dpo_1786.pdf

S C H E T S
V A N E E N
GROOT TAFEREEL'
O E
B Y D R A G E N
TOT DE HISTORIE DER VEREENIG-
D E N E D E R L A N D s C H E
' P R . O V I N . C I E N
EN BYZONDER TOT DIE VAN
WI JL JL JE M DEN V.
STADHOUDER, KAPITEIN- EN ADMIRAAL-GE*
NERAAL VAN DIE PROVINCXE N, MITS­
GADERS KAPITEIN- EN ADMIRAAL-
GENERAAL DER UNIE,
fiedert het Jaar ifj6. Ut op diztn dag,
DOOJL DEN SCHUTTER
DER XXX. ARTYKELEN,
CF NIEUWE BEDENKINGEN OVE R DE MISLUK"
- " ~ ' M J
^ ?
E X P E J 3 I T Z S
NAAR B REST.
D I E R S T E S T U K
$ N H O L L A N D ,
Ben 4. September 1786,

De volgende Letteren zyn tot aantvyzing der twee ender-
Jcheiden Stukken , en der- drie verjcbillende Drukken , die ,
ik aangehaald beh van de M E M O R I E ,

A A N D E N
JL E Z E JR,
J)e befchouwing van allerleije foort van
rampen, welke ons deerniswaardig Vaderland
zedert veele jaaren geteiflerd
hebben, en voor al de befchouwing van
den fchrikbaarenden aanwas dier rampspoeden,
zedert den jaare 1776 hebben
my aangefpoort, ter naarvorfching van
derzelver waare oorzaaken. Daar toe
heb ik alle de befcheiden, welke ter uitvoering
van myn Bewerp noodzaaklyk waren,
by den anderen verzameld; ik heb
de waarheid der gewis;tigfie gebeurtenisfin,
zedert 40 *Jaaren in onze Republiek
voorgevallen, daar gefield, en haare
regte waarde naargegaan ; daar in
hen ik tot den huidigen dag voortgevaaren,
en met eene overmaat van arbeid
en onvermoeiden vlyt heb ik 'my in ftaat
fcevQnden, den aart der voorgedachte oor-
* Z(t4'

ii A A N D E N L E Z E R .
zaaken grondig te kennen, en om te wangen
een getrouw en vry omflagtig TA­
FEREEL van ha are uitwerk/els der waereld
mede te deel en.
Eene onderneming, welker uitgeftrektheid
en langen duur my terftond deeden
voorzien, dat een Werk van omtrent
12 dikke Boekdeelen in o\ zouden kunnen
uitleveren; de tegenheden , de onaangenaamheden
, my reeds in den aanvang
mynsr naarvorfchingen bejegend,
de hinderpaaien, die my in 't vervolg
voorkwamen, en al het geen ik nog te
verwagten had, niets van dat alles kon
my affchrikken. Bezield met het enkel
inzien van het nut , het welk in
mynen arbeid, en voor myne Tydgenooten,
en voor de Nakomelingfchap opgejloten
lag, befloot ik tyd en rust, ter
volvoering van myn bejlek ten beste te
geeven.
. Dan, naauwlyks had ik de drie eerjle
Stukken van dit ÏAFERE E L eene fchetswyze
geftalte verleend, of onze rampfpoeden
wierden door noodlottige onlusten
vermeerdert. Onze zieltogende Vryheid

AAN DEN L E Z E R , IÏI
heid wierd met nieuwe /lagen gedrukt,,
de Grondvesten onzer Conftitutie onder- ,
gingen nieuwe daveringen; die ysfelyke
rampfpoeden, in plaats van. af te nemen,
groeiden aan, en moeten zy nog eenigen
tyd aanhouden, vaarwel da» ons
Gemeenebest!
Op deeze deerniswaardige vertooning
gevoelde ik de noodzaaklykhcid, das- zo»'
wel de Oorzaaken, als de Bewerkers van
zoo veele rampen, ten fpoedigften bekend
-wierden; ik gevoelde van welken
aanbelang het was, de oogen te openen
van zulken onder onze -Dtledeburgcren,
welke zich door de Voorftqnders eener
onder ons alles vermogende verfocilyke
Cabaal, die onzen ondergang gezworen
heeft, hebben laaten misleiden; — ik
zag van welken aanbelang het was, de,
Sourermne Vergaderingen en alle braare
Lieden onzes Lands te wreeken over deonwaardige
lasteringen en fchen'deryen,
die zy van de Broodfchryyers dier Cabaal
moeften dulden; >— ik zag eindelyk,
dat het meer dan tyd was Europa,
te ontheffen van de valfche denkbeelden,
** 2 die

iv A A N D E N L E Z E R .
die het bedrog en de fchurkachtigheid
aan hetzelve hadden kunnen inboezemen,
over den dadelyken toe/land van ons gefolterd
Vaderland , en de oorzaaken,
welken het in dien flaat gedompeld hebben.
Om deeze nodige uitwerkingen te erlangen,
nam ik het bejluit om, zonder
eenigevertraaging,^SCHETS van myn
TAFEREEL ten voorfchyn te brengen,
dat is, namelyk de verkorting van een
Werk, welks aanbelang en uitgebreidheid
nog eenige jaaren arbeids vordert;
en het welk boven dien door den dood of
andere toevallen, waar aan het menschlyk
leven onderhevig is, deszeifs voltooijing
zou kunnen verhinderen.
De beide Stukken van deeze SCHETS,
welke ik thans uitgeeve, bevatten byzonderlyk
een getrouwen voordragt van het
geen by ons zedert den jaar e 1776. tot
op het einde van 1781. is omgegaan, betreklyk
tot den flaat , waarin het beftuur
onzer Provinciën in 't byzonder,
en dat van ons Gemeenebest in 't algemeen
, geduurende dat tydvak, zig bevonden
hebben; - betreklyk tot onze eerfte
ver-

A A N D E N L E Z E R . V
verfchillen met Engeland; betreklyk
tot de hinderpaalen, door de Engelschgezinde
Cabaal aan de herftelling
onzer Zeemagt gefield; betreklyk,
eindelyk, tot het noodlottig befiuur dier
Zeemagt, en tot de fchandelyke bedryveloosheid
onzer Scheepen, geduurende
het eerfte jaar des Oorlogs die wy tegen
Engeland te voeren hadden. Door deezen
voordragt zal men ontwaaren, tot
hoe verre de Stellers der berugte ME­
MORIE , die onzen Admiraal-Generaal,
op den 7. Oclober 1782. aan de
Staaten Generaal heeft overgegeeven,
Hunne Hoog Mog., de Natie, en geheel
Europa hebben misleid. Or.getwyffeld
zullen die Stellers my van vermetelheid
en bedrog befchuldigen; ongetwyffeld zullen
de Broodfchryvers en andere Voorvechters
der Cabaal dezelfde woorden nabaauwen,
en wel haast zal dat gefchreeuw
van het eene einde van Europa tot het
ander weergalmen; maar raazen ep fchelden
zyn geen redenen: Om my te befchaamen,
moest men my wederleggen „
en juist daflr toe tart ik hen. Bloote re-
* 3 de-

\i A A N D E N L E Z E R .
dekavelingen, hoe rechtmaatig ook, /lam:
'dikwerf ten doel voor kibbelingcn en tegen
Ipraak; maar gebeurde zaaken, en
zoo beweezen als ik gedaan heb, zyn
'fchootvry voor alle betwisting. — Dit is
't niet al: By dien Voordragt voeg ik
het verhaal van verfcheide gewigtige zaaken,
en die zeer eigenaartig zyn om de
/linksheid der voornemens, en de fchandelykheid
der kunstgreepen dier Cabaal
meer en meer te doen kennen; en het
geen men in deeze twee Stukjes van haar
zal aantreffen , is genoegzaam ten betooge,
dat zy al de verfoeijing waardig is,
met welke de braave en kundige Lieden,
die haar kennen, haar bejegenen.
Het derde Stuk van deeze SCHETS
(laat eerlang mede het licht te zien, en
'zal een ver/lag behelzen van de Staatkundige
Gebeurtenisfen , die, geduurende
het jaar 1782. eene rechtflreekfche
betrekking tot onze Republiek hebben.
Ook zal in dat Stuk gevonden worden
, al het geen kan dienen, ter aanwyzing
der oorzaaken van de voortduuring
der werkeloosheid onzer Zeemagt
;

A A N D E N L E Z E R , VU
magt ; en dienvolgen de zal zulks het
overige der Wederlegging van ZYNER
HOOGHEIDS MEMORIE uitleveren.
Dit nieuwe Stuk zal des te belangryker
zyn, daar men in het zelve zal bevinden,
op welk eene wyze het ongerechtig
Syfiema onzer inwendige vyanden zich
ontwikkeld heeft; — Hoe de oogen der
Natie over de naderende en afgelegene
oorzaaken van al die rampfpoeden zyn
geopend; — met welke gegrondheid,
met welken nadruk zy haare femme verheven
heeft;— en hoe die zelfde vyanden,
hun trouwloos geweefzel meer of min bekend
ziende, ter fmooring onzer rechtvaardige
klagten, en om onzen volledigen
ondergang te voltpoijen, heeft begonnen
het geweld te baat te neemen.
De .vierde en vyfde Stukken zullen niét
vertoeven het derde te volgen. Daar in
zal men kunnen aantreffen, de onlusten,
zedert den 5. December 1782. tot op
deezen dag in onze Republiek gereezen; —
de onderscheidene op/landen, door de Cabaal,
geduurende dat zelfde tydvak verwekt,
—- de middelen, door .dezelve ter
* A aan-

VIII AAN DEN L E ZJR R.
aonhitzing dier onlusten, dier op/landen
, gebezigt, — derzelver. bedoelingen
met deeze aanhitzing, • de dwarspaaien,
door haar opgericht, om onze
Alliantie met Vrankryk te beletten, —
het ver/lag van onze verfchillen met den
Keizer, — de onwaardige rol, door dié
Cabaal, by deeze gelegenheid ook gefpeeld,
—* haare listen om ons weder
onder 't juk van Engeland te brengen
derzelver werkingen om ons in de ketenen,
met welke zy ons geklonken heeft,
te blyven houden, — de bedriegeryen,
welke zy tegen ons by- zyne Pruisfifehe
Majefteit heeft uitgevoerd,— de uitwerking
en gevolgen dier bedriegeryen; —den
oorfprong een er tweede, en voor onze
vryheid niet minder gevaarlyke Cabaal,
—• de middelen, door die beide
Cabaalen aangewend, om zich onderling
uit den zadel te ligten, derzelver
yuurigheid, om uitfluitend over ons te
heerfchen, — de flaverny, die ons in de
zegepraal der eene of andere te wagten
flaat, — denzelfden ramp, die uit haare
famenmenging flaat voort te vloeijen, —
deh

A A N D E N L E Z E R . IX
den akeligen toeft and, tot welken wy
door dat alles zyn gebragt, —• de poogingen
, die wy aanwenden, om uit dien toeft
and te geraaken,—• den fchok, welke
tusfchen die poogingen en de daar aan
gebodenen wederftand ontftaat, — en vee-
Ie andere zaaken, welker opgave alhier
te langwylig vallen zoude.
Daar nu ongetwyffeld, onder het afdrukken
dier Deelen, onder ons voorvallen
zullen opkomen, die het lot van ons
elendig Vaderland zullen beflisfchen,
dat is, dat binnen korten tyd zal blyken,
of wy nog vrye Mannen zullen zyn,
dan wel laage Slaaven der Anglo - Stadhouderiaanfclie
Cabaal, of van wien het
ook zyn moge, welke verlangen heeft ons
onder zyn willekeur te doen buigen, zal
ik zorgen die voorvallen by den anderen
te verzamelen, en daar uit de ftoffen
putten voor het zesde en laatfte Stuk van
myne SCHETS.
Dat ik de vryheid heb genomen deeze
SCHETS op te dragen aan onzen
Stadhouder, Kapitein- en Admiraal-
Generaal, is, om dat het voor niemant
* 5 in

x A A N D E N L E Z E R .
in de ganfche Republiek van meerder
aanbelang is, dan voor ZYNE DOOR­
LUCHTIGE HOOGHEID, om eene
waare en volledige kennis te hebben van
de zaaken, die ik heb aangevoerd, en
van die ik nog aanvoeren zal; — het is,
om dat 'er dien Forst aan gelegen legt,
te weten, wat Hy van zynen kant had
kunnen doen, ter voorkoming der ons
over ft elpen de rampen, ten min ft en, om
af te zien van langer het blinde werktuig
te zyn der Cabaal, die Hem beft uur d,
en onzen ondergang gezworen heeft; het
is eindelyk, om dat het voor ZYNE
HOOGHEID van oneindig veel aanbelang
is te kennen, het geene Hy, nog
heden, zou kunnen doen, om zich van
het juk dier Cabaal te ontflaan, om onze
poogingen tegen hen, die ons iragten
te onderdrukken, kracht by te zetten,
en om mede te werken, ter her/lelling
van orde, eendragt en vryheid in deeze:;,
Lande.
A A N

A A N
ZYNE DOORUCHTIGE HOOGHEID
WXJLJLEM DEN F.
PRINS V A N ORANGE EN NASSAU,
STADHOUDER,
KAPITEIN EN ADMIRAAL-GENERAAL
D E R
VEREEN IGDE NEDERLAND SC HE
PIOVINCIEN,
KAPITEIN EN ADMIRAAL-GENERAAL
D E R
U N I E ,
E N Z . E N Z . E N Z.
DOORLUCHT IGSTK VoRSTi
Aangezien onze Republiek is faamgefteld uit
zeven Souveraine en Onafhanglyke Gewesten,
en die elk eene Conilitutie, Wetten en byzondere
Gewoontens, ja dikwerf belangens hebben
, meer of min aangekant tegen het algeineen

XII V o O K A F S P R A A K.
meen Belang, en daar uit in den Staat kunnen
geboren worden, lastige kibbelingen, twisten
, verdeeltheden, langwyligheden, beletzelen,
en andere het algemeen welzyn benadeelende
ongemakken, fcbynt bei niet alleen noodraaklyk
te zyn, dat dezelve een Hooft der uitvoerende
magt nebbe , maar dat ook dit Hooft,
of eenig ander in Waardigheid gefteld perfcon
van genoegzaamen invloed op het innerlyk
bewind van den Staat zy voorzien, om aldaar
de banden naauwer te (brikken, welke de Leden
des Bondsgenootfchaps vereenigen; —
om daar in de verdeeldheden voor te komen; —•
om in dringende nooden de Deliberatien te befpoedigen;—•
om vastigheid by te zetten aan
de Refolutien , kragt aan de maatregelen , en
werkzaamheid aan de Operatien,— 1
en tot dirigeering
van alle infpanningen ter verdediging en
behoudenisvan de vvaare belangen , van den kuiter
en van de welvaart der Republiek in 't algemeen
, en van elke Provincie in het byzonder.
Aangezien een elk onzer Provinciën een byzonder
verbondfchappelyk lichaam vormt, en
dat de Leden , welke de refpedtive Staaten
dier Provinciën uitmaaken, oftchoon meer of
min afhanglyk, ook eene Conilitutie, Wetten,
verfchillende Gewoonten en dikwyls ftrydige belangens
hebben; dat het boven dien mogelyk
zv, dat daar in deze' of geenen de rechten en
Vryheid der Burgeren verweldigt, en daar uit
de

V O O R A F S P R A A K , xm
de uitwerkzels kunnen voortvloeijen, die even
zo goed de welvaart der eene of andere dier
Provinciën fchadelyk zyn , als aan die haarer
Burgeren, ja zelf aan die van het algemeen
Bondgenootfchap, fihynt het insgelyks noodzaaklyk,
dat 'er in elke Provincie een Hooft der
uitvoerende magtzy, of zodanig ander iemand
met Waardighe ;
d bekleed , wiens waakzaamheid
, raadgeevingen, invloed en gezag even
zodanige 'heilzame uitwerkingen kunnen hebben
als die ik zo even heb aangeftipt.
Dit waren zekerlyk , D O O R L U C H T I G E
VORST, de uitwerkzelen, die onze Voorvaderen
op het oog hadden met de zig agtervolgende
verheffingen van verfcheide Vorften
UWES Huizes tot de Eminente Waardigheden,
die thans in den Perfoon van UWE HOOGHEID
vereenigt zyn. Dan, indien de uitkomst de
verwagting onzer braave Voorouderen eenigermaate
beantwoordde, fcheelde het veel dat
die zulks in andere opzigten vervulde. Zy ondervonden
in verfcheide gevallen hoe gevaarlyk
het was den Stadhouderen een al te uitgeftrekt,
of een niet genoegzaam bepaald vermogen
te vergunnen ; dat is, namelyk met zig te
bepaalen hun eene Commisfie te verleenen, die
in atgemeenen zin, wel aanwyst welk goed zy
doen moeten, maar geenzins voorkomt, dat
zy doen kunnen door het verzuimen hunner
jpligten, en het. overfchryden der natuurlyke
grens-

Str V O O R. A F S P E A A K.
grenspaalen van hun gezag. Ook deed het gebeurde
onder Prins Maurits, en het geen vervolgens
onder Willem den II. gefchledde , oordeelen,
hoe gevaarlyk het voor de rust, eendragt
en vryheid van den Staat was, zo wel
als voor de veiligheid van derzelver Ingezetenen
^zy, dat in denzelven één Mensch zulk
een"uitgéftxekt, en zo onbegrenst vermogen
bezat, als dat geen , van welke die twee Vorften
een misbruik gemaakt hadden; en wanneer
Willem den II. in het jaar 1650. overleed,
nam het aanweezen van het Stadhouderfchap in
vyf Provinciën («) een einde. De Atle van
Seclufie door de Staaten van Holland in 165-4.
geformeerd , en het eeuwig Edicl in den Jaare
1667. door dezelve uitgevaardigt, beweezen,
dat men geenzins de eigendunklyke bedryven,
in de gemelde Provinciën, onder het Stadhouderfchap
dier twee Vorften, gepleegt, vergeeten
was; en hoe zeer die zelfde Staaten bekommerd
waren, die haatlyke daaden te zien
hernieuwen , indien men 'er eene Waardigheid
herftelde, die in verfcheide opzigten zoo
nut-
(a) Die vyf Provinciën waren Gelderland, Holland,
Zeeland, Utrecht en Overysfel. Wat die van Friesland en
Groningen aangaat , dezen hadden hunnen byzonderen
Stadhouder in de Afstammelingen van Jan van Nas/au,
broeder van Wi'.Uw dtn I.

VOORAFSPRAAK.' XT
nuttig, maar zo gevaarlyk is, als die niet befloten
word binnen die paaien, welke de voorzigtigheid
daar aan op de allerftiptfte en plegtigfte
wyze moest voorfehryven.
De ondervinding dierhalven had doen zien
wat 'er noodzaaklyk zou moeten verrijt worden,
indien men immer overging ter herftelling
van het Stadhouderfchap in die vyf Provinciën:
Edoch, de magt, ei de kunst^reepen der
A-mhangers van Wdlem den III., — de verdeeldheden,
en onlusten, die zy op onderfcheidea
tyden ten vcordeele van dien Vorst zaaiden, —•
de Oorlog, met welken Engeland en Vrankrykin
hetjaar 1672,. deRepubliekophetlyf kwamen,—het
wantrouwen, de verachting, de haat, welke
die Aanhangers, derzelver Huurpennen, en de
dweepzieke Predikanten aan het Graauw tegen
de meefteRegenten inboezemden, — de
Oproeren, geweldige be dry ven , aan welke dat
Graauw, byzonder in Holland en Zeeland ter
verwerving van de herftelling des Stadhouderfchaps,zig
overgaf, •— de kuiperyen en poogingen
van Willem zelve, met veele andere zaaken,
welker verhaal hier te lang zoude vallen,
dwongen toen die beide Provinciën deze Waardigheid
in den Perfoon van dien Vorst te herftellen,
op eene Commisfie die even onbepaald
was, als die zyne Voorgangeren hadden gehad;
en wierd de waardigheid van Kapitein-
Generaal tevens op eene niet minder onbepaalde
Com-

XVI V O O R A F S P R A A K .
Commisfie opgedragen. Indien men nu, DOOR­
LUCHTIGE VORST daar by voege , dat men
na de Franfchen de Provinciën van Gelderland*,
Utrecht en Overysfel hadden ontruimt, en om die
Provinciën te ftraffen dat zy ongelukkig genoeg
waren geweest, om door krygsmagt overheerd
te worden , een byna volftrekte heerfchappy
over dezelve aan dien eigen Vorst opdroeg, —
indien men 'er ook by voege dat JVükm een
der greetigfte haakers naar een onbegrenst gezag
was, blyft 'er geen verwondering over
^ dat hy , geduurende zynen ganfchen levensloop,
de Republiek heeft beftuurd, even ofhy
'er Oppermagtig Heer en Meester van geweest
was. Kenners onzer gefchiedenisfen weeten,
dat 'zo de Republiek veel verfchuldigt was aan
de Staats- en Krygskundige vermogens van
dien Vorst, zy oneindig meerder grond had
om zig te beklagen over deszelfs onverzadelyke
heerschzugt, en het fchreeuwend misbruik
dat hy dikwyls van het hem toebetrouwd gezag
maakte.
By het overlyden van Willem den III. m 't
jaar 170a. was de Stam van Willem den I. uitgeftorven,
en de vyf voren gemelde Provinciën ,
waren dus zonder Stadhouder, gelyk ook de
Unie zonder Kapitein en Admiraal Generaal (a).
Maar
(a) De Provinciën FrUsland en Groningtn hadden altoos
hunnen byionderen Stadhouder

VOORAFSPRAAK. XVH
Maar de droevige ervarenis, die men nogmaals
had bekomen, deed duchten , dat de heiM
ftelling dier Waardigheid nog ten eènigen' da*
ge aan de Vryheid- der Natie den doodfteek
zou toebrengen, en 'er verliepen- vyf en veertig
jaaren zonder dat die herftelling plaats had.'
Sommigen der misbruiken ,. onder het laatfte
Stadhouderfchap in de on&erfcheidene gedeeltens
van den Staat ingeilbopen bleeven geduu*
rende dat tyd vak voortduuren ; en daar by voeg->
den zich anderen van een verfchillenden aart,
welke de droevigfte gevolgen na zich fleepten:
by voorbeeld-; in veele van onze Steden, be-<
krimpten het regeeren en de uitvoerende magt
zich in eenige Familien;-— daar door trokken
die Familien tot zich het uitfluitend recht tef
dagvaart in de Stiaten hunner Provincie , engevolglyk
ook naar de Staaten Generaal;— alle
bedieningen , ampten , commisfien , enz", welke
met hunne belangens ftrookten of hunne
neerschzugt vergenoegen konden', zagen zy aan'
als een vaderlyk erfgoed, en gingen daar naar
re werk. Hier doorgeraakten devoornoemde
Steden , ja geheele Provinciën , onder het believen
van een gering aantal Burgers, die derechten
en den buit, welken men het Volkont-'
trok, onder zich verdeelende, en alles marhun.-nen
wil en wenk draaijende, ftrafloös de klagten'
Van even dat'zelve Volk konden verydelen of het'
doenz-wygen. Indten men nu daar by voege' alle'

xvni VOORAFSPRAAK.
de rampfpoeden, die voortvloeijen moesten, en
ook daadlyk voortkwamen uit het alvermogen
eener menigte Regenten, wier eigen-zucht,
hoogmoed, gebrek van oeflening, onkunde, verwaarloozing
en onbekommerdheid voor het gemeene
welzyn, en verachting voor de geheiligde
rechten der Burgeren niet konden beteuge.d
worden, Indien me» daar nogbyvoege de
hindernisfen, welke uit de faamgefteldheid en
gebreklykheid onzer algemeene Conftitutie,
en van onze byzondere Conftitutien, voortfproten,
of uit de daar in ongevoelig ingeflopene
misbruiken geboren wierden, — indien eindelyk
men daarby voege de ongemakken, voortkomende
uit het gemis van een Hooft over onze
Land- en Zeemagt, zal het geene verwondering
baaren, dat men, geduurende de vorengemelde
45 Jaar en , in een groot aantal onzer
Steden een oneindig aantal van eigendunklyke
bedryven, een oneindig aantal van onrechtvaardigheden,
kwellingen en ft affelooze rooveryen
heeft gezien , en de geheiligfte rechten der
Burgeren fchandelyk met voeten getreden, —*
het zal, zeg ik, geene verwondering baaren,
dat men op het laats" ook nog de Zeemagt totaal
vervallen, de Trouppes zonder krygstugt, den
Krygsdienst zonder achting, de Grenzen verwaarioost,
ons aloud Vermogen in zwym, en
den algemeenen nood tot eene fchrikbaarende
hoogte gezien heeft : in diervoege dat
wy

V o O X A ï S ï l A A f t XIX,
wy enkel van onder het juk van Willem den III.
uitkwaamen, om van Cbarybdis op Scylla te vervallen.—
Het geen ik hier aanvoere, DOORLUCH-
TIGSTEVORST,is eenieder bekend, en alle betaamlykheid,
welke ik kan verfcluüdigd zyn aan
de nagedagtenis van zodanige Regenten , die
meer ofmin oorzaak van zo veele rampen waren,
kan my geenszins tot het zwygen of het verraaden
der waarheid verpligten; ik weet dat onze
Stedelyke Regeerings- Collegien en Souveraine
Vergaderingen voorwerpen voor den diepften
eerbied der Burgers zyn, dan het welder.kendfte
gedeelte dier Collegien en Vergaderingen isalte
rechtmaatig öm te vergen dat iemant, wie het
ookzy, niet moge herinneren de misbruiken en
kwaaien, die fomtyds in het publiek beduur zyn
ingeflopen, door het overwigt eener meerder-;
heid, die of verblind, of achteloos was, of zich
leiden liet door beweegredenen, die voor de
burgerlyke vryheid, of het algemeene welzyn
nadeelig waren.
Eindelyk, was (byzonderlyk omftreeks het
jaar 1740.) ons elendig Vaderland tct dien
ftaat gebragt, door de handelwyze van Re-»
genten welke dien naam onwaardig waren,
?
er was tevens een groot getal andere Regenten
, d ;
e , hunne pryswaardige poogingen vrugteloos
zien le , derzelve r
zugtingen met die der
Natie vermen 'den over de gedugte kwaaien, van
weiken zy getuigen waren. Hun was geenszins
** 2 OUz

XX V O O R A F S P R A A K .
onbewust dat 'er een H ULPMIDDEL was voor
die kwaaien, maar wat kon hunne kunde,
hunne yver en hun wenfchen baaten tegen
alvermogende Menfchen , die hunne rekening
vonden met de dingen in derzelver daadiyken
•toelland te laaten , en tegen anderen , wier
bevordering, fortuin en verheffing alleenlyk
gegrond was op de hcrltelling van het Stadhouderfchap,
zodanig als het bevorens was gew eest.
Volgens een gefchreven MEMORIE in den
jaare 1740. door een zeer kundig Man opgefteld,
en waar van een Extract thans voor my
ligt, moest het HULPMIDDEL, dat die braave Regenten
wilden zien bezigen , beftaan in de Hervorming
van dat geene, het welk zo wel de Algemeene
Conflitutie , als die der byzondere
Provinciën en Steden gebreklyks hadden, en
in de uitroeijing der daar in gellopen misbruiken.
De Steden konden zulks voor eerst in
hunnen eigen boezem onderneemen ; vervolgens
kon elke Provincieeven eens handelen;
en eene Algemeene Vergadering van Gedeputeerden
uit alle Provinciën zoude geregeld
hebbenallej wat de Unie aanging. „ Indien
„men zodanig eene Hervorming uitvoerde,
„ vervolgt die MEMORIE, ZOU men onze Natie
„ in haare Rechten en Vryheid herfteld zien,
„ de Nominaüen van Regenten algemeen door
„ het Volk gedaan , de bedieningen , ampten
„ en commisfien gelykmaatig verdee:d, en
„ waar-

VOORAFSPRAAK. XXI
„ waardiglyk uitgevoerd; — by de Grooten
„ zou men het ftuurfehe van den hoogmoed en
„ de verachting plaats zien maaken voor eene
„ zagtaartige gemeenzaamheid; •— het Volk
„ zou men aan zyne Beftuurderen verkleeft
„ zien als aan hun eigen werk; en deezen aan
„ het Volk verknogt door alle gevoelens van
„ achting en erkentenis; —> het gezag der
„ Regenten zou heilzamer, en dien volgende
„ behendiger en eerwaardiger worden; — in
„ de onderfcheidene rangen van den Staat,
„ zou men die verftandhouding , die hartelyk-
„ heid,dat vertrouwen, en die algemeene aan-
„ fpooring, zonder welke de geregeltheid en
„ famenftemming in eene Republiek als de on-
„ ze nimmer kunnen beftaan,herboren zien; —•
„ met één woord, als dan zou het algemeene
„ welzyn het eenig voorwerp aller wenfchen, en
„ het doelwit aller poogingen zyn. —En na aldus
„ alle oorzaak van misbruiken , onrechtvaar-
„ dighedea en wanorde, in ons BurgerlykBe-
„ wind ingcflopen, vernietigd , en aldus uit
„ den weg gcruimt te hebben alle hindernis-
„ fen, bekwaam om den loop van onsStaatkun-
„ dig Werktuig in wanorder te brengen , te ver-
„ traagen of te ftremmen, zou elke Stad, iedere.
„ Provincie zich verlast zien van de wreede
„ beurtver wisfeling om of te zuchten onder het
„ juk eenerhaatlyke Olygarchie, of onder deniet
minder noodlottige willekeur van een vol?
** 3 „ itrekc

XXii VOORAFSPRAAK.
„ ftrekt Sradhouderfchap. Maar, ge-
„ lyk de handhaving van order, krygstugt, en
„ van aanfpooring in onze Land- en Zeemagt
insgelyks noodzaaklyk is, zou het nuttig zyn
„ de bediening van Kapitein en Admiraal Gef
i neraai te herftellen, deszelfs gezag in dier
„ voegen daar te ftellen, en te bepaalen dat men
„ niet dan het meefte goed van de uitoeflèning
„ dier bediening kon verwagten, en geene dier
„ ongemakken, geen dier gevaaren welke zou-
„ den kunnen voortvloeiden uit het misbruik,
„ dat dit Militair Opperhooft 'er van zou kun-
„ nen maaken. Wat betreft de herftellmg van
het Stadhouderfchap, dat is van eene Waar-
„ digheid , welker uitoeffening beftaat in het
„ toezicht houden over het bedienen van Jufti-
„ tie en Politie, mitsgaders op de bewaaring
„ der geregeldheid en overeenftemming in elk
„ onzer Provinciën , en welke tevens beftaat
„ in zekeren invloed in het algemeen Bewind
„ der Republiek, zulks fchynt na de vorenge-
„ melde Hervorming noodeloos te worden.
„ Edoch, indien na verloop eener ervarenheid
„ van eenige jaaren, de herftelling dier Waar-
„ digheid noodzaaklyk fcheen, zou het Ver-
„ mogen des geenen, die daar mede bekleed
„ wierd, niet minder duidlyk bepaald, noch
„ minder voorzigtiglyk begrenst dienen te wor-
, e den , dan het gezag van den Kapitein en
f, Admiraal-Generaal. Eindelyk, gemerkt een
» groot

V O O R A F S P R A A K . xxm
„ groot burgerlyk Vermogen , met eene Militaire
kragt vereenigt , een werktuig van
„ verdrukking kan worden , zoo zouden die
„ Waardigheid en bovengemelde Bediening
„ nimmer in een Perfoon behooren veree-
„ nigt te zyn , en nog nrnder erffelyk, al was
„ 'er ten opzigte van dit laatfte geval geen an-
„ dere zwaarigheid , dan die van Minderjaa-
„ righeden,enz. enz." Zie daar, DOOR­
LUCHTIGE VORST, hoedanig zig iemam: uitdrukte
wien onze Conftitutie, ons burgerhyken
ftaatkundig beftuur, mitsgaders de daar in gellopene
misbruiken bekend waren; zie daar hoe
een groot getal waare Vaderlandlievende Regenten
darten; zie daar, kortom het geen de verlichtte
Burgers der Republiek verlangden te zien.
Deeze, ten minften in derzelver wezenlykfte
punten, zoo noodwendige Hervorming
was door zig zelve niet onmogelyk; maar was
ook het werk niet van een oogenblik of van
eenige overhaafle Refolutien : Zy vorderde uitgebreide
naarvorfchingen, een bedaard onderzoek,
voorzigdge Deliberatien, en boven al de
opoffering van alle heerschzugt, van alle eigenbelang,
en een eensgezinden yver voor het heil
van den Staat. Dan , daar men zulk eene edelmoedige
belangeloosheid , zulk eenen edelen
yver van de meerderheid der Regenten onzer
meefte Steden, zelfs van de meerderheid der
Leden van de onderfcheidene Ridderfchappen,
** 4 niet

Jfflï V O O R A F S P R A A K ,
Btet kon hoepen, €n het Volk, onder het gewigt
zyner ketenen gebukt, toen de Hem by
de welgezinde Regenten niet zou hebben durven
veegen., had de Hervorming geen plaats:
de zaaken .bleven hunnen gang gaan , dat is van
erger .toterger, terwyl de Party, die naar eene
herftelling van het Stadhouderfchap in de volle
uitgeftrekrheid van Gezag, waar van de Stadhouders
voormaals bezitters geweest waren, haakte,
middelen wyl niets verzuimde, om dat herftel by
de eerst voorkomende gelegenheid te bekomen.
Die gelegenheid kwam eindelyk. Het zydelings
aandeel, door ons in den Oorlog van
1741. genomen , haalde ons terftond netelige
gefchillen met Vrankryk op den hals: het Oorlogsvuur
breidde zig ongevoelig tot aan onze
Frontieren uit: en in 1746. zagen wy die Frontieren
door de Legers dier Mogendheid aangetast.
Die aanval, en het zich voordoen der verdere
voortgangen, welke die Legers by eenen volgenden
Veldtoet zouden kunnen manken,
bragten de ganfche Republiek in ontileltenis.
Het morren, het klaagen, het gefchreeuw,
en de vervloekingen van allerleijen aart verhieven
zich; eene menigte van Schotfchriften,
en oproerige Predikatiën voltooiden de aanhitzïng
der -gemoederen ; de Voorftanders
van het Stadhouderfchap, zich van deeze gelegenheid
bedienende, -verfpreidden, dat, ver-
.«nats de Republiek zich in gelyk gevaar bevond
als

XXV
e e n i
als in .het Jaar J,6>-> S bvJpmVdel voot
onze rampen beltond in de herfteliing dier
Waardigheid, op zoodaanige wyze aU dezelve bevorens
in weezen was geweest; veele Lieden, en byzonder
het gepeupel, onbekwaam om te bedenken
, dat zoo eene d-ergejyke herfteliing een hulpmiddel
was voor veele kwaaien, het 'er wel geen
kon zyn voor vry wat andere kwaaien , — dat
hetfommigen wel zou kunnen verfiimmeren, of
ook wel nieuwe te weeg brengen, • die
Lieden, zeg ik, en dat gepeupel verbeeldden
zich, dat dit hulpmiddel inderdaad algemeen was,
en begonnen overluid.te roepen, dat men eenen
Stadhouder moest hebben, en dat Wnlem deW.
de Doorluchtige Vader van UWE HOOGHEID,
DOORLUCHTIGE VORST! moest herfteld worden
in alle Waard ;
gheden en Bedieningen ,
welke de voorgaandePrinsfenvan Oranje inde
Republiek bekleed hadden. Dus was het dat,
daar de mynen, die men in een groot aantal
plaatzen onzer Provinciën vooraf had aangelegd,
door onderfcheidene takken met malkander
gemeenfchap hadden , 'er nu niets meer
ontbrak dan de lont te ontfteeken, om dezelven
de plotslyke en algemeene uitbarfting te verschaffen,
die men verwagtte. En dat alles gebeurde
gelyk men het vooruit overdagt had:
dat is, namelyk , dat ettelyke wagthebbende
Burgers van Ter Veere, in den nacht van den
5.4. $ot den April 1747., befloten van de
*•*' ^ Re-

xxvr VOORAFSPRAAK.
Regeering dier Stad de herfteliing van het
Stadhouderfchap te eisfchen, en zulks ook op
dat oogenblik uitvoerden, en vermits'deeze Regeering
ongetvvyffeld van dien eiscb voor af verwittigd
was, bewilligde zy des ogtents daar in
zonder eenige zwarigheid (c).
De brand floeg binnc-n weinig uuren over
naar Middelburg en Vlisfmgen, alwaar opdien eigen
dag het Stadhouderfchap herfteld vvierd:
en de Staaten van Zeeland volgden drie daagen
daarna het zelfde voorbeeld, in weerwil der
tegenkantingen in derzelver Vergadering. De
ryd Was daar, dat de Bewerkers deczer Staatsomwenteling,
onderfteund door het Graauw,
en door de Aanhangelingen , die zy z ;
chinde
verdere Clasfen der Birgercn hadden verzórgt,
roemen mogten dat zyde Wet konden ftefen.
Ongelukkig die géenén , welke zich daar tegen
•zouden verzethebben. Menoordeele dieswegen
uit het geen toen de Regeering van Zierikzee
bejegende, met zich niet gehaast te hebben,
om het voorbeeld der verdere Stcden :
van de
Provincie te volgen.
Het nieuws van het geen 'erin Zeeland om
(o) Het is juist of die zelfde wyze, dot in deze Stad de
Staats • omwenteling Itgon , die Willem den III. tot bet
Stadhouderfchap verhief, in den jaare 16J2. En bet is te
denken, dat zo bet tin itnigen tyden te doen was om een Sou.
verain aan de Republiek te gteven, men in dat zelfde Wtgtvertrek
dtn eerftsn flap deen zbudt.

VOORAFSPRAAK. XXVÏÏ
ging, verfpreidie zich zoo ihelals de weerfcht •
in de verdere Provinciën van de Republiek:
En van die oogenblik, was het dat de verdubbelde
poogingen der Stadhoudersgezinde Party,
derzelver lchielyke aamvus, de geestvervoering
en de toejuichingen der menigte, de naam van
Oranje overal weergalmende , de Vaandels van
die Couleur allerwegen u'tgeftjken, de vervloekingen
tegen de oude Regeering uitgebraakt,
de bedreigingen , da toomeloosheid van
het gepeupel, en derzelver ge weldaadigheden
in een groot getal plaatzen , kortom , dit
alles in de Provinciën van Holland , Urecht
en Overysfel aankondigde , dat men geen andere
keuze te doen had ilah het voorbeeld van
Zeeland te volgen. De Regenten zelfs, die het
meest verlicht, het meêst mét yver voor het
algemeene welzyn bez'eld waren, en die
meenden, dat de aauftalling van eenen Kapitein
Generaal voldoende zou geweest zyn in
den netelige.i Rand, waar toe de vyandlyke
Progresfen ons Land óebragt hadden , die Regenten,
zeg ik , dienen IJ dat men toch eenen
Stadhouder wilde hebben, gewenscht zouden
hebben dat men üie verkiezing had verfchoven
tot een tyd, in welken de bedaardheid van geest
en hartstogten hadden toegelaaten, deCommisfien
en Init-ucrien, die men hem zou kunnen geven
, op de vooragtigfte wyze in orde te brengen
en te beperken, die waardige Regenten, kortom,
wier-

zxvin V O O R A F S P R A A K .
wierden door den dvvarlwind mede gefleept,
en bewilligden, gelyk de overigen , in alles wat
de zegevierende Party vorderde. Halftarrige
wederftand van hunne zyde zou geene andere
uitwerking gehad hebben, dan hen bloot te
ftellen aan de woede van het gepeupel, of hen
ten minften hunne Bedieningen te doen verliezen,
en hen in dier voegen buitenftaat te ftellen
, om zich in het vervolg , zoo veel hun mo gelyk
zyn zoude, te verzetten tegendegevolgen van
een kwaad dat zy niet hadden kunnen beletten.
Zie daar, DOORLUCHTIGE VORST, hoedanig
de herfteliing van het Stadhouderfchap minder
de uitwerking was van noodzaaklykheid en
voorzigtigheid , dan het werk van eigenbaat
en heerschzugt, van list en verleiding, van verblindheid
en geweld. —• Zie daar, zeg ik , op
wat wyze die w aardigheid op den 3. Mey
door de Staaten van Holland wierd heriield, —
dien eigen dag door de Staaten van Utrecht, en
den 10. door de Staaten van Overysfel. Reeds
op den 4. herftelden de Staaten Generaal insgelyks
de waardigheid van Kapitein- en Admiraal-Generaal
der Unie. En dat alles zoo
wel aan de eene als andere zyde, op den ouden
voet; dat is, zonder eenigerlei Inftructien, die
klaar en duidlyk bepaalden en beperkten het al
te uitgeftrekt, of al te algemeen uitgedrukt vermogen
, by de particuliere Commisfien der bovengemelde
Waardigheid en Bediening. 1
Eh>

VOORAFSPRAAK. XXIX
Eindelyk, aangezien Willem de IV. bereids zedert
langen tyd Stadhouder was van Friesland,
Groningen en Gelderland, bevond zich het
Stadhouderfchap van alle onze Provinciën in
zyn Perfoon verëenigt, dat aan geen zyn er
Voorzaatente beurt was gevallen (a).
I- On-
(a) De beide volgende Gommisfien , die volgens de
oude in denjaare 1747 zyn geftefci, en zedert, voor Willm
den V. thans levende , in den Jaare 1766. zyn vernieuwd,
zullen voldoende zyn om mynen Lezeren eenig
denkbeeld te geeven, waar in vuormaals beftaan hebben,
en nog beftaan het vermogen van den Stadhouder, Kapitein
en Admiraal Generaal van onzebyzondere Provinciën,
en het vermogen van den Kapitein en Admiraal Generaal
der Unie. Uit die twee Stukken op te maaken, dat daar
in die vc-rmogens genoegzaam bepaald en beperkt zyn,
is een bewys dat men geene kennis heeft van de byzondere
Cwftitutie onzer Steeden en Provinciën , noch van
onze algemeene Conilitutie; het is een blyk dat men onwetend
is van de misbruiken en nadeelen, zedert twee
honderd Jaaren voortgevloeid, uit het gebrek van zoodaanige
bepaaling en beperking. Boven dien weeten
de Vreemdelingen niet, dat buiten die middelen, welke
dit gebrek den Stadhouderen heeft overgelaaten, om hun
gezag in veele opzichten uit te breiden , de onvoorzichtigheid
of vleyerye hun noginonderfcheiden tyden heeft ingewilligt
of toegelaten zich mettter te maaken van verfcheiden •
rechten en voorrechten , in de voorfchreeven Commisfien niet
uitgedrukt. Dit, gevoegt by den alvermogenden invloed ,
welken deeze Hoofden der uitvoerende Magt middel hebben
gevonden , zich in alle deeleii van het burgerlyk en
fiaatkundig beftuur onzer Piovincien tn der geheele Re-
pu-

V O O R A F S P R A A K .
Onmiddelyk nu deeze verrichting gaven de
Staaten Generaal, cn de vier bovengemelde
Pro-
publ'ek te bezorgen, lu:eft hen dikwerf fouveraine beflisfers
van dit Bewind gemaakt: En daar uit is het, dat de
droevige gevolgen 7.yn voortgevloeid, waar over de Natie
zich zno billyk beklaagt, en van welken ik breedvoerig in
*t i eloop van dit Werk fj reeken 7a!,
De Cyffcilctters, welken men in deeze Commisfien zal
aanrrt-fFen, Haan niet in de origineelen. Ik heb die alleerlyk
daar in geplaatst, om de bvzondere poinclen te
onderf-htidin, over welke ik gelegenheid zal hebben iü
*f vervolg ie fpreeken.
Commisfie voor ZYNE HOOGHEID , den Heere
Prinfc van Oranje cn Nasfi u , Wil'em Carel
Hendrik Frifö, als Stadhouder, Kapitein Ge~
nercal en Admiraal van de Provincie van
Holland cn We: frkslmd,
„ De Staaten van Holland en Westfiiesland, doen te
„ wecten, dat wy, uit confideiat'e van de bckommerly-
;, ke Conlli utie van tyden en z'aken, en om, onder
„ Gods zegen, den S'aa*- deezer Landen des te bettr te
„ redden uit den zorgcKken en gevaarlyken toci.and,
„ waar in zy zich bevind; als meede u t aanmeikinge van
„ de goede , ge.rouwe, notabele en aangename d'. nf;en,
,, die uit zonderüngtn affectie ! y vorige Heere Prii fea
„ vaü Oranje, hoogloffehker Memorie, als fuccesfive-
„ lyk Stadhouders, Gouverneurs, en K..pi'ej'en Gene-
raili en Admiraals der voorfz, Landen, veele Jaaien

Provinciën daar van berigt aan Willem dm IV.
die te Leeuwaarden zyn vcrblyf hield, en ZY­
NE
„ lang, in veele en menigvuldige zwaare tyden, gelegentheden
en periculen, tot Godes eere, bevrydingc
en welvaarcn van denzdvsn Landen zyn beweezen,
en daar omme vastelyk betrouwende, dat by Z Y N E
" HOOGHEID den Doorluchtigen Vorst en Heere, Wilkm
Karei Hendrik F,ifo, Prinfe van Oranje en Nas.
fau, Graave van Catzenellebogen, Vianden, Dietz,
" &c.' &c &c , in navolginge van de exempelen en voet-
" ftappen van voorige Heeren Printen van Oranje, ZY-
Nt HOOGHEIDS Voorzaten, den voorfz. onzen Landen
uit ge'ykc affeclïe, en meede tot voorftand van de
waare Christelyke Religie, zeo die tegenwoordig by
„ publieke authoriteit in den voorfz. Lande geëxerce'ert
„ word, insgelyks goede dienden zullen mogen bewezea
„ worden, • i°. hebben met goede kennisfe van zaa-
„ ken, en met deliberatie yan Raaden, den hoog^e-
„ melden Heere Prinfe van Oranje en Nasfau , Willem
Karei Hendrik Frifi, onthouden, gecommitteerc,
„ oelleld en geordo-.neert, onthouden, committeeren,
„ Hellen en ordonneeren mits deezen jegenwoordige
„ als Gouverneur, Capitetn Generaal en Admiraal vaa
„ den voorfchreeven onzen Lande vanHolhnd en Wesc-
„ friesland, met den Brielle en Voorne, wezende geleer>en
en behoorende aan den voorfz onzen Lande van
„ Holland; gevende den hoo^gemelden Heere Prinfe'
„ Willem Karei Hendrik Frifo vo'komen macht, authori-
, teit, en fpcciaal bevel, den voorfz. (laat van Gouver-
„ neur, Kapitein Generaal en Admiraal voortaan te
„ houden, eyereceren en bediensn. —— 2 0. daa- inne
„ voor te ftsan, re vorderen , en ts bewaaren de Hoogheid,
Cftrechti^heid, Privilegiën, en welvaren van
„ dea

SCXXIt V o O R A F S T l i A A K .
NE .HOOGHEID vertrok terftond naar 'sHage,
alwaar hy den t-ft. Mey aankwam': — zo wel
by
„ den voorfr. onzen Landen, Leden, Steden en Inge-
„ zetenen van dien, mitsgaders het gebruik van de voorfz.
„ Christelyke Religie; 30. dezelve te conferveeren
„ en te befchermen vin alle overlast en foulen, desor-
„ dre, onëenigheid, afbreuk en fchaade: — 4°. Voorts
„ in den voorfz. Lande te doen gebruiken eii »dmini-
„ flreeren, Recht en Juftitie, de proviflen van Juflitie be.
,', hoorlyk te doen verleenen, allen den geenen die zulk*
„ verzoeken zullen, en dezelve te doen executeeren;
„ alles aangaande de zaaken van Jnftitie, met advys van
„ den Prefident en Raadcn over onzen Lande van Hol-
„ land en Westfriesland: • 5°- vorders na genomen
Advys van den gemelden onzen Hoven të verleenen,
"Brieven van gratie, remisfien, pardon en aboliticn,
" des dat de voorfz. refpedtive Brieven zullen moeten
" worden geinterineeit al» na behooren; wel verftaande
" nochtans, dat van gequahficeerde éoodilagen, en enor-
',' men deliaen, geconmitteert met geleider laage en op-
" zette wille, geen remisfie of pardon zal worden ver-
" leent of gegeeven: 60. en aangaande de zaaketf
" van Oorlog en Politie van den voorrz. onzen Lande,
" by goeddunken van ons , en met Advys van onze Ge-
"committeerde Raaden, in conformiteit van derzelven
Inftruftie: 70. de Bürgemeefteren, Schepenen en
" Wetten te veranderen na behooren, en achtervolgen-
", de de Privilegiën van de refpeftive Steden en Plaat-
" f e n. . 8>. te doen houden goede opzichte, ordre'
" en 'wachte in de Steden en Sterkten aldaar-, zoo te'
Water als te Lande daar het zelve van nooden wezen
" Z l\ po. en voorts in het generaal cn particulier
!! alles te doen dat een goed en getrouw Gouverneur,
„ Ka-

V O O R A F S P R A A K . XXXIÏI
by zyn aankomst, al» by zyne Infiallatie in de
hooge Bedieningen, welke Hunne Hoog Mogen­
„ Kapitein, Generaal en Admiraal van den voorfz. ofizen
Lande vermag en behoord te doen; waar op deti
,, hooogemelden Heere Prinfe van Oranje en Nasfau, \
„ Willem Karei Hendrik Frift gehouden word te doen den
„ behoorlyken eed aan onzen landen. "
,, Lasten en beveelcn daar omme de» Prafident en
„ Raaden van den voorfz. onzen Hove, eri alle andere
„ Jufticieren en Officieren van meergemelde anzen Lan.
„ de van Holland en Westfriesland, dat zy den hoog.
„ gemelde Heere Prinfe Willem Karei Hendrik Frifo hou-
„ den en refpefteeren als Gouverneur 1
, Kapitein Gene-
„ raai en Admiraal voornoemt, denzelve bewyzen alle
„ eere en reverentie , én ih alle het gunt, het beleid en
„ gebruik van den voorfz. Staat, aangaan mag, en het
„ gunc daar aan kleeft, Hem te bbedieeren, en te doen
„ alle redres en asfiftentïe. "
„ Gegeven in den Hage onder onzen grooten Zegele
hier aan gehangen, op den 3. Mey dés Jaars Onze»
•s, Heere eii Zaligmaaker Jefu Caristi 1747. "
'Commisfie van Kapitein en Admiraal Generaal van
'de Unie, gefield den 4. Mey 1747- en vervolgens
door de Staaten Generaal overgegeeven aan
"Willem den IV. Prins van Oran­
je eri Nasfan.
De Staaten Generaal der Veröenigde Nederlanden ;
y, allen den geene», die deezen jegenswoordigen zuilen
* * * „ zieii
de

xxxiv V O O R A F S P R A A K .
de en de Staaten van Holland hem opgedragen
hadden, ontfing dien Prins zo veel eer ei; dezelfde
bly-
zien ofte hooren leezen, Sahtt, doen te weten, al
„ zoo het nodig is tot maintenement van den Staat en
„ Regeering van den Landen, confervatie van de ware
„ Gereformeerde Religie, en tot direflie en beleid van
„ den Oorloge, een bekwaam en gtqualificeerd Perfo-
„ nage tot Kapitein en Admiraal Generaal over het Volk
van Oorloge te Water cn te Lande, in onzen dienst
„ wezende, Werde aangefteld en getuihorrfeerd: Z-io is
,, het, dat wy, om de goede qualitef en en bekwaamheid
„ van den Doorlu.htigen en Hooggeboren Vorst, Willem
„ Karei Hendrik Frlfo, van Cods genade Prinfe van Oranje
en " asfau, Graave van Catzenellebogen, Vianden,
„ Dietz, &c. &c. &c. ons betrouwende zyner kloek-
„ luid , dapperheid en geaegentheid tot het Welvaren
van den Lande, • i°. Denzelven Prinfe WilUm Ka,
„ rel Hendrik FHfo gefield en geauthorifeerd hebben, ftel-
„ len en authonfeeren ZYNE HOOGHEID bydeezen,
„ tot Kapitein en Admiraal Generaal over het Volk van
Oorloge in onze» diende te Water en te Lande we-
„ zeude, 20. gevende denzelven ZYNE HOOG-
„ HEID volkomen last, macht en authoriteit, om, in
„ krachte van deezen , over het voorfchreve Volk van
„ Oorloge te-commandeeren en ordonnecren, gelyk tot
„ maintenement van de Unie en defenfie, bewaarnisfe en
„ verzekering van den Staat, rusten, Rechten en Pri-
„ vilsgien van den Landen, zoo in het generaal als vau
„ elke Provincie in het particulier, en tot befcherminge
„ van de Inwoonderen van dien, • 30. mitsgaders
„ confervatie van de waare Gereformeerde Religie, zoc*
„ die jegenwoordig in de Provinciën , geasfofieerde Lan-
„ den, en de Steden by publieke authoiiteic vrordgeëxn
«•

