaf voor het Anicius-project.
De stad en De Lijn schreven in 2004 een aanbesteding uit voor de
ontwikkeling de voormalige busstelplaats. DMI Vastgoed en Vestio
sloegen de handen in elkaar in de nv Anicius om een voorstel uit
te werken. Ze namen Jaspers – Eyers Architects (architectuur) en
Pieter Daenen (landschapsarchitectuur) onder de arm voor de
ontwerpen. Het bouwproject werd vanuit de nv Anicius gecoördineerd
door Marc Vriamont. Het unieke in hun project was de integratie van
een woon- en zorgcentrum. De ruimte voor de extra bedden was er
in Tongeren, bovendien was de ligging ideaal aan de rand van de
binnenstad. Een andere troef was dat De Lijn de gronden niet diende
te verkopen – zoals initieel vooropgesteld – maar het woon- en
zorgcentrum kon verhuren. Foyer De Lork verzorgt momenteel de
exploitatie voor De Lijn. Het voorstel van Anicius kwam dan ook als
laureaat uit de bus.
Democo valt voor Silka-elementen
Voor aannemer Democo was Anicius ook een testcase voor de
Silka-elementen. Peter Jamin evalueert die test positief. “Het
materiaal heeft zijn plaatsingsrendement bewezen. Het gaat
om een prefab product waarvan de lijn 8 à 10 weken voor de
montage is vastgelegd. Dat is soms moeilijker te verenigen met
de fl exibiliteit die wordt verwacht in promotieprojecten. Kopers
kunnen tot het laatste moment wijzigingen aan hun woning
doorvoeren. Het is dus soms een uitdaging geweest om daarin een
goed evenwicht te vinden.
Maar de test is ons zo goed bevallen dat we het materiaal
in de toekomst nog zullen gebruiken en er zelfs onze eigen
montageploegen voor hebben opgezet.”
De gevels van de Anicius-gebouwen worden getšpeerd door
een veelvuldig gebruik van raampartijen aangevuld met een
sterke combinatie aan materialen.

Anicius is een verzameling van ¡ gebouwen
rond een stadspark. Een bundeling van
commerci‚le activiteiten„ appartementen„
een rustoord en service‰ ats.
Sneller dan getimed
Keerzijde van het feit dat Tongeren ’s lands oudste stad is, zijn
de verplichte archeologische onderzoeken op bouwsites. “Als
bouwheer moet je het terrein een half jaar vrijgeven en draag je
bovendien de onderzoekskosten,” vertellen Stefan Vangronsveld
(Vestio) en Robrecht Mas (DMI Vastgoed). “Een deel van de site
was vooraf al onderzocht. Om de werken te kunnen starten,
hebben we het terrein in twee zones opgedeeld: een waar de
onderzoeken nog dienden te gebeuren, en een waar we konden
starten met de bouwwerken. Het startschot werd gegeven in
maart 2008.
Nu nauwelijks 2 jaar later zit het project al in zijn eindfase. Het
laatste gebouw staat in de steigers en uiterlijk in het voorjaar van
2011 zijn de aannemers hier weg en hebben ze plaats gemaakt
voor de bewoners. We hadden nochtans tijd tot eind 2013 om
het project te realiseren, maar dankzij de wel heel vlot lopende
verkoop konden we de timing versnellen,” aldus het tweetal.
29

30
Flexibel schrijnwerk van Sapa
Democo – dat het gebouw inhuisklaar opleverde - koos voor
Silka elementen om de dragende structuren van de 4 gebouwen
te realiseren. Voor de aluminium raampartijen van Sapa ging de
aannemer voor het eerst in zee met raamgroothandel Marco en
Rafaël Dexters. Het bedrijf was voorheen niet gekend bij Democo,
maar wel bij Vestio. “Na een screening en technische bespreking,
hebben we voor de fi rma Dexters gekozen,” geeft projectleider
Peter Jamin aan. “En de eerste samenwerking was zeker positief.”
Aannemer en constructeur bereidden de plaatsing van het
aluminium buitenschrijnwerk 2,5 maand lang intensief voor.
Zo kon architect Steven Hendrickx (Jaspers – Eyers) deze details
tijdig bekijken en ze in- of aanpassen in de globale plannen.
De studie van de details was enorm belangrijk. Marco Dexters
daarover: “Veel ramen leken hetzelfde, maar door het gebruik
van variërende vloer- en gevelafwerkingen verschilden de
ruwbouwaansluitingen behoorlijk. We moesten dus op zoek
naar het beste compromis tussen technische aansluiting en
verzorgde afwerking. Daarnaast moesten we rekening houden
met de verschillende wetgevingen inzake rusthuizen en
appartementsgebouwen en moesten we de mogelijkheid bieden
om verschillende ventilatiesystemen, beglazing, zonwering,
vliegenramen, etc. te plaatsen. Een deel van die keuzes lag
bovendien bij de kopers en zij krijgen een bepaalde ruimte om te
beslissen. Dat betekent dat we heel fl exibel en à la carte hebben
moeten werken.”
Dankzij de goede respons vanuit de
markt is het Anicius-project twee
jaar sneller dan getimed afgerond.
Jaspers-Eyers & Partners
Raamstraat 13
3500 Hasselt
T +32 11 22 21 63
architecten@jaspers-eyers.be
www.jaspers-eyers.be

Het concept van Anicius breit een einde aan de hoge
bebouwing langs de 18e Oogstwal. Het torenvolume
bekrachtigt dit eindpunt
Dankzij die goede voorbereiding kon de aannemer wel een
voorsprong nemen. “Niet onbelangrijk, want de plaatsing van het
aluminium buitenschrijnwerk vormt een sleutelrol in een project.
Het slijpwerk willen we vóór de plaatsing van het schrijnwerk om
vervuiling en beschadiging te beperken, maar de verder afwerking
– beginnend bij de pleisterwerken – kan pas volgen ná de
plaatsing van het buitenschrijnwerk,” stelt Peter Jamin.
De constructeur gebruikte het Sapa Excellence 65-profi el voor
de raampartijen en de Sapa Confort 125 monorail voor de
DMI Vastgoed nv
Herckenrodesingel 4b
3500 Hasselt
T +32 11 85 97 13
info@dmi.be
www.dmi.be
schuiframen : zeer stabiele, kwalitatieve en thermisch performante
profi elsystemen met een hoog gebruikscomfort.
Gezien de omvang van het project besloot Marco Dexters de
profi elen gelakt in RAL 7030 (mat) in stock te nemen. “Een slimme
zet, want daardoor konden ze heel fl exibel en snel reageren
op dringende aanpassingen en vragen. Een mooi voorbeeld
is het modelappartement waarvan de ramen al drie dagen na
de opmeting werden geplaatst. Verder konden ze de normale
levertermijn van 6 à 8 weken terugdringen tot 2 à 3 weken.”
“We kenden de omvang van het project en konden in de
beginperiode dus perfect die stock aan profi elen en toebehoren
aanleggen. Nu in de eindfase moeten we iets voorzichtiger zijn,”
vult Marco Dexters aan.
De vlotte samenwerking tussen de fi rma Dexters en Democo was
overigens typerend voor het hele project. Alle gesprekspartners
loven de goede samenwerking binnen het bouwteam.
Vestio
Havermarkt 22
3500 Hasselt
T +32 11 80 00 00
info@vestio.com
www.vestio.com
Dexters Marco BVBA
Doorstraat 12
3850 Nieuwerkerken
T +32 11 31 52 74
info@marcodexters.be
www.marcodexters.be
31

32
Tekst | Eduard Coddé
K K
Kortrijk
kiest voor
kwaliteit
Fotografi e | Dries Van den Brande

Architectuur
De ‰ortrijkse binnenstad onderging een grondige metamorfose
met het project ‘‰ in ‰ortrijk’, waarin een aantrekkelijk en elegant
shopping center met comfortabele parkeergelegenheid centraal
staat. Een bijzondere kwaliteit van het project is de discrete
integratie van de bevoorrading.
De site heeft een oppervlakte van 13.000m² en werd voordien
ingevuld met lagere- en middelbare scholen, een rusthuis en
een 50-tal woningen. Gezien de indrukwekkende oppervlakte
is de impact op het stadsbeeld enorm, zodat een wedstrijd
werd uitgeschreven om verschillende visies te kunnen afwegen.
Foruminvest, een Belgisch autonome investeerder en promotor,
vertrouwd met de bouw van shopping centers, won de wedstrijd.
Het concept is van de hand van Robbrecht en Daem architecten
uit Gent. Het concept voorziet naast het eigenlijke shopping
center in 20 appartementen en een ‘woontoren’ met eveneens
20 appartementen en winkels op de benedenverdiepingen. Voor
de woontoren zijn Silka-elementen toegepast omwille van hun
akoestische kwaliteiten.
‘K in Kortrijk’ zorgt voor een tewerkstelling van 800 mensen.
33

334
Shopping-theater
Het is vooral de inplanting van het gebouw in het centrum van
Kortrijk wat het project zo interessant maakt. Er is voor gekozen
om de bestaande winkelwandelstraten door te trekken en met
elkaar te verbinden via de nieuwbouw. Zo gaat het gebouw
perfect over in zijn omgeving en lijkt het organisch gegroeid
in tegenstelling tot de meeste shoppingcentra. Daarnaast is
er ook voor gekozen om zoveel mogelijk publieke ruimte te
creëren om even te verpozen. Dit gebeurt op niveau +1 en +2,
waar de bezoeker in een indrukwekkend atrium komt met
breed uitgesmeerde terrassen, waar rijkelijk licht via een koepel
binnenstroomt. Deze keuze werd vooral gemaakt om het verblijf in
het commercieel centrum aangenaam te maken, in tegenstelling
tot andere shoppingcentra waar alle kostbare vierkante meters
als winkeloppervlakte worden ingevuld.
Het grote atrium waar alle winkels op niveau +1 en +2 op uitgeven
en waar de koepel opgebouwd uit stalen spanten voor aangenaam
daglicht zorgt, is ronduit indrukwekkend. Dit atrium is, zoals
architect Paul Robbrecht het zelf zegt, opgevat als een theater,
waarbij de winkels als de loges in de zaal zijn uitgezet en de
fl anerende mensen het theatraal object vormen. Op het bovenste
niveau bevinden zich de meeste eetgelegenheden die hun terras
kunnen uitbreiden in het atrium.
De spanten van de koepel zijn zeer fi jn uitgevoerd en maken een
grote overspanning. Ze zijn ter plaatse uit drie delen samengelast
en de immense lichttent werd tijdens de bouw door een stelling in
het centrum van het complex ondersteund.
Opvallend is de architecturale fi nesse die verweven zit in een
strikt functioneel en rationeel gebouw dat een shopping center
uiteindelijk is. Elk van de drie inkompartijen heeft aan straatzijde
een eigen identiteit.

Elk detail werd onder de loep genomen, inclusief het
kleurengebruik, de signalisatie en identifi catie van de winkelpanden.
De huurders ontvingen dan ook een lastenboek waarin precies
stond afgebakend wat toegelaten was voor de winkeluitstraling.
In het shopping center trekken de fraaie breukstenen waarmee de
winkelgevels zijn aangekleed de aandacht.
De materiaalkeuze voor de buitengevels toont een verband
tussen de toren en het commercieel centrum. r is een plint van
prefab gepigmenteerde beton met daarboven witte natuursteen
voor de toren en witte prefabbeton voor het commercieel
centrum. m de winkels in de buitengevel te benadrukken zijn
deze uitgewerkt met gekloven natuursteen die refereert naar
het materiaal waarmee het atrium bekleed is.
Complexe basis
Eén van de moeilijkste fasen van het ambitieuze project was de
afbraak van de bestaande gebouwen, gezien de enorme hoeveelheid
puin die vanuit de stadskern moest worden weggevoerd. Twee
gespecialiseerde fi rma’s waren er drie maanden mee bezig.
In een eerste bouwfase werd een grote betonnen kuip gemaakt om
het grondwaterniveau te stabiliseren. “Het gebruik van pompen om
de werf droog te krijgen zou het grondwater rondom de site teveel
wegtrekken”, verduidelijkt Stéphan Moerenhout, Technisch Directeur
Foruminvest. “Eerst werden betonnen slibwanden rondom de site
ingebracht tot op een diepte tot 40 m. Simultaan werden de stalen
kolommen gefundeerd op palen ingebracht vanop het maaiveld.
Vervolgens werd op een niveau -7m t.o.v. het maaiveld een vloerplaat
gegoten, waarna het volgende niveau onder de betonplaat werd
uitgegraven. Een opening in de vloerplaat liet de afvoer van de
grond en de aanvoer van materialen en machines toe, terwijl stalen
kolommen de nodige stabiliteit verzekerden. Deze werkwijze werd
drie maal herhaald om uiteindelijk over vier ondergrondse niveaus
te beschikken.” In totaal werd zowat 250.000m³ grond afgevoerd
om de ondergrondse niveaus met elk 12.500m² oppervlakte te
kunnen realiseren. “Elke 2 minuten reed er een vrachtwagen met
afbraakmateriaal weg van de werf!”, blikt Ing. Steven Janssen van
Van Laere terug. De opbouw en het uitgraven van het onderliggende
niveau verliepen simultaan, wat een bijzonder minutieuze logistieke
organisatie vereiste. Hoofdaannemer Van Laere coördineerde de
volledige logistiek op de werf.
35

536
Veiligheid
Alle scheidingswanden tussen de winkelruimten zijn opgetrokken
in 20 cm Ytong-blokken. In totaal zijn 3.500m³ blokken
verwerkt. De keuze voor Ytong wordt geargumenteerd door de
brandveiligheid, de geringe belasting op de betonnen structuur
van het gebouw, de snelle verwerking en de thermische
isolatie-eigenschappen. “Om sneller te kunnen werken werden
de wanden tot 4 à 4,5 m hoogte opgetrokken, zodat een
doorgang restte tussen de Ytong-blokken en het plafond, wat
het inbrengen van de nodige leidingen vereenvoudigde”, licht
Ing. Steven Janssen, projectdirectuer bij Van Laere toe. “Pas
op het einde werden de wanden volledig gedicht, uiteraard
conform de brandveiligheidsvoorschriften. Zo zit er een RF-voeg
tussen de wanden en de betonplaten.” Ook het verlijmen
van de Ytong-blokken sloot een voordeel in voor de werf.
Stéphan Moerenhout, Foruminvest: “De lijm wordt in tegenstelling
tot mortel aangemaakt op de plaats van verwerking. Dat betekent
dat er geen aanvoer van mortelkuipen nodig is en dat ook de
torenkranen niet belast worden met dit werfdetail.”
Als actieve technische beveiliging werd in samenspraak met de
brandweer gekozen voor een sprinklerinstallatie, gecompleteerd
met rook- en warmteafvoer.
Ecologische techniek
Bij het ontwerp ging heel wat aandacht naar een energiezuinige
verwarming en koeling. Doorheen het ganse gebouw loopt een
gesloten kring die op een constante temperatuur van 28°C wordt
gehouden. Op deze kring zijn alle winkels aangesloten. Elke
winkelruimte beschikt over een individuele warmtepomp. De ene
winkel zal als gevolg van de activiteit (vb. veel spots in de winkel)
meer opwarmen dan de andere en kan het teveel aan warmte op de
grote kringloop van het shopping center kwijt. Winkels die moeten
bijverwarmen onttrekken warmte aan de gezamenlijke kring.
Door de uitbalancerende werking tussen de winkelruimten voor wat
verwarming en koeling betreft, is er slechts een beperkt energieverbruik
nodig om de temperatuur in de gesloten kring constant te houden.
Hiervoor staan een CV-installatie en een koeltoren paraat.
De indrukwekkende koepel die het shopping center overspant,
is niet alleen een blikvanger van formaat, hij is ook deel van de
energiebesparende fi losofi e. Via het dak stroomt veel daglicht binnen
tot op het laagste winkelniveau. Zelfs bij slecht weer is het opvallend
helder binnen het shopping center. Dat maakt dat de algemene
verlichting voor de gemeenschappelijke delen heel beperkt kan blijven.
Regenwaterrecuperatie wordt toegepast voor de spoeling van de
toiletten.

Aanvankelijk werden slechts 24 maanden voorzien voor de totale
realisatie, maar uiteindelijk werd de termijn verlengd tot 30 maanden
vanwege in hoofdzaak de tegenvallende weersomstandigheden. De
indeling van de winkeloppervlakte wijzigde nog tijdens de uitvoering,
soms zelfs meermaals. In de eindfase waren tot 600 mensen aan de
slag op de werf.
Hoewel het complex pas sinds 10 maart 2010 geopend is, blijkt nu al
dat het een positieve impuls geeft aan de omgeving. Rondom liggende
winkels besluiten nu ook tot renovatie en de ganse buurt trekt meer
passanten aan.
Het nieuwe shoppingcenter heeft 3 inkompartijen en vormt
daarmee een verbinding tussen de bestaande winkelstraten.
Binnen zijn alle scheidingsmuren tussen de verschillende
winkelruimtes opgetrokken met Ytong-blokken. De keuze
voor dit product wordt verklaard door zijn vele voordelen:
snelle verwerking, licht gewicht, – exibiliteit, en bovenal
brandveiligheid. Ytong wordt verlijmd, waardoor de blokken
perfect aansluiten en de muren een brandweerstand
optekenen tot 6 uren.
Foruminvest nv
Vorstlaan 360
1160 Brussel
T +32 27 61 41 70
F +32 27 61 41 71
info@foruminvest.be
www.foruminvest.be
Robbrecht en Daem architecten
Lieremanstraat 64
9000 Gent
T +32 92 16 26 30
F +32 92 16 26 39
info@robbrechtendaem.be
www.robbrechtendaem.be
THV De Wijngaard
(Van Roey & Van Laere)
Aannemingen
37

138
Architectenburo
Anja Vissers
Sober, modern
en functioneel

Architectuur
Fotografi e | Dries Van den Brande
Redactie | Eduard Coddé
Als studente architectuur wist Anja Vissers al
heel precies hoe ‘haar’ architectuur er later
zou gaan uitzien: sober, modern en zonder
franjes. ‘Less is more’ werd haar fi losofi e
waarmee zij haar ontwerpen benadert en een
persoonlijke signatuur verleent.
Zij studeerde in 1996 af aan het Antwerpse Henri Van de Velde
Instituut, waarna ze de met het oog op een latere zelfstandige
loopbaan verplichte stageperiode combineerde met een
verdergezette opleiding ‘Monumenten & Landschapszorg’. Ze deed
eerste ervaringen op bij architect Willy Bens, schoonzoon van de
stichter van het bekende Domein Bokrijk, gevolgd door stages bij
Gebruers–Jannes, gevolgd door Luc Sledsens, om uiteindelijk bij
architectenbureau ‘Erfgoed en Visie’ uit Malle terecht te komen. Al
vlug kreeg ze meer en meer eigen projecten toevertrouwd, zodat
de samenwerking met andere architectenbureaus werd afgebouwd
om de voorkeur te geven aan het uitstippelen van een eigen weg.
Naast een zelfstandig tekenaar werd in 2006 versterking
aangetrokken met de aanwerving van een eerste medewerkster.
Annelie Hermans studeerde eveneens af aan het Henri Van de
Velde Instituut. Nadien kregen ook nog stagiaires architectuur een
kans om hier hun eerste stappen te zetten.
Particuliere woonprojecten
Architect Anja Vissers richt zich hoofdzakelijk op particuliere
woningbouw en heeft de voorbije jaren stelselmatig een klantenkring
aangetrokken voor de betere villabouw. “Dat betekent niet dat ik
kleinschaliger projecten uit de weg ga, maar de verwachtingen van
de bouwheer moeten wel in een realistische verhouding tot het
beschikbare budget staan” licht ze toe. “Bouwen is duur geworden
als gevolg van de fors gestegen grondprijzen en zaken als de
EPB-normering, terwijl de klant zelf ook nog eens toegenomen
comforteisen formuleert. Dat ontaardt te gemakkelijk in niet
realiseerbare verwachtingen”.
Een totale projectbenadering draagt haar voorkeur weg en dat is ook
wat haar klanten verwachten, zodat er zelfs een wachtlijst ontstaat.
“Er mag geen enkele toegeving gedaan worden aan de kwaliteit en
dat betekent gewoon dat je jezelf moet beperken tot een aantal
werven per jaar om het controleerbaar te houden”. Eveneens in het
kader van een optimale coördinatie en opvolging van de werven
werkt zij samen met een schare vertrouwde uitvoerders.
De veeleisende klanten maken ook dat het actieterrein van de
architect uitdeint, met werven tot in Alsemberg, Tienen, Rotselaar en
Limburg, zonder de eigen regio Antwerpen en Kempen te vergeten.
39

40
Totale projectbegeleiding
Architectuur, interieur- en meubelontwerpen, een basisvoorstel voor
de tuinaanleg, het is voor de architect allemaal volstrekt logisch
complementair. Licht & ruimte zijn de sleutelwoorden voor haar
ontwerpen die sober ogen, maar rijk zijn aan uitstraling en functionele
woonwaarde. Architect Anja Vissers is een goed luisteraar - niet zelden
krijgen haar eerste voorontwerpen meteen het fi at van de bouwheer -
en bakent altijd eerst nauwkeurig het programma af. Dat is bepalend
voor het concept van de woning, dat de woonwensen esthetisch
moet inkapselen. Haar interieurs zijn strak, met een minimum aan
materiaalcombinaties. Ze zijn warm met veel hout of eerder koel,
naargelang de voorkeur van de klant. Zij wil zo weinig mogelijk kasten
die de ruimte verstoren, maar past ze handig in, zodat ze onopgemerkt
blijven en één geheel vormen met de woonvertrekken. Soms fungeren
ze als begrenzing van de ruimtes, dan weer als indelende elementen.
Anja Vissers verblijdt haar klanten nog met echte maquettes:
“Maquettes zijn tastbaar, men kan ze draaien, van alle kanten bekijken
en zo een veel realistischer voeling krijgen met de toekomstige
woning. Dat vergemakkelijkt het beslissingsproces bij de klanten,
beperkt het aantal aanpassingen en laat hen sneller naar hun
droomwoning toegroeien”.
Aluminium buitenschrijnwerk sluit optimaal aan bij haar favoriete
architectuurstijl. Er is een prima samenwerking gegroeid met
Ivo Van de Ven, zaakvoerder Alucotec - Sapa aluminium constructeur
uit Vosselaar bij Turnhout - die altijd meedenkt om de creativiteit
van het ontwerp en de uitvoerbaarheid van het project op elkaar af
te stemmen. Dankzij Alucotecs oog voor kwaliteit en vakmanschap,
hun volledig geautomatiseerd productieapparaat, evenals de
professionele plaatsing van de raampartijen op de werf, wordt altijd
prima schrijnwerk afgeleverd. Immers, de grote glasvlakken met hoge
isolatiewaarde en het veelvuldig toepassen van schuiframen stellen
hoge eisen aan het schrijnwerk. Ivo Van de Ven vertaalt dit door
steeds te werken met “Heavy Duty” raamsystemen, alleen het beste is
goed genoeg! Het resultaat mag gezien zijn!
Filip Desmet, Project Team Manager bij Sapa Building System vult
verder aan: “De nieuwste profi elsystemen van Sapa Building System
spelen precies in op deze verwachtingen: hoogwaardige thermisch
onderbroken driekamersystemen voor aluminium ramen en deuren,
leverbaar in vier thermische versies: basic, insulated, super insulated
en super high insulated. De profi elen hebben omegavormige,
glasvezelversterkte polyamidestrips van 35 mm en gebruiken de
Foam-Power © technologie. Zo kunnen ze thermisch modulair
opgebouwd worden om, tot een niveau dat architect en bouwheer
samen bepalen, de warmtegeleiding te verminderen. Bijgevolg scoren
de Sapa profi elsystemen, of het nu gaat om draai- of schuifsystemen,
bijzonder goed op het vlak van warmte-isolatie. Bovendien accepteren
de schuifsystemen hoge vleugelgewichten (tot 400 kg) zodat ze
perfect tegemoet komen aan de vraag naar grote glasoppervlakken”.

