ERMT EVAAR?

Konstruktief
halfjaarlijks naslagwerk zestiende jaargang
2|2003#42

‘Konstruktief’ is een uitgave
van Lannoo Drukkerij nv
in opdracht van Ytong nv
en RC System nv
Hoofdredacteur
Ann Baeke
Redactie
Eduard Coddé
architect Christophe Mercier
Philip Willaert
Vorm, druk en afwerking
Lannoo Drukkerij
Kasteelstraat 97
8700 Tielt
tel. 051/42 42 11
lannoo@lannooprint.be
www.lannooprint.be
Advertentiewerving
Ytong
Ytong nv
Kruibeeksesteenweg 24
B-2070 Burcht
tel. +32 3 250 47 00
fax +32 3 250 47 06
e-mail: info@ytong.be
www.ytong.be
www.industrie.ytong.fr
www.konstruktief.be
RC System nv
Industriezone 11
B-3400 Landen
tel. +32 11 690 311
fax +32 11 832 004
e-mail: info@rcsystem.com
www.rcsystem.com
2|2003#42
halfjaarlijks naslagwerk
zestiende jaargang
In dit nummer:
architectuur
Stilte, hier wordt gevlogen! 4
A.G.E. Engineering
Architect, stedenbouwkundige, leraar,
reiziger en bergbeklimmer 12
José Vandevoorde, bureau Cerau
Schelp voor één familie 18
Renaat Braem
Filosoferen om architectuur te doen 24
Chris Stockx
Een geboren architect 32
Marcel Reymen
Architecten + Ingenieurs +
Doeltreffend werken 38
Sigma 3
Wooncomfort op voorschrift 44
Johan Van Royen
Op dezelfde golflengte 52
Hans Verplancke & Sarah Flebus
constructie
Een maatje meer 62
Van Laere
De onmisbare schakel 70
Limonta
Ytong: de gewoonte voorbij 76
Bovore
‘Evoluties behoren tot onze dagtaak’ 82
Botha
Specialisten in betonstructuren 90
Bejom
actua
Opnieuw FEMA Award voor Ytong 2
Recyclage van Ytong 51
YTOFIN, de ‘afgewerkte’
cellenbeton-wandplaat 96
Konstruktief

Opnieuw
FEMA Award
voor Ytong
Klantentevredenheid dankzij service,
technische begeleiding en kwaliteit
Dat Ytong opnieuw de Fema
Award weggekaapt heeft, is iets
waar we trots op zijn.
Ons streven naar een hecht partnership
tussen fabrikant en handelaar
in bouwmaterialen kan op
geen betere manier gelauwerd
worden.
In het bouwgebeuren is een
goede informatiedoorstroming en
samenwerking tussen bouwheren,
architecten en studiebureaus,
aannemers, de distributie
en de producenten omwille
van kwaliteits- en financiële redenen
van groot belang. De handel
in bouwmaterialen oefent hierbij
vaak een schakelfunctie uit tussen
producenten, voorschrijvers en
gebruikers van bouwmaterialen.
Deze schakelfunctie situeert zich
op het vlak van informatieverstrekking,
voorraadbeheer, technische
kennis, transport (niet evident
met dichtslibbende wegen!),
logistiek, milieuzorg, enz.
De door de handel gegenereerde
toegevoegde waarde wordt vaak
onderschat en helaas niet ten
volle beloond. Een sterke Fema
kan hierin verandering brengen.
Dit niet enkel in het belang van
de handel maar in het belang van
een harmonische samen werking
tussen alle schakels in het bouwgebeuren.
In de strategie van Ytong is
samenwerking met de handel en
een exclusieve distributie via de
handel één van de hoogste prioriteiten.
De recente initiatieven van Fema,
haar klare standpunten i.v.m.
de schakelfunctie van de handel
tussen de producent en de verwerker,
de noodzaak voor de
handel voor het nog verder uitbreiden
van de dienstverlening
maar ook de loyaliteit van de producent
t.o.v. de handel en omgekeerd
worden door Ytong ten
volle ondersteund.
Het bekomen van de Fema Award
is dan ook geen eindpunt, maar
een stimulans om op deze weg
verder te gaan. Wij danken onze
partners voor deze hartverwarmende
aanmoediging!
ir. Jos Cox,
Gedelegeerd bestuurder

Milieuthemas zijn niet nieuw.
Deze gaan terug tot de jaren ’60
maar het valt op dat naast de traditionele
milieuthemas uit deze
jaren, sinds de VN conferentie in
Rio andere themas op de voorgrond
verschenen: namelijk de
problematiek van de klimaatsverandering
en de nood aan een
rechtvaardiger economisch klimaat.
Het is aangaande dit thema
dat BMP (groepering van Belgische
Bouwmaterialen Producenten) ter
gelegenheid van MATEXPO 2003
een colloquium heeft gehouden.
Duurzaam ondernemen en duurzaam
bouwen zijn thema’s welke
binnen BMP reeds gedurende
enkele jaren aan de orde zijn. Ook
bouwmaterialenproducenten zijn
meer en meer overtuigd dat de
economische rentabiliteit van hun
bedrijf niet los staat van sociale,
ethische en milieu factoren.
Aan de basis van de duurzaamheidproblematiek
ligt de exponentiële
bevolkingsontwikkeling. In
2000 waren er reeds 6 miljard
aardbewoners, een getal dat in het
jaar 2050 zal oplopen tot 9 miljard.
Uiteraard geeft dit problemen
i.v.m. energieconsumptie, mobiliteit
en stedenbouw. De verhoogde
energieconsumptie geeft aanleiding
tot verhoogde CO 2 uitstoot en
klimaatsverandering. Het gebrek
aan mobiliteit ondervinden we
dagdagelijks. Ook stedenbouw en
editoriaal
ir. Jos Cox, Gedelegeerd bestuurder Ytong
DUURZAAM BOUWEN: MYTHE EN REALITEIT
de manier vanwonen wijzigen met
de toenemende bevolking. Het is
duidelijk dat men deze ontwikkeling
ernstig dient te nemen en op
een wetenschappelijke en innovatieve
wijze dient te benaderen. De
mythe van duurzaam
bouwen bestaat erin te denken dat
oplossingen en materialen uit het
verleden (zoals leem of stro) een
oplossing kunnen zijn voor de uitdagingen
van de toekomst. Duurzaamheid
heeft niets te zien met
de terugkeer naar een geïdealiseerd
verleden. Het is geen nostalgie
of romantiek.
Door de aard van zijn activiteit is
de bouwsector één van de meest
betrokken sectoren bij het ontwikkelen
van een duurzame samenleving.
– alle gebouwen samen zijn verantwoordelijk
voor 42% van de
energieconsumptie
– de bouwsector is verantwoordelijk
voor de ontginning van 58%
van alle natuurlijke grondstoffen.
– de bouwsector genereert 50%
van alle afval (sloop en bouwafval)
Gebouwen bieden grote mogelijkheden
voor energiebesparingen
(en aldus een verminderde CO 2
uitstoot) waarbij een geïntegreerde
aanpak duidelijk aangewezen is.
Ontginning van grondstoffen kan
3
2|2003#42
men vermijden of beperken door
beroep te doen op materialen met
een laag grondstoffen- en energieverbruik
bij de productie en door
recyclage. Bouw- en sloopafval kan
worden beperkt door preventie,
hergebruik en recyclage. Door
minder grondstoffenverbruik,
minder afval en meer recyclage
verlaagt men de kostprijs en
bekomt men een beter milieurapport.
Voor de professionelen uit de
bouwsector wordt het begrip
‘duurzaam bouwen’ stilaan een
evidentie. Men mag echter de
belangrijkste partij voor het slagen
van dit concept niet uit het oog
verliezen nl. de woonconsument.
Indien deze al een associatie
maakt tussen ‘duurzaam bouwen’
en milieu hecht de consument
(terecht) in de eerste plaats belang
aan wooncomfort en betaalbaarheid.
Nochtans is de consument
door materiaalkeuze en energieopties
vaak de bepalende factor i.v.m.
de duurzaamheid van zijn gebouw
en is de energieconsumptie zeer
afhankelijk van het gedrag van zijn
bewoners.
Duurzame ontwikkeling kan de
motor zijn voor innovatie in de
bouwsector. Innovatie welke
broodnodig is voor de toekomstige
uitdagingen van onze samenleving.

A.G.E.
Engineering
Stilte, hier wordt gevlogen!
Sommige opdrachten zijn erg
veeleisend. In de nabijheid van
een luchthaven en een druk
verkeersknooppunt is geluidsdemping
broodnodig. RC System
speelt het klaar.
tekst: Christophe Mercier
De luchthaven van Bierset, nabij
Luik, is in volle ontwikkeling. Om
grotere luchthavens zoals
Zaventem te ontlasten, worden
steeds vaker vluchten overgenomen
door regionale luchthavens.
Vaak gaat het om vrachtvliegtuigen
of toestellen van goedkope
luchtvaartmaatschappijen, zoals
Ryanair in Charleroi. Voor een
provinciestad een ware buitenkans
om de eigen economie een
duwtje in de rug te geven. De
Luikenaars hebben dat goed
begrepen en investeren grote
bedragen in de luchthaveninfrastructuur.
Dit gegeven heeft de
SAB (Société Anonyme Bierset)
het kantoor van Christian Satin,
A.G.E. Engineering, de opdracht
gegeven een indrukwekkende uitbreiding
te realiseren voor de
5
reeds bestaande kantoorgebouwen.
Overigens wordt het vroegere
luchthavengebouw binnenkort
afgebroken en heropgebouwd
door architect Greisch, zoon van
de bekende ingenieur uit de
streek.
Modulaire ruimtes rondom een
hal
Omdat het vliegverkeer in Bierset
toeneemt, was het niet langer
mogelijk om de lokalen van een
zelfde gebouw te delen met de
randactiviteiten van de luchthaven.
Er was dringend nood aan
meer ruimte en dus werd door de
beheerders besloten om hiervoor
kantoorgebouwen op te trekken.
Zo zijn bijvoorbeeld de kantoren
van fabrikanten van vliegtuigban-

architectuur
den er gevestigd. Bij de opdracht
lag de nadruk op het modulaire
karakter van de ruimtes. Met een
activiteit die voortdurend evolueert
moet je immers snel en met
weinig kosten de oppervlakte
opnieuw kunnen indelen. Hiertoe
werden twee aanpasbare verdiepingen
uitgerust met demonteerbare
tussenwanden. Erboven
bevinden zich de archieven en de
speciale technieken. De lokalen
zijn opgebouwd rondom een
grote centrale kern die alles met
elkaar verbindt. De ‘mezzanine’
geeft een zekere dimensie aan de
8 meter hoge inkomhal. In het
centrale deel zijn verder het sanitair,
de verticale verbindingen en
de kitchenettes ondergebracht. De
nooduitgangen tenslotte, bevinden
zich in de twee uithoeken van
het gebouw in twee felblauwe uitspringende
delen.
Bemerkenswaardig is de dubbele
Niet enkel de beglazing staat borg voor een goede
geluidsisolatie, ook het raamprofiel draagt bij tot
het akoestische prestatievermogen van het geheel.
A.G.E.
Engineering
ingang van het gebouw. De centrale
kern speelt twee keer zijn
opvallende rol. Zo is er vooraan
de prestigieuze bezoekersingang,
met een elegante glaswand waar
een luifel in blauw gelakt aluminium
doorheen zit. Achteraan,
tegenover de personeelsparking,
bevindt zich een discretere dienstingang
die niettemin doeltreffend
is aangegeven door twee gebogen
muren in ruw beton. Ook hier
weer een blauwe luifel die nog
meer de rol van de doorgang
benadrukt. Opmerkelijk is het
accent dat gelegd wordt op de
schachten van de noodtrappen in
plaats van ze te verbergen. Op
een ideale plek, zo ver mogelijk
van de hoofdtrap verwijderd,
maken de twee verticale verbindingen
het gebouw helemaal af
en zorgen ze voor evenwicht in de
opbouw. De ontwerpers hebben
het volume vorm gegeven met de
aërodynamische contouren van
6
een vliegtuig in gedachten. Overal
zie je felblauw. ‘In het begin’, vertelt
architect Christian Satin,
‘dacht ik aan flessengroen. Maar de
bouwheer verkoos blauw, kleur van
de luchtvaart, van de lucht. Zoek
hierin geen enkel politiek motief.’
(lacht)
Beton, staal, maar vooral glas
De basisstructuur waarop het project
is ontworpen, is 1,20 m lang,
ideaal voor kantoren. De traveeën
zijn dus 3,60 m lang. Omwille
van de brandveiligheid koos
A.G.E. Engineering voor een
betonstructuur. Maar ook staal is
goed vertegenwoordigd, voornamelijk
in de ondersteuning van
het dak. Het geeft het geheel een
lichter uitzicht afgestemd op de
‘luchtvaart’-omgeving van de site.
Het dak is opgebouwd uit gegolfde
‘Kalzip’ cassetteplaten. Deze
40 meter lange en 60 cm brede

anen worden in één stuk op de
werf geleverd. Tijdens het transport
dat er aan voorafgaat worden
ze opgerold. Op bepaalde werven
kunnen ze zelfs tot 70 meter lang
zijn. Ook het zichtbare beton –
waar we het al over hadden –
afgewerkt met een uitgetekende
bekisting, en de gelakte staalplaat,
zijn enkele van de materialen
waarmee het kantoor van
Christian Satin voor dit project
wilde werken.
Maar het leeuwendeel van de
gevels is in glas opgetrokken. ‘Dit
gebouw,’ aldus de ontwerper, ‘is
het eerste dat je ziet wanneer je op
de site aankomt. We moesten dus de
nodige aandacht besteden aan het
uitzicht ervan, de goede naam van
de luchthaven is er immers grotendeels
van afhankelijk. Voor een dergelijke
opdracht kun je gewoon geen
simpel bakstenen gebouw ontwerpen.
Hightech was aan de orde, een lichte
en transparante sfeer. We hebben
dus gekozen voor een oplossing met
een gordijngevel in aluminium en
glas.’ Alleen, het gebouw is gelegen
tussen de startbaan en een
van de grootste verkeersknooppunten
van het land. En dus
moesten de geluidswerende
eigenschappen van de vliesgevel
buitengewoon goed zijn.
Bovendien mochten de werknemers
niet het gevoel krijgen dat
ze in een aquarium zouden zitten.
Het is nu eenmaal een psychologisch
gegeven: mensen
moeten een raam hebben dat ze
kunnen opendoen om zich niet
opgesloten te voelen, zelfs al
werkt de airco perfect. En dat
maakt het nog moeilijker om te
isoleren tegen geluid. Hoe moest
dit vraagstuk worden opgelost?
RC System snelt te hulp
Aangezien het project een openbare
aanbesteding voor overheids-
7
opdracht betreft, was het voorschrijven
van een bepaald merk
of het vooraf onderhandelen met
een bepaalde fabrikant volledig
uit den boze. De architecten hadden
in het lastenboek wel als eis
gesteld dat er een geluidsisolatiewaarde
Rw van 43 dB diende te
zijn voor het geheel van ramen en
beglazing. Glas is immers niet de
enige factor in geluidswerende
prestaties, je moet ook rekening
houden met de raamprofielen en
de plaatsing ervan. Tweede verplichting:
de aanduiding van een
gespecialiseerd laboratorium voor
het uitvoeren van de proeven. ‘Al
snel zaten we in een impasse,’ weet
Christian Satin nog. ‘De fabrikanten
zeiden: we willen uw ramen wel
maken, maar het resultaat kunnen
we niet garanderen. Er zal niet al te
ver worden afgeweken van de vereiste
prestaties, maar… we nemen op
dat vlak geen risico. Om dan toch
een oplossing te kunnen vinden,

esloot ik het realistisch aan te pakken
en namen we een kijkje in de
bestaande kantoren van de luchthaven.
We hebben er de geluidsabsorptie
gemeten van de lokalen waar de
mensen ons verzekerden dat geluiden
van buiten – van de autosnelweg
(klasse 5A) en de vliegtuigen
(klasse 5B) – hen niet hinderden bij
hun werk. We kwamen uit bij een
Rw van 37 dB, wat onder onze vereisten
lag, maar duidelijk voldoende
was.’
Op basis van dit nieuwe cijfer is
de firma Zaluco uit Jumet ervan
overtuigd dat dit referentieproject
hun goede reputatie en hun
vakbekwaamheid zal bevestigen.
Mede met de ondersteuning
van haar systeemleverancier
RC System, bieden zij hun
diensten aan. De prijsaanbieding
maakt deel uit van de aanbesteding
van de algemene aannemer
en staat garant voor een oplossing
op het vlak van akoestische prestaties.
De firma ATS, uit
Beaufays, werd aangesteld om de
proeven op wetenschappelijke
wijze uit te voeren. Het bedrijf
voorziet een verlies van 1 tot 4 dB
in realiteit in vergelijking met de
testen in het labo. De eerste te
vervullen voorwaarde is dus een
proef uit te voeren van het geheel
van vliesgevel + ramen in het labo
met een geluidswaarde van 43dB
als resultaat. De constructeur
bouwde een volledig paneel, rekening
houdend met het aanbrengen
van technische oplossingen
met respect voor het budget en de
plaatsing op de werf. Vervolgens
begaven ze zich naar de
Universiteit van Luik, in een speciaal
daartoe uitgeruste ruimte.
Daar werden alle frequenties uitgeprobeerd
en werden de prestaties
van het raam gemeten.
De proeven waren voltooid en
conform het lastenboek, de firma
Zaluco gaat vervolgens over tot de
fabricage met de toewijding die
men zich kan inbeelden. Wetende
dat er controles in situ zullen uitgevoerd
worden, concentreren de
9
plaatsers zich als nooit tevoren en
volgen nauwgezet de plannen van
het testelement uit het labo. De
gemeten aanwijzing van het verlies
laat toe te besluiten dat de
toepassing op de site volledig conform
is aan deze die gerealiseerd
was voor de testen in het labo en
dat de eisen van het lastenboek
volledig gerespecteerd zijn.
Inderdaad (zoals de norm ISO
140-5 het vermeld) is dit een
geluidsisolatie die verantwoord
lijkt R’45°, W 1 à 2 dB superieur
ten overstaan van de Rw waarde
gemeten in het labo, die de ontwerpers,
fabrikanten en uitvoerders
konden vaststellen. Ze mochten
dus niet weinig trots zijn dat
ze deze ‘mission impossible’ tot
een goed einde hadden gebracht.
Een gebouw of een vliegtuig?
Naast de vermindering van
geluidsoverlast met een dergelijk
glasoppervlak, mocht het ongemak
van invallend zonlicht evenmin
uit het oog verloren worden.

architectuur
De beoogde prestaties zijn veeleisender
aan de westkant dan aan
de oostkant. Daar zijn dan ook
eenvoudige, elegante buitenschermen
aangebracht, bevestigd met
roestvrijstalen kabels. De nodige
hightech mag uiteraard ook hier
niet ontbreken: een fotocel zorgt
ervoor dat de schermen bij fel
zonlicht worden neergelaten, en
via het gebruik van een anemometer
worden ze weer opgehaald
bij erg sterke wind. Niemand kan
ontkennen dat dit gebouw geïnspireerd
is op de luchtvaart: licht,
transparant zoals de lucht en uitgerust
met de allerbeste technologie.
ATS: specialist inzake akoestiek
Zoals eerder geschreven, omwille
van de strikte criteria op het vlak
van het onderdrukken van extern
geluid, hebben RC System en de
firma Zaluco beroep gedaan op
het bureau ATS uit Beaufays om
hen raad te geven.
Dit ingenieursbureau, opgericht
in 1985, is gespecialiseerd in
Binnenopname van de centrale
kern waarin zich de ‘diensten’
bevinden, desgevallend de trap
en de dienstingang.
De hal, alias mezzanine,
geeft een extra dimensie aan de
ingang. De blauwe kleur,
symbool voor de luchtvaart,
fungeert als Leitmotiv.
A.G.E.
Engineering
akoestische engineering, controle
van trillingen en signalisatie. Het
bureau is samengesteld uit een
groep experten uit private bedrijven
en universitair onderzoek.
De voornaamste activiteitsdomeinen
van ATS zijn akoestiek voor
gebouwen, zalen, technische uitrustingen,
omgeving, industriële
akoestiek, spoorwegennet, akoestische
metingen en trillingen,
expertises, controles en electroakoestiek.
Het bureau is erkend door het
Waals gewest voor het testen en
het controleren van apparatuur
of machines die gevoelig zijn
voor het produceren van geluid.
Men zoekt naar het reduceren
en het opslorpen van geluid,
ongemakken te verhelpen en
deze te meten. Alles met de
bedoeling de zoektocht verder
te zetten naar doeltreffende
oplossingen in het gevecht
tegen het lawaai.
De werkwijze van ATS voor
het project in Bierset omvat het
11
volgende:
1) kennisname van de criteria
2) opmeting ter plaatse
3) bijstand in de keuze van de te
gebruiken materialen (profielen,
beglazing,…)
4) labo testen aan de universiteit
van Luik
5) akoestische controle van het
plaatsen van de ramen
6) meting van de ontvangst op de
site
Opmerkelijk is dat desgevallend
het resultaat van de meting superieur
is aan de eisen van het lastenboek.
A.G.E. Engineering NV
Rue Julien d’Andrimont, 9
4000 Luik
T: 04 253 19 69
F: 04 252 83 13
architecture@age-satin.be

Delegatie van Beieren in Brussel.
Architecten : CERAU – ARCHI + I.
José Vandevoorde
bureau Cerau
Architect, stedenbouwkundige
leraar, reiziger en bergbeklimmer

