december - Meet- en Regeltechniek

G RAAD EN DIPLOMA
lijk verschillend gewicht. Wie spreekt
over het bevorderen van European
dimensions in higher education, houdt
zich redelijk op de vlakte en blijft vrij
theoretisch. Ik geloof niet dat over dié
doelstelling ooit verhitte discussies zullen
ontstaan. Over andere daarentegen
wel.
Verder zijn er in de Bologna-verklaring
ook een aantal opvallend afwezige
zaken, die nochtans van evident belang
zijn met het oog op het algemene doel
van de grote Europese onderwijsruimte.
Ik wijs bijvoorbeeld op het ontbreken
van een gemeenschappelijke
onderwijs-taal. In onze onderwijsruimte
worden meer dan 20 talen gebruikt.
Ik vraag mij sterk af of er sprake kan
zijn van een werkelijk gemeenschappelijke
ruimte indien er geen gemeenschappelijke
taal is.
DE TWEEDE DOELSTELLING:
BACHELORS-MASTERS
Over de tweede doelstelling van
Bologna wordt intensief gedebatteerd.
Nochtans is de nagestreefde structurele
gelijkschakeling – of moet ik zeggen:
terminologische gelijkschakeling –
eigenlijk een doelstelling van ondergeschikte
orde, die relatief weinig bij te
dragen heeft tot het grote doel, namelijk
de bevordering van het vrij verkeer
van personen en de algemene ontwikkeling
van Europa. Veel méér moet
daarentegen verwacht worden van de
andere doelstellingen, de samenwerking
rond kwaliteitsbewaking, de gelijkschakeling
van kwoteringen enzovoort.
Pas dàn, als die meer ambitieuze doelstellingen
gerealiseerd zijn, is een zinvolle
structurele gelijkschakeling mogelijk.
Begrijp mij goed: de invoering van
een bachelor’s-master’s-structuur heeft
wel degelijk belang, maar dan slechts
als onderdeel van een veel groter streefdoel,
namelijk de verbetering van onze
onderwijs-kwaliteit.
Dergelijke bedenkingen doen echter
niets af van het feit dat de eenheidsstructuur
wel degelijk op komst is, en
dat we er het nodige voor moeten
doen, ook in ons Vlaamse onderwijslandschap.
Grosso modo komt de nieuwe
structuur neer op het volgende:
• alle landen van de Europese Unie
INGENIEURSMEDEDELINGEN • NR 12 • DECEMBER 2000
voeren in hun hoger onderwijs een
systeem van twee cycli in, een undergraduate
en een graduate, waarvan
de eerste minimaal drie jaar duurt;
• de eerste cyclus leidt tot de graad van
bachelor –en de tweede cyclus leidt
tot de graad van master;
• de eerste cyclus moet zo ingericht
worden dat ze een finaliteit heeft. Dat
betekent dat het bachelor’s diploma
een waarde op de arbeidsmarkt moet
hebben.
10
EVALUATIE VAN DE
NIEUWE STRUCTUUR
Als u er mij intussen van zou verdenken
dat ik een beetje kritisch sta tegenover
de mooie woorden van de Bologna-ver-
klaring, dan hebt u gelijk. Als u er mij
echter van verdenkt dat ik deze idealen
niet zou delen, dan vergist u zich. Ik
schaar mij wél en ten volle achter het
grote doel, namelijk een verbetering
van onze toekomstkansen door een
beter onderwijs. Dat beter onderwijs
wordt dan gekenmerkt door de idee
van harmonisering en op-elkaar-afstemming
van de Europese opleidingen,
mobiliteit, transparantie enzovoort.
Wie daar kritiek op heeft, geeft blijk
van kortzichtigheid.
Toch zijn er wel degelijk punten van
kritiek op de Bologna-verklaring, en
dus ook op de tweede doelstelling. Ik
noem bijvoorbeeld het té grote automatisme
met betrekking tot de overgang
van bachelor- naar master-niveau.