Eco-gevoelig
Ecologis ch bouwen, dat vandaag een ware hype is binnen de
bouwsector, werd door haar al als vanzelfsprekend opgenomen
in haar persoonlijke woning. “Hergebruik van regenwater voor
wasmachines, toiletten, buitenkranen, het gebruik van een
warmtepomp - ondertussen aangevuld met zonnepanelen voor
warm water - en een ventilatiesysteem, de aanleg van een
zwemvijver… het klonk tien jaar geleden nog heel vooruitstrevend”
blikt ze terug. Zeer goed isoleren en ventileren om een gezonde
woning te realiseren blijven echter de prioritaire vereisten.
Tien jaar geleden werd haar woning in vergelijking tot de meeste
woningen die toen gebouwd werden zeer goed geïsoleerd,
maar de snelle evoluties in de sector hebben die inspanningen
inmiddels achterhaald. “Eigenlijk heb ik de latere EPB-regelgeving
uit eigen beweging geïntegreerd”.
Vandaag gaat ze resoluut voor maximale U-waarden en
argumenteert dat ook graag naar de bouwheer. “Klanten tonen
daar ook meer belangstelling voor” stelt ze vast. “Passieve
woningen zijn nog te extreem en daardoor hooguit richtinggevend,
wat leidt tot lage energie woningen als aanvaardbare consensus.
Er bestaat bij de bouwlustigen overigens heel wat verwarring
tussen de begrippen passieve en lage energie woning”.
Familiewoning
Deze woning werd gebouwd voor een gezin met drie kinderen. Ze
is volledig onderkelderd. Voor de gevelafwerking ging de voorkeur
naar bepleistering. De Sapa aluminium ramen zijn buiten voorzien
van een zonnewering die de opwarming van de woning bij warme
dagen tempert.
De ouderlijke slaapkamer met dakterras wordt gecomplementeerd
met een dressing en badkamer; de jongste bewoners beschikken
over een eigen badkamer. Op de verdieping is er een vide met
thuiskantoor van waar men uitkijkt op het woongebeuren beneden
en de tuin met zwembad, dat door zonnepanelen wordt verwarmd.
De alumi nium glasgevel met zicht op tuin en zwembad, is
opgetrokken uit Elegance 52 profi elen van Sapa Building System.
De architect tekende de volledige interieurinrichting. Een absolute
blikvanger in het interieur is het haardmeubel dat in de vide
doorloopt. Voor de vloeren beneden en op de verdieping werd
voornamelijk gerookte parket geselecteerd. De keuken- en
badkamerinrichting wordt gekenmerkt door een combinatie van
Corian met wit lakwerk.
41

542
Licht & ruimte zijn de sleutelwoorden voor de
architectuurbeleving van architect Anja Vissers.
Grote glasvlakken en het toepassen van aluminium
schuiframen zijn vaak terugkerende kenmerken.
Wonen met 2
Een opdracht voor een echtpaar zonder kinderen, dat echter wel
voorziet in extra slaapkamers om een eventuele latere verkoop
van de woning niet in de weg te staan.
Op de verdieping is de hoofdslaapkamer aangevuld met een
aansluitend dakterras, badkamer en dressing. Het dakterras
is bereikbaar vanuit de badkamer en de slaapkamer. Twee
bijkomende kamers zijn voorzien als logeerkamer en als
strijkkamer. Het Sapa aluminium schrijnwerk is uitgevoerd
in structuurlak wat een bijzonder strak uitzicht geeft aan de
raampartijen.
Beneden is er een leefruimte met vide en een glazen vloer, die
voldoende licht doorstuurt naar de fi tness– en snookerruimte die
in de kelder zijn ondergebracht. De keuken met ontbijthoek grenst
aan een overdekt terras en staat via de keldertrap in verbinding
met de ontspanningsruimte in de kelder.
De woning is volledig onderkelderd en afgewerkt met
gelijmde gevelsteen. De technische installatie voorziet in een
aardwarmtewisselaar, een warmtepomp en zonnepanelen.
Een bijzonder accent in de interieurinrichting is de combinatie van
Corian met zebrano en lakwerk.

Woningrenovatie
Hier gaat het om een grondige renovatie, waarbij van de oorspronkelijk
aangekochte alleenstaande woning nauwelijks nog een spoor rest.
De eerste aanblik is erg kubistisch met een sterk gesloten voorgevel.
Een opgemerkt detail is de imposante, 2 meter brede pivoterende
aluminium voordeur, waarachter een even brede inloopgang schuil
gaat. De voordeur wordt naar de achtergevel doorgeprojecteerd, waar
een glazen tegenhanger een mooi panorama verschaft op de tuin. Het
oorspronkelijke tentdak verdween en werd vervangen door een schuin
dak, dat door het optrekken van de gevel nauwelijks zichtbaar is en
oogt als een plat dak.
De achtergevel werd helemaal opengehaald en uitgebouwd. Grote
aluminium schuiframen in natuur geanodiseerde afwerking, halen de
band tussen interieur en buiten wonen aan. Het drempelloze effect
komt nog meer tot uiting dankzij het in de vloer ingebouwde kader
waardoor er geen hinderlijke overstap meer is. Het typische oude
verdiepingsplan met vier kamers rond een zijdelingse traphal maakte
plaats voor een veel modernere indeling met master bedroom en
afzonderlijke badkamer voor het kind.
Het interieurontwerp draagt eveneens het signatuur van Anja
Vissers met een strakke haardwand en een keuken die Corian met
notelaarfi neer afwisselt. Een volume volledig uitgevoerd in notelaar,
vormt de grens tussen inkom en leefruimte. Dit volume, dat er eigenlijk
uitziet als een grote kast, verbergt enkele keukenkasten, de trappen
naar verdieping en kelder, het toilet.
Het materiaalgebruik van het gelijkvloers is consequent doorgetrokken
naar de verdieping en keert terug in de beide badkamers en het
thuiskantoor, dat grenst aan de vide en uitkijkt op de tuin.
Architectenburo Anja Vissers
Meivuurstraat 26
2200 Herentals
T +32 14 55 23 10
info@architectenburo-anja-vissers.be
www.architectenburo-anja-vissers.be
Alucotec bvba
Aluminium schrijnwerk
Nijverheidsstraat 15
2350 Vosselaar
T +32 14 61 51 92
info@alucotec.be
www.alucotec.be
43
6

44
Fotografi e | Stéphane Laruelle
Architects Team Marc Steffens
Architectuur Tekst | Jean-Paul Quoibion
Hoe vandaag
creatief voor de
toekomst bouwen

Al vanaf het prille begin van zijn carrière
was architect Marc Steffens gefascineerd
door het concept laagenergiewoningen.
Mede omdat zijn kantoor zich dicht bij
Duitsland bevindt, waar de isolatie-eisen
reeds lang veel strenger zijn dan in België.
Eerste gecertifi ceerd passiefhuis in Wallonië
Architect Marc Steffens heeft al uitgebreid van zich laten horen,
onder andere in de televisie-uitzending ”un brique dans le
ventre” (baksteen in de maag) van 9 januari 2010. Hij verklaart
zijn missie als volgt: tevredenheid en welbehagen creëren bij de
mensen die in mijn ontwerpen wonen, maar tevens ook eventuele
vooroordelen bij de cliënt opheffen. “Want,” zo zegt hij opgewekt,
“om een passiefhuis te bouwen, want daar gaat het hier ten slotte
om, moet men niet alternatief zijn, of extreem groengezind,
of geitenwollen sokken en Noorse truien dragen.
Reeds vanaf 2003 bouwt de architect passiefhuizen.
Toen bestond in België trouwens nog geen enkele regelgeving
in deze materie, en moest hij zich op de Duitse normen baseren.
Men heeft in Wallonië tot in december 2007 op enige wetgeving
betreffende passiefbouwen moeten wachten, en, niet te vergeten,
op de daaraan verbonden overheidspremies. Het passiefhuis
dat als eerste gecertifi ceerd werd (16 december 2008) en de
premie van 6500€ opstreek werd ontworpen in 2005. Het werd
gebouwd met Silka-kalkzandsteenblokken, die als geen ander
bouwmateriaal een uitstekende thermische inertie bezitten
(warmteopslag) en 100% van natuurlijke grondstoffen gemaakt
zijn. De architect werkt graag met Silka, dat volgens hem de
meest gezonde blok op de markt is. Want inderdaad, er wordt
weinig over gesproken, maar ook thuis loert de bedreiging van de
vervuiling op u, onder andere door ongezonde bouwmaterialen!
Het huis heeft drie niveaux. De leefruimtes en de
slaapkamers bevinden zich op twee verdiepingen. Gezien
de ligging van het terrein, werd de indeling van de
woning zo ingepland dat deze ruimtes optimaal kunnen
proœ teren van de natuurlijke lichtinval en de zuidelijke
zonneschijn. De vensters bestaan uit driedubbel glas
met hout-alu proœ elen en zijn certiœ ceerd passief.
45

Passiefcriteria voor tertiaire gebouwen
(studie door PMP samen met de KUL en versch. studiebureaus, op
vraag van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest)
1. Netto energieverbruik voor verwarming
Het netto energieverbruik voor verwarming mag ten hoogste
15kWh/m².jaar bedragen. De berekening gebeurt volgens het
PHPP-programma 2007 (geldig in Wallonië).
2. Netto energieverbruik voor koeling
Het netto energieverbruik voor koeling mag ten hoogste
15kWh/m².jaar bedragen. De berekening gebeurt volgens het
PHPP-programma 2007 (geldig in Wallonië).
3. Primair energieverbruik
EP = 90 – 2,5 x compactheid
4. Luchtdichtheid
Het opgemeten peil van luchtvernieuwing met een verschil
van 50Pa (genoteerd n50) moet lager of gelijk zijn aan 0,6 h-1
volgens NBN EN 13829.
5. Oververhitting
Het comfortniveau moet de norm NBN 15251 respecteren
en moet aan volgende regel beantwoorden : het aantal uren
boven 25°C mag niet meer zijn dan 5% van de werktijd
Fiscale voordelen 2010
• Premie voor passiefhuis: 6.500 euro (Wallonië)
• Fiscale aftrek voor passiefhuis:
830 euro gedurende 10 jaar
• Fiscale aftrek voor 0-energiehuis:
346
1.660 euro gedurende 10 jaar
Wat is juist een passiefhuis?
Om het simpel voor te stellen: uw hoge rekening voor verwarming
(die in de toekomst zeker niet zal dalen), en alle bijkomstigheden
(zoals installatie, lekken, schoorsteenvegen, onderhoud van de
ketel,…) behoren allemaal tot het verleden.
Ondanks dit immense voordeel, zal uw buurman of de doorsnee
bewoner, niet correct kunnen antwoorden wanneer hem gevraagd
wordt wat een passiefhuis is. Nochtans, als men de geschiedenis
bestudeert, merkt men dat men reeds in de late Middeleeuwen
‘instinctief’ passief bouwde. Want, wanneer de heren hun kasteel
lieten optrekken met dikke muren en kleine vensters was dit zeker
omwille van de veiligheid tegen eventuele vijanden, maar ook
omwille van bescherming tegen koude. De warmte in het kasteel,
gewoonlijk afkomstig van één enkele stookplaats (tevens keuken),
moest zo goed mogelijk binnengehouden worden om niet op
enkele weken de volledige houtvoorraad te moeten opbranden.
De laatste twee eeuwen, met het opkomen van de baksteen
en de goedkope fossiele brandstoffen, waarvan men dacht dat
de voorraden onuitputtelijk waren, hebben het concept naar de
achtergrond geduwd. Vandaag is de stand van zaken gekeerd:
het Kyoto protocol, crisis, stijgende olieprijzen, gat in de ozonlaag,
beperking van CO2-uitstoot, …
Dit alles bevestigt de noodzaak aan ‘laagenergie’ en ‘passief’
bouwen. Ondertussen zijn de Middeleeuwen wel voorbij, en kan
dit ‘hightech’ aangepakt worden. Om tot een passiefbouw te
komen, zijn zowel het totale concept als de kleine details heel
belangrijk. De materiaalkeuze, de oriëntatie, de luchtdichtheid,
de ventilatie, …, alles moet onder controle zijn.
PROJECT : passiefhuis te Stavelot
• Netto energieverbruik voor verwarming (PHPP) :
12 kWh/m².jaar
• Oppervlakte project : 240 m² bewoonbare oppervlakte
• E-peil : 43
• Muuropbouw : Silka-blok 19 cm + isolatie 24 cm
(geëxpandeerd polystyreen)
• U-waarde buitenmuur : 0,13 W/m²K
• U-waarde vloer : 0,09 W/m²K
• U-waarde dak : 0,11 W/m²K
• Luchtdichtheid : n50 = 0,48 vol/uur
• Technische systemen :
• Ventilatie dbl fl ux rendement 75 %
• Nachtkoeling

Architekten Team
Op dit moment werken zeven architecten bij het kantoor
Architects Team Marc Steffens, waaronder 6 Belgen en 1 Duitser.
Deze laatste werd speciaal aangesteld omwille van zijn kennis wat
passiefhuizen betreft. Marc Steffens geeft ook graag toe dat hij
ernaar streeft enkel nog passief te bouwen. Vandaag maakt dit al
ongeveer 80% uit van zijn orderportefeuille.
“De meerkost van een passief concept bedraagt circa 30.000 euro.
Dit verdeelt zich als volgt: 5.000 euro voor aangepaste vensters +
15.000 euro voor extra isolatie + 10.000 euro voor ‘detailafwerking’.
Architects Team
Marc Steffens
Avenue Pasteur, 6H
1300 Waver
T +32 10 68 64 57
Rue du Corso, 20
4728 Hergenrath
T +32 87 65 64 64
info@ateam.be
www.ateam.be
PROJECT : boekhoudkantoor te Eynatten
• Netto energieverbruik voor verwarming (PHPP) :
13 kWh/m².jaar
• Oppervlakte project : 284 m³ op 2 verdiepingen
• Muuropbouw : Silka-blok 19 cm + isolatie 24 cm
(geëxpandeerd polystyreen)
• U-waarde buitenmuur : 0,15 W/m²K
• U-waarde vloer : 0,17 W/m²K
• U-waarde dak : 0,14 W/m²K
Rekening houdend met de prijs voor energie van vandaag heeft
men deze extra kost teruggewonnen op minder dan 15 jaar. Met
daarna, enorme besparingen en een planeet die u dankbaar is!”
Gelukkig is het hele land vandaag geïnteresseerd in dit type van
projecten. Het architectenkantoor dat zich hierin gespecialiseerd
heeft, wordt dan ook druk bezocht. Steeds vooruitstrevender,
hoopt Marc Steffens nu de publieke markt warm te kunnen maken
voor het passief bouwen.
Het kantoor te Eynatten, gerealiseerd in juli 2005, is het eerste kantoorgebouw in Wallonië dat passief gecertiœ ceerd werd.
47

148
Foto’s | Dries Van den Brande
Tekst | Chloé Martin
CBA –
Christian Bauer
& Associés architectes
CBA:
de wet van
de vormelijke
abstractie

Architectuur
Bij de woning van de familie Steichen, in
samenwerking met Sapa Building System,
benadrukken horizontale stroken de
verschillende verdiepingen in de gevel. Deze
wisselt overdag de volle en doorzichtige zones af
en is 's nachts gesloten.
Sedert de oprichting in 1975 werkt het
bureau Christian Bauer & Associés
architectes aan uiteenlopende projecten.
Hun uitgebreid repertoire strekt zich uit van
stadsplanning tot binnenhuisarchitectuur,
en talrijke opdrachten van formaat worden
tegenwoordig aan het bureau toegewezen.
Hiertoe behoren ook een woon- en een kantoorgebouw die
werden opgetrokken met de aluminium profi elsystemen van
Sapa Building System. We beginnen met het gebouw ontworpen
voor de familie Steichen. "Het algemene concept betreft de bouw
van een multifunctioneel gebouw, bestaande uit vier eenheden met
een bepaald karakter", vertelt Sala Makumbundu, architect-vennoot.
In tegenstelling tot grote gemeenschapsgebouwen uit één stuk
vertoont het project een dieptespel tussen de verschillende
verdiepingen. "Elke eenheid draagt door zijn geometrie en
samenstellende onderdelen bij tot het ontstaan van een algemene,
wat sculpturale geometrie. De horizontale stroken geven de
verschillende verdiepingen op de gevel aan. Deze gevel wisselt
overdag de volle en doorzichtige zones af en is 's nachts gesloten.
49

50
Slanke ramen en natuurlijk daglicht
Voor de beglazing werd met twee criteria rekening gehouden.
Enerzijds werd de hoogte ten aanzien van de norm met 2,75 m
overschreden en wilden de architecten een grote raampartij als
een aaneengesloten geheel. Anderzijds moest het glasoppervlak
zo groot mogelijk en het raamkader zo klein mogelijk zijn. "De toe
te passen systemen moesten aan deze vereisten beantwoorden
dankzij zeer slanke ramen, die het geheel een abstractie verlenen
die in veel van onze projecten terug te vinden is". Bovendien
"was het de bedoeling dat de vensters naar beneden tot op de
vloer doorliepen, voorzien van een leuning. Hier hebben we een
oplossing voor gevonden. Ook de inval van daglicht was belangrijk
en wordt door de effectieve glasoppervlakte bevorderd. We zijn
er dus in geslaagd om op een elegante manier onze technische
doelstellingen te bereiken". De bouwheren hechten trouwens veel
belang aan de benadering van het bureau: "bepaalde klanten zijn
gevoeliger voor architectuur dan andere. De familie Steichen heeft
een passie voor kunst en volgt ons volkomen in onze benadering".
Dankzij het systeem Excellence 95 HV met versterkte verborgen
vleugel van Sapa Building System, uitgevoerd door de fi rma
Aluzare uit Ehlerange, is men er in geslaagd om de globale
warmteverliesfactor U van het raamgeheel merkelijk te verlagen
w
en het glasoppervlak te vergroten. Dit komt door de optimale
verhouding tussen de slanke aanzichtbreedte en de uitstekende
warmteoverdrachtcoëffi ciënt.
Anderzijds zijn de draairamen, bestaande uit structureel
verstevigde buisvormige binnenprofi elen voor driedubbel glas,
speciaal ontworpen voor grote afmetingen. De combinatie
van deze technische parameters beantwoordt perfect aan de
strengste architecturale en technische vereisten.
Excellence 95 HV
Voor het merendeel van hun projecten verkiest
het bureau CBA slanke raampartijen die
bijdragen tot een abstract geheel dat men bij
heel veel van hun realisaties terugvindt.