VOORAFSPRAAK. XXXV
blyken van eerbied, als of hy de volftrekte
Souverain der Republiek was geworden.. Toen
zag men tot welk een overmaat van pluimftrykerye
en vernedering , de gemoederen, door
val-
erceerd » 4°- en tot de handhonding van de te-
«enswoordige Regeering zal behooren, en dit alles
op de Hoogheden, Rechten , Eeren en Praéminen-
'„' tien, daar toe behoorcnde, 5°- hebben voorts
", aan Hooggemelde Heer Prinfe geconfereerd, en con-
" fereeren by deeze, tot ons kennelyk wcderzeggen toe,
" zoodaanigen vrye ma Dt om de Patenten (*) en andere
zaaken, tot de Militie fpefterende, als de voorge-
* noemde Heeren Pri'nfen van Oranje, ZÏN HOOG-
" HEIDS loffelyke Voorzaaten, als Stadhouders en Ka-
"„ piteinen Generaals ten refpefte van voorfchreve Müi'ie
'i liebben geëxerceerd, 6: beveelen en ordonnee-
„ ren dair omrae wel expresfelyk allen en een iegelyk,
|' ende namentlyk alle Krygs - Officieren , Overflen,
, Ritmeefteren Kapiteinen, en allen anderen Volk van
Oorloge in onzen dienst en bezoldiig wezende, Zr-
„ NE HOOGHEID in den voorfchreeven ftaat te erkeni,
nen, refpefteeren en gehoorzaatnen in het volbrengen
„ van deezenzynen last, en te doen alle hulp, faveur en
adfiftcntie:— Jo. dies zal Zyne Uoo,,gemelde H o o 0-
" HEID den voorfchreven Staat, als Kapitein Gene*
" raai, bedienen op den Eed, daar toe geordonneerd ;
„ te
(*) Door bet woord Patenten worden hier yerjleian de ordres,
die aan de Trouppen getemde» worden om op marscb te gaan, of

XXXTI V O O R A F S P R A A K ;
valfche vooroordeelen , verleiding , of oogeri-
Wiklyke vervoering fteigeren konden omtrent
een Man, die alleenlyk het Hooft der uitvoerende
Magt moest zyn; als toen zag men tot
welk een overmaat van dien aart jegens den
zelfden Man konden komen zodanige zielen,
welke, door den gouddorst verteerd , met de
Woede om zig te verheffen, of in vermogen en
aanzien te handhaven, bezield waren; daar zag
men die Regenten, Voormaals zo opgeblazen
en zo oppermagtig, op hun beurt voor de voeten
van dien Man kruipen, ter behoudenis
der bedieningen, door hun onwaardig gedrag
onteerd; daar, eindelyk zag men dat 'er in
het meerder gedeelte der Grooten en Regenten
van ons ongelukkig Vaderland geenerlei
gevoel van eer en vaderlandliefde meer
te vinden was. 'Er waren flegts eenige eerlyke
en verlichte Burgers, en de waare Vaderlandlievende
Regenten , by wien de luifter en
het heil des Vaderlands, alle perfoneele eigenbaat
overtroffen, die in hunnen boezem het
droevig lot van dat Vaderland beweenden, zien-
„ te doen in onze handen, of de geenen, die wy zullen
f, ordonneeren, en op zulke Infiruftie, als by ons daar
„ op zal werden gemaakt en gedresfeert. Gedaan in on-
„ ze Vergadering in 'sHage onder onzen grooten Ze.
gel, Paraphe en de Signature van onzen eerften Grif.
„ fier, op den 4. Mey 17474 "

VOORAFSPRAAK.
xxxyn
do datmen zig eerder eenen Meefter dan eenen
eerften Dienaar van Juttirie en Militair Hooft
had gegeeven, wiens dienden algemeen nuttig
zouden hebben kunnen zyn, mdien zyn gezag
binnen behoorlyke perken was betloten geworden.
Met één woord, even als ik ge^.egt
heb dat wy, na onze halzen van onder het
juk, van mam den III. opgebeurd te hebben
van Charybdis op Scylla vervallen waren, zoo
durf ik hier beweeren dat door deze omwenteling
wy wederom vervielen van Scylla op CjwrybdU:
'Er was voor onze kwaaien geen ander
hulpmiddel, dan eene Grondwettige Herfteliing
, op die wyze volvoerd als hier boven u
aangeweezen, - en zodanige Herfteliing
gefchiedde niet! ;
. ,
Het was dan ook van dat ogenblik, dat is,
van het tydpunt af, wanneer zoo een onbepaald,
zoo een ui tgeftrekt gezag geplaatst wierd
tusfchen de oogen der meenigte en de Souvereine
Magt, dat deeze Magt zig verduisterd
vond. mUem de IV. begon wel ras met de
daad te regeeren , en alle zyne Afhangehngen
heerschtenmethem of door hem. Aller oogen
waren op zynPerfoon gevestigd: Hy wierdtheteenig
voorwerp van het vertrouwen , en den
hoop van een oneindig aantal Lieden: —. Aan
hem wierden alle klagten, alle Requesten gegrond
of ongegrond geadresfeerd: • Het
_ .1 Wv aanftelde welke daar
was iiv , -1/ ,

xxxvm VOORAFSPRAAK.
recht opdeed of dezelve affloeg:— Uit kragtvan
zyn vermogen ftelde hy de Regeeringen, der
meeste-Steden af, en -herftelde dezelve naar,
believen : -— Een groot aantal, die -zig tegen
zyne'verheTing hadden aangekant, of aan zyne.
Creatuur-en mishaagden, wierden van ampten
en bedieningen uitgefloten: —. Zoo dat, indien
in dat ades daaden. van noodzaaklykheid en
billykheid verrigt wierden, 'er ook andere van
onrechtvaerdigheid, wraak en willekeurgepleegt
wierden, welke der Natie aankondigden, datzy
ten eenigen dage onder haar een niet minder,
voltrekt Dcspo'ismus zou herboren zien , dan
dat van Wlem den III. — De Gefchiedboeken
van de jaaren 1747. tot 1750. verfchaffen
ons voorbeelden genoeg van het geen ik nu
maar even aanroere.
Daar nu de zulken, die het meest hadden
toégebragt ter herfteliing van het Stadhouderfchap,
in de ganfche uitgebreidheid van
zodanig vermogen, wel fchieiyk de vrugr.en
van hunnen yver en moeke fmaakten , fpaarden
zy niets om al meer en meer de erkentenis
van Wükm te verdienen , en dienvolgens
om het verzadigen hunner fchraap - en heerschzugt,
die hen verteerden, te voltooijen; zy. namen
toevlugt tot dezelfde middelen , welke zy
in hunne eerfte onderneeming hadden gebezigt,
en Haagden 'er in om het Stadhouderfchap ten
voordeele der manlyke en vrouwelyke Afftam-
I ' me-

V O O R A F S P R A A K . XXXIX
melingenvan ZYNE HOOGHEID erflykte doen
verklaaren.—,En, of deze nieuwe gebeurtenis
het bewind der Republiek met afhanglyk
o-enoes van den wil of de grilligheden van eenen
Stadhouder fcad gemaakt, vormde eene maatfchappy
van laage' Slaaven, verzekerd zynde
van den goeden uitflag, welke verleiding of &e-.
weid in de Provinciën Utrecht, Overysfel en
Gelderland, zouden kunnen hebben, hethaatlyk
ontwerp om al daar dezelfde Regeeringsvorm
te herfteilen, welke de fchreeuwendfte
onrechtvaardigheid , door geweld onderfteund,
in den Jaare 1674. in de twee eerfte en in
l 6 7r in de laatfte dier Provinciën had ingevoerd.
En dit ontwerp de heerschzugtvleijende
van Willem, zoo bewilligde dien Befchermer,
aangefleld ^beeedigd om de rechten, privilegiën
en vryheden onzer Steden en Provinciën te handhaven
• die Vorst, in wien men voorgaf, dat alle
sedelyke deugden vereenigt huisvesteden, om
die drie ongelukkige Provinciën te ontzetten,
van het geen zy allerheiligst hadden, en eindigde
door het verdeelen van dcezen roof met.
hen die hem hunnen medeplichtigen gemaakt,
hadden. Kortom, heden nog, DOORLUCH-
TI'GE VORST, is 'er niet alleen m diezelfde
Provinciën eene meerderheid , ondeugend en
ontaart genoeg om eene al zoo onrechtvaar-,
dip- al s tyrannisch ingevoerde Regeermgsform .
te: willen hahdhaaven , maar UWE HOOGHEID

XI. VOORAFSPRAAK.
^elve houd fta.and.e, dat die Regeeringsform weth
tig en eene heilige voorwerp is, waar aan men"
niet raaken mag!.... En op deezen al z 0o onbilg-k'én
als ongerym.den grond, worden zoodaanige.
Regenten en Ingezetenen dier Provinciën die,'
tóoeds genoeg hebben om tegen die afTchnuwlykheden
op te komen , aangezien als dwaazen,of,
vervolgt als oproermaakers! — Maar na alles,
•wat onder ons zedert zoo veele Jaaren, en
voor al in de laathre tyden van het bewind UWER
POQRLUCHTIGE HOOGHEID , gebeurd i s, kan'er
niets meer voorvallen dat ons zou verwonderen.
Buiten en behalven de haatlyke RegeerW*
form, ten yoordeele van Willem den IV. in de.
bovengemelde Provinciën ingevoerd, verkreeg
die Vorst nog m de Provinciën Friesland een
veel uitgeftrekter magt, dan de voorgaande
Stadhouders daar in ooit'hadden. Boven dien
vereenigde hy in zyn Perfpon eene menigte'
Tytels, Waardigheden en Voordeden, welke'
de laatstgemelde niet hadden/bezeten; want Hy
wierd verklaard Erfftadhouder en Kapitein-
.Generaal der Landen en Steden van Brabant en
Vlaanderen en Overquartier van Gelderland •
Na dat men gearrefteerd had aan ZYNE HOOG­
HEID te defereeren, eene jouisfance van een
drie en dertigfte part in alle. de afgiften by de
Qost-Indifche Compagnie te doen, wierd die'
Vorst benoemd tot Opper-Bewindhebber en'
Gouverneur, Generaal van dezelve Compagnie,
met

VOORAFSPRAAK* xij
met de uitgeftrektfte magt, welke iemant daar in.
kan uitoeffenen. Hy wierd insgelyks benoemt
tot Opper-Bewindhebber van de West-Indifche
Compagnie., met de inwilliging van vier
ten honderd in de uitdeelingen of afgiften, welke
die Compagnie zoude doen. Men voege
nu daar by alle byzondere Bedieningen, Rechten
en Privilegiën, die elke Provincie zich in
den haare beyverde om hem op ce dragen;
men voege daar by alleappointementen, emolumenten,
retributien en exemprien van allerleijen
aart, welke dat alles hem verfchafte; es men
oordeele dan, daar uit, of Willem de IV. niet
een overftelpend gezag in zynen boezem heeft
vereenigt, met alle middelen om. zich Creatuurea
te maaken, en eenen onweerftaanbaren invloed
op alle rangen van den .Staat te verkrygen ; men
oordeele eindelyk of het niet te duchten zy,
dat deezen of geenen zyner Aframmelingen
eens eenig gebruik van dit erflyk gezag, van
die middelen en van dien invloed maakenzal,
om voor eeuwig onder het juk eener volftrekte
Oppermagt te brengen, die Natie, op welker
kosten de lafhartigheid en onzinnigheid zulke
grooteopofferingen hebben gedaan.
Eindelyk, in het Jaar 1751. overleed Withm
, zonder dat goed, ofliever de wonderwerken
gedaan te, hebben, die de Bewerker* zyner
verheffing hadden belooft, en welke de blinde
lichtgelovigheid, 'er van verwagtte. — Voor.
* * * g eerst

VOORAFSPRAAK?'
eerst bleef die Vorst , welke, volgens die Rewerkers,
de fchrik van Vrankryk zyn zou, en
onze grenzen voor alïe verdere onderneemingen
der Legers van die Mogendheid beveiligen
, zich in den Hage ophouden , terwyl Eergen
op Zoom, en andere gewigtige Piaatzen aan
ons ontrukt wierden: —' Zyn crediet verhaastte
even weinig als zyne krygsverrientingen den
Vreede.dieindenjaare 1748. gefloten wièrd:—•
Het grootfte gedeelte der Regenten , Magiftraaten
en andere hooge Amptenaaren, geheel
en al aan zyn Perfoon overgegeven, en
gevoHyk zeker, dat zy in hunne posten zouden
gehandhaaft worden , of door zyn gezag of
imdoed gewigtiger verkrygen zouden , bleeven,
geduurende den loop van zyn Stadhouderfchap,
even vadzig, even achteloos, even eigenbaatig,
even trotsch als te voren: — anderen,
verzekerd door het zelfde, middel hun geluk te
zullen uitwerken, vergenoegden zich aan die
Lieden te evenaaren:— de vermindering van.
Imposten, waar mede het Volk gewiegt was,
kwam niet tot ftand: — de Finantien van den
Staat wierden niet beter geadminiftreerd : —
de algemeene elende bleef in den lande heerfchen
, — onze Zeemagt, en onze-Frontieren,
bleeven gelyk zy waren: — 'er kwamen nieuwe
abuizen by die, welke reeds in de algemeene
Conftitutie, en in de byzondere Conftitutien'ingekropen
waren: — het zelfde had.-
•• .' * * * ook

Vo, OR.AFSPJS.AAIC. XLIII
ook plaats in alle takken van het burgerlyk en ;
ftaatkundig bewind:— de last van onderdrukking
, m plaats van ligter te worden, wierd allervvege
verzwaard: — en de oorzaaken van
zoo veele rampen, tot den huidigen dag voortgeduurd
hebbende, is het geen wonder dat wy
'er nog dezelfde uitwerkzelen van ondervinden.
Onmidlyk na den dood van JVillem, trad de
Princes zyne Gemaalin, Moeder van UWE
DOORLUCHTIGE HOOGHEID, in hoedanigheid
Van Gouvernante, in de uitoeflening van alle.
Charges en Waardigheden, met welke haar
Gemaal was bekleed geweest, en de Hertog
Lodewyk van Brunsivyk, Bloedverwant dier Vorftin
, ten onzen ongelukke, in den Jaare
1750. in dienst der Republiek getreden, had
het algemeen Opperbevel over de Trouppes,
voor den tyd,' welke nog tot UWES. HOOG­
HEIDS meerder]aarigheid "moest verloopen.
Hier is het geenszins de plaats my uit te
breiden over den loop der zaaken , onder de regeering
van die Voritin: doch kan ik niet nllaaten
te zeggen', dat zy ons" dikwyls deed
gevoelen hoe ftyf zy in haare- gevoelens ftond;
tot welk'eene uitgeftrektheid zy gehoorzaamd
wilde zyn ; en hoe Izeer -Haare verknogtheid
aan de belangen Haar er Natie bovendreef, over
die, welke Haare pligt haar ten opzigte der
belangen', en het welvaaren der Republiek
Haar voorfchreef. Een iéder' :
weet-, de onw

xiiv VOORAFSPRAAK, .
billykeen eigendunklyke handel wyze, welke zy
omtrent eenige Regeeringen oeffende, inz.jnderheid
met die van Haarlem, in gevallen, waar
in dezelve meenden haare wettige rechten te
handhaaven. Insgelyks zyn bekend de wegen
door Haar, den Hertog en andere Hiarer
Aanhangers, in den beginne des. jaars. 1756. in-,
geflagen, om de Staaten Genera d over te haaien
tot het verleenen van

V00E.AFSPB.AAK. XLY
welke door hunne Zee - fchuimers van dat
oogenblik tot der Gouvernantes dood op onzen'
Koophandel pleegden. Men weet eindelyk
datdiePrincesfe, ondanks alle haare betuigingen
van het tegendeel,zig weinig bekommerde met
de aanfehuffing der middelen die men, ter beteugeling
dier geweldenaaryen, Van haar verzogt.
In de daad, noch het gezicht van den
Verwoesten en verdorven Koophandel, noch
het gezicht onzer vernietigde Fabrieken, nock
de óverweeging van zo veele familien door
die uitwerkzelen geruineerd , noch de klagten,
noch de herhaalde aandrangen van de voornaamfte
geintresfeerden waren in ftaat om haar
, te treffen i alle befchermihg wierd afgeflagen,
onder voonvendftt, dat onze Zeemagt te zwak
was, én niet herfteld konden worden, zonder
tefTeni de Landmagt te vermeerderen ; aangezien
, volgens Haar en Haare Aanhangers, het
mogelyk was, dat, daar het Oorlogs-Toneel
zig in de nabuurfehap onzer grenzen uitbreidde,
deze konden beledigt of ten minften ons
grondgebied , door de Legers der eéne of andere
van de Oorlogende Mogendheid gefchonden
worden. — En wie toch waren de
Staats-Leden, welke dit zo haath/k als ongerymi
voorwendzd ftyfden ? . . . Het was eene alvermogende
Meerderheid in de Staaten van Gelderland,
Utrecht, Overysfel en Groningen,
mitsgaders aadere van der Cabaal overgegee-
re-

XLT1 V O O R A F S P R A A I C .
vene Regenten, die, bewust dat nimmer onze
drie Zee-Provinciën in eene zo kostbaare en
nodelooze Augmentatie, zouden bewilligen ,
daar mede hunne weigering tot het Herftel der
Zeemagt wettigden, cn dus de Gouvernante
eenen dienst deeden in Haare gekozen partyom
onzen Koophandel geenerki belcherming
te vergunnen. Kortom het was toen even als
het geweest is in de drie laatfte iaaren voor den
jongften Oorlog: Onze dierbaarfte belangen,
en de eer der Republiek wierden onwaardiglyk
aan onze natuurlyke Vyanden opgeofferd ,
en dat op zoo zichtbaare wyze, dat 'er geen
redelyk mensch aan kan twyffelen.
Ten betooge tot welk eene overmaat van
verdrukking onze Koophandel óp het einde
des jaars 1758. was gebragt, en den geringen
aandacht, welke de Gouvernante op de Vertoogen
onzer voornaamfte Kooplieden bevorens
had geflagen, en toen nog Jloeg, zal ik
hier de wezenlyken inhoud plaatzen van die,
welke door eene Deputatie dier Heeren deö
.7. December van dat jaar op nieuw aan die
Vorftin wierden geprefenteerd. Zynde reeds
de vierde, die Haar, zedert het begin des Oorlogs
was overgegeeven.
De Gedeputeerden Audiëntie by HAARE
H OOGHEID bekomen hebbende, herinnerden
Haar zoo cordaat als eerbiedig, al derampfpoeden
die voortgevloeid waren, en nog fpruiten
kön-

VOORAFSPRAAK. xtv-i
kondén uit de voortduuring der gewelddaadigheden
en rooveryen, zoo door de Engelfciie
Oorlogfchepcn, als door de Kaapers dier Natie
begaan i zy beklaagden zig vervolgens over
de menigerleije knibbelaarïjen, van welke het
Engelsen Ministerie zich bediende om zich te
wettigen in het nalaaten van alle recht-oeffenjng
op de ingeleverde klagten onzer Kooplieden;
— om te llooren den natuurlyken en
wettigen loop onzes Koophandels; — en om
te verwylen alle billyke fehikking ten opziffte
onzer Scheepvaart, enz. Daar na
vervolgde de Spreeker dezer Deputatie zyn
Vertoog in deze bewoordingen : „ Laat het
„ Uwe \oninklyke Hoogheid dan niet vervelen,
„ dat de Commercie, door alle deze redenen
' geperst en tot het uiterfte gebragt, zichwe-
H derom tot hoogstdezelve keere, met reïte-
, reerend verzoek, en eerbiedige inftantie, dat
l het Uwe Koningïyke Hoogheid behage haar te
helpen uit haren dringenden nood.
„ Laatcn dc Kooplieden daarom de vryheid
„ nemen Uwe Koningïyke Hoogheid deze twee mid-
I, delen voor te ftellen , die de Commercie
„ met reden mag denken van de uiterfte nut-
„ tigheid te zullen zyn.
Het aanwenden, namelyk, van de allerkra

ta,Viï! V Ó O R A F S P R A A K.
„ En het verleenen van fuffifante Protectie
„ voor de Navigatie door de geheele Waereld.
„ Deze twee zaken meenen de Kooplieden,
„ onder reverentie, ten uiterften en op het
„ allerfpoedigften nodig te zyn, dm dien impor-
„ tanten fchat van de Commercie, die in En-
„ geland legteri daaglyks aanwast, te recupere-
„ ren; op dat, met hulpe van God Almagtig,
„ voorgekomen worde de ruïne van zoo veele
„ brave en eerlyke lieden, de fteunen van de
„ Commercie , wien haar eér zoo lief is, als
„ hun leven. Welkers val immediaat naar
„ zich zal flepen het verderf van alle Handwer-
„ ken, Manufacturen en Ambachten; en aan
„ min Vermogenden den allerbitterflen honger
„ en kommer, in dén op handen zynde winf,
ter zal doen gevoelen.
„ De eerfte bewyzen daar van komen niet
j,, aan het Hof van Uwe Koninglyke Hoogheid;
„ wy ondervinden het reeds; wat zal het
„ in het vervolg zyn ? Uwe 'Koninglyke Hoogheid
„ geloove ons, het water is aan de lippen;
w de elende word dagelyks grooter, en men
f, zal in het kort buiten ftaat zyri, hoe gene-
„ gen anderzints, aan de Armen handreiking
5, te doen.
„ Hoe noodzakelyk en important de goede
\, uitflag van dit eerfte poinét voor de Commer-
„ cie is, niet min dreigende is de nood om de
>, Kooplieden het tweede poinét van hun ver-
„ zoek

VOORAFSPRAAK. 2LIX
•„ zoek toe te ftaan, namelyk fuffifante Prctecliè
„ door de geheele Waereld.
Oorlogfchepen, Mevrouw! zyn 'er nodig
„ om hen te beveiligen; op dat men hier te
„ Lande niet verder geruineerd rake; op dat,
wanneer de minzame handelingen , en de
„ groote beloften , niet beantwoorden aan de
" verwagtinge , die men nog ten goede voed,
" de Republiek in ftaat moge zyn op haare
" ei o-en macht te vertrouwen ; en dat, wanneer
" al°het onze, het welk in Engeland is, verlo-
" ren zal zyn, wy ons zelf kunnen helpen, en
" in ftaat zyn het geleden ongelyk te wreeken.
Laten de Kooplieden voor hun zeiven, en
voor allen, die van den Koophandel moeten
'* leven, deze voorzorg van Urne Koninglyke Hoog-
Z heid mogen affmeken ; ftel hen in ftaat, door
Oorlogfchepen, haare Vaart en Handel gerust.
te kunnen voeren; laten zy daar op
' ftaat mogen maaken, en van Uwe Koninklyke
l Hoogheid" die de voornaamlte diredie m de
Staatsfchikkingen van de Republiek heeft, met
. weder gerenvoieerd werden naar anderen,
Het dependeert, vertrouwen ze , alleen van Uwe
" Koninklyke Hoogheid ben te helpen; het behoeft
Uwe Koninklyke Hoogheid maar één woord
' te kosten, om tot de modi ge formidabele Equipagie
„ te doen bef uiten. Niemand,, aie dezelve tegemvoor-
4ig aan de Augmentatie of iets anders accrockert,
„ zal zié daar verder tegens feilen. Te minder, om
7f
# * * * „ dat

t V O O R A F S P R A A K .
„ dat mch wel mag vast fielten, dat niemand van
„ de Leden van de Hooge Regeringe aan de Noodza*
„ ketykheid van de Proteclie ter Zee twyffett
„ 'tls 'er ver van daan, dat zy de Republiek
„ in een twyfelachtigen Oorlog tegens een
„ magtig Koninkryk zouden willen inwikke-
„ len; neen, zy verlangen niets, als een ze-
„ kere Neutraliteit en gelukkigen Vrede te
„ mogen genieten En, om te too-
„ nen, DOORLUCHTIGE VORSTIN, hoe ver
„ de Kooplieden, aan den eenen kant, afzyn
„ van Oorlog tegens hunne Onderdrukkers te
„ willen; maar, aan den anderen kant, wensch-
„ ten dat de Republiek, door haare eige magt
„ en nieuwe Alliantien, zich in postuur ffcelde
om haren verderen ondergang te voorko-
,„ men, zoo neemen zy de vryheid, nogmaals,
„ te herhaalen, 't geen zy zoo menigmaal
„ voorgedragen hebben; dat, namelyk, eene
„ aanzienlyke Deputatie, uit het midden van
„ hunner Hoog Mog. IUuftre Vergaderinge,
„ naar Engeland gedaan worde , om by den
„ Koning van Groot - Brittannien een fpoedig
„ en voldoenend redres te befolliciteren, en
„ daar op ten fterkften aan te dringen, om ein-
„ delyk een volkomen genoegdoening van de
„ geleden fchade te erlangen.
„ En , zoo zy niet dachten dat het zoude
„'gelyken als ofzy de deliberatien van hunne
w wettige Regeringe wilden voor uit loopen,
n zou
"

V O O R A F S P R A A K , "iï
„ zouden zy tevens voordellen , dat 'er ; gelykelyk
met de Deputatie naar Engeland, ver-
„ fcheide Commisfien, naar Rusland, Spanje ;,
Zweden en Denemarken, gedecerneertwier-
„ den; om, by een weigerend antwoord van
„ het Engelfche Hof, zieh te kunnen verzeke-
; ren van de Alliantie, hulp en byftand der
„ gemelde Hoven, om de alleenheerfching der
„ Ëngelfchen ter Zee met ons te helpen te-
„ gengaan, Sic." .
Op deeze zoo hartroerende, zoo nadruklyke,'
zbo gegronde Vertoogen antwoordde
Haare Koninglyke Hoogheid koeltjes. „ Dat
„ zy met leedwezen den tegenwoordigen ftaat
„ van den Koophandel aanzag , en over
„ den zeiven niet minder aangedaan was, dan
„ iemand der Kooplieden; doch dat het ü A A-
„RE SCHULD niet was. dat dezelve niet -meer
„ bejchermd wierd; dat aan de Magiftraten
„ der Steden Dordrecht , Haarlem , Amfter-
„ dam, Gouda, Rotterdam en Brielle, de reden.
„ moest toegefchreven worden, waarom de
„ LAND- en ZEEMAGT in geen beteren ftaat
„ zyn; dat zy Gouvernante niet had opgehou-
„ den te werken om aan de Kooplieden ge-
„ noegen te geven, waar van ten getuigen
,', ftrekte zekeren Brief, door den Koning van
H Engeland, haren Heere Vader aan haar ge-
„ fchreven (waar van Haare Koninglyke Hoogheid
„ hun copie gaf, en die niets ftelUgs betekende); - dat zy
#### 3 on-

ttr VodH.AFSPR.AAK.
>, onderricht was dat de Kollonel Yorke ver»
„ zogt had dien zelfden morgen een mondge-
„ fprek met Hunne HoogMog. te houden, om in
„ Onderhandeling te treden over deze zaak;
„ en dat zy hoopte, dat zulks van een ge-
„ wenschte uitwerking zoude wezen."
Na dit antwoord begaf Haare Koninglyke Hoog'
Md zig in een ander vertrek, die Heeren aanzeggende,
dat dezelve, des goedvindende, breeder
met Haaren Geheimraad den Heer de Larrey
konden fpreken.
Den toon, op welken dit antwoord wierd uitgefproken,
het verwyt door Haare Koninglyke
Hoogheid aan de bovengemelde Steden gedaan,
van oorzaak te zyn, dat de Land- en Zeemagt
in geen beteren ftaat waren, en de zekerheid,
welke die Gedeputeerden hadden van de geringe
vrugten, die 'er uit de gevolgen der Conferentie
des Heeren Yorke te fpruiten ftonden,
deeden die Kooplieden genoeg zien dat zy wederom
vergeeffche moeiten hadden gedaan. —
des onaangezien begaven zy zich by den Heer
de Larrey, waar in, na vrije hevige debatten
over het onderwerp hunner komst, die Man ,
de zaak fchielyk afdeed, en hun rond uit zeide:
„ Dat het voor de Vrouwe Gouvernante
„ was geworden een pointl d'bonncur, om in
„ geene Equipagie ter Zee te bewilligen, zon-
„ der eene vermeerdering van Trouppen te
9) Land; en dat hy de Kooplieden niet dorst
„ vlei*

VOORAFSPRAAK. tm
-„ vleien met de teruggave der Schepen en Goe-
„ deren, die door de Engelfchen genomen zyn' *
Ik zal hier niet blyven ftaan op de nieuwe
Propofitie, door Mevrouwe de Gouvernante,
altoos door de voorgemelde 4 Provinciën onderfteund,
den 11. daar aan volgende ter Generaliteit
deed, om gelyktydig de vermeerdering
der Landmagt met de Equipage ter Zee
te verkrygen, terwyl Haare Koninglyke Hoogheid,
in den grond Haarer ziel overtuigt was, dat
onze drie Zee - Provinciën nooit in het eerfte
point bewilligen zouden. Ik zal my even min
uitbreiden over deRequesten, door de Amflerdamfche
en Rotterdamfcbe Kooplieden onmiddelyk
daarop aan hunne refpe&ive Regeeringen, en
de Staaten van Holland geprefenteerd, ten einde
de nodige befcherming van den Koophandel
te verkrygen, en aan te toonen, de geringe
hoop, die hun het antwoord der Princesfe
had overgelaten, ter verwerving van die befcherming.
Ik zal kortom niet herinneren, dat,
volgens eenige expresfien, hier boven in het
vertoog van Gedeputeerden aangetekend, Haare
Koninglyke Hoogheid, door Haare alvermogende
n invloed in de Vergadering der Staaten Generaal,
gemaklyk aan de billyke vordering voldoen
kon, — ik zal alleenlyk hier aanmerken,
dat het antwoord van den Geheimraad de Larrry
de ganfche Natie met verontwaardiging ver->
vulde, Het was dan geenzins genoeg hua
# * # Ut g o p

xiv V O O R A F S P R A A K .
op eene onbepaalde wyze te hebben doen voelen,
dat zy niets te hoopenhadden; men moest
'er nog de onbefchaamdheid, den hoon , of
liever de wreedaartigheid byvoegen. — Hoe!
rond uit te declareeren, „ dat het voor Haare
„ Koninglyke Hoogheid een poinct d'honneur was
„ geworden in geen Equipage ter Zee te hewilli-
„ gen, zonder eene vermeerdering van Troupen te
„ Land! .... Dat was regt den Dolk zo diep in
„ 't harte booren, als maar gefchieden kon. "
Ware dit zoo, DOORLUCHTIGE VORST,
wat is het dan niet een droevig poincl; d'honneur,
het welk de rechtvaardigheid, de allerheiligfte
pligten, de plechtige eeden aan elke Provincie
in 'tbyzonder, en aan de Staaten Generaal gedaan,
te boven gaat!-— Ik kan geenzins gelooven ,
dat zulk eene haatlyke beweegreeden de Vorftinne,
UWER HOOGHEIDS Moeder,heeftbeftuurd
in haare weigering der zo dringend gevraagde
Protectie voor den Koophandel: Veel liever
geloofik, dat HAARE KONINGLYKE HOOG­
HEID , met valfche vooroordeelen bezet, verblind
door de verkleefdheid voor Haare Natie,
bedrogen door trouwlooze Raadgeevers ,
den ftaat der zaaken verkeerdelyk befchouwende
, en verftout door de onderfteuning
eener menigte ontaarde Regenten, die H A A R E
HOOGHEID behagen wilde, en vry wat beter
dan ZY zelve, wisten wat die Vorftin
in dergelyk geval te doen had , zodanig is
te

V O O R A F S P R A A K . T.V
te werk gegaan als in deeze omftandigheden
is gefchied.
Kortom , koe het ook zy , zeker is het
dat de halftarrigheid der Princes-Gouvernante
om de billyke klagten der Kooplieden geen gehoor
te geeven, mitsgaders de gevolgen , welke
die halftarrigheid nog heeft gehad na den
dood van HAARB KONINGLYKE HOOGHEID,
onzen Koophandel eene fchade van byna ao
millioenen, en aan de Eer onzer Republiek
een onuitwisbaare vlek hebben toegebragt. •
Daar door ook leerde men , dat indien de voorzigtigheid,byhet
erfiyk verklaaren der Charges
en Waardigheden, tot welken Willem de IV.
wierd verheven, zulken zyner Aframmelingen
had uitgefloten, welke met Koninglyke of Keurvorftelyke
Waardigheden zouden bekleed zyn,
die zelfde voorzigtigheid insgelyks had behooren
uit te fluiten, die van zyne Aframmelingen,
welke zouden kunnen huwen met Konings Kinderen,
of van alle andere Souverainen, welker
belangens met die van de Republiek ftrydig zouden
zyn of worden kunnen : En mogelyk had
men by ons niet kwalyk gedaan om in de ongemakken
te voorzien, die altoos onder ons zullen
voortfpruiten uit de Regeering eener uitheemfche
Vrouw, welke daar toekan geraaken zonder
tyd gehad of moeite genomen te hebben
onze Conilitutie, onze Wetten, den aart onzer
Regeering, en verfcheide andere zaaken te
*&** . door-

liYï V o O R A F S P R A A K.
doorgronden, welker kennis onvernrydelyk is
om met vrugt uitte oeffenen, de Bedieningen
en Waardigheden van Stadhouder enz., welke
een minder;aarig Kind by zyne meerderjaa-.
rigbéid vervullen moet.
Na de dood van Mevrouw de Gouvernante
(a),kwam 'er voor het oog der Natie een
ander Toneel ten voorfchyn. — HAARE KO­
NINGLYKE HOOGHEID, had, door eene byzondere
dispofitie, den al te befaamden Hertog
van Brun.'vjyk belast met de waarneeming
der Voogdyfehap van UWE DOORLUCHTI­
GE HOOGHEID, gevolglyk met de zorg van
UWE Opvoeding: welk vertrouwen, alzo ongelukkig
voor UWE HOOGHEID, als voor ons
Gemeenebest, niet erger kon geplaatst zyn.
Dit listig, behendig, geveinsd en allerheerschztlgtigst
mensch , boven dien aan de belangens
van Engeland overgegeeven, en bezield
met verachting voor de Natie, welker brood
hy at, verzuimde niets , om in de uitoefièning
van zynen post, geduurende U W E R
HOOGHEIDS minderjaarigeid, en na UWE
meerderjaarigheid , oppermagtig over U W E N
geest te heerfchen. De kunst gehad hebbende
UwEganfche liefde en vertrouwen te gewinnen,
viel
(a) Deze Vorftin overleed den 12. January 1759. •—-
En de jonge Stadhouder wai toen nog geen II jaaren oud*

V O O E . A F S P R A A K . iVÖ
viel het hem ligt UWE HOOGHEID, die vooroordeelen,
die grondbeginfelen, die fteiregelen
in te boezemen, welke met zyne voorneemens
ftrookten. Hy verbergde voor UWE HOOG­
HEID niets dan het geen Gs, zo voor het welzyn
van den Staat als voor U zeiven noodzaaklyk
weeten moest. Hem ontbrak met ée'n
woord niets dan het gelukken in de bederving
der uitmuntende hoedanigheden, met welke
de natuur Uw hart had begaaft. Maar waar
toe dienen die hoedanigheden, zonder waare
verlichtingen des verftands ! — Wanneer een
jongen Vorst word opgevoed in grondbeginfelen
&
die gunftiger zyn aan de byzondere inzichten
der geenen , die voor zyne opvoedingmoeten
waaken, dan heilzaam voor den Staat, welke
hy of zelve moet beftuuren, of in welken
hy flegts het Hooft der uitvoerende magt moet
worden, wanneer teffens de vleijery der Hovelingen,
en de toejuichingen eener blinde menigtecüen
Vorst ftyven in het vertrouwen dat hy
ïn^zynen Beftuurderen fteld, mitsgaders in de
valfche denkbeelden, welke deezen hem inboezemen
van zyne rechten, zyn toekomftig gezag
, en van de gezande ftaatkunde , is zodanig
een Vorst waarlyk te beklaagen; hy ia
niets door zich zeiven: hy is en zal nimmer
iets anders zvn, dan het geen men zal gewild,
hebben, dat hy zoude zyn, namelyk een
EtreMke. Zyn ganfche leven door omgeeven,
**** « van
9

ivm V O O R A F S P R A A K .
van eene wolk van vooroordeelen, en dwaalingen,
weggefleept in eenen draaikring, door
bedrog en pluimftrykery geformeerd, zal hy
alleenlyk zien door de oogen van hun, welke
hem dus gevormt hebben, of die hem omringen;
hy zal niets doen dan door de aandryving die
zy hem zullen weeten te geeven, en zal nooit
in 't vermoeden geraaken , dat hy flegts den
ellendigen kaatsbal van het welbehagen, of
der grilligheden van anderen is : Eindelyk het
zal een Avonderwerk zyn, indien ooit de waarheid
tot hem doorbreeke; en dit in de daad
eens gelukkende, zal het nog grooter wonderwerk
zyn , zo hy die erkent. Zodanig,
DOORLUCHTIGE VORST , is het waare en
droevige denkbeeld, dat men zig moet vormen
van de Opvoeding , die UWE HOOGHEID heeft
genoten, en van de uitwerkingen welke die
Opvoeding in U vervolgens heeft voortgebragt,
en nog dagelyks voortbrengt.
Op het eigen oogenblik, dat de Hertog de
waarneeming der Voogdyfchap over U W E
HOOGHEID aanvaardde, verklaarden de Staaten
Generaal hem tot UWEN Reprefentant
als Kapitein-Generaal van de Unie. Het
fchynt dat Hunne Hoog Mog. reeds van toen af
voorzagen, het misbruik dat die man zou kunnen
maaken van het credit en den invloed,
welke hy de kunst had gehad, zich geduurende
het leven van Mevrouw UWER HOOG­
HEIDS

V O O R A F S P R A A K .
HEIDS Moeder in de Republiek te verfchaffen;
want het VIL Artykel der Inftru&ien, welke
zy hem in voornoemde qualiteit gaven, behelst
woordelyk: „ De Heer Hertog zal zich geen-
„ zins bemoeijen met eenige zaaken, de Religie,
„ Politie, Finantie of Juftitie rakende; noch
„ ook met eenige andere zaaken, privativelyk
„ {taande tot onze dispofitie , of die van de
", Bondgenooten, of wel eenige Leden van
„ dezelven concerneerende , hoedanig en van
„ wat nature die zouden mogen zyn; noch
„ ook met zaaken van de Unie en verbmdte-
„ nisfe, tusfchen de Bondgenooten opgerecht;
„ en veel min zich immisceeren, diredtelyk of
„ indire&elyk, in de questien of gefchillen, die
„ tusfchen de Bondgenooten, of eenigen van
., dezelven, of ook wel tusfchen de Leden en
„ Kwartieren van de eene of andere Provintien,
mogten komen te ontftaan, ten ware
„ by allerzyds Partyen mogte worden ver-
„ zocht zynde goede Ofïicien van Intercesfie
„ enMediatiete willen interponeeren, ol ook
„ wel dat de zaak aan zyne Uitfpraak en De-
„ cifie by aüerzyds Geinteresfeerden, wierde
„ gefubmitteerd. "
Evenwel, in weerwil der wyze voorzorgen
in dit Artykel genomen , in weerwil der dmdlykheid,
en ernsthaftigheid met welke Hunne Hoog
Mog. daar in hunnen opperden wil hadden
verklaard, vond de Hertog middel om het hem
ge-

ïJt V O O R A F S P R A A K .
gedaan verbod te verydelen. Eene menigte laf
hartigen deuitgeftrektheid van zyn creaictken-,
nende, en voorziende den alvermogenden invloed
, die hy op den geest UWER HOOGHEID, by
het bereiken der Meerderjaarigheid hebben zoude,
verraadden de belangen en de eer van den
Staat, met hem in zyne zoo openbaare als geheime
kunftenaryen ten dienst te zyn; en zulks
om door zyn middel hun fchraap en heerschzugt
te voldoen:— En zonder dat zulks te veel
m'toog liep, regeerde hy zoo oppermagtig*
dat al die hem dienden , zeker konden zyn van
beloond te worden; terwyl zy, die het ongeluk
hadden van hem te mishaagen, of rechtftreeksofzydelings,
de zwaarfte uitwerkzels van
zyne gevoeligheid ondervonden. Met één
woord, de onrechtvaardigheden en daden van
eigendunklyk gezag kosteden hem niets, om
dat niemand 'er zich tegen ftelde. Maar 4
wat ook, was 'er te doen tegen een Man die
met de eene hand gunden firooide, en in de
andere de blikzemen hield om zynen vyanden
te verpletten?—- Als Reprefentant van den
Kapitein-Generaal gedroeg hyzich niet beter.
Hy vervulde onze Trouppes met een zwerm
Vreemdelingen, van welk een gedeelte niet
waardig was der Staaten brood te eeten: onze
ingeboren Officieren moeiten de onrechtvaardig^
voorbyfprongen gedoogen: hy bragt in,
den Krygsdienst gevaarlyke ftelregelen, onverdraag-

V O O R A F S P R A A K . txi
draaglyke gewoontens en fchreeuwende misbruiken;
en wy zyn nog ver af van derzelver
fpooren te zien verdwynen. • Was hier de
plaats om over dat alles breder uit te weiden,
ik zou dingen aanvoeren, van welke men beeven
zoude. Maar ik bewaare dit voor eenen
anderen tyd.
Eindelyk gaf de 8. Maart 1766. aan Uws
HOOGHEID den Meerderjaarigen ouderdom,
en de Hertog hield op UWEN Reprefentant te
zyn als Kapitein-Generaal, maar hy hield niet
op met het genieten van do duizend Gulden,
welke de Staat hem Jaarlyks gaf, buiten eri
behalven het Gouvernement van 's Hertogenbosch,
en het Commandement over het
Regiment Hollandfche Gardes. Boven de
plechtige en allervleijendfte dankbetuigingen,
die hy van Hunne Hoog Mog. en van elke
Provincie in 't byzonder ontfing , voor de
waarneming der Voogdyfchap over, en het
waaken voor de Opvoeding van UWE HOOG­
HEID, verkreeg hy nog eene erkentenis van
éi 1,000 Guldens, zoo van UWE HOOGHEI»
als van de byzondere Provinciën («).
• . . Maar,
(a) Gelderland gaf voor zyn aandeel ; ƒ 50000.
Holland . . . . . 30000c».
Zeeland . . . . . 30000.
Utrecht , . f . 35000.
Friej.

LXIC T O O X A I S P R A A I J
Maar, DOORLUCHTIGSTE VORST, wat
deed ie Hertog tot dankbaarheid voor zoo veele
blyken van achting, en voor zoo veele weldaden
van wegens Hunne Hoog Mog. van wegens elke
Provincie in 't byzonder, en van wegens UWE
DOORLUCHTIGE HOOGHEID genoten ?
Hy was bedagt op het neemen zyner maatregelen,
om zich eene volkome en duurzaame
heerfchappy over Uw Perfoon te verzekeren,
om, zonder zich in de waagfchaal te Hellen, de
eer en de belangen van den Staat te verraaden.
Ten dien einde UWE jeugd, UWE onervaarenheid,
en het onbegrensde vertrouwen,
dat UWE HOOGHEID in hem ftelde, misbruikende,
noopte hy UWE HOOGHEID tot het
aangaan der berugte Aclc van Confukntfihap,
welke tusfchen UWE HO O G HEID en hem wierd
getekend, op den 3. Mey 1766., en welke 18
Jaaren lang in duifternis is gebleeven, namelyk
tot in 1784. wanneer het der Voorzienigheid
behaagde, dat dezelve ten voorfchyn
kwa-
Frieslaud . . . . ƒ 40000.
Overysfel . , . ; ; 36000.
Groningen . . , , . 25000.
Het Land van Drenthe . . . 5000.
Totaal . . ƒ 411000.
De Prins Stadhouder . . ƒ 200000.
Totaal .". ƒ tfllooo.

V O O R A F S P R A A K . ixva
kwame. — En ofwel veel van deeze Me gefproken
is, en daar van veele Copyen door gansch
Europa verfpreid ' zyn, kan ik niet_ nalaaten
hier derzelver voornaamfte gedeelte in te lasfchen,
ter rechtvaardiging van UWE DOOR­
LUCHTIGE HOOGHEID, wegens het zonderlino-
gedrag , dat UWE HOOGHEID gehouden
heeft, in de waarneming harer Bedieningen
en Waardigheden, zedert hare Meerderjaarioheid
tot het vertrek van den Hertog; een
gedrag nog heden ten dage door UWE HOOG­
HEID wordende gehouden, het zy door de
raadgeevingen, welk dit gevaarlyk mensch
UWE HOOGHEID doet geworden, het zy m
gevolge de noodlottige grondbeginzelen, die
hy UWE HOOGHEID heeft weten in te planten,
het zy eindelyk door de aanhitsingen der
Cabaal, van welke hy zoo lang het Opperhoofd
is geweest.
Na eene vry lange inleiding, bevattende
eene herinnering van de komst des Hertogs hier
te lande, van de achting en het vertrouwen,
welke hy genoten heeft by de Doorluchtige
Vader en Moeder van UWE HOOGHEID en
by de Staaten Generaal, na een verilag der
zorgen, die hy voor UWER HOOGHEIBS opvoeding
heeft gedragen , enz. doet de gemelde
Acle UWE HOOGHEID aldus fpreeken:
„ Zoo IS >T, dat wy met Hooggemelden
„ Heere :Prince van .Brmswyk wederzyds en
» „ on-

LXÏV V 0 0 R A F S P K. A A K.
„ onderling zyn geconvenieert en verdraagen
„ over de poinéten en in de maniere hier na
,, volgende.
„ i. Dat Hooggemelde Heere Prince van
„ Brunswyk , zig aan ons zal engageeren en
„ verbinden, zoo als Hoogstdezelve zig enga-
„ geert en verbind by deezen, omme ons in
„ het beleid der zaaken, zoo wel van het Militaire
Departement-, als van allen de verdere en andere
Departementen onder ons gezag behoorende, met
„ raad en daad te zullen asfifteeren, en byftaan
„ in alles, ten allen tyden , en zoo meenigmaal wy
zulks van Hoogstdenzelven zullen requiree-
„ ren, en voor ons dienftig en noodig zullen
„ oordeelem
„ 2. Dat Hooggemelde Heere Prince ver-
„ pligt zal zyn, om , in alle zaken, welke door
ons in zyne handen zullen worden gefield, ons
„ getrouvvelyk te dienen van Hoogstdeszelfs
„ Raad en Advies, daarin advifeerende en
„handelende, zoo als in goede confcientie,
„ tot bewaring van onze Hoogheid , Prasro-
„ gativen en Geregtigheden; mitsgaders ten
„ meeften dienfte en welvaart van den Staat
„ der Verëenigde Nederlanden zal vermee-
„ nen te behooren, zonder daar van af te wy-
' „ ken door gunst of ongunst, voor eenige by-
„ zondere Provintien, Steden, Collegien of
Leden van dien, of voor eenige particuliere
„ Perfoonen, 't zy buiten of binnen de Regee-
» ring.