,
architectuur
tekst: Christophe Mercier
Architect Vandevoorde begon zijn
carrière in een heroïsche periode.
Een tijdperk dat de kunstgeschiedenis
‘Modernisme’ noemt en
waarvan de jonge generatie de
hele levenskracht herontdekt tussen
de somberheid van de actuele
kitsch.
De grote baas van het bureau
Cerau heeft zijn overtuiging sinds
de Expo 58, toen hij zijn eerste
wapenfeiten pleegde, niet verloochend.
Samen met Guiette,
Geysels, d’Ambiermont en anderen,
hield hij zich bezig met het
moderne deel van Vrolijk België.
Hij ontwierp eveneens een kapel
bestemd voor de moderne
ambachten. Op een moment dat
men moet vechten om er de
mooiste getuigenissen van te bewaren,
blijft zijn discours trouw
aan de voorschriften van de naoorlogse
architectuur: ‘Ik kwam
uit la Cambre op een ogenblik waarop
de keuze voor architectuur nog
heel uitgesproken was. Men onderwees
ons hedendaagse architectuur
met het nodige respect voor het verleden.
Maar vooral weigerden we categoriek
elk idee van pastiche, een uit-
13
Sommige personen hebben
de stedenbouwkundige geschiedenis
van de hoofdstad
geschreven. José Vandevoorde
is één van hen. Van de Expo 58
tot Tamanrasset, in de vallei
van Chamonix of in het hart
van de Leopoldwijk, denkt
deze multidisciplinaire ontwerper
na over de vormen die de
stad bepalen.
drukkingsvorm die me meer dan
ooit in de huidige Brusselse architectuur
ergert.’
Al snel werkte de architect samen
met zijn echtgenote Françoise
Blomme, dochter van Yvan en
kleindochter van Adrien, van wie
men eindelijk de Brouwerij
Wielemans in Vorst gaat renoveren.
Voegden zich vervolgens bij
het tweetal: Roger Thirion en
André Bauwens. Samen richten
ze het bureau Cerau, een studieen
onderzoekscentrum voor
architectuur en stedenbouw op.
‘We waren één van de eerste
Brusselse bureaus die een letterwoord
hadden’, herinnert de architect
zich. ‘We prospecteerden destijds
in Algerije en onze familienamen
bleken daar onuitspreekbaar.
In 1967 wonnen we een wedstrijd
voor de ruimtelijke ordening van het
territorium van de Hoggar en de
Tassili (vijfmaal de oppervlakte van
België). Er volgden andere stedenbouwkundige
studies, vervolgens
hotels in het zuiden. We hebben in
dat land twee bureaus opgericht.
Maar als gevolg van de burgeroorlog,
moesten we de zaak sluiten.’ De

huidige kalmte stelde het ontwerpbureau
in staat deze Noord-
Afrikaanse markt opnieuw te prospecteren.
De Algerijnen zijn er
hem dankbaar voor want weinig
bedrijven namen hetzelfde risico.
Exotische productie
De denkoefening van José
Vandevoorde en zijn vennoten
beperkte zich niet tot de
Maghreb, waar ze ook de Pan van
Kenitra in Marokko, één van de
grote havens van het land ontwierpen.
We vinden onze stedenbouwkundigen
en architecten aan
het werk voor de creatie van
Louvain-la-Neuve met Gabriel
Epstein. Vervolgens liggen ze aan
de basis van de allereerste studie
over de Europese wijk in 1987.
‘We hebben ons onder meer beziggehouden
met de toegang tot het
Berlaymontgebouw en de renovatie
van het Leopold- en Jubelpark. Ons
ontwikkelingsplan omvatte acties op
korte, middellange en lange termijn.
Ook vandaag nog worden een aantal
van onze ideeën toegepast of
komen ze weer op tafel.’
In Frankrijk ontwerpen ze de
berghut van Leschaux in de vallei
van Chamonix. Een wat vreemde
sprong? Niet bepaald. Architect
Vandevoorde heeft een passie
voor bergbeklimmen, wat dus
de originaliteit in zijn productie
verklaart. Om daarna weer de
exotische toer op te gaan: Cerau
wint het internationaal concours
voor de bouw van het nieuwe
14
Patio : Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van
België in Brussel. Een project dat kunst aan de moderne
tijd paart. Het licht wordt gebruikt als integraal deel van
de architectuur.
museum van Damascus in Syrië.
In Waterloo bouwt Cerau vandaag
voor Codic een kantoorcomplex
dat ‘Immo 67’ werd gedoopt. Het
is een gebouw met uitgezuiverde
lijnen dat in zijn tijdskader past,
zonder hunkering naar het verleden.
Een zeer licht atrium in glas
verbindt twee verspringende volumes.
Het combineert glas met
een gevelbekleding van gres. Heel
het bovendeel van het gebouw is
opgetrokken in Ytongblokken. De
architect verklaart waarom: ‘Ytong
isoleert goed en voorkomt condensproblemen,
wat aangeraden is in
een technische zone. Zijn gelijmde
plaatsing is makkelijk en snel. De
Ytongblokken zijn brandwerend en
licht door hun soortelijke massa, wat

voorkomt dat we de structuur moeten
verstevigen. Voor de technische
lokalen hebben we bovendien de
mogelijkheid ze onbezet te laten.
Hun textuur mag dan ruw zijn, ze
zijn elegant. In het verleden gebruikten
we reeds dit materiaal voor een
serie fabrieken. Destijds hadden we
evenwel niet dezelfde prestaties van
het product dan thans het geval is.
Cellenbeton is mettertijd geëvolueerd.
We zijn van plan het meer en
meer doelbewust te gebruiken.’
Stedenbouw onderwijzen,
ze toepassen in Brussel
José Vandevoorde is een man van
passies die overloopt van activiteit.
Hij geeft o.a. cursus architectuur
aan ingenieurstudenten. Hij
deelt zijn stedenbouwkundige
Museum café – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel. Sfeer scheppen vertrekkend
van sobere details, zonder pastiche : dat is het doel van José Vandevoorde, die werd gevormd in de roemrijke
periode van het modernisme.
Cerau
kennis ook met Vietnam in het
kader van een samenwerkingsakkoord
(weer dat exotisme). En last
but not least gaf hij les aan het
Stedenbouwkundig Instituut van
de ULB, waar hij tot voor kort de
leiding had. Het is in dit kader
dat hij voor het jong Brussels
Gewest zijn eerste bestemmingsplan
ontwerpt (het GBP –
Gewestelijk Bestemmingsplan).
‘We hebben getracht het gemengd
karakter zoveel mogelijk te stimuleren’,
zegt hij, ‘van soepel te zijn ten
opzichte van het bestaande gewestplan,
van de woonfunctie te privilegiëren
en de stad aantrekkelijk te
maken om de stadsvlucht af te remmen.
Er werden creatieve elementen
uitgedacht, zoals de ZGB’s (Zones
van Gewestelijk Belang) die een gro-
15
tere soepelheid toelaten bij de urbanisatie.
Een stad ontwerpen die goed
functioneert is wel meer dan de eenvoudige
toepassing van rechtsregels.
Het is een grote denkoefening met
veel variabelen, waarbij men vooral
rekening moet houden met de mensen
die er leven’.
Over de stedenbouw in Brussel
spreken brengt ons automatisch
tot het onderwerp Brussel-
Europa, een hot item in de hoofdstad.
Binnen een consortium van
architecten (het Atelier Espace
Léopold), rondt het bureau Cerau,
na de D3, het ontwerp af van de
fameuze D4-D5’s, de laatste
gebouwen van het Europees
Parlement waarvan de bouw dringend
is gezien de uitbreiding van
architectuur

architectuur
Walvissenzaal – Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen van België in Brussel.
Een instelling die werd opgefrist met enkele gedurfde interventies.
Europa met tien nieuwe lidstaten.
De architect verdedigt het project
tegen een heleboel protesten van
wijkcomités en andere tegenmachten:
‘de dag waarop de D4-D5
gebouwd zullen zijn, zal de situatie
veranderen. Het Parlement zal eindelijk
met de stad verbonden zijn
dankzij onder meer het
Luxemburgplein. Aanvankelijk
moest het grootste deel van de gelijkvloerse
verdieping voorbehouden
worden aan activiteiten met een
publiek karakter. De parlementariërs
stonden weigerachtig tegenover
het idee en dat om veiligheidsredenen.
Gelukkig zal het
Europamuseum onder de D4 ondergebracht
worden en zal het uitgerust
worden met een restaurant en een
cafetaria waardoor er enig leven in
Cerau
de brouwerij komt.’
Een ander gevoelig punt van de
site: de promenade, de grote
openbare ruimte aan de voet van
de gebouwen van het Parlement.
Voor het ogenblik niets meer dan
een grote lege vloerplaat. ‘De wijkcomité’s
dromen ervan er een levensmiddelen-
en rommelmarkt van te
maken’, zegt de ontwerper.
‘Volgens mij is dit niet de plaats
voor dit soort activiteit. Ze moet dienen
om het prestige van de Europese
Unie uit te stralen.’ José
Vandevoorde is nochtans evenmin
voorstander van een instelling
die los staat van haar context
en haar bewoners. ‘Het klopt dat
veel eurocraten hun krant kopen
binnenin de gebouwen waar de wijk-
16
bewoners geen toegang toe hebben.
Maar niet alle ambtenaars zijn zo
paranoïde. Ze hebben allemaal een
verschillende culturele achtergrond.
Van de 4.000 personen die op de site
zullen werken kan ik me voorstellen
dat tenminste de helft ervan graag
eens frisse lucht zal willen opsnuiven
en de wijk intrekken waarin ze werken.
Sinds er voorlopige doorgangen
zijn naar het Luxemburgplein, ziet
de horeca haar omzet stijgen.’ Een
realistische stedenbouwkundige
stellingname die niet zo uitgesproken
is als de klassieke argumenten
van dit controversiële
dossier.
Het modernisme onder druk,
zoals de Art Nouveau destijds
De discussie loopt verder, in al

Museum shop – Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten van België in Brussel.
De museumboetiek die in de mezzanine
werd ondergebracht, kijkt uit op de stad en
het Koninklijk Park.
haar passie. De urbanist heeft het
over de hoogbouw in de Leopoldwijk,
een idee dat om absurde
redenen door een aantal politieke
overheden werd verworpen
ondanks het feit dat het zoals
bijvoorbeeld in het Rockefeller
Center van New York, openbare
ruimte onderaan de ‘torens’ doet
ontstaan. Eén en ander brengt
ons naar het modernisme. Een
school waarvoor men de neus
ophaalt, zoals de recente afbraak
van een woning van Jacques
Dupuis in Ukkel aantoont. ‘Het is
moeilijk de juiste maat te vinden’,
geeft José Vandevoorde zijn oordeel.
‘Er zal tijd moeten overgaan.
Ook de Art Nouveau werd gedurende
60 of 70 jaar met een scheef oog
bekeken. Ik was voorzitter van de
Tentoonstellingszaal – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.
De natuurlijke en kunstverlichting gaan op doeltreffende wijze hand in hand
en doen de tentoongestelde werken tot hun recht komen.
SCAB (Société Centrale
d’Architecture de Belgique) toen het
Huis van het Volk werd afgebroken.
Slechts een klein groepje architecten
kwam op voor het werk van Victor
Horta.’
Terugkomend op het modernisme
dat de nieuwe generatie architecten
fascineert: ‘U moet niet denken
dat we destijds vrij konden werken.
Zelfs toen was de vraag van de
managers naar een architectuur van
decors, heel uitgesproken. Hoe vaak
hebben we heel zuivere gevels niet
moeten herwerken. De paradox is
dat de technieken van gisteren niet
voor 100% betrouwbaar waren voor
dit type architectuur. Vandaag de
dag is dat wel het geval.’
17
Een bittere vaststelling, in een
stad waar namaak vaak tot kunst
verheven wordt. Wanneer komt er
eindelijk een einde aan de kitsch?
CERAU A.S.
Avenue des courses, 20
1050 Bruxelles
T: 02 673 60 72
F: 02 673 01 46
cerau@cerau.be

De zuidkant van het Braem-museum is bijzonder transparant opgevat.
Modernistisch is de kubistische opbouwstructuur.
Renaat Braem(1910-2001) geldt als
een van de belangrijkste en tevens
een van de meest controversiële
Vlaamse architecten uit de naoorlogse
periode. In Antwerpen-Deurne
ging onlangs zijn woning officieel
open als museum.

Nieuw
Museum
Woonhuis architect Renaat
Braem: schelp voor één familie
architectuur
tekst: Philip Willaert fotografie: © Foto Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,
Afdeling monumenten en Landschappen
Renaat Braem maakte vooral
naam als theoreticus en ontwerper
van grote wooncomplexen
als de Kiel- en Arenawijk in
Antwerpen, Sint-Maartensdal
in Leuven, de modelwijk op de
Brusselse Heizel en de politietoren
in Antwerpen. Braem, die
in 1936 als enige Belg ooit stage
liep bij Le Corbusier (1887-1965)
in Parijs, zwoer bij openheid,
licht en groen. Volgens Braem
kon architectuur de mens veranderen
en moest de architect de
ruimte zo organiseren dat ze de
mens bevrijdde.
Zijn eigen woning ontwierp
Braem medio jaren vijftig in een
strakke maar zeker geen saaie
functionele stijl. Alles begon met
het zoeken naar een geschikt
bouwterrein, waarvoor hij zich als
‘urbanist’ van het ‘onmogelijke’
in Deurne kon beroepen op de
Bijzondere Plannen van Aanleg
die bij de Gemeente ter studie
lagen. Aanvankelijk liet hij zijn
oog vallen op een royaal perceel
aan de Gouverneur Holvoetlaan,
pal tegenover het Boekenbergkasteel.
Hiervoor schetste hij omstreeks
1952-1953 een vrij imposant L-vormig
landhuis, met een atelier op
de gelijkvloerse en een ruime
woning op de bovenverdieping.
Het bleef bij enkele ontwerpschetsen
rijk aan sculpturale expressie.
Uiteindelijk viel Braem voor een
wat kleiner perceel van dezelfde
verkaveling aan de Menegemlei
dat hij in augustus 1954 voor
105.975 frank kocht. Opnieuw
zette Braem zich aan het schetsen
waarbij hij het bouwprogramma
van het voorafgaande concept als
basis nam voor een verwante
ruimtelijke compositie vertaald
naar een rijhuis in halfopen
bebouwing. Het ontwerp onderging
een geleidelijke evolutie van
een vrij plastisch complex naar
een tot zijn essentie teruggedron-
19
gen concept van een eenduidig
rechthoekig volume. Twee bouwaanvragen
waren er nodig vooraleer
overgegaan werd tot de eerste
steenlegging. In januari 1956
kreeg Braem zijn bouwvergunning.
Tussen het verkrijgen van
de definitieve bouwvergunning en
de start van de werken verliep
nog eens meer dan een jaar. Tijd
die nodig was om tussen de drukke
beroepsbezigheden door het
bestek op te stellen en een aannemer
te zoeken, maar evenzeer om
aan alle formaliteiten voor een
hypothecaire lening te voldoen en
de financiering krap rond te krijgen.
Het was met Frans
Verachtert uit de nabijgelegen
Cruyslei dat op 22 maart 1957 een
bouwcontract werd afgesloten.
Een foto herinnert Verachtert met
zijn ploeg bouwvakkers. Op de
achtergrond van de groepsfoto
prijkt een reclamepaneel van
Ytong. ‘Braem gebruikte vanaf het
tuinniveau Ytong-blokken’, weet Jo

Braeken die een complete studie
schreef naar aanleiding van de
opening van het huis van de
architect als museum. ‘Het is één
van de vroege toepassingen van het
Ytong-systeem. Een licht betonskelet
combineerde Braem met Ytongblokken
voor de wandvulling.
Nieuwe materialen – hij maakte
zelfs sculpturen in Ytong – boden
voor een modernist als Braem radicale
oplossingen.’
Enerzijds vertolkte de woning de
ideeën over het ‘bevrijde wonen’
als voorwaarde voor een beter
leven, die de sociaal bevlogen
Renaat Braem al in de jaren 1930
formuleerde, en die hij zowel in
sociale huisvestingsprojecten als
in zijn privé-opdrachten trouw
bleef. Enkele elementen komen
hierbij stelselmatig terug: licht en
lucht, een goede oriëntatie met
maximale bezonning op elk
moment van de dag, een boven
de begane grond verheven woonniveau,
een open plan met plastische
accenten en niveauverschillen,
een split-level – het
Corbusiaanse paradigma – terrassen
en een open uitzicht waardoor
de natuur letterlijk in huis
wordt gehaald. Ondanks de grootschalige
wooncomplexen waar
Braem zijn naam aan verbond,
bleef hij het individuele huis – ‘de
schelp voor één familie’ – als één
van de belangrijkste opgaven van
de bouwkunst beschouwen.
20
Het open karakter van de
trapconstructie wordt
bepaald door de gemengde
structuur van houtensteunbalken
en stalen U-profielen,
die los in de ruimte lijkt
te zweven. De bordessen
zijn in open latwerk uitgevoerd.
Foto dagtekent uit
1966.
Anderzijds is de woning symptomatisch
voor het sculpturale denken
en het ruimtelijk inzicht die
aan zijn ontwerpmethodiek ten
grondslag liggen. Jo Braeken:
‘Niet dat hij een abstract kunstobject
wilde creëren. Braem stelde alles ten
dienst van het wonen en zocht daarbij
naar harmonie tussen functie,
constructie en vorm. In elke ruimte
bracht hij sfeer overeenkomstig de
functie.’
Wie vandaag het huis van Braem
bezoekt, merkt dat de architect
hield van open ruimtes en zijn
huis inventief in elkaar puzzelde.
Het atelier is een halfverzonken
ruimte aan de zuidkant waar het
licht overvloedig binnenstroomt

Het atelier naar het zuiden met zicht op de tekeningenwand.
door grote vensters: binnen en
buiten lopen in elkaar over. Van
hieruit hadden zijn medewerkers
ruim zicht op de tuin. Eigenlijk
was het hele Boekenbergpark hun
achtertuin. Zelf zei Braem:
‘…zodat een tekenaar op hoogte van
zijn tekentafel de merels ziet rondtrippelen
in het gras en de bloemen
in hun groei kan nagaan. Ik geloof
niet dat enigerlei architect zich zulk
aangenaam werkmilieu aan zijn
medewerkers heeft verschaft.’
Verrassend is beslist de indeling
van het interieur met de vele
inkijkjes. Niet minder opmerkelijk
is de aankleding. De zwart-wit
expo-architectuur wordt ten huize
Braem een kleurrijk vertoon.
Braem gebruikte voor elke ruimte
Renaat
Braem
een ander kleurenschema. In de
kubistische badkamer liet hij het
zwart van de granieten vloer contrasteren
met fel rode radiatoren.
In de smalle geriefelijke keuken
speelde hij met wit en rode
schuifdeuren, de gele strepen zijn
een knipoogje naar Rietveld. In
de salon zorgen zachte okers en
bruinen en ook de ‘Japanse’ opengewerkte
houten vloeren in
Afrikaanse Wengé in de gangen
voor een zachte en rustige noot.
‘Die Japanse trekjes’, zo ligt Jo
Braeken toe ‘zijn een hint naar
Mies van der Rohe (1886-1969) die
zich graag liet inspireren door de
Japanse architectuur waar de tatami-mat
als standaardmaat geldt.’
21
Aannemer Frans Verachtert en zijn
bouwvakkers voor de ruwbouw in
1957. Op de achtergrond een
reclamepaneel van Ytong.
Bij hun intrek in 1958 in hun
gloednieuwe woonst besloot het
echtpaar Braem de woning helemaal
nieuw en eigentijds te stofferen.
Designiconen uit de jaren
vijftig maken hier dan ook grote
sier. Een zitbank van Oswaldo
Borsani (1911-1985), de Egg-clubzetel
van Arne Jacobsen (1902-
1971), biomorfe Akari-lichtsculpturen
van de Japans-Amerikaanse
designer Isamu Noguchi (1904-
1988) vervolledigen het designplaatje
uit die dagen. De meeste
van deze meubels – zoniet alle –
werden in de loop van 1958 en
1959 aangeschaft. Echtgenote
Elza kleedde ze verder aan om ze
in te passen in de huiselijke sfeer.
Zelf bezat het echtpaar op enkele
architectuur

architectuur
Het atelier vanuit de tuin, onmiddellijk na de voltooiing.
Het atelier ligt half verzonken en kijkt uit op de tuin.
uitzonderingen na, geen kunstwerken.
Braem vond het immers
zinloos en niet met zijn opvatting
stroken om de wanden van zijn
‘woonmachine’ te versieren met
‘reactionaire gedachten’. Des te
talrijker zijn de verstilde composities
van alledaagse sier- en
gebruiksvoorwerpen van hout,
glas of aardewerk, en van organisch
materiaal zoals stenen, takken
en schelpen. Je vindt ze het
hele huis door: in nissen en op de
vensterbanken.
De architect moest de radicaliteit
van zijn ontwerp achteraf bekopen
met een paar ongemakken.
Zo had het ondergrondse niveau
waar de medewerkers van Braem
zaten, te kampen met opstijgend
en insijpelend vocht. Over de
gebreken van Braems schepping
gewaagt ook zijn vrouw Elza
Severin. ‘Er zou een lange lijst te
maken zijn van alles wat niet meer
marcheert, lekt, afblot, barst,
Renaat
Braem
afschilfert’, schrijft ze in haar dagboeknotities
begin 1960 amper
twee jaar na de bouw.
Niettemin leverde Renaat Braem
met de bouw van zijn huis een
interessante bijdrage tot de naoorlogse
privé-architectuur in ons
land. De bouwmeester ontwierp
zijn woonst niet aan het begin
van zijn carrière maar toen hij in
de veertig was op het hoogtepunt
van zijn kunnen. Jo Braeken:
‘De woning is vrijwel intact en ongewijzigd
tot ons gekomen. Nagenoeg
alle meubelen zoals in de eerste
dagen vonden we er in terug, aangevuld
natuurlijk met geheugen van
veertig jaar leven en werken.’
Braem woonde in dit huis tot in
1997, toen hij in een rusthuis
werd opgenomen. Daarop besloot
de architect in april 1999 zijn
woning met complete inboedel
aan de Vlaamse Gemeenschap te
schenken, inclusief het meubilair.
Maar de toestand waarin het huis
22
Restauratie van het dakterras op de eerste verdieping.
Hier zien we de demontage van het gevelparement
waardoor de Ytong-blokken duidelijk
zichtbaar zijn.
zich bevond was allesbehalve
rooskleurig, weet Jo Braeken die
de restauratiewerken op de voet
volgde en nu zelf zijn intrek in
het museum heeft genomen.
De confrontatie met het interieur
was ronduit overweldigend. Alle
ruimtes in huis, van het atelier,
de woonkamer en de slaapkamers,
tot de garage en de kelders,
bleken letterlijk volgestouwd,
onoverzichtelijk, bedolven onder
een laag stof. Kasten en laden
puilden uit, stapels boeken en
papier lagen in alle hoeken kriskras
door elkaar. Schilderijen
stonden metersdik opgestapeld in
de kelder. Tal van zorgwekkende
details als een gapende scheur in
het plafond van de woonkamer,
loskomend pleisterwerk, huiszwam
en een ondergelopen kelder
gaven aan dat restauratie zich
opdrong. Het voornaamste probleem
was de waterinfiltratie. Op
de bovenste verdieping was er
instortingsgevaar door verrotte

De living in L-vorm is een
exponent van modern wooncomfort.
Aan de noordkant
bevindt zich de open haard.
Foto uit 1966.
De voorgevel van het Braem-museum sober
en toonbeeld van het ‘bevrijde wonen’.
23
ramen en het insijpelen van water
door de defecte terrasbedekking.
Voorts waren de meeste ramen
aangetast door houtrot, met de
nodige gevolgen voor het omliggende
metselwerk. Na grondige
voorbereidingen werden huis en
meubilair gedurende twee jaar
door de dienst Monumenten &
Landschappen van de Vlaamse
Gemeenschap intensief gerestaureerd
en in hun oorspronkelijke
staat hersteld. Victor Horta en
Renaat Braem zijn momenteel de
twee enige architecten in ons land
van wie het woonhuis is opengesteld
als museum.
Renaat Braem Huis
Menegemlei, 23
Antwerpen-Deurne
T: 03 314 58 49
www.monument.vlaanderen.be