Continuïteit in de esthetiek
Bij de renovatie van de kantoren van Jean Schmit hadden de
architecten enkele jaren eerder al vernieuwingswerken aan de
achterkant van het gebouw uitgevoerd. Tijdens de tweede fase
moest een esthetische samenhang met het oorspronkelijke
gebouw worden gecreëerd. Steeds met het oog op "abstractie"
werd voor de gevel corten-staal gebruikt, dat het vrij eenvoudige
geometrische volume benadrukt en breekt met de traditionele
stijl. "Aan de straatkant is de huidige vernieuwing minder radicaal,
zegt Sala Makumbundu. Om de oppervlakte van het gebouw te
vergroten werd een bijkomende verdieping op het dak gebouwd,
een soort van klein paviljoen, aansluitend op de geest van het
basisproject".
Met aandacht voor harmonie koos het architectenbureau voor
aluminium ramen met antracietgrijze kleur. "Als u het gebouw
overdag bekijkt, lijken de ramen donker". Een andere prioriteit
CBA – Christian Bauer
& Associés architectes sa
107, rue de Hollerich
L-1741 Luxembourg
T +352 33 03 67 1
cba@cba.lu
www.cba.lu
Aluzare SA,
Aluminium schrijnwerk
1, Zone Industrielle Zare Est
L-4385 Ehlerange
T +352 50 00 25 1
info@aluzare.lu
www.aluzare.lu
was om de impact van het raamkader te beperken door het
toepassen van verborgen vleugels. Ook hier viel de keuze
op ramen van Sapa. "We hebben verscheidene projecten
gerealiseerd met Sapa Building System en aan de hand van de
documentatie hebben we ons een beeld kunnen vormen van de
verschillende voorgestelde mogelijkheden, hebben we ze kunnen
vergelijken en hebben we een product gevonden dat aan onze
esthetische en budgettaire vereisten beantwoordt". Bij elk project
van het bureau worden de beglazing en de raamkaders bijzonder
kritisch onderzocht. En niet alleen op esthetisch gebied: "ook met
de technische kwaliteiten wordt rekening gehouden, met het oog
op beperking van het energieverbruik".
Want hier "wordt met zorg aan elk detail gewerkt, streven we
naar een evenwicht tussen alle elementen van de constructie om
ook hier de visie van abstractie te realiseren".
Bij elk project van het bureau CBA vormen beglazing
en raamkaders een belangrijk onderdeel. Niet
alleen op esthetisch gebied, maar ook inzake
technische prestaties met het oog op een
laag energieverbruik".
51
4

52
Tekst Chloé artin
Passieve
architectuur
met Ytong
Format D²

Architectuur
et architectenkantoor Format D², o gericht in šŽŽ®, is
ges ecialiseerd o het gebied an duurzame ontwikkeling en
het ontwer en an eengezinswoningen „nder hun laatste
creaties be indt zich een assie e woning in de regio ons
¦Bergen§, o gebouwd met Ytong blokken an 48 cm dikte
Het Format D²-team bestaat uit één ingenieur-architect en
enkele gespecialiseerde medewerkers. De filosofie van het
kantoor is gebaseerd op het gebruik van gezonde materialen,
zoals o.a. hout en natuurlijke isolatie, en sinds kort ook Ytong.
« Waar we erg veel aandacht aan besteden is de oriëntatie,
de isolatie, de energieterugwinning en de luchtdichtheid van
onze realisaties », benadrukt Dominique Deramaix, architect
en bestuurder.
Verdergaand op dit gedachtegoed onderschrijft het kantoor
dan ook het initiatief van de Waalse Regio: ‘Construire avec
l’Energie (bouwen met energie)’. En ook: « het passiefhuisplatform
te Wallonië, waarvan wij één van de stichtende leden
zijn, heeft als doel de energie-efficiëntie van passiefhuisconstructies
te promoten.”
53

354
Duurzame sociale woningen
Anderzijds werkt het bureau Format D² regelmatig samen
met een collega- architectenkantoor te Braine L’Alleud dat
zich heeft toegespitst op sociale woonbouw. Dat laat hen toe
op de publieke markt werkzaam te zijn. “Beide kantoren zijn
complementair en werken onder tijdelijke verenigingen samen
in de sector van nieuwe duurzame sociale woningen.»
Gedurende zeven jaar had Format D² een uitgesproken
voorkeur voor materialen zoals hout, maar het heeft
zojuist een eerste project in Ytong-cellenbeton met volle
tevredenheid beëindigd. « Wij bouwen laagenergiehuizen, die
eisen volgen strenger dan deze opgelegd door de Waalse
regering. Ytong heeft bewezen hiervoor het ideale massieve
materiaal te zijn. Het voldoet op drie niveaus: als dragende
muur, als ononderbroken isolatie en als onmiddellijk te
bepleisteren structuur. Door de verlijming van de blokken
bevat het gebouw bovendien veel minder vocht en kan men
sneller met de afwerking ervan beginnen.”
Passief met 48 cm Ytong
Het passiefhuis gebouwd te Mons werd opgetrokken met
de Ytong ‘low energy’-blok van 48 cm dikte. Het bestaat
uit 2 volumes: een compact hoofdvolume dat volledig
naar het zuiden gericht is, en een ander, parallel met de
straat, dat de garage bevat. « Een passiefhuis vraagt een
bepaalde isolatiewaarde, en als gevolg daarvan zijn de
muren dikwijls zeer dik. Bij deze woning werden 48 cm dikke
Ytong-blokken gebruikt die bovendien super isoleren. Extra
isolatie was niet nodig, zodat het optrekken van de muren
eenvoudig en snel gebeurde. De woning heeft een mantel
gekregen die zeer eenvoudig en koudebrugvrij is.” De woning
bevat geen verwarmingsinstallatie: “we bereiken hier een
K-waarde onder 15. Een kleine aanvullende radiator en een
badhanddoekverwarmer in de badkamer volstaan ruim. »

Architectenkantoor Format D²
Architectuur - Studies -
Houtconstructies -
Duurzame ontwikkeling
63 Boulevard Kennedy
7000 Mons
Aangename leefruimte
Voor dit voorbeeldproject, had het bureau al enkele
verbouwingen met Ytong gerealiseerd. De wensen van zijn
klanten hadden hiertoe geleid: “als men de bouwheer vraagt
of hij wil bouwen met hout of met Ytong, heeft hij hierover
meestal al goed nagedacht. Wanneer er crépi gewenst
wordt, is Ytong de vanzelfsprekende keuze omdat geen
extra draagstructuur voorzien moet worden. Meer en meer
mensen kiezen voor deze oplossing. Bovendien, muren met
een gevelsteen meten gemakkelijk 60 cm, die in hout 50 cm.
Wanneer Ytong gebruikt wordt, is isolatiemateriaal niet nodig
en vermijdt de eigenaar extra verlies aan woonruimte. En tot
slot, een crépi als gevelafwerking is aanzienlijk goedkoper dan
een gevelsteen of hout.”
T +32 65 23 50 42
F +32 65 23 50 43
www. formatd2.be 55

56
Tekst €duard Coddé
Arch. Verly-Vandecasteele
Bohez NV
Piano’s Maene :
een thuis
voor muziek

Constructie
uziek heeft altijd al centraal gestaan
in het le en en werk an Chris aene
De assie oor muziek en de iano als
uit erkoren instrument, ga en al herhaald
aanleiding tot het bouwen an een nieuwe
en betere thuis
et meest recente bouw roject
an Chris aene resulteerde in een
hart erwarmend drieluik, met royaal ruimte
oor de e clusie e eigen roductie, de
iano erkoo en niet te ergeten het
concerteren
Piano’s Maene is één van die uitzonderlijke Belgische bedrijven
die vanuit een respect afdwingende bescheidenheid de wereld
veroveren en zo bijdragen de internationale reputatie van ons
landje toch nog een positieve weerklank te geven.
De geschiedenis gaat terug tot 1938, als Albert Maene
– organist en muziekleraar – met zijn echtgenote Zulma
Doutreloigne hun pianowinkel openen in Ruiselede. Eén van
de grote troeven was dat de pianoverkoop gepaard ging met
een deskundig atelier voor stemmen, onderhoud en restauratie.
Die expertise kreeg in de jaren zeventig een vervolg met de
bouw van replica’s van klavecimbels en pianoforte’s. Vandaag
verlaten jaarlijks een dozijn instrumenten deze manufactuur om
muziekliefhebbers over de ganse wereld te verblijden.
Vanaf 1984 nam huidig zaakvoerder Chris Maene de fakkel
over van zijn vader en bracht dit centrum voor het klavier op
wereldtopniveau. Het is bovendien het grootste pianobedrijf
binnen Europa.
Dat had ook verregaande gevolgen voor de accommodatie.
In 1989 werd het atelier van de winkel in het centrum van
Ruiselede afgesplitst en ondergebracht in een pand aan de
Industriestraat 5. Daar werd verder uitgebreid, om er in 1998
alle activiteiten te concentreren. Maar ook daar barstte Piano’s
Maene in geen tijd uit zijn voegen, zodat besloten werd tot de
bouw van een nieuwe thuis voor de muziek met 5.200 m² netto
vloeroppervlakte, aan de Industriestraat 42, waar vandaag 45
medewerkers aan de slag zijn.
57

358
Centralisatie dicteert rogramma
Het hele opzet voor de nieuwbouw werd gestuurd vanuit de wens
om alle activiteiten van het bedrijf te centraliseren: verkoop
en verhuur van piano’s (dagelijks zijn er drie vrachtwagens
onderweg voor leveringen), de bouw van klavecimbels en
pianoforte’s, alsook de bouw van replica’s van historische
klavierinstrumenten - bv. de ‘Steinway N°1’ uit 1836, waarmee
Chris Maene de internationale pers haalde - zonder de
noodzakelijke administratieve diensten te vergeten.
Het ontwerpproces heeft een drietal jaren geduurd. Dat kwam
enerzijds doordat het nieuwbouwproject erg kort volgde op een
vorige verhuis en anderzijds omdat het programma intern grondig
bestudeerd werd om tot een logisch opgebouwd organisatieplan
te evolueren.
‘Openheid’ is een opvallend kenmerk van dit project. Vanuit
de hoger gelegen inkomhal heeft de bezoeker een uitzicht op
alle afdelingen van het bedrijf. Zo biedt een groot venster een
panoramisch overzicht op het atelier, met doorkijk naar de
achterliggende schrijnwerkerij. Deze opvatting is ook stimulerend
voor de contacten en communicatie tussen de afdelingen.
Als kroon op dit bouwproject is er de eigen concertzaal. Ze is twee
bouwlagen hoog en voorzien van een akoestisch plafond. Op de
verdieping loopt een balkon rondom, waar zitplaatsen worden
neergezet tijdens manifestaties en waarlangs ook verschillende
toonzalen voor de instrumenten zijn uitgezet, gecompartimenteerd
per merk. Achter het podium en rondom het balkon zijn verticale,
verstelbare houten latten aangebracht, die zowel een decoratieve
als akoestisch-compenserende functie hebben.

De Hebel-cellenbetonplaten kregen langs buiten een
kwartsafwerking in 2 verschillende kleuren of een
metalen bardage. Langs binnen werden ze onafgewerkt
gelaten. De binnenmuren werden opgetrokken met Silka
vellingkantblokken, die een akoestische buffer vormen tussen
de verschillende ruimtes.
Architectenteam Y es Verly & €ls Vandecasteele
Al meer dan 25 jaar een team in het dagelijkse en
beroepsleven, behandelen Yves Verly en Els Vandecasteele
dossiers met zeer uiteenlopende budgetten - van 50.000 tot
10 miljoen euro! Accenten liggen op industriebouw en de
zorgsector, met vooral RVT’s. Een hedendaagse stijlrichting
domineert hun projecten. Het voorontwerp wordt altijd samen
opgestart, maar beiden werken wel hun eigen voorstel uit.
Daarna worden beide visies samengevoegd en waar nodig helpt
de een de ander weer op dreef.
Zij nemen de volledige opdracht aan als bureau, maar
besteden gedeeltelijk uit naar studiebureaus voor wat speciale
technieken betreft. Als architecten voelen ze zich volledig
verantwoordelijk voor het concept, zowel wat exterieur als
interieur betreft. “Seriewerk is uit den boze; we richten ons
zo specifi ek mogelijk op de wensen van de klanten”, luidt hun
fi losofi e. “Als klein bureau praat de klant gedurende het ganse
project tegen dezelfde contactpersoon. Wat we de eerste dag
van een samenwerking verkondigen, moet de laatste dag ook
waargemaakt zijn!”
Voor Piano’s Maene zijn zij al lang de vertrouwde
architectuurpartners. Zo verbouwden zij in Brussel-Zuid een
voormalige ambassade tot prachtige showroom.
Het ‘droomproject’ voor dit architectenduo? Bouwen zoals 20
jaar geleden, met menselijke afspraken, zonder administratieve
en juridische rompslomp, met creativiteit in de hoofdrol, kortom
vertrekkend met een blanco vel papier en een potlood!
59

560
Industriebouw Bohez
Het bedrijf werd in 1924 opgericht in het centrum van Waregem
door Remi Bohez. Binnen ‘the group Vanloot’ is Bohez nv het
bedrijf dat zich hoofdzakelijk toespitst op de markt van de
industriebouw. Gezien de aanwezige knowhow en capaciteit om
grote hoeveelheden staal te verwerken, wordt Bohez dikwijls
aangesproken als toeleverancier aan derden of als onderaannemer
bij grotere projecten.
Polyvalentie is een van de grote troeven van Bohez, zowel metaal–
als betonstructuren behoren tot de mogelijkheden. Bohez laat de
vrije keuze aan de bouwheer of architect. Een ervaren studiedienst
staat paraat met advies vanaf de ontwerpfase.
Het actieterrein bestrijkt gans Belgie en Noord-Frankrijk tot aan
de Parijse rand. Zo zijn er momenteel lopende projecten als
AZ-Damiaan te Oostende, Toyota te Valenciennes (Frank-rijk),
Recticel te Wevelgem en een nieuwe tribune Blaarmeersen te Gent.
Met terechte trots wordt verwezen naar het VCA-attest.
“Veiligheid, orde en een hoge afwerkingsgraad zijn permanente
aandachtspunten op al onze werven”, benadrukt Wim Bossant,
directeur van Bohez nv.

Bouwen tot de essentie herleid
Het gegeven terrein was ongunstig voor de bouw van dit project,
wat aanleiding was tot grondverbetering voor het verzekeren van de
nodige draagkracht en het toepassen van putfunderingen die 7 m
diep zitten.
Staalskeletbouw kwam het best tegemoet aan de verwachtingen
naar fl exibiliteit voor wat de indeling, latere uitbreiding en eventuele
doorverkoop van het gebouw betreft, wanneer het bedrijf later toch
weer met plaatsgebrek zou kampen. De staalstructuur is gedicht met
20 cm dikke Hebel-wandplaten, die horizontaal zijn aangebracht.
Voor het hoofdgebouw kregen ze een rood-oranje kwartsafwerking.
Het gedeelte waarin de ateliers zijn ondergebracht is afgewerkt met
bardageplaten waartussen een 4 cm dikke isolatielaag gevat zit.
In het gebouw zijn alle binnenmuren opgetrokken met Silka
Vellingkantblokken; verlijmd en zichtbaar gelaten zonder bijkomende
afwerking. “De opgelegde budget- en bouwtijdbeperkingen gaven
extra argumentatie voor deze keuze, terwijl ook in de vorige vestiging
al Silka werd toegepast”, merkt architect Yves Verly op, die al twee
decennia lang vertrouwd is met de Xella-bouwmaterialen. “Ook
de vocht en temperatuurbalans in het gebouw voldoet zonder
bijkomende technieken aan de verwachtingen voor de toch bijzonder
gevoelige muziekinstrumenten die hier staan.” De vloerplaten
zijn uit beton; het dak is opgebouwd uit steeldeck en 8 cm dikke
powerdeck-isolatieplaten.
Het geheel voldoet aan de EPB-regelgeving, al was die op het
ogenblik van de bouwaanvraag nog niet van kracht. Dankzij
de uitstekende isolatie-eigenschappen van Hebel volstaat een
beperkte CV-installatie (gascondensatieketel). Aan de voorgevel is
zonnewering aangebracht.
Dit huis vol muziek geniet inmiddels wereldfaam en de grootste
pianovirtuozen uit alle windrichtingen stappen hier af om een
instrument uit te kiezen, een recital te geven, of gewoon uit liefde
voor hun instrument.
Architektenteam
Verly & Vandecasteele
Brugse Baan 2
8470 Gistel
T +32 59 27 68 94
verly.vandecasteele@3CA.be
Bohez NV
Jan Borluutstraat 15
8790 Waregem
T +32 56 60 11 73
F +32 56 60 67 29
info@bohez.be 61

62
Doeltreffend
na-isoleren
van bestaande
buitenmuren

Bouwgronden zijn schaars en duur. Meer en
meer koppels kiezen ervoor een bestaand
pand te kopen en dat mettertijd te renoveren
en om te bouwen. Ook eigenaars die hun
woning reeds langer bezitten zijn gebaat
bij na-isolatie. oor goed te isoleren kan
jaarlijks immers veel geld bespaard worden
via de lagere energierekeningen nadien.
Ook de overheid geeft subsidies op het
isoleren van de eigen woning.
Als een woning te koop of te huur wordt
aangeboden moet een EPC-certi caat
voorgelegd worden. Potenti¡le kopers
of huurders worden op die manier
ge°nformeerd over de energiezuinigheid
van de woning. Een woning die
degelijk ge°soleerd is krijgt een gunstig
certi caat en heeft als gevolg een hogere
marktwaarde.
Actua
Geslaagde renovatie
In Moerbeke-Waas staat een halfopen bebouwing die
recent volledig gerenoveerd werd. De rustige ligging en
de gezellige achtertuin die direct uitgeeft op de Moervaart
sprak het koppel onmiddellijk aan bij de aankoop van het
pand. De woning dateert uit de jaren 1920 en behalve
enkele herindelingen binnenin, bevond ze zich nog in de
oorsponkelijke staat. De eigenaars beslisten om de woning
zo snel mogelijk te renoveren, zodat ze aan de huidige
standaards inzake comfort en isolatie voldoet. De drie
buitenmuren van de halfopen bebouwing werden bekleed
met YtongMultipor-platen van 8 cm dikte om ze zo de nodige
isolatiewaarde te geven.
De platen werden eenvoudig tegen de bestaande gevel
gekleefd. Daarna werden ze voorzien van een wapeningsgaas
en afgewerkt met een Caparol-crépi. Vandaag wonen de
beide eigenaars in een woning die vrij is van koudebruggen en
die slechts matig bijverwarmd moet worden.
63

