schoolkalender 2010-2011 - Primair Openbaar Onderwijs Lochem

Met woorden in de weer – woordenschat
Taal en woorden spelen een centrale rol in het onderwijs.
Stel je voor hoe het zou zijn als we een week niet in de klas
zouden kunnen praten en luisteren. Lekker rustig? Maar
zonder woorden kun je ook niet lezen of schrijven. We zien
dan meteen al hoe essentieel taal en woorden zijn voor de
communicatie én voor het leren. Woorden zijn onontbeerlijk.
Woordenschat moet ook niet gezien worden als een los
onderdeeltje bij de taalles, als een los vak op het rooster.
Woordenschat is de kern van de gecombineerde taal- èn
cognitieve ontwikkeling. In woordenschat raken taal en
denken elkaar. Woorden staan voor concepten. Werken aan
woordenschatontwikkeling is dus werken aan cognitieve
ontwikkeling. Als kinderen in de les het woord vulkaan leren,
leren ze niet alleen een woord, maar ook een nieuw begrip.
Ze leren wat een vulkaan ìs. In het huidige onderwijs is
woordenschat als het ware ‘weggezet’ in het schoolvak taal.
Daarmee worden voortdurend kansen gemist. Niet alleen in
de taalles, maar in alle voorkomende situaties moet
woordenschat aandachtspunt zijn. In de aardrijkskundeles
moeten kinderen om het woord ‘vulkaan’ te leren de
woorden ‘berg’ en ‘uitbarsten’ kennen: om systematisch
kennis uit te breiden is bewust inrichten van
woordenschatonderwijs noodzakelijk. Dàt vormt het
uitgangspunt voor de aanpak Met woorden in de weer.
Met Met woorden woorden in in de de weer
weer
Werken aan woordenschat is werken aan schoolsucces
Als de woordkennis te kort schiet kunnen kinderen niet
voldoende profiteren van het onderwijs. Er ontstaat, als er
niet wordt ingegrepen een neerwaartse spiraal
Als leerlingen woorden wel snappen, heeft dat een positief
effect op hun leerprestaties
Leerkrachten moeten leren om op de juiste manier
aandacht te besteden aan de voorkomende woorden en
hun betekenissen. Bij de aanpak Met woorden in de weer
willen we het effectief onderwijzen van woorden en
bewust werken aan conceptuitbreiding samenbrengen.
Leerkrachten moeten productief kunnen werken aan
(woord)kennisopbouw bij alle kinderen op verschillende
niveaus. Woordenschatonderwijs is een component van
‘basic-teaching’ en loopt als rode draad door alle
klassenactiviteiten en vakken heen. Het snel en helder uit
kunnen leggen van woorden (begripsopbouw), het
systematisch kunnen inoefenen (zorgen dat de kennis
beklijft) en het kunnen controleren (zicht krijgen op
leerresultaten bij de individuele kinderen) heeft een plek
gekregen in de aanpak van Met woorden in de weer.
De Leerkracht centraal
Als het gaat om onderwijs en schoolsucces voor alle
kinderen, dan is het de leerkracht die centraal komt te staan:
* het is de leerkracht die uitmaakt wat er in de klas gebeurt;
die de kwaliteit van het onderwijs bepaalt en die ervoor moet
zorgen dat de kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen;
* het is de leerkracht die alle middelen moet aangrijpen om
de (kern-)doelen te behalen;
* het is de leerkracht die moet beschikken over de vereiste
competenties en talenten (dynamiek, humor, intelligentie en
gevoel) om de kinderen te stimuleren en te motiveren.
Onderzoek laat steeds weer zien dat het leerkrachtgedrag
bepalend is voor de mate waarin kinderen vooruitgaan.
(Emmelot, van Schooten, Timman, 2001; Jungbluth 2003).
Uiteindelijk is het de leerkracht die van onderwijs, goed
onderwijs kan maken. Er zijn voor het onderwijs tal van
mooie methodes en programma's, maar het zijn de juffen en
meesters die de eindverantwoordelijkheid dragen en die het
onderwijsaanbod moeten afstemmen op de leerlingen in de
klas. Dat is geen makkelijke taak; zeker niet in de huidige
tijd, met zoveel verschillende kinderen in de klas. Er zijn
kinderen die het Nederlands als tweede taal leren, kinderen
met een taalachterstand, kinderen die de taal onvoldoende
beheersen om te kunnen leren. Leerkrachten moeten extra
vaardigheden ontwikkelen om woordenschat systematisch uit
te breiden. Ze ervaren dat ze dan daadwerkelijk verbetering
in hun onderwijs kunnen realiseren. De effecten zijn in korte
tijd merkbaar: kinderen leren veel meer nieuwe woorden, ze
leren die systematischer zodat ze beter beklijven en ze leren
ze sneller. Met de didactiek "Met woorden in de weer"
kunnen leerkrachten vanuit de brede visie op taal elke
methode, elk vak en elke lessituatie verrijken. Of het nu gaat
om het aanleren van woorden als 'eerst' en 'daarna' in de
kleutergroep, woorden als 'oorzaak' en 'gevolg' in de taalles,
woorden als 'vulkaan', 'uitbarsten' en 'lava' bij aardrijkskunde,
of de woorden 'precies', 'ongeveer' en 'genoeg' bij rekenen.
Het woordenschatonderwijs is altijd verbonden met
conceptopbouw en kennisuitbreiding.