Filosoferen om
architectuur te
doen

Architect Chris Stockx aanvaardt
niets als vanzelfsprekend
en filosofeert graag over
het leven zoals dat op hem
afkomt. Hij houdt van de
bouwpraktijk en staat graag
dicht bij de uitvoerders van
architectuur.
Architect Chris Stockx noemt
zich dan ook liever bouwmeester
dan architect. Daarmee
heeft hij altijd een ‘stok’ achter
de deur!
Progressief eigenzinnig
Architect Chris Stockx was bij de
eersten om enthousiast de informatica
in huis te halen, terwijl
anderen zoveel progressiviteit
sceptisch afwachtend aankeken.
Vandaag is hij teruggekeerd naar
het handmatig schetsen en
gebruikt de computer enkel voor
het uitwerken. ‘Een handschets
leeft en kan veranderen’, argumenteert
Chris Stockx, ‘terwijl wat de
computer spuit erg clean en onomkeerbaar
voltooid lijkt. Een te goed
ogende computersimulatie oogt voor
de klant onaantastbaar, laat staan
dat het zou inspireren tot aanpassen.
Als architect wil ik mijn klanten
niets opdringen!’.
Architect Chris Stockx heeft een
boon voor techniek, of tenminste
toch de technische vooruitgang
die het dagelijkse leven aangenamer
maakt en meer ‘echt leven’
schenkt aan de mens. Voor hem
is duurzaam bouwen dan ook veel
meer dan het bouwen met degelijke
materialen. ‘Duurzaam bouwen
is bouwen met het oog op de
toekomst en – zonder een waarzegger
of voorspeller te willen zijn –
maximaal mogelijkheden integreren
architectuur
tekst: Eduard Coddé
fotografie: Chris Stockx
om de wijzigende menselijke relaties
en de technische evoluties doorheen
de tijd te kunnen adapteren in de
beleving van de woning’, schetst hij
zijn visie. In zijn ontwerpen vinden
we dan ook bijna altijd grote
lege ruimten, kabelgoten, schachten
of holle kolommen, die flexibiliteit
bieden voor de integratie
van toekomstige leidingen of
bedrading en bovendien makkelijk
toegankelijk zijn.
Moderne computer- en telecommunicatietechnologie
in een fermette
is voor onze gastheer dan
weer tegenstrijdig. ‘Dat vloekt toch
gewoon!’, klinkt het fel. Zijn ‘recht
door zee’ visie op het leven
bepaalt ook zijn architectuur.
‘Mensen gaan niet meer naar de
kerk, maar willen zo nodig in een
pastoriewoning gaan leven… daar
doe ik niet aan mee!’.
Knabbelarchitectuur
Architect Chris Stockx is voorstander
van ‘moeilijke architectuur’.
‘Men moet er eens goed kunnen
op knabbelen’, glimlacht hij.
‘Fastfood ‘doorslik-architectuur’ kan
je maar beter elders gaan zoeken!’.
Als architect stelt hij zich erg kri-
25
tisch op naar partijen die in een
project betrokken zijn, dat geldt
zelfs voor de klant! De architect
moet volgens hem niet alles voor
zijn klanten oplossen. ‘De klant is
koning, maar heeft een louter ceremoniële
functie’, luidt een nogal
krasse boutade van Chris Stockx.
Hij diept die uitspraak graag verder
uit: ‘Als architect is men de
vader en de moeder van de woning.
Ze is het kind van de architect. Men
blijft de woning zelfs altijd beter kennen
dan de bewoners zelf! Dat overkomt
me telkens als ik nog eens een
al lang geleden opgeleverde woning
bezoek, en vaststel dat ik er nog
moeiteloos elk hoekje in ken. Finaal
blijft de woning zelfs voor “eeuwig”
de intellectuele eigendom van de
architect, zelfs al wordt het bouwwerk
x-keer doorverkocht aan een
nieuwe eigenaar!’.
Voor Chris Stockx moet architectuur
spreken uit zichzelf en dient
niet elke lijn of hoek verklaard te
worden door critici. ‘Goede architectuur
moet emotioneel aanspreken;
het is als bij mooie vrouwen, waar
men onmiddellijk door gepassioneerd
en geëmotioneerd wordt…’ mijmert
hij. ‘De emoties die mooie vrouwen

Duurzaam bouwen is bouwen met het oog op de
toekomst; maximaal mogelijkheden integreren
om de woning te adapteren aan de beleving ervan.
losmaken, zijn het ultieme en
hoogstwaarschijnlijk onbereikbare
streefdoel voor mijn architectuur’,
klinkt het vastberaden. ‘Maar zelfs
wanneer dit nooit zal lukken, blijft
het een opperste betrachting’.
Zijn keuze voor Ytong wordt hierdoor
ook gedeeltelijk verklaard:
‘Ytong is zo zacht als hout en laat
zich daardoor beeldhouwen tot de
“ideale vorm”, iets wat met andere
bouwmaterialen nauwelijks mogelijk
is. Die mogelijkheid te beeldhouwen
schept bovendien een band met mijn
vader zaliger!’, licht onze gastheer
toe.
Levenskwaliteit als objectief
Chris Stockx heeft met zijn architectuur
slechts één doel voor
ogen: levenskwaliteit bieden aan
de bewoners en ‘gebruikers’ van
de woning. ‘Buren, familie, vrienden,
maar ook planten en huisdieren,
delen in de levenskwaliteit die
in het project wordt geënt!’.
‘Levenskwaliteit’ is zijn favoriet
thema om over te filosoferen.
Voor architect Chris Stockx zijn
teveel zogeheten trends en denkpistes
in de architectuur geslopen
vanuit een zuiver commercieel
uitgangspunt. ‘Die vermeend vaste
waarden en goed bedoelde richtlijnen
moeten in vraag worden gesteld,
niet zomaar klakkeloos aanvaard en
overgenomen’, luidt zijn devies.
Neem nu de stedenbouwkundige
voorschriften. Het zijn voorschriften
in de strikte zin van het woord…
Opgesteld door wie en wanneer?
Beslist geen aanleiding tot betere
26
architectuur. Het is een beetje als
autorijden. Wie zich braafjes aan de
verkeersregels houdt, loopt weinig
risico op boetes, maar dat wil nog
lang niet zeggen dat hij of zij een
bekwaam en veilig bestuurder zijn!’
Dat betekent beslist niet dat de
architect tegen bouwvoorschriften
zou zijn. Wel in tegendeel!
‘Architectuur groeit vanuit de beperkingen’,
verklaart hij. ‘Het is eigenlijk
altijd een beetje gedwongen creativiteit,
waaruit men kan afleiden
dat meer beperkingen zelfs betere
architectuur moeten opleveren’, gaat
hij verder. Het is dan wel belangrijk
dat er aan de ‘inhoudelijke
kwaliteit’ van de nu beperkende
voorschriften wordt gesleuteld…
‘Goede bouwvoorschriften zouden
een stimulans betekenen voor betere

Architect Chris Stockx heeft de gewoonte aangenomen om veel van zijn projecten een naam te geven, zoals deze ‘Neige plek’. Die naamgeving
ontstaat spontaan vanuit het project zelf.
architectuur! Architecten kunnen
vandaag een ganse carrière vullen
met “far away from the road architectuur”,
terwijl ze van bovenaf zouden
moeten “gestimuleerd” worden
te streven naar beter’, klinkt het
zeer gedreven bij Chris Stockx.
In tijden dat het onveiligheidsgevoel
dagelijks in de diverse media
opduikt, worden verkavelingsvoorschriften
uitgevaardigd die de
onveiligheid regelrecht in de hand
werken. De woningen dienen xmeter
van de straat te worden
gebouwd en de percelen worden
vervolgens zo spoedig mogelijk
afgegrendeld met hekwerk,
alarmsysteem en ‘boze hond’.
Sociaal contact wordt daardoor
uitgesloten en de onveiligheid
heeft alweer een slag thuis
Chris Stockx
gehaald…
Vanuit zijn bezorgdheid om
levenskwaliteit adviseert hij ook
het gebruik van Ytong als bouwmateriaal.
‘Vroeger zat 70% van de
bouwkost in de materialen en slechts
30% in de werkuren. Vandaag is
dat net omgekeerd! Het is dus van
belang om de ruwbouw snel en voordelig
op te trekken, om voor eenzelfde
budget meer ruimte – levenskwaliteit
– te introduceren in het
project’, argumenteert hij. De
Ytong-eigenschappen sluiten ook
perfect aan bij zijn filosofie van
de ‘Architectuur van de lege
doos’. Hij houdt ervan woningen
te ontwerpen met grote vlakke
lege vloeren, waarop meubilair of
lichte muren worden geplaatst
voor de indeling in woonvertrek-
27
ken. ‘Dergelijke indeling kan op elk
ogenblik gemakkelijk worden herschikt
om de woning te laten mee
evolueren met gewijzigde levenssituaties’,
onderstreept Chris Stockx.
Architect Chris Stockx is hoofdzakelijk
met woningbouw bezig. Hij
heeft een boon voor groepsbouw /
sociale woningbouw, omdat in
zulke projecten de creatieve
inbreng maximaal wordt geprikkeld
en de architect hier de mogelijkheid
krijgt om ‘meer levenskwaliteit’
te bieden voor een
beperkt budget. Hij pleit ervoor
om het architectuurbeleid te beïnvloeden
om tot betere woningbouw
te komen voor alle klassen.
Mens onder mensen
Architect Chris Stockx wist al als
architectuur

architectuur
Architect Chris Stockx is een levenskunstenaar en dat
weerspiegelt zich in zijn architectuur.
twaalfjarige knaap dat hij dit
beroep zou gaan uitoefenen.
Vader was meubelmaker/schrijnwerker,
moeder is naaister. Bij
zijn ouders heeft Chris Stockx de
liefde en de aansporing gevonden
om architect te worden. Hij
maakte die keuze niet omwille
van de stenen of het geld, maar
voor het menselijke contact dat zo
eigen is aan dit beroep.
‘Een architect is een vakman tussen
andere vaklui’, argumenteert hij.
‘Goede contacten met de uitvoerders
op de werf zijn net zo belangrijk als
creativiteit aan de tekentafel’. Een
plan kan slechts via een bouwwerk
tot architectuur evolueren,
als vakbekwame mensen er hun
schouders onder zetten. Daar
speelt motivatie vanuit een men-
Chris Stockx
Een royale doorstroming van het daglicht tot in het half ondergrondse professionele deel
van de woning wordt bereikt door een ‘lichtbak’ net boven het tuinniveau.
selijke relatie met de architect als
katalysator, een belangrijke rol in.
‘Het is nooit verkeerd om mensen te
feliciteren wanneer iets goed is gelopen,
zeker op de werf. Iedereen verwacht
immers perfect werk, maar
dat is lang niet zo evident. Vandaar
dat het nodig is om de mensen en
hun werk te appreciëren.’
Architect Chris Stockx dicht zichzelf
ook een belangrijke sociale
functie toe. Zijn verklaring:
‘Bouwen is het grootste project dat
door een gezin wordt aangepakt.
Het is jammer genoeg ook een grote
oorzaak voor echtscheidingen’. Bij
het bouwen van een eigen
woning moeten zoveel beslissingen
worden genomen, keuzes
worden gemaakt – de architect
dient die processen zelfs te stimu-
28
leren met daarbovenop de jarenlange
financiële consequenties –
dat conflicten voortdurend op de
loer liggen. ‘Als architecten hun
sociale functie ernstig zouden
nemen, kan het aantal echtscheidingen
in ons landje met ongeveer 50%
dalen!’, klinkt het overtuigend.
Het menselijke aspect van de
architectuur zit overal verweven.
‘Als architect heeft men ook verantwoordelijkheid
naar de buurt waarin
men een nieuw project gaat
inbedden en beïnvloedt met elk project
een stukje het globale wereldbeeld!’.
Zoals het leven zelf
Architect Chris Stockx is een
levenskunstenaar en dat laat hij
voortdurend aanvoelen. ‘Het leven

Bij het ontwerpen van de woning werden
de ruimten zo ingedeeld, dat er een ongehinderde
‘doorloop’ mogelijk is.
De inkom is cilindervormig uitgevoerd en
markant ingezet in de naad van de hoekmuren.
is wat men er zelf van maakt! Men
moet het geluk een beetje “forceren”…’.
Ooit droomde hij dat alle mensen
er voor hem waren. Hij reageerde
er filosofisch op: ‘Ik ben er voor
alle mensen, niet voor mezelf’.
Chris Stockx noemt zichzelf wel
eens ‘architect-hobbyist’, omdat
hij samen met zijn echtgenote de
vrijheid gecreëerd heeft om te
doen wat hij graag doet. ‘Ik ben
24/24 uur bezig met architectuur,
doch ben vrij enkel die projecten te
aanvaarden die me echt liggen’.
‘Goed zorgen voor mezelf en de
“mijnen” – dus iedereen – betekent
ook veel willen geven. Ik tracht al
“weldoende” door het leven te stappen.
Als architect ben je er om mensen
te helpen plezier te vinden in het
29
project’. Zijn levenshouding: ‘Bezorg
iedereen een glimlach waarmee
je gedurende de dag te maken hebt!’.
Architect Chris Stockx voelt een
grote verbondenheid met kunst in
de meest uiteenlopende variaties
en houdt van authenticiteit in de
dingen. Zijn woon- en werkomgeving
laten een collage zien van
snuisterijen, trouvailles en kunstvoorwerpen
die vanuit een emotionele
betrokkenheid werden
samengebracht.
Thofopthoekske
(‘in de tuin van heden’)
Architect Chris Stockx heeft de
gewoonte aangenomen om veel
van zijn projecten een naam te
geven: ‘De clou’, ‘PianoPiano’,
‘School op stelten’, ‘De schat

van…’, ‘Nyge plek’, ‘Langs de
grote poort’, ‘Aeroluminium’,
enz. Die naamgeving ontstaat
spontaan vanuit het project zelf
en gaat al vlug primeren op de
naam van de klant of bouwplaats.
De eigen woning kreeg de naam
‘Thofopthoekske in de tuin van
heden’.
De naamgeving heft een historische
oorsprong – de bouwplaats
werd ’t Hof genoemd – en vloeit
ook voort uit de inspiratiebron
voor het project: een nabijgelegen
klooster met de typische hoog
opgetrokken kloostermuren,
waarachter een eigen leven schuil
gaat.
Het pand is op een hoek gelegen
en de ‘muur’ volgt de straathoek,
waardoor een maximale afscher-
Goede architectuur moet emotioneel aanspreken. Niet elke lijn of hoek van een ontwerp dient verklaard te worden door critici.
ming van eventuele lawaaihinder
en indringende blikken wordt verzekerd.
De inkom is cilindervormig
uitgevoerd en markant ingezet
in de naad van de hoekmuren.
Bij het ontwerpen van de woning
werden de ruimten zo ingedeeld,
dat er een ongehinderde ‘doorloop’
mogelijk is: men moet nooit
op zijn stappen terugkeren en
wandelt gewoon van het ene vertrek
naar het andere.
Voor de functionele indeling
opteerde de architect voor het
werken met vrije vloeren. Een
natuurstenen trap leidt naar de
woonvloer, die zeer open en licht
is gehouden. Dat is o.a. het gevolg
van de zeer hoge en wijde glasboog,
die uitkijkt op de tuin. Ook
de tuin herneemt een verticale
30
indeling.
Architect Chris Stockx ontwerpt
zelf ook meubels en interieurs. In
de eigen woning ontdekken we
een ontwerp voor een exclusieve
glazen eettafel.
De keuken wordt afgeschermd
door een eivormig volume met
diverse functies (wijnrek, berging,
vestiaire, hoge keukentoestellen
ingezet). In de eethoek vinden we
opnieuw een zelf ontworpen tafel.
Een afgeronde driehoek uit
gesandwicht glas, zorgt ervoor dat
zonder tafelkleed de nodige privacy
onder de tafel gewaarborgd
blijft, terwijl tevens de structuur
van de tafel goed zichtbaar blijft.
Bijzonder is verder de plaatsing
van de poten: waar men ook aan
de tafel gaat zitten, niemand zal

er hinder van ondervinden!
Aan straatzijde vinden we een
meer intieme zithoek met laag
bandvenster als ondersteuning
voor de lichtinval vanuit de hoge
op de tuin georiënteerde glaspartij.
Op de verdieping lopen de scheidingswanden
van de slaapkamers
niet op tot tegen de dakrand,
maar kregen bovenaan een glasband
om maximaal licht binnen
te halen en een ruimtelijk gevoel
te creëren. De badkamer is uitgewerkt
als 3 kleine badkamertjes –
3 x lavabo, douche, ligbad, WC –
die met elkaar verweven zijn.
Het professionele gedeelte van de
woning met ontvangstruimte,
archief en kantoor, zit half ondergronds
verwerkt. Overal stroomt
Chris Stockx
het daglicht vrij binnen, de architect
heeft het over een ‘lichtbak’effect,
het gevolg van een glasstrook
die net boven het tuinniveau
werd ingetekend.
Moeder met kind
Deze plek is opgevat als een
grote, beschermende gebogen
wand die tegelijk afschermt en
omarmt. Daarachter schuilt een
open woning die uitkijkt over het
wijdse landschap, deel ingegraven
in de schoot van het hoge talud
aan de straatzijde.
Het gekromde weelderig gedrapeerde
dak, is als een strelende
moederhand die het ‘bolleke’ van
haar spruit aait. De naam voor dit
project lag dan ook voor de hand!
‘Zoveel mogelijk weglaten’ luidt
31
'Moeder met kind' – een woonplek die
is opgevat als een grote, beschermende
gebogen wand die tegelijk
afschermt en omarmt.
het credo van architect Chris
Stockx. ‘Het witte blad is mijn ideaal,
omdat alle mogelijkheden dan
nog open liggen’, neemt hij
afscheid.
CS2 Architectenbureau
Blokstraat, 2
3020 Herent
T: 016 49 90 41
F: 016 49 90 42
architectuur

USEG,
Marcel Reymen
Een geboren architect

architectuur
Deze rasechte Brusselaar
kent zijn vak als geen
ander. Zijn obsessie:
goede materialen, energie,
geluid, werfbeheer.
3 Villa Vertommen te Keerbergen.

Villa Vrancken te Keerbergen.
Eenvoudige volumes, geïntegreerd in hun omgeving.
Marcel Reymen is de vleesgeworden
bouw. Een man die met een
verbazingwekkend gemak van het
Frans naar het Nederlands overschakelt.
Deze kleinzoon van een
aannemer, groeide op tussen de
werven van de hoofdstad en kreeg
in plaats van melk, baksteen en
cement met de papfles binnen.
Op 11 jaar verbeterde hij op de
werven, waar hij niet van weg te
slaan was, reeds plannen van
architecten. Ongeduldig als hij
was om met architectuurstudies
te beginnen, beëindigt hij zijn
humaniora op 16 jaar en laat zich
inschrijven in Sint-Lucas in
Schaarbeek. Op 21 jaar is hij de
jongste gediplomeerde architect
in België. 'Destijds op Sint-Lucas
waren we met 14, waaronder 10
Antwerpenaren’, herinnert hij
zich. De vier franstaligen leerden
Nederlands met hen. 'We waren
in 1962, dat was een andere tijd'.
Bezeten om te bouwen
Zonder dralen zet hij in 1963 zijn
eerste gebouw neer in cellenbetonblokken.
Het gaat om de drukkerij
van de groep Asar die destijds
Ciné-Revue en Libelle als
klanten had. ‘We hebben een gevelbekleding
gebruikt van prefabelementen,
rustend op een betonnen
skelet’, zegt de architect. ‘Ik heb
steeds deze oplossing verkozen boven
staal omwille van de brandveiligheid.’
Want Marcel Reymen mag
dan graag ontwerpen, hij denkt
ook na over de manier waarop
best gebouwd wordt. Om het even
34
of het gaat om de keuze van de
materialen, het gebruik van speciale
technieken, het werfbeheer
en de format van de woning.
Tijdens de discussie – terwijl hij
zijn verwezenlijkingen en carrière
overloopt – laat hij duidelijk zien
dat hij een specialist is die niets
aan het toeval overlaat.
In 1967 ontstaat het letterwoord
USEG. U staat voor ‘urbanisme’
(stedenbouw), S voor ‘stabilité’
(stabiliteit), E voor ‘équipement’
(uitrusting), G voor ‘gestion’
(beheer). ‘Ik heb er de “A” van
architectuur niet willen aan toevoegen’,
zegt hij. ‘Voor mij zit de architectuur
vervat in het begrip stedenbouw.
Het is één van haar componenten.’
Marcel Reymen heeft

Villa ‘Bouwen 2000’ te Keerbergen. Een gebouw dat gediend heeft als basis voor een televisieprogramma
met 17 uitzendingen van de VRT. We herkennen de dakoversteken, een leidmotief van de architect.
alles gedaan tijdens zijn carrière:
sportcentra gebouwd, kerken,
hospitalen, kantoren, appartementen,
concertzalen. Maar hij is
vooral bekend voor zijn mooie villa’s
die niet trachten het verleden
na te bootsen. Zoals die in
Keerbergen, die 500 vierkante
meter beslaat en de mediterrane
stijl herinterpreteert. De auteur
van het project is namelijk een
onvoorwaardelijke Italofiel. In
Lazise, in de omgeving van het
Gardameer, heeft hij een kloosterhoeve
omgebouwd tot hotel. Met
nostalgie denkt hij aan die verre
werf terug. ‘Ik nam de slaaptrein
in het Zuidstation om ’s ochtends in
de bergen te ontwaken. Ik logeerde
bij plaatselijke bewoners die me als
een lid van hun gezin ontvingen.
Reymen
Dat was een onvergetelijke ervaring.’
Elke woning haar toonhoogte
Marcel Reymen interesseert zich
voor alle aspecten van de bouw.
Dus verwaarloost hij ook de
akoestiek van een gebouw niet.
Het is zelfs een aspect waaraan
hij een zeer poëtisch belang
hecht. ‘Tijdens de eerste contacten
met de klant, tracht ik duidelijk te
maken dat het huis een toonhoogte
heeft. In een ruimte leven is als met
een instrument muziek spelen. De
keuze van de materialen is zeer
belangrijk. Een kamer heeft niet
dezelfde klank wanneer ze bedekt is
met een planken- of een tegelvloer.’
Architect Reymen heeft zijn kennis
terzake kunnen toepassen in
een aantal zeer specifieke pro-
35
gramma’s. In 1984 bouwde hij
de zaal VK in Molenbeek, gekend
voor haar uitzonderlijke akoestiek.
Johan Verminnen, de
Vlaamse zanger, beweerde dat de
geluidskwaliteit ervan nergens in
de hoofdstad haar gelijke vond.
Hoe is de architect in dit opzet
geslaagd? ‘Tussen de planken, op de
muren, hebben we aan de ene kant
glaswol geplaatst en aan de andere,
glasvezel met PVC’, zegt de architect.
‘Eén kant absorbeert de hoge,
een andere de lage tonen. Men vindt
deze materialen ook in de verlaagde
zoldering. Er is geen weergalm. Als
men op de scène fluistert, hoort men
achterin de zaal wat men zegt.’
Marcel Reymen, die een squashfanaat
is, was de geknipte man
om één van de belangrijkste
architectuur

architectuur
centra van het land te bouwen:
het ‘Belgian Squash Center’ in
Sint-Jans Molenbeek. Daar worden
af en toe de Belgische kampioenschappen
gehouden. En ook
daar is de akoestiek een heikel
punt. Herinneringen worden
bovengehaald, projecten ook. In
1988 maakte de architect een
belangrijk project boven de metro
Zwarte Vijvers in Sint-Jans
Molenbeek. Een vooral technische
prestatie vermits een scheve brug
van 1,55 m hoogte het geheel
draagt. ‘Als de metro beneden voorbijraast,
hoort men niets’. Altijd die
akoestische bekommernis. Het
gebouw bestaat uit sociale woningen.
Een probleem voor de architect
die graag zou hebben ‘dat
men de architect de vrijheid liet om
Reymen
meer oppervlakte te bieden voor een
zelfde budget. De reglementen zijn
soms absurd’. Als men verneemt
dat een groot deel van zijn vergunningsaanvragen
afwijkingen
zijn, kan men zijn redenering volgen.
Codes zijn niet geschreven
voor creatieve ontwerpers. Maar
dat wisten we al.
Ytong voor een huis van de
toekomst in Keerbergen
Het is een hele referentie voor
Ytong te mogen vaststellen dat
een vakman met zo’n competentie
haar producten sinds het
begin van zijn carrière gebruikt.
Hij verklaart ons hoe één en
ander in zijn werk ging. ‘In het
begin werd ik door de blokken cellenbeton
aangetrokken omdat ik ze
36
Villa Aerts te Haacht. Een gebouw dat een
prijs gewonnen heeft in de Actie Zonnehuis 3
van Electrabel.
mooi vond! Vaak liet ik ze onbezet
en liet ik de voegen uitkomen. Het
deed me denken aan de piramiden
van Egypte. Maar al snel geraakte ik
helemaal in de ban door de snelheid
waarmee gebouwd kon worden en
het isolerend karakter van het materiaal.’
De werf van deze woning werd op
de voet gevolgd door de kijkers
van de VRT, in de loop van
‘Bouwen 2000’, een didactisch
programma dat een werf van dag
tot dag toont in 17 afleveringen.
De verwarming van dit gebouw is
speciaal. Een netwerk van koperen
buizen zit in de grond van de
tuin verwerkt. Het vangt aldus de
energie op die door de zon in de
bodem wordt gebracht en zet ze

om in energie via een warmtepomp.
Een woning van de XXIste
eeuw, uitgerust met een krachtig
domoticasysteem.
De zon motiveert deze architect
die voor een villa in Haacht in
2001, de Electrabelprijs voor
zonne-energie kreeg. Het gebouw
is opgetrokken in Ytongblokken.
De energiefactor speelde een
kapitale rol. Voor deze woning die
werkt op de energie van een
warmtepomp, heeft de ontwerper
Ytongblokken met een bijkomende
isolatie gebruikt. Als hij onze
verbazing merkt, legt hij zijn
keuze uit: ‘Wanneer ik een blok cellenbeton
gebruik, bezet ik de gevels
met een gevelpleister. Dat is een logische
en economische oplossing.
Extra isolatie is niet nodig om de
door de wet opgelegde K55 te behalen.
Maar hier probeerden we een
thermisch hoogstandje door een K30
na te streven. We hebben dus een
isolatie in polyurethaan op het blok
en een gevelsteen aangebracht.’
Dit streven, deze perfectie, is het
grote doel van Marcel Reymen en
hij wil er ook eerlijk voor betaald
worden. ‘Om die reden heb ik afgezien
van openbare werken’, zegt hij.
‘Ik kan dat soort renovatieopdrachten
met 80% ereloon niet meer
accepteren. Tegen die prijs is het
onmogelijk goed werk te leveren. Ik
vraag bedragen die boven de deontologische
norm van de orde van
architecten liggen: 13% voor nieuwbouw,
17% voor renovatie. Maar in
37
feit ben ik de voordeligste architect,
want ik onderhandel de kortingen
op materialen en plaatsingen, ik
voorkom dat budgetten worden overschreden
(niet één op een carrière
van 40 jaar!), en ik ben tweemaal
in de week op de werf. Deze attitude
heeft hem een speciaal cliënteel
opgeleverd. De aannemers
die voor hem gewerkt hebben
kwamen allen tot dezelfde conclusie:
hij bekomt meer van onze
mannen dan wij zelf!
USEG, Marcel Reymen
Leopold II laan, 130
1080 Brussel
T: 02 414 09 24
F: 02 414 16 94
Achiel Cleynhenslaan, 112
3140 Keerbergen
T: 015 23 36 34
F: 015 23 62 53