64
6
Isoleren langs de buitenzijde
Isoleren langs de buitenzijde is technisch altijd de beste keuze.
De buitengevels worden met YtongMultipor-platen bekleed,
waarop een wapening komt en daarna een crépi-afwerking. Het
dilatatiedetail
grote voordeel hiervan is dat de muren als het ware een mantel
Dilatatie krijgen die koudebruggen volledig uitsluit.
9
plug
YTONGMultipor
voegband
hoekprofiel
waterkering
Het correct plaatsen van isolatie is cruciaal.
YtongMultipor-isolatieplaten worden gelijmd en sluiten
daardoor perfect aan tegen de bestaande gevel.
De woning krijgt daardoor een warme mantel om zich heen.
Kozijndetail
Funderingsdetail
Detail muurvoet
YTONGMultipor
plug
voegband
sokkelprofiel
sokkelisolatieplaat
Eigenschappen YTONGMultipor
• � homogeen en steenachtig
• � hoge warmteweerstand
• � onbrandbaar
• � vormvast en drukbestendig
• � stootvast
• � groot ademend vermogen
• � waterafstotend
• � geen koudebruggen
bouwkundige
• dilatatievoeg � natuurlijk bouwmateriaal
YTONG
Multipor
schuimband
• � volledig te hergebruiken
dilatatieprofiel
(afdichting)
deTaIls
Kozijndetail
Extra weefsel op hoeken kozijn
1
Kozijndetail
Waterslag met kopschot
4
45˚
waterslag
met kopschot
kopschot
Kozijndetail
Doorsnede onderdorpel raamkozijn
2
5
waterslag met
kopschot
voegband
YTONGMultipor
plug
Kozijndetail
Hoekoplossing
plug
YTONG
Multipor
hoekprofiel

deTaIls
Kozijndetail
Extra weefsel op hoeken kozijn
De YtongMultipor-isolatieplaten zijn licht van gewicht en
met hun formaat van 600 x 390 mm bijzonder gemakkelijk
in gebruik. De platen worden met een handzaag op maat
deTaIls
gemaakt en met YtongMultipor-lijm tegen de bestaande
gevel gekleefd. Voor de afwerking worden ze ter versteviging
met speciale bevestigingspluggen vastgezet.
Kozijndetail
Kozijndetail
Kozijndeta
Kozijndetail
Kozijndetail
Kozijndetail
Extra weefsel op hoeken kozijn
Doorsnede onderdorpel raamkozijn
Horizontale
Extra weefsel op hoeken kozijn
Doorsnede onderdorpel raamkozijn
Horizontale doorsnede ter plaatse van kozijn
waterslag me
do
Kozijndetail: Extra weefsel op hoeken kozijn
Kozijndetail: Doorsnede onderdorpel raamkozijn kopschot
1 1 2
2 3
3
voegband
Kozijndetail
Horizontale doorsnede ter plaatse van kozijn
3
plug
YTONGMultipor
45˚
voegband
hoekprofiel
waterkering
waterslag met
kopschot
voegband
YTONGMultipor
plug
1
Kozijndetail
Waterslag plugmet
kopschot
Kozijndetail: Horizontale doorsnede ter plaatse van kozijn Kozijndetail: Waterslag met kopschot
Kozijndetail
Waterslag met kopschot
4 5
6
waterslag
met kopschot
kopschot
Caparol sierpleister op YtongMultipor
deTaIls
Kozijndetail
Hoekoplossing
Kozijndetail
Waterslag met kopschot
plug
YTONG
Multipor
hoekprofiel
Bij de renovatie van de woning Moerbeke-Waas werden de 8 cm
Dilatatie 7 8
45˚
Kozijndetai
Doorsnede ond
2
YTONGMultipo
volledig met een roestvrije plekspaan aangebracht, maar kan voor grote
info@caparol.be
YTONGMultipor
dakdetail oppervlakken daktrimook
met geschikt spuitapparatuur aangebracht worden.
bevestigingsdetail
daktrim
www.caparol.be dilatatiede
plug
Bevestiging hemelwaterafvoer
Dilatatie
50
Eigenschappen voegband 30 van de pleister 7: 50
8
voegband 30
9
•
YTONGMultipor
hoge waterdampdoorlaatbaarheid
YTONGMultipor
•
plug
weerbestendig
voegband
plug
•
•
•
waterbestendig
sokkelprofiel
hoge sokkel- mechanische belasting
isolatieplaat
gemakkelijke verwerking
daktrim
50
voegband
plug
RVS of
koperen
30 pijp
YTONG
Multipor
elastische
kitvoeg
bouwkundige
dilatatievoeg
dilatatieprofiel
YTONG
Multipor
schuimband
(afdichting)
plug
RVS
• brede waaier van kleuren
YTONGMultipor
kope
pijp
• verschillende korrelgroottes plug
65
4
plug
YTONGMultipor
YTONGMultipor
Kozijndetail
Funderingsdetail
YTONGMultipor
voegband
hoekprofiel
waterkering
waterslag
met kopschot
kopschot
plug
Kozijndetai
Hoekoplossing
dakdetail bevestiging
dikke Ytong-Multipor isolatieplaten afgewerkt met een silicaat-
Koeltorenlaan 2
Kozijndetail
dakdetail
structuurpleister van de fi rma Caparol. Daarvoor werden bevestigingsdetail
de platen eerst kopschot
dilatatiedetail 3550 Heusden-Zolder
Funderingsdetail
Bevestiging hemelwaterafvoer
voorzien van een bewapeningsnet dat volledig met bewapeningslijm
T +32 11 60 56 30
67
8
9
ingebed werd en een gepaste grondering. De Caparol-sierpleister werd
F +32 11 52 56 07
45˚
waterslag met
kopschot
voegband
4 5
6
waterslag
met kopschot
Kozijndetail
Hoekoplossing
plug
plug
voegband
sokkelprofiel
sokkelisolatieplaat
YTONG
Multipor
hoekprofiel
Caparol Belgium bvba
5
plug
YTONGMultip
plug
Kozijndeta
Funderingsde
YTONG
Multipor
YTONGMultip
hoekprofiel
plug
voegband
sokkelprofie
sokkelisolatieplaat
Bevestiging he

66
Vernieuwing
door de eeuwen
Constructie
KanaalPark - Vilvoorde
Tekst Eduard Codd

Toen het •Tuchthuis– eind š²e eeuw ¦š¯¯£§ onder het bewind
van Maria-Theresia van Oostenrijk werd gebouwd gold het als
een vernieuwend project omdat in deze gevangenis lijfstraffen
en folteringen plaats maakten voor heropvoeding en verplichte
arbeid. et project ‰anaalPark dat op de site van het •Tuchthuis–
in snel tempo vordert is eveneens vernieuwend. et biedt de stad
Vilvoorde een verfrissende kijk op hedendaags wonen en paart
hoogwaardige architectuur aan een grootschalig woonproject.
KanaalPark is een prachtige opwaardering van een 13,5 hectaren
grote site temidden de Vilvoordse stadskern. Ze was al jarenlang
een ondergewaardeerd gebied, maar daar is vandaag nauwelijks
nog wat van te merken. De site wordt begrensd door de overwelfde
Zenne, het Zeekanaal Brussel–Willebroek en de Vuurkruisenlaan,
die Vilvoorde met Grimbergen verbindt.
De totale bouwtijd wordt geraamd op negen jaar. Gezien de enorme
oppervlakte van het terrein, had zowat iedereen hier zijn zegje: de
afdeling onroerend erfgoed van het agentschap R-O Vlaanderen
voor wat het ‘Tuchthuis’ betrof, Fluxys voor de leidingen die
het terrein doorkruisen, en uiteraard de Kwaliteitskamer en de
gebruikenlijk RO-overheden. Er wordt langsheen de site zelfs een
Vlaamse fi etsroute aangelegd in opdracht van het Agentschap voor
Natuur en Bos. Deze route betekent onbetwistbaar een meerwaarde
voor de toekomstige bewoners.
Het project levert een uiterst belangrijke bijdrage tot de Vilvoordse stadsvernieuwing
met een mix van woongelegenheid † ‡00 appartementen verspreid over verschillende
gebouwen † kantoren ˆ ‰.000 mŠ‹ en publieke ruimte. De stad ontving voor dit project
subsidies uit het fonds voor stadsvernieuwingsprojecten.
67

68
Van beslotenheid naar openheid
Het prachtig gerestaureerde ‘Tuchthuis’ was de eerste aanzet
tot opwaardering van de site en vormt de blikvanger voor
KanaalPark. Het gebouw vervulde verschillende functies, om in de
jaren zeventig te eindigen als legerkazerne. De restauratie werd
binnen een publiek-private-samenwerking met de Stad Vilvoorde
uitgevoerd door de groep ViRiX die voor de architectuur een
beroep deed op de NV Styfhals & Partners in samenwerking met
ELD Partnership CVBA en voor de stabiliteitsstudie op Arcade NV.
Het hoofdgebouw kreeg een nieuwe trap- en liftkern en werd
omgetoverd tot kantoorruimtes met alle modern comfort.
Er hebben al enkele bedrijven hun intrek genomen en later dit jaar
zal in dit gedeelte ook een hotel zijn deuren openen. In één van
de vleugels zijn nog oude gevangeniscellen bewaard gebleven
met waardevolle graffi ti. Deze vleugel wordt gereserveerd voor het
onderbrengen van het ‘Gevangenismuseum van België’.
Het originele ontwerp van het ‘Tuchthuis’ voorzag in een
rechthoekige structuur met binnenkoeren, die echter door
gedeeltelijke afbraak van de gebouwen waren verdwenen.
Dit oorspronkelijke idee werd overgenomen in het nieuwe
ontwerp voor het gebouw ‘Tybeert’, dat werd uitgetekend
door het architectenteam ‘Styfhals & Partners’ i.s.m. met
‘Robbrecht & Daem’. Arcade nv stond in voor de stabiliteitsstudie.
Het huidige project herneemt de drie binnenkoeren omgeven door
appartementsgebouwen. Er is een centrale ondergrondse parking,
twee niveaus diep en 5.000m² groot.

Tybeert
Alle gebouwen op de site dragen een naam uit
‘Van den Vos Reynaerde’, het vermaarde Middeleeuwse dierenepos.
Een eerste nieuwbouwfase voorziet in de bouw van ‘Tybeert’, een
appartementsgebouw met 78 wooneenheden. In een tweede fase
volgen er nogmaals 38 appartementen. ‘Tybeert’ werd gespiegeld
aan het ‘Tuchthuis’-gebouw om dit te vervolledigen tot haar
oorspronkelijke vorm. Terwijl het ‘Tuchthuis’ terug haar voormalige
zandkleurige uitstraling kreeg, moest Tybeert echter in een
contrasterende kleur uitgevoerd worden. De wijnrode gevelstenen
geven een knap evocerend resultaat.
Het ontwerp van de gevels is complex, met tal van verbindingen
en verspringende vlakken. Zo ging speciale aandacht naar de
dubbelhoge terrassen die uitkijken over het park, het water en
de nieuwe binnenpleinen. Ze verzekeren aan alle bewoners
een maximale bezonning en privacy. Het grote gevelvlak is
opengebroken in kleinere elementen; een aanpak die de
stabiliteitsberekening er niet gemakkelijker op maakte.
Er zijn telkens vijf bouwlagen.
“Er is gewerkt met een raster van 3,75 m, wat een breedte van 7,5 m
per appartement oplevert”, verduidelijkt architect Fred Debulpaep
van het architectenbureau Styfhals & Partners. “De vloerplaten
zijn 24 cm dik en rijkelijk voorzien van staal, gezien de aanzienlijke
overspanning van telkens 7,5 m per appartement. De diepte
van de vloerplaat bedraagt slechts 12 m, wat aanleiding gaf tot
het aanbrengen van een horizontale kern i.p.v. de gebruikelijke
verticale.” Over de gehele gevelbreedte loopt een stalen profi el
boven de ramen van het terras. In het brede gebouw zijn ook drie
uitzetvoegen opgenomen, uitgewerkt met behulp van stalen kokers.
‰waliteitsvol en snel
De scheidingswanden tussen de appartementen bestaan uit
21,4 cm dikke Silka-elementen met daartegen een 3 cm dikke
isolatielaag uit minerale wol en een 7 cm dik gipsblok.
Verder zijn akoestische dekvloeren toegepast om elk appartement
de nodige akoestische kwaliteiten te verlenen. Het gebruik van
Silka-elementen voor de uitvoering van de vertikale dragende
structuren leverde de bouwheer diverse voordelen op.
Vooreerst kon de ambitieuze en vernieuwende architectuur
gerealiseerd worden binnen de voorziene budgetten.
Daarenboven zorgde deze bouwwijze voor een snellere
realisatie en tenslotte zijn deze elementen ook een duurzame en
energiebesparende oplossing, een must in de huidige bouwcultuur.
Uiteraard voldoen de appartementen op het vlak van
energiebesparing ook aan de recente EPB-regelgeving.
“Ze halen een K-waarde die lager ligt dan 45”,
benadrukt Ben Bartholomeeusen van projectontwikkelaar ViRiX nv.
“De ventilatie maakt gebruik van natuurlijke luchttoevoer via
roosters in de ramen en mechanische afvoer via de natte ruimten.”
ŒWe bieden een mix aan van Ž- - en 3
slaapkamerappartementen alsook enkele penthouses
met adembenemend uitzicht‘ licht ara Vandepoel
verkoopsverantwoordelijke van projectonwikkelaar Vi’i“ toe.
De bewoonbare oppervlakte varieert tussen ”‰ mŠ en Ž ” mŠ
voor de appartementen terwijl de • penthouses Ž3• mŠ tot
Ž‰3 mŠ woonoppervlakte bieden exclusief terras.
69

570
Een goed gesmeerde organisatie
“Voor de opbouw werd gewerkt met een ploeg van 3 à 4 man
voor de montage van de Silka-elementen en twee collega’s
voor het bedienen van de kraan en het aanleveren”, vertelt
Stijn Van Hoof, werfl eider Van Laere. “Op de werf hebben we zelf
een kader ontwikkeld om in één beweging grotere hoeveelheden
Silka-elementen met de torenkraan op de plateaus te kunnen
hijsen. De smalle vloerplaten en daaruit voortvloeiende
horizontale kernen brachten heel wat zaagwerk met zich mee”,
vervolledigt Stijn Van Hoof. “Er is verder voor elk plateau gewerkt
met een horizontaal rotatiesysteem, zodat de bekisters en de
monteurs van de Silka-elementen elkaar kort konden opvolgen.”
Dagelijks werd een vrachtwagenlading verwerkt, maar de
werfl eiding gaf er de voorkeur aan om een buffer van twee tot drie
dagen op voorraad te houden.
We kijken met belangstelling uit naar de verdere voltooiing van
KanaalPark, een locatie met uitstekende ligging en belangrijke
troeven, die ongetwijfeld een opgemerkte bijdrage zal leveren tot
de verjonging en heropleving van Vilvoorde.
ViRiX NV - Projectontwikkeling
Keizershoek 350A
2550 Kontich
T +32 34 43 06 30
F +32 34 43 06 31
virix@virix.be
www.virix.be
Styfhals & partners NV
Kwekerijstraat 3
1830 Machelen
T +32 22 53 40 53
F +32 22 53 17 75
info@styfhals-partners.be
www.styfhals-partners.be
Arcade NV
Groeningenlei 132
2550 Kontich
i.s.m. Arcade Concept
Engineering bvba
Visserij 171a
9000 Gent
Algemene aannemingen
Van Laere NV
Antwerpsesteenweg 320
2070 Zwijndrecht
T +32 32 52 20 20
F +32 32 52 20 40
mailbox@vanlaere.be
www.vanlaere.be

Bezoek het
modelappartement en
de appartementen
in opbouw !
Cantecleer...
aan het water
Info en verkoop : 0495/27 90 56 - kanaalpark.be - virix.be
Vilvoorde
Afspraken via 0495/27 90 56 KanaalPark
Vanaf € 144.000 voor 1 slk
appartement (ex. kosten)
Oplevering vanaf dec 2011
Vanaf € 181.000 voor 2 slk
appartement (ex. kosten)
Oplevering vanaf juni 2010
Tybeert...
aan het Tuchthuis
6

72
Blairon-kazerne
herleeft
Van Roey nv
NV Unibouw L-T
Constructie
Tekst Eduard Codd

tudiebureau Heedfeld schreef een minimum van ‚ 0 voor,
rekening houdend met de door –eert choofs op termijn
gewenste toepassing van geothermische warmte. …en
simulatieberekening kwam op een veelbelovende ‚2‰ uit,
en dat zonder te kiezen voor driedubbel glas.
Meer dan een halve eeuw drukte de
Kazerne Majoor Blairon in Turnhout zijn
stempel op heel wat jongemannen in hun
diensttijd bij het Belgische leger. Na de
afschaf ng van de dienstplicht, midden
jaren negentig, en een periode van
leegstand werd de kazerne het onderwerp
van een ingrijpend herbestemmingsproject.
Voor twee nieuwe gebruikers speelt
‚tongMultipor een sleutelrol.
Nieuwe dynamiek
De kazerne behoorde ooit tot de modernste van het land, maar
raakte in verval. De stad Turnhout kocht het gebouw begin
deze eeuw en verkocht het vervolgens ter herontwikkeling door
aan de Maatschappij Campus Blairon. Ondermeer architect
Christine Conix werd ingeroepen voor de begeleiding van het
herbestemmingsproject. In de periode 2001-2004 werden de
bestaande gevels gereinigd en gerestaureerd, de daken kregen
een opknapbeurt en de ramen werden gefaseerd vervangen.
Op het vlak van isolatie bleef alles quasi bij het oude.
27 73

74
Energieprestatie als uitdaging
Dat veranderde toen de Gewestelijke Maatschappij voor de
kleine Landeigendom en de Turnhoutse Maatschappij voor
Huisvesting, die zich beide richten op sociale woningbouw,
in 1000 m² van de bovenste verdieping van Campus Blairon
hun ideale gezamenlijke kantoorruimte zagen.
Een eis van de VMSW, de Vlaamse Maatschappij voor
Sociaal Wonen, was dat die locatie voldeed aan de actuele
energieprestatienormen. De kazernemuren zijn weliswaar dik,
maar moesten aanvullend worden geïsoleerd. Na-isolatie aan
de buitenzijde bleek geen optie, isoleren aan de binnenzijde
mocht zo min mogelijk vloeroppervlakte kosten. De ligging
van de kantoorruimte onder het dak maakte ook verwarming
en koeling belangrijke aandachtspunten, temeer daar Geert
Schoofs, als directeur van de Kleine Landeigendom, heel wat
ervaring met vocht- en isolatieproblemen heeft.
Een combinatie van plafondkoeling, vloerverwarming en isolatie
moest zorgen voor zo min mogelijk temperatuurverloop.
YtongMultipor-platen worden bedekt met een verstevigende
afwerkingslaag. Wil men ze achteraf betegelen, dan worden
ze extra bevestigd met speciale pluggen. Voor het ophangen
van kleine lasten bestaan er speciale platte pluggen.
Zwaardere lasten worden doorheen de isolatielaag aan de
achterliggende wand vastgeankerd.
Beschikbare mogelijkheden en garanties
Architect Luk Segers van Archiles Architectenbureau kwam
tijdens studiebijeenkomsten in aanraking met de problematiek
van na-isolatie aan de binnenzijde van gevels en met de
beschikbare mogelijkheden. Een ervan was de toepassing
van YtongMultipor minerale isolatieplaten in een dikte van
80 millimeter. Omdat deze methode van na-isoleren in België
nog niet was toegepast in een vergelijkbaar project, eiste
de opdrachtgever garanties. Een analyse van de warmte- en
vochtoverdracht op lange termijn van de nieuwe wandopbouw
en een onderzoek naar het bevestigen van radiatoren en
kasten, viel zeer positief uit.