VOORAFSPRAAK, txv
g ring, ofce uit eerïigerley andere oorzaaken,
,, hoedanig dezelve ook zouden mogen zyn,
„ in alles anders niet voor oogen houdende,
„ dan het geen dat tot Voorftand van onze
„ waare en rechtmaatige belangens, en ten
„ gemeenen beste en tot bevordering van het
„ meefte wekyn deezér Landen op de effica-
„ cieufte wyze zalkonnen en mogen (trekken.
„ 3. Dat Hooggemelde Heere Prince van
„ Brünswyk zich ten voorfchreven eynde gefta-
„ dig by en omtrent onzen Pérfoonzal onthou-
„ den, en in het byzonder verpligt zyn, ons
„ te accompagneeren op de reize, die wy eer-
„ lang in en door de Provintien, Steden, en
„ Plaatzen, onder or.sEif-Stadhouderfchap res-
,) forteerende, ftian te ondernemen.
„ 4. Waar tegens wy ons, voor en ten be-
„ hoeven van Hooggemelden Heere Prince, op
„ het kragtigfte engagceren en verbinden, om
„ Hoogstdenzelven ter zaaken van al 't geen
„ hy, tot preftatie van dit Engagement, en in
„ het geeven van de gerequireerde Raad en
„ Adfifténtie, zal hebben gedaan en verricht,
, s van alle aanfpradk , namaning en refponfabiliteit
„ ten vollen en vo'komentlyk te zullen indem-
„ neeren en bevryden, zoo als wy HoogstdenzeU
„ ven daar van indemneeren en bevrvdsn by dee-
„zen, NIET WILLENDE, dat Hooggemelde
„ Heere Prince ter dier zaake aan IEMAND
ANDERS dan AAN ONS IN EIGENEN PER-
** #* * „ SOON,

ixvi V O O R A F S P R A A K .
„ SOON, eenige Rekenfchap of Verantwoordinge
„ verfchuldigt zal zyn. Ende in cas aan ons
„ geduurende dit Engagement iets menfche-
„ lyks mogte overkomen, willen en begeeren wy,
„ dat Hooggemelde Heere Prince van Bruns-
„ wykzal konnen volftaan, met op on^e gehei-
„ me Secretarie over te leveren, en te doen
„ depofiteeren, de ftukken en papieren, tot
„ ons Bewind fpecteerende, welke als dan on-
„ der Hoogstdenzelven berustende zouden mo-
„ gen zyn,zonder datHoogstdezelveaan iemand
y) van onze Erven, Succesfeuren ofRechtver-
„ krygenden, tot het geeven van eenige opening,
„ veel min tot het doen van eenige verantwoor-
„ dinge, verpligt zal zyn, ofte daar toe op eenigerley
„ wyze genecesftteerd zal konnen of mogen worden.
„ Ende dit alles, al zoo by provifie'en tot ons
„ beider zyds , kennelyk wederzeggen toe.
„ Aldus tusfchen ons ondergefchreven on-
„ derling geconvenieert en gearrefteert, en
„ met onze wederzydfche Signature, en Ze-
„ gels onzer Wapenen bekragtigt. "
Gedaan in'sGravenhage dea 3. Mey 176Ö.
(was geteckent.)
W. PR. VAN ORANGE (L. S.)
L. HERTOG VAN BRÜNSWYK (L. S.)
Ziedaar, DOORLUCHTIGE VORST, op welke
wyze het aan een valsch en listig Man,
naar

V O O R A F S P R A A K . ' LXVII
naar overheerfching in die land haakende, gelukte
een misbruik te maaken van U W E toegeevenheid,
van U W E verkleefdheid aan hem op
het oogenblikdat GE deMinderjaarigheidverliet.
Zie daar, hoe het hem gelukte, meer
dan ooit gefehied was, zich te fteeken in de
zaaken van alle Departementen , welke tot
UWE Adminiftratie behoorden , ja zelfs in de
geheimfte zaaken van den Staat; aangezien die
voor UWE HOOGHEID niet verborgen zyn.
En dat tegen zynen plechtigen Eed aan de
Staaten Generaal gedaan, van zich te zullen
houden aan het verbod van het hief voren by
gebragte VII. Artykel zyner Inftruétien; en
dat in weerwil van alle gevoel van eer en van
billykheid; en in weerwil van het medelyden,
welke uit het bloote denkbeeld van op die wyze
een jongen Vorst, vol oprechtheid en zonder
ondervinding te verleiden. Met één woord,
wanneer men het, eerfte Artykel van deeze
noodlottige ASe vergelykt met UWER HOOG­
HEIDS Commisfie van Kapitein en Admiraal
Generaal, met de Commisfien, die G E van
elke Pro vin de, in hoedanigheid van haaren byzonderen
Stadhouder, Kapitein en Admiraal
Generaal hebt, en dan gelyktydig overweegt
het onverwinlyk gezag van den Hertog op den
geest van UWE HOOGHEID, kan men .met
grond zege en, dat hy, door deeze Acle; het
genige Hoofd wierd der uitvoerende Magt, en
* * * * * « UwS

tXYIU V O O R A F S P R A A K .
UWE HOOGHEID van dat oogenblik zelve
niet anders wierd dan zyn Reprefentant, en het
blinde werktuig van al de rampen, die hy ons
tot op den huidigen dag heeft veroorzaakt. —
Wanneer men eindelyk deeze gebeurtenis overweegt
, is het niet meer te verwonderen , dat
UWE HOOGHEID zoo ongunftig heeft ontfangen
, de Propofitie der Gedeputeerden van Amflerdam,
in de Maand Mey van 1781. gedaan,
om UWE HOOGHEID een COMMITTC toe
te voegen , betraande uit Regenten van de refpective
Provin tien, om U met raad en daad
by te ftaan en mede te werken tot heil des Vaderlands:
UWE HOOGHEID had een Man by
zich, die niet belust was om op die wyze uit
den zadel geligt te worden; en om die reden
UWE HOOGHEID wel wist in te boezemen,
wat 'er op zodanige Propcfitien te antwoorden
was.
Vermits nu de boosaardigheid niet buiten
fluit eene zekere voorzigtigheid, voorzag de
Hertog wel aan hoedaanige onaangenaamheden
, aan welke vervolgingen zelve hy zou
blootfraan, zo die Acle ten eenigen dage eens
in 't licht kwam; en daarom droeg hy, gelyk
boven gezegt is, wel zorg om in het 4de Artykel
te doen bepaalen, dat UWE HOOGHEID hem tenvollen
inaemneerde en bevrydde van alle aan/praat, namaaning
en refponfabiliteit; dat GE niet wilde dat hy
AAN IEMAND ANDKRS , dm aan UWE HOOGHEID
m

VooursrsAit LXIX
IN EI GEN EN PERSOON eenige Rekenfchap of
Verantwoording zou doen; en , ingeval van affterven,
vMde en begeerde dat hy zou kunnen vofaan,
met op UWE geheime Secretarie over te leveren, en
te doen depofiteeren de Stukken en Papieren, tot UWER
HOOGHEIDS Bewind fpefteerende ,... zonder dat
hy verf ligt zou zyn eenige opening te geeven aan iemand
der Erven, Succesfeuren , of Recht-verkrygendm van
UWE HOOGHEID; veel min hun eenige Rekekening
te doen ; en dat, zonder dat hy daar toe
in eenigerlei wyze genccesfitcerd konde worden. Maar
DOORLUCTIGE VORST, de uitkomst toonde
dat die voorzorg nodeloos was geweest.
Zo dra was de Acle niet bekend, of de reeds
opgereezene Verontwaardiging tegen dien man
fteigerde ten hoogften top; van alle oorden
verhieven zich het gekrysch en de bittere klagten
op. Noch de Verantwoording van zyn
«•edrag, door UWE HOOGHEID ondernomen,
in eenen Brief op den a aften derzelve maand
Mey aan de Staaten Generaal gefchreeven,
noch de juftificatoire Memorie, door hem zelfs
daar na in 't licht gegeeven , noch de ontelbaare
Gefchriften, ten zynen voordeele door
de kladders der Cabaal voortgebragt, waren
niet magtig om die klagtcn te verdooven. Het
Verflag°daar in gedaan van de genegenheid,
welke hy ran Wdlem den IV. en de Princesfe
Gouvernante had genoten, het Verflag van de
goedkeuring, met welke de Staaten hem voor-
***** ^ maals

IXX V O O R A F S P R A A K , '
maals vereerd hadden, bewezen, op zyn hoogst,
dat hy dit alles kon verdiend hebben, of liever
dat men zich heeft kunnen bedriegen, met
hem die te vereeren. Doch geen dier beide gevallen
konden zyn werklyk bekendgedrag, zo
min als zyne meineedigheid, en de haatlyke
overrompeling waar aan hy door deze Acle zig
had fchuldig gemaakt, verfchoonen. Eindelyk
vorderden geheele Provinciën zyne verwydering
van de Republiek; alle braave Vaderlanders
verlangden 'er na als een gunst van den
Hemel; en in de maand Oótober daar aan volgende,
vond hy goed dit Land te ontruimen,
om te ontvvyken dat hem zulks wierd geordonneerd,
of dat hem nog het een of ander
ergers bejegende.
Zie daar,D OOR LUCHTIGE VORST, hoe'er
Wezens worden gevonden, welke door de
fchandelykheid hunner bedryven, den Naam
dien zy voeren bezwalken, tervvyl anderen
dien zelfden Naam door den glans hunnerDeugden
doen uitblinken. Het was in den jongst
verloopen winter, dat een Prins uit den Huize
Brunswyck, door menschliefde bezield zig
onverfchrokken aan de golven eener onltuimige
en overvlietende rivier bloot gaf, ter hulp van
zynen Natuurgenoten; dan, helaas! hy wierd
door de wateren verzwolgen, alvorens den anderen
oever bereikt te hebben! Gansch Europa
beweende het noodlot van dien edelmoedi-
gen

VOORAFSPRAAK. rxxt
gen Prins, ter naauwernood den bloem zynes
ouderdoms genakende; zyne nagedagtenis f
zal even lang geëerbiedigt worden , als 'er
braave en aandoenlyke zielen het ondermaan- .
fche bewoonen. — En zynen gryzen Oom, in
zich alle ondeugden van een verdraaiden geest
en verdorven hart vereenigende, maakte 34
jaaren lang het ongeluk uit eener vrije Natie,
aan welke hy ten laatfte een voorwerp van verfoeijing
wierd! ... De Voorzienigheid haalde
eenen jongen Vorst uit deze waereld, wiens
deugden de menschheid vereerden, terwyl zy
nog de dagen rekt van eenen Grysaard, onwaardig
een aanweezen bezeten te hebben ! ....
Mislchien wil zy ons vertroosten door het
fchouwfpel, dat hy vertoond met zyne fchande
van fchuilhoek tot fchuilhoek over te
dragen.
Ik zal hier geenzins hervoor brengen ,
DOORLUCHTIGSTE VORST, de ongehoorde
eerbewyzingen, welke UWE HOOGHEID, by
het bereiken UWER Meerderjaarïgheid ontfing,
het zy van wegens Hunne Hoog Mogende,
het zy van de Staaten van elke Provintie , het
zy eindelyk van wegen de onderfcheidene Collegien
der uitvoerende magt, zo in het Ceremonieel
der gelukwenfchingen , als by UWER
HOOGHEIDS inleiding in de byzondere Vergaderingen
dier Collegien; ik zal ook niet
herinneren met welke ftaatfie, met welken
***** ^ glans

Lxxn V O O R A F S P R A A K . '
glans die gebeurtenis wierd gevierd; noch aan
weiken overmaat van vreu;de en vlejjery een
gedeelte der Natie zig by die gelegenheid weder
over gaf ; De Gefehied - vernaaien van
dien tyd bewyzen genoeg , welke Party 'er
nog heerschte , en dat de yling en begoocheling
van .747. nog rokt verdweejien waren uit
den geest van het gepeupel, zo min ais uit den
geest van die Burgeren, welke, noch door vermogen
, noch door eenigen meer of min verheven
rang, ontheven zyn van de bezitting aller
vooroordeclen , van al de onkunde of de laagheden
van gevoelens van het uitvaagzei des Volks.
Ik zal my derhaiven vergenoegen.met in weinig
woorden af te fchetzen, hoe van dien tyd
af aan de zaaken der Republiek hoe langer hoe
erger liepen, en op wat wyze zy tot dienfchrikbaarenden
crifis gèfteigerd zyn, in welke wy ons
tegenwoordig bevinden. Waar toe het volgende
verdiend met aandagt overwoogen te worden.
Even of de Magt, met welke UWE HOOG­
HEID by derzelver rVfeerderjaarigheid zig bekleed
zag, niet groot genoeg geweest ware, bediende
men zig nog van deze gelegenheid om
die te vergrooten ; dat is te zéggen, dat dwaasheid
of vlejjery UWE HOOGHEID nieuwe opofferingen
deed, en dat zelf Menfehen , den
Burgernaam onwaardig, U toen opdroegen,
een gedeelte van het geen zy niet anders van
den Souverain hielden, dan als een toevertrouwd
pand,

V O O R A F S P R A A K . LXXIH
pand, waar aan zy geen eigendom hadden:
getuigen hier van zyn de Leden, welke
toenmaals uitmaakten het Collegie van Gecommitteerde
Raaden der Staaten van Holland-, en
die, op de pro politie les Graaven van Bentink,
Heer van Rhoon, en zonder eenigzins door die
Staaten, daar toe gewet'igd te zyn , aan UWE
HOOGHEID overlieten de dispoftiie overde politiqueen
Militaire Ampten, ("taande ter begeeving en
Collatie van Hun Ed. Mog. Ziedaar hoe
men, na alle gevoel van eer opgeofferd te hebben
, nog opofferde het geen men zelf niet
eens bezat. — Zie daar, hoe in de Vergadering
dier zelfde Staaten, eene meerderheid,
aan den oogenbliklyken Afgod overgegeeven,
gedoogde dat een hun ondergefchikt Collegie
dusdanig eene opoffering in haar aanzien deed! —>
Zou niet elk beter beraaden Stadhouder deze
Lafhartigen hebben toegeroepen : ik ben gefield
tot handhaaver en verdeediger der Rechten, Privilegiën
en Vryheden dezes Lanas, deszrffs Leden, Collegien
Steden en Ingezetenen.- ik befchouwe dus als een misdaad
jegens den Staat en het volk., ik befchouive dus
als een hoon aan myn perjoon gedaan, niet alleen alle
onrechtvaerdige opoffering , maar ook allen aanbod
, het welk die rechten, die privilegiën, die vryheden
kan fch.aden , en byzonderlyk eenigerlei aanbod
, gedaan door Luiden, die geen recht hebben om
'ereenigerlei-te doen? .— Maar, verre van zo edelmoedige
taal te voeren, nam UWEHOOGHEID,
***** £ even

txny V O O R A F S P R A A K ,
evenals hoogstderzelver Vader alles aan, het zy
men zulks wettig aanbood of niet. Zodanig geraaden
en verblind als UWE HOOGHEID zig bevond,
zou, geloof ik, den Scepter der Souverainiteit
aangenomen zyn, indien de Vleijers
dien hadden durven aanbieden : En in dat geval
zou met een enkelen fprong het doelwit bereikt
hebben, waar op Uwen Mentor wierd geacht
te boogen, want als men gadeflaat al wat
hy heeft gedaan en doen uitvoeren, tot zyne
verdwyning uit ons midden, is 'er grond om
te befluiten, dat zyn Plan geweest is om de
wezenlyke Souverainiteit over dit Land ongevoelig
in Uw Huis over te brengen.
Maar het was dien gevaarlyken Man niet
genoeg, dat UWE HOOGHEID in zig eene
Magt vereenigde , welke zo zonderling de fouveraine'Magt
van elke Provincie, en gevolglyk
die der Staaten Generaal verbysterde; het
was dien zelfden Man ten uiterften noodzaaklyk,
dat UWE HOOGHEID die magt gebruiken,
ja zelfs vermeerderen kon naar believen,
zonder eenige belemmering , ja zelf zonder
eenige tegenfpraak te ontmoeten. Daar toe
moeflen in de Regeeringen der meefte Steden
van onze Republiek, in de onderfcheidene Collegien
der uitvoerende magt, Vertrouwelingen geplaatst
worden, die voor de belangens van UWE
HOOGHEID , waakten, terwyl zy die van denStaaf
verraadden ; men moest zeg ik daar in Vtrtrou-

V O O R A F S P R A A K , LXXV
trouwetingen plaatzen, die den flinger der Deliberatien
beftuurden,— welke daarin de Refolutien
en Operaden, volgens UWER. HOOG­
HEID s inzigten , of volgens die van U WEN Raadedirigeerden,—
welke daarin alles reguleerden
naar hunne geheime inftrucfien, en welke
die Regeeringen , en Collegien, ten mmften
de meerderheid in eene volurékte onafhangelykheid
hielden : En in dat a:les flaagde men
boven verwagting. In een Land , waar in de
zugt tot weelde, en de heerschzugt om, door
wat middelen het ook zyn moge, zig te verheffen,
waar in de onverfchil igheid voor het algemeen
welzyn, de verguizing van ziel, de
verdorvenheid van verhand en hart, tot zulk
eene hoogte zyn geklommen, als onder ons
bevonden word, viel het niet zwaar menfchen
te vinden, die zig zeer vereerd hielden met
het vervullen van zulk eene fchandelyke bediening,
en aadere die meenden zeer gelukkig te
zyn, met te mogen kruipen voor de voeten van
deze plaatshoudende dwingelanden, in fommige
Steden bekend onder den naam van Lieutenant-Stadhouders,
in andere plaatzen onder die van Premiers,
en dus elders, enkel door het gezag dat
zy zig aanmaatigden , en door de eigendunklykedaaden,
die men hun zag verrigten. Aangefteld
om een ieders gedrag te befpieden of
te doen befpieden, — aangeilöld om heerschzugtige
en eigenbaatige zielen door het lokaas
van

LXXVI V O O R A F S P R A A K .
van belooningen te verleiden , —• om de zwakken
door vrees voor wraak te bedwingen, —•
en om cordaate Lieden door eene zegepraalende
tegenkanting te weerhaan, is het niet te
verwonderen , dat zy alles naar hunnen wenk
deeden draaijen, in de Departementen, die
men hun had toevertrouwd. Die de gunst
deezer laage Werktuigen van het despotismus
bezat, had ook uwe gunst, DOORLUCHTIGE
VORST, het was eene zekerheid om fortuin te
maaken: hun mistrouwen of hunnen haat te
ondergaan, was het ondergaan van den haat en
het wantrouwen van UWE HOOGHEID, of van
deszelfs Raad , en het was by gevolg een bloot
ftaan aan voorbyfprongen, aan onrechtvaardigheden
en vervolgingen van allerlei foort.
Uit deeze haatlyke en tyrannifche Injlefling
in onderfcheidene plaatzen, en uit hetaanweezen
van een talryken Aanhang, blindeling overgegeven
aan UWE HOOGHEID, en welke
men gezorgt had in byna alle ftedelyke Collegien
, in byna alle Collegien van Juftitie en Politie
, en andere zoo burgerlyke als militaire Collegien
, alwaar zodanig eene Infeiïing geen plaats
greep, voort te kweeken, kwamen de RECOM-
MANDATIEN voort, welke men aan UWE HOOGHEID
deed, of die GE zelf deed aan wie men goeddacht,
omzodanigen te plaatzen of te begunftigen,
welke mengefchikt oordeelde voor de bedoelde
inzichten: — Uit deeze zelfde Infielling,
en

V O O R A F S P R A A K . LXXVII
en uit het aanwezen van zodanige Partyen,
fproten insgelyks de IMPROB ATIËN voort, op
de zelfde wyze gedaan, en tot eene gansch
ftrydige uitwerking met de RECOMMANDA­
TIE N: Hier van zoo veele onwaardige Perfoonen
in Regeerïng gefteld, en gebragt in
de onderfcheidene Collegien der Steden, in
de onderfcheidene Departementen van den
Staat, mitsgaders in de honorable en profitable
Ampten, Bedieningen en Commisfien;— hier
van de uitiluiüng zoo veeier braave Burgers
buiten de voornoemde Regeeringen, Collegien
en Departementen; mitsgaders uit alle
Ampten en Bedieningen , hoe genaamd; —
hier van het middel om in alle gelegenheid
de ftem te fmooren van den geenen, welke
zich had durven aankanten tegen de misbruiken,
die hy zag, of tegen de Refolutien
en Ondernemingen, welke men formeerde ten
nadeele der belangens van den Staat en der
Nationale Vryheid; hier van eindelyk,
die overmaat ,van middelen en magt, welke
UWE HOOGHEID verkreeg om fouverain
te regeeren , door zich zelf of door anderen, in
de meefte Regeeringen, in de meefte Rechtbanken
, en andere burgerlyke of militaire Departementen
van den ^taat, en dien volgens
over de ganfche Republiek. Ja, DOORLUCH­
TIGE VORST, ik durf zeggen over de ganfcbe
Republiek. Dat alles getuige hier van draage het
geen

1XXVIII V O O R A F S P R A A K .
geen 'er zedert UWER HOOGHEIDS Meerder]
aarigheid omgegaan is , in de Departementen
van Houtvestery en Jagtgericht, — in dat
der Posteryen,— in verfcheide kerklyke zaaken,
in onze Univerfiteiten, •— in de Vergaderingen
van onze beide lndifche Compagnien,—
in de Regeeringen onzer Steden,—.
in de Schepens banken,—. in de Rekenkameren,
— in de Provinciale Hoven, — in UWER
HOOGHEIDS militair bewind, — in den Hoogen
Krygsraad, — in de Admiraliteks-Collegien,—
inde Provinciale Vergaderingen,—*
in de particuliere Commisfien,— in de fecrete
Befoignes,— in den Raad van Staate,—
in de Vergadering der Staaten Generaal, ——
ik beroepe my, zeg ik, op alles wat 'er is omgegaan,
in die deelen, en in vry wat andere,
die ik hier niet aanroere, zedert UWER
HOOGHEIDS Meerderjaarigheid, en ik befluit
'er rondborftig uit, dat UWE HOOGHEID al
daarliet meefte fouverain heeft geregeert, het
zy door derzelver Aanhangelingen, het zy door
het rechtftreeks en alvermogend gezag, het welk
Zr daar in verkregen had: gezag, dat niet
minder kon zyn; nademaal (gelyk reeds gezegt
is) na het zelve by deszelfs inftelling al
te zeer was uitgebreid, of al te onbepaald
gelaaten, en na vervolgens tot eenen ongehoorden
trap gefteigerd te zyn, door honderderlei
achtervolgende en onbillyke toegeef-

V00E.AF6Pa.AAE:. EXXIX
geeflykheden, door allerlei ufurpatien, bevond
het zich over al onderfteund en gevestigd door
dezelfde middelen,welke tot deszelfs inrichting
en vergrooting hadden gediend; dat is, door
kuipery, door verleiding, door het overwigt
eener Party, faamgefteld uit vleyers en lafhartigen,
en andere flegte Burgers, meer verkleeft
aan UWE verheffing, DOORLUCHTIGE VORST,
dan aan de belangens en den roem des Vaderlands.
Ik zal in de vier Deekn, welke de twee,
die ik thans uitgeeve ftaan te volgen, gelegenheid
hebben om in 't breede te bewyzen, het
geen ik hier flechts aanftippe, en daar omtrent
zaaken te berde brengen, welke den Lezer
van verbaazing zullen verftommen.
De Oorlog, die tusfchen de Engelfchen en een
gedeelte hunner Americaanfche Colonien ontftond,
veroorzaakte in ons ongelukkig land een'
ysfelyke vergrooting van vernederingen en rampen.
Deeze listige Eilanders, betrouwende op
de Party, welke onder ons heerschte, en hun
geheel en al toegewyd was, poogden ten eerften
ons in hunnen twist mede te fleepen , door
het vraagen der Schotfe Regimenten, in dienst
der Republiek, en alle Provinciën ftemden
blindelings dien eisch toe. Een eenig man, de
braave Baron van de Gavellen tot den Poll, Lid
van de Overysfelfche Ridderfchap , had moeds
genoeg om zich tegen den ftroom te verzetten
i hy ontwikkelde ten klaarden de beweeg-

LXXX V O O R A F S P R A A K .
weegredenen die Engeland in die geval had s
en de byzondere inzigten, welke onze Engelschgezinde
Cabaal aan haaren kant had met
die Mogendheid ten dienst teftaan; Amflerdam
opende vervolgens de oogen, en voorts verfcheide
anderen Steden, en de toeftemmmü; van het
verzoek had geen gevolg.— Maar, DOORLUCH­
TIGE VORST, wat kwam 'eruit voort?— 'Er
kwam uit voort, dat de Baron, de achtbaarfte
en waardigfte Patriot, we ke toen in de Republiek
was, zich UWE verontwaardiging op
den hals haalde, en dat hy, zoo van den kant
van UWE HOOGHEID, als van UWE Aanhangers,
en van zyne Overysfelfche Mede-Regenten
, de uitwerksels der lafhartigfte en onwaardigfte
wraak moest voelen. — Wat kwam
"er nog uit voort? — 'Er kwam uit voort, dat
de Engelfehen van fpyt opgezwollen , zwoeren
om zich over de weigering van ditbikyk verzoek
op eene wreedaartige wyze te wreeken; en ten
dien einde begonnen zy van toen af hunne bekende
geweldenarijen over onzen Koophandel,
en toen Vrankryk met hen rot eene vredebreuk
gekomen was, oeffende zy die geweldenarijen
tot eene fchrikbaarende hoogte.
Een eenig middel was 'er ter beteugeling van
den trots, de fchenddaaden en de affchuuwlykheden
deezer zoo wreedaartige als onverzadelyke
Zeefchuimers; en dit beftond met onze Zeemagt
op eenen refpeciabelen voet te brengen,
en

V O O R A F S P R A A K , LXXXI
jfeti oiizen Scheepvaart en Koophandel kragfdaadig
te befchermen. Maar, DOORLUCH­
TIGE VORST, UWE HOOGHEID, of liever
de haatlyke Cabaal, die U omringde, die U beftuurde,
droeg wel zorg om tot dat heilzaam
middel niet te komen; zy in tegendeel wendde
alle haare poogingen aan om de herfteliing dier
Zeemagt te beletten, en gevolglyk om het vefleenen
der benoodigde protectie te ontwykeri.
De bedoeling dier Cabaal was onze Zeemagt
altoos in dien zwakken ftaat te laaten l in welken
het belarig van Engeland vorderde dat zy
•bleef; haar doelwit was ons te zien dwingen
om eenen wettigen Koophandel te laaten vaaren
, waar uit de Vyanden van Engeland eenig
voordeel konden trekken, enwy een'groot deel
van ons beftaan haalden; haare bedoeling was ons
tot zo verre te vernederen, dat wy niét zouden
durven weigeren de nieuwe onderftanden,
welke dieMogenheidons zonder eenigen grond
afvroeg; haare bedoeling was om zig te wredken
over zulke van onze commercieerende
Steden, welke in dit alles zig het fterkfté hadden
aangekant tegen haare aanflagen; metéén
•Woord, haare bedoeling was onze natmirlyke
vyanden op allerleije wyze te begunftigen, onder
eene opoffering der belangen van onze Republiek.
— 'Er is geen eerlyk maft , DOOR­
LUCHTIGE VORST, welke niet van verontwaardiging
vervuld is, wanneer hy zig defchan-

IXXXII VOORAFSPRAAK.
delyke rol herinnerd, die de Heer Yorke, de
Hertog, en de rest der Engelschgezinde Cabaal
U in dit alles hebben doen fpeelen, mitsgaders
alles wat men aangewend heeft, om te
beletten dat de Republiek in tyds deel nam aan
de gewapende Neutraliteit.
Zo veele vernederingen , zo veele fmaadheden,
deeden eindelyk een gedeelte der Natie"
uit den fiaap opryzen, in welken de gewoonte
van onder een haatlyk juk te leeven, haar gedompeld
had ; Regenten, voorheen verblind
of befchroomd, voegden zig by zulken hunner
Mede-Regenten, die alleenlyk na onderfteuning
wagtten, om te durven fpreeken; Provinciën
zelve verhieven hunne ftem tegen alles
wat'er omging, en eischten dat men eindelyk
gebruik maakte van de middelen , ons
door God en de Natuur gefchonken, om onze
goederen te verdeedigen, ea onze eertehandhaaven;
men maakte zelfs fchyn óf men die
ftem zou hooren; maar men wendde teffens
alle middelen aan om 'er de uitwerkzels van te
beletten, en de zaaken bleeven gelyk zy waren.
Eindelyk de Engelfchen , altoos zeker dat
zy onder ons naar wensch zouden bediend
worden , kwamen tot eene openbaare Vredebreuk
met de Republiek; en de eerfte vn;gten,
welke zy daar uit haalden was het fchielyk
wegneemen van een verbaazend getal onzer
Koopvaarders, eenige van onze Oorlogfchepen,.

V O O R A F S P R A A K , LXXXIIÏ
pêrt i en vervolgens de verovering van een gedeelte
onzer bezittingen in Oost- en West-
Indiën. —- En ten overmaat van ramp hadden
wy de fmert om de allerberispelykfte directie
in onze Zeemagt te ontwaaren, en onze
Schepen in de fchandelykfte inactiviteit
te zien verrotten ; en zulks alles iten fpyte
der hartroerendfte en herhaalde klagten onzer
Kooplieden, ten fpyte der herhaalde Vertoogen
onzer voornaamfte Steden, en de meefte
onzer Provinciën , en in weerwil van het gefchrei
van het weldenkendfte gedeelte der Natie.
De beide Deelen, die ik thans ten voorfchyrt
brenge, en dat het welk 'er onmiddelyk op ftaat
te volgen, leveren een ysfelyke fchets op van
al die zaaken, welke ongelukkig niet dan al
te waar is.
Om nu zo ftraffeloos de belangens van Engeland
te kunnen voorftaan met de onze te verzaaken,
om zo ftraffeloos in den wind te kunnen
flaan de klagten van een gedeelte onzer
Steden en Provinciën, en om op gelyke wyze
te kunnen verachten het fmertelyk en wanhoopig
geroep, tot het welk eene uiterfte benaauwdheid
het achtingwaardigst gedeelte onzer
Medeburgeren aandrong, was het voor de
Anglomaanfche Cabaal niet genoeg, dat UWE
HOOGHEID algemeen genot had van het overmaatig
gezag en den invloed, van welke ik zo
veel gefproken heb, maar die Cabaal moest nood-
****** a zaak-

1XXXIV V o O H A F - Ï S i l i t
zaaklyk nog ten haaren dienfte hebben PrecH-'
kanten , die onwaardig waren de heilige bediening
te verrichten, enSchryvers, die alle'
gevoel van eer en fchaamte kwyt waren , welke
de zwakke geesten misleidden, en een mag-,
tigen Aanhang, vooral onder het gemeene Volk,
formeerden, welke in ftaat was haar wegens alles
en tegen alles, al ware het zelf tegen den Souverain,
te verdeedigen, indien de gelegenheid zig
opdeed. Wanneer men in eenen Staat op zyne
zyde'heeft het gezag en geweld, kan men het
kwaad met de meefte vermetelheid en de
meeste zekerheid uitoeffenen.
Het is ook geenzins te verwonderen , DOOR­
LUCHTIGE VORST, dat geduurende dezen
Oorlog , 'er luiden onder ons gevonden zyn,
die zig uit fmaak of interest overgaven aan het
onwaardig ambagt van bedriegers en faamrovers,
en welke zig haasteden om de Cabaal naar
begeerte te dienen; maar het geen het meefte
verwonderd en verwonderen moet, is, dat de
fchuldigften derzelven algemeen bekend waren
onder de onmiddelyke begunftiging van
•UWE HOOGHEID, often minften onder die van
den Hertog vanBrunswyk, te werken. De Schry vers
van het Politiek Vertoog, de Zeven dorpen in brand, Reinier
Vryaarts Brieven, en zo veel andere derge-
Jyke fchriften , onder welke vooral uitmuntte
de berugte Ouderwetfche Patriot, waar van ik op
bladz. 345. cn volg. yan myn ade Deel zeer
am-

V O O R A F S P R A A K , LXXXV
ampel heb gefproken; die Schryvers zeg ik,
zig zofterk befchermdvoelende, waren vermetel
genoeg om onvermomd ftraffeloos in de Republiek
alles te verfpreiden, wat de onbefchaamtfte
lafhartigheid en de dolheid van liegen, lasteren
en fchenden hun konden inboezemen; dat
is namelyk,, dat in hunne fchandelyke Voortbrengzels,
men dan eens de loftuitingen van
Uw Perfoon , DOORLUCHTIGE VORST, of de
loftuitingen over Uw bewind, faamgevoegt by
den lof des Vyands, die onzen ondergang had
gezworen; en dan eens zag men die loftuitingen
vermengt met de misdaadigfte en menigvuidigfte
verantwoordingen der onrechtvaardigheden,
geweldenaarijen, en fchenddaaden, welke
de Vyand oeflënde, of nog jegens ons beging:
En dat alles, even of UWE HOOGHEID
een gemeene zaak met hem gemaakt had; en
zulks terwyl men in die zelfde fchriften hetonberispeiyk
gedrag der Natie, en die van den
Souverain zelve tegens dezen Vyand, met de
zwartfte verwen afmaalde; — terwyl men daar
in de Steunpilaaren van het waare Patriotismus,
de Verdedigers onzer Rechten, de Colommen
onzer Conftitutie, met fcheld- en fchimpredenen
overlaadde; -— terwyl men daar in op
eene dolle wyze tegen Vrankryk, dat eene gemeene
zaak met ons maakte, uitvoer; — terwyl
eindelyk men daar in onbefchaamdelyk het ontzag
voor zyne Majelteit Lodewyk den XVI. fchen-
****** ^ d en

LXXXVI VOORAFSPRAAK.
den dorst, de vcrfoeilykfte fchimpredenen tenen
de Ministers van dien Vorst uitbraakte, de waardije
der dienden, welke hy ons bewees, verkleinde
, en zyne goede trouw jegens ons in verdenking
bragt, zyn oogmerken met laster bezwalkte,
zig bedroefde over den voorfpoed zyner wapenen
, en zig over zynen tegenfpoed verheugde.
En even of het niet genoeg geweest ware,
óm voor de Cabaal eenen magiigen Aanhang onder
onwetende en het dom gemeen te maaken,
methetzelve eene misdadige verachting voor den
Souvérain in te boezemen, zoo wel als een onzinnig
wantrouwen en onverzoenlyken haat tegen
Vrankryk, tegen onze waardigde Regenten
, en tegen de braaffte Burgers deezes
Lands, —< even of om dit doelwit te bereiken
, het niet genoeg ware geweest de wreedaartige
handelwyze van Engeland jegens ons te
rechtvaardigen, en de verantwoording te maaken
van het flecht beduur en gebruik der Zeemagt,
moeden nog die Schryvers, die dweepzieke
of door de party gehuurde Predikanten, dat
Gemeen, die onwetende, en zelfs braave, maar
eenvoudige Lieden ontrusten ea opzetten, met
te publiceeren, dat de Godsdienst van den
Staat in gevaar was-, — dat eene onder ons
aanweezige en aan Vrankryk verkogte factie,
voornemens was deezen Godsdienst den bodem
in te flaan, en den Remondrantfchen in
den zetel te zetten:,—, dat de Catholyken en
Men-

V O O R A F S P R A A K , LXXXVII
Mennoniten hier te Lande, die onderneming
moeften onderfteunen, onder voorwaarde, dat
zy voortaan deel zouden hebben aan de Stedelyke
en Provinciale Ampten en Bedieningen;—
Zy, met één woord, verfpreidden dat men het
Stadhouderfchap zogt af tefchaffen, om dat de
Stadhouder den voornaamften Steun en Befcherrner
van den Gereformeerden Godsdienst was.
Maar, DOORLUCHTIGE-VORST, zodanige
afgrysfelyke famenzweering was'er, ofzywas
'er niet. Indien zy 'er ware, gelyk die Predikanten
en die Schryvers voorgaven, wist
U W E HOOGHEID zulks al zoo wel als die Luiden,
en in dit geval behoorde UW.E HOOG­
HEID in gevolge den eed aan elk onzer Provinciën
gedaan van te zullen verdcedigen, bevorderen
en befebermen de ivaare Gereformeerde Cbristelyke
Godsdienst, zodanig a!s dezelve'in de publieke Kerken
deezer Landen geleerd word, die aan Hunne
Heog Mog. op te geeven, en alle poogingen
aan te wenden om die te fmooren: Indien in
tegendeel UWE HOOGHEID wist dat zodanige
fimenzweering niet aanwezig was, waarom
dan, in UWE hoedanigheid van eerfteMagiftraat
van elke Provincie, zonder een enkel woord
tegenfpraak te gedoogea, dat men openbaarlyk
een bedrog verfpreidde, het welk zoo bekwaam
was om Burgers tegen Burgers in het harnas
te jaagen , en dat men daar uit een der voornaamftebeweegreden
haalde, om het Volk aan
****** ^ r^e

ixxxvm V O O R A F S P R A A K .
te zetten, ter verdediging UWER waardigheid,
die men onderfteldc in gevaar te zyn?
Helaas! de blinddoek, die men U op'de oogen
hield, en de ketenen, in welken UWE HOOG­
HEID geklonken was , hinderden U te zien en
te werken ! . . .
Geduurende dat ons rampzalig Vaderland
overgeleverd was aan de roovenjen en geweldenarijen
onzer buitenlandlche, — aan de
hccrschzugt, aan de dwingelandy, en aan het
verraad van onze hinnenlandfche vyanden, —
aan de verdeeldheden, aan de onlusten, welke
Schryvers en Predikanten, door die onderfcheidene
vyanden gewonnen of gehuurd, berokkenden,
— ontbrak het nog maar aan de Cabaal
om eenigen Courantier te vinden, die in eene
taal, welke over al verdaan wierd, fchryven,
en dus gansch Europa zodanig misleiden" kon,,
gelyk men ons binnen 'sLands bedroog; namelyk
een Courantier, die deeze affchuuwlyke
ongelooflykheden kon ontkennen of rcgtvaardigen,
en op allerleije wyze kon fchenden en
lasteren, al wie zich des wegens beklaagden.
Zekere Manzon, Samendeller der Courant,
ten ty tel voerende: k Courier du Bas-Rhyn, in
't Fransch gefchreven, en gedrukt wordende
te Cleef, was recht de man die 'er goed voor
was; want men weet hoe zeer hy zich beyverd,
wanneer hy door eenige party is gewonnen.
Maar, het zy hy zynen. dienst, te
kost-

VOORAFSPRAAK. LXX.XI*
kostbaar maakte , of dat hem deswegens nog
geenerlei voorftel gedaan was , hy bezigde
de eerfte acht maanden van den voornoemden
Oorlog , om de zaaken , die 'er by ons
omgingen , m hun waar oogpunt te befchouwen,
en 'er over te oordeeien, zoo als zulks
behoorde. Eenige trekken uit zvnc Courant in
myn eerfte Deel aangevoerd draagen 'er be.wys
van. Nu, wie zou ooit geloofd hebben, dat zulk
een geldzugtig man eensklaps de onvertzaagtfte
Verdediger van onze Anti - Patriotfche Cabaal
wierd, zonder dat het toeneen enkelde ftuiver
aan die Cabaal koste? De zaak gebeurde
evenwel, en zie hier op welke wyze:
In't begin van 't Jaar 1781. gebruikte deeze
Schurk, die in zyn leeven nooit eenigen
fchroom had over de middelen, die hem geld
konden verfchaffen, de list om aan den Secretaris
des Hertogs van Brünswyk eenen Brief te
fchryven, in welken hy met vermomden ftyl en
hand voorgaf een Boekverkooper te zyn, die
van een Hollandsen. Particulier, mits pasfeerende
eene Obligatie van 400 Ducaaten , een
zeer hevig Manufcript tegen den Hertog en
andere eerwaardige Perfoonen , magtig geworden
was , en waar uit hy gemeend had een
groot voordeel te trekken, doch na zes bladen
te hebben afgedrukt, hadden de hevigheid
van het werk , en de wroegingen van zyn geweeten
hem. aangefpoord, de onderneming te
****** ^ laa-

xc VOORAFSPRAAK,
laaten vaaren; en om nu te verhoeden van daar
door geruineerd te worden, verzogt hy den
Hertog om hem aan het Post-Comptoir te Nymegen
te bezorgen de 400 Ducaaten, die hy
zich verphgthad te betaalen, en belovende vervolgenshet
(pretenfe) gefchrift te zullen verbranden
; enz. zoo als men alles kan zien in den Brief
zelfs, die ik aan het einde van myn tweede
Deel heb doen drukken volgens eene authentieke
Copie, getrokken uit de Secretarye van
het Hof vanjuftitie van Gelderland.
Daar nu zulke Gauwdiefs-kunsjes al te dikwyls
gebeuren , om 'er zich door te laaten bedotten
, en dat 400 Ducaaten zoo gemaklyk
niet worden weggegeven, liet myn Heer de
Hertog door het voornoemde Hof een begin
maaken, met de nodige Nafpooringen te doen,
om den Auteur van dien Brief uit te vinden
en het leed niet lang, of men vernam dat Sinjeur
Manzon de Man was. Dit kan men insgelyks
zien uit de autentieke Stukken der
Procedures ten deezen opzigte gehouden, en
die ik ook aan het einde van het voornoemde
Deel heb doen drukken.
Een ander als deezen Schelm zou zyne vermetelheid
duur bekogt hebben. Een enkel
woord van den Hertog aan het Pruisfisch Miniserie
gefchreven, of enkel aan den Magiftraat
van Cleef, zou genoeg zyn geweest om hem
te verpletteren: Maar in plaats van hem te
ver-

VOORAFSPRAAK. xci
vervolgen, en de ftrafte doen ondergaan, die
hy verdiende, was men in den Haag over die
ontdekking zeer in zyn fchik; men gaf in Gelderland
ordre om de procedures'te ftaaken,
en men was blyde om ten pryzevan een edelmoedig
pardon een pen meer te kunnen winnen,
ter verdeediging der Cabaal. — Dat deeze
Schelm dan nu nog.fchryve, zo als hy gedaan
heeft, en zo als men hem kan bewyzen, dat om
het huichelachtig Patriotismus der Verdedigers
van onze zaak te ontmaskeren, hyzyne Zending alleen
heeft van zyne Pruisftfehe Majefteit, en dat hy fcbryft
onder de Sanclie van een Koningtyken Cenfor.
Eindelyk, vermits die zaak toen eenig gerugc
in het publiek maakte en zedert nog gemaakt
heeft, zou ik my hier kunnen uitbreiden over
de leugens van allerley foort, de ontelbaare
teoenftrydigheden, en over de verbaazende onbefchaamtheid,
door welke hy getragt heeft de
fchelmachtigheid van zyne daad te verkleinen,
tegen de geenen die hem dezelve hebben verweeten;
ik zou my ook kunnen uitbreiden over
zyn gezegde dat de Hertog is voldaan geweest
over het geen hy tot zyne verfchooning heeft
bygebragt, (dat niet moeilyk te gelooven valt
als°men de beide perfonagien kent,) maar vermits
dat alles tot myn werk niet behoord, zal
ik my voorbehouden om, zo de Sinjeur Manfon
fny daar toe noodzaakt, in een afzonderlyk
Werk ampelerna te gaan, alles wat daar toe be-
* trek-

keil V 0 O B . A F S F E . A A ft
treklyk is, en van deze gewigtige nafpooring
aan gansch Europa kennis te geeven. Daar in
zal men daaden zien zo grondig beweezen als
die waar van ik gefproken heb, mitsgaders
feemge andere autentique ftukken, welke dar.
Heertje niet vermoeden zal in myne magt te
zyn. — Ik zal thans laaten zien op welke wyze
by zyn misdaad geboet heeft, en daar door zo
verre is gekomen, van het hoofd zyner fpitsbroeders
te zyn, ruim zo vet als immer een
van hun is bezoldigt geworden , en zig boven
dien de v&rfoeijng aller braave Ingezetenen
dezes Lands waardig te maaken.
Zo dikwyls deze kwant zig bezig hield met
bp zyne wyze onze beste Patriotten belachlyk te
maaken, daarmede te fpotten, met dezelve den
eenen of anderen bynaamop den hals te werpen,
hebben verftandige Lieden hem geen gehoor
verleend: zo dikwyls hyzyn werk maakte, om,
zig te vertoonen als een der Martelaars van
de zaak die hy federt 5. jaaren verdeedigt,
en ons is komen optellen het getal kalanten'
welke zyn yver voor die zaak hem heeft doen
verliezen, en dat hy, van dreigende Brieven
•fpreekende, die hy ontfangen, of liever zelfs
verzonnen had, ons heeft afgefchilderd het gevaar
waarin hyzig dagelyks bevond om de Ribben
aan ftukken te krygen ofdoor eenig voorvechter
van de patriotfche party den hals gebroken te
worden, heeft men tot zig zeiven gezegt, mmkenf
è

V o e s. A F s P k A X tó. *cï«
ge knaap en hy doet zyn werk t zö dikwyls hy zig
een Jonas maakte en over ons Land uitriep nog
•veertig dagen en NiniveZfll vergaan, of dathy, een
Jeremia vertoonende, heeft gaanzugten over her.
geen hy de rampen der Republiek noemde en
uitriep, 'er is eene 'godlyke rechtvaardigheid en beeft,
myne Gebuuren, dat zy zig niet eens over u uitlaaie! gy
hebt de maat uwer ongerechtigheid vervuld of byna volgemaakt
O), heeft men met de Profeetfyen
van dien ingeblazenen en met de waarfchuwingen
des huichelaars den fpöt gedreven. —i
Maar toen zyne verbitterde galle hem aanfpoorde
om leugentaal te preeken of de waarheid te
bevegten ? deugd en rechtvaardigheid te lasteren,
:Onbefchaamdelyk alle welvoeglykheid en
achting jegens aanzienlyke Burgers en achtbaareMagiftraaten
uit het oog te verliezen, of eindelyk
met eene tomelooze vermeetelheid Souveraine
Vergaderingen, zo als die der Staaten
van Holland, van Friesland, van Utrecht, van
andere, of wel gantfche Natiën gelyk de onze,
enz. aan te randen, — toen, zeg ik, hy zo
verre kwam öm'ftouüyk tc beweeren, onwraak-
baare bewyzen te hebben dat hier. een wezeniyk
Project is om de Uonftitutie te veranderen
• • en
(o) Dit zyn de Woorden, welke deze Schurk, die God
noch menfchen vreest, gebruikt heeft in zyn Courant vau
J4. September 1785.

xenr VOORAFSPRAAK
cn het Stadhouderfchap, of ten minften deszelfö
gezag, den bodem in te flaan, enz. (a) — Toen
hy listiglyk begon te beduiden dat eene haatlyke
Factie het Vaderland aan Vrankryk had verkogt
om zig van de magt dier Mogendheid ter
uitvoering van dat Project te verzekeren, (é) —toen
hy te kennen gaf dat Vrankryk zelfs zulk
een Plan met de Roervinken van ons Land fefmeed
had, om de Republiek van Engeland afte trekken
, (c) — toen hy verzekerde dat dit Vrankryk
in de Republiek een Party berokkend had,
welke, volgens hem, den Engelfchen Oorlog'
ever de 7 Provinciën had verwekt, een Party,
welke alle de rampen des Hertogs van Brünswyk
had veroorzaakt en dit Land van kuil in
kuil heeft doen vallen tot op die laagte, waarin
men het nu ziet, (

VOORAFSPRAAK. XCY
gen,(

xcvi V O O R A F S P R A A K .
brengen (a) dat is om zig te wreeken over getrouwe
Burgers, over waardige Magiftraaten,
die het yverigfte en kragtdaadigfte onze Rechten
en de handhaaving van onze waare Conilitutie
eifchen, — wanneer hy, door opgaaf van
hunne eerfte naamletters (6) aanwees deflagtoffers
die hy ontzield, de ingewanden uitgerukt
en het hart van een gefcheurd wilde hebben om
daarin het laatfte Vryheidszaad uit te roeijen,
toen was'er geen eerlyk mensch, welke niet met
afgryzen en fchrik bevangen uitriep, dat de zie!
van dit Mcnfter geen andere zyn kon, dan die van
tenen TICHELAAR, van eenen VERHOEF, of
eenig ander doemwaardig Verrader, eenig anderenwoeflen
Moordenaar, die zveteer hunne eeuw en onze Natte
onteerd hebben! Geen braaf man, was 'er, die
niet van verbaazing verftomd was, door te overwegen
, dat een Papier met zo veel vermetel-
"heid, met zo veel fchandelykheden opgevuld,
een Papier, dat men den fakkel van Tifphone,
de moordklok kan noemen, 'en waar uit men
zo langen tyd onder ons de oproerigfte gedeelten
s vertaald heeft, den aandacht niet verwekte
van de Bewaarders der publieke veiligheid,
4e gramfchap van deWreekers der wetten, van
(a) Idem van 30. July 1783,
{i) Iiidtm,
de

V O O R A F S P R A A K . xcris
de Verdeedigers def rust, der goederen en van
het leeven der Burgers niet gaande maakte ,• |
en het zelve niet deed verbieden öf verbranden
, zo als het waarlyk verdiende en blyft
verdienen.
Zie daar, DOORLUCHTIGSTE VORST, zie
daar van welke Luiden, zulke, die den ondergang
van ons Land gezworen hebberi , zich
bedienden en nog bedienen om tot hun oogmerken
te komen ! •— Zie daar inzonderheid
de Afbeelding van een Man, die zig honderdmaal
ift zyne Co'urant voordeed, als de Verdeediger
van waarheid, rechtvaerdigheid, en
menschlievendheid , als de wreeker van de onnov
zeiheid en vryheid, de geesfel der onverdraagzaamheid
, der vervolging en der dwingelandyel
— Zie daar de beeltenis van een Man,
die, in weerwil van al die fraaije betuigingen
alles heeft uitgevoerd wat ik heb voorgedragen,
en die zig blindeling heeft opgeofferd aan
eene Cabaal, welke' zig durft beroemen U
tot hoofd te hebben ! — Zie daar eindelyk dd
beeltenis van een Man, of liever verfoeilyke'
Schurk, welke dm des te ftraffelooz'er die Cabaal
te kunnen dienen, en om gansch Éuropa
te beter M kunnen misleiden, zig zedert vyf
jaaren opwerpt, als de Advocaat UWER Zaak
en de BefchermerUWER Rechten, als del
Raadsman onzer Natie, en de' Verdeedrger
©nzer Conftitutie !
******* jj S|.

xcvin V O O R A F S P R A A K .
Het waren geenzins, DOORLUCHTIGE.
VORST, eenige Schotfchriften , toegekend aan
den Schryver der Patriottifche Party, in welke
men U befchuldigt heeft, de eerfte en voornaamde
oorzaak te zyn, van alle onze rampipoeden,
en van voor U zeiven eenen troon
te hebben, willen vestigen op de puinhoopen
onzer Vryheid; het waren geenzins die zelfde
Schotfchriften, in welke men poogde uwe
deugden te ontluisteren, met U gebreken aan
beleid toe te fchryven , het zy dan waar of
veronderfteld, maar die een Grooten Vorst,
zo als GE zyt, onwaardig zyn ; het waren
geenzins, zeg ik , die fchimpfehriften.(tegen
welken GE zeer zorgvuldig de ftrengheid
der wetten verzegt) welke Uwe eer'in de
oogen der Natie konden bezwalken. De pylen
, welke daar in tegens Uw Perfoon wierden
afgefchoten, zyn op hunne Opfteller wederom
neergekomen; en deeze Opflellers zyn verpletterd
geworden , onder den haat en de fchande,
waar meede zy getragt hadden U te overftelpen.
Maar, DOORLUCHTIGE VORST, was
'er iets in ftaat om waarlyk een vlek op UWE
reputatie te brengen, dan is het dat, in hoedanigheid,
van eerfte Magiftraat van elke Provincie,—
in hoedanigheid van een eerlykman,
die de behoudenis van zynen roem aan zich
zeiven, en aan eene Natie verfchuldigt is,
welke hem tot de hoogde waardigheid, die on-
»*.*«»«« ' der

V O O K. A F S P K. A A IC. XCIX
der haar is, verheven heeft, — dat, in hoedanigheid
van Vader des Huisgezins, die aan zyne
Kinderen verfchuldigt is, het voorbeeld te
geeven van een aandoenlyk, rechtvaardig ëti
edel hart, en boven al van dien edelmoedigen
moéd, welke eindelyk de ketenen weet te
verbreeken, in welken trouwlooze en listige
Raadgeevers dé al te lichtgelovige, en alie
vertrouwende Vorften, maar al te dikwyls gekluifterd
houden, — het is dat Ge in alle die
hoedanigheden nimmer aan eenige Rechtbank
verzogt hebt, om geftreng te zyn tegen ce
Courant van eenen Schryver, welke voorwend
UWE zaak te wreeken met het lasteren of
fchenden, van al wat onder ons het achtingwaardigst
is, en het Volk onzer Provinciën aanhitsende
tot oproer en alle de ysfelykheden van
eenen ophand. Indien, zeg ik, iets UWE reputatie
heeft kunnen bezwalken, is het dit,
dat GE noch formeel, noch direB, den arm der
Juftitie hebt ingeroepen, tegen zoo veele andere
gefchriften , van welken ons Land van het
begin des Oörlogs tot op den huldigen dag overftroomt
is geworden ,' en in welken, onder
voorwendsel van UWE rechten op te geeven,
en Uw Beftuur te rechtvaardigen;- men het
loffelykst gedeelte der Natie, de getrouwde
Regenten, en onze edelmoedige Bondgenoten
onwaardiglyk gehoond' en 'gefchonden
heeft, H» Gefchriften-, 'wa^r' in men openbaar-
******* 2 lyk

e V O O R A F S P R A A K . -
lyk heeft goedgekeurd , de fchandelykfte mid*
delen , door de Cabaal, geduurende den Oorlog,
in het werk geheld, om de Engelfchen
ten dienst te zyn, en ons in den poel van
rampfpoeden te dompelen, — Gefchriften,
waar in men duizende maaien de verantwoording
heeft gemaakt van de poogingen, door die
Cabaal aangewend, en die zy voortgaat aan tewenden,
om onze Conftitutie om te keeren,
onze klagten, onze verzoeken, onze zuchten
zelfs te fmooren, en om het gewigt der kluifters
te verzwaaren, onder welker knelling wy
gebukt gaan.
Ja, DOORLUCHTIGE VORST, wel verre van .
ALLES aangewend te hebben, wat in Uw vervlogen
was, om tegen zulken Schryver of die
doemwaardige Gefchriften recht te vorderen;
wel verre van alle middelen gebezigt te hebben,.
welke UWE pligt U behoorde in te boezemen
om den loop dezer laatfte te (tuiten, heeft Uw E
HOOGHEID zelfs geenerlei aanhoudende en-
UWER waardige poogingen te werk gefteld
om de droevige gevolgen, die'er zedert byna vier
jaaren tot heden toe uit voortgevloeid zyn,
voor te komen of te beletten, dat is namelyk,
om: voor te komen of te beletten de wanopdres,
en de oproeren,, aan welke een blind
Graauw zig op verfcheide plaatzen fchuldig
gemaakt heeft, aangevuurd zyn de door het leezen
dier Schandfcliriften, of door hun die de-
5 • ' ' • zei-