Architecten
+ Ingenieurs
+ Doeltreffend wer
= Sigma 3

ken
architectuur
tekst: Christophe Mercier
fotografie: Jan Van Goidsenhoven
Sigma, het somteken. 3, staat voor
het aantal technieken en vennoten
waarop een beroep werd
gedaan bij de oprichting van het
studiebureau in 1989. ‘Maar
ondertussen zijn we nog maar met
z’n tweeën’, vertelt Patrick van der
Straeten. ‘Aanvankelijk vertrokken
we van de gemeenschappelijke idee
om architectuur, speciale technieken
en stabiliteit met elkaar te combineren.
Maar een afdeling stabiliteit
hebben we nooit verder uitgewerkt.
We hadden onze naam dus kunnen
veranderen in Sigma 2. Maar dan
had men ons wellicht niet meer ernstig
genomen…’
Samen met zijn vennoot Daniel
Werts, ingenieur-adviseur inzake
speciale technieken, kan de architect
op een andere manier beantwoorden
aan de marktvraag. Ze
wensen een belangrijk aantal
opdrachten voor hun rekening te
nemen. Hier wordt in geïntegreerde
teams gewerkt: ontwerpers
en ingenieurs in speciale
technieken. En ook al is het niet
helemaal hun ‘cup of tea’, kan
Sigma 3 ook fungeren als veiligheidscoördinator.
Het bureau
39
Voor de kantoren van de
Baxter fabriek in Lessines
hebben de ontwerpers van
Sigma 3 hun vertrouwen
gesteld in RC System.
Portret van een studiebureau
dat reeds met beide voeten in
het derde millennium staat.
houdt zich echter voornamelijk
bezig met project management,
een meer verantwoorde werfopvolging.
De betrokkenen zorgen
voor het budgetbeheer, de aangewende
hoeveelheden, de termijnen.
Indien vereist, zullen ze de
klant ook vertegenwoordigen bij
alle stappen van het bouwproces.
Een trend die vrij zwaar weegt
maar steeds vaker voorkomt: een
meer verantwoordelijke rol voor
de ontwerper van het project. Met
als gevolg een ware revolutie in
het traditionele drieluik van
architect / aannemer / bouwheer.
Speciale technieken toepassen
en tezelfdertijd getuigen van
een merkwaardige architectuur
Als dat je troeven zijn, is het niet
vreemd dat farmaceutische bedrijven
komen aankloppenbij Sigma3.
De sector is immers zeer gevoelig
voor het beheer van speciale technieken
in hun fabrieken en
laboratoria waar temperatuur,
netheid, ventilatie en veiligheid
zeer nauwgezet in de gaten worden
gehouden. Op het ogenblik

dat GSK contact met hen opneemt,
is het om hen een globale
opdracht toe te vertrouwen welke
het volledige beheer van het project
omvat: studie, onderaanneming,
budgetcontrole, naleven
van de planning. ‘Voor de bouw
van een fabriek, zijn de architecturale
vereisten van de klant erg
beperkt’ aldus Patrick van der
Straeten. ‘We zijn bang lastig
gevallen te worden met het ontwerp
van een grote doos, zonder veel verbeelding.
Gelukkig, zoals in het
geval van GSK, laten onze partners
ons nu en dan de vrijheid om ons
uit te drukken. Wij zijn erg trots op
de kleine loopbrug in spiderglas die
we hebben bedacht voor hun fabriek
in Waver-Noord.’
Ondanks zijn technische en
esthetische kwaliteiten heeft het
kunstwerk geen fortuin gekost:
amper 375.000 euro. De boog
neemt exact de vorm aan van het
buigmoment. Zeer dunne stalen
buizen ondersteunen de loopbrug.
Op de grond ligt een eenvoudige
bankiraï. De ruiten zijn
lichtjes zilver getint om te felle
opwarming tegen te gaan. Je zou
immers veronderstellen dat het in
zo’n ruimte verstikkend heet is.
En toch moest er geen ingewikkelde
airco-installatie worden
geplaatst om er aangenaam te
kunnen vertoeven. Een eenvoudige
ventilatie boven- en onderaan
de volledige lengte van de loopbrug
volstaat om voor de nodige
frisse lucht te zorgen. En net
40
daarom wilde men van bij het
ontwerp een beroep doen op ingenieurs
inzake speciale technieken,
die zouden meehelpen bij de uitvoering
van het project.
In Lessines, voor Baxter:
een gebouw met karakter.
Aan de hand van een recent project
van Sigma 3 in Lessines kon
het bureau kennis maken met de
producten van RC system via de
firma Atalu uit Ath. Het gaat om
een kantoorgebouw voor het farmaceutisch
bedrijf Baxter. Al
jaren werkten kaderleden en
bedienden van de fabriek in bar
slechte omstandigheden op het
vlak van comfort, in die mate
zelfs dat de onderneming soms
problemen ondervond om nieuwe

mensen aan te trekken. Er was
dus dringend nood aan nieuwe
kantoren op de site. ‘Het is een
uitdaging,’ verzekert architect van
der Straeten. ‘Wij hebben er ons toe
verbonden 4.500 m in 10 maanden
te bouwen. Net zoals in Nederland,
hebben wij gewerkt als een
“Bouwteam”, maar hand in hand
met de Belgische dochter van het
Duitse bouwbedrijf Strabag.
Rechtstreeks samenwerken met een
onderneming zonder onderaanneming
vraagt van ons heel wat flexibiliteit
om zich te laten leiden bij de
keuze van materialen en technieken.’
Wanneer men opteert voor een
snelle opbouw, denkt men onmiddellijk
aan prefabricage.
Sigma 3
Baxter te Lessines. Opmerkelijk zijn de zonneweringen van RC System die het gebouw
karakter geven door de nadruk te leggen op horizontalisme.
Reeds vanaf het ontwerp beslissen
de betrokken partners om
gebruik te maken van een systeem
van betonnen palen/balken.
De volumes worden vereenvoudigd
en bijgevolg gemoduleerd.
De klant viel voor het idee: het
geheel is modulair, zodat later,
indien nodig, probleemloos uitgebreid
kan worden. De in H-vorm
geplaatste ‘tralies’ vormen kleine
ruimtes. De vleugels aan de buitenkant
vormen een werkblad
waar het personeel aan de slag
kan. De kern zit ingewikkelder in
elkaar. Deze herbergt de dienstvertrekken,
verticale verbindingen
en technische ruimtes. Aan de
zuidkant, in de buurt van de cafetaria,
werd een terras in bankiraï
aangelegd. Een detail dat het ver-
41
schil maakt tussen een zuiver
functioneel gebouw en ruimtes
waar rekening is gehouden met
het feit dat de gebruikers mensen
zijn.
Zonnewering van RC System
Details worden op dezelfde
manier aangepakt als het ontwerp,
met de nodige eenvoud
maar zonder in te boeten aan harmonie.
De gevelbekleding bestaat
uit aluminium golfplaten, die perfect
tot hun recht komen in deze
industriële omgeving. Verticaal
geplaatste stalen ‘vleugelprofielen’
accentueren de ingang en vormen
een sierlijke kroonlijst.
Vervolgens is er het visuele ritme
dat gecreëerd wordt door de zonnewering
van RC System, welke
architectuur

architectuur
geclipst is in de aluminium
ramen. Hoe is Sigma 3 erbij gekomen
om voor dit product te kiezen?
‘We hebben in het contract
laten opnemen dat we moesten kunnen
kiezen tussen 3 verschillende
merken van aluminium profielen,’
herinnert Patrick van der Straeten
zich. ‘We wensten een driekamer
profiel met onzichtbare afwatering
van de vleugels (afwateringskapjes
in PVC die op de voorzijde vastgeklikt
dienen te worden, waren uit
den boze), met goede thermische
prestaties. Bovendien wensten we
dat de opengaande delen zo weinig
mogelijk zichtbaar zouden zijn, om
te streven naar het uitzicht van een
gordijngevel. Een bijkomende vereiste
was de overgang tussen de demonteerbare
binnenmuren met het
Sigma 3
Baxter te Lessines. De planologie van de buitenkant van het gebouw toont de bekommernis
aan van de bouwheer en van de architect om een bedrijfsgebouw te creëren waar rekening
gehouden wordt met het welzijn van haar medewerkers.
raam. Omdat het plan modulair is,
moesten we voor diverse plaatsen
voorzien in een overdimensionering
van het profiel.’
Tijdens een hevig onweer kwam,
bij de werf in uitvoering, een
plaat los van het decoratieve stalen
profiel dat aan het inkomgeheel
geplaatst is omdat het nog
niet volledig bevestigd was. ‘Nu
begrijp ik waarom ze die dingen
“vleugels” noemen,’ lacht de architect.
De aluminium zonnewering
van RC System echter heeft de
hevige windstoten wél doorstaan.
Misschien vreemd dat ze op alle
gevels van het gebouw is aangebracht,
ongeacht hun oriëntering
ten opzichte van de zon? ‘Daar is
uiteraard een goede reden voor: het
42
ziet er zo gewoon beter uit,’ antwoordt
de ontwerper van het
gebouw. ‘Maar we hebben gemerkt
dat er nog een ander voordeel verbonden
is aan dit soort toepassingen
voor de ramen. Voordat we de horizontale
elementen hadden geplaatst,
durfden de mensen niet te dicht bij
de verdiepinghoge ramen komen.
Dat is een instinctieve reactie om
niet te gaan duizelen. Maar zodra
het “raster” was geplaatst, waagden
diezelfde mensen zich toch dichter.
Het geeft een gevoel van veiligheid.’
Of hoe een architecturale keuze
tal van andere gevolgen kan hebben.
Technieken beheersen,
kosten besparen
De architect toont ons nog een

Baxter in Lessines.
Detail van het verticale
zonneweringsprofiel
gecreëerd door
RC System.
project dat binnenkort van start
gaat en waar al heel wat werk aan
is besteed. Het gaat om een reusachtig
winkelcomplex in Waver,
tegenover Six Flags, het vroegere
Walibi. Het komt te liggen tussen
de Dijle, de autosnelweg en de
spoorlijn. De 3D-beelden zijn
alvast veelbelovend. Eén geheel
van kromme lijnen en uit staal.
15.000 m 2 die worden toevertrouwd
aan de goede zorgen van
de architecten en ingenieurs van
Sigma 3, die, zoals steeds, zeer
nauw zullen samenwerken. ‘Onze
inzet om ruimtelijke vormgevers en
technische ontwerpers samen te
brengen, heeft ook ingrijpende budgettaire
gevolgen,’ aldus Patrick van
der Straeten. ‘Voor de industriezone
van Waver bijvoorbeeld, waar
43
wij gevestigd zijn, hebben we samen
met de ingenieurs de brandveiligheidsnormen
zorgvuldig bestudeerd.
En zonder de veiligheid van de
gebruikers ook maar enigszins in het
gedrang te laten komen, zijn we erin
geslaagd om slechts één trapkoker
per gebouw te moeten bouwen. Met
de felicitaties van de brandweer en
de verzekeraars.’ En die van ons.
Studiebureau SIGMA 3 N.V.
"Les Collines de Wavre"
Chaussée des Collines, 52
1300 Waver
T: 010 22 80 80
F: 010 22 93 94
sigma3@sigma3.be

Wooncomfort

op voorschrift
architectuur
tekst: Eduard Coddé
Architectuur is voor velen het
zoeken naar vormen vanuit
een esthetisch ideaal. Voor
architect Johan Van Royen is
architectuur vooral gericht
op de bewoners voor wie het
project gecreëerd wordt.
Hij ontwerpt vanuit de praktijk
van het wonen en ziet zijn
taak in eerste instantie als
begeleider van de bouwheer
naar diens ‘ideale woning’.
Werken aan een eigen weg
Johan Van Royen studeerde in
1985 af als architect aan Sint-
Lucas te Gent. Na de gebruikelijke
twee jaar stages, besloot
hij zijn eigen weg te maken en
startte een zelfstandig bureau.
Voor architect Johan Van Royen
was het belangrijk een eigen richting
te zoeken en die vervolgens
te laten evolueren. Hij zocht
beslist geen vaste vormentaal,
maar liet zich leiden door het
streven naar ruimtelijkheid, licht
en transparantie. In het definiëren
van zijn eigen stijl spelen
materialen een belangrijke rol.
Hij houdt van strakke materialen
en daarom ook geniet een gevelafwerking
in sierpleister zijn grote
voorkeur. Het begrip transparantie
wordt o.a. gesteund door een
voorliefde voor glasdallen, die
privacy en lichtdoorstromingen
perfect weten te combineren.
Ook het gebruik van doorkijk
trapconstructies sluit aan bij het
streven naar transparantie.
Al vlug werd duidelijk dat hij zou
werken naar een volledige projectbegeleiding.
‘Ruwbouwdetails
bepalen zeer vaak mee het interieur
– in het bijzonder bij moderne
architectuur – en bijgevolg kan men
als architect moeilijk het ontwerp
loslaten na de ruwbouwfase’,
45
verklaart Johan Van Royen.
‘Materiaalkeuze en -kennis vereisen
eveneens dat men zich niet beperkt
tot uiterlijke vormgeving, maar
dieper doordringt in het ontwerp’.
Hij werkt graag met schuifwanden,
omdat die op elk ogenblik
het integreren of afschermen van
vertrekken toelaten, perspectieven
en doorzichten in de woning
ondersteunen en een praktische
flexibiliteit integreren.
Voor de periferie van de woning –
tuin en verharde delen – beperkt
architect Johan Van Royen zich
tot het uitzetten van de grote
lijnen, maar waagt zich niet aan
een tuinontwerp. Op dat vlak
geeft hij de voorkeur aan een constructieve
samenwerking met een
deskundig tuinarchitect, die beter
bevoegd is, maar wel consequent
de door hem uitgezette stijlrichting
doortrekt en accentueert.
Vandaag zijn de gerealiseerde
projecten de referenties en beste
reclame voor de toekomst van het
architectenbureau. ‘We houden het
bewust bescheiden’, vertelt Johan
Van Royen. ‘De ervaring leert dat
de klant de voorkeur geeft aan één
vertrouwenspersoon – de architect
zelf – en daardoor vaak huiverig
staat tegenover grotere architectenbureaus’.

Gevoelige snaar
Architect Johan Van Royen stelt
bij zijn opdrachtgevers een toenemende
belangstelling vast voor
architectuur en vormgeving in het
bijzonder.
‘De klant komt grondig voorbereid
aankloppen’, merkt hij op. ‘Vaak is
de potentiële bouwheer rijkelijk gedocumenteerd
en het Internet vormt
daarin een niet te onderschatten
schakel’.
Hij acht het een vanzelfsprekende
zaak dat een architect zich voortdurend
dient bij te scholen om
nieuwe materialen te ontdekken
en evoluties op het vlak van verwerkingstechnieken
bij te blijven.
Aan de rand merkt hij kritisch op,
dat de architect die zich openstelt
voor vernieuwing bij bouwmaterialen
en technieken, al te gemakkelijk
tot proefkonijn wordt, terwijl
hij finaal de verantwoordelijkheid
draagt tegenover de
opdrachtgever. Daarom neemt hij
graag het roer in handen als werfcoördinator.
‘Onderhoud is een gevoelig thema
bij de hedendaagse bouwheer’, stelt
onze gesprekspartner vast. ‘Dat
aspect mag zeker niet verwaarloosd
worden in het ontwerp. Daarom
raad ik een gevelafwerking uit één
materiaal aan – crepi – boven een
combinatie van bv. hout met crepi.
Een extra coating onder de vorm
van een zelfreinigende laag als bv.
“Lotusan”, (van STO) biedt de
klant heel wat gebruiksgemak’.
In de voorontwerpfase geeft de
architect de voorkeur aan handmatig
schetsen, omdat er meer
sfeer vanuit gaat dan van de meer
steriele 3D-computervoorstellingen.
Ingekleurde voorontwerpen
laten bovendien toe veel te visualiseren
zonder veel te moeten
investeren in tijd en kosten.
Zodra de hoofdlijnen van het ont-
46
Ruimtelijkheid, licht en transparantie leiden de architectuur van Johan Van Royen,
die zich niet laat beperken tot een vaste vormentaal.
werp zijn vastgelegd, wordt de
overstap gemaakt naar computertekenwerk
voor de technische
plannen en detailtekeningen, met
voorstellingen in 3D, zodat de
klant zich gemakkelijk kan inleven
in zijn nieuwe woning.
Uitdaging als constante
Moderne architectuur is voor
Johan Van Royen de grootste uitdaging
aan de architect. Zijn vormentaal
is niet gericht op het
shockeren, maar zoekt het tijdloze.
Het gebruik van lichte kleuren
ondersteunt deze visie.
‘Hoewel men als architect een eigen
stijlrichting tracht te vinden, dient
men deze niet al te strikt te willen
aflijnen, daar ze dan al vlug een
beperkend neveneffect zal laten voelen’,
stelt Johan Van Royen. ‘Elke
woning dient als een nieuwe uitdaging
te worden aangepakt, al was
het maar omdat een strikt afgeba-

De materiaalkeuze speelt een belangrijke rol in de stijldefinitie van de architect.
Strakke materialen genieten zijn absolute voorkeur.
kende eigen vormentaal steeds vaker
conflicteert met de door stedenbouw
opgelegde bouwvoorschriften’, gaat
hij verder. In zijn beleving van
moderne architectuur heeft hij
een absolute voorkeur voor platte
daken. ‘Wanneer de voorschriften
een hellend dak verplicht maken,
dan komt het erop aan als architect
zo creatief uit de hoek te komen, dat
het oogt alsof de woning een plat
dak heeft, terwijl er wel degelijk een
hellend dak op staat!’, klinkt het
vastberaden.
Anders dan wel een door kwatongen
wordt beweerd, is moderne
architectuur alles behalve ‘kopiëren
en plakken’ van standaardvormen!
Ontwerpen evolueren voortdurend
en worden technischer.
Dat is voor een deel gestuurd
door de bewoners zelf, die anders
gaan leven en daardoor ook andere
eisen stellen aan hun woning.
Voor Johan Van Royen staat de
Van Royen
klant dan ook centraal bij het ontwerpen
van een woning.
Voorbereiding is meer dan het
halve werk. Hoe meer tijd geïnvesteerd
wordt in het analyseren
van de leefwijze van de opdrachtgever,
hoe beter het ontwerp zal
beantwoorden aan de verwachtingen.
‘Het plan van een woning
wordt door de klant gestuurd; de
architect stuurt de techniciteit’, luidt
het. ‘Als architect dient men voor
zijn klant meer te doen dan het in
vormen vertalen van diens woonwensen.
Wij hebben een adviserende
functie naar de opdrachtgever voor
wat het adapteren van modern en
toekomstgericht wonen betreft. Noem
het gerust voorschrijven van wooncomfort!’,
verduidelijkt Johan Van
Royen.
De moderne bouwheer wil steeds
vaker een volledig afgewerkte
woning. Het komt er voor de
architect dan ook op aan het
47
beschikbare budget maximaal om
te zetten in wooncomfort. ‘Dat
kost meer werk en inventiviteit van
de architect, maar geeft ook meer
voldoening!’. Vandaar ook dat een
totaalvisie op het project zo
onontbeerlijk is. Naar het interieur
wordt naast materiaalkeuze
vooral de lichtstudie met daaruit
voortvloeiend lichtadvies als elementair
beschouwd. ‘Het zou jammer
zijn om de strakke architectuurvormen
te kannibaliseren met verkeerd
gekozen lichtarmaturen’, verduidelijkt
architect Van Royen.
Moderne woningen, waar veel
daglicht naar binnen stroomt,
hebben ook nood aan een efficiënte
zonwering. ‘Daar kan beter
in de ontwerpfase aan gedacht worden,
zodat een integratie in de strakke
architectuur probleemloos mogelijk
is, dan dat nadien esthetiek verstorende
(nood)oplossingen worden
aangedragen’, leert onze gastheer.
architectuur

Variatie prikkelt creativiteit
Johan Van Royen beperkt zich
niet louter tot particuliere
woningbouw, al is dit wel het
kerngebied van zijn activiteiten.
Sinds vier jaar is de architect ook
actief in sociale woningbouw.
Voor hem is het een bijzondere
uitdaging om binnen de veelal
strikt afgelijnde normering en
budgetbepaling van een dergelijk
project, toch een architecturale
visie te integreren. Zijn streven
naar ruimtelijkheid en transparantie
laat zich overigens best harmoniëren
met de verwachtingen
van sociale woningbouw.
‘Architectuur en sociale woningbouw
hoeven onder geen beding
mekaars opponenten te zijn’, klinkt
het overtuigend. Verbouwingen
zijn een andere discipline die
steeds vaker opduikt in het portfolio
van de architect. Het gaat hier
vrijwel altijd specifiek om inte-
rieurs. Tenslotte wordt ook kleine
industriebouw als magazijnen of
kantoren niet uit de weg gegaan.
Het betreft dan vooral de interieurindeling
en afwerking.
Moderne gezelligheid
De doelstellingen voor dit project
vermelden het scheppen van
ruimte om te ademen, zonder
daar noodzakelijk grote oppervlakken
aan te koppelen. Verder
moest moderne architectuur
gepaard gaan met leefbaarheid en
gezelligheid. Het was de wens
van de opdrachtgever om de
woning aan de voorkant gesloten
te houden voor een maximale
afscherming en verzekeren van
privacy. De dubbele garage springt
vooruit als extra buffer tegenover
de buitenwereld. De woning loopt
door in het landschap. Achteraan
is de woning maximaal opengewerkt
naar de tuin toe. Een losse
48
Compact – Hoge ruimten werken de doorstroming van het licht in de
woning in de hand.
open structuur met zuilen en balken
werd over de terrassen, achteraan
de woning, uitgezet en
wekt een gevoel van geborgenheid
op. De trap is centraal in de
woning ingeplant. De architect
tekende een circulatie-as, benadrukt
door het via koepels invallende
licht. Architect Johan Van
Royen opteerde voor een uitvoering
in Ytong ‘maxi’ blokken (nu
modulblokken). In het interieur is
minimale materiaalvariatie te
bespeuren: blauwe hardsteen en
parket op het gelijkvloers en een
over de ganse bovenverdieping
doorgelegde sisaltapijt dialogeren
met de overheersende lichte
kleur.Voor de interieurinrichting
ontwierp Johan Van Royen haast
onzichtbare kastwanden, waarvan
de deuren in het vlak van de wanden
liggen. De keukenkasten in
gelakt laminaat, passen precies in
het geraamte van de woning.