Een nieuwe ervaring
Voor het verlijmen van de YtongMultipor-platen contacteerde
hoofdaannemer Van Roey de nv Unibouw L-T, een bedrijf met heel
wat ervaring met verlijmen. Xella zorgde voor anderhalve dag
opleiding van de betrokken verlijmers.
Vervolgens werd het een kwestie van meters maken en werden
de YtongMultipor-platen zowel op de wanden als het platte dak
aangebracht.
Uiteraard was er veel aandacht voor aansluitingen tussen
de platen, zodat ze hun isolerende en vochtregulerende werk
optimaal zouden kunnen doen. Tot slot werden de wanden
afgewerkt met een traditionele 1 cm dikke pleisterlaag.
Hoewel voor de uitvoering een maand was voorzien, was de
klus binnen drie weken geklaard. Op grote doorlopende vlakken
konden de plaatsers tot 50 strekkende meter isolatieplaten per
dag verwerken.
Na deze ervaring zijn alle betrokken partijen overtuigd van het
enorme toekomstpotentieel van na-isolatie met Ytong Multipor.
Tal van renovatieprojecten zitten verlegen om effi ciënte isolatie;
de YtongMultipor platen hebben in Campus Blairon bewezen
daarvoor de ideale oplossing te zijn.
Van Roey NV
Algemene aannemer
Sint Lenaartsesteenweg 7
2310 Rijkevorsel
T +32 33 40 17 11
F +32 33 40 18 99
vanroey@groepvanroey.be
www.groepvanroey.be
Archiles
Architectenbureau b.v.b.a.
Stationsstraat 89
2440 Geel
T +32 14 58 50 25
F +32 14 58 60 04
info@archiles.be
www.archiles.be
Daar na-isolatie aan de binnenzijde van een gebouw nog
een vrij onbekend gegeven is in België, werd er gekeken
naar de vele referentieprojecten uit Duitsland met
YtongMultipor. Die waren zeer overtuigend, zodat voor
dit project snel de keuze gevallen was. Alle betrokken
partijen zijn vandaag uiterst tevreden met de resultaten.
Het is aangenaam vertoeven in de nieuwe kantoren.
NV Unibouw L-T
Onderaannemer YtongMultipor
Industrielaan 71
3630 Maasmechelen
T +32 89 77 58 40
F +32 89 77 67 27
janlendersj@hotmail.com
ludovicusr@hotmail.com
www.unibouw-lt.com
29 75

76
Nieuwe baken
voor Knokke
Tekst TiM Vanhove
THV Van Wellen - MBG

Constructie
Net achter het Casino van Knokke - aan de
rand van het ‘egemeer - verrijst momenteel
zonder twijfel n van de meest prestigieuze
bouwprojecten aan de Belgische kust. „p de site
van het wereldvermaarde La R serve bouwt de THV
Van Wellen › MBG een nieuw vijfsterren resorthotel,
aangevuld met š® e clusieve appartementen.
Het gebruik van Silka-elementen als
scheidingswanden voor de appartementen was
voor de aannemer een weloverwogen keuze.
77

378
De scheidingswanden tussen de verschillende
wooneenheden werden opgetrokken met ilka-elementen.
De plaatsing ervan met een stelkraan zorgt ervoor dat de
torenkranen op de werf niet overbelast worden.
Maar dat is niet het enige voordeel van dit materiaal.
De ilka-elementen bieden belangrijke voordelen voor de
latere bewoners van de appartementen. Door hun hoge
massa bezitten ze een uitstekende akoestische isolatie en
een hoge thermische inertie. Appartementen uitgevoerd
met ilka zijn een garantie op een kwalitatief leefcomfort.
Prestigieuze hotel La Réserve krijgt nieuwe toekomst
Hotel La Réserve was enkele decennia lang één van de
belangrijkste referentiepunten van Knokke-Heist. Het genoot
zelfs internationale faam en mocht sterren als Frank Sinatra,
Edith Piaf en Gilbert Bécaud onder zijn gasten rekenen. Eind
vorige eeuw was het hotel veel van die grandeur verloren en
voldeed het ook niet meer aan de eisen van de hotelgasten.
Eigenaar La Réserve Invest besloot daarom in samenspraak met
Compagnie Het Zoute (eigenaar van de omliggende gronden) en
investeerder Van Wellen het gebouw te slopen en te vervangen
door een spraakmakend nieuwbouwproject.
Het Kortrijkse EL Architects kreeg de vraag een concept uit te
werken voor dit spraakmakende project. De ontwerpers kwamen
op de proppen met een visie waarbij het resorthotel centraal
op de culturele as tussen het Casino en het cultureel centrum
Scharpoort komt te liggen. Deze as zal ook letterlijk door de
hotellobby lopen en publiek toegankelijk zijn. Het vijfsterrenhotel
zal in totaal 111 kamers en suites tellen. Deze liggen verdeeld
over de verdiepingen 2, 3, 4, 5 en 6. Op het topniveau krijgt het
hotel een wellnesscentrum met aan de noordzijde uitzicht op de
Noordzee en in het zuiden op het Zegemeer. Op het gelijkvloers
en de eerste verdieping biedt het hotel plaats aan 3 restaurants,
een bar en conferentie- en vergaderzalen.
Aan weerszijden van het hotel krijgen de appartementen onderdak
in twee L-vormige volumes. Die worden zo ingeplant dat er een
middenplein ontstaat tussen de appartementen en het resorthotel.
Het hotel en de appartementen staan op een twee verdiepingen
tellende kelder. Die wordt deels ingenomen door parkeerplaatsen
voor de beide functies en technische en opslagruimtes voor het
hotel. Aan de zijde van het Zegemeer bevindt zich in het hotel op
niveau -1 ook een ruime feestzaal. Door de helling in het terrein
ligt de feestzaal hier op maaiveldniveau.
Kranen tellen
De torenkraan is het middelpunt op de werf. Ze bepaalt
het ritme op de werf. In ideale omstandigheden kunnen
15 à 20 arbeiders onder een kraan werken. Met minder
arbeiders wordt de kraan niet optimaal benut, met meer
zal de kraan overbevraagd worden en staan de arbeiders
meer te wachten dan dat ze aan het werk zijn. “We
hebben vooraf heel nauwgezet uitgekiend hoeveel en
welk type torenkranen we nodig hadden.
Op basis van de stabiliteitsplannen werden de grootte en
dus ook de gewichten van de betonelementen bepaald
en werd de kraancapaciteit en de inplanting van de
kranen vastgelegd. We hebben daarbij naar een gezond
evenwicht gezocht. Soms zijn er dus ook betonelementen
aangepast om ze lichter te maken en zo te vermijden
dat we een te zware torenkraan moesten inschakelen.
We hebben de werf uiteindelijk met 3 kranen kunnen
bedienen, al hebben we wel een vierde hulpkraan
moeten inzetten voor enkele maanden om onze timing te
respecteren.”

Strijd met het water
Eind 2008 startte de THV Van Wellen – MBG met de
voorbereidende werkzaamheden. Een eerste belangrijke uitdaging
was de grondwaterverlaging op het bouwterrein. Geen sinecure
want dat is aan twee zijden omringd door water, het Zegemeer
en de Noordzee. Projectdirecteur Kurt Van den plas (MBG) licht
toe: “De watertafel van het Zegemeer staat op 4,16 meter TAW.
Wij moesten met onze uitgraving op 4,5 meter onder dit niveau
gaan om de kelderverdiepingen te realiseren. Om dit op een
droge manier te kunnen doen, hebben we in eerste instantie een
waterkerende groutwand rond de bouwput gebouwd. Zo’n wand
is echter niet autostabiel, daarom moesten we bij de afgravingen
2 meter aarde tegen de wand laten zitten en vervolgens een talud
van 45° creëren. Binnen de beschikbare ruimte van 10 meter tussen
de oever van het Zegemeer en de inplanting van de gebouwen was
deze uitvoeringsmethode net realiseerbaar. Vervolgens konden
we starten met de bemaling. We hebben gezorgd voor voldoende
retourbemaling, zowel aan de zijde van de Elisabethlaan als aan de
zijde van het Zegemeer. De bemaling wordt continu gemonitord via
peilbuizen. Wekelijks controleren we de waterstand en maandelijks
het chloridegehalte. We moeten er immers over waken dat we geen
ziltwater uit de ondergrond optrekken.
Silka versus torenkraan
Momenteel staan het hotel en 71 appartemtenten - Blok A en B
aan de linkerzijde van het hotel - in de steigers. Dit najaar starten
de funderingswerken voor fase 2. “Op 5 maart 2009 schroefden we
de eerste paal en momenteel zitten de ruwbouwwerken voor fase
1 in de laatste rechte lijn. Bedoeling is dat het hotel bij Pasen 2011
kan proefdraaien en dat de eerste appartementen in mei worden
opgeleverd”, geeft Kurt Van den Plas aan.
Omwille van de strakke termijn opteerde de aannemer ervoor alle
bovengrondse bouwdelen maximaal te prefabriceren. “We hebben
hoofdzakelijk met holle en volle betonwanden gewerkt vanuit de
optiek het aantal handelingen op de werf te beperken.”
Opmerkelijk is echter dat in de appartementen de dragende
wanden in beton werden geschrapt ten voordele van
kalkzandsteen elementen. “Eenvoudigweg omdat we op die
manier de torenkranen konden ontlasten. (zie ook kaderstuk
‘Kranen tellen’). De Silka-elementen worden door een ploeg van
2 geplaatst met een eigen, aangepast kraantje. Iedere morgen
zet een torenkraan de nodige paletten voor hen klaar en enkele
malen per dag wordt het kraantje verplaatst en meer omkijken
is er wat dat betreft niet meer aan. Hadden we betonwanden
gebruikt, dan waren of de torenkranen overbelast of was er
continu een extra torenkraan nodig geweest voor de montage.
In zijn totaliteit komt de keuze voor Silka dus economischer uit.”
79

580
De studie voor het vervangen van de betonwanden door Silka
werd door Xella verzorgd. De plannen werden hiertoe gedeeld op
een projectsite. Op die manier werken de betrokken partijen altijd
met de meest recente plannen. “Dankzij een perfect ploegenspel
tussen de studiedienst van Xella en onze projectleiding is die
voorbereiding goed verlopen”, vertelt Kurt Van den Plas. “Niet
onbelangrijk, want prefabricatie is mooi, maar de werkvoorbereiding
moet perfect zijn anders dreigt het mis te lopen tijdens de opbouw.
En wanneer het om een fundamenteel onderdeel van de meccano
gaat, kan je daardoor veel tijd verliezen.”
Op de plaats waar, sinds 1949, het hotel La Réserve stond,
verrijzen nu 150 luxe appartementen, een binnentuin en
een vijfsterrenhotel met wellness-center. Zowel het nieuwe
hotel als de eerte appartementen zullen klaar zijn in het
voorjaar van 2011.
MBG
Kantoor Brugge
Hertogenstraat 69
8200 Brugge
T +32 50 39 57 64
F +32 50 39 57 63
mbg@mbg.be
www.mbg.be
Van Wellen
Klinkaardstraat 198
2950 Kapellen
T +32 3 660 21 21
F +32 3 665 39 55
info@vanwellen.be
Web: www.vanwellen.be
Licht gevelbeeld
De dragende structuur wordt aangekleed in een fris kleurenpalet.
Dat wordt hoofdzakelijk gevormd door een lichte Portugese
kalkzandsteen die rust op een sokkel in ruw gekloven Chinese
blauwe hardsteen. Het project is sterk beglaasd, opmerkelijk
daarbij is de exclusieve vliesgevel in de hotellobby. De overige
raampartijen in het hotel worden ... uitgevoerd met Sapa
profi elsystemen. Constructeur Berlico uit Kuurne gebruikt de Sapa
Excellence 65 voor de aluminium ramen en de Sapa Confort 125
voor de aluminium schuiframen. Constructeur Berlico gebruikt de
Sapa Excellence 65 voor de gewone ramen en de Sapa Confort
125 voor de schuiframen.
EL Architects
President Kennedypark 16b
8500 Kortrijk
T +32 56 20 30 76
F +32 56 20 46 78
info@e-l.be
www.e-l.be
Arcade NV
Groeningenlei 132
2550 Kontich
i.s.m. Arcade Concept
Engineering bvba
Visserij 171a
9000 Gent

Actua
Prof. dr. ir. Michiel Haas
Duurzaamheid
beoordelen op
gebouwniveau
is nogal oneerlijk
‘Veel partijen in de bouwkolom
wekken de indruk dat ze
duurzaam bezig zijn. In
de praktijk valt het tegen.’
Prikkelende uitspraken zijn
prof. dr. ir. Michiel Haas (63),
directeur van het Nederlands
Instituut voor Bouwbiologie en
Ecologie (NIBE) en hoogleraar
Materials & Sustainability aan
de faculteit Civiele Techniek
en Geowetenschappen van
de TU Delft, niet vreemd. Net
zomin als bevlogenheid en de
oprechte wil iets voor de wereld
te betekenen.
81
1

82
Het NIBE wil ‘een bijdrage leveren aan een
vreedzame, gezonde, veilige, duurzame en ethische
samenleving, waarin gelijke rechten gelden voor al
wat leeft’. Een Idealistische missie. Waarom?
‘Hij is ontstaan vanuit mijn werk als architect. Toen het Nationaal
Milieubeleidsplan in Nederland uitkwam, waarin voor het eerst
milieu in de bouw aan de orde kwam, was er behoefte aan
mensen met kennis op dat terrein. Ik was uit interesse al met het
onderwerp bezig. Als architect kon ik honderd duurzame woningen
bouwen, maar ook honderd architecten léren dat te doen.
Vanuit die gedachte heb ik in 1990 het NIBE opgericht. NIBE wil
nationaal en international koploper zijn in techniek, wetenschap
en haalbaarheid inzake milieubewust en gezond bouwen.
We kunnen deze wereld nog heel veel mooier maken
en daarin wil ik, samen met anderen, iets betekenen.’
Krijgt milieubewust en gezond bouwen voldoende
aandacht ?
‘We staan pas aan het begin van de ontwikkeling van een
vakgebied waarvan nog niet iedereen zich het belang realiseert.
Ik hoop van harte er in mijn periode aan de TU Delft een echte
stoel van te kunnen maken. Ook in de bouw, de sector waar het in
mijn onderzoek om draait, gebeurt nog heel weinig, terwijl partijen
zich er terdege van bewust zijn dat ze zich in duurzame richting
moeten ontwikkelen. De vraag die producent en afnemer zich
moeten stellen, is wat prevaleert: economie of ecologie.’
Prof. dr. ir. Michiel Haas.
Op dit moment worden gebouwen in hun geheel bekeken
inzake hun milieubelasting, en dan nog hoofdzakelijk op gebied
van energiegebruik. Eerlijker en correcter zou zijn om elk
toegepast product afzonderlijk te bekijken, en dit voor zijn hele
levenscyclus. Het NIBE classifi ceert alle bouwmaterialen.
Veel producenten wekken wel de indruk dat ze
duurzaam bezig zijn. Een farce?
‘Het is maar hoe je het bekijkt. Er zijn instrumenten op de markt
die duurzaamheid meten, zowel op gebouw- als op productniveau.
Daarnaast groeit de behoefte aan een certifi caat dat gebouwen
classifi ceert als al dan niet duurzaam. Voor een producent is het in
de regel aangenaam op gebouwniveau te kijken, maar dat is nogal
oneerlijk. Neem schilderwerk: dat maakt een fractie uit van de totale
milieubelasting van een gebouw, dus het soort verf dat je gebruikt
maakt eigenlijk niet uit; niet bepaald een stimulans tot innovatie. In mijn
optiek moet je ook altijd kijken naar elk toegepast product afzonderlijk.’
Dan moet van elk bouwproduct dat op de markt is,
de milieubelasting op een objectieve manier worden
vastgelegd. Is dat haalbaar?
‘Sterker: het aanleggen van een database is in volle gang. Deze
‘nationale database bouwproducten’ (Nederland) moet de basis
worden voor alle duurzaamheidinstrumenten. Per product wordt een
breed scala milieueffecten in cijfers vastgelegd. De vraag is daarbij wel
weer hoe ver je gaat. We hebben bijvoorbeeld besloten het gebruik
en de ecologische aantasting van land niet mee te nemen, maar die
kunnen in bepaalde gevallen wél invloed hebben op de milieubelasting
die een product teweeg brengt. Ook kapitaalgoederen laten we buiten
beschouwing. Dat leidt tot de vreemde situatie dat we bijvoorbeeld
wel het effect van de dieselolie meewegen die nodig is voor transport,
maar niet het produceren van de vrachtwagen of de aanleg van de
weg. Er is dus altijd basis voor discussie.’

Met de milieuclassifi catie van
NIBE wordt ook in België rekening
gehouden.
Meer en meer bewuste architecten
baseren hun materiaalkeuze hierop,
aangezien in België nog geen
gelijkaardige classifi catie bestaat.
Dat Ytong en Silka bovenaan staan,
valt te verklaren doordat er voor de
productie weinig of geen vervuilende
grondstoffen worden gebruikt,
de blokken op lage temperatuur
worden verhard, en de materialen
volledig recycleerbaar zijn.
Waarschijnlijk ís die discussie er ook.
‘Inderdaad. De metaalindustrie bijvoorbeeld oefent momenteel stevige
druk uit rond het vraagstuk van hergebruik van staal in de bouw.
Van het in Nederland toegepaste staal wordt 95% hergebruikt – een
prachtig percentage. De metaalindustrie gebruikt dat getal ook als
zodanig om aan te geven dat het met de milieubelasting zo’n vaart
niet loopt. Maar: we hebben in Nederland veel meer staal nodig
dan er uit recycling komt. Uiteindelijk is zodoende maar 12 procent
hergebruikt staal; de rest komt overal vandaan, ook uit gebieden waar
duurzaamheid geen enkele rol speelt.’
En andere gangbare bouwproducten ?
‘In gebouwen worden vaak kalkzandsteen en cellenbeton toegepast.
Beide behoren in de milieuclassifi catie die we bij NIBE hanteren tot
de betere steenachtige bouwproducten. Het kan duurzamer, maar
ook een heel stuk slechter. In het algemeen geldt: hoe lichter het
product, des te minder de milieubelasting. Desondanks heeft met
name cellenbeton een recycleprobleem gehad – een probleem
dat in de industrie is onderkend. Inmiddels wordt het afval uit het
productieproces hergebruikt. Een in duurzaam opzicht aantrekkelijke,
maar economisch minder interessante vervolgstap is het inzamelen en
recycleren van in het bouwproces gebruikt cellenbeton. Ook hier zijn
reeds de eerste stappen gezet. De vraag die producent en afnemer
zich moeten stellen, is wat prevaleert: economie of ecologie.’
Stel, van alle bouwproducten is de milieubelasting
bekend. Is het mogelijk een gebouw neer te zeten dat
het milieu op geen enkele manier belast?
‘In de huidige bouwpraktijk niet. We zijn technisch in staat een
gebouw zodanig energiezuinig te maken dat de restbehoefte
volledig duurzaam kan worden opgewekt – nul-energie dus.
Daarmee hebben we 80 procent van de milieubelasting te pakken.
De overige 20 procent is materiaal- en een fractie waterverbruik.
Omdat je simpelweg voor elk gebouw materialen nodig hebt, is het
daar nog niet gelukt de nul te benaderen of te overschrijden. Wil je
die grens over, dan zou je kunnen denken aan het toepassen van
nagroeibare materialen zoals leem en stro, maar daarmee lopen
we voorlopig nog vast bij de praktische uitvoering. Ik denk dat we
het daarom ook moeten zoeken in compensatie. Bijvoorbeeld door
ecologisch verantwoorde bouwmaterialen te gebruiken en daarbij
te zoeken naar mogelijkheden om gewassen tegen de gevel te laten
groeien die als basis kunnen dienen voor nieuwe bouwmaterialen.
Zover zijn we nog lang niet; dat vraagt inzet en onderzoek.
Voorlopig ben ik al blij met het feit dat in de bouwkolom het besef
groeit van verantwoordelijkheid jegens de samenleving.’
Zowel Silka (kalkzandsteen) als Ytong (cellenbeton) behoren
tot de de best scorende steenachtige materialen in de Nibe -
milieuclassifi catie. Deze ranglijst van het Nederlands
Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie schikt producten op
basis van hun milieubelasting, levensduur,... Hierbij wordt
rekening gehouden met de volledige levenscyclus van het
product, van ontginning tot recyclage.
NIBE
Nederlands Instituut voor
Bouwbiologie en Ecologie bv
www.nibe.org
info@nibe.org
T +031 35 694 82 33
F +031 35 695 00 42
83

84
In de kijker
prestige projecten in uitvoering met Sapa aluminium schrijnwerk
Vlaams Administratief Centrum Leuven
architect: M.& J.M. Jaspers - J. Eyers & Partners
aluminium constructeur: Belgometal nv, Wetteren
VAC Leuven wordt een voorbeeldgebouw op
het gebied van energieverbruik en isolatie
(primair energieverbruik, E-peil minder dan
E-50 en een warmte-isolatie K-waarde van
minder dan K-27). Getoetst aan de handleiding
“Waardering van kantoorgebouwen” van
de Vlaamse overheid, behaalt het project
het maximum aantal sterren inzake de
Energieprestatie en Binnenklimaat-wetgeving.
Dit geldt ook voor het Sapa aluminium
schrijnwerk dat een waarde haalt
U w < 0.8 W/m 2 K, een absolute primeur!

