Schepen als schakels - Museum Volkenkunde

SCHEPEN ALS SCHAKELS: HANDEL EN VERANDERING IN INDONESIË © SUDHA RAJAGOPALAN
DE PERMANENTE OPSTELLING OVER INDONESIË IN HET RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
De broche uit Lombok vertelt in al haar glans een verhaal van een van de bloedigste
veroveringsoorlogen die de Nederlanders op Lombok voerden. Niet alle culturele contacten waren
plezierig en voor beide partijen nuttig of gewenst. De Nederlanders voerden een militaire
campagne om deze staat te veroveren. De puputan, of zelfmoordaanval, van de zijde van de
verzetsstrijders op Lombok resulteerde in een ware slachting onder het verzet. Toen het hof van
Lombok werd overmeesterd, gingen de Nederlanders er vandoor met de prachtige vorstelijke
schatten en verscheepten ze na verloop van tijd naar Nederland. De Nederlandse en Indonesische
regeringen besloten na overleg over culturele overeenkomsten in 1977 dat Nederland een deel van
de schatten uit Lombok aan Indonesië terug zou geven. De getoonde broche was één van de
sieraden die Nederland mocht houden en is een bewijs van koloniale uitbreiding op zijn wreedst en
gewelddadigst.
Bali
Het Hindoe-Boeddhisme, overgekomen uit Java, verwierf nieuw leven op Bali. Tot op de dag van
vandaag trekken Hindoe-Boeddhistische kunst en architectuur drommen toeristen. De Hindoe drieeenheid
van Shiva, Vishnu en Brahma wordt in de tempels van Bali vereerd en een aantal keren
per dag brengen gelovigen offers om de goden gunstig te stemmen. De goden en mythologische
helden van Hindoe-India zijn ook terug te vinden in de Balinese beeldhouwkunst. Demonen
afkomstig uit de Hindoe mythologie zijn gebeeldhouwd in steen en dienen om het kwaad af te
weren.
In een poging de Balinese cultuur te ‘behouden’, schetsten de kolonisten Bali als een paradijselijk
eiland af. De Nederlandse liberalen hadden namelijk diepe schuldgevoelens na de slachting onder
de Balinezen bij de verovering van het eiland in 1906-'08. De enige manier om hun fouten goed te
maken leek om hun uiterste best te doen hun waardering voor het eiland uit te spreken. Een
steuntje in de rug daarbij waren de eerdere werken van ontdekkingsreizigers over het Balinese volk
en samenleving. Een geromantiseerd beeld van Bali zou naar zij hoopten de overheersende
herinneringen aan het bloedbad overschaduwen. De eerste decennia van de twintigste eeuw werd
dit ideaalbeeld van Bali, op toeristisch gebied, lucratief uitgebuit door het Nederlandse koloniale
bestuur en door Balinese kunstenaars. Dit geldt voor het toerisme op Bali nu nog steeds. Aan de
houten beelden zijn de veranderingen in lokale esthetische tradities te zien – de impact van de
toeristenmarkt.
RMV 4580-2 en 5152-1
Het eerste deel van de tentoonstelling, dat zich voornamelijk richt op de grotere vorstendommen
van Indonesië en hun nalatenschappen, eindigt hier. Het volgende deel beslaat een uitgebreide
expositie van textiel en boombastdoek uit verschillende delen van Indonesië.
8