Dakkunsten – De architect verzoende de stedenbouwkundige voorschriften
die geen plat dak toelieten en de wensen van de bouwheer.
Compact
Een gezin met één kind wenste
zich een compacte woning.
Transparantie en eenvoud werden
het fundament voor het ontwerp.
De garage werd als een los blok
voor de woning gezet. De inkom
zit tussen de garage en het hoofdblok
gevat. Zo blijft de voorkant
maximaal gesloten. Aan de zijkant
zorgen glasblokken voor privacy
in combinatie met een gulle
lichtinval. Achteraan werd de
woning op de tuin afgestemd.
Hoge ruimten werken de doorstroming
van het licht in de
woning in de hand. Boven is er
een vide, waar een thuiskantoortje
werd ingericht.
Natuursteen en vergrijsd hout
zijn de enige materialen die voorkomen
naast de Ytong blokken en
lateien.
Dakkunsten
De bouwvoorschriften verbonden
aan het perceel verboden een plat
dak. Architect Johan Van Royen
kiende zijn ontwerp zo uit, dat de
woning er aan de achterkant uitziet
alsof er inderdaad een plat
dak op ligt en de gevel één vlak
vormt. Dat komt door de twee in
L-vorm aangebrachte volumes op
de verdieping. Het ontwerp liet
een ingesloten terras ontstaan,
dat maximaal is afgeschermd
tegen mogelijke lawaaihinder van
straatzijde. Bovendien oogt het
hellende dak uit gepatineerd zink
veel minder opvallend dan bv. een
pannendak. Het verplichte hellende
dak werd benut voor het intekenen
van een speelkamer voor
de kinderen.
Op het gelijkvloers is gekozen
voor een open plan. Schuifdeuren
zorgen wanneer nodig voor en
indeling van de beschikbare
49
woonoppervlakte. De woning is
niet optimaal zuid-georiënteerd,
doch de transparantie levert een
maximale bezonning op.
Budgetgestuurd
Een strikt na te leven budget
stuurde het ontwerp van dit project.
Opnieuw werd aan straatzijde
voor een gesloten aanpak gekozen
en is de woning achteraan maximaal
naar de tuin geopend. Door
te kiezen voor een licht dakmateriaal
– Steeldeck – kon budget
bespaard worden op de dragende
constructie. De aluminium ramen
van RC System werden diep in de
muren geplaatst om aldus een
zonwerende werking te verkrijgen,
wat alweer een besparing in
de afwerking opleverde.
Het bouwvolume werd optimaal
benut. Het gelijkvloers is één
grote ruimte, waarin de keuken is

ingezet als afscherming. De vloeren
werden uitgewerkt in polybeton.
Ondanks een eenvoudige
vormgeving, werd het monotone
ver verwijderd gehouden van dit
ontwerp.
Vrouwelijke stempel
Anders dan gebruikelijk, verliep
het contact met de opdrachtgever
uitsluitend via de eigenares. De
integratie van haar kunstatelier
was daar allicht niet vreemd aan.
Een ideale lichtinval is een opperste
gegeven voor een schildersatelier
en daar hield architect Johan
Van Royen degelijk rekening
mee. Niet alleen de grote glasoppervlakken
zorgen voor veel licht
in het atelier, ook de gebogen
dakvorm draagt bij tot een perfecte
lichtgeleiding en -spreiding in
de werkplaats. Het atelier is
bovendien zo in de woning geïntegreerd,
dat het niet geïsoleerd
is, maar juist een overzicht biedt
naar de andere woonvertrekken.
Voor het tweepersoonsgezin werd
een zeer ruime woning gecreëerd,
die ondanks de royale afmetingen
altijd contact toelaat tussen de
bewoners. Variërende plafondhoogten
dragen bij tot een speels
kneden van de natuurlijke lichtinval.
Vanuit de inkom vertrek
een circulatie-as door de woning.
Een ronde wand omcirkelt de
sanitaire cel en biedt een groot
oppervlak voor het exposeren van
schilderijen.
Voor de uitvoering van het project
werden grote Ytong ‘maxiblokken’
(nu moduleblokken) gekozen.
De ramen met aluminium
profielen van RC System werden
zwart gehouden, wat een boeiend
contrast oplevert met de witte
gevelbepleistering.
50
De keuze van een licht dakmateriaal leverde een budgetbesparing
op voor de dragende constructie. Het bouwvolume werd optimaal
benut.
In de woning kregen gelijkvloers
en verdieping een uniforme aankleding.
Hout en natuursteen zijn
de enige materialen in het project
naast Ytong.
Voor architect Johan Van Royen
primeert de aan de opdrachtgever
geboden woonbeleving boven de
tot vormen gereduceerde architectuur.
Zijn architectuur vormt de
esthetische omkadering voor
maximaal wooncomfort.
Archiburo Johan Van Royen BVBA
Houten Schoen, 58
9100 St-Niklaas
T: 03 766 03 40
F: 03 777 04 59
info@jvanroyen-archiburo.be
www.jvanroyen-archiburo.be

❖
▼ ◗
❙
Recyclage van YTONG
Ytong heeft het voorbij jaar aanzienlijke investeringen
gedaan in de recyclage van afval. Alle afval van cellenbeton
wordt vandaag de dag gerecycleerd en hergebruikt
in de fabriek. De productie gebeurt m.a.w. in
een gesloten kring.
De recyclage van het afgewerkt product is mogelijk
dankzij de gloednieuwe unit voor de herbehandeling
van cellenbetonafval.
Deze unit laat niet alleen toe voor 100% het eigen
productieafval te recycleren, maar ook de afval van
bouwplaatsen of van de afbraak van gebouwen te recycleren.
De afval wordt vermalen tot men een fijn poeder
bekomt dat als grondstof in de fabricatie wordt
❖
❙
❖
❙
aangewend ter vervanging van zand. Alle afval wordt
integraal gerecycleerd en in het productieproces opgenomen.
Dankzij de nieuwe recyclageunit maakt Ytong besparingen
op vervoer- en stortkosten van afval mogelijk
voor Ytong aannemers en -handelaars.
PROTECTING PEOPLE

Op dezelfde
golflengte

Hans Verplancke & Sarah Flebus
ontdekten al tijdens hun
studententijd te Leuven dat
er een opmerkelijke eenstemmigheid
bestond in hun visie
op architectuur en de manier
waarop ze die architectuur
aanpakten. Vandaag zitten
ze meer dan ooit op dezelfde
golflengte en runnen met
succes het architectenbureau
Verplancke & Flebus in het
Brabantse Schiplaken.
Constructief creatief
Hans Verplancke & Sarah Flebus
studeerden beiden af aan de
KULeuven als ingenieur-architect,
een specialiteit die niet zo spontaan
gekoppeld wordt aan het
creatieve aspect van architectuur.
‘Een architect creëert vormen; een
ingenieur rekent alles nauwkeurig
na opdat de vormen ook uitvoerbaar
zouden zijn’, repliceert het duo
gevat. ‘Als ingenieur-architect denken
we bij onze ontwerpen vooruit
naar een volgende fase, de constructie.
We combineren elk de beide disciplines
in één persoon en zijn daardoor
overtuigd onze klanten optimaal
te dienen’. Na het afstuderen
in 1993, gingen beiden hun eigen
weg. Ze verzamelden een brede
waaier ervaringen via diverse
stages – Sarah Flebus trok zelfs
naar China als stagiair ir-architect
voor Shanghai-Bell – en werkten
in freelance verband. Beiden
geven ook les aan de KULeuven.
Hans Verplancke & Sarah Flebus
onderhielden al die tijd goede
contacten, tot in augustus 2001
besloten werd samen verder te
gaan met een gezamenlijk architectenbureau.
De haast frappante
architectuur
tekst: Eduard Coddé
gelijkenis in visie en stijl is er nog
steeds. Het duo werkt alle projecten
volledig samen uit, terwijl er
één hoofdverantwoordelijke wordt
gekozen. ‘Het voordeel van deze
werkwijze is o.a. dat we ook grotere
projecten aankunnen’, krijgen we
te horen. Het architectenbureau
is inmiddels flink uitgegroeid.
Voorontwerpen worden meestal
ook op maquette ontworpen, dit
zowel uit eigen overtuiging (om
inzicht te krijgen in de ruimte- en
lichtwerking van het ontwerp) als
op vraag van de klant. ‘Maquettes
en schetsen leveren samen de beste
communicatie op tussen architect en
bouwheer’, leert de ervaring.
Verbouwen als springplank
Elk begin is moeilijk en zit
geprangd tussen de drang om de
eigen creativiteit de vrije loop te
kunnen laten en de dwingende
noodzaak klanten te vinden om
het eigen bedrijfje rendabel te
krijgen. Voor Hans Verplancke &
Sarah Flebus werd de verbouwing
van een rijhuis voor het onderbrengen
van het bureau en de
woning van Hans Verplancke,
de opstap naar grotere en meer
53
uitdagende projecten.
Het eigen project kende veel bijval
en bleek een uitstekend
uithangbord voor het jonge architectenbureau.
Er volgden heel wat
opdrachten voor het verbouwen
van oude rijwoningen met hun
typische indeling, waarbij vele
kleine kamers achter elkaar de
lichtdoorstroming verhinderen.
Het doordacht ‘opengooien’ van
de achtergevel om licht binnen te
halen en een herverkaveling van
de vertrekken in functie tot de
praktische bruikbaarheid, de
mogelijkheden van de bestaande
context in de tuinzone en een
aangenamer woonsfeer, waren
daarbij steeds de leidraad.
Vervolgens vonden eigenaars van
een alleenstaande woning uit de
periode 1960 - ’70 de weg naar
Hans Verplancke & Sarah Flebus
voor grondige verbouwingswerken.
Nieuwbouwprojecten lieten
iets langer op zich wachten en
zaten in de beginperiode altijd
gekoppeld aan zeer strikte budgetbeperkingen.
Vandaag heeft
het architectenduo een eigen stijl
kunnen doordrukken en werd een
gezond evenwicht gevonden tus-

sen verbouwingen en nieuwbouwprojecten.
Ook grotere projecten
brengen steeds meer variatie
aan de activiteitenportfolio.
Een pittig detail: het duo zegt van
zichzelf zijn wortels te hebben in
de typische Vlaamse baksteenarchitectuur.
Relationele architectuur
De relatie tussen het leven in de
woning en de buitenkant, is voor
Hans Verplancke & Sarah Flebus
een belangrijke stimulans voor
hun creativiteit. Zij zien elke
opdracht als een grote uitdaging
en hebben een voorliefde voor
‘moeilijke gevallen’, waarbij het
beschikbare terrein allerhande
randvoorwaarden dicteert naar
het ontwerp. Daarnaast vormen
de vanuit stedenbouw opgelegde
beperkingen een voortdurende
prikkel van hun creativiteit.
Voor elk ontwerp fungeert het terrein
als ‘onderlegger’. De gegeven
relaties naar landschap, aanpalende
woningen, zichten en oriëntatie
t.o.v. de natuurlijke bezonning,
laten het ontwerp ontkiemen.
Relaties zijn ook belangrijk
binnen de ontwerpen, waartoe
graag gebruik wordt gemaakt van
vides, lichtschachten, of het delen
en scheiden van vertrekken door
enkele treden niveauverschil.
Vanuit de gesprekken met de
opdrachtgever wordt een precies
afgelijnd bouwprogramma gedefinieerd,
dat vervolgens geënt
wordt op de krijtlijnen die vanuit
het terreingegeven zijn ontspro-
54
Investeren in ruimte en licht is bouwen aan
essentiële woonkwaliteiten.
ten. Het belang van de relaties
tussen binnen en buiten, sterkt
het architectenduo in hun overtuiging
dat het interieur integraal
deel uitmaakt van hun woningontwerpen.
Flexibiliteit in de
interieurinrichting is een ander
stokpaardje voor Hans
Verplancke & Sarah Flebus.
Daarom wordt veel gewerkt met
geïntegreerd meubilair, worden
wanden kasten en worden mogelijkheden
ingetekend om zonder
al te grote ingrepen later een
andere indeling te realiseren.
‘Flexibel wonen is wonen met toekomst’,
argumenteren onze
gesprekspartners. ‘Vooral jonge
gezinnen die zich engageren voor
nieuwbouw, zullen nog een hele evolutie
doormaken met wisselende

woonbehoeften. Door de gewenste
scheiding van de beschikbare woonruimte
te realiseren met gecombineerde
wand/meubelelementen, kan
de woning die evolutie ook volgen.
Bovendien maakt de ingebouwde
flexibiliteit de woning ook beter verkoopbaar
aan een eventuele volgende
eigenaar’, ronden zij dit thema af.
De plannen voor de meubelelementen
worden minutieus uitgetekend
en ook de productie ervan
wordt nauwlettend begeleid.
Indien gewenst, wordt meubeladvies
verstrekt in het kader van
een totale benadering van het
woongebeuren. Hans Verplancke
& Sarah Flebus noemen hun stijl
eigenzinnig, waarmee ze vooral
bedoelen dat ze zich niet willen
inlaten met stijlrichtingen die ze
Verplancke & Flebus
zelf niet aanvoelen. Voor hen is
het met de bouwheer grondig
geanalyseerde bouwprogramma
de sturende kracht voor elk ontwerp.
‘Investeren in ruimte en licht
is bouwen aan essentiële woonkwaliteiten’,
verduidelijkt het jonge
architectenduo. De toegepaste
materialen moeten zichzelf zijn;
functioneel en niet als decoratie
worden toegepast. ‘Een dure afwerking
kan eventueel ook later nog volgen,
terwijl de basis slechts éénmaal
kan bepaald worden’.
Trendgevoelig
Hans Verplancke & Sarah Flebus
hebben na het opstarten van hun
architectenbureau heel wat renovatieprojecten
tot een goed einde
gebracht.
55
Het belang van de relaties tussen binnen en buiten, sterkt het architectenduo
in hun overtuiging dat het interieur integraal deel uitmaakt van hun
woningontwerpen.
‘Renovatie is echter enigszins een
gedwongen keuze’, krijgen we te
horen. ‘De markt vraagt veel verbouwingen
en dat is ook ecologisch
best te verantwoorden, maar een kritische
benadering dringt zich toch
op’, gaat het verder. ‘Men mag zich
niet blind staren op renovatie, doch
dient te zoeken naar wat waardevol
is in een bestand gebouw. Slechts
wat zinvol is, verdient het om
behouden te blijven. Bestaande delen
kunnen verbeterd worden – licht in
de woning halen staat per definitie
op de eerste plaats – terwijl aanvullen
met moderne nieuwbouw veelal
de voorkeur verdient t.o.v. een totale
renovatie’. De aanpak is ook verschillend
voor rijwoningen en
vrijstaande huizen. Bij bestaande
rijhuizen komt het er vooral op
architectuur

architectuur
Voor elk ontwerp fungeert
het terrein als "onderlegger".
De gegeven relaties naar landschap,
aanpalende woningen,
zichten en oriëntatie t.o.v. de
natuurlijke bezonning, laten
het ontwerp ontkiemen.
aan om de woonfuncties opnieuw
te schikken. Dit soort woningen
werd destijds gebouwd met de
voornaamste woonruimtes aan
straatzijde. Met de actuele verkeerssituatie
is een dergelijke
oriëntatie volstrekt voorbijgestreefd.
De woonfuncties worden
naar de achterzijde van de
woning verplaatst, zodat tevens de
volledige kavelbreedte kan benut
worden. Een andere belangrijke
opgave is het herdenken van de
snede, zodat het daglicht in de
typisch donkere middenzone van
oude woningen kan doordringen.
Het creëren van een groter ruimtegevoel
op een beperkte oppervlakte,
is een essentieel streefdoel
van de renovatieaanpak.
Typisch voor oudere vrijstaande
Verplancke & Flebus
woningen is dat ze niet getekend
werden vanuit de gegeven context
van het terrein. ‘Het is alsof de
woningen op een kavel geland zijn’,
verduidelijkt het architectenduo.
‘Er is geen dialoog tussen woning en
terrein’. Bij renovatie van dit soort
woningen komt het erop aan deze
dialoog te integreren, een grotere
ruimtelijkheid te scheppen en het
project een ziel te geven. Het origineel
is net als bij rijhuizen veelal
een verzameling donkere, lage
vertrekken, waartussen nauwelijks
interne relaties bestaan.
Gezien de hogere aankoopprijs
voor de opdrachtgever (grond +
bestaande woning), streven Hans
Verplancke & Sarah Flebus
ernaar – voor zover verantwoord
– om de bestaande structuur van
57
de woning als dwingende randvoorwaarde
te hanteren binnen
hun ontwerp, zodat de verbouwingskosten
beperkt worden. Net
als bij hun nieuwbouwprojecten,
integreren zij graag vast meubilair
om de functionele organisatie
te versterken en flexibiliteit als
meerwaarde aan het woongebeuren
toe te voegen.
Wonen en werken tegen
scherpe prijs
Het eerste project van het kersverse
architectenbureau bestond uit
de verbouwing van een rijhuis
voor eigen gebruik. Tegenover het
gebouw loopt een drukke spoorlijn
voor goederen en passagiersverkeer,
terwijl de straat sinds de
bouw van het huis tot een drukke

De relatie tussen het leven in de woning en de buitenkant, is voor
Hans Verplancke & Sarah Flebus een belangrijke stimulans voor hun creativiteit.
Verplancke & Flebus
doorgangsweg voor autoverkeer
was geworden.
Achteraan ontdekte het duo een
groene zone, gevormd door de
aan elkaar grenzende tuinen van
de buren, weliswaar geschonden
door een tussenliggende bedieningsweg
en een bijna 5 m hoge
muur van een aanpalend magazijn.
De indeling van het rijhuis
vertoonde een bekend klassiek
patroon: op het gelijkvloers een
hal, traphal, voor- en achterkamer,
keuken en badkamer; op de
eerste verdieping 3 slaapkamers
en bovenaan een zolder.
Doelstelling van de renovatie was
het creëren van de nodige professionele
ruimte voor het architectenbureau
en de integratie van
een privé-woning. De oriëntatie
58
van het huis werd dan ook van
straatzijde naar tuinzijde gedraaid.
Rekening houdend met
het beperkte budget, werd de bestaande
draagstructuur maximaal
bewaard en uitgezuiverd. Waardevolle
authentieke elementen als
de trap, vloer en binnenschrijnwerk
werden gevaloriseerd.
Door het gebruik van de volledige
breedte van het perceel, werd de
nieuwe, achteraan de woning
gecreëerde leefruimte, bijzonder
imposant. Ze kreeg een grote
hoogte, afgestemd op de bestaande
muur van het aanpalende
pand, waardoor een harmonieuzer
beeld is ontstaan en de relatie
met de tuin geoptimaliseerd
werd. Als ‘scheiding’ fungeert een
aluminium schuifraam van

Flexibiliteit in de interieurinrichting is een ander
stokpaardje van het architectenduo. Kasten worden
wanden en zo geïntegreerd dat ze altijd een
nieuwe indeling toelaten.
RC System dat dankzij haar technisch
doordacht concept met de
bereikte hoogte toch zeer vlot te
bedienen blijft. Bij mooi weer
worden de schuivende gedeelten
open gezet en verdwijnt elke
drempel tussen binnen en buiten.
De nieuwe indeling van het
grondplan, bracht de dienstruimten
naar de middenzone van de
woning. Op de benedenverdieping
zijn dat de keuken, bijkeuken,
toilet en vestiaire; op de verdieping
is dat de badkamer en het
archief. Hierdoor werd een functionele
bufferzone ingezet als afscherming
van de lawaaihinder
aan straatzijde en als opdeling
tussen wonen en werken. Vooraan
werd bovendien akoestische
beglazing geplaatst als verweer
tegen het spoorweglawaai.
Gesloten openheid
Nieuwe eigenaars van een bestaande
bungalow, gelegen in een
verkaveling met huizen uit de
jaren 1950 – ’60, zochten Hans
Verplancke & Sarah Flebus op,
met als opdracht het bestaande
pand met hoekig grondplan om
te bouwen tot een sobere, lichte
en ruimtelijke woning.
Aan straatzijde werd het ontwerp
maximaal gesloten gehouden in
het belang van de privacy. Voor
de indeling werd het toepassen
van schuifdeuren weerhouden,
waardoor de bewoners op elk
ogenblik de keuze hebben tussen
een zeer open indeling of een
59
meer intieme, gecompartimenteerde
bewoning. Om de kosten
te beperken, vertrokken de architecten
vanuit de bestaande dragende
structuur van de bungalow.
Het hellend dak en allerhande
aanbouwen werden gesloopt. Op
de bestaande onderbouw werd
een nieuw volume geënt. De overgang
tussen bestaande structuur
en nieuwbouw werd zelfs geaccentueerd
met zichtbeton. Door
het verschuiven van het nieuw
gebouwde volume, ontstond een
carport en een dakterras.
De interieurindeling is ontwikkeld
vanuit een functioneel houten
volume (toilet, vestiaire,
trap,…). De verdieping vertoont
een nadrukkelijke scheiding tussen
de kinderkamers en het
architectuur

De creatieve verbouwing van een rijhuis werd de
opstap naar grotere en meer uitdagende projecten.
Het doordacht opengooien' van de achtergevel
om veel licht binnen te halen werd een
handelsmerk voor het architectenduo.
ouderlijke compartiment.
De architecten brachten een aantal
diagonale relaties tussen de
verschillende ruimtes in hun ontwerp,
waardoor het zonlicht diep
in de woning kan dringen en een
vrij uitzicht op voor- en achtertuin
wordt verzekerd.
Bij de materiaalkeuze werd nauwlettend
toegezien op harmonie
met de bosrijke omgeving op het
gebied van kleuren en texturen.
De originele onderbouw kreeg
een verflaag; de nieuwbouw werd
afgewerkt met brede houten planken.
Technisch interessant, is het
toepassen van een warmtepomp
gekoppeld aan vloerverwarming.
Gesublimeerd in het terrein
De opdrachtgever voor dit nieuwbouwproject
beschikte over een
prachtig licht hellend terrein in
een bosrijke omgeving.
De woning diende enerzijds
maximaal open te zijn naar het
unieke groene decor en anderzijds
optimaal privacy te garanderen
t.o.v. de enige buur.
De wensen van de klant en de
eigenschappen van het terrein
brachten het architectenduo op
het idee de woning op te bouwen
uit twee in elkaar geschoven volumes:
een hoger volume, dat twee
verdiepingen telt en haaks op de
straat staat; een lager volume met
één enkele bouwlaag, evenwijdig
verlopend aan de straat.
Het lage volume sluit de woning
60
af van de straat, terwijl het zich
aan de achterzijde naar de tuin
opent. Het hoge deel is eveneens
naar de tuin gericht en vormt een
afscherming naar de buur. Beide
volumes zitten extern en intern
met elkaar verweven. Een niveauverschil
van 50 cm tussen de twee
volumes, markeert de terreinhelling,
terwijl het plafond gewoon
doorloopt. Hierdoor ontstaan in
het lage volume hoge ruimtes.
Dankzij de L-vormige opbouw
van de woning, kan de zon moeiteloos
in alle vertrekken binnenstromen.
Een groot terras, dat
vanuit alle leefruimten bereikbaar
is en gevat zit tussenbeide bouwvolumes,
fungeert als centrale
draaischijf. Ook hier opteerden
Hans Verplancke & Sarah Flebus

architectuur
Bij bestaande rijhuizen komt het er vooral op aan om de
woonfuncties opnieuw te schikken. Slechts wat zinvol is,
verdient het om behouden te blijven.
voor verwarming met een warmtepomp,
gekoppeld aan vloerverwarming.
Eenpersoonswoning met
toekomst
De verwachtingen van de
opdrachtgever – een alleenstaande
– konden eenvoudig worden
samengevat: het volledige woongebeuren
diende gelijkvloers gesitueerd
te worden en moest volledig
worden afgeschermd van de
buitenwereld. De architecten
wezen echter op de beperkingen
naar herverkoopwaarde, indien
het ontwerp op bewoning door
één enkel persoon zou geconcentreerd
worden. Uiteindelijk ontstond
een eenheidsvolume met
verdieping en licht hellend dak.
Verplancke & Flebus
Het bouwperceel met zeer onregelmatige
vorm inspireerde
voor het grondplan en de volumeindeling.
Op de benedenverdieping
lopen eetkeuken, zitruimte
en slaapkamer in elkaar over,
maar kunnen op elk ogenblik
gescheiden worden d.m.v. kamerhoge
deuren. Boven is er een
tweede slaapkamer, een badkamer
en een bibliotheek.
Een vide legt de relatie met de
zitruimte.
De verdere toekomstplannen van
Hans Verplancke & Sarah Flebus?
‘Wij willen goede architectuur
maken met respect voor het budget
van de klant. Een directe en open
communicatie met de opdrachtgever
is daarvoor onontbeerlijk. Kortom
61
een verdere groei van de schaal van
onze projecten met behoud van onze
aanpak.’
Verplancke & Flebus
Bieststraat, 236/3
3191 Schiplaken
T: 015 61 13 06
info@hasa.be

Een 350 meter lange wandelbrug vormt de basis
voor de overbekende Pier van Blankenberge. Dit
unieke monument voor onze kust, maar ook voor
Europa, werd in ere hersteld.