86
Sporthallen en
Hebel-cellenbeton
hand in hand
Tekst | Tim Vanhove

Constructie
Voor het bouwen van sporthallen
en multifunctionele hallen wordt
dikwijls gebruikt gemaakt van Hebelcellenbetonpanelen.
Het materiaal biedt dan
ook zijn gekende voordelen (brandveiligheid,
fl exibilteit, thermische isolatie), en kan
bovendien esthetisch afgewerkt worden,
zodat de projecten elk een eigen karakter
kunnen vertonen.
Hebel-wandplaten kunnen afgewerkt worden
met kwarts of verf, of voorzien worden van
allerhande gevelbekledingen. De combinatieen
kleurmogelijkheden zijn onbeperkt.
Sporthallen opgebouwd met Hebel kunnen
zo extern profi teren van een hedendaags
esthetisch karakter en intern profi teren
van de thermische en akoestische
eigenschappen van het materiaal.
Bovendien, trotseren zelfs naakte
cellenbetonplaten succesvol alle mogelijke
balinslagen.
87

¥alri ke a werkingen zi n mogeli k.
388
porthal school te ¦kkel in aanbouw
Enkele projecten:
• Chiwawa sporthal Berlare
• TC Kortemark
• Sporthal Ardooie
• Tennishal CEPA Hoogboom
• Sporthal Erasmus ULB Anderlecht
• Sporthal Oudergem
• Sportzaal school Ukkel
• Sporthal St Michel Chef Chef (FR)
• Sportcomplex Le Poire sur vie (FR)
• ...
Hebel met kwartsa werking
£ro ect te Cavaillon ˆ§’‹

Combinatie van a werkingen
De talloze voordelen van Hebel als buitenmuur
• Economische afwerking
• Gemakkelijke combinatie van afwerkingen
• Eenvoudige technische details
• Geen koudebruggen, geen condensatie
• Uitstekende thermische isolatie
• Milieuvriendelijk
• Brandweerstand EI 360 minuten
• Comfort binnen (thermische inertie, akoestische absorptie,
witte kleur, …)
Balbestendigheid Hebel bevestigd
Universiteit van Stuttgart - proef volgens de norm DIN 18
032-3:1997-04.
Op een proefwand, opgebouwd uit Hebel-platen van 200 bij 62,5 cm
en een dikte van 25 cm, werden verschillende ballensalvo’s met een
handbal en een hockeybal ‘afgevuurd’. Dit onder verschillende hoeken.
Bij de handbal was geen oppervlakteverandering waarneembaar,
bij de hockeybal bleef slechts een lichte indruk zichtbaar. De
onderzoekers concludeerden dan ook dat de panelen de proef zonder
schade doorstonden. Kortom, de Hebel-panelen van Xella mogen als
‘balinslagbestendig’ worden beschouwd. De proefresultaten bevestigen
dat de panelen voldoende duurzaam zijn voor gebruik in sport- en
multifunctionele hallen.
Hebel platen bieden een grote waaier aan a werkingsmogeli kheden. ¥alloze sportcentra zi n daar getuige van. —ovendien leveren
Hebel wanden een hoge thermische isolatie, waarmee waarden tot passie bouw gehaald kunnen worden.
89

590
Hebel is zeer gekend voor
het optrekken van industriële
gebouwen. De brandweerstand
van het materiaal, de akoestische
en thermische isolatie en de
eenvoudige snelle verwerking
maken dat Hebel ook vaak wordt
ingezet voor het bouwen van
sporthallen. De sportzaal die
Cosimco neerzet is hiervan een
mooi voorbeeld.
U-waarden Hebel-wanden
Hebel CC2/400 24 cm 0,39 W/m²K
Hebel CC2/400 30 cm 0,31 W/m²K
CASE STUDY : Cosimco bouwt topsporthal voor Tielt
Aan de Tieltse stadsrand - omgeven door voetbalterreinen en
een atletiekpiste – staat momenteel een nieuwe sporthal in de
steigers. De ‘nieuwe sport- en topturnzaal’ – zoals het werfbord
het project omschrijft – ligt in het verlengde van de bestaande
sporthal. Architectenbureau Buro II & ARCHI + I ontwierp een
monolithisch ogend gebouw, de hoogteverschillen verraden deels
de verschillende functies in het gebouw en ingenieus geplaatste
raampartijen zorgen voor daglicht in grote delen van de sporthal.
Met de voeten in het water
De nieuwe omnisportzaal is opdeelbaar in 3 zones en heeft een
vrije hoogte van 9,05 meter. “Voor bepaalde competitiesporten is
een minimale hoogte van 9 meter nodig. Maar omdat er later nog
fotovoltaïsche panelen op het geperforeerd steeldeck dak worden
geplaatst en er dus een extra belasting komt, hebben we de hoogte
iets ruimer genomen om de minimale hoogte te respecteren,”
verduidelijkt projectleider Patrick Claes.
Deze sportruimte ligt op hetzelfde niveau als de atletiekpiste en
duikt daarmee 3,5 meter onder het straatniveau. Dat bezorgde
aannemer Cosimco al bij het begin van het project al heel wat
hoofdbrekens omwille van de hoge grondwaterstand op het terrein.
“Uit metingen in peilputten bleek dat de grondwaterstand aan de
straatzijde 1 meter onder het maaiveld zat en aan de atletiekpiste
zelfs 30 cm hoger dan het terrein. Maar omdat de terreinen hier
gedraineerd zijn, viel dat niet op. We hebben dan ook de nodige
maatregelen genomen om problemen met het grondwater te
vermijden. Zo zijn er ontlastingsfi lters en extra drainage onder het
gebouw geplaatst om de waterdruk te verlagen. Tot slot hebben we
extra noppenfolie op het beton geplaatst”, licht de projectleider toe.

Flexibel cellenbeton
Het gebouw op deze fundering is voor nagenoeg 80% in staal
opgetrokken. Die staalstructuur is grotendeels met Hebel-panelen
(70%) ingevuld. Voor projectleider Patrick Claes is het de eerste
maal dat hij Hebel-panelen gebruikt in een sportaccommodatie.
Hij ziet er wel de voordelen van in. “Het materiaal laat zich sneller
verwerken en is gemakkelijker hanteerbaar dan een betonwand.
Een muur van 9 meter hoog heb je op nagenoeg 2 uur recht staan.
Dat kan gewoonweg niet met metselwerk. Bovendien kan je de
panelen in alle maten verkrijgen en zijn ze brandveilig.”
Cosimco en Xella bereidden het project minutieus voor.
“Het gebouw werd volledig in Hebel-panelen uitgetekend en
opgedeeld in vrachten. Op basis van de vorderingen op de werf
lieten we de nodige vrachten leveren. Dat was uitermate belangrijk
omdat we nauwelijks stockageruimte hebben op de werf en
bovendien rekening moeten houden met een wekelijkse markt.”
Extern krijgen de Hebel-wanden verschillende afwerkingen, o.a.
een buitenbekleding in metalen panelen met een open voeg.
Binnen blijven de Hebel-panelen onafgewerkt en zullen ze ook een
akoestisch voordeel bieden dankzij hun open oppervlaktestructuur.
Cosimco
Satenrozen – Karthuizersweg 1
2550 Kontich
T +32 34 50 77 00
T +32 34 57 61 40
www.cosimco.be 91

92
Teamspirit
en engagement

Tatiana Fabeck
Architect
Foto’s | Dries Van den Brande
Tekst | Chloé Martin
Het Luxemburgse bureau Tatiana Fabeck
Architecte, dat op internationale wedstrijden
geregeld in de prijzen valt, geeft de voorkeur
aan een stedenbouwkundige benadering
met aandacht voor het milieu. In zijn
grootschalige projecten onderwerpt het
bureau ramen en beglazing aan diepgaand
onderzoek, zoals blijkt uit twee gebouwen
die met profi elsystemen van Sapa Building
System werden opgetrokken.
Architectuur
93

394
Na studies architectuur in Parijs en de Verenigde Staten opent
Tatiana Fabeck in 1996 haar eigen bureau in haar geboorteland
Luxemburg. Het bureau, dat vandaag 15 architecten telt, heeft
voor een deel bekendheid verworven door bij talrijke internationale
wedstrijden in de prijzen te vallen, zoals voor het Maison des
Sciences Humaines de Belval (in een tijdelijke samenwerking
met het Abscis Architecten bvba) en de heraanleg van de Place
de la Mairie de Koerich in Luxemburg. Het kreeg tevens een
vermelding voor de wedstrijd van het "Luxemburgs paviljoen voor
de wereldtentoonstelling in Shanghai China 2010”.
Het bureau is vooral actief in het ontwerpen van openbare
voorzieningen, kantoren, onderwijs (scholen en universiteiten), culturele
gebouwen, alsook in de renovatie van sites, kerken en woongebouwen
en in het opmaken van stedenbouwkundige plannen. De werkfi losofi e
laat zich in enkele woorden samenvatten: “Teamspirit en engagement”,
benadrukt Tatiana Fabeck. Het atelier werkt als een familiebedrijf,
iedereen brengt er heel wat tijd door. Het is belangrijk dat iedereen
voeling heeft met de verschillende fasen van een volledige opdracht.
De ruimte is open, zodat iedereen ideeën en kritiek kan uitwisselen en
er zodoende een gezamenlijk project ontstaat”.
De benadering is urbanistisch en past in een bestaand weefsel
waarbij rekening wordt gehouden met de beperkingen van
de stedenbouwkundige voorschriften, de plaats evenals de
verwachtingen en wensen van de klant. In elk project wordt elk
detail minutieus bestudeerd en aan ramen en glaspartijen wordt
bijzondere aandacht besteed. In samenwerking met Sapa Building
System werden in Luxemburg twee grote gebouwen gerealiseerd
die respectievelijk de namen K point en Serenity kregen.
Voor de aluminium raampartijen met
grote afmetingen ( L = 1465 mm en
H = 2780 mm ) werd bijzondere aandacht
besteed aan het beslag en de keuze van
de Sapa pro› elen. Het buitenschrijnwerk
werd toevertrouwd aan de › rma
Dethier-Henri-Fils uit Waimes.

K point, monoliet in H-vorm
Dit project voor een administratief gebouw werd samen met
investeerder Allfi n tijdens een internationale wedstrijd in de wacht
gesleept en werd uitgevoerd in samenwerking met het Brusselse
bureau Archi 2000, in de wijk Grünewald in Kirchberg.
Het project past in een zeer ordelijke stadsstructuur. Het is een
eenvoudig vormgegeven monoliet in H-vorm op een zeer hoge
kristalvormige sokkel, die de voortzetting van de buitenruimte naar
binnen simuleert. Deze sokkel bakent de gelijkvloerse verdieping met
handelsruimten en onthaalzones voor de kantoren af. Door de H-vorm
kan een lege ruimte worden gecreëerd, of een Piazza dat voor een
verbinding met de omgeving zorgt. "We wilden van de gelijkvloerse
verdieping een open zone maken met aantrekkelijke ruimten, er was
dus geen sprake van om er kantoren in te richten".
Door de H-vorm heeft het gebouw een compacte kern. We wilden
vooral het uitzicht naar buiten bevorderen. De aluminium ramen
verleggen het accent naar de verhoudingen en de tinten van de
raamopeningen.
Het aluminium profi elsysteem, ontworpen door Sapa Building System,
met een diepte van 75 mm en een U -waarde van < 1,6 W/m f 2K bleek
Henri Dethier sa
aluminium schrijnwerk
Rue Hottleux, 1022
4950 Waimes
T +32 80 67 95 61
info@henri-dethier.be
www.henri-dethier.be
Vooral het uitzicht naar
buiten verdiende de
nodige aandacht wat zich
vertaalt in de keuze van
de aluminium ramen. Het
pro› elsysteem ontworpen
door Sapa Building System
met een diepte van 75
mm en een U f -waarde van
< 1,6 W/m 2 K bleek de meest
concurrentiële oplossing.
de meest concurrentiële oplossing omdat het op het gebied van
warmte- en geluidsisolatie, maar ook op esthetisch vlak aan de
technische vereisten van het bestek beantwoordde en binnen het
budget van de algemene bouwopdracht bleef.
Voor de raampartijen met afmetingen die buiten de normen vallen
( L = 1465 mm en H = 2780 mm ) werd bijzondere aandacht besteed
aan het beslag en de keuze van de profi elen. Uit proeven met
een prototype van het raam in het erkende testcentrum van Sapa
Building System om de eigenschappen op het gebied van afdichting,
doorlaatbaarheid en weerstand tegen wind en mechanische krachten
na te gaan, is gebleken dat het materiaal in overeenstemming is met
richtlijnen voor de eigenschappen van dit type van gebouw.
Het buitenschrijnwerk werd aan het bedrijf Dethier-Herni-Fils
nv uit Waimes toevertrouwd. Voor de gordijngevels stelde de
constructeur het systeem Elegance 52 SI voor met een minimale
warmteverliescoëffi ciënt van U < 1,2 W/m m 2K. Het uitzicht aan de
buitenkant is vrijwel vlak door de omegavormige afdekkap die quasi
in hetzelfde vlak ligt als de beglazing.
95

596
Dit project, een
administratief complex dat
ontworpen werd op vraag
van projectontwikkelaar
CLI, staat op een terrein
van ongeveer 50 m langs de
straatkant, tussen de route
d’Arlon en de rue de Kiem in
Strassen.
Serenity en het HQE ® -label
Dit project, een administratief complex dat ontworpen werd
op vraag van projectontwikkelaar CLI, staat op een terrein van
ongeveer 50 m langs de straatkant, tussen de route d’Arlon
en de rue de Kiem in Strassen. Het bestaat uit vier identieke
volumes, onderling verbonden door loopbruggen die toegang
bieden tot het gebouw. De architectuur van het gebouw is
heel sober en modulair om de functionaliteit in het gebouw te
bevorderen en niet onnodig ruimte te verliezen.
Met een prestatieklasse B-Lage Energie beschikt het gebouw
over een optimale verhouding open/gesloten geveldelen –
ongeveer 40/60 - zodat veel daglicht naar binnen komt en
toch een maximale isolatie gegarandeerd is. Elk kantoor biedt
eveneens een prachtig uitzicht naar buiten.
Het bouwbedrijf Lefevre Lux uit Bascharage koos voor het
profi elsysteem Excellence 75 HV-SI met verborgen vleugel van
Sapa Building system.
Omwille van de beperkte grootte van de opengaande delen,
was een zeer goed isolerend profi elsysteem met een minimale
buitenoppervlakte nodig om aan de thermische vereisten van
het gebouw te beantwoorden.
Omdat het raamkader om esthetische redenen gelijk moest
liggen met de buitenafwerking, werd specifi ek voor dit project
een buitenafwerkingsprofi el met geleidingsgleuf voor het
zonnegordijn ontworpen.
De verschillende tinten en materialen werden in nauwe
samenwerking met studiebureaus gekozen om de
energiebehoeften tot een minimum te beperken. Dat blijkt onder
meer ook uit de terugwinning van regenwater voor de sanitaire
installaties, aanwezigheidsdetectoren in de kantoren, kunstlicht
dat afhankelijk is van de helderheid van het daglicht...
Serenity is trouwens het eerste gebouw in Luxemburg dat
gebouwd is volgens de zeer strenge milieuvoorschriften van
het label HQE ® -label, die als doel hebben "een gebouw neer te
zetten waarvan de ecologische eigenschappen overeenkomen
met de beste huidige praktijken, wat tot uiting komt in een
comfortabele, gezonde en meer milieuvriendelijke architectuur".

Tatiana Fabeck Architecte
1, rue du Château
L-8385 Koerich
T +352 26 30 80 1
architectes@fabeck.lu
www.fabeck.lu
Nieuwe bestemming voor mythische Monopol
Naast deze twee projecten werkt het architectenbureau aan
nog andere grootscheepse projecten. Een van deze laatste is de
herbestemming van de oude winkelruimtes van de Monopol in het
stadscentrum tot handelsruimtes - op de eerste drie verdiepingen
en de kelderverdieping - en luxewoningen over een oppervlakte
van 2400 m2 . “Via een centrale patio worden de woningen binnen
in het gebouw opgeklaard. Ook hier hebben we ons ingespannen
om het gebouw optimaal in de omgeving te integreren, met name
door de historische gevels en die van de jaren 70 met elkaar te
verbinden. De verschillende functies zijn duidelijk op de gevel te
zien. De gelijkvloerse verdieping is volledig beglaasd, terwijl de
twee bovenliggende verdiepingen voor continuïteit met de daklijst
van het aanpalende huis zorgen, en de gevel van de hoogste
verdiepingen met woonfunctie veel vlakker is. Een mooi werkstuk.
Met een prestatieklasse B-Lage Energie beschikt het gebouw over een optimale
verhouding open/gesloten geveldelen – ongeveer 40/60 - zodat veel daglicht
naar binnen komt en toch een maximale isolatie gegarandeerd is. Elk kantoor
geniet, dankzij het pro› elsysteem Excellence 75 HV – SI met verborgen vleugel
van Sapa Building system van een bevoorrecht uitzicht.
Lefevre Lux sarl,
menuiserie aluminium
32 z.a. Zaemer
L-4959 Bascharage
T +352 26 50 18 49
www.lefevre-metal.com
97

98
Creatief passief
met kalkzandsteen
Architecten Beneens-Heynen
Tekst | TiM Vanhove
Fotografi e | Dries Van den Brande

Een sobere, ingetogen woning met een tijdloos en energievriendelijk karakter. Dat was de
betrachting van het architectenkoppel Roel Beneens & Ann Heynen toen ze hun nieuwe
woning ontwierpen. De woning zit momenteel in de laatste rechte lijn naar de oplevering,
maar toch is al duidelijk dat ze hun objectief ruimschoots behaalden.
Architectuur
Roel Beneens en Ann Heynen lieten hun oog vallen op een perceel
aan de rand van het centrum van Herk-de-Stad, gelegen in een
rustige straat en met een achtertuin die vergezichten biedt op de
glooiingen in het aanvangend Haspengauwse landschap. Kortom, het
perceel is al een droom voor heel wat bouwheren. En hetzelfde mag
gezegd worden over de woning: esthetisch, energetisch en functioneel
is het een hoogvlieger.
Spel der assen
De woning presenteert zich aan de straatzijde met een vrij gesloten
gevel. Achter die wand gaan de inkomzone, een bureelruimte en
een patio schuil. Deze zone wordt door een nachthal – die over de
volledige breedte loopt – gescheiden van de andere functies in de
woning. De nachthal vormt niet alleen een circulatie- maar ook een
zichtas doorheen de woning en via de patio naar de buitenomgeving.
In de inkomhal vertrekt nog een tweede as loodrecht op de nachthal
die toegang biedt tot de leefruimtes en zicht biedt op de achtertuin.
Een derde as loopt langs de achtergevel en verbindt de leefruimtes
en ouderlijke nachtruimtes met elkaar. Het architectenkoppel geniet
van een slaapkamer aangevuld met badkamer. Verder bevinden zich
op het gelijkvloers een tv-hoek, zithoek, eetruimte en keuken. De
wasplaats, annex berging, bevinden zich in een uitbouw waarin ook
de garage, fi ets- en tuinberging, en het poolhouse onderdak krijgen.
De leefruimtes stralen een grote openheid uit. De ruimteverdeling
tussen keuken en eetruimte gebeurt middels een kastenwand.
“Die reikt niet tot het plafond om het ruimtegevoel te vrijwaren.
De zonering tussen de eetruimte en zithoek gebeurt met een
schuifwand. Zo kunnen we de ruimte uitbreiden naargelang de
behoeften”, verduidelijkt Roel Beneens.
De kleine verdieping is het exclusieve domein voor de twee kinderen
van het koppel. Ze hebben er ieder een ruime slaapkamer. “Ook hier
worden kastenwanden gebruikt om de ruimte op te delen in een
dressing, een slaap- en studeerzone. Iedere kamer heeft verder een
natte cel met douche en wastafel. Dankzij deze opvatting kan de
bovenverdieping bij een eventuele verkoop nog worden opgedeeld in
4 kamers”, aldus Ann Heynen.
99

3100
Met de zegen van Monumenten & Landschappen
De schikking van de ruimtes naast elkaar heeft een functioneel
voordeel, maar werd ook deels ingegeven door een verplichting
van de dienst Monumenten & Landschappen. Ann Heynen
verduidelijkt: “Het bouwperceel ligt pal naast een hoeve die
als beschermd dorpsgezicht geklasseerd is. Die bescherming
geldt ook op de percelen tot 50 meter rondom de hoeve. Ons
bouwperceel werd er dus ook door getroffen. Na overleg met de
dienst kregen we een toelating om te bouwen, maar de diepte
diende beperkt te blijven, analoog met de bouwdiepte van de
hoeve van ± 9,5 meter. We kregen wel de toelating om op een
beperkte zone dieper uit te bouwen.”
Dat leidt tot een L-vormig grondplan.
Energetische prestaties
• E-peil: 60
• K-waarde: 30
• U-waarde wand: 0,23
• Wandsamenstelling: Silka 15 cm + 10 cm PUR +
verlijmde gevelsteen
Warm ingeduffeld
Op energetisch vlak mag de woning met passiefwaarden uitpakken.
De structuur is opgetrokken in Silka-kalkzandsteen – een combinatie
van vellingkantblokken en de lijmblok light. Het beschermde volume
werd aangevuld met een 10 cm dikke PUR-isolatie.
“De keuze voor kalkzandsteen was heel overwogen”, geeft
Roel Beneens aan. “Het materiaal biedt een goede inertie. We
zullen de massa dan ook optimaal benutten voor warmteopslag.
Andere voordelen voor ons zijn de druksterkte en de vlakkere
muren dankzij de verlijming. Dat maakt dat ze gemakkelijker af te
werken zijn en dat de isolatieschil er beter op aansluit.”
De woning kreeg aan de achterzijde een 16 meter lange
raampartij. Dit voor een maximale relatie met de tuin. Maar op die
manier kan in de winter en in de tussenseizoenen ook optimaal
zonnewarmte binnengehaald worden. Oververhitting in de zomer
is uitgesloten door het gebruik van 4-seizoensbeglazing in
combinatie met geïntegreerde screens.
De kimlaag en dakrand zijn uitgevoerd in Ytong-cellenbeton,
op die manier worden koudebruggen op deze delicate
aansluitingspunten vermeden.
De verwarming zal gebeuren middels een grond-waterwarmtepomp.
De warmteverdeling gebeurt met vloerverwarming, aangevuld met
wandverwarming in bepaalde ruimtes. “De warmtepomp haalt zijn
warmte uit drie putten op ± 100 meter diepte. Tijdens de warme
maanden leveren die putten het nodige koude water voor een
passieve koeling. Het water wordt door de circulatiepomp door de
leidingen van de vloerverwarming en ventiloconvectoren gepompt,
de warmtepomp zelf moet dus niet werken. We hebben met
andere woorden een uiterst energievriendelijk koelsysteem”,
zegt Roel Beneens.