V O O R A F S P R A A K . •
zelve voorlazen, of'door een hoop zo dweepzieke
als fchurkachtige Predikanten: Een bhnd
Graauw, zeg ik , om dat het zelve waand UWE
zaak te wreeken die zy niet kent, en U te
herftellen in UWE wettige rechten, waarvan
zy even weinig kennis draagt en welke niemand
ooit gedacht heeft U te ontrooven. i
Met één woord, DOORLUCHTIGE VORST,
wel verre dat UWE HOOGHEID in dat alles
had gedaan, het geen derzelver pligt, waare
belangens, en eige eer vorderden dat Ge daar
in deed , befchouwde U WE HOOGHEID zulke
van onze Schryvers als deszelfs gedeclareerde
Vyanden, welken tegen deKladders en de Predikanten
der Cabaal, en tegen alle andere lasteraars
en ftookebranden van die zelfde party den
ftryd dorften aanvangen. By UWE HOOGHEID
wierd hetvoor eene ftrafbaare vermetelheid aangezien,
wanneer men de oogen opfloeg over
de Rechten, waar van wy ontzet waren geworden,
over de ketenen met welke wy bekaden
waren, over den ftaat van benaauwdheid
waar toe wy waren gebragt, en wanneer men
de Natie zuiverde van de lasteringen, die men
tegen haar door gantsch Europa verfpreidde:
UWE HOOGHEID hield onze regtmaatige bekommeringen
voor ydele fchimmen, onze klagten
voor ydel gefchreeuw, onze vorderingen
voor het uitwerkzel van een muitzuchtigen
geest: Uw E HOOGHEID geloofde, om dat men
******* ^ TJ

cn .VooursHiA K.
Ü zulks diets maakte, dat de poogingen ónzer
achtmgwaardigfte Regenten om de ftervende
Vryhcid te herftellen, om eenige dealen van
UWE Adminiftratic naar te gaan, om het gedrag
UWER Creaturen te onderzoeken, om de
misbruiken, waar van ik zo dikmaal gefproken
heb, te beteugelen , zo veele aanflagen waren
om de orde van het Gemecnebest te ftoorenzo
veele uitwerkzels waren van een gefmeed voorneemen
om Ute vervolgen en uw wetttiggezag te
ontrooven, Uwe waardigheid te vernietigen, en
om de Confhtutie om te keeren , ten einde op
derzelver puinhoopen eenen nieuwen Staat te
vestigen , in welken de al zo heerschzugtige als
listige Demagoogen, op hun gemak een Despotismus
zouden kunnen uitoeffenen , het welk
door niets geftoord zou kunnen worden. — Zodanige
vooringenomenheden, DOORLUCHTI­
GE VO RST, waren weinig gefchikt óm Uaan te
fpooren , tot het doen verbieden hier te landevan
eenen Courier du Bas-Rbyn, of van eenen
Ouderwet fchen Patriot , en van zo veel andere
fchandelvke als oproerige Gefchriften, met welke
deze Provinciën overftelpt zyn geweest, en
nog zyn : En het is ongetwyffeld in de zekerheid
dat zodanige vooringenomenheden in Uw gemoed
, en in die van de Haagfche Politie nog huisvesten
, dat de Courantier Gosfe nog heden in vergetelheid
en fchurkachtighcid allezyns gelyken,
die hem voorgegaan zyn, of die zig nóg in den
zehv

" V O O R A F S P R A A K . cm
«elfden loopbaan bevinden, te boven gaat. —
Maar het word tyd , dat ik van dezen uitflap
over de Anti-patrio tfche Schandfchiiften afga,
en tot myn Hoofdzaak keere.
De Klagten en Vorderingen , welke geduurende
den Oorlog zig van alle kanten bleeven .
verheffen tegen de noodlottige Directie van
onze Zeemagt, en tegen de fchandelyke werkeloosheid,
die 'er uit voortvloeide, vergram­
den UWE H OOGHETO, en G E meende m eemo-
e dier Stukken, mitsgaders in het gefchrei
der benaauwdheid, dat van het een uiterfte
der 7 Provinciën tot het ander weergalmde, te
zien dat UWE eer en de verfchuldigde trouw
aan den Staat zwaarlyk gefchonden wierden.
En daar om gaf UWE II OOGIIEID , nadesweaens
zig ten fterkften beklaagt te hebben, m
het frcreet'Béfoigne Hunner Hoog Mog. op den
IA Augustus des jaars, 1782. te kennen , dat
om alle verdenkingen en lasterlyke gerugten
te doen ophouden, UWE HOOGHEID befloten
had eene gedetailleerde Opening te geeven
van Uw gedrag, geduurende dien Oorlog
in qualiteit van Admiraal-Generaal der Unie
-ehouden. En eindelyk kwam deeze Opening
opdaagen: dat is namelyk, dat, op op den 7
Oftober daar aan volgende UWE HOOGHEID
aan de Staaten-Generaal overgaf het eerfte
ftukvan derzelver befaamde juMcatiw MEMO-
##**#** ^ RIS

V O O R A F S P R A A K .
m e t e e n e n B r i e F j ^ v m .
gmin deze bewoordingen vervac was:
HOOG MOGENDE HEEREN!
» Thans vinden w y Ons in ftaat gefield
m
- L° e n' ; e
; v o I d o e n i n s e
**" ^êüSXt
d e
" T'u e
" ] a n
/ S d i e n w e
S' ook onder dat van
» de hooge Bondgenooten te brengen een
„ AANEENGESCHAKELD TAFEREEL van onze poo-
„ gmgen en verrigtingen, voor- en geduurende
„de bmnen-en buitenlandse onlusten, die
* V a d e r ]
f d
< eenen onherftelbaaren
«ondergang bedreigen; en daar door in de
„ Regtsters der deliberatien, zoo van Uwe Hoog
„ Mog., als van de Heeren Staaten, van alle de
0 V ! N C I E N
* J;
' °P
c e ri
gten een altoos DUUREND
„ MONUMENT van onze waare bedoelingen en
„ zmvere liefde tot het Vaderland, zoo wel
" en *L ° n
g e r o
S " d h e i d
^r vermoedens,
» en diffidentien, welke men, federt een ge-
^ » rui-
^ * - » « * - * . ; M » die

V O O R A F S P R A A K . ev
„ ruimen tyd, (met al te veel fucces voor de
„ belangen van de Republycq) getragt heeft,
„ tegen ons in te boezemen aan eene Natie,
„ onder welke wy geboren en opgevoed zyn,
„ welker belangen onze belangen zyn, en wier
„ voorfpoed en welvaart itceds met de onzen,
,. en die van ons Huii, onaffcheidbaar verknogt
„ zyn, en dus een wezenlyk, ja zelfs het
„ grootfte gedeelte van ons geluk uitmaaken.
Ik laat, DOORLUCHTIGE VORST, de verdenkingen
en het wantrouwen, welke UWE HOOG­
HEID zegt, dat men getragt heeft tegen U in
te boezemen voor het geen zy zyn. Geen
onzer Negocianten, geen onzer Steden of Provinciën,
geen onzer goede Burgeren heeft zich
in zoo verre vergeeten; en ik heb bereids gezegt,
dat U W E HOOGHEID meerder beklaagt
dan verdagt behoorde te worden; en dat men
aan de trouwloosheid van UWEN Raad, de
misflagen en dwaalingen moest toefchryven,
die men in Uw bewind, betreklyk onze Zeemagt
heeft opgemerkt.— Maar, wat aanbelangt,
dit AANEENGESCHAKELD TAFEREEL van UWE poogingen,
van U W E daaden, voor engeduurende de
oalusten, welke toen plaats greepen, wat
aanbelangt, het DUURZAAM MONUMENT
van U W E waare bedoelingen, en van U W E
zuivere Hefde voor bet Vaderland, namelyk j wat
belangt de MEMORIE, die GE aan Hunne Hoog
fdas- hebt overhandigt, ik durf hier bewee-
******* g ren,

EVI V O O R A F S F R A A IC.
ren, en ik zal het in de drie eerfte deelen
van myn Werk betoogen, dat deeze MEM--fciE
niets anders is dan een kunftig famenweefzel,meer
gefchikt om het rechte denkbeeld,
dat men zich van den ftaat der zaaken zou kunnen
formeeren, te verduifteren , dan om het zelve op
te helderen. Waar is de Man, die in ftaat is de
waarheid te ontdekken, in een GESCHRIFT,vol
van verzwygingen en vermommingen, van duiftere
, van twyflelachtige of valfche aanvoeringen?—
In een GESCHRIFT, in het welk
waarachtige zaaken verzwolgen worden, in
eene zee van beuzelachtige uitweidingen, of
verward zyn onder het verhaal van een onophoudelyk
gaan en komen, van onnodige raadsvergaderingen
, van nuttelooze formaliteiten,
van gemaakte vertrouwlykheden , afgegeven
ordertjes, ontfangen berichtjes, en honderd
andere kleinigheden, welke byna zouden doen
gelooven, dat een Admiraal-Generaal van de
Republiek, meerder werks en omflags gehad
heeft, om een hand vol Schepen geftadig werkzaam
te houden , dan een eerfte Admiraliteits
Lord van Engeland, dat is van een
Minister, wiens aandagt en zorgen zich moe- '
ften uitfpreiden over het gebruik en de werking
van 500 Oorlogfchepen in de vier waerelddeelen
verfpreid. De Stellers van deeze
MEMORIE, DOORLUCHTIGSTE VORST, of
liever van dit wanfchapen famenftel hebben geweest,

V O O R A F S P R A A K , eva
Veest, offchurken, ofweetnieten, welke Uws •
HOOGHEID hebben bedroggen, als wiens waar
oogmerk zekerlyk is geweest zich te rechtvaardigen,
van alles wat men kon verdenken tegen
zyne eigene inzichten en gedrag, en niet
om Hunne Hoog Mog. en de Natie in het geval
te Hellen van niette kunnen ontwikkelen, de
fchandelyke middelen en kunscgreepen, welke
Uwen Raad en derzelver Suppoosten voor
en in den Oorlog hebben gebezigt om hun
doemwaardig oogwit te bereiken en om U
onbemerkt ter onderfteuning hunner aanflagen
mede te üeepen- Indien UWE HOOG­
HEID die MEMORIE met eene aanhoudende,
aandagt en met minder begoochelde oogen dan
de UWEN waren, had geleezen , zoud GE de zelve
op haare rechte waarde hebben gefchat; en
in plaats van dezelve op te vyzelen, als een M o-
NuMENT , zo roemwaardig voor UWER
Ho o G HEID s Adminiftratie, als fchandelykvoor.
de praïtenle lasteraars van dat Bewind , zoud
GE het aangemerkt hebben als een eeuwig MO­
NUMENT van de fchelmachtigheid en der
fchande van de Cabaal, welke U aangezet heeft
U op die wyze te rechtvaardigen, om dug
doende zich zelve te zuiveren. — GY zoud,
zee ik, met verontwaardiging die MEMORIE
hebben verworpen en UWE HOOGHEID ZOU
-zig gehaast hebben, in de volle Vergadering
der Staaten Generaal te gaan, en te bekennen

cyin VOORAFSPRAAK.
. eindelyk ontdekt te hebben dat het tot daar toe
gehouden gedrag van UWE HOOGHEID, zo
m derzelver qualiteit van Admiraal Generaal,
als mderzelver andere qualiteiten, betreklyk tot
dehooge Charges, welke GE in de Republiek
bekleed, ongelukkiglyk alleenlyk beftuurd waren
door een Raadsvergadering van Verleiders en
Verraders, bygeftaan door eene menigte Suppooften:
UWE HOOGHEID ZOU gezugt hebben
over het ongelukkig lot, waar toe GE ZO veele
jaaren gebragt was geweest; en Hunne Hoog
Mog. aangezogt hebben, om zonder eeni* vertoeven
eenen Raad van rechtfehapen Mannen
te benoemen, die in ftaat waren U te beftuuren
en te onderfleunen, in de poogingen die Ge voortaanzoud
aanwenden om op eene UWERHOOGHEID
waardige wyze het belang en de eer des Vaderlands
te handhaaven en te verdeedigen. De
ganfche Natie DOORLUCHTIGEVORST, ZOU
het gelukkig oogenblik gezegend hebben, op
welke UWE Oogen de fchillen ontvallen waren,
mitsgaders dat geene, waarin GE moeds
genoeg zou gehad hebben, om de zo even gemelde
bekentenis en eisch aan Hunne Hoomog.
te doen. Kortom dusdanige gebeur*
tems zou alles voorgekomen zyn, wat 'er onder
ons zedert dien tyd is voorgevallen, en de
•Republiek zou zig thans in den naaren ftaat niet
vinden waarin men haar thans ziet.
Maar wel verre van zulks te doen, meende
'UWE

VOORAFSPRAAK. Ctx
UWE HOOGHEID dat die MEMORIE een mee*
fterftuk wasvanredeneering engoede trouw ; en
alvorens dat Hunne Hoog Mog. U betuigd hadden
of zy al of niet voldaan waren, liet GE toe- dat
een gedeelte der Haagfehe Schuttery, U een
DANK-ADRFS ten dezen aanzien prefenteerde;
dat is een ADRES ingerigt door Lieden,
wier verkleeftheid aan de Hoofden der Cabaal
bekend was, een ADRES, vervat iit«i de allerberispelykfte
bewoordingen, en waarlyk uitgedagt
om het Publiek wys te maaken, dat de
klagten, voormaals door de Regeeringen van
verfcheide Steden en door geheele Provinciën
tegen de flegte directie, en de noodlottige inactiviteit
van onze Zeemagt gedaan, de alleronregtvaardigfte
waren , — en om de Voorftanders
van de Cabaal aan te zetten om dergelyke
Adresfen in de andere Steden te ontwerpen
, om door dezen weg te üaagen in het
dwingen van den Souverain , om zelve de M E ­
MORIE goed te keuren, en U te bedanken,
DOORLUCHTIGE VORST , zonder de kragt of
waardigheid der redenen , welke daar in vervat
waren naar te gaan. De misdaadige wanorders
, door eenen hoop dolzinnigen flraffeloos in
's Hage , by die gelegenheid Qa) aangerecht, ora
raö jsb rifiv rt! S tb ;der
C») Het was den 5. December 1782. dat deze wanorden
plaats hadden: en zy zyn hier bekend onder deat
niatn van Si. Nicokas Oproep.

«fc VOORAFSPRAAK.
de rest des volks van deze plaats mede te nee-
£en in de voltooijing van het ontwerp dat mert
inboog had, by de Vreemdelingen niet genoeg
bekend zynde, zal ik aan het einde van myn
derde Deel 'er de geheele Hiftorie Van opgeeven;
en daar aantoonen dat deze wanorders de
bron en oorzaak geweest zyn van alle volgende
Oproeren , die wy zedert in ons land gezien
hebben; Oproeren, welke de Républiek
tot in haare fundamenten hebben doen daveren,
en die evenwel UWB HOOGHEID gelooft
heeft, en heeft willen doen gelooven,
dat alleenJyk vrolykheden en betuigingen van
verknogtheid voor Uw Perfoon waren!
- Het geen een gedeelte van hetGepeupel, niet •
alleen in.'sHage, maar in verfcheide-andere
plaatfen had aangefpoord om te gelooven, dat de
inhoud der Memorie van UWÉ HOOGHEID
door den Souverain formeel behoorde goedgekeurd
te worden, was niet alleen de opinie,
welke men dat Gepeupel had ingeboezemd,
dat UWER HOOGHEIDS Bewind, met betrekking
tot het gebruiken onzer Zeemagt, onber-ispelyk
was, maar ook die, dat men het onbepaaldfte
vertrouwen moest nellen in Uw Perjoon
Niets evenwel was valfcher: de uitwerkingen
van dat Bewind hadden voldoende
beweezen, hoe gebreklyk, bekommerend, en
nadeehg het voor de belangens van den Koophandel,
e n die van den Staat was, en by gevolg

V O O R A F S P R A A K » CXÏ .
volg hoe min het de goedkeuring verdiende.
Was'er ietsin U , DOORLUCHTIGSTE Vo i ST,„
welk' men met zo veel grond niet berispen kon,
het waren de beweegredenen, welke U bezuurden,
en de intentie die G E had om welte
doen, terwyl G E kwalyk deed. Een ander
bewys dat dit Bewind niets minder dan goedkeuring
waardig was, vertoonde zig in het wettig
geroep, door de ganfche Republiek opgereezen,
tegen den Hertog, tegen Uwen Mentor,
tege'n het Hoofd der Engelschgezinde en Antipatriotfche
Cabaal, tegen een Man, kortom,
door wiens raadgeevingen UWE HOOGHEID
zig zo byfter verdwaalde in de uitoeffening aller
waardigheden en bedieningen, met welken Ga
bekleed zyt. Een ander bewys , eindelyk.„
dat dit Bewind geenerlei goedkeuring verdiende,
is dat de meefte Provinciën hunne ftem
hebben doen hooren, om dien Man niet alleen
van Uw Perfoonte verwyderen, maar uit
de ganfche Republiek van welkers rampen hy de
oorzaak was: Deze daad alleen DOORLUCH­
TIGE VORST , vergruist UWE berugte MEMO­
RIE, en betoond met hoe weinig grond.G.E ia
' Uwen Brief aan de Staaten Generaal., in dato i.
November 1.7 84. hebt kunnen en mogen het ftuV
zwygen, van Hunne HoogMog. over Uw E M EMO-
RIE in dier' voegen interpreteeren :/öf Hoogstdezelve
in Uw gedrag , als Admiraal Generaal,,
geduurmde den Oorlog gehouden, niets had&n given-

CXII VOORAFSPRAAK,
den dat derzelver misnoegen of disapprobatie verdiend
Voor 't overige, zoo het waar was, dat Hunne
Hoog Mog. voldaan hadden geweest, over het
verflag by die MEMORIE gedaan, zouden
Hoogstdezelve ten minnen U het recht gedaan
hebben zulks te betuigen, het geen Hunne Hoog
Mog. nooit gedaan hebbes, noch nooit doen
zullen. •— Daar van een formeel onderzoek te
ordonneeren, (het welk men wel gezorgt heeft
U niet te raaden van Hunne Hoog Mog. te
vraagen) zal ook niet gefchiedert; want zoodat
voorftel in Hunne Vergadering wierd gedaan,
zou de Cabaal wel middel vinden om de
uitwerking te ftremmen. Het blykt nog heden
wat al dwarspaalen zy blyft hellen in het definitief
examen der zaak van Brest. — Maar gefield
eens dat men tot het onderzoek der M E ­
MORIE van U W E HOOGHEID overging, én
men vond daarin UWE Adminiftratie fchuldig...
Zou men, zoo als thans hier de ftaat van zaalten
is durven ondferneemen om U te ftraffen ?
zou men zelfU' durven berispen? . ... DOOR­
LUCHTIGE VORST , 'eris geenbefchaafd Land,
waar in de Souverain zelve aan de grondwetten
van den Staat niet onderworpen is; ....
Evenwel, 'er zyn Landen al waar vermogende
byzondere Perfoonen, zich boven alle wetten
oordeelert te' weezen, en het in der*
daad zyn?
Wat het onbepaald vertrouwen aangaat, het
** welk

V ö O R A F S ? R A A K . nüïi
Welk dat gepeupel meende en nog meend, dat
de Natie, (en by gevolg ook de Souverain)
inUwPerfbon hebben moet, DOORLUCH­
TIGE VORST, is een jlehegel, welke de Cabaal
reeds by verfcheide gelegenheden had voorge­
wend (a), reeds voor het publiceeren van UWE
MEMORIE; en het is een Jlelregel, welke de Sa­
men {tellers vari dat Gefchrift U in deeze be­
woordingen hebben doen herhaalen: „ geplaatst
„ aan het hooft der Regeeringe deezer Lan-
„ den , hébben wy een inconteflabel recht op het on-
•„ bepaald vertrouwen eener Natie, op welke wy
» de
Cd) By voorbeeld, by gelegenheid van het vigoureus Advis,
dat de Zeeuwfche Steden in de Maanden juny en Ju!y
1782. ter Staats-vergadering dier Provincie inbnagten, over
de onvermydelyke noodwendigheid om de oorzaaken vnrc
de flegte directie en de fataale inactiviteit onzer Zeemagt
naar te gaan; by gelegenheid van den vermaar*
den Brief door de Staaten van die Provincie aan Hunne
Hoog Mog. op deil 29. July o>rer die zelfde noodwendigheid
gefchreveu: — hy gelegenheid der Leydfebe Propofitie
op den gr. dier zelfde Maand gedaan? - by gelegenheid
der Conferentie, welke de Staaten van Holland aan hunne
Cominisfarisfen met UWE HOOGHEID deswegens ordonneerden
te houden: en eindelyk by gelegenheid der zwaars
Klagten, wélke de Staaten vanfWw/andgeduurendeden zo.
mer van dat jaar gedaan hebben, — en byzonderlyk de
. vermaarde' Propofitie , door het Quartier van Ooitergó itj
de Vergadering der Staaten van die Provincie óp den
§. July van,dat zelfde jaar gedaan.

cxrr V O O R A F S P R A A K .
de naauwfte en tederfte betrekking hebben,
„ enz.(a) " — Zoo dat waar was, DOOR­
LUCHTIGE VORST, dan zou men wel by ons
kunnen zeggen , het geen de Voorftanders der
Pauslyke onfeilbaarheid zeggen :
Succmibat ratio fidei, & captiva qukjeat.
Edoch, zulks is volftrekt valsch: want men
onderftelle al eens, dat een Stadhouder van dit
Land beftendiglyk in zich vereenigcle, de liefde
tot rechtvaardigheid, de beste intentien, en
de heilzaamfte oogmerken, zou het dan niet
mogelyk zyn dat hy in zyne Adminiftratie
dwaalde, of door onkunde, of door onbekwaamheid,
of door verzuim, of door kwaade raadgeevingen,
enz.? i—• De goede hoedanigheden
des harten zyn niet altoos verzeld van den benoodigden
yver om te ageeren, noch van de
verlichting des verftands, en noch minder van
het voorrecht om door niemand bedrogen te
worden. Dus, gelyk een Stadhouder even als
een ander mensch feilbaar is, en dat hy, behalven
deeze feilbaarheid , alle ondeugden
kan hebben , die uit eene onmaatige heerschzugt,
of van elders, afvloeijen, heeft ook de Natie,
00 A. M. 125. — B. U' 18$. — C. hl. 07.

V O O R A F S P R A A K . CXY
tie, mitsgaders de Souverain, het recht een
geopend oog over zyn gedrag te houden, en
het zelve des verdienende te berispen. Had­
den wy, DOORLUCHTIGE VORST, altoos van
dit recht gebruik gemaakt, wy zouden niet;
weezen zoo als wy tegenwoordig zyn.
Was deeze Voorafjpraak niet reeds te uitgebreid
geworden, zo zou ik alhier in een hoofdzaaklyk
onderzoek treden der voorwerpen, r
die ik in myn Berigt aan den Lezer alleenlyk aangevoerd
heb: Ik zou daar in opgeeven het Plan
van myn GROOT TAFEREEL: ik zou daar uit
betoogen de beweegredenen welke my thans
deeze SCHETS doenuitgeeven: En ik zou daar in
te binnen brengen de zonderlinge zaaken, die
zedert den oorlog in ons ongelukkig land nog
gebeurd zyn. — Dat is , namelyk, dat ik zou
voordraagen , boe de Cabaal is voortgegaan in
het bezigen van verleiding , lastering , geweld
en alle andere middelen, welke derzelver
fchelmachtigheid haar kon inboezemen, om
zig op den Throon te handhaaven: — teUwe
HOOGHEID,meer dan ooit, door de betooveringen
dier Cabaal verblind, zich vergeeten
heeft tot zelf aan de Staaten van Holland de duidelykfte
Rechten Hunner Souverainiteit te betwistende,
ingevolge Hunne weigering van UWE
illegaale pretenfien, UWE HOOGHEID den Haag
•yerlaaten, en met UWE Huisgezin, :onze Pro-
******** 2 yin*

CXVT V O O R A F S P R A A K .
vinden doorloopen heeft, en U over al hebt
vertoond als een ongelukkig en onregtvaerdig
vervolgden PRINS; — hoe GE vervolgens UW
verblyf gevestigd hebt op het Kasteel hetLoo,
alwaar UWE HOOGHEID eenen kostbaarentyd
verliest in het midden eener menigte lafhartige
Pluimftrykers en van eenige Verraders, wier
Bacchus-Feesten de ganfche Republiek ergeren ,
en welker raadgeevingen en aanftookerijen de
verguizing van UWE HOOGHEID met ons
voltooijen zullen. Ik zou ook voordragen hoe
het gezigt van alle de elenden, van welke
wy reeds zo langen tyd overftelpt geworden
zyn, als mede het vooruitzigt van nog zwaarder
rampen, en die ons dreigen, een groot
gedeelte onzer Burgeren de wapenen hebben
doen aangrypen om het overfchot onzer Rechten
en van onze Vryheid te verdedigen, en
wederom te bekomen het geen ons ontroofd is
geweest: — Ik zou doen zien met welk eene
uitneemende voorzigtigheid en gematigheid die
gewapende Burgers zig hier omtrent hebben
gedragen, hoe verbolgen hun edel befluit de Cabaal
gemaakt heeft: hoe veele tegenheden en
dwarsboomingen die Burgers, ja ganfche Schutteryen,
in hunne wettige poogingen hebben moeten
ondergaan, niet alleen van wegens die Cabaal,
maar ook van den kant eener affchuwelyke
Ariftocratie, die gemeend heeft haar ryk
op de puinhoopen van het UWE, DOOREU enig»

V O O R A F S P R A A K . CXVII
TIGE VORST, te-kunnen vestigen, en welker
fchurkachtige huurpennen die pretenfien
hebben geftaaft, door byna tot niets te brengen
de Rechten, welke een Vry Volk bezit
om Vertoogen te doen over de rampen of onrechtvaardigheden
, die het zelve ondergaat ,
dat is, met daar te fcellen dat de eerfte piigt van
een Volle zyn zou lyden en zwygen: Leerftelzel
alleen pasfende in de fchoolen van Algiers en
Tripoli, en welke de tyrannifche Publicatie heeil
voortgebragt, die eene Meerderheid der Staaten
van Gelderland, in denjongften Meymaand
heeft uitgevaardigd, en die de oorzaak is der
elende,welke.de StadMurg ondergaat, door het
weigeren dat die Publicatie by haar wierd afgekondigt.
Met een woord DOORLUCH­
TIGE VORST, was deze VOORAFSPRAAK met
reeds te lang, dan zou ik 'er byvoegen boe eindelyk
tusfchen de Ariftocraaten en de Cabaal
eene haadyke Coalitie is geformeerd, door welke
zy, trots op deze verfterking, haare verachting
voor de Natie zo verre heeft uitgeftrekt om U te
noopen tot hetbehoemen van een UWER Gardes
du Corps tot Schepen der Stad Haiiem, een kwant,
welke géén anderen rang had dan van een bloot
Soldaat, en welke in die hoedaanigheden zig
op het Raadhuis heeft durven aangeeven, om
den Schepens-eed af te leggen.. .Haatlykc benoeming!
welke de braave Hattemers niet erkend
hebben, en het welke UWE HOOGHEID,/erg
grimd

CXVHI V 00RAFSPK.AAK.
grimd Zynde, naar men zegt, gezworen heeft,
door geweld te doen erkennen. • Gelukt
deze zaak, DOORLUCHTIGE VORST, naar den
wensch der Cabaal, dan zullen wy eerlang de
ftalknegts van UWE HOOGHEI» in de Stedelyke
Collegien zien zitten. Dit zal vry wat anders
wezen dan te zien, gelyk wy dikwyls zien,
dat UWE Kamerlingen in de Vergadering der
Staaten Generaal gaan preiideeren, na het verrigten
van UWEN dienstin de Antichambre..
In weerwil nogtans van zoo veele verbazende
zaaken, als ik in myne Vooraffyraak, mitsgaders
in het beloop van myn Werk aangevoerd
hcbbe, heeft men (vóór al zedert vierjaaren;)
onze ongelukkige Natie by wylen ZynePruisfifche
Majeftèit durven belasteren: verfcheide keeren
heeft men den Grooten Frederik voorgedraagen
, dat men alhier werkte om Uw wettig ge-
Zag te'vernietigen, en misfrhien, dat men U wilde
ontzetten van de eminente Charges, die de
Natie in Uw Huis erflyk gemaakt heeft. Deverknogtheid,
met welke die Monarch aan dat Huis
gehegt was, het aandeel dat hy nam in de Confervatie
onzer tegenwoordige Conftitutie, hebben
•dikwyls zyn rechtvaardig en edelmoedig hart bekommerd:
Zyne Majeftèit heeft ten dien einde
verfcheide Reprefentatien laaten doen,zoo by de
Staaten van Holland als by de Staaten Generaal:
Maar wie het ook ware, is niet in ftaat geweest
"eenedaad, dievolftrektvalsch en alleen uitgedagt
was

V O O R A F S P R A A K . CXIX
was door de verfoeilykftelastering, te be wyzen. -
Ook hoopt de Natie, DOORLUCHTIGE VORST , dat
de waardige Opvolger van Frederik doof zyn zal
voor dergelyke bedriegeryen; en dat Zyne Majeftèit,
van den toedragt der zaaken onderricht
, met medelyden over het lot deezer Natie,
zal aangedaan zyn, medelyden hebben zal
met UWE HOOGHEID, met. U W E Gemaalin
zyne Doorluchtige Zuster, en met U W E Kinderen;
en dienvolgens' zich verwaardigen zal
om UWE HOOGHEID te raaden, om de Schelmen
, die U omringen van U te verwyderen,
en Uwe poogingeri te doen om de liefde en het
vertrouwen weder te winnen van eene Natie
, die U zoo hartelyk heeft bemind, en welke
ten deezen de billykfte erkentenis verdiend.
De vryheid, die ik neeme, DOORLUCHTIGE
VORST, om ook deeze SCHETS aan UWE HOOG­
HEID op te draagen, na voorheen aan U opgedragen
te hebben de X X X . ARTYKELEN, of
Nieuwe bedenkingen over de mislukking 'der Expeditie
naar BREST (a) moet minder aangemerkt worden
als eene lastigheid van myne zyde, dan
wel
(n) Indien ik op bJadz. 305. van myn tweede Deel
Van den Schryver der XXX. ARTYKELEN heb gefehreeven
als van iemand anders dan my zeiven. is zulks omdat
ik het vry nodeloos oordeelde my dat werkje toe te
****#### ^ fchry-

exx V O O X A F S P * . A A I C I
w-el-als een nieuw getuigenis myner eerbiedige
verknagtheid aan Uw Perfoon. Heeft het in de
famenftelling dezerSCHETS myn doel geweest de
oorzaaken en de bewerkers der ysfelykfte ram­
pen , die onze Republiek overftelpen, aan te wy-
zen, —. heeft dat het doel uitgeleverd om voor
het oog van geheel Europa en voor die van
het Nageflacht te rechtvaardigen onze Acht-
baare en ysfelyk gelasterde Regenten, — en
de meefte onzer Stedelyke, zelfs Söuveraine
Vergaderingen,insgelyks gelasterd,gehoond,en
gefcholden,zo dikwyls de Antipatriotfche Cabaal
in dezelve geene Meerderheid konde vinden wel­
ke haare inzichten was toegedaan , indien
het doelwit, zeg ik, geweest heeft onze ge-
heele Natie te rechtvaardigen, zo was het ook
het doel om tevens UWE HOOGHEID te zuiveren
van alle hoonende verdenking, en van alle val-
fche.aantyging. Ik heb getragt aan. te toonen
dat de zwaarfte fouten van Uw Bewind, dat de
buitenfpoorigfte misbruiken van Uw gezag, niet
anders geweest zyn, dan de uitwerkfels van
de flegte grondbeginfels,-;-die men U in de jeugd
heeft ingeboefemd, van de verblindheid, waar
isv7 ; £••»• in
fcliryven: Maar vermits myne Vrienden fcbyfieri te bet'.eeren
dat ik my by het Publiek voor deszelfi Schryver erkende
20 wel als van deeze SCHETS, heb ik my as»
«unveiiangen overgegeeven.

V- O O R A F S F R A A K. CXXt
in raenU, uw garïiche leven door,heeft gehouden
, van de groote toegeeflykheid van uw
Caracter, en niet die van een natuurlyk liegt
of fuceesfivelyk bedorven hart. Indien U W E
HOOGHEID verwaardigt dit myn Werk te leezen,
zult G E zien , dat fchoon ik met eene edele
ernsthaftigheid, die zo wel aan een waaren Republikein
past, heb gefproken, ik daar in nooit heb
doen blyken , dat ik ten U W E N opzigte anders
dagt. —Maar, DOORLUCHTIGE VORST, hoelang
zal deeze verblindheid dan nog duuren? —• Zal
nooit de blinkende waarheid die haaüyke
begoocheling doen verdwynen? zal dan de man
die in de Republiek het beste de gelegenheid
heeft om zyn aandagt te vestigen op de oorzaaken
zyner afdwalingen en de bron onzer rampfpoeden,
de laatfte zyn om die oorzaaken en
deze bron te kennen ?.,.
Maar, wat hoor ik?.... dit fchryf ik op den
4. September 1786. — Van alle kanten verfpreid
zig het gerugt, dat, op de requifitie van twee
Quartieren der Provincie Gelderland, eenCorps
Troupes, op Uw ORDRE by een trekt, om de
ftem der Steden Elburg en Hattem te fmooren,
welke haare wettige Rechten durven eisfchen
of handhaaven, om die Steden te dwingen
zig weder te begeevert in de haatlyke ketenen,
die zy wilden affchudden, • of om de ongelukkige
Ingezetenen om hals te brengen, indien zy
•Weigeren zig te onderwérpen.—- Die tyding,
mm
DOOR

cxxu V O O R A F S P R A A K .
DOORLUCHTIGEVORST, verwekt in alle harten eene
onuitdruklyke verontwaardiging; men herinnert
zig openbaarlyk het gedrag reeds eenige jaaren
door U gehouden, men berispt, men mispryst,
men verfoeid het : Dat is dan, roept men uit,
die Vorst, welke noch het klagen, noch de benaauwtheid
der Natie, noch de belangen, noch de eer des Vaderlands,
noch zynepligt, noch zyne eed van getrouwheid niet hebben
kunnen overhaalen, om onze Zeemacht tegen den Vyand,
die ons verderf had gezworen, aan te wenden! dat ishy dan,
die ter requifitie van eenige dwingelanden, en om de
wraak van zyne trouwlooze en lafhartige ziel te verzaaden,
oïliever de voltooijing te bewerken van ons onder zyn
baatlykjuk te doen buigen, zig thans baast, om in vuur
en bloed te zetten , Steden van een vry Volk, in welkers
midden hy geboren is, aan 't welk hy alles vcrfclmldigt is,
wat hy is , en welkers voornaamfte Befchermer hy
moestzyn!—• Het was dan om dit verfoeilyk oogwit te bereiken,
dat by en de zynen zo lang op eene vermeerdering
van Landmagt aangedrongen bebben? . . .
Burgers! Wy zyn verraaden : — het is gedaan met het
overfcbot onzer vrjhcid, zo wy die niet verdeedh
gen: — de famenzweering tegen haar is zedert langen
tyd gefmeed.- — de Oproer-blaazers, en de Opflanden
van het Gepeupel, hebben dus zulks reeds vier jaaren
lang aangekondigt , en het gebruik van Militaire
Magt tegen ons toond 'er ons het aamvezen van. —•
Zie daar, DOORLUCHTIGE VORST, het geen
ik hoore, en het geen men overal nagalmt.
Thans zal U geenen Vriend onder onze goede

y o O R A F S U A i t CXXTK
de Burgers meer overblyven : de meefte monden
, die U voorheen beklaagden, openen zig
niet meer dan om UWEN geboortedag te vervloeken
, om de Cabaal te vervloeken, die
UWEN ondergang bewerkt, en om derzelver zo
hooge als laage Voorftanders te vervloeken.
— Bereids maakt men zig gereed tot
eene wanhoopige' tegenweer; bereids vliegt een
gedeelte onzer gewapende Corpfen ter hulpe
onzer gedreigde Broeders , en zo men aan
de hand komt, zal 'er een ysfelyke Burger-
Oorlog uit voortvloeijen . . . ftroomen Bloeds
zullen'er geftort worden en, waarom??....
Ik beef om meer te zeggen, DOORLUCH­
TIGE VORST, om dat ik nog in de opinie ben,
dat het bloote denkbeeld der ysfelyke tooneelen,
die zich daar ftaan te openen, U tot inkeer
brengen, en in Udie gelukkige herfchepping
bewerken zullen, welke de Natie zedert
zoo langen tyd verlangt. — Evenwel, in»
dien tegen alle hoop aan, het tegendeel gebeurde,
indien GE dus het gezag misbruikte,
het welk Uwe Commisfie van Kapitein - Generaal
U over onze Trouppes verleend, dan zou
ik niet meer zeggen, dat het zwakheid van caradter,
dat het verblindheid van verftand is;
maar ik zou zeggen, dat Uw hart, even bedorven
, even ontaard, even barbaars was, als dat
der Schelmen, die U met hunnen raad zoo
lang hebben gediend; —« ik zou meer zeggen.

gxxnr V O O R A F S P R A A K .
gen, DOORLUCHTIGE VORST, ik zou zeggen,
dat Gy honderd maal Hechter waart dan
•zy , vermits, by UWB flegtheid , G KE eene
trouwlooze geveinstheid zoud gebruikt hebben,
die zy niet hadden: Kortom, ik zou my zelve
eeuwig verwyten in Uwe goede trouw
gelooft, U zo bemind en zo beklaagt te hebben,
gelyk ik in myne XXX. Anykelen, mitsgaders
in deeze twee Deelen , die ik nu uitgeeve,
gedaan heb. Eindelyk, ik zou het
oogenblik zegenen , waar in eene te recht
vergrimde Natie U eene Magt ontrukte, van
welke GE U alleen ter onderdrukking zoud bediend
hebben. — Maar, nog eens, ik kan
riet gelooven, dat GE in ftaat zyt tot dat uiterfte
te komen.
#
Braave en onzydige Lezer, Burger of Vreemdeling!
. . . lees met aandagt dit Werk, het
.geen, gelyk ge wel gelooft, is faamgefteld
voor de Vooraffpraak. Vergelyk het geen ik
daar in aangevoerd heb, met het geen onder
-ons ftaat te gebeuren: , . . . Vergelyk, en
•oordeeld. Zie daar alles wat ik aan U
verge.
V A N

VAN HET
V E R. V A E
D E R
EN DE O O R Z A A K E N DER V E R T R A A ­
GING V A N D E R Z E L V E R HER­
S T E L L I N G .
Tydvak van de Jaaren 1766, tot 1778.
DoORLUCIITIGSTE
D
VORST!
e Samenftelleren van UWER HOOGHEIDS
verantwoordende Memorie (a) beginnen dat werk
met het Verflag der zorgen, door UWE HOOG­
HEID» zedert denjaare 1766. tot op den aanvang
des Oorlogs, van welken wy kortling ontheven
zyn, aangewend om van Hunne Hoog
;
* Mog.
(a) Zvne Hoogheid- heeft het eerfte gedeelte van deze
Memorie aan Hunne Hoog-Mog overhandigd den j-. Oc- ;
tob. 1782 en het tweede Stuk wierd den 13. Febr, 1783.
•vefgelëverdi
A

2' SCHETS VAÏT E E si
Mog. te verkrygen de herfteliing der Zeemagt
en de vermeerdering der -Krygsmagt van de
Republiek; en, na op onderfcheidene plaatzen
valfehlyk te hebben ingeboezemd dat Holland,
en wel byzonder de Stad Amfterdam, alleen de
oorzaak der mislukking dier twee voorwerpen
geweestzyn, waanen zy UWE HOOGHEID volledig
vrygepleit te hebben van de vooringenomenheid,
die men U verwyt voor het tweede
der beide genoemde voorwerpen, ten nadeele
van het eerfte béftendig getoond te hebben (a ).
Het zoude te lang vallen alhier in eene naarvorfching
te treden, welke zoude toonen hoe
gebrekkig dat Vér/lag in verfcheide opzigten is ,
voor aldoor het Rapport, of liever oppervlakkige
en verwarde aanwyzing, welke de Opftelleren
daar in doen van verfcheide gebeurtenisfen
die gefchakeld zyn aan andere gebeurtenisfen,
welke men zig wel gewagt heeft te meb
den;door een valsch verflag,of door verzwyging
veeier omftandigheden en byzonderheden, aan
het onderwerp noodwendig verknogt, welker
getrouwe en regelmaatige daarfteiling het Publiek
zoude in ftaat hebben gefield om een gevestigd
oordeel, over de zaak in gefchil, te vellen.
&
Maar die Heeren hebben wel zorg gedragen
om de naauwkeurigheid dus verre te gebrui-
(«) A. ?, 9. 4 2». ~ B- h h i 24. — C, f« h i *•*

G R O O T T A F E R E E L . j
bruiken: 'er zyn verborgenheden , welke het
onvoorzigtig zou zyn, voor het oog des Volks
open te leggen : het was de zaak om de dingen
dwars door eenen wonderbaarenden fluijer te
doen befchöuwen * en het weefzel van deeze
fluijer kon hethanden-werk nietzyn der oprechtheid
en goede trouw.—Meer zegik daar nietvan,
en ftap over tot de volgende Gebeurtenis/en (a);
Het is bekend, dat, zedert den afloop der
voorige eeuwe , een onbegryplyk verzuim
eerfte oorzaak gewee.t is van de doorgaande
en totaale verderving onzer Zeemagt; Voor
meer dan 60 Jaaren hebben de Admiraliteits-
Collegien zig daar over beklaagd. Zy vernieuwden
derzelver vertoogen deswegens in 1745. (£)
in 1747. en in 1753. (O , verklaarende rond-
bor-
(«) in afwagting dat de gelegenheid my toelaate weder tp
dit ftfik te komen en omjlagtiger, in een byztnder werk , te
betoogen, de onnauwkeurigheid en andere gebreken van bit
gezegde Verflag, hét voornoemen dat daartoe aanleiding beeft
gigeevcn , mitsgaders bet doelwit, dat men 'er mede beoogd
beeft, verzoek ik den Lezer zelve hit Verilag te examinee-
rer.i deszelfs aart te vatten, en het vervolgens te vergelyken
net bet geen ik hier zal aanvoeren, als mede met eenige on-
locbenbaare documenten, die men in de Maand December 1782.
des voorigen jaarsbeeftuitgegeeven, ond,r dm Tytel van Verzameling
van Stukken , betreffende de Alimentatie iet
Land- en Zeemagï.
(&) 1. Juny.
(s) 28, September,
A %

4 S C H E T S v A EEUF
borftïg dat eene der oorzaaken van de vermindering
des Rykdoms, en van het vermogen
der Republiek, haaren oorfprong nam nit het
verval van het Zee-weezen, en uit de geringe
befcherming, aan den Koophandel verleend.
•
Even zo bekend is hét dat UWE HOOG­
HEID en de Raad van Staat, zedert den Jaare
'1766. tot op den aanvang der jongfte -onlusten
tusfchen Vrankryk en Engeland, verfcheide
Voorftellen tot herftel der Zeemagt hebben
gedaan ; maar ook hebben zig verfcheide belemmeringen
tegen dat herftel aangekant. En
die belemmeringen waren j
i°. Het gebrek eener vaste geldfomme voor
de Zeemagt bepaald , en die jaarlyki op den
Staat van Oorlog wierde gebragt.
1°. De vermindering van het inkomen der
'Admiraliteiten, veroorzaakt door het verval
des handels, en de fchulden , die zy hebben
aangegaan ter vervulling van het aandeel fommiger
Provinciën, die zulks verzuimden in de
geconcludeerde Petitiën te fourneeren : waar
door voorn. Collegien in een lhort van onmogelykheid
wierden gefteld, niet alleen om van
hunne eigene mi delen Schepen te bouwen,
maar ook om uit die zelfde Fondfen de oude
Schepen te onderhouden, ende benodigde uitrustingen
voor den jaarlykfchen, of toevalligea
dienst te verfchaffen,

G R O O T T A F E R E E Ï» S
30. De vertraagingen, zelf van ettelyke jaaren,
aan de finale conclufie van zekere Petitiën
, voor den Zeedienst gedaan , toegebragt.
40. Het byzonder belang en andere redenen
der Land-Provin cien, om de Vermeerdering der*
trouppes den voorrang boven het Herftel der
zeemagt te doen hebben.
50. De kunfttge en geheime Rol, door den
Engelfchen Ambasfadeur gefpeeld in dusdaanige
omftandigheden, in welke het voor dat Ryk
van belang was dat onze Zeemagt buiten ftaat
bleef eenen Koophandel te befchermen , die
de kunstgreepen van deszelfs Voorftanders, ea
de geweldenaaryen zyner onderdaanen bereids
gedeeltelyk hadden vernield, en dien men ganscU
en al ten gronde zogt neer te ploffen,
De beweegreden der eerfte aanzoeken
UWERHOOGHEID, terVermeedering der Landmagt
van denRepubliek, kon op niets anders rusten,
dan opdenfmaak der geenen, welken het
beftuur uwer jeugd hebben gehad, U hadden
ingeboezemd, om UWE HOOGHEID oneindig
meerder op te houden met de Krygstugt en
Exercitiën der Trouppes , dan met Smtszaaken.
En in de daad die bezigheid, die aanvalligheden
heeft, voor welke de zwaarmoedige
en arbeidzaame beyvering van de wetenfchap
der Regeering, en der belangen van
de Republiek , niet vatbaar is, werd uwe geliefkoosde
hartstogt. Toen was het dat de ara-
A 3 bitie

é S C H E T S V A N EEN*
bitie om Opperhoofd van een talryk Leger te
zyn, by UWE HOOGHEID te boven ftreeven
moest die van eene gedugte Zeemagt herboren
te zien, als welke GE niet zoud kunnen doen
exerceeren , noch immer in perfoon zelve
commandeeren. Ook hebben zy, wier belang
het was zig van die neiging te bevoordeelen,
niet naargelaaten U te overreeden , dat een
Leger van 50 a 6*0 duizend man binnen de
Republiek meer gefchikt is om-zenuw en luifter
aan Uw gezag by te zetten, dan 100 Schepen
van Linie, cntwapendin de Havenen, of de Zeeën
doorkruisfende; en dat Ge, met zulken legermagt,
van buiten ten eenigen dage gelegenheid
zoud kunnen aantreffen, om eenen roem te
verwerven» welke dien der Princenuwe Voorgangeren
in de hooge waardigheid, welke Uw E
HOOGHEID bekleed, mogt evenaaren.
De redenen, welke de meefte Provinciën
konden hebben, of voorwenden, om op eene
Vermeerdering vanLandmagt, by voorrang boven
de Herfteliing dér Zeemagt, aan te dringen,
waren de gefteldheid hunner Finantien, welke
zy gevoelden niet dan bezwaarlyk tot die beide
voorwerpen te gelyk te kunnen bekostigen;
het was de begeerte om hunne garnifoenen vergroot,
de verteering vermeerderd en de circulatie
van gelden overvloediger te zien; alsmede,
migfchien, die dwaazejaloersheid, die minder ryke
Gewesten gemeenlyk tegen de meerder ver-
mo-

GROOT TAFEHEII»' 7
mogende bezielen: het was, met één woord,
meerder een byzonder, dan een algemeen en
vaderlandlievend belang. Doch dat noch redenen
noch voorwendzels waren, was de ïnnerlyke
greetigheid, die veele Perfoonen dier Provinciën
hadden om UWE HOOGHEID te behagen
, in het begunftigen der byzondere begeerte,
welke zy onderftelden dezelve in dat
geval te bezielen; het was die vreemde en
vervloekte invloed , van welken de zetel in -
>s Gravenhage was gevestigd, en UWE HOOG­
HEID niet onbewust moest zyn; invloed, welke
een gedeelte onzer Burgeren over de waare
belangen des Vaderlands verblindde,_ die
«nze gefchülen aanftookte en aanhitfte, en die zo
verre gevorderd was, dat by verfcheide Perfoonen
der Republiek alle gevoelens van eer en
vaderlandsliefde werd gefmoord.
Holland, en vooral Amfterdam, welker byzonder
belang alhier niet dan het algemeen be :
lang zyn kon, drongen voornamelyk aan op
Herftel van de Zeemagt; om dat, zonder Zeemagt,
den Koophandel en de Scheepvaart onbefchermd
blyven, en zonder bescherming,
die twee groote voorwerpen moeten vervallen,
Evenwel, 'er wierd, in den loop der langduurige
en aanhoudende debatten, uit die tegenitrydigheid
van gevoelens en belangen voortvlo
eijen de , eindelyk', en wel op den 18 April
ï77i,, eene Petitie geformeerd tot den aanbouw
1 1
V A N
A 4

5
SCHETS VAN E E N
van 24 Oorlogfchepen; dan het was niet voor
den 2 I Mey van 't jaar i 7 78. dat zy wierd
geconcludeerd. • Nog wierd, door Holland,
op onderfcheidene tyden voorgeflagen en
meer of mm geconvenieerd, dat men zo wel
ter Herfteliing der Zeemagt, als ter Vermeerdering
der Landmagt op gelyken voet (pari
PllTu) zou toetreeden; maar den voorrang,
welke de meefte Provinciën aan het laatstgenoemde
voorwerp halftarrig bleven geeven,
20 wel als de gewoone kunftenaryen , maakten
wel dat deze fchikking niet doorging. Wat
meer is, de Provinciën Gelderland, Friesland,
Groningen en Overysfel oordeelden in den Jaare
i 7 7 i 5-, cat zy wel eene groote opoffering
deeden met te confenteeren, dat de fomma
van meer dan vyfticn Tonnen Gouds, welke benodigd
waren ter volvoering van het door Uwi
HOOGHEID en den Raad van Staaten in 'tjaar
J
773- geformeerd Plan van Augmentatie der
Trouppes, verminderd wierd tot op negen Tonnen
Gouds en het overfchot, als een vasten
post voor de Zeemagt geaffecteerd, en jaar- '
lyks op den Staat van Oorlog gebragt wierd.
Dat is dan, dat de fomme , gefchikt voor het
fterkst en minst dringend voorwerp, een derde
meerder moest blyven, dan de fomma, die men
wel aan het zwakfte en alleen noodzaaklyke
voorwerp wilde vergunnen. Maar, vermits
Holland bleef volharden in den eisch, bereids
in