Een maatje
meer
constructie
Van Laere NV uit Burcht is
vanuit de woningbouw doorgegroeid
tot internationaal
erkend partner voor grote,
multidisciplinaire aannemingswerken.
‘Konstruktief’ was er te gast
voor een kennismaking met
hun boeiende bouwwereld.
Familiebedrijf sinds 1938
De geschiedenis van Van Laere
NV gaat terug tot 27 januari 1938.
Het begon allemaal als familiebedrijf,
dat zich toespitste op het
bouwen van woningen en appartementen.
Het bouwbedrijf kreeg
al vlug de wind in de zeilen, zodat
grotere opdrachten volgden voor
de realisatie van industriegebouwen,
kantoren en hospitalen.
In 1948 verwierf Van Laere een
erkenning in de hoogste klasse
(Klasse 8) voor het uitvoeren van
deze werken.
Er werd onafgebroken geïnvesteerd
in mensen en materiaal,
zodat het bedrijf uitgeroeide tot
‘algemeen aannemer’ en opdrachten
van zeer uiteenlopende aard
kreeg toegewezen.
In de periode 1960 tot ’75 werden
een aantal grote projecten in
eigen beheer gerealiseerd. Eén
van de boegbeelden uit die tijd is
ongetwijfeld de ‘Antwerp Tower’
met in die tijd een bouwwaarde
van om en rond 1 miljard BEF
(+/- 25 miljoen euro).
In 1982 werd de oorspronkelijke
PVBA omgevormd tot NV.
63
Vandaag is Van Laere NV een
100% dochteronderneming van
de gediversifieerde dienstengroep
‘Ackermans & Van Haaren’.
De naam Van Laere NV overkoepelt
een groot aantal bedrijfsafdelingen,
waaronder een afdeling
metaalconstructie en metalen
bekistingen, werkplaatsen voor
zandstraaltechnieken, schilderwerken,
een schrijnwerkerij,
geprefabriceerde betonelementen,
een werkplaats elektriciteit, loodgieterij,
montagediensten en nog
veel meer. In 1994 werd al een
‘certificaat van goedkeuring’ verworven
als bewijs van een efficiënte
kwaliteitszorg binnen het
bedrijf. Inmiddels is Van Laere
NV ook ISO 9001 gecertificeerd
en wordt het VCA** veiligheidssysteem
– versie 1997 – gehanteerd.
‘Het actuele logo werd ontworpen
door de kinderen van de werknemers’,
vernemen we van Dhr.
Wilfried Vermaercke, commercieel
directeur, nogmaals een verwijzing
naar de familiale geest die
blijft verder leven binnen het
bouwbedrijf.

Multidisciplinair zonder grenzen
‘Algemene Aannemingen’ lezen
we als ondertitel in het logo van
dit bouwbedrijf met een respectabele
traditie. Als we de activiteiten
overlopen, kunnen we niet anders
dan te stellen dat dit een absoluut
‘understatement’ is.
Bij Van Laere NV zitten immers
een zeer uiteenlopend aantal disciplines
verenigd, die alles behalve
alledaags zijn en getuigen van
een groot vakmanschap.
Waterbouwkundige werken
(Klasse 8), kunstwerken als bruggen
en viaducten, grote infrastructuurwerken,
civiele bouwprojecten,
ondergrondse en bovengrondse
parkeergarages,… zijn
slechts de meest opgemerkte
disciplines binnen het zeer gevarieerd
portfolio.
Erg actueel zijn de projecten in
Van Laere
domeinen als drinkwaterproductie
en waterzuivering (Klasse 8),
milieutechnische bouwwerken als
huisvuilverbrandingsinstallaties
(Klasse 8) en de verregaande
betrokkenheid bij de uitbouw van
het TGV-netwerk in België en
Nederland.
Het kunnen van dit bouwbedrijf
wordt ook over de grenzen geapprecieerd.
Van Laere NV is een
veel gevraagde partner in
Nederland en dat nog wel met de
discipline waterbouwkunde! Van
Laere NV mag zich zelfs specialist
noemen voor afgezonken tunnels.
Daarnaast vinden we Van Laere
NV ook terug op Duitse en
Franse werven.
‘Van Laere NV zoekt steeds naar
een grote toegevoegde waarde’, stelt
Dhr. Wilfried Vermaercke, commercieel
directeur. ‘Het beheren
64
van een groot aantal specifieke disciplines
uit de bouwsector, opgewaardeerd
met de mogelijkheid deze disciplines
samen aan te bieden en te
coördineren, geeft ons sterke troeven
in de hand’, gaat hij verder. ‘Ons
bedrijf wil zo vroeg mogelijk instappen
in een project en wil dat mee
dragen van aan de ruwbouwfase tot
en met de coördinatie van de afwerking’,
vat Dhr. Wilfried
Vermaercke samen.
Een respectabele referentielijst
Met een zo rijkelijk gevarieerd
aantal disciplines onder één dak,
kan het niet anders of de referentielijst
getuigt van evenveel variatie.
Het overzicht is meer dan
indrukwekkend!
In december 1992 werd de bouw
van de Piet Heintunnel toegekend,
die de oostelijke verbin-
constructie

Kantoorgebouw met ondergrondse parkeergarage
voor Ericsson te Diegem.
dingsas vormt tussen de
Amsterdamse binnenstad en de
A10 Ringweg. Aan het project, dat
in de vorm van een Tijdelijke
handelsvereniging met 5 vennoten
werd uitgevoerd, was een budget
van 119.343.261 euro verbonden.
De tunnel is 1900 m lang,
waarvan 1500 m gesloten. Het
gesloten deel is opgebouwd uit
8 zinkelementen van elk 157 m,
8 m hoog en 32 à 38 m breed. Er
zijn twee kokers met elk twee rijstroken,
een tramkoker en een
middentunnelkanaal voor noodgevallen
en onderhoud. De zink
elementen – goed voor 120.000
m 3 beton – werden in Antwerpen
gebouwd, waarna ze naar
Amsterdam werden gebracht om
ze op hun definitieve plaats te
laten zinken. Er werd 9000 m 3
onderwaterbeton gestort en in de
140.000 m 2 bekisting werd
10.000 ton staal verwerkt.
Voor de ‘Vlaamse Raad’ verwierf
Van Laere NV in januari 1995 het
akkoord voor de volledig ‘sleutelklare’
afwerking van het gebouw.
De opdracht bestond uit de voorstudie
en de uitwerking van de
afwerkingdetails en het opvolgen
van de werken uitgevoerd door
onderaannemers en eigen
bedrijfsafdelingen. De uitvoeringstermijn
bedroeg slechts
twaalf maanden. Na een gedetailleerde
opmeting van het gebouw,
werden alle gegevens in het CADprogramma
gestopt om als het
ware een ruwbouwdossier samen
te stellen als basis voor de afwerking.
Het programma omvatte het
gebouwenbeheersysteem, de
geluidsinstallatie, sterkstroom,
telefonie, videofonie, beveiliging,
65
Aanleg van de nieuwe passagiersterminal voor
op de luchthaven van Zaventem.
<
informatica, liften, meubilering,
enz. Enkele veelzeggende cijfers:
17.744 m 2 pleister- en sierpleisterwerk,
14.530 m 2 schilderwerk en
textielbehang, 8820 m 2 dekvloeren,
5750 m 2 parketvloeren, 1100
m 2 witte marmer, 820 m leuningen
en handgrepen,…
In oktober 2001 werd door Van
Laere NV een nieuw kantoorgebouw
voor IBM te Evere opgeleverd.
Het project dat uit drie
gebouwen van verschillende
hoogte bestaat – minimaal 4,
maximaal 8 verdiepingen – werd
in amper 18 maanden voltooid en
vertegenwoordigt een budget van
28.983.875 euro. Ondergronds
zijn de gebouwen met elkaar verbonden
via drie parkingniveaus,
die samen 15.000m 2 vertegenwoordigen.
De kantoorvloeren tellen
samen 30.000 m 2 . Er dienden

twee grondkerende wanden
gebouwd te worden om de noodzakelijke
grondwerken te kunnen
uitvoeren. Het gebouw wordt
gedragen door een fundering op
staal. Bovengronds werd een
prefab betonskelet toegepast.
Dit is slechts een kleine selectie
uit een erg lange lijst!
Een lange aanloop
Eén van de ambitieuze projecten
waar Van Laere NV vandaag bij
vetrokken is, is de uitbreiding en
vernieuwing van het ‘Koopcentrum
Waasland’ aan de rand van
Sint-Niklaas.
Het project werd eigenlijk al tien
jaar geleden in de steigers gezet.
Het begon allemaal met een wed-
strijd uitgeschreven door de stad
Sint-Niklaas, die in het bezit was
van de nodige gronden naast het
bestaande ‘Koopcentrum’, dat in
1972 werd geopend. Een centrale
bereikbaarheid met de auto vormde
de kerngedachte van het opzet.
Van Laere NV won de wedstrijd
samen met de firma Gebr.
Cordeel uit Temse.
Het nieuwe ‘Koopcentrum
Waasland’ zou 13.500 m 2 bruto
vloeroppervlakte tellen. In het
oorspronkelijke project was
tevens de bouw van een 200-tal
appartementen, een hotel en kantoren
geïntegreerd. Er werden
drie studies opgezet voor de aanleg
van de noodzakelijke ontslui-
66
tende infrastructuur. De intussen
opgerichte Waaslandcombinatie
N.V. werd na een kapitaalsverhoging
uitgebreid met ABN Amro
Projectontwikkeling die 80% van
het nieuw kapitaal onderschreef.
Daarmee was de eerste spadensteek
echter nog lang niet aan de
orde. Heel wat lokaal getouwtrek
zorgde voor een herhaald uitstel
van het begin van de werkzaamheden.
Het duurde tot eind september
2001 vooraleer een uiteindelijk
akkoord werd bereikt
over het te realiseren project.
Het stadsbestuur van Sint-
Niklaas, de eigenaar van het
bestaande ‘Koopcentrum’ (NV
Ishop), de NV Delhaize – De
Leeuw (aanwezig in het bestaande

constructie
centrum), destijds nog GIB (met
een Inno-vestiging in het oorspronkelijke
shopping center),
Redevco (met een C&A verkoopspunt
in het bestaande centrum)
en de Waaslandse bouwbedrijven
Van Laere NV en Cordeel, tekenden
de overeenkomst voor de
definitieve aanpak. Het herziene
project voorziet niet langer in de
bouw van een tweede shopping
center, maar in de integratie van
oud en nieuw, met één gemeenschappelijke
parking en één
gemeenschappelijke ontsluiting.
Het project is dus een combinatie
van nieuwbouw, renovatie en
heraanleg van het bestaande
‘Koopcentrum’.
Het architectenbureau is het
Van Laere
Britse ‘Chapman Taylor’, dat ook
voor het ‘Maasmechelen Village’
outlet shopping tekende (zie onze
vorige Konstruktief-edities).
Tevens werden volgende studiebureaus
ingeschakeld: SBE N.V.
uit Sint Niklaas voor stabiliteit;
Van Looy Group N.V. voor technieken;
Studiebureau Jouret bvba
voor alle infrastructuur en omgevingswerken.
Er werd een strikte
procentuele verdeling opgelegd
voor de bezetting van de winkelmodules
door food, non-food en
horeca.
Veel en snel
‘Het licht werd definitief op groen
gezet in juni 2002’, vernemen we
van ir. Jan Bettens, directeur
67
< Uitbreiding en vernieuwing van het
‘Koopcentrum Waasland’ aan de rand van
Sint-Niklaas.
<
Kunstwerken (4 bruggen en 2 kokers)
in Kortenberg, voor de HST die Brussel met
Keulen verbindt.
van werken bij Van Laere NV.
De werken zijn uiteindelijk
midden december 2002 gestart
en het is de bedoeling dat een
eerste deel van 19.000 m 2 operationeel
wordt eind september
2003. De uiteindelijke voltooiing
van de overige 27.500 m 2 staat
gepland voor eind maart 2004.
‘Aanvankelijk zouden we alleen bij
de ruwbouw betrokken worden. Nu
staan we ook in voor
de techniek en de afwerking’, verklaart
ir. Jan Bettens. De inrichting
van de winkels is wel de
individuele verantwoordelijkheid
van de huurders of eventuele
eigenaars.
‘Het betreft een zeer grootschalig
project, dat nu plots zeer snel moet

vooruitgaan’, weet ir. Jan Bettens.
‘Daarom opteerden we voor een
prefabaanpak’.
Het grondplan van het shopping
center is volledig gelijkvloers uitgetekend.
De fundering worden
op de werf zelf gerealiseerd, evenals
de hellende op- en afritten
voor de dakparking.
De basis voor het bouwwerk is
een betonskelet. Gevelsluiting en
binnenmuren werden bij Ytong
gehaald. De hoofdinkomhal is
ongeveer 15 m hoog en volledig
transparant gehouden. De ‘malls’
krijgen een dichting opgebouwd
uit een stalen structuur met gelamineerd
houten balken. Voor de
indeling van de beschikbare ruimte
tot winkelmodules, werden
Ytong-blokken geselecteerd. In
totaal zullen zowat 5.000 m 3 blokken
verwerkt worden!
‘De keuze voor een prefabaanpak en
de gegeven situatie van het bestaande
Koopcenter, verplichtte ons tot het
gebruik van zeer zwaar belastbare
mobiele kranen’, licht ir. Jan
Bettens toe. ‘Het oude gebouw werd
gedeeltelijk afgebroken, terwijl een
aantal zaken – o.a. Delhaize –
tijdens de werken toch maximaal
operationeel wensten te blijven’,
schets hij de problematiek.
‘Omdat de bevoorrading van een
supermarkt heel wat logistieke aandacht
vereist, moesten we bij de
bouw constant rekening houden met
het verzekeren van de bereikbaarheid,
terwijl ook de prefabelementen
68
op de juiste plaats dienden te geraken’,
voegt onze gesprekspartner
toe. ‘Er dienden verschillende leidingen,
waaronder rioleringen en hoogspanningsleidingen
te worden verlegd!’.
Na de verbouwing van het
bestaande gebouw, werd achter
het oude centrum in wijzerzin
weggebouwd richting noord.
Achter de hoofdingang zit een
gedeelte met zeer grote overspanningen.
Het gebruik van voorgespannen
elementen bood onvoldoende
zekerheid en daarom
werd voor naspannen gekozen.
Aandacht voor techniek
De technische eisen voor een dergelijk
groot winkelcomplex zijn

constructie
geheel in verhouding.
De verwarmingsinstallatie van het
bestaande ‘Koopcentrum’ diende
gedeeltelijk operationeel te blijven
tijdens de verbouwingswerken,
om vervolgens opgenomen te
worden in het nieuwe systeem.
De verluchting wordt verzekerd
door het inblazen van frisse lucht
via de wandelgangen.
Vanzelfsprekend is brandbeveiliging
een belangrijk gegeven – het
gebruik van Ytong-producten
biedt ook op dit vlak grote voordelen
– en moest de ganse oppervlakte
voorzien worden van een
sprinklerinstallatie. De bestaande
Delhaize en Inno vestigingen in
het oorspronkelijke
‘Koopcentrum’ beschikten al over
een eigen systeem, doch dat werd
nu opgenomen in het grote
geheel.
De valse plafonds bestaan uit
akoestische platen van Knauf. Er
werd een testzone aangelegd om
de dempingswerking exact te
kunnen evalueren en bij te sturen.
Het complex wordt centraal beveiligd
tegen brand en inbraak.
Daarnaast nemen de individuele
handelszaken zelf de voor hen
meest adequate beveiligingsmaatregelen.
‘Winkelen om te leven is niet langer
de functie-invulling van een shopping
center, zoals dat in de tijd van
het eerste “Koopcentrum” nog het
geval was’, besluiten onze gasthe-
69
< Voor de buitenwanden van het
‘Koopcentrum Waasland’ werd
gebruik gemaakt van de nieuwe
YTOfin panelen. Deze panelen
worden afgewerkt (kwarts) op
de werf geleverd.
Van Laere
ren Wilfried Vermaercke en ir.
Jan Bettens. ‘Winkelen vandaag,
moet synoniem zijn voor plezier,
zelfs een toeristische attractie, en
daar werken we bij Van Laere NV
graag aan mee!’.
Van Laere NV
Antwerpsesteenweg, 320
2070 Zwijndrecht
T: 03 252 20 20
F: 03 353 06 76
gvabox@vanlaere.be

Limonta
Een ‘montagebedrijf’ loopt
zelden in de kijker… Het is
niet creatief bezig met
architectuur, het heeft geen
‘voorschrijffunctie’ bij de
materiaalkeuze en kan zich
evenmin doen gelden wanneer
er belangrijke aankoopbeslissingen
worden genomen…
Toch vormen ze een onmisbare
schakel tussen ontwerp,
leverancier van bouwmaterialen
en afwerking van grootschalige
bouwprojecten.
De dagelijkse strijd met de tijd
Stefan Schelfhout is zaakvoerder
van ‘Limonta’ – één van de weinige
gespecialiseerde montagebedrijven
in België – met vestiging
in het Limburgse Bree. Hij is
niet de man om het voetlicht op
te zoeken en blijft er allemaal
erg bescheiden bij, ondanks de
verantwoordelijkheid die hij
draagt binnen de realisatie van
elk hem toevertrouwd project.
Volgens hem is het allemaal heel
eenvoudig: ‘Limonta heeft zijn
plaats in de ruwbouw van grote,
voornamelijk industriële bouwwerken,
in het bijzonder de plaatsing
van wandbeplating in beton of
Ytong’. Na een start in de betonproductie,
besloot Stefan
Schelfhout in januari 1989 het
roer van Limonta in handen te
nemen. ‘Hoewel ik destijds een
“betonjongen” was, kreeg ik twee
maand na de overname van
Limonta een opdracht voor een project
met Ytong in Hasselt’, gaat zijn
De onmisbare schakel
constructie
verhaal verder. ‘Door de tijd zijn
we ons steeds meer gaan toeleggen
op de verwerking van Ytong-producten
en vandaag ligt de verdeling
beton/Ytong bij 50/50’.
De klanten voor een montagebedrijf
als Limonta zijn hoofdzakelijk
algemene aannemers, soms
ook industriebouwers, voor wie
het montagewerk niet lonend is
vanwege te gespecialiseerd.
Voor Stefan Schelfhout is de
kernactiviteit van het montagebedrijf
de coördinatie tussen de
leverancier van de te monteren
bouwmaterialen en de aannemer
van het project. ‘Als montagebedrijf
gaan we aan de slag in een bouwfase
dat de tijdsdruk erg hoog wordt’,
licht onze gastheer toe. ‘Eventuele
vertragingen bij de funderingen en
de staal- of betonskeletbouw, worden
ons voor de voeten geschoven. Dan
komt het erop aan zelf geen tijd te
verliezen en waar mogelijk zelfs een
stukje in te halen op de planning
71
van de hoofdaannemer voor het
project’, klinkt het deskundig.
‘Meewerken met de werfcoördinator
om de werf maximaal te laten
opschieten, is onze opperste doelstelling!’,
vat Stefan Schelfhout de
taak van zijn bedrijf samen.
Bij de coördinatie spelen allerhande
factoren een rol. De relaties
met de leverancier van de te monteren
materialen, zijn vanzelfsprekend
niet onbelangrijk. ‘Het montagebedrijf
roept het order af in functie
tot de verwerking’, luidt de theorie.
‘In de praktijk moeten we vijf
dagen vooraf het materiaal afroepen,
terwijl we op dat ogenblik van geen
duidelijk beeld hebben van de situatie
die we op de werf mogen verwachten
op het ogenblik van de levering!’
Ervaring is dan ook een
onontbeerlijke assistent.
‘Logistieke inzichten en vooral het
zelf kunnen beschikken over een
goed uitgebouwd arsenaal werktuigen,
zijn dat evenzeer’, vult Stefan
Schelfhout aan.