Weg met tegels
De Silka-blokken bewijzen in deze woning niet alleen structurele
en energetische diensten, ook op esthetisch vlak zijn ze creatief
toegepast. In de bergingen zijn de vellingkantblokken gestapeld
geplaatst – dus niet in verband – waardoor als het ware een
tegelmotief ontstaat. Ann Heynen: “Op die manier krijg je toch een
apart uitzicht en is geen verdere afwerking van de wanden nodig.
Dit vraagt wel een nauwkeurige plaatsing en de nodige zorg en
bescherming van de wand in de verdere werffase.”
De woning bevat nog enkele andere esthetische details die het
vermelden waard zijn. Zo zijn de dagkanten van de ramen op
de verdieping bekleed in zwart metaal. Ook elders komt zwart
terug: zo wordt het 3 meter hoge plafond in de leefruimtes zwart
afgewerkt. De vloeren worden afgewerkt in cementgebonden
gietvloer, een vrij exclusieve tegeltoepassing met een natuurlijk
gepatineerde uitstraling.
Drukke agenda
Het architectenbureau Beneens-Heynen heeft een meer dan
drukke agenda. Het kantoor combineert vandaag de ontwerpen
van particuliere woningen met die van openbare en industriële
projecten. Zo leverde het architectenkoppel onlangs de
nieuwbouw van de technische dienst in As op. Hier werden een
magazijn en kantoren gerealiseerd. De kantoorwanden zijn in
Silka-kalkzandsteen opgetrokken.
Dit najaar bouwt Beneens – Heynen een woonproject voor
ACE-projects in Genenbos. Het combineert 5 appartementen en
3 geschakelde woningen in een strakke, eenvoudige architectuur.
Voor het gemeentebestuur van Lummen en sociale
huisvestingsmaatschappij Vooruitzien start nog dit najaar de bouw
van een kinderdagverblijf in combinatie met 8 sociale woningen,
eveneens in Genenbos op een steenworp van het eerste project.
Ook in deze projecten worden Silka-blokken toegepast.
Beneens-Heynen
Doelstraat 13
3540 Herk-de-Stad
T +32 13 55 31 56
T +32 13 55 31 57
beneens-heynen@scarlet.be
www.beneens-heynen.be
101

102
In de kijker
prestige projecten in uitvoering met Sapa aluminium schrijnwerk
Algemeen Ziekenhuis Damiaan Oostende
architect: Boeckx Architecture & Engineering, Oostende
aluminium constructeur: Francovera nv, Wervik
Sapa profielsystemen : Elegance 52 SX en Avantis 70 SI, finish Ral 7016

103

104
Fotogra e Dries Van den Brande
Tekst Eduard Codd
Vandaag bouwen
voor morgen
Architectuur
Geert Van Eeckhoudt

≈Een zo ideaal mogelijk E-peil
is hoe dan ook belangrijk, want
het zal ook lang na de bouw een
rol spelen: bij een mogelijke
doorverkoop zal de prestatie sterk
wegen op de prijs!∆
Geert Van Eeckhoudt stroomde vanuit
een opleiding bouwkunst als vanzelf de
architectuurwereld in. Hij schept veel
voldoening in het creatieve proces, maar is
evenzeer begaan met de toekomst van de
woningbouw, die voor hem onvermijdelijk
gedreven wordt door ecologisch bewustzijn
en strenge normen. De uitvoering moet de
architecturale kwaliteiten van een project
versterken en op dat vlak is er nood aan
een revolutie.
Geert Van Eeckhoudt startte in 1993 als zelfstandig architect
en heeft vandaag twee collega’s die hem op zelfstandige basis
bijstaan. Jaarlijks werkt hij dan ook gemiddeld een veertigtal
dossiers af, met als uitzonderlijk kenmerk dat alle werven zich in
een amper 10 km kleine cirkel rondom zijn bureau bevinden. “De
bouwactiviteiten zijn hier nog zeer lokaal gericht”, reageert hij op
onze verbazing. “Het aantal bouwaanvragen loopt in deze regio
nauwelijks terug en iedereen wil nog zijn eigen huisje met tuintje,
zolang er gronden beschikbaar zijn.”
Naast nieuwbouw worden ook tal van verbouwingen en renovaties
begeleid. De architect maakt hierin een duidelijk onderscheid:
bij een verbouwing wordt een bestaande woning opgewaardeerd
tot een hedendaags woongebeuren; bij een renovatie wordt
hedendaags comfort ingebracht met maximaal behoud van het
originele karakter. Geert Van Eeckhoudt houdt er erg van om het
potentieel van bestaande woningen aan te tonen.
Ongeacht het project draagt hedendaagse esthetiek zijn voorkeur
weg, een stijl die er na tien jaar nog niet gedateerd uitziet en die
zich ook goed leent tot het toepassen van de EPB-regelgeving.
Geert Van Eeckhoudt is gecertifi ceerd ‘Energiebewust Architect’
en stelt een nadrukkelijke vraag naar laagenergiewoningen vast
bij zijn klanten. Gezien het E-peil in 2012 waarschijnlijk naar E60
zal dalen, pleit hij er nu al voor om dit meteen na te streven, wat
ook gehoor krijgt bij zijn klanten. “De jonge bouwers – gemiddeld
30 jaar – zijn zeer goed geïnformeerd over de diverse facetten van
ecologisch bouwen.”
De architect wil het idee van een zuiver passiefwoning maximaal
benaderen, zonder echter zover te gaan, omdat de - voorlopig –
nog beperkte beschikbare materiaalkeuze een handicap vormt.
Dat maakt passiefbouwen bovendien ook duur.
105

3106
„pwaardering van het architectenberoep
Architect Geert Van Eeckhoudt zoekt voor zijn klanten altijd
naar de meest betaalbare oplossing zonder afbreuk te doen
aan esthetiek en kwaliteit. “De klanten doen uiteindelijk beroep
op een architect omdat ze een degelijke woning wensen”,
stelt hij vast. “In mijn beginperiode was vooral het feit dat ik
een dorpsgenoot was belangrijk. Daarna volgde de algemeen
gekende periode waarin de bouwheer ging shoppen en een
architect zocht zoals een aanbieding in een supermarkt.
Vandaag is het gelukkig weer de kwaliteit die de doorslag
geeft. Potentiële bouwers komen voor een degelijk advies en
informatie. Alles is duurder geworden en dat verlegt de grens
tussen bouwen met een architect of kiezen voor een sleutel-opde-deur
promotor.”
Dat brengt ook met zich mee dat de bouwheer kritischer is
geworden t.o.v. zijn architect. Hij zoekt zich te pletter op het
Internet om zo goed mogelijk beslagen aan te kloppen. “Zelf
organiseer ik ook wekelijks een werfvergadering, om maximaal
inzicht te geven en de betrokkenheid te vergroten”, geeft onze
gastheer aan.

Ecologisch bouwen is de uitdaging voor de toekomst
Voor Geert Van Eeckhoudt is een afwerking in crépi ideaal om tot
optimale energieprestatie te komen. Hij kiest dan voor de opbouw
van dragende muren met Ytong-blokken, waarvan de dikte precies
berekend wordt in functie tot de benodigde draagkracht. Daarop
wordt Multipor aangebracht met een maximale dikte in functie tot de
gewenste isolatiewaarde. In het streven naar een wind- en luchtdicht
gebouw, is bepleistering aan buiten- en binnenzijde ideaal. “Het
is dan wel noodzakelijk dat de ramen en deuren met de grootste
zorg worden ingebracht, om geen afbreuk te doen aan de beoogde
dichtheid”, verwijst de architect. “Een systeem D ventilatie die hier
wenselijk is, kan slechts optimaal functioneren wanneer de woning
100% luchtdicht is.”
Zijn voorkeur gaat naar platte daken, omdat die zich beter laten
isoleren. “Er komen minder bouwdetails bij kijken voor de aansluiting
tussen dak en gevels, zodat de woning één massief blok kan vormen.”
De compactheid van het bouwvolume en de grote glasvlakken zijn
nog struikelblokken. Hoewel een compacte bouw eigenlijk een must
is voor optimaal ecologisch bouwen, staat dit toch al te vaak haaks
op de esthetiek van de realisatie. “Het mag nooit een blokkendoos
worden, al is die vorm dan nog zo optimaal voor de energieprestatie”,
geeft de architect toe.
leutelrol voor uitvoering
Geert Van Eeckhoudt telt heel wat doe-het-zelvers onder zijn klanten,
specifi ek voor wat verbouwingen betreft. “Zij staan heel erg open
voor het bouwen met Ytong-blokken”, merkt hij op. “De eerste laag
verloopt wat moeilijk, omdat er een gewenningsproces nodig is,
maar dan gaat het allemaal snel en rimpelloos. Bovendien zijn deze
klanten enthousiast over het gemak waarmee nadien de leidingen
ingewerkt worden. Een niet onbelangrijk pluspunt is voor de architect
de fl exibiliteit die het materiaal biedt om later te verbouwen. “Niet
zelden volstaat een zaag om de indeling aan te passen”, lacht
hij. Naar isolatie toe wordt geen onderscheid gemaakt tussen
nieuwbouw of verbouwingen.
De invoering en het stelselmatig verstrengen van de EPB-normgeving
ligt de architect zeer nauw aan het hart. Hij is er rotsvast van
overtuigd dat de opgelegde normen niet alleen een uitdaging
vormen voor het ontwerp, maar dat een onberispelijke uitvoering van
de plannen cruciaal is voor de uiteindelijke milieuprestatie van de
realisatie. “Aannemers reageren vaak nog te conservatief en werken
soms nog als twee decennia terug”, betreurt Geert Van Eeckhoudt.
“Wat jarenlang goed ging, zal dat nu ook wel doen, is de fi losofi e
bij vele uitvoerders, maar dat klopt niet langer. Zo was er in deze
regio nogal wat weerstand tegenover het bouwen met Ytong, een
weerstand die nu onder druk van de EPB langzaam afneemt. Enkel
wanneer een afwerking in sierpleister gewenst werd, was bouwen in
cellenbeton vanzelfsprekend.”
De lokale oriëntatie van de bouwactiviteiten maken dat de bouwheer
vaak al een aannemer heeft uitgezocht, nog voor de architect wordt
geconsulteerd. Gelukkig leeft het groene bewustzijn bij de bouwers
heel sterk, zodat het evenwicht tussen ecologische architectuur
en ecologische uitvoering zich wat makkelijker laat vinden. “Jonge
klanten gaan gemakkelijker voor een moderne, strakke architectuur
en staan veel meer open voor het Ytong-verhaal”, stelt de architect
vast. “Maar heel wat jonge bouwers krijgen de grond van hun ouders
en dan willen die ook hun zegje hebben, wat niet zelden een dwang tot
traditioneel bouwen betekent. Maar zelfs wie vandaag toch vasthoudt
aan traditionele bouw, accepteert al dat de eerste en bovenste laag in
Ytong worden gezet!”
Een tot dusver nog weinig gehoord argument voor Ytong-blokken: ook
bij een niet perfecte uitvoering, is er in tegenstelling tot traditioneel
metselwerk nauwelijks kans op thermische lekken!
Voor de architect is het bedenken van een concept en de creatie van
het ontwerp nog altijd de aangenaamste fase. Het is echter vandaag
veeleer een ‘hobby’ geworden, want 90% van de tijdsbesteding
gaat uit naar andere zaken. “Het realiseren van een ontwerp vergt
alsmaar meer energie” ,merkt Geert Van Eeckhoudt. “Administratie,
bijscholing op technisch en wettelijk vlak, zijn echter onontbeerlijk om
de bouwheer als architect meerwaarde te kunnen bieden voor diens
project en dat is tenslotte waarom iemand als klant voor je kiest!”
■ Eduard Coddé
Project 1
Deze woning te Herfelingen maakt dankbaar gebruik van
het hellende terreinverloop. Aan straatzijde zijn slechts twee
verdiepingen zichtbaar, terwijl er dat achteraan drie zijn. De
indeling is uitgewerkt met tussenverdiepingen, die telkens 1,40 m
verspringen. De jongerenkamers zijn op het hoogste niveau aan de
voorgevel ondergebracht; de ouders hebben een slaapkamer met
aanpalend terras en prachtig vergezicht op het achterliggende
groene landschap. Waar de voorgevel strak verloopt, is achteraan
een speels volumewerking zichtbaar. Voor de bouw werd gebruik
gemaakt van 30 cm Ytong-blokken, afgewerkt met crépi.
107

5108
Project 2
Dit was het eerste project met cellenbeton dat architect Geert
Van Eeckhoudt realiseerde. De halfopen bebouwing kreeg een
gevelafwerking in crépi en is opgetrokken in 30 cm Ytong-blokken,
met uitzondering van de gemeenschappelijke muur, waarvoor 24
cm blokken zijn gebruikt.
Bijzondere kenmerken zijn de grote glasvlakken en de centrale
lichtstraat die de woning over de volle breedte doorsnijdt en
rijkelijk licht binnenhaalt. De glasvlakken leveren een belangrijke
gratis (bij)verwarming en de enkele weken per jaar dat het te
warm wordt, zorgt nachtkoeling voor de juiste balans.
“Kwaliteitsbesef en beroepseer moeten bij alle deelnemers aan
het uitvoeringsproces hogerop klimmen. Ruwbouw wordt maar
al te vaak heel letterlijk opgevat. Een theoretisch berekend
E-peil kan pas werkelijkheid worden als alle uitvoerende
partijen de grootste zorg besteden aan hun werk. Het is
niet ondenkbaar dat er zich in de toekomst bedrijven zullen
aandienen die een energie-audit aanbieden en de bouwheer van
een rapport voorzien waarin de reële situatie afgedrukt staat,
een ideaal wapen om te gaan procederen tegen de aannemers
wanneer praktijk en theorie teveel afwijken!”
Project 3
Wonen en werken verzoend
In vooraanzicht oogt de woning eerder gesloten. Er is een gescheiden
ingang voor het woongedeelte en de artsenpraktijk. De achtergevel is
heel open opgevat voor de privévertrekken van de woning.
Voor de afwerking viel de keuze op gevelsteen, waarachter een 20
cm Ytong-blok met extra isolatie schuil gaan.
Het betreft bovendien een woning met laag energieverbruik, waarin
een zonneboiler, warmtepomp en overkoepelende domotica voor de
aansturing zijn toegepast.
Een bijzonder kenmerk vinden we in de onderkeldering, uitgevoerd
in gegoten beton. Zowat de helft van het volume is voorzien van
een ‘binnenvoering’ in 20 cm Ytong-blokken als extra isolatie. In dit
gedeelte bevinden zich ook de technieken. De draagvloer boven de
kelder wordt ontkoppeld, om koudebruggen absoluut uit te sluiten.
Architectenvennootschap
Geert Van Eeckhoudt
Wijngaartstraat 87-89
1755 Gooik
T +32 02 531 00 43
F +32 02 531 00 48
G +32 477 36 87 39
geert.vaneeckhoudt@pi.be
www.geertvaneeckhoudt.be

YTONGMultipor – isolatie
van muren en plafonds
YTONGMultipor-isolatieplaten zijn het ideale materiaal om gebouwen langs
binnen of buiten thermisch te isoleren. Ze zijn gemakkelijk te verwerken en
beschikken over alle voordelen van een steenachtig materiaal. Bovendien
zijn ze ecologisch en duurzaam.
Multipor is een hedendaags product dat verschillende toepassingen kent.
.
• Buitenisolatie van muren
Zowel bestaande gevels als nieuwe kunnen met de
YtongMultipor-panelen hoogwaardig thermisch geïsoleerd
worden, vrij van koudebruggen. De isolatie is bestand tegen
weer en wind én zorgt ervoor dat warmteverlies via de gevel
tot praktisch nul wordt gereduceerd.
• Binnenisolatie van buitenmuren
Bij de renovatie van een gebouw met gevels waaraan men
niet wil raken, is een binnenisolatie van de muren vaak de
enige mogelijkheid om de warmte-isolatie te verbeteren.
• Isolatie van plafonds
YtongMultipor is uiterst geschikt voor het isoleren van ondergrondse
garages, car-ports, kelderruimtes, …
De niet-brandbare YtongMultipor-isolatieplaten geven niet
enkel een enkel een heldere uitstraling aan de ruimtes,
maar zorgen tevens voor veiligheid.
Materiaaleigenschappen Multipor
Volumieke massa ca. 115 kg/m³
Warmtegeleidingscoëffi ciënt λ Ui
0,045 W/mK
Waterdampdiffusieweerstands µ = 3
Gemiddelde druksterkte 0,30 N/mm²
Treksterkte 0,08 N/mm²
Voordelen YtongMultipor
Actua
Concept: arch. Julien Courtois - Sorinne-la-Longue
Nieuwe woning in Ytong (20 cm) + YtongMultipor (8 cm)
- Niet-brandbaar
- Massief en vormvast
- Voorkomt vorming van algen, schimmels en
micro-organismen
- Mechanisch hoog belastbaar
- Gemakkelijk te verzagen
- 100 % milieuvriendelijk
- Toepasbaar in zowel nieuwe als oude gebouwen
Formaten YtongMultipor-platen
Lengte x breedte ( in mm) 600 x 390
Diktes (in mm)
50 – 60 – 80 – 100 – 120 –
140 – 160 – 180 – 200
Formaten YtongMultipor-stroken voor deur- en
kozijnopeningen
Lengte x breedte x dikte
(in mm)
600 x 250 x 20
600 x 250 x 30
600 x 250 x 40
YTONGMultipor is
houder van het ecolabel
Natureplus, dat
ecologische duurzame
bouwmaterialen
certifi ceert.
109

110
Wie brandwand
zegt, zegt Hebel
Actua
Hebel cellenbetonpanelen zijn
een gekende partner in de
industriebouw. Reeds jaren
bewijzen zij een superieure
brandweerstand te bezitten tot
360 minuten. De wet kent nu, sinds
bijlage 6, eindelijk voorschriften
voor deze industriegebouwen.
Maar, wie vroeger reeds met Hebel
bouwde, hoeft zich geen zorgen
te maken. Productiegebouwen,
opslagplaatsen, logistieke
ruimten,… met Hebel voldeden
de brandwanden toen ook al
ruimschoots !

Bijlage 6
In ‘bijlage 6’ aan de wet van 1979 inzake preventie tegen brand
en ontploffi ng zijn de technische specifi caties opgenomen
waaraan een ontwerp, de bouw en de inrichting van nieuwe
industriegebouwen moeten voldoen. Deze uitbreiding was nodig
omdat voor deze gebouwen nog geen verplichtingen bestonden in
de bestaande wetgeving. De wet verdeelt de industriegebouwen
in klassen (A, B en C), met bovendien een onderscheid naargelang
het gebouw louter een opslagplaats is of niet. Het onderscheid
houdt rekening met een lager risico op brand in een opslagplaats,
omdat ontstekingsbronnen daar beperkt aanwezig zijn.
De klassering voor de industriegebouwen hangt samen met de
activiteit in het gebouw of in een compartiment ervan. Het is aan
de bouwheer om de klasse van het gebouw op te geven.
Brandweerstand
van de gevel
El 60
Geen brandweerstand
of < El 60
% openingen zonder
brandweerstand
0 % 0
0 % ≤ openingen < 10 %
10 % ≤ openingen < 15 %
15 % ≤ openingen < 20 %
≥ 20 % openingen
Afstand (in mm)
Compartimenten verplicht
Industrie- en opslaggebouwen moeten verplicht
gecom partimenteerd worden. De maximum toegelaten
op pervlakte van het compartiment is vastgelegd in functie van de
klasse van het gebouw (A, B, C of opslagplaats).
Zo is, bijvoorbeeld, voor een opslagplaats zonder sprin klers de
maximum oppervlakte per compartiment vast gelegd op 5000 m².
De minimum brandweerstand van de tussenwanden bedraagt
EI 120 minuten.
Brandwerende buitenmuren verplicht
De buitenmuren moeten verplicht een minimum brand weerstand
van EI 60 minuten bezitten als het tegenover staande gebouw zich
binnen de 16 m afstand bevindt.
4
8
12
16
16
111