G R O O T TAF-SREEI. *>
in 1774. gedaan, dat, namelyk, het Fonds
voor den Zeedienst te affedteeren zou gebragt
worden op 780 duizend Guldens, zo deed
deeze geringe meerderheid van nog geen twee
Tonnen Gouds, en waar in die Provincie alleen
meer dan vyf negende parten moest dragen,
het ontwerp in duigen vallen. Hierom is het,
DOORLUGTIGE VORST, dat de Samenftellers
Uwer Memorie, de onbefchaamdheid hebben
gehad om het mislukken dezer zaak aan die
Provincie te wvten O); doch een behoorlyk
examen der hier onder geciteerde ftukken (6)
zal den onpartydigen gelegenheid verfchaffen
om
(a) A. p. 10 en n.—B. p.10. en 11. —C. p. 2. en 3«
(b) Zie toConfenti«r Heeren Staaten van Holland, Ut
den Staat des Oorlegs van 31 Mtart 1770. — De Declaratie
door Hun E& Groot Mog. Gedeputeerden der Generaliteit'gedaan
den H April mi- - De Refolutie van
Hooggemelde Heeren Staaten in dato itApnl 1774. Het Rapport
der Generaliteit wegens die Refolutie, geinjereerd m de
S t a a t
•jSotulen van Holland den 25 January 1J75- - De
ier Deliberatien van de Ed. Groot Mog. Heeren Staaten van
Holland en West - Friesland , in datis 8 July en 4 September
1778 — De Refolutie van de Vroedjcbap der Stad Am-
Rerdam, 'van den eerflen dier zelfde maand September en aan
de Provinciale Vergadering gecommuniceerd den& drto, alles
in de bier vooren gemelde Verzameling van Authentyke
Stukken , betreffende de Augmentatie der Land- en Zeemagt
Vin de Republiek.
A 5

5ö SCHETS VAN EEN
om de naauwkeurigheid en oprechtheid dier
Heeren te beoordeelen.
Het was eindelyk op den n Mey 1777, dat
*er eene Petitie tot reparatie der oude Schepen
"en tot aankoop van materiaalen wierd geformeerd,
maar het liep omtrent vier jaaren aan
namelyk tot den 23 April 1781. al v o r ens
dezelve wierd geconcludeerd. Zo dat geduurende
hetTydvak van i 766. tot 1778. over de
twee voorwerpen in questie niets formeel beiïoten
werd: twaalf jaar debatten, kuiperyen
en kibbelingen bragten geen enkelen bout
te onze Schepen ; onze verdeeldheden , onze
twyffehngen vermeerderden, onze Engelschgezinde
Vaderlanders verheugden zig daarin,
en Engeland deed 'er zyn voordeel mede.
'Des onaangezien waren de Land-Provinciën
geenzins onkundig, dat, gemerkt de omftandigheden
in welken wy verfeerden, de herfteliing
van den Zeedienst, het voornaamfte onderwerp
der zorgen van de Republiek moest uitmaaken,
aangezien de Zeemagt de Steun -Pylaar van
. Koophandel en Scheepvaart is, en deeze twee
zaaken de zuilen van den Staat zyn. Het was
die Provinciën even min onbewust, dat zy
mets waren zonder de Zee-Provinciën en voor,
al zonder Holland • en dat wederom deeze
Provincie ook zelve niets was, zonder Scheepvaart
en Koophandel. Zy wisten dat de Ryk-
dom-

G i o o T T A Ï U Ï Ï I . Ü
dommen, welke die twee hoofdzaaken byzonderlyk
in Holland lokken , zig over hen verfpreiddcn
, zo doo, het aandeel dat fommigen
haarer Burgeren in den Koophandel zelve neemen,
als door de bezigheid, die een groot aantal
haarerInwooneren in de Steden , in de Velden
en op de Schepen der voorn. Provincie
vinden, mitsgaders door het vertier der waaien
en Produ&en, die zy daar m ter markt
'brengen Zy wisten dat de armoede, tot welke
düizende Huisgezinnen , door het kwynen
van Koophandel en Scheepvaart gebragt waren
niet kon nalaaten ten uiterften toppe te
fteigeren, zo men zig niet in ftaat (telde om
dat o-eene, wat ons van die twee bronnen van
onze welvaart, vermogen en gelukftaat nog
overicr bleef, tegen der Britten onderneemingen
te befchermen. Zy wisten , dat eene aanzienlyke
Zeemagt in den Oorlog van 1756, ons
behoed zoude hebben voor de onwaardeerbaar
fchaden en fchandelyke vernederingen, die wy
toen hebben moeten ondergaan. Zy wisten
dat wy op het punt ftonden om ons wederom
in het zelfde geval te bevinden, en dat een Leger
van honderd ddzend man buiten ftaat was
den roof, of het neemen eener onnozele Visfchers-Pink
te beletten. Zy wisten, met een
woord, dat eenen kragtdaadig befchermden en
eenmaal herftelden Koophandel niet zou vertoeven
middelen te verfchaffen om de Iroup-

12 S C H E T S V A N E E U
pes te vermeerderen, en de Frontieren in dien
-ftaat van tegenweer te ftellen, in weken zy
dienden te zyn, wanneer ten eenigen dage eene
Mogendheid van het vaste land mogt onderneemen,
die aan te randen. Waarom dan
hebben die Provinciën alle deeze dingen niet
overwogen? omdat de Reden nimmer gehoord
wordt ter plaatfe alwaar belang, heerschzugt,
jaloersheid, haat, zwakheid en vleijery, het
woord voeren: om dat de vergiftigende invloed
, van welken boven gefproken is , den
geest en de gangen beftuurde van hun , die zig
het gezag hadden aangemaatigd, om den toon
aan de Deiiberatien te ftellen, en de Refolutien
op te geeven, welke de meefte onzer Steden
en Provinciën namen. Het ware derhalven
U zaak geweest, DOOBXUGTIGE VORST,
om te trachten alle die driften . te verdooven,
de gevoelens over een te brengen , dien invloed
te iinooren, door het gebruiken van Uw vermogen
en gezag; door, ten minften voor een
tyd , den aandrang op de Vermeerdering der
Landmagt te laaten vaaren , en ten fterkften
het Herftel der Zeemagt te vraagen. Ik durve
verzekeren dat Uwe poogingen met gewenscht
gevolg bekroond zouden zyn geweest.
. . Edoch dit hebt GE niet gedaan...
waarom? .... Om dat, ter opoffering eener
getroetelde hartstogt, ter verfcheuring van den
Sluijer, door vleijery en bedrog over Uwe
oogen

GROOT TAFEREEL? 13
oogen gefpreid, UWE HOOGHEID eene fterkte
van geest en eene kragt van ziel benodigd
bad, die GE wel bad kunnen hebben, maar
niet gèhad hebt.
VER-

?4 SCHETS VA*T E B
V E R. V O 3L O
DER OORZAAKEN, WELKE HET HERSTEL
DER ZEEMAGT VERTRAAGD HEBBEN.
Tydvak van den i January 1778. /o; -51 December
1780.
M et den aanvang des Jaars 1778. verdubbeiaen
de drangredenen voor het. uitfluitend
Herftel der Zeemagt. De befaamde Declaratie,
coor den Ambasfadeur van Vrankryk, aan
het Hof van Londen den 13 Maart aan Lord
Weymouth, Secretaris van Staat, overgeleverdde
gevoeligheid, die Engeland over dien ftap
opvatte; de onmaatig groote toebereidzelen
van weêrzyden, lieten geen twyffel over, of
'er zou eenen openbaaren en bloedigen Oorlog
tusfchen de beide Natiën ontftaan \ zelf nog
aleer zy hunne wederkeerige grieven voor het
•og van Europa hadden bloot gele°t. Het gisfen
werd met het gevolg bewaarheid, en re^ds
w de maand Juny namen de vyandlykheden
eenen aanvang,
Dee>

G R O O T T A F E R E E L * 13
Deeze omftandigheden, DOORLUCHTIGE
VORST, maakten onzen toeftand aan den Zeekant
zeer netelig: zy verfchaften den Engelfchen
de voorwendzeïs om onze Schepen te berooren,
onze goederen te confisqueeren, of zig
dezelve op geheel andere wyze toe te eigenen;
zy deeden een voorgevoel in ons opkomen van de
gegronde of ongegronde Vraag, welke onze OrH
derdrukkers ten eenigen tyde ons konden doen,
om het Secours, door de Traétaaten, die onsten
hunnen believen Helden, bepaald. 'Er bleef
dienvolgens geene andere keuze overig dan onze
Zeemagt te herftellen; 'tzy ter beteugeling
hunner gewelddaadigheden , hunne rooveryen;.
't zy om ten hunnen byftand te komen, zo het
gev«l daar was; 't zy om ons in ftaat te ftellen
ter verweigering van allen onderftand , indien
zy goedvonden te onderneemen om ons tedwingen
tot het verleenen van hulp tegen alle
billykheid.
Het was evenwel of eindelyk onze akelige
toeftand eenigen indruk op de gemoederen
maaken zoude. Men concludeerde den 2t
Mey, (ongetwyffeld om den naam, want menza«:in
't vervolg weinig meerder werkzaamheid
©p Ö
onze Timmerwerven,), men concludeerde,
zeg ik, de Petitie, bereids geformeerd in den.
jaare 1771. tot den aanbouw van 24 Oorlogfchepen;
dan men droeg wel zorg omniet tevens totconclufie
te komen over de Petitie, in het voor-,
gaan-

*ÏC SCHETS VAN ÉEN
gaande jaar 1777. geformeerd, tot reparatie der
oude Schepen en aankoop van materiaalen : in
tegendeel, op den eigen dag dier conclufie
wierden UWE HOOGHHEID enden Raad van
Staaten , ingevolge eene Propofitie der Provinciën
Gelderland en Groningen, door Hunne
Hoog Mog. verzogt een Plan ter Vermeerdering
der Landmagt te formeeren. Zy, wien
de beweegredenen en de dryfvederen, welke
die Provinciën deeden ageeren, mitsgaders het
verlangen van de meefte deroverige voor de geliefkoosde
Vermeerdering bewust zyn, ftonden
gansch niet vreemd op te zien van dat verzoek,
zo min als zy verwonderd zyn geweest over
den yver, met welken UWE HOOGHEID en de
Raad van Staaten, zig daar mede conformeerden:
'er was hier een kreits van oorzaaken en
uitwerkfelen, die by aanhoudenheid, dan het een
dan het andere waren, en welke in eenen geduurigen
voortgang op malkanderen werkten.
Dit Plan wierd den 2.9 Juny daar aan volgende
ter Tafel Hunner Hoog Mog. gebragt, door
UWE HOOGHEID en de Raad van Staaten.
De daar in voorgeflagene Vermeerdering van
Landmagt, moest beloopen 13797 Koppen en
1312 Paarden ; doch van onze ongelukkige Zeemagt
wierd daarin niets gerept, ande r
s dan om
te zeggen, dat, aangez ;
en de toenmaalige omftandigheden
, het allervolürekst nodig wa^e de
Landmagt in een beteren ftaat van tegenweer
• -'^S te

G R O O T T A F U E H ' t$
te ftellen, even zo als zedert weinige jaaren^ ten
aanzien van .derzelver Zeemagt uit noodzaaklykbeid
MET VEEL VRUGT is gefchied (a). Dit voor gee­
ven alleen is in ftaat om het alleronverfchiliigfte
hart over onze rampen van verontwaardiging
te doen yzen. —• Ik keere weder tot het voorn.
Plan.
De voornaamfte reden, welke men te berde
bragt ter verwerving van Conient tot uitvoering
van 't voorn. Plan, van die geenen,
welke begeerden dat men.zig eeniglyk zoude
ophouden met de Zeemagt, was, c at vermits
het fcheen als of den oorlog, tusfchen Vrankryk
en Engeland ontftaan , apparentelyk ter
zee beflist Mond te worden, het voorzigtig
ware voor te komen, het gevaar dat onze
'Erontieren konden loOpen, in gevalle de Oorlog
, over de Beijerf he Succesfie in Duitfch"
.land, uitgebarften , tot dezelve kwame over te
flaan. (£) — Dat is te zeggen: men oordeelde
tin. n .... . v/ -ftfv jjfiyiO'.'f'e . f::.'"7
(_a~) Zie de meergemelde Verzarh. van Auth. Stukken
iladz. 57
(b) Misfivé van cfe Snaten Ger.ëraal aan dé Staarea
van Holland in dato 30 January 1-78. •— Zie wegens d»
verschillende gevoelens , door de Propofitie van dit Plan, on*
der de Leien dier Provincie veroorzaakt, den Staat hunnêf
Delibera'ien van den 8, Jttiy tn 4. Septtmb. daar aan volgende
, mitsgaders d'e Refolutie van de Vroedfchap dët
Stad Amflerdarft van den ï. Sept. en aan de Provinciale Ver*
B t*-

1§ S CII ETS V A N 'E E U
,de liet noodzaaklyk zig in flaat te Hellen, ter
afweering van gevolgen eener ver af zynde moge'ykbcid,
en van een ingebeeld gevaar, ten zelve
tvde dat men verwaarloosde zig te verzetten
tegen de uitwerkzelen van een reeds nypend
onheil: uitwerkzels, welker zwaarte ons begon
te drukken, en welker gevolgen ysfc£
lyk moeiten zyn ; want elke dag leverde het
bcrigt op van ccnigerleije gewelddaadigheid of
rooverye door de Britten jegens onze Koopvaarders
gepleegd: de klagten ' onzer Kooplieden
en hunne dringende aanzoeken om' zodaanige
pefcherming van den Koophandel, als
men 'onvermydelyk moest vergunnen , weer-
'galmden in alle" hoeken onzer Republiek, en
zelf in de Raadzaal hunner 'Hoog Mogenden,
"Kortom onze ftaatkundige toeftand , onze natuurlyke
geftèldheid en die van onze bezittingen
, de behoudenis onzer rechten , onzer
goederen , onzer waardigheid, dc nabuurigö
vlam, eindelyk, van welke de vonken den ons
dekienden dampkring vervulden, vereifchtendat
men eeniglyk, en zo. rafch mogelyk, het
gezigt keerde en zyne zorgen wendde op heg
daadelyk gevaar, ! waar méde wy bedreigd
< ' nl wief 1
-
• — . , ir
— r
gadering gecommuniceerd den 8. dito , 'als meds de Contra-
Infertie van de Ridderfchap tegen de Infertïe van Jmjttr*
dam geproduceerd din 17 Sept. 1778.

G R O O T T A F E R E E L , jg>
wierden. Niemand derhalVen , DOORLUCH­
TIGE VORST,'behoorde, beter dan UWEHOOG-
HEID, te weeten, dat dusdaanig een Plan enkel
gefchikt was oni knibbelaaryen en debatten
in den Staat te veröorzaaken, die onze belangen
moeften benadeelen ; dat dit Plan flégts
dienen kon om den aandagt af te wenden van
het eenige voorwerp, van't welk het welvaa^
ren en het heil des Vaderlands afhingen. Dus
men dan ook geenszins in dat geval zeggen kan,
dat UWE H0 0 G H EI tr alles gedaan heeft, wat
GE had kunnen doen ter Herfteliing der Zeemagt.
Het'zoude vry wat te langw'ylig vallen alhiér
ëenê ürtweiding te ma-ak'èrV over alles Wat
géduurende dït"zelfde jaar in de Republiek
omgegaan is, betreffende de zo vuurig begeerde
en zo dringend géëifchte Vermeerdering
der Landmagt, zo wel als ten aanzien van het
zo fchandelyk verwaarloosde Herftel der Zee- .
magt,' waar toe men , als 't wa-e enkel voor de
leus bewilli-de , terwyl al wat oris in 't vervolg
is wede^Vfaarètl j ons daar van zo wel de vófflreku
nooézf^khtid 1
, als de nuïietvbsbeid tan het gc-
Üefkbosdi i'K'Wf? beweezen beeft.
Het fcrikel PfiÉ; waar van wy fpreeken ver^
'öor/'.-.kto in iè Provincie Holland zelve, knibbelaaryen
i die geheelë Maanden hebben aerjvj
W Ri.Üe-fchap -ftond-fterk .öp dèa?.é&
"üÜVofrringj en eene der voornaamfté drangredenen
daar toe door dit Lid aangevoerd was

ao S C H E T S V A N E E N
de vraag „ of men zig hieromtrent zou moe-
„ ten verwonderen , in eene eeuw, in welke
„ \ recht van Convenientie in de Staatkunde
„ zo fterk is doorgedrongen, dat men zelf, by
9, wege van Partage heeft zien disponeeren over
„ de Landen der Nabuuren , by wege van
„ vriendfchap-, en zo zou ook de Oorlog over de
„ Beijcrfche Succcsfie kunnen cesfeeren , door
„ middel van een arrangement omtrent de Lan-
„ den, op de welke de Staat een geacquireerd
„ Recht heeft, en die haar tot een voormuur
„ ftrekken" O).
Wel! Heeren Ridders! ten zeiven dage dat Ge
zulk een fraai advis inleverde, zette bet zelfde recht
van Convenientie den Engelfchen aan om de Traclaaten,
tusfchen hen en ons fubfifteerende, te fchcnden, onze
vlag te affronteeren , onze goederen te vermeefieren ,
en zig gereed te maaken om ons nog iets ergers
te doen lyden : die wreede daadlykheden , troffen
ons wat dringender, dan de belachlyke mogelyklieid,
van een arrangement, omtrent ik weet niet
wat voor Landen , op welke de Staat een geacquireerd
recht heeft. Gy bad u derhalven enkel behooren
op te houden met die daadlykheden, en de mogelykheid
daar te laaten, althans tot die eenigen fchijn
bad bekomen van iets wezendlyks te worden; doch
bet gaat met U als elders; bet grootjle getal evenaard
de SATELLITES van JUPITER, en volgt on­
veria)
Zie Staat der Deliberatien der Heeren Staaten va
Holland tn West-Fricsl. m 4ato 8 July 1778,

G 5. o 0 T T A F E R E E L . ÜI
verandcrtyk het ftelzel van die Planeet aan welke men
verknogtis. Kortom, wanneer men al de fpreuk-
jes der voorftanders van de Vermeerdering der
Landmagt hoort, zou men zig bykans inbeel­
den , dat 'er reeds een Meijeryfchen Boer was.
komen klagen, dat de Ooftenrykfche Pan-
douren of de Prui^fifche Husfaaren zyne kui­
kens en aardappels hadden befehaard; men
zou , zeg ik, fchier gelooven dat 'er reeds de
een of ander fchraale Gelderfchen Jonker was
komen aanrennen om te verkondigen , dat de
een of ander Sous-Lieutenant dierïouppes op
zyne duiven gefchoten en zyn Freuletje ge­
zoend had.
Men nam op den 19 November van dat
zelfde jaar 1778. eene Refolutie die den En-
gelfchen vry wat genoegen gaf, en niet minder
aan onze Anglomanen ; namelyk om geen Con-
voy te verkenen aan fchepen , die met tim­
merhout en andere Scheepsmateriaalen gelaa-
den waren , en welke dingen wy recht had­
den om onverfchillig aan ieder te yerkoopen
en te vervoeren ; een recht dat gegrond was
op het boven aangehaalde Traftaat van 1674.
het welk door het Britfche Hof naar den En-
gelfchen trant wierd uitgelegt, en hier mede
is alles gezegt (a). Laaten we nu eens zien.
DOOR-
(a) ART. IV. vetr Contrabande Waar en worden nitt ge-
B 3
btH
Z

G R O O T T A F E R E E L . I%
de , waar in de Republiek zig, zoo ter Zee
„ als TE LAND, bevond, en uit welken wy
„ te vergeefs getragt hadden, haar te redden,,
„ overtuigd waren, dat het raadzamer was de,
„ exercitie van ccn gedeelte van dat recht,
voor een .tyd te furcheeren, ten einde al
het overige te behouden, dan zig , door het
„ fouteneeren van dat gedeelte, (het welkbo-,
ven dien voor de generaale Commercieele
„ belangen van niet veel confüeratte was), te
exponeeren aan de importante verliezen, die
de Republiek zedert geleden heeft; cn dat
„ men derhalven het verleenen van protectie
aan dien betwisten tak van Commercie behoorde
uit te ftellen, tot dat de Republliek zig be-
„ hoorlyk gewapend, en in ftaat geheld zoude.
„ hebben, om zig ter Zee en TE L A N D te de-
„ fendeeren: ter Zee om dat Engeland, federt
, jaaren eene vaste Marine in dienst hebbenl
de, en^thans meer dan ooit gewapend zyn-
„ de, onze geheele Commercie en onze beste.
„ Bezittingen in Oost- en West-Indien kon
„ ruïneeren of overmeefteren, indien wy bui-
„ ten ftaat waren, dezelve door genoegfaame
„ befcherming te beveiligen; en TE LAND
„ om dat wy voorzagen , dat, wanneer het
„ tot eene ruptuure met Engeland zoude mo-.
„ gen komen,' het aan dat Ryk mogelyk niet
„ aan de middelen ontbreeken zoude , om ons
„ ook aan deLandzyde te attaqueeren, of we}
B 4 „ an-

£4 S C H E T S V A N E E N
„ andere vyanden te berokkenen. " •— Men
had dan, volgens de regt openhartige bekentenis
van UVVE HOOGHEID, alhier afgelegd , meerder
te dugten van de frinde en paalloze gramfchap
der Britten, dan voor de billyke gevoeligheid
van Vrankryk! dat is: wy liepen minder
gevaar door, ter CONTEMPLATIE der
eerstgemclden te doen ftaaken den loop van
een wezenlyk en veroorlooft gedeelte van onzen
Koophandel, en met de daad, af te gaan,
van de grondregelen der door ons aangenome
onzydigheid , dan door voort te vaaren met
dien tak van handeldryving, waar toe, naar 5
t
Recht der volkeren en Tractaten , wy gerechtigd
waren, en door te blyven binnen die bepaalingen
, weke ons en rechtvaardigheid en
onzydigheid voorfchreeven! Zeker UWEIIOOG-
HEID, kon ons geen rechtmaatige* -
denkbeeld
geeven van de onrechtvaerdigheid van de eene
Natie, en van de befcheidenheid éer andere.
Het is dus zeer wonderlyk, dat, na zulke
voorbeelden men zig onder ons in 't vervolg
meerder toegelegt heeft den Oorlog te begunftigen
, die ons door onzen Drod-vyand is aangedaan,
dan om te beantwoorden aan de heilzaame
oogmerken eener vrLmdfchappelyke Natie
, die alles infpande om ons te befchermen.-—
Maar wy ïhyden dien draad af, en keeren tot
het examen der zo even aangevoerde pasfage
van UWER. HOOGHEIDS fllcmorie.
Zon-

G R O O T T A F E R E E L . iÉf
Zonder uit te pluizen of het UWE HOOG­
HEID is geweest, die met de meerderheid heeft ge­
concurreerd tot het opfchorten der bewuste Con-
voijen, dan.of die meerderheid zig hy UWE HOOG­
HEID heeft gevoegd, houde ik eerfteiys ftaande,
dat , zo eenige onmagt de beweegreden dier
opfehorting geweest is , het althans niet was
het onvermogen, waar in de Republiek zig ge-
lyktydig, en ter Zee en TE L A N D bevond, maar
wel eeniglyk de onmagt ter Zee , waar in zy
was; en deze onmagt kwam voort uit de halftarrigheid
door UWE HOOGHEID , en derzelver
Aanhangelingen , behendig getoond in het
begeeren eener Augmentatie van Trouppes; zy
kwam voort uit de innerlyke afkeer, die andere
hadden om ter Herfteliing der Zeemagt
het hunne toe te brengen. De aart van het
onderzoek, waar toe ik my verledige , verpligt
my elk oogenblik weder op d't kapttel te komen
, en onophoudelyk het zelfde te zeggen,
doch het kan nie: anders. Maar , ten anderen,
de tak van Koophandel, welke wy , door het
opfchorten der Convoijen aan de Convenientie
der Britten moeften opofferen, was van vry
wat grooter aanbelang voor de algemeene handeldryving,
als UWE HOOGHEID zig verbeeld:
alle Houtwaaren en andere Scheersbehoeften
en Materialen, waren ruim zo wel
ten gebruike der Franfche Koopvciardye, als voor
de Koninglyke Ooriogsvlooten. Deze opfehorting
B s
der
*

%6 S C H E T S V A N E E vt \
derhalven , ftremde. voor een groot- gedeelte
de koopen en ruilingen , die wy gewoonlyk
met de Franfche Waaren en Producten doen,
zo om die herwaards in of elders heen te voeren;
zy dwarsboomde onze Handelaarsin derzelver
Befpiegelingen ; zy ftaakte hunne Correspondentien,
zo in Vrankryk als in 't Noorden
en elders; zy dwong hen, eindelyk, om
andere handeltakken te laatera vaaren, die zelve
al w x
ederom verknogt waren met andere,
welke men ook de bons moest geeven : Ik
zwyge nog van veele andere hindernisfen, die
uit dat alles moeften voortvloeijen. Indien UWE
HOOGHEID voorliet overige nog eenige twyffel
heeft, over het geene alhier word aangevoerd,
heeft men enkel maar een oog te flaan op
de hier onderftaande woorden van het Contra-
Manifest door Hunne Hoog Mog., ter wederlegging
van hetBritfeh Manifest, den 11 Maart
1781. uitgevaardigd O); my althans komt het
:•. \k .V • , ' voor.
(

G R O O T J T A F E R E E L. 2,7
voor dat het geene,in. Maart 1781, waar was,,
pok zodanig zyn moest in de maand No­
vember 1778.
Des onaangezien was, zo als men hierboven
heeft gezien, het gevoelen UWER HOOGHEID,
„ dat men het verkenen van befeherming , aan dien
„ betwisten tak van Commercie, moest uirjlellen tot
dat de Republiek zig behoorlyk gewapend en in ftaat
, gefield zag, om zig ter Zee en te L A N D te verli
dedigen.» — Dat zo veel is als te zeggen,
dat die befeherming niet gereed was om te komen,
zo als ook het oogmerk was, dat vry
Wat Lieden bedoelden. „ Ter Zee, om dat
„ Engeland, federt jaar en, eene vaste Marine in dienst
„ hebbende, en thans meer dan ooit gewapend zyiide,
„ onze geheele Commercie, en onze beste bezittingen
„ in Oost- en West-Indien kon ruïneeren, of ovcr-
„ meefteren, indien wy buiten ftaat waren dezelve door
„ genoegzame befeherming te beveiligen. " Dat is wel
deugdelyk waar , want als het op een ruïneeren
van Commercie, en op eene overrompeling
van bezittingen aankomt, hebben de Engelfchen
nooit met eenigen fchroom ingenomen
geweest, en voo~al niet ten aanzien van
zulken, die, even als wy , onophoudelyk hebben
zeer voornaam en Tak, de noodwendige wrdrooging en het
verval van alle en dus van het ganfche lichaam, moest
veroorzaaken.

28 S C H E T S V A N EENT
ben gepraat van de Herfteliing der Zeemagt,
en ondertusichen juist altoos het tegendeel hebben
uitgevoerd om daar tpe te geraaken.
„ T E LAND, om dat ivy voorzagen , dat wan-
„ neer het tot eene ruptuur met Engeland zoude mo-
„ gen komen, het aan dat Ryk mogelyk niet aan de
„ middelen ontbreeken zoude, om ons ook aan de Land-
„ zyde te attaqueeren, of ivel andere vyanden te be-
,. rokkenen. " (Nopens dit laatfte hebben de
OpfteUers van UWER HOOGHEIDS Memorie
aangevoerd den inval, door den Bisfchop van
Munfter in 1666. in deze Landen gedaan) —•
Maar, DOORLUCHTIGE VORST, 'er zat op
den Munfterfchen zetel geen Bisfchop van Gaten
meer: onze twee magtige Gebuuren , de
Keizerin-Koningin cn de Koning van Pruisfên
waren met malkander in Oorlog, en dagten
niet eens aan ons; en wegens de verdere Mogendheden
van 't vaste Land, waren wy niet
minder in veiligheid. Wat belangt eenen aanval
op onze Frontieren door de Engelfchen zelve
, zo weet men dat hunne Trouppen maar al
te veel bezigheid elders hadden, en dat eenige
gepaste fchikkingen van onze zyde, zo te
land als ter zee, langs onze Kusten, voldoende
zouden zyn geweest om eene Landing te beletten.
Het is dan geenzins geweest onze zwakheid
aan de Landzyde, die UWE HOOGHEID
tot dryfveder gediend heeft, om met de meerderheid
van Jkmmen te concurreeren, tot het
op.

G R O O T T A F E R E E L » a#
opfchorten der Convoijen aan de Houtfchepen , enz.
Derhalven konden UWER HOOGHEIDS vernieuwde
aanzoeken, om Augmentatie van
Trouppes, niet anders doen, dan de Herfteliing
der Zeemagt verydelen , en gevolglyk ons
in de onmagt laaten om zo wel herfteliing ,
als protectie te verleenen aan dien tak van
Koophandel, welke G E oordeelde, dat men
voor een tyd, ter contemplatie der Engelfchen,
moest laaten vaaren, en om onze rechten te
handhaven tegen een ieder, welke zig tegen
zodaanige Protectie wilden verzetten. , Kortom
DOORLUGTIGE VORST , men kan UWER
HOOGHEIDS inzigten, met dit alles niet billyken,
zonder zig een zeer gering denkbeeld van,
uwe kundigheden in de gezonde ftaatkunde te
vormen. . •^.>' r
W'töï'n i :
aj
Dan, hetzy my vergund hier eens een weinig
uit te weiden. Ik ftel eens voor een
oogenblik als waar, dat de Republiek, in geval
van Oorlog met Engeland, gevaar liep van
aan de landzyde te worden aangetast, niet alleen
door de Engelfchen, maar ook door die
vyanden, welken zy ons kon de berokkenen;
als dan zouden onze Trouppes, alleen, en tot het
begeerde aantal geaugmenteerd, niet genoegzaam
zyn geweest, om ons tegen een talryk
Leger te befchermen : daar" "toe hadden wy
Frontieren benodigd, die in ftaat waren dat
Leaer.te ftuiten . en de zodanige misten wja
On-

S C H E T S ' V A N È E fr
Onze Grens-ftcden waren volmaakt Weerloos i
en in zo bidaaglyken' toeftand, dat de vyand,vari
wat kant hy zig ook vertoonde,, onwecrftaanbaar
was ; kortom men wist geenerlei plaats,
welke toen tot eene Verzekerde legging of
Wyk-plaats voor liet Leger van dén Staat kon
dienen O). Daar nu eerie Republiek als dé
Onze geene matige Legers ten velde kan voeren
, met gëehe' zugt naar veroveringen is bezield,
die in geeneh Oorlog moet treden , dan
öra zig te verwéeren , en welker veiligheid
niet minder in den goeden.ftaat haarer Grèns ;
-
beden is gelegen, dan in het' aantal haarer
Trouppes, waarom hebben dan zulkeri , die ,
Onder voorwendzcl eener uiterfte noodzaaklykbeid,
om ons aan de Landzyde in weerbaaren ftaat
te ftellen, met zo veel yver , en zo veele heeren
de Vermeerdering van Trouppes eischten,
Ook niet eveneens, ten minften op de reparat':è
der Frontieren , en de verzorging der Ma'>;azynen
en Arfenaalen aangedrongen ? Of Was
bun de deerniswaardige gefteldheid dier Frontieren
en Magazynen onbewust? Was hun de
noodzaaklyheid van derzelver verzorging onbekend
? *# Neen: — Maar' 'de ïnvlo'edmaa-
-y ,J
y- •-• n

GROOT TAFEREEL, §Ï
kende Cabaal, bad even 'zo wel haare rédenen
om die voorwerpen te verwaarloozen,
of te doen verwaarloozen , als zy redenen had
om op de Vermeerdering van Landmagt té bly-
Ven ftaan ; en dat gedeelte, het welk onder dien
invloed lag , had geen moeds genoeg om zig
tegen die verwaarloozing aan te kanten ; want,
in weerwil van het algemeen Plan om onzè
Frontieren in Vlaanderen ie'herftellen, en ia
ftaat van tegenweer te brengen, door den Generaal
Major du Moulin, op den 12. October
1775. aan den Raad van Staat geprefenteerd,—•
in weerwil van de onderfcheidene Berigten,
bereids door dien Officier in den Jaare 1778.
üitgcbragt, en die hy nog in' het vervolg heeft
opgemaakt, wegens het elendig geftel onzer
andere Froritieren , en de dringende nookzaakbykheid
önt'die te verbeteren, -—> in weerwil
van alle de ontwerpen van verbetering, voltooijirig'én'vermeerdering,
bereids ten dien tyde
door 'dieh uitmuntenden Ingenieur vervaardigd,
en :
die, Welke hy nog vervolgens opmaakte,
ten aanzien van de Verfterkingen der Steden,
Forten , Dyken, Sluizen en andere middelen
van ver weering, gefchikt om ons aan de
landz^de te befchermen, in weerwil, zeg
ik, der.zo dringende als baarblyklykéredenen ,
door hem tot dien tyd toé bygebragt, en daar
na zo menigwerf herhaald om zyn ontwerpen
'krast brte zetten, » in weerwil der ihnéi 4
• lyke

£ 2 S C H E T S V A N E E N
lyke overtuiging, waar in ieder weldenkend
jnenfch z ;
g van zelve bevinden moest, dat de
uitvoering ciier Fans, aier Ontwerpen ,volftrekt
behoo-de plaats te hebben; dat het veronacht-
famen der Verbeteringen een algemeen Ver­
val zouden veroorzaaken , dat de minfte ver­
traaging in het beginnen van het geen verbe­
terd, voltooid, of nieuw aangelegt moest wor­
den , de volkome uitvoering veele jaaren ag-
ter uitftellen, en inmiddels onze Frontieren
bloot geheld blyven zouden aan den inval des
eerften vyands, die dezelve zou aanranden;
in weerwil, eindelyk der weetenfchap , welke
de Raad van Staat van deze dingen droeg, mits­
gaders van zynen pligt, van zynen eed aan den
Lande gedaan, als mede van het uiterfte be­
lang der voorwerpen aan deszelfs bewind toe­
vertrouwd, hebben het gezag en de invloed
der zo even opgenoemde Cabaal, ten dien op-
zigte tot op den huidigen dag gezegepraald ;
ter naauwernood heeft men op fbmmigc der
minst wezenlyke punéten der Vertqogen van
den Heer Du Moulin, eenigen aandagt gevestigd,
en wel zorg gedragen om zich met. het overi­
ge niet te bekommeren.
Die zelfde Onachtzaamheid, DooaLUCH­
TIGE VORST, had ook plaats ten opzigte van
den ftaat der voltooijing van het Corps eter Ge­
nie te verzorgen : dezelve zorgloosheid regeer­
de omtrent de onderhouding en verzorging
der

G n o o T T A F E R E Ï ti g3
•der Magazynen en Arfenaalen. —- En waarom
toch? Om dat, na het hart eener gedeelte
onzer Burgeren bedorven, én de ovc^rigen
onderworpen, verblind of verftompt te
hebben, het voegzaam was de Zeemagt en
de Frontieren in den elendigften ftaat te doen
vervallen, op dat zo eenigé cordaate handen
den doek kwamen afteligten , welke de oogen
der Natie bedekte, dit deerniswaardig fchouwfpcl
dezelve zou baloorig en wanhoopig maaken;
op dat de fchrik der bedreigingen van den
centen uitlandfchen Vyand die deeden verfty-
vcn , en dat, daardoor, men de Natie in
die ketenen bield, waarin de ilinkfche invloed
, en openbaar vermogen i haarer Dwingelanden
haar gedompeld hadden;
Uit dit alles, DOORLUCHTIGE VORST,
vloeid voort dat veelen wel zorgdroegen, om
op geene herfteliing en verfterking der Frontieren
aan te dringen, met zo veel vuur en
hardnekkigheid,. als wel op de vermeerdering der
Trouppes: die zelfde lieden wisten wel, dat,
door middel van eenige pogingen der Provinciën
, die herfteliing zyn beflag zoude bekomen,
zonder die .dér Zeemagt te fchaden, en
dat was, de vraag niet: zy wisten, met één
woord, dat om een zeker doel te befchieten,
men dat zelfde gebruik van welverfterkte, maar
onbeweeglyke, Fort'ficatien niet maaken kan,
sis van vyftig duizend wandelende Janitzaaren,
C al-

g4 S C H E T S V A N E E N
altoos gereed ftaande, om ten believen hunner
Gebieders, alle ordres, hoe die ook zyn mogen,
uit te voeren.
Hier geld de tegenwerping niet, dat men
evenwel altoos en op onderfcheidene tyden
heeft aangedrongen om de Grenzen in ftaat
van tegenweer te- ftellen, en byzonder by de
Petitie , door den Raad van Staat den 3. July
1778. en zelf nog na dien tyd gedaan; want
ik zou antwoorden, . dat, indien die aandrangen
met zo veel yver en volharding werkftellig
gemaakt waren, als door den Generaal du
Moulin by dien Raad gebezigd zyn , dat, indien
men met zo veel volkomenheid, met dezelfde
kracht, en met dezelfde baarblyklykbeid, als hy,
verflag had gedaan van het treffend gebrek en
de verfchriklyke ontramponeerdheid dier Frontieren,
mitsgaders van de onvermydlyke noodzaaklykheid,
om daarin, zonder uitftel, te
voorzien, dat, indien men, en ZONDBR
EENIGE UITZONDERING, onder het oog der
Staaten Generaal, de Plans, Projeften, Redenen,
de dringende Sollicitatien van dien Generaal gebragt
had, het zeker is, dat, ondanks de poogingen
van de Cabaal, Hunne Hoog Mög. de middelen
zouden hebben aangefchaft, om dat groote
•werk te beginnen, en zelf te achtervolgen.
Daar toe zouden tien a elf millioenen Giddens,
en even zo veel jaaren arbeids, genoegzaam
zyn geweest; «n indien men in het Jaar 1775",
toen

G R O O T 'TAFEREEL. 3 5-
toen de Heer dm Moulin zyn groot ontwerp
over onze Vlaamfche Frontiëren inleverde,
hand aan 't werk had geilagen, zou alles thans
byna voltooid zyn geweest, en wy behoefden
in geenen deele de flagen te vreezen, met welke
wy thans door eene geduchte Mogendheid
worden bedreigd, (a). a
Men brenge ter ontzenuwing der. zo even
aangevoerde redenen niet te berde, die, welke
worden bygebragt in den Brief, op den
16. February 1784. door den R

3'S S C H E T S V A N BEI*
van de Generaals du Moulin en Martfelt, gevoegd'
by datRaport, by die vermaarde Verzameling,
van welke ieder Artykel alle verfcboonirigen, tot op
den huldigen dag aangevoerd, om zig van allen
blaam ten dien opzigte te zuiveren, tot pulver vergruist,
en ook tot ftof verkeeren zal, alle de
zulke, welke men nog met dat oogmerk, het
zy dan van wegens den Raad van Staat, of
van UWE HOOGHEID bybrengen zal; ik
zou, zeg. ik, die Redenkavelaars terug zenden
naar die Verzameling, naar dit eeuwig getuigenis
van ftrafbaare verwaarloozing,- en haatlyke
ongerechtigheid,-waar van het'verflag de
Natie in den hoogden graad verontwaardigd
heeft, en UWE HOOGHEID had moeten verontwaardigen
; want ik wel gelooven wil, dat,
ingevalle UWE HOOGHEID eenig aandeel in
dat gedrag gehad heeft, zulks enkel geweest
is door de raadgeevingen UWER trouwlooze
Raadslieden; dat het enkel geweest is als het
werktuig van de listige en duiftere ftrecken.der
verfoeilyke Cabaal, van welke zy Aanvoerders
waren en' nog zyn. Kortom, ik durf hier
beweeren, dat de VERWAARLOOZING van
aandrang., zo ALS NODIG GEWEEST WARE,,
op het herftel der Frontieren, ALLEEN, EN ONTE­
GEN ZEGLYK, BEwYST de misdaadige bedoelingen
en de fchelmachtigheid der voornaamftc Aanftookeren
van alle die hardnekkige vorderingen ter ver-,
meerdering der Landmagt.. En, dat ik hier met
by-

G R O O T T A F E R E E L . 37
byzondere letteren dit aangevoerde ter neder-
Ételle, is ten einde zy, die dat zullen leezen,
het nog herleezen, en het in eeuwigheid niet
vergeeten. Ik zou op dit ft.uk honderd
andere fchrikbaarende dingen te zeggen hebben,
maar deeze uitftap reeds al te lang zynde,
keere ik weder tot myne hoofdzaak.
Zyne Aller chrinilykfe Majeftèit, misfchien minder
aangedaan over de opfehorting der onbepaalde
Convoijen, dan over de geaffecteerde achteloosheid,
die wy oeffenden, in het neemen van gepaste
en rustige maatregelen, om ons de Handels-Vryheid,
ons by 't recht der Volken en Tractaaten toegeftaan
te doen verzorgen , herriep, ten aanzien
der Onderdaanen van de Republiek, op den
14. January 1779. de voordeden, verrrield in
het eerfte Artykel van het Reglement van den
16. July daar te voren , raakende den-Koophandel
en Scheepvaart der Neutrale Natiën ; ordonneerende
by het zelfde Arrest dat- provifioneel, wegens
de Vaartuigen dezer Landen, zouden ter
uitvoer gebragt worden de vyf eerfte Artykelen van
het Reglement van den 21. October 1744;
mitsgaders dat, van den voornoemden 16. January
af, die Vaartuigen de Vragt-Rechten zouden
betaalen, zo als by de Ordonnantiën, Reglementen,
en inzonderheid by de .Declaratie
van den 24. November 175.0, mitsgaders by
het Arrest van zynen Staats-Raad van den
C 3 16.

3".fr' S C H E T S V A N E E N
ÏÖ. July 1757, enz. bepaald was. Dan, vermits
de Stad A;nfterdam alle haare poogingen
had ingefpannen, om de Republiek te beweegen
zig van wegen Engeland te doen verzorgen
, die onbepaalde vrijheid, welke onzer Vlagge
wettelyk toekwam , wilde Zyne Majeftèit de
Schepen der Ingezetenen dier Stad onder dit
nieuw Arrest niet begreepen hebben , en ftrekte
deze gunst vervolgens om dezelfde reuen
ook uit tot de Stad Haarlem. (0)
Dit nu was geen aanhouden van onze Schepen,
ofberoovingen van derzelver laadingen, of dezelve,
onder de belachlykfte voorwendfelen,
voor zig te houden; daar door wierden ook
onze Schepelingen niet mishandeld, noch verminkt
, noch om hals gebragt , zo als de
Engelfchen zedert eenigen tyd , op de onreghtvaardigfte
beweegredenen, ftraffeloos deeden:
het was blootlyk eene zeer befcheidene ivaarfchouwing
van Vrankryk, om ons gebruik te
doen maaken van onze Rechten die weder
• op te eisfchen, en op dat wy ons , zonder uithel,
in ftaat zouden ftellen, om dezelve te handhaven;
het was eene uitnoodiging van ons, om
te zorgen dat wy ons niet lieten noodzaaken tot
het
(a> Ik gaa bier met Hilzwygtn voorby drie andere Arresten
van den Staats • Raad zyner Allerchristelykfte Majeftèit,
van de maanden Af ril, Juny en September, daar aan
•volgende, over bet zelfde onderwerp.

G R O Q T T A F E R E E L . ' 39
het laaten vaaren der grondregelen van de
Neutraliteit, die wy hadden aangencmen; terwyl
het, voor het overige, enkel was een gebruik
maaken van het onbetwistbaar Recht dat
elke Souverain bezit, om in zyne Staaten zodanige
fchikkingen, ten aanzien zyner frnantien,
zyner inkomften, of der commercie zyner
Havenen, te maaken, als hem zal goeddunken,
en welk recht Hunne Hoog Mog. zelve uitdruklyk
hebben gereclameerd in derzelver Manifest,
tegen het Hof van Londen, zo als men
kan zien uit de hier onder bygebragte aanhaaling.
(A)
Dit Arrest van Zyne Allerchristelykfte Majeftèit,
deed evenwel het luidruchtigst gekrysch
in den Lande opgaan. Den 2,4. der voornoemde
maand January fchreef UWE HOOGHEID ten
dien opzigte aan de Staaten van Friesland eenen
Brief,
(a) '( Is wyders te vergeefs en geheel abufivclyk, da*
men by het Manifest hit getal der bezwaaren getragt heef*
te vermeerderen, door de alleguatie van bet opheffen dei
uitgaande Rechten, als een Jlap> ftrekkende tot facilitei\
ring van den toevoer van Scheefs - Munitiën naar Vrankryk t
want, hebalven dat zulks de interieure direfïie van de Com>
menie raakt, waartoe alle Souverainen ontegenzeggelyk
recht hebben, en wes aangaande zy aan niemant reken'
fchap verfchuldigd zyn, zo is dit Point wel in deliberatü
gelegt, maar tot bier toe luiten conclufie gelaattn. Zie hel
cemelde MANIFEST, omtrent m 't midden.
C 4

4-? S C H E T S V A N E E N
Brief, waarin GE deeze gunst, door Lode-
WF;k-XVI. aan Amfierdam betoond, affchetfie,
als eene ODIEUSE DISTINCTIE, of ONRECHT-
VAERDIGHEID, omtrent de overige Steden
der Republiek (a). UWE Afhangelingen riepen
uit, en zulks wierd door hunne Suppooften
nagebaauwt, dat de Franfehe Monarch de alleronrechtvaerdigfte
en fchreeuwendfte zaak
vorderde: onze Engelfche Vrienden vernieuwden
met der haa^t de zo menigwcrf gedaane
en verlieten verwytingen van kwaadaartigheid,valschheid,
verraad, geweld, barbaarschheid
en verfoeilykheid der Franfehe Natie,
ó! Wat zou men een lustig fpel beleeft hebben,
zo Hunne Hoog Mog. ten dien tyde hadden
goedgevonden onze Engelfche Doggen tegen
die Mogenheid op te jagen! Wat zouden wy
Luidjes onder OHS gevonden hebben, die yry
gc-
(a) Wy houden ons verzekerd (zeide ZYNE HOOG­
HEID in dien Brief), dat Uwe Edele Mogende niet zonder
bevreemding zullen liebben vernomen deeze ODIEUSE DI­
STINCTIE; «n dat dezelve zullen hegrypen, dat bet aan
geene vreemde Mogendheid , boe groot , boe aanzienlyk,
en boe formidabel zy tok moge zyn , vry ftaat , om die
ODIEUSE DISTINCTIE te maaken, ten aanzien van eenen
independenten en vryen Staat, die niet anders gedaan heeft,
dan het geene aan Haar volkomen vry flaat, enz. —• Men behoeft
gegn overvliegende Geest re zyn , om te gevoelen ,
dat in deiepasfage meer gemelykhcid dan reden doordraait I

G R O O T T A F E R E E L , 41
gereeder zouden geweest zyn, om hunne begunftigde
Party te wreekcn over eene geringe
beet van eene Natie , die zy verfoeijen, dan
zy zyn geweest om hun Vaderland te wreekcn
over de doodlykfte Hagen, en de fchreeuwendfte
beledigingen, van eene geliefkoosde,
Nare ontfangen.
Indien men zig dan, DOORLUCHTIGE
VORST, gedragen kan aan uwen gedagten
Brief, aan de Staaten van Friesland, en aan
den zin der Voor affpr aak van het nieuwe voorftel
den 10.Maart des zelfden Jaars 1779. door
UWE HOOGHEID, aan alle de Bondgenooten
in >t byzonder, gedaan, ter uitrusting van 50
a 60 oorlogfchepen, en ter vermeerdering der
Trouppes tot vyftig a zestig duizend Man,
waart Gr ZELVE, niet weinig geraakt over
het zo even gemeld Arrest, zo wel als over
de poogingen, welke de Ambasfadeur van
Vrankryk beftendig bleef aanwenden, om de
herroeping van de opfehorting der Convoijen
te erlangen; en het fchynt dat de uitflag der
Deliberatie n , welke wegens dat Point by ons
voortduurden, UWE HOOGHEID ook vry wat
bekommerde. Wat hier ook van zy, zie hier
de gemelde Vooraffpraak:
" „ Ik ach te my verpligt Uw Ed. Gr. Mog.
„ myne fentimenten, over het gewigtig on-
, derwerp van derzelver Deliberatien, te open-
, baaren; namelyk dat ik verre gcëloigneerd
b e n
C 5 »

4$ .Sc-11 ETS V A N EEN
„ ben van te oordeelen, dat dit Gemeenebest,
o m e e n
a g Oorlog te waagen , behoorde te re-
„ nuntieeren, van de wettige Rechten, aan
„ derzelver Ingezetenen. volgens folemneele
„ Traótaaten competeerende: in tegendeel be-
„ grype ik dat dezelve moeten worden gemain-
„ tineerd door alle middelen, • die de Voor-
„ zienigheid in handen van deeze Republiek
„ heeft gefield; maar daar het aan niemand dm
„ aan Uw Ed. Groot Mog., en aan de Ed.
„ Mog. Heeren Staaten der andere Provinciën,
„ competeerd om te decideeren, wanneer het tydfiip
„ daar is, dat Hunne Hoog Mog. behooren te
refolveeren, om eene ongelimiteerde Proteclie aan
„ derzelver commercieerende Ingezetenen te verkenen : •
„ dat Hunne Hoog Mog. door geen Traüaat, hoe
„ genaamd, met eene VREEMDE MOGENDHEID
„ zig verbonden hebbende, om alle Takken van Com-
„ mercie, zonder diftinclie, te protegeer en, niemand
„ het recht heeft om van dezelve te vorderen, dat
„ zy, Protectie verleenende, zulks aan alk fche-
pen, zonder diftinclie, moeten verkenen, zonder aan
„ derzelver voorzichtigheid over te laaten om te deci-
deeren, of zy in ftaat zyn alle Takken van
„ Commercie te protegeeren, en of zy in dit
„ tydftip het konnen doen, zonder gewigti-
„ gere belangen in de waagfchaal te ftellen, en
„ zig aan het grootfte gevaar te exponeeren.
„ Ik ben dan van begrip, dat, in deezen op
„ niets behoorde te worden gelet, dan op de
waa-

G R O O T T A F E R E E L . 4$
„ waare Belangéns van de Republiek; en der-
„ halven, dat, alvorens eene finaale Refolutia
„ genomen werde, omtrent het Convoijeereri
„ der Houtfchepen, geëxamineerd werde de
„ ftaat, waar in dit Gemeenebest zig bevind,
„ zo te Water als te LANDE.
„ Myns bedunkens convenieerd niets meer
„ aan deeze Republiek, dan eene ftipte en
" exadte Neutraliteit, onverminderd de Trac-
" taaten, die zy met Buitenlandfche Mogend-
„ heden heeft, maar ik denk, dat, om dezel-
" ve met effect, en niet alleen tot zo lange dat bet,
"„ aan EENE Ar belligereerende Mogendheden behaagd,,
"„om van de Republiek op eene DWINGENDE en
„DREIGENDE WYZE te eisfeben, dat zy Party
"„ kieze, te maintineeren en te handhavenen in
„ eenen gewapenden ftaat behoorde te wor-t
„ den gebragt. "
Deeze Voorafspraak, opengelegd, zo als men
dezelve hier ziet, heeft geenerleijen uitleg nodig:
de gedeeltens, die ik met curcyffche Letteren
hebbe uitgedrukt , bewyzen genoeg,
welke Mogendheid zy bedoelen. Ik zal 'er alleen,
byvoegen, dat, zo dezelve niet aan 't licht gekomen
ware vóór de berugte Memorie, door.'
Sir Jofeph Yorke, den 9. April daar aan volgende
tegen Vrankryk aan Hunne Hoog Mog.
ingeleverd, ik fchier zou denken dat zy gc:deeltelyk
op de Memorie geformeerd was,
zozeer hebben die beide ftukken, in veel opzig-

'44 SCHETS VAN EEN
tigt n, betrekking tot malkander. Men heeft
zelf verfpreid, dat deze Vooraffpraak was gedresfeerd
onder het diflamen van Sir Jofeph,
dat is van dien Onder-Koning, welke deRepubliek
toen had, en die , gelyk men weet,
met behulp van den U bekenden gryzen Men*
tor, de zaaken met meer vrugt, dan onze waare
belangen en het heil van den Staat vorder-,
den, wist te bcfturen. Wat hier van zy, indien
Sir Jofepb het denkbeeld dezer Vooraffpraak
niet heeft opgegeeven , heeft hy ten minfte dezelve
op verfcheide plaatfen nagebootst, om zyne
zo even gemelde Memorie te formeeren.
De beide ftukken, in ieders handen zynde,
kunnen vergeleken worden.
Kortom, naar dit begin deed UWE HOOG-,
MEID verflag van de oorzaaken, waarom meende
die Propofitie te moeten doen, en befloot
met aan de Bondgenooten te dcclareeren van
Advife te zyn, dat men refolveerde de Sche-*
pen, gelaaden met masten, krommers, knieën
en ander timmerhout, tot, het bouwen van
Oorlogfchepen benodigd, niet onder convoy te
neemen, alvorens gereed te zyn met eene uitrusting
van 5-0 a 60 Oorlogfchepen, waar van
ten minften 10 a 30 van Linie, en de Landmagt
vermeerderd te hebben tot ,50 d 60 duizend Man.
Wanneer Ge, DOORLUCHTIGE VORST,
in de voorgaande maand November met de meerderheïd
der Stemmen concurreerde, tot de op^
fchor-

GROOT T A F U S U , 4$
ffchort'mg der Convoijen, was men flegts verwonderd;
maar nu (en uit hoofde der innerlyke
overtuiging, in welke UWE HOOGHEID
eindelyk moest verfeerert , dat eene augmentatie
van Trouppes het herftel der Marine volftrekt
moest beletten ) Zo de fentimenten van
eer en Vaderlandsliefde , waarmede UwB
HOOGHEID bezield is, niet bekend waren,
zou men fchier gezegt hebben dat dit DUBBEL
VOORSTEL enkel gedaan was met voorneemen
om onze twisten en debatten over die twee
voorwerpen te vermeerderen en aan te zetten,
mitsgaders om den Oorlog van Engeland
tegen Vrankryk te begunftigen , ten fpyte der
rechtvaerdigheid, en van onze Neutraliteir,
ten nadeele onzer onbetwistbaarfte Rechten,
ten ondergang van eenen zeer voornaamen
tak onzes Handels, onzer Scheepvaart, onzer
Imposten, en ten kosten van den Noordfchen
Handel. — Want om 50 a 60 Oorlogfchepen,
waar van ten minflen 10 a 30 van Linie, uit te
rusten, moest men die hebben; om die te
hebben moest men beginnen met het concludeeren
der 1800 duizend Guldens der Petitie
in 1771 , tot reparatie der oude Schepen, en
aankoop van bouw-materiaalen gedaan; als dan
moest men gaan denken om het formeeren
êener'Petitie :
van eenige millioenen, om de
yoorgeflagen toerusting te bekostigen; dan behoorde
'er aan het werk gegaan te worden»
aan

A5 S C H E T S V A N E E N
aan den eenen kant om te repareeren , en aaft
de andere zyde om te bouwen; daar na moest
'er manfchap weezen om al die ichepen te
equipeeren; en dewyl, volgens UWER HOOG­
HEIDS Memorie zelve («), en volgens de Raforten
der Admiraliteiten, in de maanden van
Augustus en September 1781 O), de fondfen
alleen voor het onderhoud en den ordinairen
zeedienst, zeer moeilyk te vinden waren; dewyl
eenige non-equipeerende Provinciën, en
lïvelke het meefte gerugt maakten, jaaren lang
ten agteren bleeven, in het formeeren van het
aandeel, dat zy wegens dit onderwerp verfchuldigd
waren; en dewyl eindelyk het zeevolk
bereids zeer fchaars was, moest de augmentatie
der Trouppes, welke niet minder dan
twee a drie millioenen zou gekost, en de manfchap
nog vry wat fchaarsfer gemaakt hebben,
noodwendig de voorgeflage uitrusting zeer verre
ten achteren zetten, of liever geheel teniet
doen loopen : en onder afwagting dat. de Hemel
ons genadig geliefde te zyn, hadden wy
gerustelyk den brand kunnen fteeken in die
fchepen, waarmede wy eenen tak van-Koopna
, nsc^i'-.f. ubEc iob aijrfïMsi . ivrhaar
Ca) A. p. 32, 36 en volg. B. p. 41 , 46 en volg.—
C. p. 21, 25 en volg.
(b) Bylaagen, eerfte fiuk in fol. p. 8, 33, 44, 64. ai
Volg. -n I4em in S 9
, p. S, 38, 52 * 55, 71 «" 75 « 77.