Op dit ogenblik is er een té groot verschil
in de verschillende onderwijsniveau’s
van de verschillende lidstaten
om die overgang zómaar toe te laten.
Het is niet omdat men in Griekenland
een bachelor’s behaald heeft dat men
alléén daardoor automatisch het recht
zou moeten verwerven om in Frankrijk
of België tot een master’s toegelaten te
worden. Gaandeweg zal daar allicht
meer stroomlijning in komen, maar
voorlopig moet deze overgang nog
individueel bekeken worden. Ik acht de
automatische doorstroming alleen
haalbaar binnen de eigen instelling of
binnen hetzelfde onderwijssysteem.
Wél is het natuurlijk zo dat, indien de
A. Oosterlinck
kwoteringssystemen meer gestroomlijnd
worden, indien de kwaliteitszorg
vergelijkbaar wordt en indien er op
curriculum-vlak een groei naar elkaar
toe waar te nemen valt, dat dàn een
overstap vlotter gerealiseerd kan worden.
Een tweede punt van kritiek vind ik in
het onvoldoende verwoorden van verschillen
tussen bachelor-diploma’s,
naargelang ze door verschillende
onderwijsniveau’s toegekend worden.
Zo is een bachelor-graad die door een
universiteit wordt toegekend, essentieel
een doorstroomgraad. De Bologna-ver-
➱
klaring kent er in te algemene mate
een finaliteit aan toe.
Dat is natuurlijk heel anders in de
hogescholen. De facto verlaat meer dan
de helft van alle studenten in ons hoger
onderwijs – dus universiteit en hogescholen
sàmen – de schoolbanken na
één cyclus van drie jaar. Dat is boven
het Europees gemiddelde. Voor de studenten
uit de hogeschoolrichtingen
heeft een bachelor’s-diploma ook op
dit ogenblik al wel degelijk een uitstroomwaarde,
een eigen finaliteit. In
die zin is onze Vlaamse situatie dus al
volledig in de geest van de Bologna-verklaring.
Een geforceerde finaliteitstoekenning
op universitair niveau lijkt me
echter niet te verantwoorden – tenzij
de arbeidsmarkt zich grondig zou wijzigen.
Mag u mij er nu van verdenken dat ik
de verschillen tussen universiteit en
hogeschool wil verscherpen? Integendeel,
dat mag u niét. Ik pleit zelfs voor
veel méér toenadering tussen beiden,
specifiek op dit bachelor-niveau. Meer
onderlinge afspraken en samenwerkingsvormen
tussen hogescholen en
universiteiten kunnen leiden tot een
veel productiever studieverloop. Men
zou bijvoorbeeld kunnen denken aan
de uitbouw van een betere overstapregeling,
waardoor studenten van beide
vormen van hoger onderwijs naar het
andere niveau zouden kunnen overstappen
op een veel beter begeleide en
beter omkaderde manier dan nu het
geval is. Dat impliceert een bepaald
A. Oosterlinck
niveau van netwerkvorming, waarvan ik
een overtuigd voorstander ben. De tijd
dat hogescholen en vooral universiteiten
ieder hun eigen koers volgden, zonder
om zich heen te kijken, is voorbij.
Als de europeanisering van ons onderwijs
ons dààr al wat meer bewust van
zou kunnen maken, bereiken we al
heel wat.
Maar laten we de terugkeren naar ons
Bologna-verhaal. Ik hoor in dat verband
wel eens het ergerlijke misverstand
dat de Bologna-verklaring zou
aansturen op een éénvormig Europees
onderwijs. Dat is natuurlijk niét het
geval. Het zou trouwens getuigen van
uiterste domheid om de eigen sterkten
op te geven omdat die toevallig verschillen
van die van de buurlanden.