112
Geen failliet na brand
Na een brand gaan gemiddeld 75 % van de betroffen bedrijven
failliet. Het is dus belangrijk om de eventuele schade bij
pech te beperken. Hebel voldoet aan de onuitgesproken eis
die iedere ondernemer stelt, nl. ook na brand de werk- en
productieprocessen zo snel mogelijk voortzetten en klanten
blijven bedienen. Een brandwand in Hebel is in meerdere
opzichten uniek. Niet alleen vanwege de tijdsduur die een
Hebel-wand bijdraagt aan het beheersen van een brand, maar
ook de bescherming die diezelfde wand zelfs na meer dan 6 uren
(360 min) brand nog biedt. Werkzaamheden in aangrenzende,
niet door de brand getroffen compartimenten, kunnen vaak zonder
noemenswaardige aanpassingen direct Het worden risico verdergezet van explosieve
materialen mag niet
Het bedrijfsrisico met betrekking tot worden brand en onderschat. explosie, wordt
over het algemeen te laag geschat. In de industrie wordt de
grootste schade aangericht door brand en explosies.
Brandverspreiding zonder wanden en daken uit
HEBEL-cellenbeton
HEBEL-cellenbeton biedt bescherming tegen brandverspreiding
Wanden en daken uit cellenbeton voorkomen dat het vuur zich verspreidt binnen
gebouwen en over het dak. Bovendien bieden buitenmuren uit cellenbeton dezelfde
brandwerendheidsduur van bij het begin als brandwanden. Op die manier bieden ze ook
effectieve bescherming tegen het penetreren van branden die buiten het gebouw woeden.
De grote thermische isolatiewaarde van wanden uit
cellenbeton biedt bescherming tegen zelfontbranding bij
de opslag van licht ontvlambare goederen. Bij brand blijft
de temperatuur aan de andere kant van de Hebel-muur
beperkt tot nauwelijks 60°. Mensen en goederen kunnen in
veiligheid gebracht worden.
“Bij het berekenen van de premie
speelt zelfs het dak een grote rol,”
verklaarde Dirk Tabel, “omdat
secundaire branden zich kunnen
ontwikkelen door het neerdruppelen
brengen ook omliggende gebouwen
in gevaar. Scherven en andere brokstukken
materiaal die bij de ontploffing
worden weggeslingerd, kunnen
verdere schade aanrichten.
Cellenbeton versus beton
Hebel-wanden zijn een buffer tegen warmte-overdracht. Wanneer
scheidingsmuren in Hebel opgetrokken zijn, blijft bij brand
de temperatuur aan de andere kant van de muur veel lager
dan bij muren uit traditioneel beton. Ook wanneer het vuur al
uren woedt, is de warmtepenetratie via Hebel zo laag dat de
temperatuur aan de andere kant van de brandhaard nauwelijks
meer dan 60°C bedraagt.
Mensen en goederen die zich aan deze zijde bevinden, lopen
dan ook geen gevaar. Explosief materiaal wordt dus niet
blootgesteld aan gevaarlijke hitte en zal niet zelf ontbranden.
Karakteristiek temperatuursverloop cellenbeton en beton gemeten
aan de niet verhitte zijde
Temperatuur verloop aan
niet verhitte zijde
200
150
Bij een ontploffing van een gastransport-
100
leiding gingen voertuigen die op honderden
meters van de plaats van het ongeluk ston-
50
den geparkeerd, eveneens in de vlammen
op. Het vuur Bij kon eenzelfde echter niet wanddikte overslaan bieden op de muren uit
aangrenzende cellenbeton gebouwen. Minuten beduidend Een buitenwand langer bescherming
uit cellenbeton tegen vormde hitte dan een muren veilige uit dam traditioneel tegen beton.
het indringen De grote van vuur thermische en hitte. isolatiewaarde van cellenbeton
zorgt voor lage temperaturen aan
de kant van de wand waar geen brand is.
Temperatuursgrens waarboven goederen
spontaan vlam kunnen vatten
60
120
Warmtepenetratie bij brand na nagenoeg 6 uur
Damages 1000 1000 caused °C °C 270 270 °C °C
through an interruption
in business are
about three times
1000 1000 °C °C 68 68 °C °C
as high as the Traditioneel actual beton,
Cellenbeton,
wanddikte van 150 mm
material damage.
wanddikte van 150 mm
180
240
300
360
360
Min. brandwering: 360 min
volgens HEBEL attest
Beton
HEBEL
Pre
A
Vers
neer
Gee

Bouwtechnische principes
van een draagstructuur, zijnde een staal-
een staalstructuur, met Hebel-wandstructuur,
met Hebel-wandplaten die de
platen die de brandweerstand van een
brandweerstand van een brandplaat be-
brandplaat bepaalt.
paalt.
P.4.0.3a P.4.0.3a Combinatie Hebel Hebel / /
staalstructuur
Staal wordt omwille van zijn interes-
Staal wordt omwille van zijn interessante
sante kostprijs vaak gebruikt voor
kostprijs vaak gebruikt voor draagcon-
draagconstructies en is bijgevolg een
structies en is bijgevolg een uitstekend
uitstekend bouwmateriaal. Een min-
bouwmateriaal. Een minpunt is echter
punt is echter dat staal bij een relatief
dat staal bij een relatief lage tempera-
lage temperatuur verweekt.
tuur verweekt.
Een staalconstructie die aan een tem-
Een staalconstructie die aan een temperatuur
van 600°C wordt blootgesteld
peratuur van 600°C wordt blootgesteld
heeft nog slechts 40% van zijn oor-
heeft nog slechts 40% van zijn oorspronspronkelijke
sterkte. Deze temperatuur
kelijke sterkte. Deze temperatuur wordt
wordt bij een brand al snel bereikt. Ontdubbelde
bij een brand al snel bereikt.
Verweking van staal leidt tot het ineen-
Verweking van staal leidt tot het ineenzakken
van de staalconstructie (het
zakken van de staalconstructie (het
zogenaamde “zijgen”). Men moet dus
zogenaamde “zijgen”). Men moet dus
voorkomen dat de aan de staalcon-
voorkomen dat de aan de staalconstrucstructie
verankerde brandwand wordt
tie verankerde brandwand wordt meege-
meegesleurd en zelf instort, waardoor
sleurd en zelf instort, waardoor de brand
de brand kan overslaan. Onderstaande
kan overslaan. Onderstaande concepten
concepten voldoen hieraan:
Een brandwand is een combinatie van een draagstructuur
met Hebel-platen. De Hebel-platen kunnen samengaan met
een staalstructuur of een betonnen structuur. Voor beide
combinatiemogelijkheden bestaan concepten.
Bij een staalstructuur moet men voorkomen dat de aan de
staalconstructie verankerde brandwand wordt meegesleurd
wanneer het staal ‘zijgt’. Hiervoor kan men werken met twee
vrijstaande Hebel-wanden of met een ontdubbelde staalstructuur.
Bij een draagstructuur uit gewapend beton worden de Hebelplaten
tegen de kolommen geplaatst, ofwel tussen de structuur.
De betondekking op de wapening van de betonnen structuur is
maatgevend voor de brandwerendheid van het geheel.
Natuurlijk is het ook met een houten structuur of zonder structuur
mogelijk veilige Hebel-gebouwen neer te zetten.
ventie van secundaire branden
nder bouwmateriaal:
preiden van het vuur door
druppelend gesmolten en
brandend materiaal.
Cellenbeton smelt bij brand niet
en laat geen brandend materiaal
neerdruppelen.
n rookontwikkeling bij bouwmateriaal
Twee vrijstaande
Hebel-wanden met
staalstructuur
staalstructuur
B Ontdubbelde staalstructuur
B Ontdubbelde staalstructuur
B Ontdubbelde staalstructuur
In dit concept wordt één enkele Hebel-
In Bdit BBOntdubbelde concept Ontdubbelde wordt staalstructuur
staalstructuur
wand B Ontdubbelde door middel staalstructuur
van smeltankers één enkele Hebelveran- In wand dit concept wordt één enkele Hebelkerd
aan door stalen middel kolommen. van smeltankers Deze ankers veranwand
In In In dit door dit concept concept middel wordt van wordt smeltankers één één enkele enkele HebelveranHebelkerd zijn In dit alternerend aan concept stalen wordt verankerd kolommen. één enkele aan Deze de Hebel- ankers stalen
kerdwandwand aan door door stalen middel middel kolommen. van van smeltankers smeltankers Deze veran- ankers veran-
zijn kolommen wand alternerend door
zijn kerd alternerend aan aan middel
stalen weerszijden verankerd van smeltankers aan
verankerd kolommen. van
aan Deze de Hebel- stalen verkerd
aan stalen kolommen. Deze de ankers
stalen ankers
kolommen brandwand.ankerd
aan aan
zijn alternerend Bij
stalen weerszijden brand
kolommen.
verankerd zullen van
aan de
Deze de
aan smeltanHebelan- zijn alternerend verankerd aan de de de stalen
stalen
kolommen brandwand.kers zijn alternerend aan weerszijden van de Hebel-
kolommen
Bij
aan
brand
weerszijden
zullen verankerd
van
de
van
smeltan- aan de
kers kolommen aan de aan brandzijde weerszijden reeds van smelten de de de HebelHebel-
bij
brandwand.kers stalen Bij brand zullen de smeltanbrandwand.
aan
kolommen
de brandzijde
aan
Bij brand reeds
weerszijden
zullen de smelten
van
een brandwand. temperatuur Bij brand van circa zullen 168°C. de de smeltan-
Doordat smeltan- bij
kers de Hebel-brandwand. aan de brandzijde Bij reeds brand smelten zullen
een bij
de kers verankering kers temperatuur aan aan de de de brandzijde aan brandzijde van de circa brandzijde reeds reeds 168°C. smelten smelten Doordat verbro- bij bij bij
een de smeltankers
een
temperatuur aan
temperatuur
van de
van
circa brandzijde
circa
168°C.
168°C.
Doordat reeds
de ken een verankering is, temperatuur kan de zijgende aan van de circa brandzijde staalstructuur 168°C. Doordat
verbro- Doordat
de smelten verankering bij een
de de verankering aan temperatuur
aan de de de brandzijde van
ken is, kan de zijgende staalstructuur brandzijde verbro- circa de
brandwand de verankering niet aan meesleuren. de brandzijde De verbroverbro-
de
168°C. Doordat de verankering aan Hebel- de
ken brandwand ken is, is, kan is, kan de niet de de zijgende zijgende meesleuren. zijgende staalstructuur De Hebel- de
brandwandken is, kan blijft de zijgende intact staalstructuur omdat hij veran- de de de
brandzijde verbroken is, kan de zijgende
brandwand brandwand blijft niet niet meesleuren. intact meesleuren. omdat De hij De Hebelkerd
brandwand
is aan
niet
de
meesleuren.
staalstructuur
De HebelveranHebel- staalstructuur de brandwand niet aan meede
brandwandkerdbrandwandbrandwand is aan blijft de blijft intact intact staalstructuur intact omdat omdat hij hij hij aan veranveran-
brandvrije sleuren. De zijde. Hebel-brandwand Door de uitstekende blijft therinde kerd brandvrije
kerdkerd is is is aan is aan
zijde.
aan de
Door
de de staalstructuur staalstructuur
de uitstekende
aan aan
ther-
de de de
mischetact omdat isolatie hij verankerd van Hebel is zal aan de de temperastaal- brandvrije brandvrije zijde. zijde. Door Door de de de uitstekende uitstekende therthermischetuurstructuur
isolatie van Hebel zal de temperamischemische
aan deze aan de
isolatie isolatie
zijde brandvrije
van van Hebel Hebel
van de zijde.
mische isolatie van Hebel zal zal de de
brandwand Door
de temperatemperatuur
nauwelijks de uitstekende aan deze zijde van de brandwand
tuurtuurtuur aan aan aan toenemen thermische
deze deze deze zijde zijde en
van van blijven isolatie
de de de de brandwand
brandwand de brandwand smelt- van
nauwelijks Hebel zal de
ankers toenemen temperatuur en blijven aan deze de smelt- zijde
nauwelijks nauwelijks hun functie toenemen toenemen behouden. en en en blijven blijven de de de smeltsmelt-
nauwelijks ankers van de toenemen en blijven de smeltankersankers
hun brandwand
hun hun functie functie functie behouden. nauwelijks toenemen
behouden.
behouden.
ankers en blijven hun functie de smeltankers behouden. hun functie
behouden.
Hebel-wand tegen
een betonstructuur
Hebel-wand tussen
betonstructuur
A Twee vrijstaande Hebel-wanden
voldoen hieraan:
De twee Hebel-wanden zijn aan een
A Twee vrijstaande Hebel-wanden
aparte P.4.0.3b staalstructuur Combinatie verankerd. Hebel /
Wanneer P.4.0.3baan de brandzijde de staal-
De twee Hebel-wanden gewapend Combinatie beton Hebel /
zijn aan een
structuur P.4.0.3bzijgt en de hieraan veranker-
aparte staalstructuur gewapend Combinatie
verankerd. beton Hebel /
de Hebel-wand gewapend meesleurt, beton fungeert de
Wanneer aan de brandzijde de staal-
P.4.0.3b andere De
P.4.0.3b
brandwerendheid wand Combinatie als beschermende Hebel
van
/ brand- /
de Hebe
P.4.0.3b Combinatie
structuur zijgt
Combinatie Hebel
en de hieraan
Hebel /
verankerde
/
wand De brandwand brandwerendheid waardoor de brand niet van overslaat de Hebe
Hebel-wand De brandwerendheid
gewapend gewapend wordt beton
bepaald beton door d
meesleurt, fungeert de an-
naar brandwand van de Hebe
brandwerendheid het aangrenzende wordt van compartiment.
bepaald de betonstruc door d
dere brandwand wand als wordt beschermende bepaald brand- door d
De wand De brandwerendheid tuur. De brandwerendheid brandwerendheid De toegepaste van
waardoor de brand van van betondekking de
niet de de betonstruc
overslaat HebelHebel-
o
De brandwerendheid van de betonstruc
Bnaar brandwand tuur.
brandwerendheid
brandwand Ontdubbelde
De toegepaste
van
het aangrenzende wordt staalstructuur bepaald betondekking
de Hebelbrandwand
de wapening wordt van bepaald de compartiment. betonstructuur door door de de deoi
brandwand tuur. De toegepaste wordt bepaald betondekking door de o
brandwerendheid Bbrandwerendheid de hierbij brandwerendheid Ontdubbelde wapening maatgevend. van staalstructuur
van van de de de betonstructuur de betonstrucbetonstruc-
i
brandwerendheid
B de Ontdubbelde wapening van staalstructuur
van de de betonstructuur betonstructuur.
tuur. In tuur. hierbij tuur. dit De concept De maatgevend.
toegepaste toegepaste wordt betondekking één betondekking enkele Hebel- op op i
De
In
hierbij
toegepaste
Bdit BBOntdubbelde concept Ontdubbelde maatgevend.
betondekking op de wa-
de staalstructuur
wand
de wapening wordt staalstructuur
B Ontdubbelde wapening
door middel
van van staalstructuur
de
van
de betonstructuur
smeltankers één betonstructuur enkele Hebelveran- is is is
pening van de betonstructuur is hierbij
hierbij In wand dit concept wordt één enkele Hebelkerd
hierbij
aan door maatgevend.
maatgevend.
maatgevend. stalen middel kolommen. van smeltankers Deze ankers veranwand
In In In dit door dit concept concept middel wordt van wordt smeltankers één één enkele enkele HebelveranHebelkerd zijn In dit alternerend aan concept stalen wordt verankerd kolommen. één enkele aan Deze de Hebel- ankers stalen
kerdwandwand aan door door stalen middel middel kolommen. van van smeltankers smeltankers Deze veran- ankers veran-
zijn kolommen wand alternerend door verankerd aan de stalen
zijn kerd alternerend aan aan middel
stalen weerszijden van smeltankers
verankerd kolommen. van
aan Deze de Hebelverkerd aan stalen kolommen. Deze de ankers
stalen ankers
kolommen brandwand.ankerd
aan aan weerszijden van de Hebel-
zijn alternerend Bij
stalen
brand
kolommen.
verankerd zullen aan de
Deze
aan smeltanan-
zijn alternerend verankerd aan de de de stalen
stalen
kolommen brandwand.kers zijn alternerend aan weerszijden van de Hebel-
kolommen
Bij
aan
brand
weerszijden
zullen verankerd
van
de
van
smeltan- aan de
kers kolommen aan de aan brandzijde weerszijden reeds van smelten de de de HebelHebel-
bij
brandwand.kers stalen Bij brand zullen de smeltanbrandwand.
aan
kolommen
de brandzijde
aan
Bij brand reeds
weerszijden
een temperatuur van circa zullen 168°C. de smelten
van
brandwand. Bij brand zullen de de smeltan-
Doordat smeltan- bij
kers de Hebel-brandwand.
een aan de brandzijde Bij reeds brand smelten zullen bij
de kers verankering kers temperatuur aan aan de de de brandzijde aan brandzijde van de circa brandzijde reeds reeds 168°C. smelten smelten Doordat verbro- bij bij bij
een de smeltankers
de verankering een
temperatuur aan
temperatuur aan van de
van de van
circa brandzijde
circa brandzijde circa
168°C.
168°C.
Doordat reeds
ken een is, temperatuur kan de zijgende van circa staalstructuur 168°C. Doordat
verbro- Doordat de
de smelten
ken verankering bij een
de de is, verankering kan de zijgende aan temperatuur
aan de de de brandzijde van
staalstructuur brandzijde verbro- circa
brandwand de verankering niet aan meesleuren. de brandzijde De verbroHebelverbro- de
168°C.
ken A
brandwand ken is, is, kan is, kan de niet de de zijgende zijgende meesleuren. zijgende staalstructuur De Hebel- de
brandwandken Hebel-wand Doordat de
is, kan blijft de zijgende
tegen verankering
intact staalstructuur
een beton- aan de
omdat hij veran- de de de
brandzijde A
brandwand Hebel-wand
brandwand brandwand blijft niet niet meesleuren. intact meesleuren. omdat De hij De Hebelkerd
brandwand structuur
verbroken
is aan
niet (zie tegen
de
meesleuren. P.4.2.03).
is, kan een de beton- zijgende
staalstructuur
De Hebel-
aan veranHebel- Astaalstructuur A A de brandwand niet meede
brandwandkerdbrandwand Hebel-wand
brandwand
Hebel-wand structuur Hebel-wand
is aan blijft de blijft
tegen (zie intact tegen
intact
tegen tegen
staalstructuur intact P.4.2.03). een
omdat
een omdat een een
omdat
betonbetonbeton-
A Hebel-wand tegen een beton- hij hij hij aan veranveran-
brandvrije sleuren.structuur De zijde. Hebel-brandwand Door (zie P.4.2.03). de uitstekende blijft therinde kerd brandvrije
De kerdstructuurkerdstructuur Hebel-wand is
structuur
is is aan is aan
zijde.
aan
(zie (zie de
(zie
Door
de de
P.4.2.03).
staalstructuur P.4.2.03). staalstructuur
P.4.2.03). wordt staalstructuur
P.4.2.03).
staalstructuur
de uitstekende
verankerd aan aan
ther-
in de de de ee
mischetact omdat isolatie hij verankerd van Hebel is zal aan de de temperastaal- brandvrije De brandvrije brandvrije zijde. zijde. Door Door de de de uitstekende uitstekende therthermischetuurstructuur
ankerrail Hebel-wand
De isolatie van Hebel zal de temperamischemische
Hebel-wand aan deze aan type de A4 wordt
De Hebel-wand
isolatie isolatie
zijde brandvrije of 28/15 verankerd
van van wordt van wordt Hebel Hebel
van verankerd zal verankerd de zijde. ingebeton in ee
De
zal zal de de
brandwand Door
De ankerrail Hebel-wand de temperatempera-
in in een in eenee
tuur nauwelijks de neerd Hebel-wand type wordt
ankerrail
uitstekende aan in A4 of 28/15 ingebeton
deze de betonstructuur.
zijde van de brandwand
tuurtuurtuur aan aan aan toenemen thermische
wordt verankerd verankerd in
deze deze deze zijde zijde en
van van blijven isolatie
in een
de de de de brandwand
brandwand de brandwand smelt- van
een
ankerrail ankerrail type A4 of of of 28/15 ingebeton-
nauwelijks Hebel neerd zal in
type type
de de
ankers toenemen temperatuur betonstructuur.
A4 A4 of of 28/15 28/15 ingebeton-
en blijven aan
ingebeton-
deze de smelt- zijde
neerdneerd nauwelijks neerd nauwelijks in hun in in de de functie betonstructuur.
toenemen betonstructuur.
toenemen betonstructuur.
toenemen betonstructuur.
behouden. en en en blijven blijven de de de smeltsmelt-
nauwelijks ankers van de in toenemen en blijven de smeltankersankers
hun brandwand de betonstructuur.
hun hun functie functie functie behouden. nauwelijks toenemen
behouden.
behouden.
ankers en blijven hun functie de smeltankers behouden. hun functie
behouden.
113

114
meltankers
Voor het optrekken van brandwanden wordt
dikwijls gebruikt gemaakt van smeltankers.
Maar opgepast: die kunnen enkel bij
cellenbetonwanden ingezet worden.
Immers, aan de niet-brandzijde van de muur
mag het smeltanker niet zo warm worden
dat het zijn andere functie (overeind
houden van de wand) verliest.
Bij cellenbeton is dat getest ! Wanneer
smeltankers bij betonwanden gebruikt
worden lopen mensen en goederen gevaar
wanneer er brand uitbreekt. Door de snelle
overdracht van de hoge temperatuur door
de betonnen wand, zullen de smeltankers
aan de andere kant van de brand snel
smelten en loslaten.
Case study
Nieuwe productielocatie ‰ingspan met Hebel
In Tiel ontmoetten de onderscheidende bouwmerken Hebel
en Kingspan zich. In de industriebouw spelen beide merken
vaak gezamenlijk een belangrijke rol, zeker bij de bouw van
hoogwaardige bedrijfshallen. Niet zo vreemd dus dat Kingspan
bij de nieuwbouw van de fabriekshal te Tiel (NL) in het kader
van goede brandweerstand meteen dacht aan brandwanden van
Hebel-cellenbeton. Het gebruik van Hebel levert hen niet alleen
de nodige veiligheid, maar ook een aanzienlijke besparing op hun
verzekeringspremie.