GROOT? T A F E R E E Ï » . 43
handel moeiten dryven, welken wy met recht
konden doen, die daar en boven ten naauwften
met andere handeltakken verbonden was,
maar die evenwel UWE HOOGHEID , en de
vyf Provintien, die zulks in deezen goedgekeurd
hadden, van advife waren, dat dezelve
opgefchort wierd , tot onze Zeemagt tot de
voorgeftelde begrooting was gebragt, en wy
tevens 50 a 60 duizend Man op de been hadden.
Eindelyk,DooREUCHTiGEVoRST, wie 2014
het ooit .elooven! om dit DUBBELD VOORSTEI,
tan de Bondgenooten te doen, naamt GE juist
waar dien zelfden dag, op welken de Gedeputeerden
der Admiraliteits - Collegien , by Hunne
Hoog Mog. inbragten het gevraagd Advis van die
Collegien, over de meest gepaste en kragtdaadigfte miiïdeJen,
om de Zeemagt in zoodaanigen behoorlyken
ftaat te ftellen, als nodig was om de vryheid van tm-.
ze Commercie en Navigatie te bejehermen, de ter m
onafhanglykheid van den Staal O) te handhaven,
deszelfs Rechten te verdeedigen, en zo veel mogelyk de
gedreigde onheilen af te weeren (f); Advis, het
welk, ingevolge eene Confultatie van de Admiraliteiten,
met drie Vlag-Officieren gehouden,
in fubftantie medebragt! „ dat de Zeemagt der
„ Republiek behoorde gebragt te worden tot
„5 4Sche-
(a) A. p. 19. — B. p. 23- — C. p. 9 en 10.
(6) Refolutie van Hunne Hoog Mog, van 3i.Z?«.I77&
ie) Refolutie yan ttuw &»£ M°g> Mn J?7- J«M7J>

'Ao* S 'C II E T S V A N EEN.
)i 54 Schepen van Linie, 30 Fregatten, en 11 min-
„ dere Vaartuigen; dat men derhalven, zodra
j. mogelyk, moest gaan bouwen de Schepen,
'„ welke ter vervulling van 't voornoemde ge-
„ tal manqueerden; en Hunne Hoog Mog.
„ verzogt wierden aan de refpe&iveBondgenoo-
„ ten te doen zenden de Petitie van 7,4,56,504
„ Guldens, welke fomme, gevoegd by die
„ van ƒ 4,178,508 der Petitie van 1771, ge»
„ concmdeerd den 2,1. Mey 1778, voldoende
.,, zou geweest, zyn, ter aflegging van deezen
„ nieuwen aanbouw. " («) Zo dat, DOOR-
•LUCHTIGE VORST, indien het noodzaaklyk
was, gelyk het inderdaad ook geweest is, dat
de Zeemagt, zo dra mogelyk, tot die fterkte gebragt
wierde, de vermeerdering yan Landmagt
hier nog vry wat nadeeliger wierd, dan
zy nog geweest zou zyn aan UWER HOOG­
HEIDS voorgeflagene toerusting,
Maar wat toch waren de oorzaaken, die
U W E HOOGHEID in deeze omftandigheden
konden aanfpooren, tot het voorflaan eener vermeerdering
van Landmagt, nog grooter dan
zulke, die GE bereids voorheen had voorge-
-fteld? Het was nu • niet meer de ingebeelde
: vrees voor eenen Oorlog in Duitschland, want
» 'er
C«) Bylaagen, eerfte Jluk, in ftl.-p.S «» ~°' *~* ï dm
tf» 80. p, 6 en 22. . }

G R O O T T A F E R E E L . 49
}
er wierd te Tefchen een Congres gehouden om
de Vreedes-Artykelen te reguleeren, welke
den 13 Mey daar aan volgende, in een formeel
Vreedes -Tra&aat geconverteerd v. ierden
; en-ik heb reeds gezegt, dat de Keizerin
Koningin en de Koning van Pruisfeu aan ons
niet eens dagten. Het was ook geenzins de
vrees., dat Vrankryk onze Frontieren zou wegneemen,
want de geringde Land-Oorlog zou
dat- R.vk buiten ftaat hebben geheld, om den
Oorlog'door te zetten, die ter Zee gevoerd
wierd. p Was het ook nog de vrees, dat de
Engelfchen ons op het vaste Land zouden komen
opnestelen , of eene landing op onze kusten
ondern-eemen ? Op die twee zaaken heb
ik bereids geantwoord. Wat was het dan, D o 0 R-
LUCHTIGE VORST! wat was het dan, het welk
by UWE HOOGHEID, en de meerderheid der
Bondgenooten die halftarrigheid . vereeuwigde?
.'. . Niets anders, helaas! dan de zwakke
redenen, de beuzelacht'ge voorwendzels, en de
publieke of verborgene beweegredenen van welke
ik zo menigwerf gefproken heb. Dus kon
hetDUBBEL VOORSTEL van UWE HOOGHEID,
door het ftellen van een dwarspaal in de toerusting
van de Schepen, welke ter befeherming
der Commercie vereiseht worden , tot niets
anders ft-ekken, dan ter begunftiging van het
voornoemen der Engelfchen , om ons te ruïneeren
, en hun verlangen om onze zeemagt te
D ' doen

go SCHETS VAN EEN'
doen blyveri in dien beklaaglyken ftaat, in welken
dezelve zig bevond. Met/één woord, zo
het wettig Tranfport van Timmerhout naar
Vrankryk, een fterk Convoy nodig had, zo als
UWE HOOGHEID zeide , en ook een ieder toeftemde,
ware het zeer nodig geweest de toerusting
van datConvoy gemaklykte maaken, ja, dat zelfs
aan te dringen,en daar toe geen hinderpaalen in
den weg te brengen. Derhalvenkan mennietzeggen,
dat GE ook hier in gedaan hebt, „wat GE
had kunnen doen ter herfteliing van de Zeemagt.
Aangezien, evenwel, in 't vervolg van het
reeds gemeld DUBBEL VOORSTEL, UVE
HOOGHEID aan de Bondgenooten vertoonde,
dat, om niet alle takken van Commercie zonder
protectie te laaten, Convoy behoorde verleend
te worden aan Schepen, met geene contrabande
gelaaden, geduurende de Deliberatien
over de Protectie aan de Schepen, met Tim ­
merhout bevragt, teaccordeeren, zo concludeerden
de Staaten Generaal op den 26 April, de
Petitie van 3,999,680 Guldens, 'den 3 November
des voorigen jaars geformeerd : Hunne
Hoog Mog. ordonneerden teffens, dat voor
den dienst- van denjaare 1779. zouden worden
geëquipeerd 32 Oorlogfchepen, als 14 van Linie,
17 Fregatten en eeneSnaauw; en dat ten
dien einde „ de refpective Admiraliteits-Col-
» legien gehouden zouden zyn , op den eed aan
„ den Lande gedaan, zig ftiptelyk te gedragen
n na

G R O O T T A F E R E E L . 51
w na de poincten in de Refolutien vermeld; en
„ dat zy zouden werden aangefchreeven zorg
„ te dragen , dat de werving van Matroo-
„ zen onmiddelyk geopend, en de Schepen
„ zelf in ftaat gebragt wierden om fuccesfivelyk
„ gereed te zyn Zee te kiezen, zo dra nodig
„ zou bevonden worden om ze te gebruiken
„ tot de Convoijen, die men voorneemens
* zyn mogt tot Protectie der Commercie en
„ Navigatie van de Republiek te accordeeren:
Dat daar en boven hier van kennis zou ge-
„ geeven worden aan ZYNE HOOGHEID den
„ Heere Prince van Orangeen Nas/au,met ver-
„ zoek om daar aan de hand te houden, dat de
„ voorgemelde Equipagien op eene reguliere
„ wyze wierden gedaan, de Ofiicieren tot hec
„ Commando der Schepen fuccesfivelyk te defpi-
„ cieeren, en op de diflributie der Convoijen
„ en van de Schepen , om de zelve te leiden,
„ ordre te willen ftellen, en te willen bezor-
„ gen , dat, zoo veel doehlyk, alle maanden
een Convoy wierde verleend naar de Ën-
„ gelfche en Franfehe Havenen, en voorts, zoo
„ dikwyls als het vereischt werd, naar Lisfa-
„ bon en de Middelandfche Zee, en ten min-
„ ften tweemaal in het jaar naar de Colonieii.
„ van den Staat in de West-Indien.
De Samenftellers Uwer Memorie, DOOR-_
LUCHTIGSTE VORST , van deeze voorzigtige
en noodzaaklek! Refolutie fpreekende, vertel-
D a

52 SCHETS VAN E E IT
len ons: „Dat UWE HOOGHEID vohaardig
„ aan de. bovengemelde intentien Hunner Hoog
„ Mogenden zoude voldaan hebben, indien
„ de (op nieuws) opgekomene difficulteiten
,, over het verlecnen van Convoy aan de Sche-
„ pen met Hout gelaadcn, en de daar uit rc-
„ fuiteerende Staats-Deliberatien , zulks niet
„ verhinderd hadden." (

G R O O T T A F E R E E L . gï
mecnebest, over de rampen, die hetzelve reeds
drukten, zo wel als over dc zo naderende gevaaren,
waar mede het bedreigd wierd, zoud
GE ongetw•ffdd den gecnen , die den toon gaven
aan de Deliberatien dier Provinciën, of derzelver
Refolütien beftuurden , dus hebben aahgefproken:
In Gods naam, M Y N HEEREN! iaat
ons, terwyl men bezig is met raadplcegen, op vjaj
wyze de onbepaalde Convoijen te "verkenen, als riem
over mync Propofitie, om 50 et 60 Oorlogfchepen uittcruften
, en de Landmagt tot 50 a 60 duizend Man
te Vermeerderen, geen oogenblik verzuimen met de geordonneerde
Equipage te formeeren. De tyd drir.gt, cn zet
ons het mes op de keel; het is gedaan met ons, zo ivy
niet beginnen met de volvoering der dringendjïe zaaken'.
Twee en dertig welgewapende Oorlogfchepen, het vast
befluit om 'er meerder uit te rusten , met dat om ons op
eene voorbceldelyke wyze te wrecken over allen, die voortaan
onze vlag zullen durven hoóhen, onze rechten
fchenden, of onderneemen ons te divingen de paaien te
overfchryden , die de rechivaerdigheid en aangenomens
Neutraliteit ons voorfchryven , zullen ontzag verweer
ken in hun die thans fraffeloos onze zwakheidfmaaden,
en met onze twisten of twyffelingen bun voordeel
doen. Laat' ons ophouden met het voorwerp der béfchimping
aller Vreemdelingen te' zyn, laai ons afzien
van de dwaasheid óm twee ontwerpen te willen uitvoeren
, welker uitwerkingen onmogelyk worden , zo
'wy die te gelyk willen volbrengen. Mifchien zyn 'er
'mder U Lieden } Menfchen, die dcór byzondere belan-
D 3 gen

54 S C H E T S V A N E E N
gen weigeren zullen gehoor te geeven aan het geen ik,
of liever de nood, alhier voorfielle; doch ik , in hoeclaawgheid
van Kapitein en Admiraal-Generaal der Repubhek
, heb geene andere belangen, dan die tót het heil
en welzyn des Vaderlands medewerken. Ik wil wel
bekennen , dat de vermeerdering der Landmagt my aan
U hart legt, maar ik bemerk eindelyk, dat, door daarop
te veel aan te dringen, de geordonneerde uitrusting
belet word: En zo my reeds met morgen blykt, dat
gemelde vermeerdering eene volfirekte hinderpaal word
aan de volledige en onvermydelyke herfteliing der Zee*
•magt, en gevolglyk aan de publieke veiligheid, zo als
veelen ftaande houden, laat ik die oogenbliklyk vaaren,
en zal Uallen, by al wat dierbaar is, bidden myn voorbeeld
naar te volgen. ——.
Dusdaanige Vertoogen, DOORLUCIITIGSTE
VORST, zouden het allerovertuigendst bewys
hebben opgeleverd van die groote volvaardigheid,
om de intentien Hunner Hoog Mog.,
ten aanzien der voorgemelde Equipeering;
de weldenkendfte onder de Ridderfchappen
en Steden der vyf gedagte Provinciën,
zouden zig naar U W E redenen gedragen hebben
; zy, die eeniglyk om U te believen, op
eene vermeerdering van Trouppes aandrongen
, hadden zig bevlytigd UWER HOOGHEIDS
Advis te volgen, en de duiftere vyanden van
onzen roem en gelukftand, die haadyke monfters,
met één woord, zouden, verfchrikt, ter
neergeflagen, en befchaamd, niet meerder den
mond

GROOT TAFEREEL. 5$
mond hebben durven openen, noch de oogen
opheffen. Edoch, wel verre van zodaanig een
vóórhel te doen, volhardde UWE HOOGHEID
in 't verlangen naar, en het aandringen op de
vermeerdering der Landmagt, niet ophoudende
met te gelooven, dat het met de welvaart
van den Staat zou gedaan zyn, zo die vermeerdering
niet vastgeknoopt wierd aan het herftel
der Zeemagt. Dus bleeven onze twisten en
debatten over die twee zaaken, als voorheen ,
voortduuren , en de Equipeering van 32 Schepen,
door Hunne Hoog Mog. zo wysfelyk geordonneerd,
zo nadruklyk gerecommandeerd, en gedestineerd
voor den dienst van h jaar 1779. liep
te niet. In het vervolg zullen we zien, dat die
van 52 Schepen, door Hooggemelde Hunne
Hoog Mog. voor den dienst van het jaar 1780.
geordonneerd, om dezelve redenen op niet uitliep.
Het is dan geenzins te verwonderen, dat
wy ontbloot waren, toen de Engelfchen ons
den Oorlog verklaarden. Men oordeele dan
ook, na dit alles, wat denkbeeld men te vormen
hebbe van het voorgeeven, zo meniigwerf
in UWER HOOGHEIDS Memorie .en elders aangevoerd,
dat zo wy eene Equipage van go a 60
Schepen hadden gehad, en tevens onze Trouppes tot go
a 60 duizend Man gebragt waren geworden, men
ons ontzien en wy ontgaan zouden hebben de rampen
die ons zyn overgekomen] . . . Honderdmaalen heb
ik reeds aangetoond, dat de bl^te onmogelyk-
D 4 beid

g6 SCHETS VAN É E N
heid om in tydr Manfehap genoeg, cn voor die
Augmentatie en voor de Equipage te-'vinden,
beide die voorwerpen moest doen vervallen,
en inzonderheid de Jaatiic Ik fchaame
my byna zo dikwyl hétzeüde te zeggen : Sed
minquam nimium dicitur, quod vunquam fatis iïifrttur,
zegt SENEOA-C-a); en SENECA heeft g'dyk.
- Thans manqueerde aan on/en toeftan d nog
maar eene foortvan overlast, van welke de Engelfchen
ons nog.tot dien tyd hadden vrygelaaten,
maar die eindelyk ook te berdé kwam. Den
22.Julycn «6. November , wierd ons door'den
Ridder Yorke formeel afgevorderd het Secours ,
by de Tractaaten , tusfchen Engeland en 'onze
Republiek, bepaald ; en om' aah !
ëfcn eisch
meerder gewigt te geeven, voeren de Scheden
dier Mogendheid voort mer de onzen te berooven,
of haare Admiraliteit, met naar goeddunken
onze Goederen' te vermeefteren. In dit
alles bedoelde Engeland enkel zyn belang cn
ons verderf. „ Zo het my gelukt, z-vde die Mo-
,, gendbeid tot zig zelve, om de Hollanders te doen
„ befluiten, om my zonder reden het gevraagd
„ Secours te geeven breng ik hen in de w ar
„ met Vrankryk en Spanjen ; en al het voor-
„ deel, daar uit roortVloeijende_, is voor my.
„ Blyven zy hardnekkig rrrj* dat'Secours wei-'
(a) Epijl. LXXIÏ.
• ii '• "->::cn Ofcrawra v-'? tr* r-,a«;oJUio

G >R * O T * T F "E % * E E. 57
ccrcn om'dat het Cafus'Ffkderis geen'plaats
; hel-tr, dan hunnen myne wakkere zeelieden
„ voartvaaren met het bcrooven hunner fche-
., pen , het'beftcclen, mishandelen, verminken'
3 ofam halsbrcngen vahhun volk; en myne Ad-
„ rniraliteitz-.d niet ophouden om, mits eene wil-
,,'le-eurige vergoeding, of anderzins , zig toé
,'^te eigenen alle timmerhout, ankers, 'zeilen^
„ touwwcfk enz. het geen :
'zy 1
meenen , uit
" hoofdewan algemeene billykheid en uitdruk-
„lvké bcpaaling van het vierde Artykel van-
„ het Tractaat, zo'plcgtig in''t Jaar 1674. ge-
„ floten Jnak? goeddunken "aan een elk te morgen''verkopen.
En zo zy in de harsfens
„ krva-c:i , 'om' my over' die twee zaaken;
* met,ReprcfcntarJen aan boord te komen,
„ zal ik, ten aanzien van de eerfte, myne SR3£
Ve ooren leencn, en nopens de tweede hun
" } doen zien, dat, zö ras-ch maar myn belang
,, zulë vorderd, den formeelen en letterlykcn
,; zin van' f ra&aaten geen plaats meer heb-
„ ben mag. "
Eh'dus'zyii'd'e banden , voormaals tusfchen 1
Engeland' en de Republiek geformeerd tot onderlinge,
veiligheid, en het wederkecrig welzyn
der' beidé .Mogendheden', ten onzen aan-'
zien veranderd in bo'cijcn ".eener fchandelykfte^
flaavernye. ' Om, nu ;
'die ha'tclyke ketenen te'
•verbryzêlen, was 'er eene''Zeemagt nodig; cn,
om die te hebbm" moeften de liefde en het m
D 5

£8 S . C H E T S V A N E E N
gemeen belang des Vaderlands haare eer en
waardigheid, by onze Aterlingen den voorrang
gehad hebben, boven de byzondere belangen,
boven de laage heerschzugt, boven
de laffe begeerte om te believen, boven de
yuige jaloersheid, boven de valfche ftaatkunde,
en boven de verfbeilyke Engelschgezindheid,
met welke veelen befmet waren: kort om,
U W E HOOGHEID moest gedagt en gedaan
hebben, zo als hier; boven in de op een na
laatfle Paragraaf is gezegr.
De zaaken bleeven in dien ftaat tot op den
31. December van hetzelve jaar, op welken
de ontmoeting des Graaven van, By'and, en den
Commodore FïtUing voorviel: de fchandelyke
hoon aan de Vlag van den Staat, by deze gelegenheid,
bejegend, leverde een nieuw bewys
op, dat de Engelfchen meenen het recht te
hebben over ons dezelfde eigendunklyke beheerfching
temogen oeffenen, mét welke een
Afiatifchen Dcfpoot zynen flaaven beteugeld.
Door deeze aanranding der publieke vryheid,
heleedigde die vermetele Eilanders alle Europifche
Zee-Mogendheden: onze zaak werd
daar door die van deze Mogendheden en hun
belang en waardigheid riepen haar toe om
wraak te neemen. —— Wy, evenwel lieten
aan 'tHof van Londen, over deze fchennis,'
eenige Vertoogen doen; maar veragting was
het eenig antwoord; de misdaadige fterken,
voer

GROOT TAIÏIKII» £9
voer uit in tegenbefchuldigen van den onfcbuldigen
zwakken, en van dezen was flilzwygen de
eenigfte toevlugt. Ten overmaat van vernedering
vond de Ridder Yorke goed, om den
21. Maart 1780. aan de Staaten Generaal eene
Memorie over te leveren, waarin, na een langwyiig
verflag van de bezwaaren, die Zyne
Britfche Majeftèit ten laste der Republiek voorgaf
te hebben, wierd gezegt: „dat, indien,
„ tegen de billyke verwagting des Konings,
Hunne Hoog Mog. hem niet binnen drie wee-
" ken, te reekenen van den dag der overgaave
„ van de Memorie , een voldoend antwoord
gaven, wegens het Secours, zedert agt maanl
den gereclameerd, Zyne Majeftèit dit gedrag
„ zoude aanmerken als eene verlaating van de
„ Alliantie, van. den kant Hunner Hoog Mog.,
„ en dus de Vereenigde Provinciën niet an-
„ ders als op den voet van de andere onzy-
,. dige, en niet by Traétaaten gepriviligeerdc
„ Mogendheden, befchouwen; en dienvolgens
„ zonder andere vertraaging, by voorraad, en
„ tot nader bevel, met opzigt tot hunne On-
" derdaanen, doen opfchorten alle byzondere
,• bepaalingen der Trattaaten , tusfchen de beide
Natiën, naamlyk die van het Traftaat
", van 1674, en zig alleen houden aan de alge-
„ meene gronden van het Recht der Volken,
„ het welk dienen moet ten rigtfnoer, tus-
„ fchen onzydige en gepriviligeerde Mogend-
., he-

G R Q o T TAFEREEL.''
over het zelfde onderwérp, en communiceerde
die aan Mylord Stormont, met verzoek om
dezelve aan Zyne Majeftèit te remitteeren,
doch Zyn Lordfchap gaf, naar bekomen ordres
yan Zynen Souverain, ten antwoord: „dat,
„ aangezien de Memorie van den 11. Maart
, niets anders behelsde dan het befluit des Ko-
„ nings, vervat in de mondelinge declaratie,
„ die hy zelve op den a8.January aan den
„ Graaf had gedaan, Z/ne Majeftèit geene ver-
' „ andering'in het bepaald uitftel kon maaken."
Zie daar, op welk eene wyze onze Bondgenooten
met ons omfprongen; zie daar op welken
toon zy den onderftand vorderden, welken
zy voorgaven dat wy hun verfchuldigt waren
en nog hadden wy onder ons eene
Cabaal, die blindeling aan dusdanige Lieden
overgegeeven was Kortom , men hoor­
de weldra dat men niet ftraffeloos verzuimt te
gehoorzaamen aan het welbehagen, of liever
aan de ordresvan het Hof van Londen: George
de III. ordonneerde den 17. April, dat de bedreigingen
van den 21. Maart in volle uitger,
ftrektheid ter uitvoer zouden gebragt werden, t
Zo veele beleedigingen , en zo veele zonder-linge
pretenfien van den kant van Engeland,
zo veele fchandelyke vernederingen, dwongen
eindelyk de Staaten Generaal eene party te
kiezen, die hunner waardig was. Hunne Hoog
Mog. refolveerden den 25. April > ° a a n h e ï
Hof

62 S C H E T S Y A N K E U
Hof van Londen te doen declareeren (zo als
indedaad door den Graaf van Weideren den
4. Mey daar aan volgenden wierd gedaan)
dat vermits het Cafus Foederis op den tegenwoordigen
Oorlog niet toepasfelyk was, Hunne
Hoog Mog. hadden gerefolveerd het gevraagde
Secours niet te accordeeren; tevens
befluitende Convoy te verkenen aan alle Koopvaarders,
die niet geiaaden waren, met Goederen
, by de Tractaaten uitdruklyk als contrabande
geftipuleerd; mitsgaders het toerusten
van 21 Schepen van Linie en 31 Fregatten
, om gemelde Convoyen te kunnen verleenen,
en onze Kusten te bewaaren.
He eerfte dier Refolutien deed de ontftooken
gramfchap der Engelfchen ten toppunt
fteigeren, terwyl door de tweede den neêrgeflagen
moed onzer Handelaars wierd opgebeurd;
en Europa, verfteld van onze langduurige
en fchandelyke onverfchilligheid over onzen
Koophandel en,Scheepvaart, verwagtte dat
wy het een en ander ter Zee kragtdaadig zouden
befchermen , en binnen, 's Lands in ftaat
ftellen om het effect der beide Refolutien kragr
by te zetten. Doch Europa zag zig in die
V€~wagting bedrogen, en onze ongelukkige
Kooplieden wierden van het hunne beroofd,
in weerwil van het duhbeld Last- en Vèilgeld,
hetwelk zy betaalen moeften, tot goedmaaking
der kosten van uitrustingen, die tot befeherming

G R O O T T A F E R E E L . tfg
ming hunner Commercie dienen möeften, in
weerwil hunner eerbiedige en dringende Requesten
, aan de Staaten Generaal, en itj we érwil
van hun aanbod, om zelfde manqueerende
Manfchap op de Oorlogfchepen te bezorgen (a>
De magtige en haatlyke Factie, welke de Convoijen
had weten te doen opfchorten, vond
ook wel middel om 'er de uitwerking van te
verhinderen, na dc opfehorting herroepen was;
dat is: de uitrusting van gi Schepen , raakte
in duigen, door dezelve kunftenaryen, welke
de in 't vorige jaar geordonneerde uitrusting
van 32 Schepen den bodem ingellagen hadden.
De Engelfchen gingen dan hunnen gang:
verftout door de kragteloosheid der Refolutie,
om Convoyen te verleenen; aangemoedigd
door de halftarrigheid, met welke UWE
HOOGHEID en de meefte Provinciën bleeven
daan op de vermeerdering der Landmagt, ten
fpyte van gezonde reden, en in weerwil der
noodwendigheid , om de Marine te herftellen:
gehandhaafd door eene Party, welke in den
boezem der Republiek zelve hen openlyk durfde
begunftigen , namen zy een Franfchen Kaper
weg, niet onder 't bereik, maar voor den
mond
(a) Men zie wegens dit alles het Rejitest van Km?*
iaden, Asfuradeurs en Rbeders, omtrent den Zo.Jwy
17S0. aan Hunne Hoog Mog. geprefinttcri.

6"4 . S C H E T S V A N E E N
morrd van 't Canon van ons.Eiland Goedercede
(fl); zy namen verfcheide Americaanfche
Schepen in • beflag , i in onze Haven van het
Eiland St. Martin O); zy voeren, voort met
onze Schepen te berooven; hunne geweldenaryen,
hunne wreedheden omtrent onze Zeelieden,
verdubbelden; cn de braave cr, ongelukge
Ingezetene» .van dit Land, mets anders
kunnende dan ons noodlot befvhrejjen, mocften
nog de zegevierende Cabaal die wanbedryven
zien toejuichen; zy moeiten nog hooren,
dat wy zulke behandelingen verdienden;
dat onze trotfeke, onze wreecie Verdruk!" ers,
onze VRIENDEN, onze •BROEDERS "waren,
die wy rechtmaatig hadden vertcornd
Die Vrienden, DOORLUCHTIGE VORST:, die
Broeders, waren verfo.eilyke Vrienden-moorders
CO '• en zy, die deze geheugde naamen
van Vrienden cn Broeders, zo ichaamteloos ontheiligden,
waren de- ia" na- tigfte uer menfehen
kinderen; het waren Vo;reders,.die. de Lucht
des Lands, j$ wdkzy heeievcnshjht onenngen,
onwaardig ware.:.
ca&'rc:' ï*xfv&'ti

O R O O T • T' A ff E R E E l>. Ö#
Tot, dus verre waren de zaaken gevorderd,
toen de Heer Laurens, Oud-Prefident van het
Americaansch Congres in de magt der Engelfchen
viel. Onder de Papieren, by hem genomen,
vond men het berugt Eventueel Traclaat, met vier
andere Stukken , welke het Hof van Londen
aan den Ridder Yorke overzond,, en die Uwï
HOOGHEID wel.geliefde zelfs op den 20 Oétober
ter Vergadering der Staaten van Holland
in te brengen. By die gelegenheid heeft Uws
LIOOGHEID zig wonder wel gekweeten van
het ampt van Advocaat - Generaal: UWE HOOG­
HEID betoonde zulk een drift en yver in Uwen
eisch , dat'er verfpreid wierd, dat GE nimmer
zulk eene vlyt deed uitblinken, dan wanneerGE
ondernaamt debélangensvanEngeland té
.onderfteunen, of de Vermeerdering der Trouppes
voor te ftellen 5 het geen gelegenheid gaf
.ter herinnering der zaake van de Schotfe Brigade,
de hifcorie der Convoijen, en veel andere,
die ik de moeite niet zal neemen op te
noemen. rdq
De Engelfchen waren niet weinig in hunnen
fchik, met de ontdekking van dit Eventueel Traktaat
; vermits, het zelve hun het laatfte vöor-
•wendfel verfchafte, om openlyk met ons. tot
eene vredebreuk te komen, onze bezittingen
ftraffeloos te overweldigen , en-alle onze Koopvaardy-fchepen
onverfchillig te neemen; mitsgaders
den laatften genade-flag aan onze Zee-
E ^ma$

€6 S C H E T S V A N E K H
magt toe te brengen, door het wegneemen
van zodanige onzer Oorlogfchepen , welken zy
op Zee mogten ontmoeten ... En dit alles
wenschte onze Anglomaanfche Kliek nog har-
telyk, dat toch mogt gebeuren!
Men weet, eindelyk, den inhoud der bei­
de Memorien, door den Ridder Yorke, we­
gens het voornoemde Traétaat, op den 10
November en 12 December, aan de Staaten
Generaal overhandigd: men weet teffens wel­
ke wyze, voorzigtige en rechtmaatige antwoor­
den Hunne Hoog Mog. op die Memorien ge-
geeven hebben , mitsgaders de verdere vreed-
zaame maatregelen, door hun by der hand ge­
nomen ; maar de heerschzugtige, eigendunk-
lyke en onredelyke wyze , op welke het Hof
van Londen zig in die zaak gedroeg, laatgee-
nen twyffel over of dat Hof had volftrekt beflo-
-ten ons openbaarlyk aan te tasten. En in de
-daad het was op den 20 December, dat zyne
Britfche Majeftèit zyn berugt MANIFEST te­
kende , als mede de ordre om Brieven van
fchaaverhaaling te verleenen tegen de Schepen,
•Goederen, en Onderdaanen der Republiek.
Welnu, DOORLUCHTIGE VÓRST! Gelooft
GE dat 50 a 60 duizend Man in ftaat hadden
geweest, om dat MANIFEST te refuteeren en
de ordre te doen intrekken? Daar toe was
eene goede Zeemagt nodig ; en die hadden
wy niet.
Nd

G R O O T * T A F E R E E i. 6>
' Nu althans, was het riatuurlyk, dat, in het;
eogeribiïk, op het welk wy op Zee openlyk aan-
-getast wierden , zonder dat men te land voor
het een of ander te vreezen had , men van allen
verderen aandrang op de Vermeerdering
Van Landmagt zou afzien: het was te denken,
dat men nü zig zou beyveren, om de Petitie iri
1777 geformeerd, ter reparatie van oude fchepen
en tot aankoop van Bouw-Materiaalen vastteftellen,
en dat men tevens ter conclufie brengen
zou de Petitie, op den 19 April 1779. geformeerd
tot voorziening der Magazynen.
Edoch een geliefd voorwerp word zo fcnielyk
uit den zin niet gefield; ook was het reeds op
den 16 December, zynde flegts twee dagen na
dat de tyding van het MANIFEST, en de ordre
des Konings van Engeland in 's Hage was
aangekomen, dat UWE HOOGHEID, by de
voordragt aan Hunne Hoog Mog. van de noodzaaklykheid
om den voorgeltelden aanbouw
Van Schepen , mitsgaders' de toerusting voor
den dienst van 1781. gefchikt, rustig door
te zetten, eene nieuwe afichildering maakte
van het gewaande gevaar, waarin men was,
om te land aangetast te worden, en tevens
op nieuws vuurig aandrong, op eene
vermeerdering van Landmagt, ten minftenjuzo
fterk,
§
als waar van in den jaare i77
h e t
was overgeleverd. En uit hoofde der aanbeveeling
van dit voorftel^ door de Staaten Gene-

6% S C H E T S V A N EEN"
raai aan de refpeftive Provinciën gedaan, alg
mede, wegens demogelykeid, die onderfteld wierd,
dar de ftorm, welke deezen Staat ter Zee naderde
, op het vaste Land mogt komen uit te
barften (a), bragt Gelderland op den 2, January,
deszelfs Confent, tot vermeerdering der Landmagt,
ter vergadering der Staaten Generaal in;
en niet enkel om dezelve te brengen tot 50 a
60 duizend man, zo als UWE HOOGHEID op
den 10 Maart des voorigen jaars had gevraagd,
maar, desnoods, zelftot een grooter getal. De
Gedeputeerden dier Provincie wierden gelast,
de flerkfte injlantien ie doen om de verdere Bondgenooten,
inzonderheid die, welke het meefte belang hadde
by de verjlerking der Zeemagt, voor welke de Land­
provinciën bereids AANMERKLTKE SOMMEN hadden
moeten furneeren , te beweegen, om geenerleije
zwaarigheid meer te maaken in het eenpaarig
confenteeren tot de vermeerdering der
Trouppes van den Staat. — Ik zal hier niet naarvorfchen
of het der Provincie Gelderland hier
wel voegde, die AANMERKLYKE SOMMEN,
door de Land-Provinciën tot de Zeemagt gefurneerd,
zo hoog te doen klinken; vermits
bekend is hoe weinig dat zy tot dien tyd van
hunne quote hadden gefurneerd, en hoeveel
(«) Cinulalre Misfive van Hunne Hoog Mog. aan i*
tefieftht Provinciën, in data 26 December 1780.
zy

GROOT TAFEREEL 69
«y ten dien opzigte nog ten agteren waren,
tenminften in vergelyking met Holland; en ten
an 'eren weet men, dat het aandeel dezer vier
Provinciën gezamenlyk, in de Generaliteits lasten
, nog het derde deel niet uitmaakt van 't
geen de Provincie Holland alléén daar in moet
opbrengen. Ik zal my bepaalen by het eenvoudig
zeggen, dat, aangezien'er geen twyffel
was of de meefte Provinciën zouden Gelderland
volgen, Holland, welke men het mes op
de keel hield, zig gedwongen zag den 11 January
te confenteeren in de Vermeerdering
der Landmagt, in weerwil der bewustheid,
waarin zy was, en waar in een ieder had behooren
te zyn, dat het van eene onvermydelyke
noodwendigheid was zig alleenlyk met het
Zeeweezen op te houden?
Uit alles [ wat door my over deeze zaak tot
hier toe is' aangevoerd, hlykt dan klaar, dat
de eeuwigduurende en noodlottige halftarrigheid,
die men getoond heeft om de Trouppes
te willen vermeerderen , de voornaamfte oorzaak
is geweest van den zwakken ftaat onzer
ongelukkige Zeemagt, ten tyde de Britten ons
openlyk den oorlog aandeeden. Het Herftel
dier zeemagt was tot aan den jaare 1776 toe
noodzaaklyk; van 1776 tot 1778, wierd die
herfteliing dringender; en van 1778 tot 1781,
wierd ze ten uiterften noodwendig.; daar, op
»

S C E E T S V A N £ E \
zyn best, maar gevoeglyk, en in betrekking
tot de v.eemagt fchadelyk was. — Het ftond
dan aan U, DOORLUCHTIGE VORST, die bet
Oog zytvan den Souverain , en het voornaamfte
Beweegrad van ons ftaatkundig Werktuig, die
geene andere belangen heeft, noch hebben
moet, dan die van den Staat in 't algemeen,
het ftond aan U , die redenen naar te denken;
en, na daarvan de baarblyklykheid gezien, en 't
gewigt gevoeld te hebben, na. edelmoedig gezegepraald
te hebben over alle daar tegen aandnhsfchende
neigingen, na, met verachting
verworpen te hebben alle raadgeevingen en inboezemingen
, die U konden beletten een vast
en heilzaam be

G R O O T TAFEREKX»
teerd hebben; zy zouden de vermetelheid niet
gehad hebben van ons aan te randen , en wy
hadden eenen Oorlog ontweeken,die onze ruïne
en- ontëering voltooid heeft. Maar, van dit
alleshebt GE, DOORLU CHTIGSTE VORST, niets
o-edaan! Wel verre dan dat men zoude kunnen
zeggen, dat GE alles, wat mogelyk wasr ter herfteliing der Zeemagt gedaan hebt, kan
men ftaandehouden, dat de halftarrigheid, waar
in Uwevooroordeelen, Uwe gezindheid, Uwe
genegenheden en Uwe onwaardige 'Raadslieden
b
UwE HOOGHEID hebben onderhouden,
om 'eene vermeerdering van Trouppes te bekomen
een der voornaamfte hinderpaalen is geweest
aanhetherftelder Zeemagt, engevolglyk,
eene van de voornaamfte oorzaaken der rampfpoeden
, ons zedert dien tyd overgekomen.
t'4 ' B
*

7? -SCHETS' VAN EEN
'BESTUUR EN GE.IBH.UIK .
O N Z E R
Z JE JE 'M M G T>
"TC2V rit* '{•*•—t-Wrrl mh. -n • I
ZEDERT HET BEGIN DER VYANDEYKHE-
DEN TUSS.CHEN , ENGELAND EN
PE . R E P U BL IE K.
Tydvak van 'iv December 1780. tot i.January 1782.'
DOORLUCHTIGSTE VORST!.
j[k had wel, ten gevolge van het voorlghoofdftuk,
kunnen opgeeven, de zo menigwerf bepaalde
, en , .onder zo vcelerleije couleuren,
voorgeftelde vraagen, om de vermeerdering der
Landmagt; maar, na ten klaarften , zo ik meene,
aangetoond te hebben, de ongerymdheid
dier vraagen, den aart van derzelver beweegoorzaaken,
en de noodlottige gevolgen, daar uit
voortgefproren, zal het genoeg zyn deeze ftoffe
tot het verder beloop van dit werk te bejpaaren,
en 'er enkel ,by gelegenheid van te
fpree-

G R O O T T A I I U I I . 73.
Tpreeken : zullende middelerwyl onderneemen
een denkbeeld te geeven, op hoedaanige.Wyze
onze Zeemagt beftuurd en aangelegt is,
geduurende den Oorlog, dien wy zo fchandelyk
hebben doorgezet; en alvoorens ter zaake
te treden, zal ik hier laaten volgen de LYST
der Zeemagt, welke de Republiek bezat in de
maand van December 1780, en zodanig als die
oevonden word in het eerfte Stuk der Bylaagen
tot de MEMORIE van UWE HOOGHEID,
A L G E M E E N E LYST
D E R Z E E M A G T
VAN DE REPUBLIEK, IN DE MAAND
DECEMBER 1780.
NB. Ik heb Qaarvan afgelaattn de Princes Royaal
van 70 jlukken Kanon, om dat dit Sehip bereids
mt afgekeurt, en heb 'er by gevoegd de Zeebaars,
• van 11 jlukken , die men had overgeslagen.
r, c,..u, Wanneer ge-
Rejort. ; Schepen.- Stukk.
Maafê . . De Masze . . 7° ^
Prins Willem . 174».
Amilcrdam . OcAdm.Generaal i/63-
Maaze . . Mars . . . . 60 1763.
Prins Fredenk. I77«.
, Kortenaer . . - Ï7 8
°-
Amfterdam . Naffau . « • **Hr* • l
759-
E 5
A m
*

74 S C B I T S ' T A N EEU
Reffort. Schepen. Stukk. Wanneer gebouwd.
Amfbrdam bolland . . 6c 1761.
• •—1 Ymfterdam . . 1763.
OeAdm.dvRuir r 1780.
fxètknÓ . . Zierikzee . . 1/33-
*— . Zuid-Beveland. m— 1746.
Maaze . . Schiedam . . 5c 1745.
• Princes Carolina —— 1748.

G R O O T T A F E R E E L , 75,
n, ut Wanneer ge-
Rejort. Schepen. Stukk. fc

G R O O T T A E E R E B £ . fff
J^ar zi^ ftfoperj. Sfufefc. ' Bevelhebbers,
bevonden. |
Amfterdam.. Landskroon . . 40 Mauregntuk.
Zephir . . . 36 Wierts.
Bellonjt . . . ! Jekker,
Amphitrite . . —1—' Braak.
Jafon . . . Seis.
bolphyn . . 24 Muldar.
Waakzaamheid. Overmcer.
h Texel . . . Alarm . . . Mulder.
In 't Veer . Adm. Generaal. 70 Vice - Admiraal
* Hartflnck.
Bataviïr . . 5° Bentink.
Zwieren . . 40 Nauwman.
Medenblik . • 36 Ryneveld.
Hoorn . . . 24 Hekkers.
Enkhuifen . . Frykemus.
In de Balg te Princes Fr. Loui-
Wieringen . fa Wilhelmina. . 50 Idiinga.
In 't Vlie . . \ Eensgezindheid. 36 Bouritiüs.
w
Rechteren.
In Zeeland . . Zuidbcveland. . 60 Van Kinkel.
St.Maarfcnsdyk. 24 Stavonnus.
Walcheren . . Hanngsmaii.
Brünswyk . . 36 Pruyst.
Middelandfche Princes Louifa.
7
5° Schout by nagt
Bmkes.
' " pastor Castor ï . - * 36 \
MdvilL

?8 • S C H S T S V A N EEN
Waar zich Aepen. Smkk. Bevelhebbers,
bevonden.
Middelandfche Briel . . . 36 Oorthuis.
Zee . ,
In de West-In- Beverwyk . , Boot,
dien . . De Arend ... 24 Delvos.
Te St. Eufta- Mars O) . . 60 Crull.
chius . . ; Mars Qb) . . . 36 F. Si. Graaf van
I Bylancl.
Te Surinamen. Thetis . I . 24 Spenglcr.
De Valk . . Silv'ester.
S C H E P E K
uit onze Havens
vertrokkcnjHt):
den 19. tot den
26. derzelfdi
maand Decem-
• her.
Naar Lisbon. Amfterdam , . 60 L. Graaf van
Bylam'.
Dieren . . . 36 Coerman.
Eendragt . . 24 De Roock.
Pr. Carolina (c) 50 Satink.
Naar de West- Nasfau , . L. 60 Rietveld.
Indien . . NaffauWeilbufg. 50 Cras.
Rotterdam (^) —— Volbergen.
Naar Curagao. Pr. Maria Louifa. Berghuis.
Zie
(a) Door de Engelfchen by St. Euftachius genomen den
4. Febr. 1781.
(£>) Mede aldaar op den. 3. derzelfde maand cenomen.
(O Genomen in hetCanaal, den 31. December 1780.
{d) Mede daar orutrent geaom.cn, den 5,January 1781.