Nog een ander misverstand is dat de
Bologna-verklaring zou streven naar
een opheffing van de binaire structuur
die ons onderwijs al zovele jaren kenmerkt,
en die ook in de toekomst van
zeer groot belang blijft. Het feit dat ook
de hogescholen in de toekomst deel
uitmaken van de bachelor-master-structuur,
doet aan die binaire structuur
niets af. De universiteiten hebben er
geen probleem mee dat ook hogescholen
een master’s-diploma afleveren,
met dien verstande dat de hogescholen
hun kwaliteitsbewaking met even veel
zorgvuldigheid in acht nemen als de
universiteiten – iets waar ik overigens
niet aan twijfel. Ik heb het hier echter
niét over hogeschool-opleidingen met
één cyclus. Dààr een master’s-bovenbouw
in voorzien lijkt me niet opportuun.
Dat zou, omwille van het specifiek
beroepsgerichte karakter van de
één-cyclus-opleiding, leiden tot de
creatie van twee soorten master’s-diploma’s.
En dat zou op zijn beurt indruisen
tegen de geest van de Bologna-verklaring,
die toch gericht is op een vereenvoudiging
van het Europese onderwijs.
In de plaats daarvan lijkt het me
veel zinvoller dat er gewerkt wordt aan
betere doorstromings- en overstapmogelijkheden
voor de beste afgestudeerden
van deze één-cyclus-opleidingen
naar bepaalde universitaire opleidingen.
Deze overstap moet echter,
gezien de zeer verschillende finaliteit
van universiteit en één-cyclus-opleidingen,
geval per geval bekeken worden.
11
G RAAD EN DIPLOMA
DE INGENIEURSOPLEIDING
IN HET NIEUWE EUROPA
Het spreekt vanzelf dat de europeanisering
van ons onderwijs ook gevolgen
zal hebben voor de opleiding van onze
ingenieurs. In het Europa van morgen
zal ook de ingenieurs-opleiding ingepast
worden in de bachelor-masterstructuur.
Het VIK opteert in zijn resoluties
voor een inschakeling van de
industrieel-ingenieurs-opleiding in het
3-5-8 model. Daar zijn argumenten
voor te bedenken, maar in de huidige
context opteer ik eerder voor een 3-4+structuur.
Ik bedoel daarmee dat het
mogelijk moet blijven om op 4 jaar tijd
een sterk diploma van industrieel ingenieur
- of over enkele jaren: een master’s
diploma - te verwerven. Eventueel
kan dat, met een jaar extra, aangevuld
worden tot een specialisatie-diploma.
Ik pleit voor een model dat te vergelijken
is met de studie in de Toegepaste
Economische Wetenschappen, waar
men na 4 jaar licentiaat TEW wordt, en
na 5 jaar Handelsingenieur. Het gaat
dus om verschillende diploma’s. Het
lijkt me onverstandig om op dit ogenblik
te streven naar een soort Italiaans
systeem, waar alle studierichtingen op 5
jaar gebracht worden, maar waar de
financiering op 4 jaar gebaseerd blijft.
Laten we ook duidelijk stellen dat het
niet alleen het aantal jaren studie is dat
telt, maar het niveau van de opleiding.
Op dat vlak scoort Vlaanderen zéér
goed. Onze industrieel ingenieurs kunnen
de vergelijking met Nederland of
Duitsland prima doorstaan. Ik kan mij
dan ook goed vinden in het plan om
het diploma voortaan master’s te noemen,
omdat daarmee de realiteit geen
geweld aangedaan wordt, en omdat die
aanduiding in het buitenland beter
begrepen wordt dan onze huidige terminologie.
“Niet-universitaire studies
van universitair niveau” is inderdaad
geen toonbeeld van efficiënte verwoording.
Waar het voor onze Vlaamse ingenieurs
op aankomt, is een zinvolle
“inschaling”, namelijk op master’sniveau,
eerder dan op de organisatie
van een veralgemeend vijfde jaar.
In de resoluties lees ik ook dat de
bachelor-master-opleiding tot industrieel
ingenieur in principe door de
universiteit georganiseerd wordt. Dat
betekent ofwel de integratie of opslor-
➱
INGENIEURSMEDEDELINGEN • NR 12 • DECEMBER 2000