constructie
Waar vele meters gevelplaten in recordtempo moeten
worden gemonteerd, is Limonta in zijn sas! De
vlotte coördinatie tussen de leverancier van de te
monteren bouwmaterialen en de aannemer van het
project is de grote kracht van het montagebedrijf.
Het juiste gereedschap is het
halve werk
Dit bekende spreekwoord heeft
grote waarde voor Stefan
Schelfhout. In totaal beschikt
Limonta over 26 stuks rollend
materieel!
De belangrijkste en meteen ook
duurste stukken zijn de vier
Liebherr-kranen. Het zijn mobiele
eenheden met verschillende
draaglast: 30, 45, 60 en zelfs 120
ton! ‘Liebherr is de duurste, maar
ook de enige die ons een 24 uurs service
kan bieden’, argumenteert
onze gesprekspartner. ‘De kranen
moeten maximaal inzetbaar zijn,
moeten snel overal naartoe kunnen
en operationeel worden’, voegt hij
toe. ‘Het is voor Limonta ondenkbaar
materieel te moeten gaan
huren – het bij elkaar zoeken en
transporteren naar de werf haalt het
rendement helemaal onderuit!
Zodra de behoefte gevoeld wordt dat
meer materieel nodig is, zoeken we
Het montagebedrijf komt op de werf in actie wanner de werken in een fase zitten dat de tijdsdruk
naar de oplevering toe erg hoog wordt.
zo snel mogelijk uit hoe we erin
kunnen investeren’, klinkt het
strijdlustig bij Stefan Schelfhout.
Limonta vervangt de kranen alle
vijf jaar om zeker te zijn van een
maximale betrouwbaarheid, precisie
en veiligheid. Stefan
Schelfhout is even kritisch bij de
selectie en aankoop van het overige
rollend materieel. Zo beschikt
zijn bedrijf over een aantal vrachtwagens,
die waar nodig logistiek
ter hulp kunnen schieten voor het
aanleveren van de materialen volgens
de gehaalde montagefrequentie.
‘Flexibiliteit bij het
transport is erg belangrijk’, weet
Stefan Schelfhout uit ervaring.
Bestelwagens zorgen voor het
transport van de kleinere gereedschappen
en de mensen.
‘Limonta was bij de allereersten om
midden de negentiger jaren hoogtewerkers
toe te voegen aan het machinepark’,
merkt Stefan Schelfhout
op. ‘Dat betekende al snel een aanzienlijke
verhoging van het rende-
72
Limonta
ment! Vandaag worden per werf
minimaal één kraan en twee hoogtewerkers
in stelling gebracht’.
1 + 1 = 3
Een uitgebalanceerd machinepark
is extreem belangrijk, maar dat
betekent helemaal niet dat mensen
dat niet zouden zijn!
‘Ongeveer de helft van ons rentabiliteitsresultaat
schrijf ik toe aan het
machinepark, wat logischerwijze
betekent dat de andere helft op het
actief van de medewerkers dient
geschreven te worden’, verklaart
Stefan Schelfhout. ‘Het is dus duidelijk
aanwijsbaar de combinatie
van de twee, die het succes bepaalt!’.
De verklaring schuilt voor een
belangrijk deel daarin, dat eigen
mensen maximaal vertrouwd
kunnen worden met eigen materieel.
De mensen die de kranen
bedienen en van op de hoogtewerkers
de plaatsing in goede
banen leiden, zijn uiterst belangrijk
voor een snelle voortgang van

de werken en het behalen van een
goed rendement. ‘Wanneer gevelplaten
beschadigd worden doordat
het samenspel mens/machine niet
optimaal verloopt, of onervarenheid
de voortgang vertraagd, dan kan
men zich als montagebedrijf moeilijk
handhaven’, weet Stefan
Schelfhout maar al te goed. ‘Elke
beschadiging moet worden hersteld
en vertraagd de voortgang van de
montage. In het slechtste geval is de
schade zo groot, dat de eigenlijke
montagewerken zelfs tijdelijk stilvallen
en dat kan zeker niet de bedoeling
zijn’, wijdt Stefan Schelfhout
ons langzaam in in zijn wereld
van het professionele montagebedrijf.
Om een maximale kwaliteitsverzekering
in te bouwen, heeft
Limonta zelfs gescheiden teams
voor de montage van betonnen en
Ytong gevelpanelen. In totaal telt
het montagebedrijf twintig medewerkers.
‘Een montagebedrijf als
Limonta kan slechts een goede naam
verwerven in de markt als de kwaliteit
van het geleverde werk, de snelheid
en de prijs kloppen’, klinkt het
uit ervaring. Geen gemakkelijke
opgave, als men weet dat voor
relatief kleine werven de kost voor
het aanvoeren, opstellen en
gebruik van het materieel proportioneel
erg kan oplopen tegenover
de kostprijs per gemonteerde
meter gevel!
Doordat Limonta al ervaring had
opgedaan met de strenge veiligheidsvoorschriften
op
Nederlandse werven, was het
strenger worden van de Belgische
wetgeving ter zake niet echt een
probleem. Het hogere rendement
als gevolg van het bijna massaal
inzetten van hoogtewerkers, compenseerde
de meerkost als gevolg
van de strengere veiligheidscoördinatie.
De hechte samenwerking die
sinds de start van het bedrijf is
ontstaan met een fabrikant als
Ytong, speelt eveneens een rol in
73
Limonta beschikt over een zeer modern machinepark
met 26 stuks rollend materieel. Het was bij
de eersten om hoogtewerkers in te voeren, een
cruciaal gegeven voor het rendement op de werf.
de globale appreciatie van de
prestaties van het montagebedrijf.
‘Door meer te werken met Ytongproducten,
groeit de “feeling” voor
die bouwelementen’, getuigt Stefan
Schelfhout. ‘Er is een vertrouwensrelatie
gegroeid en we weten dat we
kunnen rekenen op assistentie en
advies waar nodig’.
Duizenden vierkante meters
Limonta is vrijwel uitsluitend
terug te vinden op zeer grote werven.
Het actieterrein gaat tot buiten
de landsgrenzen, met Noord-
Frankrijk, Nederland en in mindere
mate ook Duitsland. De
indrukwekkende referentielijst
vermeldt duizenden vierkante
meters gevelplaten.
Het allergrootste project dat
Limonta in zijn 14-jarige geschiedenis
voltooid heeft, blijft voorlopig
het Europese distributiecentrum
van Nike in Meerhout, waar
zowat 90.000 m 2 Ytong gevelplaten
werden gemonteerd.

De 15.000 m 2 voor Reebok in
Rotterdam lijken in vergelijking
dan wel weinig, het blijft toch ook
een niet bepaald kleine klus.
Voor Colruyt in Halle en Ikea in
Genk, werden telkens 10.000 m 2
rechtgezet. Voor Redevco werd in
Kontich 9300 m 2 Ytong-gevelplaat
gemonteerd in betonnen Hkolommen
ten behoeve van het
distributiecentrum voor Carrefour
Logistics. ‘Het ging vooruit à
400m 2 per dag!’, klinkt het met
terechte trots.
Nog een grootschalig project is
het industriële gebouw voor
Henkel in het Limburgse
Winterslag, waar bijna 8000 m 2
Ytong wandplaten en brandwandplaten
werden gemonteerd.
Naast een ellenlange lijst grootschalige
realisaties in Ytong-producten
kan Limonta eveneens een
lijst tot de verbeelding sprekende
Limonta
betonrealisaties voorleggen. We
merken vooral de grote bioscoopcomplexen
op als ‘Kinepolis’ in
het Nederlandse Vlissingen,
Braine-l’Alleud en het Franse
Thionville; of de ‘Utopolis’-projecten
in Turnhout en Longuy, waar
België, Luxemburg en Frankrijk
elkaar de hand reiken.
Momenteel wordt koortsachtig
gewerkt aan het ‘Koopcentrum
Waasland’ aan de rand van Sint-
Niklaas. Hier wordt ‘Ytofin’
gemonteerd, Ytong gevelplaten
met in de fabriek aangebrachte
kwartsafwerkingslaag. ‘Een nieuw
materiaal is voor onze mensen ook
weer een nieuwe uitdaging’, merkt
Stefan Schelfhout.
Aan uitdagingen hebben ze bij
Limonta echter geen gebrek. Ze
dienen zich elke dag opnieuw
aan, meestal zonder dat men ze
vooraf kan inschatten. ‘Tijd is
75
geld’ en dat is in de industriebouw
meer dan waar elders keihard
voelbaar. Ervaring, doorzicht,
paraatheid van materieel en
mensen, maken dat de dagelijkse
uitdaging wordt omgezet in tevredenheid
bij de hoofdaannemer en
leidt naar een nieuwe opdracht
met weer nieuwe uitdagingen!
Limonta
Ind. Zone Kanaal Noord, 5A
3960 Bree
T: 089 46 41 35
F: 089 46 41 36
constructie

Ytong:
de gewoonte
Sammy Blomme zaakvoerder van
het bouwbedrijf Bovore in
Avelgem houdt niet alleen van
lekker koken maar ook van
mooie huizen. ‘Als ik een
woning renoveer respecteer ik
altijd de ziel van het huis’.
2
constructie

voorbij
De inkomhal is een vide tot aan de nok. De oude
trap wist Sammy Blomme te recupereren. De combinatie
van baksteen en eik geeft charme zonder
meer aan het huis van de aannemer.
In een verloren uithoek van het
West-Vlaamse Avelgem – weldra
verhuist het bedrijf naar
Zwevegem – op een dikke boogscheut
van Kortrijk, ligt de bouwonderneming
Bovore verscholen
tussen landelijke groen. Achter
dit bescheiden familiebedrijf staat
Sammy Blomme (33). Het dynamisme
lees je zo van zijn gezicht.
Begin jaren negentig nam hij het
roer over van zijn vader en zo te
zien heeft hij daar geen minuut
spijt van. Evenwel zag zijn vader
het niet meteen zitten dat zoonlief
heel zijn leven net zoals hij
zou slijten op bouwwerven. Liever
zag hij hem achter het fornuis,
lekker binnen in de warmte.
‘Rondtsjolen’, zoals dat in sappig
West-Vlaams wordt gezegd, vond
hij maar niks. Vandaar dat zoon
Sammy naar de kokschool in
Brugge werd gestuurd waar hij
met brio zijn studies afrondde.
Toch belandde Sammy niet achter
de potten en de pannen maar
ging op eigen houtje werken bij
een aannemer om ervaring op te
snuiven. Tot hij op een dag voor
zijn vader stond en hem overtuigde
om bij hem te werken. Zo
geschiedde. Dat betekende geenszins
dat de leertijd voorbij was.
De leergierige Sammy Blomme
schoolde zich in ijltempo bij tot
vastgoedmakelaar. Zo verliep de
planning van zijn beroepsleven
een stuk anders dan aanvankelijk
was uitgetekend. Sammy
Blomme: ‘Het bouwen zat me
gewoon in het bloed. Ik wilde niks
anders. Als kind was ik altijd bezig
met iets te construeren. Dat is
gewoon zo gebleven tot op de dag
van vandaag. Ook langs moeders

Koken in de Engelse keuken is een pretje voor elke keukenpiet.
De glanzende zwarte Indische leisteen geeft het huis een bijzondere klankkleur.
kant zat het bouwen in de genen.
Het moet toch ergens vandaan
komen? Toen ik in het leger zat
zette ik mijn eerste sleutel-op-de
deur-huis.’
Bovore is een samentrekking van
(bo)uwen, (vo)egen en (re)noveren.
Vader Johan Blomme startte
zijn bedrijf in 1975, tien jaar later
veranderde het van statuut en
werd het een vennootschap.
Voegwerken en renovatie waren
dé specialiteiten van vader
Blomme die zoon Sammy onverminderd
voortzette. Tezelfdertijd
ging hij, de zoon, zich meer en
meer toespitsen op bouwwerken
en verbouwingen. En daar kwam
nog een derde activiteit bij name-
lijk de productie van steenstrips.
Vooral de nieuwste steenstrip
waarmee Bovore twee jaar geleden
van start ging, bekoort de
jonge beleidsman. Sammy
Blomme: ‘Het unieke is dat ze
‘bezand zijn’. Kijk maar, je ziet niet
dat het om imitatiebouwsteen gaat.
Elke “steen” is verschillend van
structuur. Inmiddels passen talloze
aannemers de steenstrips toe voor
renovatiewerken. Vooral oude
appartementen aan de kust die een
opknapbeurt verdragen zijn, zijn
een goed cliënteel’, weet Blomme.
Maar hoe groot is Sammy’s liefde
voor Ytong? ‘Ik moet eerlijk bekennen
dat ik voorheen met traditionele
stenen werkte. Om maar wat te noe-
78
men zag ik het vooral in bakstenen
of Argexblokken tot een schilder mij
op een dag wees op de interessante
mogelijkheden van Ytong. Ytong
biedt een hoop voordelen, dat merkte
ik zo. Vanaf de eerste dag heb je een
droog huis. Dat vond ik een absoluut
pluspunt. De blokken worden
gelijmd en niet gemetseld, mortel
komt er niet aan te pas. Dat we
gemakshalve naar bakstenen grijpen
is in feite pure gewoonte. Je ziet: de
metser moet zich meer en meer
omscholen tot ‘lijmer’. Niet alleen de
steenstrips worden gelijmd maar ook
de Ytong-blokken. Er is duidelijk een
omslag in het vak.’ De liefde voor
Ytong is bij Sammy Blomme
beslist geen loze reclamekreet.
Drie jaar geleden voegde hij de

De wijnkelder is een plaats om te proeven en te toeven. Bemerk de fraaie
18de-eeuwse vloer in leisteen gelardeerd met witte marmer.
Sammy
Blomme
daad bij het woord en trok hij zijn
eigen huis in Heestert op met
behulp van Ytong-blokken. Als we
met Sammy Blomme op een
regenachtige dag met de vrachtwagen
naar het onooglijke plaatsje
rijden, houden we halt bij een
landelijke woning opgetrokken
afgewerkt met een gevelsteen in
baksteen en half afgedekt met een
heus rieten dak. Een knusse en
behaaglijke aanblik. Op het
gezicht van de jonge aannemer
lezen we contentement en ingehouden
fierheid. ‘Hier ligt mijn
ziel’, rolt het doodeerlijk uit zijn
mond. Het huis bouwde Sammy
voor tachtig procent eigenhandig.
Binnen wijst hij op de bepleisterde
muur en wrijft behoedzaam
met de handpalm over het gladde
oppervlak. ‘Je ziet het niet maar
hieronder zit Ytong. Geloof me. Het
is in aankoop duurder dan baksteen
maar het biedt dan weer dat voordeel
dat je geen bijkomende isolatieplaat
in de spouw moet steken
omdat de steen zelf isoleert. In feite
is het een kostenbesparend materiaal.’
Ook in de toekomst wil
Blomme steevast met Ytong verder
werken.
Bij het binnengaan van de
woning worden we visueel opgetild
in de hoge ruimte van de inkomhal
van de benedenverdieping.
Zwarte Indische leisteen ligt
quasi over de gehele gelijkvloerse
verdieping. Alleen in de living ligt
een kloeke eiken vloer. Het valt
79
op dat de dynamischeek aannemer
gevoel heeft voor materialen,
kleur en licht. De hoog opgaande
vensters laten het licht volop naar
binnen zweven en dat verhoogt
op zijn minst de ruimtelijke ervaring.
De logica van de interne
structuur in de woonst is eenvoudig
en helder. Beneden vormt de
keuken het hart van de woonsfeer.
Als we een kijkje nemen
valt het oog op een crèmekleurig
Aga-fornuis dat lichtjes nagloeit.
De donker massieve wijnrode
kleur op de keukenwand, de
Engelse look zorgen ervoor dat
het uitzicht van deze ruimte cosy
en charmant oogt. Gezelligheid is
er troef. En als onze gastheer een
eigen bereide tiramisu voorscho-
constructie

constructie
Zicht op het huis van Sammy Blomme: een geslaagde combinatie van traditie en eigentijdse
woningbouw. Het huis werd met Ytong-blokken opgetrokken wat een aanmerkelijke kostenbesparing
opleverde.
telt kan onze dag niet meer stuk.
De bezetting op de Ytong-structuur
in de eetkamer kreeg een
kleur mee die ergens ligt tussen
groen en grijs. Maar al naargelang
de lichtinval veranderen de
kleuren. En dat doet een huis
ruimtelijk opleven. Via een gerecupereerde
oude trap belanden
we op de bovenste verdieping.
Ook hier heerst een cosy en
Engelse stemming. Sammy
Blomme heeft een fijne neus voor
de kleine dingen. Een sobere
slaapkamer en een al even sobere
badplaats geven het signaal dat
puurheid en duurzaamheid hem
dierbaar zijn. Neem nu de badkamer.
Een oud geëmailleerd bad
haalde Sammy helemaal uit het
Sammy
Blomme
zuiden van Frankrijk naar West-
Vlaanderen. De inzet voor het
mooie is groot. Dat merk je evenzeer
aan de krachtige dakstoel in
stevige eik die zich toont in alle
openheid. Het houtwerk werd op
aanraden van een timmerman
met grote ervaring in elkaar
gezet. Vakwerk pur sang. De
afwerking is in dit huis tot in de
puntjes verzorgd. Tot in de wijnkelder
waar een achttiende-eeuwse
oude lijstenen vloer gelardeerd
met witte marmeren blokjes grote
sier maakt. In combinatie met de
gestapelde wijn beginnen de
smaakpapillen te werken. Zeker
als we de Lodewijk XIII haard in
de leefkamer in gedachten zien
smeulen. Daar hoort als vanzelf-
81
sprekend een uitstekende wijn
bij. Bij dit alles glundert Sammy
Blomme die niet onder banken of
stoelen wegsteekt dat hij ervan
droomt in de nabije zich toe te
spitsen op verbouwingen met
‘sleutel-op-de-deur’, het liefst van
al met oude gerecupereerde
bouwmaterialen. Daar wil hij echt
zijn beroep van maken.
Bovore
Sammy Blomme
Langestraat 21
8580 Avelgem
T: 056 64 77 97
F: 056 64 86 71

‘Evoluties
behoren tot

onze dagtaak’
Als je al decennia lang met
de bouwwereld vergroeid bent,
dan worden veranderingen
steeds meer gewoon. ‘Je volgt
of je gaat er onverbiddelijk
uit’, luidt zowat de handleiding
voor de zaakvoerders.
Bij BOTHA in Aalter draaien
ze al ruim anderhalve eeuw
Een rijk handelsverleden
De basis voor het familiebedrijf
werd gelegd op 1 maart 1832, toen
Johannes Baptiste Bockaert een
eigendom verwierf aan de Brug te
Aalter, nog steeds de huidige locatie
van BOTHA.
Hij werd geboren te Aalter op 13
februari 1791 als vijfde kind van
een landbouwersgezin. Op 41-jarige
leeftijd kocht Johannes
Baptiste, samen met zijn echtgenote
Anna Catharina Vermeersch,
de herenwoning, die algemeen
bekend stond als ‘De Papegaai’.
De nieuwe eigenaar vestigde er
zich als spekverkoper, broodbakker,
tapper en winkelier. Er werden
zelfs twee bedden verhuurd
aan logementgasten.
De keuze van de vestigingsplek
getuigt van een goed commercieel
inzicht, want de brug was één der
drukste locaties van Aalter. De
vaart die Gent met Brugge verbindt,
was toen al een drukke verkeersader
waarop trekschuiten
83
op volle toeren en de groei van
het bedrijf is daar de positieve
weerspiegeling van.
Wij kregen de kans om Lieven
en Karel Bockaert te laten
terugblikken op een achtenswaardige
geschiedenis van het
familiebedrijf.
mensen en goederen vervoerden.
Aalter-Brug was tevens de enige
stopplaats voor de ‘bargie’, waarmee
passagiers tussen Gent en
Brugge werden vervoerd. Op deze
plek werden de paarden gewisseld
en vonden de passagiers spijs en
drank.
Johannes stierf op 54-jarige leeftijd.
Amper 4 jaar later overleed
zijn weduwe. Ze lieten 8 ongehuwde
kinderen achter, met een
leeftijd variërend van 10 tot 25
jaar. Wat de ouders begonnen
waren, werd verder gezet door de
meerderjarige kinderen onder leiding
van de oudste zoon Carolus
(Charles), die zelf bakker was.
Onder zijn leiding groeide het
assortiment koopwaar van de winkel
uit met kolen, meststoffen,
granen en veevoeders. Zijn aanpak
oogstte succes zodat in 1856
naast het ouderlijke huis een
groot magazijn werd gebouwd
voor de opslag van goederen die
per schip werden aangevoerd.
te
fo

In 1864 huwde de toen 40-jarige
Charles met de 39-jarige Coleta
Baete en reorganiseerde vervolgens
de handelszaak. In een
rondschrijven aan de Aalterse
bevolking kondigde hij de opsplitsing
aan van de handelszaak
Bockaert in een winkel-herberg –
verder uitgebaat door zijn broers
en zusters – terwijl hij zelf de
handel in kolen, meststoffen, granen
en zaden zou beheren.
Zijn succes als zakenman trok de
aandacht, waardoor hij ook op
sociaal vlak sterk gesolliciteerd
werd. Hij neemt als schepen deel
aan de gemeentelijke politiek en
was actief in tal van sociale verenigingen.
Charles genoot veel
vertrouwen bij de Aalterse bevol-
king, want velen zochten hem op
met hun spaargelden, die hij deskundig
wist te beheren. Een nieuwe
zakelijke activiteit stond in
zijn kinderschoenen en in 1927
werd de ‘Beleggingsbank van
Aalter’ opgericht door de familie
Bockaert. Deze instelling zou
later samensmelten met andere
banken en als ‘Kredietbank’ de
toekomst tegemoet gaan.
Na het overlijden van Charles in
1899, werd het roer overgenomen
door zijn enige zoon René, die in
Gent Handel en Scheikunde had
gestudeerd.
Een nieuwe toekomst met
bouwmaterialen
René Bockaert was de initiatiefne-
84
De geschiedenis van BOTHA gaat terug tot in 1832.
De plek aan de Brug te Aalter waar het destijds
allemaal begon, is nog steeds het actieterrein van
het verder bloeiende bedrijf.
mer voor de uitbreiding van de
handelszaak met bouwmaterialen.
Deze handel viel stil tijdens WO I.
Ook hij was schepen in de
Aalterse gemeenteraad en beheerder
van de spaargelden van heel
wat mensen. Na het einde van het
wapengeweld trok de handel weer
langzaam aan, doch René
Bockaert kreeg te kampen met
gezondheidsproblemen en overleed
op 20 januari 1921, amper 53
jaar oud. Zijn weduwe zorgde
samen met haar oudste kinderen
Maria, Julia en Karel, voor continuïteit
in de handelszaak.
In 1922 huwde de oudste dochter
Maria met Emiel Thienpont, verwant
van de familie Soudan, die
zelf een concurrerende zaak uit-

Botha
baatten. Door het huwelijk ontstond
er een familiale binding,
waarna Emiel Thienpont de handelszaak
Soudan verliet om met
de familie Bockaert samen te werken.
Een keuze met positieve gevolgen,
zo bleek, want in 1926 diende
men het oude magazijn uit
1856 te vervangen door ruimere
opslagplaatsen en uitbreiding met
de nodige kantoorruimte.
In 1935 werd naast de handelsactiviteiten
in bouwmaterialen de
productie opgestart van cementartikelen:
afsluitingen, regenputten,
enz. Deze productie groeide
spoedig uit tot een belangrijke
bedrijfstak.
Karel, de oudste zoon, werd in
1933 tot Burgemeester van Aalter
benoemd, wat hij ook bleef tot
1941. Naast de politiek was hij
betrokken bij verschillende verenigingen
die ontstonden om de
bouwnijverheid te stimuleren. Zo
was hij zeer actief in de ‘N.V.
Eigen Woon’ en als beheerder van
de ‘Volkshaard’, waar hij de bouw
van sociale woonwijken stimuleerde.
Hij werd benoemd tot eerste
voorzitter van de ‘Vereniging
van Bouwstofhandelaren’ in Oost-
Vlaanderen en was medestichter
van de nationale beroepsvereniging
‘FEMA’.
Bouwen aan een nieuwe wereld
Op 1 juli 1942 werden de handelsactiviteiten
omgevormd tot de
85
‘NV Bockaert en Thienpont
Aalter’, afgekort ‘BOTHA’.
De heropbouw na de Tweede
Wereldoorlog betekende voor het
bedrijf een verdere groei. De loskade
langsheen de vaart werd vergroot
en uitgerust met moderne
kranen, om de aanvoer van grotere
volumes mogelijk te maken.
Tot op heden levert BOTHA zand
‘en vrac’, dat via het kanaal wordt
aangevoerd.
Karren en paarden verdwenen
langzaam maar zeker van het
toneel, om plaats te maken voor
vrachtwagens. De productie van
cementartikelen kon de vraag
nauwelijks volgen. Tevens was de
productietak van het bedrijf
gestart met straatkeien. Heel wat
constructie

constructie
Aanbod en snelle leverbaarheid zijn sterke troeven voor de groothandel
in bouwmaterialen.
Botha
straten in Vlaanderen zijn gelegd
met BOTHA’s ‘Pavé Victor’.
In 1965 was BOTHA bij de pioniers
om met een betoncentrale
te beginnen. Niet minder opgemerkt
was de beslissing om in
1970 naast de professioneel handel
in bouwmaterialen ook nog
een doe-het-zelf zaak te runnen.
Datzelfde jaar werd tevens een
volledig nieuw kantorencomplex
in gebruik genomen.
Diversificatie lijkt wel een belangrijk
sleutelwoord in de successtory
van dit bedrijf. In 1973 werd
een geheel nieuwe afdeling in het
leven geroepen voor vloer- en
wandtegels, die tot op heden nog
steeds een groeiend succes kent.
In 1977 werd samen met een aan-
tal belangrijke collega’s de aankoopgroepering
Adimat opgericht,
die vandaag deel uitmaakt
van Euromat, de eerste Europese
federatie van aankoopgroeperingen
in de sector van bouwmaterialen.
Vandaag wordt BOTHA geleid
door Antoon Thienpont als
Voorzitter van de Raad van
Bestuur en Lieven en Karel
Bockaert voor de dagelijkse leiding.
De bedrijfsterreinen beslaan
twee hectaren en er worden 38
mensen tewerkgesteld.
Uitzonderlijk drieluik
BOTHA telt vandaag drie afdelingen:
een groothandel in bouwmaterialen,
met hoofdzakelijk profes-
86
‘Toen Ytong op de Belgische markt verscheen,
heeft BOTHA dat vernieuwende programma meteen
opgenomen’, leert ons Karel Bockaert.
sionele klanten; een gespecialiseerde
handel in vloer- en wandtegels,
aangevuld met een vakkundige
dienstverlening voor
plaatsing; en een doe-het-zelf
zaak. Het betreft een franchisinguitbating
binnen de ‘Hubo’-winkelketen,
met een totale winkeloppervlakte
van 1800 vierkante
meter. ‘Eigenlijk is dit de weerspiegeling
van de evoluties in de markt
waarin we actief zijn en waarin we
geen mogelijkheden onbenut willen
laten’, verklaren onze gastheren.
In de afdeling bouwmaterialen
liggen een 3000-tal referenties op
voorraad en een ‘oneindig’ assortiment
kan besteld worden. De
BOTHA-klanten zijn 75% professionelen
(hoofdzakelijk aanne-