GROOT T A F I U K I , 7

#o S C H E T S V A N E E Ï<
te zeggen ftaat, geeft 'er bewys. -— Ik keet
ter zaake.
Uit hoofde der netelige omftandigheden , in
welken wy omtrent Engeland ons in den Jaare
1779. en boven algeduurende het Jaar 1780
bevonden hadden., leerde het gezond verftand,
dat men geen gedeelte der weinige gewapende
en toegeruste Schepen, welke de Republiek
had, zo zorgeloos waagen moest , als
men deed omftreeks den 20 December van 't
laatstgenoemde jaar; dat is, op het eigen oogenhlik
, dat de Vreedebreuk tusfchen Engeland
buiten twyffel was, en dat de Schepen dier Natie
als een blixem op de onze flonden neer te
vallen. Het eigendunklyk gedrag der Engelfchen
van alle tyden her; hunne gewoonte om de
Vredebreuken, die zy bepeinzen, door daaden
yan geweld en vyandfchap te doen voorgaan,
moeften ons mistrouwen opwekken, en ons
aanzetten om gepaste voorzorgen te neemen.
Zy, DOORLUCHTIGSTE VORST, die het beftuur
onzer Zeemagt in handen hadden, moesten
zig herinneren (want het is fomtyds nutttig
geheugen te bezitten) dat, reeds van het jaar
1651, de geweldenarijen en rooverijen, door
het Britsch Parlement geauthorifeerd ," en begaan
tegen fommige Koopvaarders der Republiek,
het voorfpel waren van de trouwlooze
vermetelheid , welke de Admiraal Blake in den
jaare 1652. betoonde, met in de maand Mey
der

G R O O T T A F E R E E U 8Ï'
«ter Staaten Vlag te hoonen, en den Admiraal
Tromp te attaqueeren , zonder dat 'er tusfchen
Engeland en ons eenen openbaaren Oorlog
plaats had. Zy moesten zig te binnenbrengen,
dat, in 'tbegin van 't jaar i-66 4., met verachting
van het- konlings bezworen Tradaat tusfchen
de beidé Natiën , Robert Holmes, met geheime
last van Karei den tweeden gemunieerd , een
groot getal onzer Schepen wegnam, onze bezittingen
op de Africaanfche Kust vermeesterde,
en van daar naar America (levende, alwaar
hy'voor eerst Nieuw -Nederland ( door hem Nieuw-
York genoemt,) ten onderbragt, zo Wel als vervolgens
de Eilanden Tabaio en St. Eujïachius: Zy
moesten, zeg ik, zig herinneren dat Karei de
tweede, ten overmaate van onrechtvaerdigheid,
de valschheidhad om op de deswegens door den
Staat gedaane klagten te antwoorden , dat hem
die dingen ten volle onbewust waren, en hy
daaromtrent niets geordonneerd had; dat wyders
die Vorst, dreigen by laaghartigheid voegende,
durfde declareeren, dat, zo de Staaten
aan hunne Oost-Indifche Compagnie de gevraagde
befeherming verleende , daar ondertusfehen
dezelve door Zyne Onderdaanen ftraffeloos
beroofd wierd, hy dusdaanigen flap voor
eene Oorlogs -verklaaring zoude houden. Nog
" moesten de Beftuurderen onzer Zeemagt zig
herinneren, dat op den 23 Maart 1672. en
zonder eenige formeele Vredebreuk met En-
F ge'

82 SCHETS VAN EETÏ
geland, die zelfde Robert Holmes, met nieuwen
last van zynen Koning, en aan 't hoofd eener
Overmagt, de t'huiskomende Smirna-Vloot aantaste,
den Admiraal van Nes , die ze convoceerde,
deedfneuvelen, deszelfs Schip in den grond
boorde, eenige Schepen dier Vloot nam, en
dezelve geheel vermeesterd zoude hebben,zonder
de heldhaftige wederftand van het overfchot
der Convoijers en der Koopvaardy-Schepen. —
Dan, waar toe doch de moeite te neemen van
zig zulke verouderde voorbeelden te herinneren?
Waarlyk, alles wat de Republiek fints
eenigen tyd van de Engelfchen had moeten
ondergaan; de bewustheid hunner gevoelens
ten onzen aanzien; het eigenaartig carafter
dier Natie, en den aart der tydsomftandigheden,
toonden aan de Bewindhebbers onze
Zeemagt over genoeg, wat, althans in de laatfte
agt maanden van 't jaar 1780. te doen ftond.
Inderdaad, de fmaad en't geweld, ten aanzien
van het Convoy, onder den Graaf van Byland,
der Staaten Vlag aangedaan O), de fchending
van het recht der Volken en van het Grondgebied
der Republiek op onze Kusten in Europa
(è) en aan het Eiland van St. Martin (O,
(a) Den 31 Dec. 1779.
(6) Den 21 April ,780.
(O Den o Jug. deszelfden jaars,
de

G R O O T T A F E R E E L . 83
defchaamtelooze en voortduurende rooverijen,
omtrent onzen Koophandel gepleegd; de fchenddaaden
, wreedheden , moorderijen, zelfs, jegens
Ingezetenen dezes Lands begaan; de weigering
van recht, wegens alle die voorvallen;
en aan den anderen kant de wettelooze eifchen,
onrechtvaerdige klagten , valfche betigtingen,
en alle andere knibbelaarijen , door deze Zeedwingelanden,
door deze Verftoorders van de
rust der Volken, ons zo menigwerf toegeduuwd ,
zo menigwerf en zonder ophouden herhaald, en
die men'moede wierd; detweedragt, die zy tusfchen
de Leden onzer Regeering aanftookten_,
de dwarspaalen, welke zy aan onze ftaatkundige
vryheid tragtten te ftellen, de ftrikken,
die zy allerwegen voor ons fpanden, den afgrond
van ramfpoeden, die zy voor onze voeten
groeven, en waarin zy ons zogten neer
te dompelen : zo veele famenloopende zaaken,
eindelyk, gaven de klaarfte voorbeduiding eener
uiibarfling van een voorbedagt fchouivfpe! , welk
eenen aanvang neemen moest met de onverwagte
aanranding onzer Oorlogfchepen, die zy
op Zee ontmoeten zouden; het neemen van
alk onze Koopvaarders, die zig in de Engelfche
Havenen of op Zee bevinden mogten, mitsgaders
het verlies van een gedeelte onzer Bezittingen
in America, of elders Waarom
dan die uitbarjïing niet voorgekomen , omftreeks
de maanden Augustus en September, door

$4 SCHETS VAN EEÏ*
middelen, die men zogt aan te wenden op
het einde des jaars, dat is, toen hetgeen tyd
meer was. . ... Wat was nu van den Raad
van Staaten geworden ? waar was de Dire&ie
van 't Zeeweezen ? waar bleef onzen Kapiteinen
Admiraal-Generaal ? waar waren, met één
woord, allen die de Souverain aangefteld had,
om met raad en daad voor de zekerheid van
onze Goederen en Bezittingen te zorgen? ...
Waren dan alle zielen met eene noodlottige gevoelloosheid
bevangen?... of was men in den
flaapvan Epimenides gedompeld? .... Neen : die
bcdryveloozen ftaat was enkel eene verdooving,
door fommige Slaapverzvekkers veroorzaakt,
en deze Slaapver wekkers waren de Ridder Yorke
en zyne Medeftanders, zo grooten, als kleinen.
Geduurende de twee laatfte maanden van
dit zelfde jaar , verdubbelden de redenen van
vrees en wantrouwen; en tevens verdubbelden
de wigtige beweegöorzaaken, en de dringende
redenen die men had, om allen fpoed
en alle mooglyke omzigtigheid aan te wenden,
in den aanleg en uitzending onzer Schepen. Om
zulks niet te gevoelen , moest het aan gezond
verhand mangelen , of men moest met de grootfte
onverfchilligheid aangedaan zyn. —En waarlyk,
de ontdekking van het Praeparatoirlyk Plan,
de bedreigingen , ve-vat in de beide Memorien,
door den Ridder Yorke. op den 10 November
en den iz December ? aan Hunne Hoog Mog,
ge-

G R O O T T A F I R E E E . *3
reprefenteerd, dezelve bedreigingen den 15 dito,
woordelyk door gemelde Amhasfadeur herhaald,
den korten en ongenoegzaamen termyn,
door het Britfche Hof bepaald, om op die Memorien
een onmiddelyk en voldoend antwoord
van den Staat te bekomen, de natuur der berioten,
die men zekerlyk van den Graaf van
Weideren ontfangen MOEST, de particuliere bersten,
die men van elders, en flag op flag, ont-
&,g, het uiterfte toppunt, eindelyk waar toe
de zaaken gefteegen waren , verkondigden
maar al te zeer de zekerheid en aannadcrmg
van het fchrikbaarend oogenblik, in het welk ons
niets zou overblyven, dan het berouw en de
fchande van onze Bezittingen weerloos en onzen
Koophandel zonder befeherming gelaaten
te hebben; van niet een eenig Schip ter gepaster
tyd uit onze Havens te hebben doen vutloopen,
en het zo dra mogelyk , uit- en toerusten van
anderen te hebben verwaarloosd. Het was,
helaas! evenwel dat oogenblik, het welk men
uitkoos om van hier , zo verzekerd, of men in
vollen vreede was, te doen uitzeilen de Schepen,
die veronderftetd wierden , ter befeherming
onzer Commercie en Colonien beftemdte zyn:
ook zeiden de Engelfchen zelf, dat, zo dn fluk
geene daad van zinneloosheid was, het gems tets er-
gers moest zyn. i n - r>
De Oorlogfchepen Rotterdam en de Prmces Larolina
, vergezeld van een Oost-Indisch Com-
F 3 pagme-

S C H E T S V A N E E N
pagnie-Schip, vertrokken van de Rheede te
Hellevoet, des ogiens vroeg van den i§ December,
het eerfte naar de West-Indien, en het
tweede naar Lisbon beftemd; en alle drie vielen
zy in de handen der Engelfchen, alvorens
nog het Canaal gepasfeerd te zyn ; om dat de
Expresfe, (die volgens UWER HOOGHEIDS
Memorie, den 14 Dec. met contra-ordre uit
's Hage was vertrokken) niet voor den volgenden
ogtent, tusfchen 10 en 11 Uuren te Helvoet
aankwam : fchoon gebruik van tyd voor
een reisje van 5 uuren ! Deze Schepen , zeg
ik, wierden een prooy der Vyanden, om dat
men de voorzorg niet gebruikt had, de Expresfe
eene Ordre mede te geeven , om hun
een Sloep na te zenden, of een Sein van terugkomst
te maaken , ingevalle zy, reeds vertrokken
zynde op de komst der Expresfe , nog niet
verre af waren. En waarlyk zy waren toen
zo min verwyderd, dat men ze nog zeer gemaklyk
had kunnen terug roepen : dit kan
gansch Helvoet getuigen. Van de overige Schepen,
die eenige dagen bevorens uit onze Havenen
gezeild, en gelukkiglyk den Engelfchen
ontfnapt waren, moest het Schip Amfterdam,
gecommandeerd door den Graaf van Byland,
en bereids ontramponeerd door eenen drie of
vier jaarigen dienst, te Lisbon gerepareerd
worden: de Princes Maria Louifa, van ouderdom
naauwlyks aan malkander hangende, en evenwel

G R O O T T A F E R E E L . 87
wel naCuragao gedestineerd , kon met verder
komen dan Kadix, alwaar het verkogt wierd:
ook zond UWE HOOGHEID ordre aan den
Graaf van Byland, om het Fregat Dieren, dat
hyhad medegebragt, en van geen beter alooi
was, dan de Princes Maria Loulfa te verkoo-
pen (a). Dus, hetfcheen of alle die Schepen,
ter befeherming onzer Commercie beftemd,
alleenlyk vertrokken waren om zig te laaten
neemen , repareeren , of verkoopen. Dit is 't nog
niet alles: de Schepen Nasjau en Nasfau-Weil-
burg, omtrent gelyktydig met den Graaf van
Byland vertrokken , arriveerden in de West-In­
dien, alleenlyk om aldaar in eene fchandelyke
bedryveloosheid te verrotten, en buiten ftaat
te raaken, om immer in Europa te komen.
Hetzelfde foort van Bewind heerschte ook in
de maatregelen, die genomen wierden om St.
Euflacbius te redden : In plaats van, ten minften
reeds met den i$ December een Fregat van
hier benoorden Schotland om, derwaards heen
te zenden, om te beproeven of het mogelyk
w are eene tydige waarfehouwing te doen aan
den
w
(.) A. JMI5.-B. t- I7i. - C . p. 90. De Heer
Byland geen kaas gezien hebbende om du tregat te
verkoopen, bragt dat weder in Holland, avmr het ver­
oordeeld wierd, om voortaan flegts tot Wagt- of Hos­
pitaal - Schip te dienen.
F 4

'8 S C H E T S V A N E E N
den Schout by nagt Crull, die zig aan dat Eiland
bevond meteen Schip van 60, en een van 36 nukken,
mitsgaders met een aaozienlyk getal rykgelaaden
Koopvaarders, zo wagtte UWE HOOG­
HEID tot den 20 dier- maand (a), om hem den
ftaat der zaaken over Oftcnde te brengen , alwaar
geen Schip gereed was; en over Lisbon,
van waar het Schip, ten dien einde door een
Heer Smkfaen afgezonden, eerst den 6 February
daaraan volgende vertrok; dat is, «00 dat St.
Euftachius, Saba, St. Martin, en alle onze Schepen,
welke zig aldaar bevonden, reeds in de
magt der Engelfchen waren. _ Maar, zalmen
my toeroepen , op dat tydftip hadden %vy hier geen
Fregat, in flaat om voor zulk eene langduurige reizs
Zee te kiezen. Des te erger: Edoch , toen
in 'c begin dier zelfde maand December, het
Fregat de Arend, van Helvoet naar St. Euftachius
vertrok , had men , aangezien toen reeds de
zaaken ongemeen netelig ftonden , ten minflen
den Heer Crull, kunnen berigten om met
alle de Schepen onmiddelyk naar Curagao te
wyken. En zulks is niet gedaan !... Om dat ons
noodlot medebragt, dat men in dit geval ,
even als in vry wat anderen , juist het tegendeel
zou doen van 't geen gedaan moest worden.
Het
(«) A. p. 25. 26. 113. en 117. — B. p. 32. 33. 168.
?72. en 173. —, C. p. 15. 16. 88. en 9u

G R O O T T A F E R E E L . 80
Het is dan niet te verwonderen, dat dusdanig-
begin geduurende den geheelen Ooriog
agtervolgt is, door eene aaneenfchakeling van
langwyligheden of verzuimen , van valfche maatregelen
of bedryveloosbeden ; Het is niet te
verwonderen, dat deezen Oorlog is befloten
met die fraaije hiftorie van Br en, en met de
heerlyke kruistogt, welke wy met het verlies
der Schepen, de Unie en Zierikzee geboet hebben;
als mede dat alles is bekroond geworden
door eenen Vreede , die, ons met fchande en
vernedering overlaadende, ons gedwongen
heeft opofferingen te doen, welke ons mogelyk
ten eenigen dage nog kosten zullen een gedeelte
van den Koophandel, die ons in Europa nog
overfchiet en onze Bezittingen in Azien.
Evenwel, offchoon Friesland werklyk alle
Vermeerdering van Trouppes de bons gaf, en
begeerde dat men zich eeniglyk met het Herftel
der Zeemagt zou ophouden (a); offchoon
Zeeland en Groningen geenen haast maakten
in die Vermeerdering te ftemmen, byzonderlyk
niet in die, welke den 10 Maart 1779.
voorgefteld, en den 16 December 1780. op
nieuws ingebragt was , liet toch de Anti-Patriotfche
Cabaal dc hoop niet vaaren ,om 'er eene
te
(a) Zie de Refolutie der Staaten van Friesland van 13.
tan. 1781.

$o S C H E T S V A N E E N
te verwerven. En daar toe werd in de maand
January des jaars 1781. een nieuw Plan geformeerd,
het welk UWE HOOGHEID en de
Raad van Staat aan Hunne Hoog Mog. overleverde,
beftaande in eene Augmentatie van niet
minder dan twintig duizend Koppen, waar
van 'er eeniglyk 1200 beftemd waren, om op de
Schepen verdeeld te worden. Vermeerdering,
van welke de Recruutgelden zouden beloopen
hebben 1,460,652. Guld. en 10 Stuivers,
mitsgaders derzelver onderhoud 3,050,138 Guldens
11 Jluiv. 6 pem.l Vervaarlyke fom, nuttelooze,
verderflyke uitgaaf, en welke, wanneer
men nagaat , hoe zeer onze Admiraliteiten
dagelyks het gebrek aan penningen bejammerden
, meer dan ooit het Herftel der
Zeemagt en de Toerusting derSchepen onmogelykmoest
maaken! Onbetwistbaar bewys, eindelyk,
van hetfchrikbaarendvoorneemen, door
de Cabaal gefmeed om de eer 'en belangens
van het Gemeenebest aan den vyand op te
offeren!
Maar dit is nog alles niet: middelerwyl dat
Hunne Hoog Mog. dit zonderling voorftel aan de
verdere Provinciën zouden voordragen (a),
wierd 'er een ander Plan uitgedagt, waar van
de
(a) Htt was op den 2. Febr. dat Hunne Hoog Mog.,
dit voorftel aan elk der Provinciën communiceerden.

G R O O T T A F E R E E L . ot
de uitvoering , zo die bad plaats gegreepen, natuurlyker
wyze de Bondgenooten moest noodzaaken,
zonder eenig uitftel, de voorgeilagene
Vermeerdering in te willigen: Ook twyffelt men
niet, DOORLUCHTIG STE VORST! of dit tweede
Plan was zyne geboorte verfcbuldigd aan het
brein van den Hertog van Brünswyk ; dat is,
• van uwen geftadigeiï Mentor, van uwen aangeftclden
Conflliarius. ~ Hoe het ook zyn moge
, de Raad van Staaten fchreef den 22 January
aan de Staaten Generaal («), dat, aangezien
de Zeekusten , van Vlaanderen af tot aan
Oost-Friesland,- byna geheel open lagen , en
eene INVASIE, in de Provinciën langs de Zee
gelegen , de ruïne van den gebeelen Staat naar
zich moest fleepen, de Raad oirbaar vond
Hunne Hoog Mog. den vooriïag te doen, om alle de
Trouppes van de Republiek in flaat van marschvaardigheid
te brengen, ten einde gebruikt te kunnen
worden om den Staat tegen allen onvoorzienen
aanval te verdeedigen, het zy met hen
in een of meerder Corpfen te doen campeeren, het
zy met hen elders te plaatzen, alwaar zy by de
hand waren, om zig met hoop van goeden
uitflag tegen de onderneemingen des vyands,
(a) Men kan dezen Brief, waar van ik bier Jlegts bet
saaklyke opgeeve, in de publieke Vapititn van dien tyi
nazien.
te

SCHETS VAN EEN
te verzetten. En om de Bundgenooten niet
te verbystcren over de kosten, die dergelyke
toebereidzelen mogten vereifchen, bepaalde
voorn. Raad (om te beginnen) zich tot de
formeering eener Petitie , van maar één Mil-
Uoen Guldens ! in de daad eene maatige fomme,
zo men het oog flaat op al de benoodigde
behoeftens, als Tenten, Magazynen van Leeftogt
en Voeder, — Paarden en Wagens ter
vervoering van Oorlogsbehoeften , Wagens,
Paarden en Schuiten, tot overbrenging der
Bagagie. — Buitengewoone Tractementen, —.
Soldyen der Generaals, derzelver Adjudanten
en andere Officieren. —* Vermeerdering der
Soldye van de Zwitzers, — de huuren van een
menigte Bedienden, .— Hospitaalkosten , —*
eene behoorlyke Veld-Artillery, — Trekwagens
voor 'C Gefchut en Pontons, —> het
loon der Geleiders van den Artillery - Trein, —.
Kortom, al wat nodig is tot den dienst en de
werkzaamheid van een Leger, wanneer het
te velde gaat, en zich in ftaat van uitvoeren
fteld. En uit hoofde der noodzaaklykheid om
de Leveranciers penningen op rekening te
verfchaffen, moest het gevraagd millioen maar
zonder eenig uitftcl in de Generaliteit! Kas gefourneerd
worden , behoudende de gemelde ,
Raad aan zich om, wanneer' het Camp zou geformeerd
zyn, eene Petitie voor de verder
benodigde fommen te formeeren.
' In-

G R O O T T A F E R E E L . 93
Indien, DOORLUCHTIGSTE VORST, dit
Plan zyn beflag had bekomen, zou 'er uit voortgevloeid
zyn, dat alle onze Plaatzen aan de
Landzyde zonder Garnifoen hadden geweest;
en dat, door de zorg, die men zou gedragen
hebben om meer dan ooit het gevaar der Republiek,
om van dien kant aangevallen te worden
, op te vyzelen, men zou geflaagt zyn in
het verkrygen eener fchielyke en algemeene
bewilliging in de Vermeerdering van de Trouppes,
en die waarlyk vermeerderd te zien: men
zou geflaagt zyn in het verzwaaren der algemeene
uitgaaven, en der belasting van den braaven
Ingezetenen, ten kosten van 's Lands veiligheid
en belangen ; men zou, eindelyk, geflaagt
zyn met het in handen UWER HOOG­
HEID, of liever in die der Olygarchifche Cabaal,
een overmaat van kragten te Hellen, die flegts
konde dienen tot vergrooting eener magt-,
welke tot zulken hoogte is geklommen, dat
die reeds maar al te veel het fouverain Vermogen
bezwalkt, en de Natie beeven doet.
Maar dit Plan, DOORLUCHTIGSTE VORST,
van het welk de Stelleren UWER Memorie goedvinden
niets te reppen, voltooide het openen
der oogen van vry wat Lieden ; anderen
waren'er over verontwaardigd; en alleen Gelderland
gaf 'er zyne toeftemming aan , egter
nog maar onder zekere voorwaarde.
Onaangezien deze mislukking, verflaauwde
1
even-

pjj S C H E T S V A N E E N
evenwel de yver ter Vermeerdering der Trouppes
niet: Zy kwam onder verfcheidene gedaanten
en verfchillende tyden , tot op het einde
des Oorlogs ten voorfchyn; en, ten deezen
aanzien, zal ik flegts drie Vóórhellen van
dien aart hier aanvoeren, en welke nog geduurende
dit jaar 1781. gedaan wierden, namelyk:
i°. Het nieuwe Plan, door UWE HOOG­
HEID en den Raad van Staaten aan Hunne Hoog
Mog. den 18 April overhandigd, tot eene Vermeerdering
van936" Paarden, en i7,686Voetknegten;
doch, (het geen zekerlyk het pilletje
moest vergulden) van welk getal 6 duizend
man zouden afgenomen worden, om daar van
een Corps Mariniers, beftaande uit drie Regimenten,
elk van 16 Compagnien, te formeeren
: een Corps dat waarlyk alléén genoegzaam
zou geweest zyn, mits op een anderen voet
als UWE HOOGHEID zulks begreep; een Corps,
van het welk de Stelleren UWER MEMORIE,
wel gewag maaken (0), maar zondereen enkel
woord te reppen van den Jlaart, die 'er aan
vast was, namelyk van de 936 Paarden, en
11,680, overige Voetknegten, die gelyktydig
moeften geworven worden.
2°. De herhaaling van deze zelfde vordering
(«) A, f, 41, B. p, 55. —• C. p. 23. & 39.
om

G R O O T T A F E R E E L . 95
om 6000 Mariniers, den 22 Oktober gedaan;
wel is waar toen eenigzins gemaatigd, maar
evenwel onder de conditie, dat zulks de voortzetting
der Deliberatien over de geliefdkoosde
Augmentatie niet zou benadeelen.
30. De nieuwe Vertoogen van UWE HOOG­
HEID en den Raad van Staaten, (zo ten opzigte
der voornoemde Augmentatie, als betreffende
bet brengen der Trouppes in ftaat van te velde
te trekken) vervat in de Petitie voor den
Staat van Oorlog, den 28 December aan Hunne-
Hoog Mog, overgegeven , en waar by Uws
HOOGHEID en de voornoemde Raad, onder
andere beledigende en berispelyke uitdrukkingen,
durfden beweeren. „ Dat Zy Lieden geen
„ andere fatisfaftie van Hoogstderzelver waar-
„ fchouwingen hebben, dan DAT DAAR UIT
„ZOUDE B L Y K E N , DAT DE PRAESENTEN
„ TOESTAND VAN HET VADERLAND IS BUI-
„ TEN SCHULD VAN Z. D. H. EN DEN RAAD
„ VAN STAATEN. K -—Uitdrukking, die allerongerymdst
is, indien men bedenkt, dat die
WAARSCHOUWINGEN altoos vergezeld gingen ?
met de Vraag om Augmentatie van Trouppes,
en dat Zy, die deze Vraag deeden , beter dan
iemand anders, wisten, dat zulks niet anders dan
een dwarspaal voor het Herftel der Zeemagt
zyn kon: — Eene Uitdrukking, {zeggen de
Staaten van Friesland in derzelver Brief, den 12
April 1782. tan de Staaten Generaal gefcbrtven.~)
„ Eene

t)6 S C H E T S v A N • E E it
„Eene Uitdrukking, welke onzes eragtens
„ nooit, en zeker thans geheel niet kan te pas-
„ fe komen, in de critique omftandigheden,
waar in de Republiek zig bevind: eene Uit-
„ drukking, welke by een minder op hunne
„ Regenten vertrouwend Volk, dan onze In-
„ gezetenen, gebruikt door den mond van het
„ Eminente Hoofd, en een illuster Collegie van
„ deze Republiek, van de allernadeeligfte ge-
„ volgen voor den .ftaat van het Land had kunnen
zyn : eene Uitdrukking,, welke Hun Ed.
„ Mog. derhalven niet kunnen nalaaten , te re-
„marqueeren, en over dezelve, als een ge-
„ vaarlyken ftap , haare uiterfte gevoeligheid
„ te toonen, in verwagting dat Hunne Hoog
„ Mog. wel met Hun Ed. Mog. zullen willen
„ coöpereeren,tcn ei \de zulke verregaande de-
„ marches by vervolg geene plaats, mogen heb-
„ ben; voor al indien Hunne Hoog Mog. zul-
„ len gelieven te reflecteeren; dat de zo.her-
„ haalde voorhagen tot verfterking der Repu-
„ bliek ter Zee (waar zy alleen zich ooit met
„, vrucht kan ftrekken) altyd zyn geannexeert
„ geweest (zelf nog ten tyde, dat de Repu-
„ bliek reeds in haare Scheepvaart, zo wreed
„ als wetteloos door Engeland benadeeld wierd,)
„ aan eene kostbaareen nuttelooze Augmenta-
„ tie der Landmagt, ten welken opzigte Hun
„ Ed. Mog. zig geëxpliceerd, en alle objee-
„ tien gefolveefd hebben f by. Refolutie , de-
„ zcr

G R O O T T A F E R E E L . 97
„ zer Provincie , in dato den 13. January
„ 1781. enz.»
Ware het nu hier de plaats, D OORLUCHTS-
GE VORST, dan zou ik betoogen , dat deze
rechtmaatge klagten UWE HOOGHEID, in
geenen deeie voorzigtiger in UWE uitdrukkingen
gemaakt hebben; ik zou in h breede voordra^
gen, hoe, inden befaamden Brief door UWE
HOOGHEID den 17 January aan de Staaten Generaal
geadresfeerd , GE de onbefcheidenheid
had om bet gedrag derHooge Regeering duidelyk te inculpeeren
(a) ten aanzien der maatregelen, welke
men, volgens U, had verzuimt te neemen, om
de Republiek voor de rampen te behoeden,
welke dezelve eenige jaaren hadden bejegend;
.en van die, met welke den Staat nog bedreigd
wierd, en die onvermydlyk fcheonen; ik zou,
zeg ik», vertoonen, hoe zeer alle waardige Regenten
, alle braave Burgers, verontwaardigd waren
over de opgeworpe .hoonende, of ongegronde
voorgeevensin dien Brief opgefloten; en'er dan
byvoegen, het donderend antwoord, het welk
de Staaten van Friesland niet verzuimden,
onmiddelyk op die voorgeevens te maaken, en
aan
• (a) Dit is de eigé uitdrukking, aangevoerd in den Brief
der Staaten van Friesland den 25 February van dat zelfde
jaar aan Z. D. H. gefebreven.
G

9g SCHETS VAN EEN
aan'U te zenden O). Maar, in afwagfmo- daj
ik my daar over breeder uidaate, keer ik weder
tot die eeuwigduurende Vraagen om Augmentatie
van Landmagt; en durve zeggen,
dat, ( buiten en behalven de oogmerken en de
bedoeling der geenen , die 'er Aanftookers van
waren) die listige Vraagen, onder zo veelerleije
gedaantens voortgebragt, door zich zeiven
in alle Vergaderingen, zo Stedelyke als
Provinciale en Generale, ysfelyke rampen veroorzaakten.
Want terwyl fommige Leden, aan
de Cabaal overgegccven , of deszelfs wraakzucht
duchtende, al wat dezelve vorderde inwilligden,
bleeven andere btfluiteloos of bepaalden
zig by het doen van Vertoogen; en
fommige bewilligden ten halven, of onder ze*
kere voorwaarden; daar wederom anderen
ronduit weigerden iets toe te Haan: En van
deze verfcheidene uitwerkingen van lafhartigheid,
zwakheid, befluiteloosheid, kragtelooze
wil, toegeeflykheid en weigering, kon in elke
Stad, in elke Provincie en vervolgens tusfchen
de Provinciën zelve , niet anders voortvloeijen,
dan eene eeuwigduurende ftrydigheid van gevoelens,
van gezindheden, en, gevolglyk, van
twis-
(a) Dit alles is vervat in ienxelfden Brief der Staatm
van Friesland.

G R O O T T A F E R E E L . 99
twisten , kibbelingen en algemeene oneenig-
heid • daar, alwaar niet anders dan eendiagt
en eenftemmige fkmenloop tot de waare en
eenige middelen ter behoudenis der Republiek
hadden moeten heerfchen. Kortom, die DOL­
HEID, om de Landmagt te vergrooten, ten
einde onze Grenzen voor een ingebeeld gevaar te
behoeden , vergeleken met de verborgene ftree^
ken die men in de jaar en 1783. en 1784. m c
werk ftelde , ter vèftraaging van het fluiten
eener Alliantie met Vrankryk, welke ons be-
vrvd zoude hebben van den twist, die men den
Keizer heeft bewoogen ons te berokkenen ,
die ONGEHOORDE DOLHEID, zeg rk, vergele­
ken met dergeiyke flreeken op het einde van
1784. en in *t begin van 1785. gebezigd, om
de voorgemelde Augmentatie te dwarsboomen,
en onzen Ingezetenen te beletten, zig te wa­
penen in betbaarblyklykst gevaar, waarm diezeüde
Grenzen zig toen bevonden van door geduchte
krvgsmagt aangevallen te worden, BEWYST AL­
LEEN EN ONBETWISTBAAR, het voorneemen
door eene maatfehappy van Schelmen alhier ge­
formeerd, om hunne heersch- of wraakzucht te
verzadigen met den ondergang van haar eigen
Vaderland. ~ Ik keere weder tot het ver­
haal van onze rampfpoeden en der weinige
zorg, die men aanwendde om die voor te ko­
men, of te verbeteren.
Maar, hadden het langduurig verzuim van
Ga
d e

i co S C H E T S V A N E E N
de herfteliing der Zeemagt en de bovenmaatïge
kngwyligheden in de uitrustingen , gegronde
bekommeringen en algemeen morren gebaard,
het neemen van twee Schepen van Linie , en
een Oost-Indifch Schip, waar van hier voren
gefproken is, mitsgaders van alle onze Koopvaarders
, welke de Engelfchen op Zee ontmoetten
, of op het oogenblik der Vredebreuk
zig in hunne Havenen bevonden; het gezigt eindelyk
van de onbeweeglyke hardnekkigheid om
de Landmagt te vermeerderen, ten kosten der
belangens en het heil van den Staat, dompelden
de Natie in eene droefheid die bezwaarlyk was
uit te drukken. 'Er was dus niets beter, om derzelver
moed en hoop op te beuren, dan een
voljïrekt afzien van die Vermeerdering • dan eene
meerdere werkzaamheid in onze Havens ; dan
een fpoedig en welbeftuurd GEBRUIK der WEI NIGE
MAGT, die ivy in handen hadden; dan voorzigtige en
rustige poogingen , om , zo veel mogelyk , den
trots onzer vyanden te fnuiken, hunne rooverijen
te beteugelen, onze Convoijen te befchermen,
en om, zo niet alle, ten minften
een gedeelte der flagen, welke die
Vyanden ons zouden kunnen toebrengen, af
te weeren. Edoch, zo als ik reeds gezegt
heb,''er gebeurde niets dan juist al het
tegendeel.
Bereids in de maand December 1780. wa­
ren 'er, volgens de Lyst, door UWE HOOG­
HEI©

G R O O T T A F E R E E L . IOI
HEID zelfs overgegeevenCO, en hier voren
aangevoerd, in Commisfie te Amfterdam, m
Texel en andere ftroomen van de Zuidex-Zee,
alleen 8 Schepen van Linie en 18 Fregatten; en
in de daaraanvolgende maand van Maart begon
men met te declareeren buiten ftaat te zyn
een Engelsch Convoy op te lïgten, het welk,
onder 'bedekking van een onnozel Fregat en
een Kotter, de Elbe was uitgezeild. Het
Convoy, op den % S dier maand, door Directeuren
van den handel op de Oost-Zee gevraagd,
deRequifitie Hunner Hoog Mog. den aö dito,
om dat te verzorgen, aan UWE HOOG HEID gedaan,
en, eindelyk, de vervvagtingen van alle
Kooplieden, wierden verfchoven , onder het
-fraaije voorwendzel van gebrek aan genoegzaame
magt, om de minfte befeherming te verkenen
, en van het gevaar dat 'er ftak in de
.verwyderingvan onze Kusten. Waarlyk, men
zou, door de rondborflige en oprechte toon,
met welke de Samenftellers van Uw ER HOOG­
HEIDS Memorie, al dievoorwendzels opdisfehen,
fchier in verzoeking gebragt wierden om hen
te oelooven (£). Sed credat Judaeus Apella.
Even-

105, S C H E T S V A N E E N
Evenwel de Vice-Admiraal Hanftnck begaf
zich omtrent den 5. April van 's Gravenhage
naar boord, om aldaar - eenen aanvang te maaken
van dien luifterryken loop, welke hy den
ganfchen Oorlog door gehouden heeft; en de
lieer Manzon, Schryver van den berugten Courier
du Bas-Rhin, die toen nimmer eene gelegenheid
liet flippen om den Jpot te dryven, met de
Beftuurders cn het Beftuur onzer Zeemagt, en
die, uit het beloop dat de zaaken toen reeds
hadden, wel vooruit zag hoe zy in 't vervolg
•zouden blyven loopen, gaf ten opzigte van dit
vertrek, in zyn Courant van den t%. April
daaraan volgende, dit berigt: „ De Vice-Ad-
„ rniraal Hartftnck is evcnzvcl vertrokken om zich
„ aan zyn Scheepsboord te begecven, na af-
„ fèheid van den Prins genomen te hebben,
„ alsmede de Heer van Kinsbergen zyn Vlag-
„ Kapitein: De Secretaris van de Vloot heeft
„ ook de reis aangenomen, om aan boord van
„ het Admiraal-Schip te gaan; zo dat, v:an-
„ neer nu maar DE DOMINEE is aangekomen, de
„ Vloot compleet zal zyn, en op bet eerfte fein kunnen
„ Zee kiezen." Het geen ik hier zal bybrengen,
billykt volkomen defpotterny van den
Nieuws-Schryver,
Omftreeks het einde der maand April, was
'er op til om een Engelsch Convoy te gaan on-
.derfcheppen, hetwelk gereed ftond om met
Recruten, voor America beftemd, de
We :

G R O O T T A F E R E E L . 103
Wezer uit te komen (a), blootlyk onder bet
zwakke geleide van een Fregat van 32 Stukfcen,
twee Sloepjes en twee -gewapende Vaartuigen
(fr): Daartoe gelastte de Vice-Admiraal
ïiartfmck, op den 16 dier maand den S:hout
by, nagt Zoutman met 4 Schepen van Lmie,
4 Fregatten en een. Kotter,, uit Texel m Zee
te 'fteeken, en zyn Krui stogt te-gaan vestigen
op zodanige wyze, dat hy niet. .bhv flond om
door ovcrmagt aangetast of van Texel afgefneden te.
worden. Maar, DOORLUCHTIGE VORST,
vermits, volgens de Samenftellers Uwer ME­
MORIE, UWE HOOGHEID toen berigt kreeg,
dat de Commodore Stuart (of liever StewarO
met een fterk Esquader Schepen van Linie uit
Engeland was vertrokken,, mm het voorn. Convoy
te befchermen, hielden de Heeren Hartjlnck
en Zoutman daarover den 2.7. eene zeer"
ernftige Conferentie, waar van men U het extrad
liet toekomen (e) ; den 29. dito wierd
des-
(a) A. p. 51. — B. p. 63. — C. f. 37-
('6) Het Fregat was de Amphion van 32.; de Sloepen,
Waren de Ostricb, en de Fortuin, elk van 14 ; en de gewapende
Vaartuigen, waren de Brittannia en de Molly,
dat vry wat fcheeld van 4 Fregatten, als twee van 36 ,
een van 26.. en een van 24. Stukken, zo als in de Memotie
van ZYNE HOOGHEID wordt gezegt.
(O Zie deze Conferentie in 't Verbaal van den Heer
HAR.ÏSINC£,'j?. ioS.
G 4

I°4 S C H E T S V A N E E N '
deswegens nog een grooten Krygsraad op
Texel beleid en ter gelylcer tvd befpeurde
men, dat twee Schepen, die den Heer Zoutman
moeften vergezellen, geen behoeften*. haMen;
dat, voor het overige 5
er gebrek was aan bedreven
Officieren, aan bevaaren Matroozen, mitsgaders
aan ligte Vaartuigen, om op den üit>
kyk te gaan. •— En wat was het gevolg van
d a t aI1
es. ?
Het gevolg was, dat de Heer
Zoutman en zyne Schepen in Texel bleven.
Geen fterveling, evenwel, had het Esquader
van den Commodore Stezvan gezien: Edoch
de Engelfche Papieren hadden zyn vertrek
verteld; en dat was genoeg voor het Beftuur
onzer Zeemagt: zulks was genoeg voor dat
Beftuur, hetwelk, den geheelen Oorlog door,
behendig gebruik maakte om die Papieren,
als onfeilbaare Godfpraaken, aan te voeren , en
als de eenige en zekere cofrefpondenrie, wanneer
men voorwendsels nodig had om te verzuimen,
hetgeen moest gedaan worden, en het
. geen men veilig had kunnen doen. Men moet •
eens zien met wat. eene zorg, met welk een
vertrouwen, de berigten, in die Papieren geflanst,
en in de MEMORIE van UWE HOOGHEID,-
CJJ in het VERBAAL van den Vice-Admiraal Hdrt-
1
(a) Pyhagcn tot da Memorie van Z. H. N«. 9.
fmek

G R O O T T A F E R E E L 105
finck, worden aangevoerd. Dan, omtot myn proest
te-g te keeren: kundige Lieden wjsten
dat de Engelfchen op het einde van April niet
luidden , noch gereed waren om in deNoordzce
een Esquader Schepen van Linie te hebben,
z y wisten dat de geheele magt onder den
Commodore Stewart, ten dien tyde, alleenlyk:
heftond in het Schip the Benvick en een ot twee
Fregatten, met welke hy ten noorden van
SclJand én Engeland tegen de Franfehe Kapers
Liften, die deze wateren zeer onveilig maakten
en den roof zelf tot binnen 'sLands zouden'gevoerd
hebben, zo Stewart had goed gevonden,
hun den vrijen teugel te laaten : kundige
Lieden, zeg ik, wisten dit alles, de Dixeftie
van ons Zeeweezen was'er met onkundig
van, en ik herhaale het hier opdat een
ièo-elyk het ook weete. '
In weerwil, nochtans, van den fchnk, welke
dat gewaand Esquader aan de Direftie onzer
Zeemagt fcheen ingeboezemd te hebben,
zeilde de Heer van Kinsbergen den 9. Mey uit
Texel met een Schip van 50 Stukken, drie Fregatten
en een Kotter, waarby zich nog een
vierde Fregat voegde (a). Zyne Inftruftien, ge-
( a) Het Fregat DE DOLPHYN, va» bet ittUl in deze
Iv'rlL Jrdt gef^en, » niet « * op die
gewest. Q

io6 S C H E T S V A N E E N
dateerd den 6. van die maand, waren van der
zen inhoud:
„De Kapitein J. H. van Kinsbergen, wordt
» m i t s d e z e n
gelast, om zich aan Boord van
„ 'sLands Schip van Oorlog DE BATAVIER,
„ gevoerd by Kapitein Wolter Jan Baron van
„ Bentinck te begeeven, en aldaar op zich te
„ neemen het commando over hetzelve Schip,
„benevens de Fregatten ARGO, AMBHITJU-
* T E
> EENSGEZINDHEID, DOLPHYN en VE-
Slrnxn, en de Kotter de AJAX, gecommandeerd
door de Kapiteinen Staring., Braak,
0 Bouritius, Mulder, Grave ,van Rechteren, met
last, om met het voornoemde Esquader by
* d e e e r f t e
gelegenheid Zee te kiezen, in de
„ Noordzee te kruisfen, en aldaar den Vyand
Ó alle mogefyke afbreuk te doen.
„ De voornoemde Kapitein zal zich echter
„ niet verre van Texel éloigneeren , maar in-
.» tegendeel zorgen, om, by aldien hy bevond,
„ dat 'er eene over magt van Engelfche Schepen,
„ waar voor hy genoodzaakt zoude zyn te wyken
» m d e
Noordzee kruide, zich eene retraite
* na de Rheede van Texel te behouden.
, By aldien gemelde Kapitein bevond, dat
n de Vyandlyke Overmagt, in de Noordzee
„ kruisfende, van die force was, dat dezelve
» wel te fterk voor zyn Esquader was, maar
» door de hier GEREEDLEGGENDE SCHEPEN
ë met fucces konde geattaqueerd worden, zab
•»hy

G R O O T
1 0
?
h y onmiddelyk daar van aan de Ondergetekende
kennis geeven, ten einde by denzel-
: ven daar over te handelen, zoo als hy onder-
" nefchreeve noJig zal oordeeten. •
Ingevalle hy Kapitein kondfchap mogte be-
„ k'omen, waarop hy vertrouwde ftaat te kun-
De» maaken, dat 'er geene overmagt van
" vyandlyke Schepen te vreezen was , zal hy
vermogen zich verder van Texel te éloignee-
" ren- om des te eerder vyandlyke Koopvaar-
" dye-of andere Schepen te kunnen onderfeheppen.
" Voorts zal hy Kapitein, na bevinding van
„zaaken, agt a veertien dagen kunnen continuëeren,
waarna hy met zyn Esquader weder
in Texel zal moeten binnen vaken, en
aan den Ondergefchreven zyn wedervaren
" ""EmdelyTzal hy in alles obferveeren be-
„ lïoorlyke Soldaat- en Zeemanfchap :
„ Gedaan aan Boord van 'sLands Schip van
Oorlog, den ADMIRAAL GENERAAL, ge-
\ ankert op de Rheede van Texel, den 6.
?>ey i 7§i."
(geteekent)
ANDRIES HARTSINCIC
Indien, DOORLUCHTIGE VORST, in plaats
van den Kapitein van Kinsbergen, te doen uit­
kopen met één Schip van Linie , en 4 Fregatten,

ïo8 S C H E T S V A N E E N
ten, men de GEREEDT.EOGENDE SCHEPEN,
waar van hier gefproken wordt, by zyn Es^
minder had gevoegd; en indien, in de zekerheid,
waar in men WAARLTK was, dat 'er
niets te vreezen ftond in de Noordzee, voor
zodanige overmagt, de bovengemelde Schepen
ten fpoedigften waren opgezeild, had men onfeilbaar
het Convoy van de Wezer bémagrjgd
Maar in plaats van dit, bleef de Heer vanKinsbergen;
wiens Inhructien NIETS HET MINSTE
GEWAG van dat Convoy maakten, voor Texel
kmisfen, en de Vice-Admiraal- Hartfmck hield
-zich op met aan UWE HOOGHEID nieuwe
ördres te vraagen tot de voorgeflagene Expeditie.
— Wat wonderbaarlyker 'fchikkino-
HOORLUCHTIGSTE VORST! Hoe veele -nuttclooze
omhandigheden! Hoe veel kwalyk betfeedde
tyd! terwyl het vyandlyk Convoy het
oogenblik van uitzeilen beloerde en ook daade-
, Iyk in Zee ftak, op den „. Mey onder de
zwakke bedekking, hier voren opgegeeven. -
Eindelyk kwamen de-.nieuwe bevelen, die
de Heer Hartfinck van UWE HOOGHEID verwagtte,
den i 3den, opdagen; en die Vlootvoogd
op den Mden, met twee Schepen van
•f.ime-, een Fregat en een Snaauw, in Zee geftoken
zynde , vereenigde zig nog dien zelfden
dag met den Kapitein van Kinsbergen. Ttoor
dezefamenvoeging bevond zig de Vice-Admiraal
aan 't hoofd van een Esquader, beftaande
ui?

G R O O T T A F E R E E L . logt
uit 3 Schepen van Linie , ^Fsegatten , een Kotter
en een Snaauw; een Esquader , het welk,
zo als men wel kan denken, den Commodore
Stewart, met zyn Esquader niet aantrof, maar
dat, na eenigen tyd fommige mylen van onze
Kusten te hebben geparadeerd, den 2,4 derzelfde
maand, weder in Texel binnen viel; voor alle
vrucht medebrengende het gewigtig en roemrugtig
nieuws, dat — een Nevel de ontdekking van
het Convoy van de Wezer belet had (a) ! —*
Maar, volgens het Verbaal van den Heerffo«fmck,
was die Nevel op den 15 Mey, dat is,,
daags na het vertrek van den Vice-Admiraal.
Hoe is het dan mogelyk, dat een Convoy, het
welk met den gunftigften wind, den 11 dito van
den Wezer vertrokken was(fr); een Convoy,
het welk men weet, dat, byna aanhoudend ,
dien gunftigen wind op de volgende dagen gehouden
heeft, en dat reeds den 13 dito, den
hoek van Flamborougb was omgezeild , den
(a) Dan den 24 's morgens vroeg, de Vice-Admiraal
Hartfmck, met het geheele Esquader voor de Wal ge­
komen, en 's anderendaags, na eenige Fregatten voor het
Vlie en voor Texel te hebben gelaaten, op de Rhede
geretourneerd zynde, zonder, wegens bet mistig weder
dos Vyands Convoy te hebben kunnen aantreffen, enz.—
A. p. 55- - B. p. 75. — C. p. 40. . _
(&) Verbaal van den Heer Hartfmck, op den ia «1
16. Mey.

lid S C H E T S V A N E E N
ig. nog zo digt by onze Kusten was, en zig
fiog genoeg onder 't bereik van ons Esquader
bevond, om door het zelve gezien te kunnen
worden, indien bet helder Weer was geweest?
Om zulk een zaak te gelooven , moet
men vooraf overtuigd zyn , dat een Lichaam,
op een en denzelfden tyd zig op zekere plaats,
en ook honderd mylen van daar , bevinden kan.
Maar ook men twyffeldc wel, zelfs al vóór de
terugkomst van den Vice-Admiraal, dat men
een derge'yke uitvlugt te hulp zou roepen.
Want de COURIER DU BAS-RHIN van den
23 Mey, bcrigt ons uit 'sHagc, in dato 18.
Mey. „ Men is zeer verlangend om te ver-
„ neemen , hoedanig het Esquader, onlangs
„ uit Texel gezeild, is gehaagd. 'Er zyn Lieden
„ die twyffelen, of dat het Convoy van Duit-
„ fche Trouppes naar Engeland gedestineerd ,
„ wel zal aantreffen, of zy het zullen bemer-
„ ken, ingevalle zy het ontmoet. " — Wat zou
dan wel de Schryver van dat Nieuwspapierge-
. zegt hebben , zo hy geweten had, dat, na de
berigten, die men den 1?. te Amfterdam
had ontvangen van 't vertrek van 't Convoy,
UWE HOOGHEID, nog den 2.3. aan den Schout
by nagtZoutman, ordonneerde, om zig by den
Heer Hartfmck te voegen, ten einde de wegneming
van dat Convoy des te beter te verzeke­
ren ? — 'Er is, DOORLUCHTIGE VORST,
geen buitenlandse)! Admiraal, welke , en in Uwe
Me-

G R O O T T A F E R E E L . ui
'Memorie, en in het VERBAAL van den Heer Hartfinct,
dengeheelen omflagleezen.de van alle die
liegt beraamde of ongepaste maatregelen, van
nuttelooze omftandigheden, van die kinderachtige
of voorgewende bekommeringen , welke in
die eene gelegenheid hebben plaats gegreepen,
'er is, zeg ik, geen buitenlandsch Admiraal,
•welke', dit alles "eestende•, niet eerder meent
zyn oog te flaan op de vertelling van een lachverwekkend
toneelfpel , dan op het verflag
van het Bewind en Gebruik eener Zeemagt,
beftemd om de eer onzer Natie te verdeedigen,
en derzelver Vyanden te bevegten,
wanneer zig daar toe gelegenheid opdeed O).
De uitflag dezer Expeditie, niet min belachlyk,
dan nutteloos, diende flegts tot vergrootmg
(«) De Nevels van dien tyd hébben juist een ieder niet
even ongnnftig geweest; want in 'i be ?in van Mey gelukte
het den Heer de la Metbe Pipet, aan den ingang
van 't Canaal den ryken Buit weg te neemen , die Rodiuy
te St Euftachius veroverd had: En demi3; dier zelfaa
maand verbrandde twee Franfehe Fregatten , bykans onder
'toog van den Admiraal Darhy, zes Tranfportfchepen
, die hy van Gibralter terug bragt. Die twee Fregatten
, welke , in weerwil der tegenwoordigheid van ae
Enaelfchen , niet voor den 20 te Brest binnen liepen,
ontnamen-in hunnen kruistogt aan den Vyand 2 Fregatten
van 36 Stukken, 3 Kotters van 28. en 2 andere Kof
ters van 16 Stukken, met verfcheiden Koopvaarders, en
namen in *t geheel over de 7cQ Man gevangen.

«12 SCHETS VAN EEN
ting onzer benaauwdheid. Reeds in de maand
Maart had men het verlies vernomen van 5;.
Euftachius, als mede van het Oorlogfchip Mars,
het Fregat van dien zelfden naam, en een
groot getal rykgelaaden Schepen , die zig aan
dit Eiland bevonden, of daar van even vertrokken
waren : Op die tyding volgde wel ras het
berigt der verovering van Ejjequebo , Demerary
ende Berbices: de berigten van onwaardeerbaare
Verliezen voor onzen Koophandel in alle Zeeën
volgden malkander, met eene wonderbaarlyke
fnelheid : men wist dat onze te Lisbon gearriveerde
Oorlogfchepen buiten ftaat waren, om
eenigen dienst te doen, en dat de Princes
Maria Louifa, welk Schip naar America beftemd
was, onbekwaam was om ooit weder
uit Kadix te komen : de Schout by nagt Binkes,
was wel met een Oorlogfchip en twee Fregatten
in de Middcllandfche Zee, maar liet gerustelyk
onder zyn oog , onze rykfte Koopvaarders
wegneemen; op onze Kusten zag men
geen één onzer Oorlogfchepen kruisfen , en
zodaanige onzer Koopvaarders , die het geluk
hadden genoten, om op eene verre reize den
Vyanden te ontfnappen , of anderen, die uit
een onzer Havenen, naar eene andere wilden
zeilen , wierden, om zo te fpreeken, in ons
gezigt weggenomen. Men voege hier by de
aanhoudende verwyling in onze toebereidzelen,
den langzaamen voortgang der recrutee-
. rin-

G R O O T T A F E R E E L . 113
ringen, de'achteloosheid in de maatregelen,
en de kwaadwilligheid in alles; dan ook zalmen
geenzins-verwonderd ftaan, zo ik durve beweeren,
dat, bereids in de eerfte maanden van deezen
Oorlog, onze rampen, onze fchande, ten
toppunt waren-gefteigerd en de ontfteltenis algemeen
was geworden.
Ook waren het niet alleen de verdubbelde
klagten onzer Handelaars, van het begin van dezen
Zeetogttot het einde des jaars uitgeboezemd,
hunne affchildering der rampen, die zy ondergingen
, de dringendfte Requesten, de hartroercndfte
Smeekfchriften, die zy zo vrugteloos
aan de Staaten hunner Provinciën of aan
Hunne Hoog Mog. inleverden, om van de Directie
onzer Zeemagt de nodige befeherming
, ter behoudenis van het overfehot hunnes
koophandels in Europa, en ter bewaaring
van het overgeblevene onzer Etablisfementen in
.America enz. te verwerven; het waren, zeg
.ik, alle die zaaken alleen niet, welke betoogden
tothoedaanigen beklaaglyken toeftand wy gebragt
..waren , de gebrekkige Direétie , welke in onze
Zeemagt heerschte, en de onvermydelyke
'noodwendigheid om daar in te voorzien; maar
'de Steden, de Provinciën zelfs, verhieven hunne
Stemmen gelyklyk op. Vlisfingen (0), Middel-
ia) Den 30. April, i
H

H4 SCHETS VAN EEN
deiburg (a), Zierikzee (è), en Ter Qoes (c), alle
Steden eener Provincie, welke, nog na de
Vreedebreuk van Engeland met ons, de Onderhandelingen
had willen vernieuwen, die
ons, volgens haar, den Oorlog hadden kunnen
doen ontgaan , waren de eerfte om zich te
beklagen over de rampen, die ons overftelpten,
over andere rampen, die ons dreigden,
over de wanhoop en de bcdryveloosheid, welke
de] eerstgemelde rampen verzwaarden, en
de laatfte over ons ftonden uittelokken: Die
Steden, zeg ik, waren de eerfte om het kwaad
aan te toonen en te bewyzen de noodzaaklykheid
om deszelfs oorzaak uittevorfchen (i).
Op
( a) Den 14. Mey.
(b) Den 12. Juny.
(O Den 9 July.
(d ) Om nog eens te komen op de klagten, welke onze
Handelaars hebben uitgeboezemd, en op de fmeekfchriften,
door hen, geduurende het Jaar 1781. ingebragt,
en waar van ik in 't begin dezer paragraaf heb gefproken,
zal ik hier de volgende aanhaalen :
1°. Het Request in het begin van Maart geprefenteerd,
door de Direéteurs van den handel op de Oost Zee: Request
van het weik ik bereids melding heb gemaakt, en
waar in die Handelaars deeden zien, de dringende noodzaaklykbeid
om eenen tak van Koophandel te befchermen,
welke graanen, bout, bennip, yzer, en andere waaren
verzorgden, die onmisbaar waren, zo voor de Ingezetenen
dezes Land» in 't algemeen, a{s yoor die geenen
Iwn.