De dynamiek van BOTHA steunt vandaag op drie pijlers: een groothandel in bouwmaterialen, een gespecialiseerde handel in vloer- en wandtegels en een moderne
doe-het-zelf zaak.
mersbedrijven) en 25% particulieren.
Het bedrijf opereert in de
regio Gent – Brugge.
Overigens verklaren de bedrijfsleiders
het succes van BOTHA
door drie aandachtspunten – service,
kwaliteit en prijs – en die
zijn op alle drie bedrijfstakken
van toepassing.
Voortdurend in beweging
‘Service’ is een wel vaker gehoord
aandachtspunt, kaatsen we de bal
terug. ‘Onder service verstaat
BOTHA o.a. de technische ondersteuning
van de klanten, met veel
aandacht voor het overbrengen van
materiaalkennis op de verbruiker’,
repliceren de neven Bockaert.
‘Aanbod en snelle leverbaarheid zijn
weer andere aspecten die het totale
service- en kwaliteitsbeeld bij de
klanten bepalen’, gaan ze verder.
De laatste jaren is het assortiment
bij BOTHA overigens gigantisch
gegroeid. ‘De wereld van bouwmaterialen
is voortdurend in beweging,
met meer aandacht voor esthetiek en
individuele wensen. Daar ga je in
mee, of je verliest langzaam maar
zeker voeling met de markt’, klinkt
het vastberaden. ‘Er is bijvoorbeeld
niet langer één soort cement, maar
er zijn wel tientallen soorten kleefmortels;
voegspecies voor wanden en
vloeren bestaan in diverse soorten!’.
Hetzelfde geldt voor zowat alle
andere productgroepen uit het
globale assortiment. ‘Elk bouwmateriaal
heeft vandaag zijn specifieke
87
eigenschappen en dito verwerking.
Dat betekent dat je als groothandel
niet kan stoppen bij het basisproduct,
maar moet meegaan in de
totale productwereld die rond dat
basisproduct gecreëerd wordt’, klinkt
het overtuigend.
‘Van toen Ytong op de Belgische
markt verscheen, heeft BOTHA dat
vernieuwende programma opgenomen
in het eigen assortiment’, leert
ons Karel Bockaert.
In de huidige bouwwereld is rendement
een topprioriteit. De verwerkingssnelheid
weegt zwaar op
het totale kostenplaatje, als gevolg
van de loonkosten. De tendens
gaat dan ook naar plaatsingsvriendelijke
materialen, wat aanleiding
is tot voortdurend bijsturen van

De BOTHA-vloerafdeling toont een immens aanbod, inclusief Italiaanse en Spaanse topdesignproducten! Het aanbod tegels evolueert voortdurend en buiten werd
ook nog een terrein gereserveerd voor klinkers en terrastegels.
het assortiment bij BOTHA. ‘Zo
worden bijvoorbeeld steeds meer
wanden in beton gegoten als vervanging
van traditioneel metselwerk’,
illustreert Karel Bockaert. ‘Er
wordt ook minder cement gedraaid
op de werf ten voordele van de aanvoer
van het gebruiksklare product
in een cementsilo. Tijdsbesparing,
minder verlies en het gebruiksklaar
beschikbaar hebben, zijn doorslaggevende
voordelen’. Nog een evolutie
is de daling van het gewicht bij
het zakgoed van 50 naar 25 kg, dit
vanwege een aanpassing van het
arbeidsreglement. Een dergelijke
evolutie heeft ook gevolgen voor
de opslag en de behandeling bij
de groothandel, vernemen we.
Dialoog met de klant
De drie aandachtspunten van
BOTHA – service, kwaliteit en
prijs – worden gedragen door een
open dialoog met de klant.
De zeer ruime toonzaal is één van
de middelen tot dialoog met de
klant. ‘Het betekent voor ons een
zeer grote investering, maar we kunnen
er ook veel uit leren’, vertellen
onze gesprekspartners. ‘Zo is de
keuze van gevelstenen in onze
showroom vandaag ondergeschikt
aan de vooraf door de klant verzamelde
informatie en doorgevoerde
selectie. De keuze is enorm en de
klant weet meestal maar al te goed
wat hij wil’, krijgen we te horen.
Met dakpannen ligt het rendement
al gunstiger zo blijkt en
voor de afdeling vloeren en wandtegels
is de toonzaal het uitgelezen
werkinstrument. Marmer,
imitatiemarmer, graniet, keramische
tegels, alle mogelijkheden
zijn hier rijkelijk vertegenwoordigd.
Buiten is er een terrein
gereserveerd voor klinkers en terrastegels.
De BOTHA-vloerafdeling
heeft maar liefst vijf mensen
paraat om klanten wegwijs te
maken door het immense aanbod,
inclusief Italiaanse en
Spaanse topdesignproducten! Het
haast oneindig lijkende aanbod
tegels wordt omkaderd met een
zorgvuldig samengesteld assortiment
afsluitingsprofielen en
andere plaatsingsmaterialen.
BOTHA stelt een mentaliteitswijziging
vast bij de klanten als het
gaat om het ‘ecologisch’ gevoel.
Het stimuleert actief het recycleergedrag,
zowel binnen de
88
onderneming als bij de klanten.
‘We engageren ons voor het recyclageproject
van Val-I-Pac’, verklaren
Lieven en Karel Bockaert.
‘Plastiekverpakking van bouwmaterialen
wordt gerecupereerd en gerecycleerd.
Er worden daartoe genummerde
zakken ter beschikking
gesteld, die nadien weer terug bij
BOTHA worden gebracht voor
ophaling en verdere verwerking.
BOTHA draagt zorg voor de administratie,
een nieuw serviceaspect
voor de klanten!’.
BOTHA wil zich in de toekomst
nog meer profileren als de unieke
professionele partner voor bouwmaterialen
en alles wat daarmee
verband houdt. We zijn ervan
overtuigd dat het hen zal lukken
en met een beetje geluk zijn we
er in 2032 bij om daarvan de
bevestiging te krijgen en het glas
te heffen op hun 200e verjaardag!
BOTHA
Brug Zuid, 13
9880 Aalter
T: 09 325 90 90
F: 09 374 20 51

De BOTHA-vloerafdeling toont een immens aanbod, inclusief Italiaanse en Spaanse topdesignproducten! Het aanbod tegels evolueert voortdurend en buiten werd
ook nog een terrein gereserveerd voor klinkers en terrastegels.
het assortiment bij BOTHA. ‘Zo
worden bijvoorbeeld steeds meer
wanden in beton gegoten als vervanging
van traditioneel metselwerk’,
illustreert Karel Bockaert. ‘Er
wordt ook minder cement gedraaid
op de werf ten voordele van de aanvoer
van het gebruiksklare product
in een cementsilo. Tijdsbesparing,
minder verlies en het gebruiksklaar
beschikbaar hebben, zijn doorslaggevende
voordelen’. Nog een evolutie
is de daling van het gewicht bij
het zakgoed van 50 naar 25 kg, dit
vanwege een aanpassing van het
arbeidsreglement. Een dergelijke
evolutie heeft ook gevolgen voor
de opslag en de behandeling bij
de groothandel, vernemen we.
Dialoog met de klant
De drie aandachtspunten van
BOTHA – service, kwaliteit en
prijs – worden gedragen door een
open dialoog met de klant.
De zeer ruime toonzaal is één van
de middelen tot dialoog met de
klant. ‘Het betekent voor ons een
zeer grote investering, maar we kunnen
er ook veel uit leren’, vertellen
onze gesprekspartners. ‘Zo is de
keuze van gevelstenen in onze
showroom vandaag ondergeschikt
aan de vooraf door de klant verzamelde
informatie en doorgevoerde
selectie. De keuze is enorm en de
klant weet meestal maar al te goed
wat hij wil’, krijgen we te horen.
Met dakpannen ligt het rendement
al gunstiger zo blijkt en
voor de afdeling vloeren en wandtegels
is de toonzaal het uitgelezen
werkinstrument. Marmer,
imitatiemarmer, graniet, keramische
tegels, alle mogelijkheden
zijn hier rijkelijk vertegenwoordigd.
Buiten is er een terrein
gereserveerd voor klinkers en terrastegels.
De BOTHA-vloerafdeling
heeft maar liefst vijf mensen
paraat om klanten wegwijs te
maken door het immense aanbod,
inclusief Italiaanse en
Spaanse topdesignproducten! Het
haast oneindig lijkende aanbod
tegels wordt omkaderd met een
zorgvuldig samengesteld assortiment
afsluitingsprofielen en
andere plaatsingsmaterialen.
BOTHA stelt een mentaliteitswijziging
vast bij de klanten als het
gaat om het ‘ecologisch’ gevoel.
Het stimuleert actief het recycleergedrag,
zowel binnen de
88
onderneming als bij de klanten.
‘We engageren ons voor het recyclageproject
van Val-I-Pac’, verklaren
Lieven en Karel Bockaert.
‘Plastiekverpakking van bouwmaterialen
wordt gerecupereerd en gerecycleerd.
Er worden daartoe genummerde
zakken ter beschikking
gesteld, die nadien weer terug bij
BOTHA worden gebracht voor
ophaling en verdere verwerking.
BOTHA draagt zorg voor de administratie,
een nieuw serviceaspect
voor de klanten!’.
BOTHA wil zich in de toekomst
nog meer profileren als de unieke
professionele partner voor bouwmaterialen
en alles wat daarmee
verband houdt. We zijn ervan
overtuigd dat het hen zal lukken
en met een beetje geluk zijn we
er in 2032 bij om daarvan de
bevestiging te krijgen en het glas
te heffen op hun 200e verjaardag!
BOTHA
Brug Zuid, 13
9880 Aalter
T: 09 325 90 90
F: 09 374 20 51

Studiebureau
Specialisten in
betonstructuren

Bejom
constructie
tekst: Christophe Mercier
fotografie: Dries Van Den Brande & Bejom
Richard GOURP is een gepassioneerd man.
Hij kent het Franse wereldje van de prefabspanten
als zijn broekzak. Een universum in
beweging. Ieder jaar worden namelijk duizenden
nieuwe hallen gebouwd.
Wie ‘prefab’ zegt, denkt vaak aan
standaardelementen, die voor
alles en in alle omstandigheden
bruikbaar zijn. De realiteit is
lichtjes anders. Elk gebouw heeft
zijn specifieke eisen.
Richard Gourp, ingenieur van het
bureau BEJOM zegt: ‘We maken
nooit twee identieke spanten. We
werken altijd op maat. Het gebruik,
de draagkracht van de bodem, het
soort bedekking, de geografische ligging,
de klimaatzone, zijn evenveel
factoren die een invloed hebben op
de stabiliteitsberekeningen. Dan zijn
er de reglementen, de normen die de
verzekeringen ons opleggen en die
van project tot project kunnen verschillen.
Vervolgens, en zeker niet te
onderschatten is er de bedrijfscultuur
die dit systeem of dat materiaal
voorschrijft. Last but not least zijn er
de economische gegevens.’ Men kan
zich dus voorstellen dat met zovele
variabelen, de structuren nooit
op elkaar gelijken.
De ontwerpers, die gehuisvest
zijn in het XVIde arrondissement
in Parijs, verwerken elk jaar een
indrukwekkend aantal dossiers.
Ze bekleden een bijzondere positie
in het organigram van een
bouwwerf: tussen de ontwerper
en de fabrikant van de betonspanten.
‘Maar dat is niet onze enige
activiteit’, haast de ingenieur zich
te zeggen. ‘Dit vertegenwoordigt
ongeveer 45% van onze activiteit.
Een kwart van onze omzet bestaat
uit onze hulpdienst bij het ontwerp.
We helpen met andere woorden de
cliënt en de architect om de technische
oplossingen aan te reiken, zich
aan te passen aan het terrein enz.
Ons derde “beroep” bestaat in de
expertise en het herstellen van betonnen
gebouwen die problemen vertonen.’
Drie types complementaire
werken, die gebaseerd zijn op
91
dezelfde kennis van een beproefde
techniek. Het is een boeiend
domein dat men denkt te kennen,
maar dat ingewikkeld en fascinerend
blijkt van zodra men er zich
voor gaat interesseren.
Teken me een balk-paal
We krijgen niet alle dagen de
kans van met een specialist van
dit formaat te praten. Richard
GOURP kent de spanttechniek op
zijn duimpje. Ergens logisch, hij
werkt voor de meeste Franse fabrikanten:
CGM, IB, KP1, CPC, CPI.
Een vakgebied dat architecten
slechts oppervlakkig kennen, en
waarbij ze aan ingenieurs en
fabrikanten van bij het ontwerp
een nochtans nuttige know-how
delegeren. Laten we ons even verdiepen
in het abc van de palen en
balken, zoals men dat in Frankrijk
zegt.

Definitie
Een betonstructuur bestaat uit
palen, balken en gordingen. Ze
draagt een bedekking die in de
meeste gevallen bestaat uit waterdichte,
al dan niet geïsoleerde stalen
bakken of bakken van cellenbeton.
De perifere balken zullen
een bekleding krijgen van metaal
of van panelen cellenbeton van
YTONG in geval van thermisch
scherm.
Ontwerp van de structuur
De spant wordt onderaan verankerd
en is bovenaan vrij. Met
andere woorden: de paal wordt in
de fundering gegoten en maakt er
dus deel van uit. De balk van zijn
kant wordt op de palen vastgepind.
Op die manier is het sys-
teem het efficiëntst en het meest
rendabel vanuit het oogpunt van
de stabiliteit. Het is een ontwerp
dat verschilt van dat van de metalen
spant, die op zijn fundering is
geënt om er het buigmoment te
kunnen opvangen.
Balkenraster
In functie van de overspanning
wordt een balkenraster getekend.
De voordeligste tussenafstand
bedraagt 22 meter op 12 meter.
Het is een afstand die alle toepassingen
voor een industriële hal
mogelijk maken.
Maximum hoogte
Het zijn niet langer factoren als
stabiliteit en rentabiliteit die deze
variabele bepalen. Verbazend
92
genoeg zijn het de brandnormen
die een maximale hoogte opleggen
voor de beregeningsinstallatie
(Sprinklers). De klassieke automatische
brandbluskoppen zijn
namelijk niet meer doeltreffend
boven de 12m10. Het is dus de
wet die de grootte van de entrepots
en opslagruimtes bepaalt.
Afstand van de gordingen
Richard GOURP beperkt er zich
niet toe regels en normen toe te
passen. Een ingenieur moet ook
creatief zijn en trachten de ideale,
meest economische oplossing te
bedenken. Hij zegt: ‘de ideale tussenafstand
tussen de gordingen is
5 à 6 meter. Wat vroeger deze
afstand bepaalde, was de overspanning
van de bakken van de

edekking, of ongeveer 3,5 meter.
We kwamen tot de vaststellling
dat door de draagwijdte van deze
bakken tot 6 meter op te voeren,
de meerwaarde per vierkante
meter 2,25 euro bedroeg. Op die
manier hebben we onze bouwgewoonten
gewijzigd. In deze sector
is niets definitief. Uw gewoonten
in vraag stellen, is vaak synoniem
met vooruitgang.
Realiseren, helpen, herstellen
Aan de hand van foto’s overlopen
we de realisaties waaraan het
bureau zijn medewerking heeft
verleend. Voor Carrefour heeft
het bureau BEJOM onlangs een
gigantische opslagplaats van
100.000 vierkante meter gerealiseerd,
waarvan 30.000 op 25
Bejom
meter hoogte zijn. In Normandië
ontdekken we een logistiek entrepot
van tweemaal 18.000 vierkante
meter. Voor Prologis in Le
Havre (2x30.000 vierkante
meter), een hal met een raster
van 12x22 meter en brandwerende
muren in cellenbeton. Ten
oosten van Parijs, naast Melun,
werden de 280.000 vierkante
meter van het zakencentrum
Carré Senart gerealiseerd door
BEJOM. En dat zijn slechts enkele
voorbeelden van een productie
die heel Frankrijk overkoepelt.
Zoals we reeds zegden in het
begin van dit artikel, beperkt de
acitiviteit van het studiebureau
zich niet tot de berekening van
spanten. 25% van de omzet wordt
93
gerealiseerd door een ‘hulp bij het
ontwerp’-dienst. Hierbij worden
de cliënten bijgestaan en geleid
doorheen alle problemen die met
de bouw te maken hebben: het
programma opstellen, de technische
oplossingen uitwerken die
aangepast zijn aan het terrein en
de noden enz. Een activiteit kortom,
die die van een ‘klassiek’
ingenieur ruimschoots overstijgt.
We mogen zeker de derde activiteit
van BEJOM niet over het
hoofd zien. Dat is de lange ervaring
van de firma en in het bijzonder
van haar stichter JEAN-
OLIVIER MARTIN, die ervoor
zorgde dat ze kon worden ontwikkeld.
De eerste voorgespannen
paal van Frankrijk werd door deze
constructie

constructie
man berekend! Noodgedwongen
moest het studiebureau dus zijn
mening geven over expertises om
vervolgens oplossingen aan te reiken
voor structurele problemen
van een aantal hallen die de tand
des tijds slecht hadden doorstaan
of waar ontwerpfouten aan waren.
Men vertrouwde het bureau dan
het werfbeheer toe. ‘Het gaat om
delicate werken’, zegt ingenieur
GOURP.
‘Op straffe van commerciële zelfmoord
is het ten stengste verboden
een bedrijf zoals een zakencentrum
voor onbepaalde tijd te sluiten. Wij
werken dus ’s nachts. We hebben
met verschillende types van pathologie
te maken. Het gebeurt dat een
nieuwe vleugel de natuurlijke uitzet-
Bejom
ting van het gebouw in de weg staat.
De meest voorkomende, zij het zeldzame,
schadegevallen doen zich voor
aan de paalhoofden, ter hoogte van
de korbelen die stukspringen of barsten
en ter hoogte van de steunpunten
van de gordingen. Het zijn stuk
voor stuk plaatsen die aan enorme
krachten blootstaan.’
De discussie gaat met dezelfde
passie verder, welk onderwerp
GOURP ook aansnijdt. Is er iets
fascinerender dan een specialist
die zijn onderwerp in die mate
beheerst? We krijgen een les over
stabiliteit, een domein dat we
denken te beheersen, maar dat
voortdurend aan vernieuwing toe
is.
95
Bejom
Rue Talma, 3 & 5
75016 Parijs, Frankrijk
T: +33 1 45 20 02 77
F: +33 1 45 20 17 39
bejom@aol.com

Ytofin
96

De ‘afgewerkte’
cellenbeton-wandplaat
YTOFIN-VOORDELEN:
• esthetische meerwaarde van het project
Afgewerkte gevelelementen geven het gebouw een
fraaier uitzicht, wat ontegensprekelijk het bedrijfsimago
ten goede komt. Kortom het gebouw krijgt
een hogere esthetische meerwaarde.
• meer ontwerpmogelijkheden voor de architect
Het uitgebreide kleurengamma geeft de architect
veel vrijheid bij de creatie van een project en kan op
die manier perfect inspelen op de wensen van de
bouwheer.
• behoud maximale thermische isolatie
De regendichte, dampdoorlatende afwerking verzekert
een volledig droge wandplaat waardoor de uitstekende
thermische eigenschappen van cellenbeton
100% behouden blijven.
• grote mechanische weerstand
De afwerking op basis van kwarts geeft extra
bescherming en resulteert in een hoge stootvastheid.
• lagere uitvoeringskosten
Omdat de Ytofin-platen in de fabriek worden
afgewerkt, zullen de uiteindelijke afwerkingskosten
lager liggen. Er dient namelijk geen rekening
gehouden te worden met plaatsen van stellingen,
verplaatsing van uitvoerders naar de werf, afdekken
van schrijnwerk,…
97
• onafhankelijk van weersinvloeden
De kwartsafwerking wordt tijdens het productieproces
onder ideale voorwaarden op de gevelpanelen
aangebracht, waardoor klimatologische omstandigheden
geen invloed hebben op de uitvoeringstermijn.
• minder manipulatie op de werf
Ytofin-wandplaten zijn reeds afgewerkt vóór ze
op de werf komen, wat zorgt voor een belangrijke
bijdrage tot de veiligheid op de werf. Het aanbrengen
van afwerking ter plaatse, vaak op gevaarlijke
hoogte, is namelijk niet meer nodig.
• kortere opleveringstermijn
Door gebruik te maken van reeds afgewerkte
platen dient tijdens de uitvoering van de werken
geen tijdrovende afwerkingsfase ingepland te
worden, wat resulteert in een merkelijk kortere
opleveringstermijn.
• onderhoudsvriendelijk
Een transparante vuilafstotende eindlaag resulteert
in een onderhoudsvriendelijke gevel.
Heeft u vragen omtrent de toepassing van YTOFIN
of andere YTONG-producten bij het ontwerp of de
uitvoering van uw projecten? Bel dan gerust naar de
dienst Utiliteitsbouw voor een afspraak met een van
onze projectverantwoordelijken.

01 02 03
04 05 06
YTOFIN-wandplaten bestaan uit traditionele cellenbeton-wandplaten
die tijdens de productie afgewerkt worden met een kwartsbekleding.
De kwartsbekleding is als volgt opgebouwd:
1. impregnering
2. vullende muurverf
3. kwartskorrels/glaskorrels
4. transparante beschermlaag
De volledige YTOFIN-afwerking blijft dampdoorlatend.
De YTOFIN-wandplaten worden standaard voorzien van montagelussen
voor een veilige en eenvoudige montage.
98
Verschillende uitvoeringen YTOFIN:
STANDAARDKLEURENGAMMA:
YTOFIN 01: Rosso Verona
YTOFIN 02: Ciallo Sienna
YTOFIN 03: Ulmer Weiss
YTOFIN 04: Bardiglio
YTOFIN 05: Bley Turquin
YTOFIN 06: Snow White
(andere kleuren op aanvraag)

AFMETINGEN YTOFIN:
Dikte (mm) 150 200 240 300
Breedte (mm) 600 600 600 600
Lengte max (mm) 6000 6000 6000 6000
VOEGEN:
Jeugdhuis - Heers Kraft Foods - Herentals OCMW - Kortrijk
De horizontale en verticale voegen worden na
montage opgekit met een elastische voegvulling
in een kleur die overeenkomt met de kleur van de
kwartsafwerking.
99
Heeft u vragen omtrent de toepassing van
YTOFIN of andere YTONG-producten bij het
ontwerp of de uitvoering van uw projecten?
Bel dan gerust naar de dienst Utiliteitsbouw
voor een afspraak met een van onze projectverantwoordelijken.
Dienst Utiliteitsbouw
Kruibeeksesteenweg 24
B-2070 Burcht
T: +32 (0)3 250 47 70
F: +32 (0)3 250 47 07
E: info@ytong.be
URL: www.ytong.be