GRO.OT T A F E R E E L . 115'
Op den 18. Mey wierd door de Gedeputeerdenvan
Amfterdam, ter Staats-Vergadering van
Holland en West-Friesland, in naam hunner
Principaalen, eene Propofitie ingebragt, waar
by
hunner, Welke onze producten in ruiling dier waaren
afzonden: Dat de Schepen , met deeze waaren belaaden ,'
den winter in de Havens der Oostzee doergebragt hebbende,
alleenlyk eene bedekking afwagteden om herwaarda
te komen: Vat, ten andere, de voortyd, de eenige gunftige
tyd was om de voorgemelde ruilingen te volvoeren:
Dat om het onherftelbaar verlies voor te komen,
welke alle vertraaging zoude kunnen veroorzaaken, de
Requeftranten Hunne Hoog Mog. frneekten , om hoe eerder,
hoe liever aan deeze Schepen een genoegzaame befeherming
te verleer.en, welke dezelve tegen den Vyand
koade verdeedisen ; en dat eindelyk, indien het Hunne
Hoog Mog. mogt behagen, het Embargo, het welk op
de Schepen naar de Oostzee was gelegt, te ligrcn, deze!
van die gelegenheid gebruik konden maaken om derwaarts
te vertrekken.
2 0
. De Brief, welke de Gedeputeerden van de Oost - tndilche
Compagnie, op den 23. AprA aan Hunne Hoog
Mog overleverden, eu waarin zy, na eene voordragt van
de uiterfte verleger.dbeid, in welke Bewindhebberen dezer
Compagnie flonden te vallen, in gevalle zy de Schepen
voor haare Bezittingen beftemd, niet tydig konden
afvaardigen, na een verdag van het eminent gevaar,
het welkte duchten was dat de Vyand eenige haarer
Bezittingen mogt aantasten, Hunne Hoog Mog. verzogten
om die Schepen eene behoorlyfc: bedekking te verleenen,
terwyl voor 't overige Heeren Bewindhebbereu
aorg zouden dragen , om die zelfde Schepen meer dan ge-
H a Woon»

lió SCHETS VAN EEN
by men in meer byzonderheden kwam, dan tot
hier toe nog gedaan was over de noodlottige uitwerkzelen
der bedryveloosheid van onze Zeemagt:
daarin drong men ten fterkften aan, op
xvoonlyk te doen wapenen, zo ter hunner eigene
verdeediging, als voor die der verdere Schepen in de In-
difche Zecön: Maar dat, ingevalle Hunne Hoog Mog.
ten dezen opzigte geene gunllige Refolutie konden ver­
kenen , zy Heeren Bewindhebberen niet verantwoordelyk
zouden zyn, voor de gevolgen die 'er uit konden voortvloei­
den, enz. Wie zou nu gelooven, dat, ondanks al
die redenen, cn andere, die ik hier r.iet ophaale; wie
zon, zeg ik, nu gelooven, dat, ondanks alle goedwillige
intentien van de meerderheid der Leden, die de Staate.'i
Generaal uitmaakten, de Schepen der Compagnie, met
goederen gelaaden, die ongevoelig bederven; beladen
met Schepelingen , welke ge .eeltelyk door bedryveloos.
heid en wanhoop een prooy voor 't graf wierden, nog
over de veertien maanden moesrcn wagten,om het gevraagd
Convoy ind^daad te verwerven?
3°. en 4°. De beide Requesten, op den 6. en 7. Ju.
ny aan de Staaten van Holland en de Staaten Generaal
geprefenteerd, door de Kooplieden van Dordrecht, Haar­
lem, dmflerdam en Rotterdam, in den handel op Surina-
men gein eresfeerd; twee Requesten, over welke, zo
als ook over de volgende, ik hier na gelegenheid zal heb­
ben my breeder uit te laaten.
5°. Het Request omtrent ten zelvcn tyde door de
Zccuwfche 1
de
fandelaars, insgelyks by !
den voorn, handel
belang hebbende, by de Staaten van Zeeland ingeleverd.
6». De afzonderlyke klagten op den 14. Augustus aan
de Kotttrdamfcbt Regeering gedaan, door de Kooplieden
dier

G R O O T T A F E R E E L . II?
ie naarvorfching der beweegredenen cn oorzaaken
dezer bedryveloosheid, op de te neemen
maatregelen, op demiddelea, die gebruikt
moeiten worden, op de poogingen, die aangewend
dienden te worden, om de Repubuek
voor baaren totaalen ondergang te behoeden;
en men befloot dezelve met het vóórhel om
eene COMMISSIE te benoemen, om UWE
HOOGHEID in de waarneeming van het Admiraal
-Generaalfchap te verligten; dat is, om die
poogingen', die middelen , die maatregelen,
van welke zo even is gerept, te bevorderen,,
en om, zonder verwyling, ter uitvoer te brengen,
de Refolutien, welke Hunne Hoog Mog.
&
ZOLl-
dier Stad, welke in den handel op de Oostzee belang
hadden. ,.
7°. De dringende aanbeveeling van de belangen* dier
Neoócianten , door de Gedeputeerden der voorn. Stad,
deif 17. daaraan volgende ter Staats-Vergadering van.
Holland gedaan, by.de inlevering der zo even aangeroerde
klagten.
8o. Het vernieuwde- Request door Directeuren van
den Handel op de Oostzee en Muscovien, op den 3$.
Auff. aan de;Siaaten Generaal overhandigd.
90. Het herhaald Request, door Geinteresfeerden in
den Surinaamfchen handel, op den 29. September aan
Hunne Hoog Mog- geprefenteerd.
10°. De vertoogen op den 7. Deeembcr aan ZYNE
HOOGHEID gedaan, door' de handeldryvende Kooplieden
op de West-Indien.
H 3

4i?> S C H E T S V A N E E N
zouden kunnen neemen, ten einde de zaaken
te herftellen, onze Goederen te behouden,
onze eer te wreeken. De inrichting dier COM­
MISSIE, genomen in den zin, waar in die Stad
dezelve alhier verftond, en welken zy daar
aan ook nog heeft gegeven in de verklaaring
door Haare Gedeputeerden, in de maand January
1783. ter Provinciale Staats-Vergadering
gedaan, zou geenerleije inbreuk hebben gemaakt,
noch op het gezag van UWE HOOG­
HEID, noch in de functien van den Raad van
Staaten , noch op die der Admiraliteits-Collegien
; maar daar door de aanflagen onzer
Vyanden van buiten verydeld, en de famen-
.fpanning der binnenlandfche Vyanden den bo-
. dem ingeflagen hebben : daar door zoude.
liet gedrag van Uwen Mentor zyn naargegaan,
en gevolglyk UWE HOOGHEID behoed
zyn geweest voor de verdrietlykheden, die
Ge in 't vervolg hebt ondergaan, en wy voor
die rampfpoeden en die fchande, met welken
wy overftelpt zyn geworden: Ten minften zou
die COMMISSIE, in ftaat zynde de zaaken van
naby te befchouwen, ons de moeite hebben gefpaard
om twee volle jaaren lang te vraagen,
welke waren tccb de oorzaaken der ONBEGRYPLY-
KE WERKELOOSHEID, die ons bekommerde,
die ons wanhoopend maakte, en welke men niet
in ftaat was te doen ophouden? En buiten dat
alles, indien het UWE HOOGHEID had goed
ge- :

G R O O T T A F E R E E L . 119
««dacht, eene verantwoordende Memorie van Uw
aedrao- als Admiraal-Generaal in'dicht te doen
brenoen; dan zouden de Samenftelleren van
dusdanige MEMORIE , daar in die fchynrcdenen
en zulten bedrog niet hebben durven bezigen,
als welken zv te berde gebragt hebben in die,
welk ik bezig ben te ondeden, en echter alhier -
nog maar doorbladere. Kortom, Dordrecht, Haarlem,
en andere Steden namen het voorftel van
Amfterdam aan, en alle waare Patriotten vereerden
het met hunne toejuichingen, doch de
zaaken gingen niet minder den gewoonen fleur;
dus,namelyk, dat de Engelschgezinde Kliek
aan 't kuipen ging; dat de zaak op de lange
baan wierd gefchoven; en dat zy afliep zon^
der dat men eene Refolutie nam, welke aan
dien waardigen en heilzaamen voorflag beantwoordde.
Be Party , zeide Manfon, voorziende
hoe die zaak zou afloopen, welke belang heeft om
deezen ftouten flap te verydelen, heeft den vollen tyd om
te kuipen ter bereiking van haar oogmerk, en naar
allen fchyn zal zy ook daar in ftaagen C a >.
UWE HOOGHEID ontbood den 30. Mey
den Vice-Admiraal Hartfmck, om voor een paar
dagen, met den Heer van Kinsbergen, in 'sHagè
te komen, om het Plan der Zee-Operatien
voor
(a) COURIER: DU BAS-RHÏN, van den 16. Ju-
„yx 78x. H 4

12.0 S C H E T S V A N E E N
voor dezen togt te beraamen(ö); doch het berigt
dat 'er een Engelsch Esquader, onder bevel
van den Admiraal Parker, beftemd was- tot eenige
Expeditie op onze kusten, verwylde de
komst dier Heeren. Dit nieuws evenwel niet
geconfirmeerd wordende, fchreef UWE HOOG­
HEID, op den n.Juny weder; en de Heeren
Hartfmck en van Kinsbergen, vertrokken van Texel
den 13. dito, naar 'j-Hage, en in plaats van
aldaar twee dagen te blyven , zo, als hier boven is
gezegt, verfleeten • onze Heeren 20 dagen,
rnet hunne reis Maar was 'er dan zo langen
tyd nodig om over die Operatien te conie 7
reeren? Denklyk neen; want men weet
dat die Heeren een gedeelte dier 20 dagen,
doorbragten met. in. den Haag en elders te wandelen,
cn dat eindelyk,• op den 1. July de lieer
Hartfmck zich een weinig van zyne werken
yerfrischte op L.UMNIENBUIIG , een Buitenplaats
by Hilkgom. Een man, die in deze Campagne,
reeds vyf. weeken aan Boord van zyn
Schip had doorgebragt, een'man , die zulk een.
kifterryken kruistogt, als waar van gefproken
is, volvoerd had, en eene Conferentie in 'sHage
had bygewoond, verdiende ook wel eenige
rust te fmaaken (&)! ! !
Maar,
(O A. p. 00. — B, p. 89. — c. p. 44
(*) Niets kan een regtmaatiger denkbeeld geeven
van

GROOT TAFEREEL.
Maar, WAT DEEDEN DE.EN&ELSCHEN IN
UIEN TÏÜ? De Engelfchen ...< die zaten gansch
met fil De Admiraal Parker was den 31 Mey,
met 4 Schepen van Linie van St. Helena gezeild ,
om langs de Kusten nog andere Oorlogfchepen
by een te zamelen, en vervolgens naar heiih te
ftcvenen,. van waar hy over de 400 Schepen
naar de Oostzee moest escorteerem; het geen
de Directie onzer Zeemagt had ..kunnen weeten
, indien men goede correspondentie in En T
geland' gehad had ; of liever het geen zy wel
wist: En voor 't overige bleeven onze trotfe
Vyanden voortgaan , met ons in alle oorden
ftraffeloos alle mogelyke nadeelen te doen.
EN WAT VOERDE MEN BY ONS UIT? — By
ons helden dc Dordfche, Haartemfche, Amfterdamfche
en Rotterdamfche Kooplieden, die in den Surinaamfchc
Handel belang hadden , een Request,
op , het welk zy den 7 Juny , door hunne 3- Ju"y- ^
M
s Ha e v m d e n
' S
zelfde maand, — Het is wil vast bepaald dat wy niet geztni
zyn te vechten, noch ter zee , noch te land; onze Zeekapiteinen
homen bier dikwyls de FRANSCHE COMEDIE BYWOO-
N Ï N : En dat is vast niet om te gaan werven, zo als men
voorgeeft, dat men daarom 6 mwnden verlof geeft aan 10
man per Compagnie, uitgezonderd de 2 Regimenten Mariniers.
Hs
T
i n
'

ita S C H E T S V A N E E N
deputeerden aan de Staaten Generaal overgaven,
na zy een ander aan de Staaten van Holland
hadden overhandigd, en na zy zich mondeling
aan UWE HOOGHEID geadresfeerd hadden,
op dat en de Heeren Staaten, en UWE
HOOGHEID, de goedheid zouden hebben, hun
eerstgenoemde Request te onderfteunen. Edoch,
in weerwil van het zo aandoenlyk, als waarachtig
tafereel, door de voornoemde Kooplieden
daar in g'efchetst van het gevaar, om die Co-
Ionie te verliezen, zo niet Hunne Hoog Mog. de
goedheid hadden hun eenig geleide by te zetten
, met de noodige praemien tot het helpen
uitrusten en bewapenen der Schepen , beftemd
om levensmiddelen en andere onontbeerlyke zaaken
der waards te voeren, — in weerwil van het
verflag van den naderenden ondergang der
Maatfchappy zelve , mitsgaders van duizenden
andere Burgers, wier eenig beftaan, zo van
een onafgebroke Vaart op die Colonie als op
Curacao, volkomen afhing, — in weerwil der
mondelyke belofte van UWE HOOGHEID, in
weerwil der gunftige Refolutie der Staaten Generaal,
op den 14. daar aan volgende, deswegens
genomen , in weerwil van een tweede Request,
doorgemelde Kooplieden by Hunne Hoog
Mog. den ao. September ingeleverd, — in weerwil
eener tweede Refolutie Hunner Hoog Mog.
niet minder gunftig dan de eerfte, nopens die
zelfde zaak, den 15. October genomen, — in
weer-

G R O O T T A F E R E E L . 123
weerwil, van den vernieuwden aandrang der
Amfterdamfibe Geintresfecrdens by UWE HO00
HEID, op den 7. December, — m weerwil,
eindelyk, der verbaazende kosten door de Compagnie
gemaakt, en het onberftelbaar verlies,
he°t welk zo veel arme huisgezinnen, door die
vertraaging moesten lyden, wierd het beloofde
zwak Escorte door de Beftuurders van de
Zeemagt voor dit jaar geweigerd; en de Koopheden,
onwaardiglykinhunneverwagtmg teleur
geheld, verpïigt hunne Schepen te ontlaaden,
de Manfchap af te danken, en de maand April
178a eerst aftewagten om hunne onderneeming
uit te voeren. Ik zal in 't vervolg de voorwendzeis
te berde brengen, met weiken men dusdaanige
weigering heeft zoeken te btllyken; voorwmdzels,°
zo beuzelachtig en fchandelyk , dat
men onzeker' is , wie deswegens de grootfte
ónbefchaamdheid toonden, of zy die dezelve
voor den dag bracten, of de Stellers van UWER
HOOGHEIDS Memorie die ze hebben bygebragt.
E N WAT MAAKTE MEN GEDUURENDE DE
M E Y M AAN DTE TEXEL? - Daar was men , al
' zaztjes-, al zagtjes, bezig met toebereidzelen te maaken,
om onze Koopvaardy-Vlootnaar de Zond
£e brengen, en van daar tc haaien, die, welke
aldaar was: eene Expeditie , welke reeds gedaan
had moeten zyn , en die men zonder overgroote
magt had kunnen uitvoeren, vermits de
Noordzee die geheeic maand voor ons open
was

I2 4
SCHETS VAN EEN
was geweest. Maar perfoneele wraakzugt, —,
het vermaak om de groote Hollandfche Steden
te vernederen , en eene volftrekte overgegecvenheid
aan de belangens van Engeland, dreven
boven alles heen, gelyk zy doen zullen zo
lang 'er laage zielen en Verraders onder ons
zullen huisvestendat is, zo men 'er geen zorg
voor draagt, tot de voleinding der eeuwen.
EN WAT ZEIDEN ONZE WAARDIGE EN-
GELSCH-GEZINDEN VAN AL DIE ZAAKEN ? —
Die bleven voortvaaren, met over de zwakheid
onzer Zeemagt te klagen, terwyl zy ,door hunne
eeuwigduurende aandrang om Vermeerdering
van Landmagt, hun mogelyke best hadden gedaan,
om het herftel der Zeemagt te beletten:
Altoos beklaagden zy de fchaarsheid van Manfchap,
naar infpanning van alle hunne poogingen,
om de bczwaarlykheid van die te vinden,
te vermeerderen : Geftadig preekten zy van
voorzorg en voorzigtigheid , dat is, van 'tgevaar
om de Oorlogfchepen bloot te ftellen , wanneer
men die veilig kon gebruiken, daar men, in 't
laatst van 't jaar 17S0. toen alles te duchten
ftond, 'er verfcheiden had durven bloot geeven,
waar van 'er eenige genomen "wierden.
By mangel van alle die redenen, namen zy de
ongeftadigheid der winden, liegt weer, of anderen
zo waare als vahche beletzelen te baat: En
had fomtyds eenig publiek Schryver, den moed
©m in zyne papieren de bülyke klagten der
" Na-
f

G R O O T T A P E R E E I» 125
Natie op te geeven , of eenige bedenking te
maaken, over het geen men gebeuren zag en
lydeh moest, dan riep men uit: bedrog! lastertaalf
en zo zy de magt gehad hadden, zou hangen
bet lot geweest zyn. van die, welke de waar-
beid durfden fchryven.
Eindelyk deed het gezicht van zo veele zonderlinge
gebeurtenisfen , en hetblaakend verlangen,
dat daar in voorzien wierd, de AmflerdamfcbeRegeering
hetbefluit neemen , ten dien einde een
nieuwe pooging aan te wenden. Den 8.Juny vertoonden
de Gedeputeerden dier Stad aan UWE
HOOGHEID fchriftelyk: O) Dat, hoe, zeer
men zedert verfcheidene jaaren , niet dan verachting,
fmaad en belediging van Engeland had
onttangen, men niet te min verzuimd had de
Zeemagt te herftellen; dat is, zich de middelen
aan te fchaffen, om die onrechtvaardigheden
te ontwyken , of af te weeren , onze wettige
Rechten, Scheepvaart en Koophandel te
befchermen. —, Dat, zedert die Mogenheid
ons den Oorlog verklaard, en verfcheide van
onze Bezittingen overweldigd had , eene onbegryplyke
en noodlottige werkeloosheid in de Direclie-,
en het emvlooy onzer Zeemagthza. geheerscht: _
dat
(«) Deze Memorie, of die Vertoogen van de Am(leriamfebe
Regeering, wierden den 6. July daar aan volgende ter
tafel der Staaten van Holland en West - Fiieslaud gebiagc.

12,6" SCHETS VAN EEN
dat het de pligt was van braave Regenten,
om de oorzaaken van deze onverfchoonlyke nalatigheid
naar te fpeuren, mitsgaders de
middelen om zulks te verhelpen: — Dat een
deezer middelen was de voorflag, op den 18.
Mey bevorens, gedaan, om UWE HOOGHEID
eene COMMISSIE toe te voegen; —. Dat deze
Voorflag geenszins voortkwam, uit eenig
misvertrouwen op de goede dispofitien en intentien
van UWE HOOGHEID, „ maar dat
„ zodanig misvertrouwen alleen viel op den gee-
„ nep, wiens invloed op den geest van UWE
„ DOORL. HOOGHEID, gehouden wierd voor
„ de naafte oorzaak van de traagheden en flap-
„ heid in de behandeling der zaaken (n).— Dat
„ derhalven de Regeering van Amfterdam,
„ zig, hoe ongaarne ook, gedwongen had ge-
„ vonden, om — aan UWE HOOGHEID, met
„ verfchuldigden eerbied, doch teffens met de
„ openhartigheid en vrymoedigheid, welke het
„ gewigt der zaaken vorderde,'onder het oog
„ te brengen en rondelykte declareercn: dat,
„volgens het algemeen begrip, de Heer Her-
,.tog voor de eerfte oorzaak wierd gehouden
„van den elendigen en gebrekkigen ftaat van
de-
(a) Alle de Faragraphen, alhier met comma's onderfcheïden,
zyn de eige bewoordingen . zo als in veifcheide ge*
deeltens dier Yerroogen gevonden worden.

G R O O T T A T E H H IS?
„ defenfie , waar in het Land zig bevond, van
'„ al het verzuim, dat daaromtrent plaats had,
* van alle verkeerde maatregelen,zedert eenen
oeruimen tyd genomen, met alle de fatale gem
volgen, uit dezelve geproflueerd, en dat men
', UWE HOOGHEID kon verzekeren, dat de
" haat en afkeer der Natie tegen den Perfoon
" en het Ministerie van den Hertog, tot die
" hoogte was geklommen , dat daar uit de fachéuste
en onaangenaamfte gebeurtenisfen
" voor 't welzyn en de rust van het algemeen
,', te wagten waren.
„ Dat 'er geen twyffelwas, of dit gezegde,
„ zou UWE HOOGHEID wel reeds van anderen
zyn voorgekomen; doch by aldien zulks al
" eens niet gebeurd was, zulks eeniglyk moest
" worden toegefchreeven aan eene vrees voor
de uitwerkzelen van het ongenoegen van den
Hertog, terwyl men zich, met opzigt tot het
" voorgemelde met alle fiducie durfde beroepen*
„ op het getuigenis van zo veele eerlyke en
„ cordaate Leden der Regeering, als UWE
" HOOGHEID dies wegens, onder het gee-
" ven van de noodige vryheid totfpreeken, en
ernftige aanmaaning , om , volgens pligt en
" conferentie, de waarheid te zeggen, zoude get
lieven te ondervraagen ; dat zy meer dan
" eens met zeer veel leedweezen hadden verl
nomen, hoedanig de Heere Raad-Penfiona-
„ ris zich in 't byzyn van onderfcheidene Le-
" „ den

io.8 S C H E T S V A N E E N
„ den van de Regeering van Holland hadde
i, beklaagd, over het misverftand, dat tusfchen
„ hem Heer Raad-Penfionaris, en den meer-
„ genoemden Heere Hertog plaats had; gelyk
„ mede over den invloed, welke de zo even.
„ gedagtc Heer Hertog , op den Geestvan UWE
„ HOOGHEID had, waardoor zyne Poogin-
„ gen ten besten van het Vaderland te meer-
„ maaien zyn verydeld geworden.
' „ Dat dezedifcrepanceen verfchillendheidvan
„ oogmerken en fentimentcn , tusfchen den
,. principaalen Raad van UWE HOOGHEID, en
„ den eërften Minister' van deeze Provincie,
„ niet alleen de allernadeeligfte gevolgen heb-
„ ben kon, maar ook een genoegzaam motief
„ uitleverde, om de fterkfte inftantien te doen
„ tot het removeeren van de fource van dit
„ mistrouwen en oncenigheid. — Dat — men
„ liefst gemenageerd zoude hebben tot dee-
„ zen tegenwoordigen ftap te komen, zo 'er
„ zig maar eenige hoop tot beterfchap, of ver-
„ andering had opgedaan , maar dat men zig
„ hier mede om welgemelde redenen niet
„ meer durvende flatteeren, en de nood op
„ het hoogfte geklommen zynde, niets anders
-„ overig fcheen , dan den waaren ftaat van zaa-
„ ken op deze wyze voor UWE HOOGHEID
„ open te leggen ; Hem op het ernft'gfte te
„ bidden , dezelve in ferieufe overweeging te
• „neemen, en niet langer gehoor te geeven
„ aan

ö R. ö o f T A F E R E E L ; tig
l aan den Raad ert Infinuatien van een man ,
„ die zodaanig met den haat van Grooten en
j Kleinen overladen was, en , als eenVreem-
„ deling, geene genoegzaame kunde van onze
„ Regeeringsform hebbende, noch ons Land
„ een goed hart toedraagende wierd aangezien.
, Dat het verre van hun was, dien Heer
„ t'e willen bëtigrigen, met dat geene, waar
mede hy maar al te openlyk befchukhgd
" wierd, of als' gegrond aan te merken, de Soup-
'' cons van verregaand en ongeoorloofe attache-
"„ ment aan het Engelfche Hof, van kwaade
„trouw en corruptie; dat zf vertrouwden.,
dat een Heer van die hooge geboorte en
" n rang onbekwaam was tot diergelyke laag-
•'heden, maar dat zy oordeelden, dat de fa-
„ cheufe denkbeelden , dewelke op des'zerfs
„ fubjeót waren opgevat,en een algemeen wan-
„ trouwen hadden veroorzaakt, hem tot den
„ dienst van den Lande en van UWE HOOG-
„ HEID volftrekt nutteloos en fchadelyk ge-
„ maakt hadden. En dat hy derhalven van de
' Direftie der zaaken , en van den Perfoon;
" en het Hof van UWE HOOGHEID geéloi-
" loignèerd behoorde te worden, alszynde een
'•' altoosduurende hinderpaal om de goede Cor-
" respondentie tusfchen UWE H OOG HEI 1
D, en
1 de voornaamfte Leden van den Staat,- te dóen
l herleeven, enz.- — Na deeze voordragt,
DOORLUCHTIGE VORST, kwamen de öe*
I dc-

130 S C H E T S V A H E E N
deputeerden op nieuws op de noodzaaklykheid,
om, ten minden geduurende den Oorlog, U
eene COMMISSIE toe te voegen,, beftaande
uit Regenten der refpective Provinciën, om
UWE HOOGHEID met raad en daad by te ftaan,
en tot heil des Vaderlands mede te werken:
Eindelyk, zy deden het vóórhel van nog verfcheide
daartoe benoodigde middelen, die men
breeder nedergefteld vind in derzelver Memoinorie,
van welke ik hier üegts den zaaklyken
inhoud opgeeve.
In plaats nochtans, dat allen eerbied, aan
UWER HOOGHEIDS Perfoon verfchuldigd, denoprechten
en befcheiden toon, de baarblyklykheid
en gegrondheid der redenen, het gewigt
der waarheden, met één woord, welke in de-,
ze vertoogen heerschte, UWE HOOGHEID
treffen zouden, gelyk had behooren te gefchieden,
in plaats van Uwe oogen te openen, en
een hulpmiddel voor onze rampen mede te
brengen, had alles juist eene tegenftrydige uitwerking.
UWE HOOGHEID, bereids gramftoorig
over den voorflag van eene COMMIS­
SIE, kon niet nalaaten den Gedeputeerden te
toonen, met welke verontwaardiging GE over
dezen nieuwen flap waart aangedaan; derzelver
Vertoogen befchouwende als een gebrek
van vertrouwen en eerbied, jegens U zelve,
als een vermetele fmaad, als een fchennis
UWER waardigheid, en misfehien als een misdaad

G R O O T T A F E R E E L . 131
daad van gekwetfte Majeftèit: UWE HOOG­
HEID, zeg ik, befchouwde die Vertoogen als
een verfoeilyken koon, als eene misdaadige
fchennis jegens den Hertog, jegens een Man,
door UWE HOOGHEID geacht als een tweeden
Vader, als een wonder van vernuft en kunde
, als een onfeilbaar Orakel, als den riuttigften
Dienaar' van den Lande, als een Man , in eens
gezegt, wiens hart onvatbaar was voor laagheid,
corruptie eri verraaderye , wiens gemoed
onbewaam was iets ten nadeele der belangen
van de Republiek uit te denken; en, gevolglyk,
wiens fentimenten , inzichten , voorneemens
en daaden , niets anders ten doel konden
hebben, dan den roem, en den gelukftaat des
Lands, welkers brood hy nuttigde. Met een
woord, de Hertog was in UWER HOOGHEIDS
oogen dat geen , het welk Minerva, onder de
gedaante van Mentor, voor Télémacbus was. —
Hoe gelukkig, DOORLUCHTIGE VORST, wa­
re het voor U geweest, en hoe gelukkig voor
óns! zo hy voor U even nuttig geweest was als
FENELON onderfteld dat Mentor voor den
Zoon van Ulysfes was O)!
Ik
(a) Wie zou ooit gelooven dat, geduurende de ganjcbe
Meimaand , dn is, terwyl dat het weldenkendfte ge­
deelte der Natie overtuigd was, dat een der vamaamjte
unaakin van de kwaade directie, eii der Werkeloosheid
1 2 on»

132 S C H E T S V A N E E N
Ik zal, aangezien de waarde der redenen en mid j
delen, door den Hertog in dien tyd gebezigd, om
den hem over ?
t hoofd hangendenftorm te doen
bedaaren, genoeg bekend zyn, my daar mede
thans niet ophouden. Ik zal my eenvoudig vergenoegen
met te berichten, da:, het nieuws dezer
onzer Zeemagt, voortkwam uit de raadgeevingen en
fireeken des Herlogs van BRÜNSWYK; terwyl dat dé
Regoering van Amfterdam, de rechtmaatige klagten , waar
van ik hier gewaage, opftelde, men in 's Gravenbage, in 't
gezigt der Hof-Poort eenen Mcyboom geplant zag, ter
eere van dien Hertng, en vercierd met een zinnebeeld,
verbeeldende een Zegepraalenden Held , in 't gezigt van
een vluchtend Leger, met deze Zinfpreuk HosnuMf
TERROR? — Zinnebeeld, hetwelk men voor eene befc'himping,
zo Wel als de zinfpreuk voor een fpotnaam
zou aangezien hebben, byaldien men niet geweeten had,
dat dit alles flegts was her uitwerkzel der Iaage vleijery van
de Schuttery dier Hofplaats, en inzonderheid van het
blaauwe Vaendel, het geen dat jaar de Meyboomen moest
planten. — Wie zou nog gelooven dat men, na in 1781.
zo fchandelyk den Hertog ais DENSCHEIK ONZER
V Y A N D E N opgehemeld te hebben, in 1782. de onbefchsamdheid
nog zo verre zou hebben uitgeftrekt, om
zelf zynen naam ten Heme! te verheffen, gelyk het gröe.
ne Vaendel deed, door het verderen van den Meyboom,
voor dien VORST met eene Faam , houdende de wapenen
van den Held, en naar het Luchtgewelf ftygende, met
de Zinfpreuk Virtute fcf Meritis ad Sydera tollo? — Een
Man , zo berucht op Aarde , en welkers reputatie zicli
tot de Hemelen uitftrekte, mogt met recht als OVERAL
S E FA AMD aangezien worden. Ook na;n het Colomby^
M

G R O O T T A F E R E E L . 133
zer Vertoogen, verfpreid nakende,in een oogenblik
alle onze Engelfche Doggen ontketenden;
hun gehuil weergalmde van het eene einde
der Republiek tot het andere; een Zundvloed
van drogredenen en verantwoordingen ten voordeele
van den Hertog overftroomde de Natie
, en verwekte op alle die Blaauwbockjes de
welverdiende antwoorden ; terwyl aan den anderen
kant de faamgezwoorene Cabaal, vreezende
dat UWE HOOGHEID, door deeze Vertoogen
tot nadenken mogt komen , en GE eens
eindelyk mogt erkennen de daar in opgeflotene
waarheden, den blinddoek verzwaarde,
met welke men U gezigt bedekte; overal verdubbelde
zy haare duiftere aanflagen ; _ overal
nam zy de ganfche kragt van haaren invloed
te baat, en weldra raakten de gevoelens over
die zaak in Staats- en Stads-Vergaderingen verdeeld;
onafdoenlyke gefchillen en kibbelingen,
bereids al te veel onder ons in zwang , waren
de gevolgen van dit alles ; alle poogingen van
waare Liefhebbers van hun Vaderland, van
waar-
»e Vaendel in 't jaar 1783. het befluit om op den door
haar toenmaaligen geplanten Mtyiom, de Zinfpreuk, IN.
SIGNIS OBiquE, te plaatzen: - merkwaardige Zinfpreuk,
en welke, in aanfchouw van het tydftip waar.n
2v gemaakt wierd, niet manqueerde uitgelegt te worden
op zodanige wyze, als Hy, welke daar mede bedoeld
wierd, waardig was,
H 3

134 S C H E T S V A N E E N
waarheid , recht., en de welvaart des Vaderlands,
waren buiten ftaat dit nieuw foort van
tweefpalt te verdoovcn; en zy, welken men
voorde eerfte oorzaak onzer rampfpoeden hield,
zegepraalden toen, ter zelfder plaatze, alwaar zy
hunnen nederlaag moeiten vinden; zy hadden
eenen dryfveer te meer, om die rampen te
verzwaaren ; en die drylvecr was de onverzoenlykc
haat, weiker uitwerkzelen ons nog
lang zullen knellen. Hier is het de plaats niet
van verdere uitweiding over alles, wat in de
zaak des Hertogs is omgegaan, tot den 7. Maart
1782. op welken de Staaten van Holland, by
eene meerderheid van 4 ftemmen, (cn tegen
de provifioneele proteftatie van Dordrecht, Haarlem,
Leydcn , Amfterdam, Rotterdam , Gorinchem ,
cn Alkmaar') declareerden, dat die zaak zoude
gefeponcerd en votftrekt buiten verdere deliberatie gefield
worden, Even min zal ik my uitiaaten over de '
gefchiïlen, die over die zelfde zaak tusfchen
de Staaten van Friesland, en UWE HOOGHEID
nog bleven voortduuren ; als mede niet over
derzelver verlevendiging in den jaare 1784. na
de ontdekking der berugte ACTE VAN CONSU­
LENT SCHAP; noch ook niet over al wat gebeurd
is, zedert dat tydvak tot op de gelukki-.
ge , en zeer gelukkige verdwyning van den
Veldmaarfchalk uit onze Gewesten : Dit zal
her. onderwerp zyn van een afzonderlyk Stuk,
met welker befchaaving ik thans bezig ben, cn ten
zy-

G R O O T T A F E R E E L . 135
zynen tyde het lh'ht zal zien. Daar zal men
zien of de fpitsvondigheid der fehynredenen, de
fchandelyke maskeringen , de onbefchaamde
logenfpraak, het fchitterende der welfprekendheid
van de Broodfchryvers, welke de Hertog
zedert - byna vyf jairen te werk geheld
heeft, ftaande zullen kunnen blyven tegen onbetwistbaar
betoogde gebeurtenisfen, van welke
men geenzins denkt dat 'er bewyzen voor
handen zyn.
U W E HOOGHEID, afgemat en bekommerd
door zo veele klagten en Vertoogen, ondernam
eindelyk het opklaaren der verdenkingen
van verzuim en bedryveloosheid, welke de Natie
jegens UWE HOOGHEID kon hebben opgevat.
Daartoe deed UWE HOOGHEID , op
den 28. Junyaan de Staaten Generaal een Voorflel,
waar van ik gewagen 'zal, na vooraf de
byzondere gevoeligheid aangewezen te hebben,,
die de voorflag, door Amflerdam, den 18. Mey
ter Staatsvergadering van Holland gedaan, in
U veroorzaakte. — Zie hier op welke eene
wyze de Opïtelleren UWER Memorie, UWE
HOOGHEID, daar over doen Ipreeken O).
„ In weerwil van deeze onze fentimenten,"
„ («en voordeele der proteêlie aan den Koophandel te
verteenen), en "van 'de rèvërtgfte poogingen,
, » die
(a) A. {. 63 en64, ** B- p. 97 en
9%- & m
* 4

ï^fS S C H E T S V A N E E N
?, die wy onophoudelyk aanwenden, om'sLands
„ Zeemagt in ftaat te ftelien, gaf de hier voor-
„ gemelde Propofitie van de Regecring van Am-
„ftercfam, en de inhaefie, approbatie en appui,
„ het welk verfcheide andere Staatsleden van
„ Holland fuccesfivelyk daar aan gaven, niet
„ duifter te kennen, dat men de zwaarighe-
„ den van allerlei foort, met welken wy te
„ worftelen hadden, niet aanzag voor zoo groot,
„ en zo onoverkomelyk, als zy ons dagelyks
„ bleeken te zyn, en effeélivelyk waren; en
„ dat men, het geene gefchiedde, of liever, het
„ geen wy , onzes ondanks, genoodzaakt waren
„ na te laaten, vergelykende met het geene wy,
„ ruim zo zeer, en niet minder ernftig, dan •
„ die Leden van Staat (a), verlangden, dat
„ mogelyk wezen mogt, ons een praetens
„ verzuim en inaétie attribueerdc , en het zel-
„ ve aan geheel andere oorzaaken toefchreef,
„ dan aan die, welken Avy, tot ons leedwee-
„ zen , ondervonden , en ook te vooren voor-
„ fpeld hadden, dat daadelyk exteerden, en
„ niet zo fpoedig konden weggenomen worden.
„ Offchoon wy nu , voor ons zeiyen, hewust
v. \va-
(a) Namelyk, Amfterdam, en de overige Steden, aïs
Dordrecht, Haarlem, enz. welke de Propofitie van etrst,
gemeldf Stad omhersden.

G R O O T T A T U E " . 137
• waren, dat de voorfz. confideratien en ver,
l denkingen eeniglyk hadden kunnen geboren
worden uit eene mindere kennisje, en gebrekkigs
"„ voorjlelling van alle de zaaken en omftandig-
„ heden, welken tot het ganfche weezen van
„ eene totaal vervallene Marine , in eoncreio
"behoorden, en die flegts weinigen met Ons,
" in alle haare uitgebreidheid, konden keng
nen , en dat wy nimmer iets verrigt, of ver-
, zuimt hadden, waar door wy het germgfte
- deel van ons inconteftabel recht op het ver-
" trouwen deezer Natie zouden hebben kon-
„ nen verliezen; oordeelden wy echter, ter
„ voorkominge van alle diffidentie, welke u l t
„' de bovengemelde Popofttie zoude konnen pro-
„• fluëeren, by ons voorftel van den 27 Juny
1781 waar van Copie te vinden is onder de
l Bvlaagen fub N°. 24. aan hunne Edele Groot
Mog. te moeten kennisfe geven van onze intentie,
om aan hunne Hoog Mog. voor te
' ftellen, om, met alle nauwkeurigheid, te
" examineren , of bekoorlyk zorg gedraagen
"'was om de Marine van den Staat m die fil
tuatie te brengen, dat zy, met effeót, tegen
den Vyand had kunnen ageeren; dan, or
''rdaat omtrent eenig verzuim of nonchalance
" had plaats gehad; en zo ja, waar aan zulks.
te attribuëeren was, enz.
"'„ Eene kennisgeeving, die niet had het ge-
, volg, het welk wy 'er van verwachtten j
I 5 v
d i e i
*

iijS S C H E T S V A N E E N
•„ dien verfcheide Staatsleden in Holland (a), AN-
•„ DER E Vues hebbende, WELKEN zy fcheey,
nen re vreezen, dat, door het onderzoek,
i
h e I :
welk wy Hunne Hoog Mog. wilden ver-
„ zoeken te doen, en waar uit blyken moest,
„ of 'er waarlyk reden ware, om te klagen
„ over inadiviteit ( het voorname fundament
„ van de gemelde Propofitie van de Heeren van
„ Amfterdam') zouden mogengetraverfeerd wor-
„ den, niet dan fchoorvoetende daar toe kwa-
„ men, om de Heeren Gedeputeerden van
„ wegens deze Provincie ter Generaliteit te
„ authorifeeren, om deze Propofitie aldaar te
„ appuyeeren."
In weerwil, DOORLUCHTIGE VORST, der
gemaakte duifterheid en de fyne draai, welke
in dit aangevoerd uittrekzel fchynen te heerfchen
, ontwaard men 'er gemaklyk het voorneemen
om de Stad Amfterdam, en die Steden
Welke haaren voorflag waren bygevallen, te
doen doorgaan als maar in 't geheel geen kennis
hebbende, of, ten minden als verbloemen,
de die , welke zy konden hebben van de waare
oorzaaken der zwakheid onzer Zeemagt en
der bedryveloosheid, waarin men dezelve
hield; — als de oorzaak zynde der verdenkingen
(«) De voorn, Steden.

G R O O T T A F E R E E L , 139
gen en klagten , die ten opzigte dezer zwakheid
en werkeloosheid onder de Natie wierden uitgeboezemd;
en by gevolg als onrustige en oproerige
Leden , welke de verontwaardiging der
•U beheerfchende Cabaal waardig waren, wier
wraak, welke zy maar reeds al te veel gevoeld
hadden, en die zy in 't vervolg nog gevoelden,
hen knellen moest, vooral 'Amfterdam, hetwelk
men dubbeld plagen wilde. . En waarom
toch Amfterdam meer dan alle andere?.,.. Om
dat van alle Steden der Provincie, zy de
eenigfte was, die in 1779- ^ 1780. hetfterkst
op de onbepaalde Convoijen, en op de weigering
der Vermeerdering van Landmagt had
. aangedrongen; — om dat zy de eerfte
was, die, zedert kort, had voorgefteld UWE
HOOGHEID eene COMMISSIE toe te voe-
€ e n. , om dat zy onder Uw oog had
durven brengen, tot welk eene hoogte het
misvertrouwen, den haat en het wettig geroep
der Natie tegen den Hertog van
Brünswyk gefteigerd waren. Aan den
anderen tot UWER HOOGHEIDS waardigen
Mentor, meer dan ooit op Amfterdam
gebeten, en gewoon ten ftrengften te vervolgen,
al wie zich maartegen de inzichten der
Cabaal, welker aanvoerder hy was, durfde
verzetten, was verrukt om in dit alles nieuwe
ftof te vinden, om ZICH TE WREEREN over
de- halftarrigheid-, met weke die Stad in de eerfte

140 SCHETS VAN EEN
fte Jaaren des Oorlogs van 1756. zich over de
toenmaalige geweldenarijen der Engelfchen in
onzen Koophandel had beklaagd; over de volharding
haarer vorderingen om fchavergoeding
voor de verliezen, door die geweldenaarjjen
geleden; — over de onverzetlykheid, met welke zy
aan de Princesfe UWER HOOGHEIDS Moeder
fchepen eischte,ter befeherming onzer Scheepvaart;
—~ over haare Standvastige weigering der
Augmentatie van Landmagt, welke die Vorftin
en de Hertog haaren Raadsman, of liever
Haar en Uw Voogt, toen volftrekt wilden doordryven,
om het Herftel der Zeemagt te dwarsboomen,
daar 'er de Natie met hart en tong om
riep, en die volftrekt noodzaaklyk was, indien
men onzen totaalen ondergang wilde voorkomen.
Wat nu betreft, de Vrees, die UWE HOOG­
HEID in die Steden veronderfteklen, dat bun-
vit Vues zouden kunnen getraverfeerd worden door
het Onderzoek, dat UWE HOOGHEID aan de
Staaten Generaal wilde voordellen; zou ik ook
durven vraagen, DOORLUCHTIGE VORST,
wat die Vues waren? of zy ook eenig ander
voorwerp hadden, dan de handhaving onze*'
Koophandels, dan den roemenden voorfpoed
Van den Lande? Alle losfe aantyging is
gemeenlyk het uitwerkzel van eene kwaade beweegreden;
en hier hebben we een der verkeerdfte
en onbefchaamdfte, welke de Stelleren
UWER Memorie, immer in het ganfche beloop

G R O O T T A Ï t U Ï C M*
loop hunner verachtlyk voortbrengzel aan UWÉ
HOOGHEID hebben toegefchreeven; want het
waren die Steden zelve, die een Onderzoek vorderde
van gelyke natuur, als dat, hetwelk Ge
voornemens waart aan Hunne Hoog Mog. te
vraagen; en om zulks te bewyzen, ter befchaming
der haatlyke aantyging, die Steden alhier
aangewreeven, leeze men Hechts de volgende
bewoordingen, door de Gedeputeerden van
Amfterdam, by derzelver Propofitie van den
18. Mey gebezigd: Dat deze Conftderatien
(van het verzuim om de beloofde protectie
aan de Commercie te accordeeren) aan de Heeren
onze Principaalen zo gewigtig zyn voorgekomen*
en van zulken importante confequentie, dat bet meer
dan tyd is dat deze Vergadering (der Staaten van
Holland en Westfriesland) zonder eenig uitftel zich
bepaale tot een SCRUPULEUS EXAMEN der waart
oorzaaken van dusdaanige werkeloosheid; dat
zy zich laat informeeren en verftag doen van den
ftaat van defenfte des Lands, waartoe hoogstdezelve
de noodige ordres hebben ge geeven; dat zy NAAir
SPEURIN GEN in 't werk fteld over de traagheid
en nalaatigheid, met welke de protectie van den Lande
tegen eenen, vooral door zyne acliviteit, geduchten
Vyand behandeld wordt, mitsgaders welke mid­
delen men zou kunnen en moeten by de hand neemen,
om de bronaders dezer rampen te floppen ofteontwy-
& n > , Immers blykt dan uit deze zo formee-
le 'en duidelyke declaratie, dat, by aldien Amfttr-

T^2 S C H E T S V A N E E N
Jlerdam en de verdere Steden, welke haar voorlid
aannamen, Vuës hadden, zy in 't minst
niet vreesden dat die Vuës getraverfeerd zouden
worden; door eenige Recherche naar de oorzaaken
der zwakheid en werkeloosheid onzer
Zeemagt, en dat, by aldien deze Steden maar
bezwaarlyk zyn gekomen tot zodanige, als UWE
HOOGHEID aan de Staaten Generaal wilde
vóórhellen, zulks enkel was, vermits zy zagen
dat die ongenoegzaam was, en dat die Hechts
dienen zou om onkundige en ligtgelovige gemoederen
de oogen te verblinden, zo men niet
gelyktydig tot de waare bronnen dier zwakheid
en bedryveloosheid indrong; en het dus
nuttiger ware, dat de Collegien ter Admiraliteit,
zich toenmaals bezig hielden met de
Weinige middelen , die voorhanden waren aan
te leggen , tot bevordering der equipeeringen,
dan om hunnen tyd te flyten met het opftellen
van een Verilag van het gebrek dier middelen,
welke' men hurt reeds zedert ettelyke jaaren
had kunnen aanlchaffen.
Eindelyk, na UWE HOOGHEID op den ijé
Juny aan de Staaten van Holland kennis had ge»
geeven derzelver voorneemen, zo als hier voren
is gezegt, gaf UWE HOOGHEID des anderen
daags het volgend Vóórhel over aan Hunne Hoog
Mog. welke het zelve nog dien eigen dag in
eene Refolutie converteerden:
HOOG

G R O O T I A F E R E E L . 143
HOOG MOGENDE HEEREN!
„ Ik heb nodig geöordee-ld aan Uwe Hoog,
„ Mog. voor te dragen, om met alle naauwkeu-
„ righeid te examineeren , of behoorlyk zorge
„ gedraagenis, om de Marine van den Staat,,
„ zedert dat de aétueele troubles ontftaan zyn ,
„ in die fituatie te breisgen, dat zy met effect
„ tegens een Vyand, fpeciaal zo fterk gewa-
„ pent ter Zee, als het Groot-Brittannifche
„ Ryk zig bevind, hadde konnen ageerenjdan
„ of daar omtrent eenig verzuim of noncha-
„ chalance heeft plaats gehad: en zo ja, waar.
„ aan zulks te attribueeren is; en OM DE NO-
„ DIGE INFORMATIEN TEN DIEN OPZIGTE TE.
„ BEKOMEN, de refpeftive Collegien ter Ad-
„ miraliteit aan te fchryven, om te dienen van
„ berigt, en op te geeven, hoe veele Schepen.
„ zy in 1776. hadden; in welken ftaat zy zig
„ bevonden hebben, en hoe veele ?
er toen
„ geëquipeert waren , en met hoe veel Hoofden;
het geene door haar gedaan is, zedert
„ dat de Engelfchen begonnen hebben de Sche-
„ pen der op de West-Iudiën handel dryven-
„. de Ingezeetenen deezer Landen te moleftee-
„ ren, onder prajtext van de ontftaane onlusten
„ met derzelver Colonien in Noord-America,
„ en dus zedert het einde van het jaar 1776,
„ en het begin van 1777, om zigin ftaat te ftel-
„ len , zo veel doenlyk, en in hun vermogen was,
„ de

144 SC ETS VAN 1
E E K
„ de Commercie dezer Landen te kunnen pro-
„ tegeeren, en wat of door haar, zedert dat
„ de troubles in Europa begonnen zyn, en het
„ te vreezen ware dat de Republicq daar van de'el-
„ genoot zoude worden, gedaan is, om, voor
„ zo verre zulks van haar dependeerde, dezelve in
„ ftaat te ftellen, niet alleen om haare Com-
9, mercie te protegeeren , maar ook, om het
„ Vaderland te konnen helpen defendeeren, en
„ den Vyand afbreuk te doen ; of zy werk-
„ zaamzyn geweest in het effect ueeren van het
„ geene ten dien opzigte by Uwe Hoog,
„ Mog. is gerefolveert, dan of daar omtrent
„ eenige nalaatigheid heeft plaats gehad, en in
s, dat geval, waarom zy die Refolutien niet na-
„ gekomen hebben; of zy in de mogelykheid
zyn geweest om de gepetitioneerde Schepen.
3, te furneeren en te bemannen, op dat het dus
„ kan blyken, waar uit voortfpruit, dat dit Gej
meenebest zig bevind in een zo dcplorable
„ ftaat van defenfie te Water, het welk voor
zeeker in dezen Oorlog het interesfantfte
„ point is, en waar op alle Ingezeetenen van
„ dit Gemeenebesthet oog hebben: Hoe zeer
„ ik by dezen maar alleen fpreeke van de de-
„ fenfie te Water, achte ik het nodig aan Uw
„ Hoog Mog. onder het oog te brengen,
„ dat ik verre zy van daar door te avoueeren,
dat de Landmagt van dezen Staat genoegzaam
„• is , om te konnen reekenen, dat dit Land
• zie

G R O O T T A F E R E E L . I 45
„.zig in een refpectablen ftaat van defenfie te
„ Lande bevind. "
Ongemeen wel, DOORLUCHTIGE VORST;
ook maakten de Admiraliteits Collegien de
geordonne erde Rapporten op, die zy fuccesfivelyk
in de twee volgenie Maanden aan Hunrit
Hoog Mog. overleverden (a). Maar met
bet bloot leggen, door die Rapporten, van den
droevigen toeftand, in welken onze Zeemagt
zich in den jaare 1776. bevond; — met daar
in verflag te doen van de bekrompenheid der
middelen > die men tot derzelver herftel in 't
vervolg had kunnen hefteden; — met daar in
op te geeven de fchaarsheid , de duurte der
bouwftoffen , het gebrek aan werkvolk en andere
beletfelen van den tweeden rang, weikenmedegewerkt
hadden , om die Collegien te belemmeren
de Zeemagt fterker te vermeerderen,
dan zy was in 1781; •— met daar in, eindelyk,
zich te beklagen over de bezwaarlykheid der
recruteeringen, en over de onmogelykheid,
waar in zy geweest waren , om meerder Schepen
uit te rusten, dan zy in 't begin van dn;
jaar zelfs gedaan hadden; met dat alles, zeg
(a) Deeze Rapporten zyn te vinden onder No. M,i3.
14, 15 en 16 van het eerfte ftuk der Bylaagen taf dt M*«
TOorie vsn ZYN HOOGHEID'.

t'$6 S -C II E T S V A N E E N
ik, bewezen die Collegie» op zyn best, en ondanks
het gezegde in UWER HOOGHEIDS Memorie
(a), dat zy , overeenkomftig de hulpr•aderen van
eenig v;erhuig-, niet anders hadden gewerkt dan
uit kracht der aandryving van het Hoofd-rad: Zy
hadden ('t zy dan werkzaam of niet) de haar
verzorgde middelen gebruikt, en niets meer.
Maar deze redenen, voldoende ter rechtvaerdiging
van hunnen yver en refpedtivelyk gehouden
gedrag in dit geval, of ten minften het gedrag
der meefte haarer byzondere Leden, rechtvaardigden
in geencn deele DIE GEEN EN,
welkende HOOFD-OORZAAK waren van de bekrompenheid
der middelen, waar over zy klaag­
den ; dat is, dc VOORNAAMSTE DRY VERS der
eeuwigduurende Vraag, om Vermeerdering
van Landmagt; Vraag, welke, zedert UWER
HOOGHEIDS Mccrderjaarigheid tot op den huldigen
dag, altoos eenonoverkomelykehinderpaal
Was in de herfteliing der Zeemagt: Ook rechtvaardigden
de redenen dier Collegien in *t gr*
heel niet het ALLERSLEGTST GEBRUIK, zedert
de bondbreuk met Engeland, gemaakt van de
weinige Schepen, die bruikbaar waren, zo min als
het SCIIANDEL YK VERZUIM, om 'er meerder
in dien ftaat te brengen. ~ Men moest der-
' halven, DOORLUCHTIGE VORST , niet enkel
(a) A. p. 64. 1-1 B. p< 98. rm & p, 47»
op

G R -o o ï T A F E R E E L . 14?
óp de tweede Oorzaaken van onze rampen entegenfpoeden
zien, maar opklimmen tot deHoofdoorzaaken
j die Hoofd-oorzaaken waren het, die
men moest naarvorfchen en doen ophouden; dat
is, men moest het fchelmachtig gedrag onzer
inlandfche Vyanden ftren gelyk uitpluizen;
men moest hunne haatlyke Cabaal befchaamen,
vergruizen, met derzelver Aanvoerders , als Verraders,
gelyk zy waren, vervolgen. Verraders
die, reeds zo veele jaaren lang, zich van Uw ÉN
invloed'bediende by verfcheide onzer ftedelyke
en provinciale Deliberatien, ter dwarsbooming
der eenige middelen, die onzen koophandel konden
befchermen, onze bezittingen verdedigen ,
en onze rechten, mitsgaders de eer van den
Staat bcwaaren : Verraders, die, op het eigen
oogenblik, dat UWE HOOGHEID de hier beredeneerde
Propofitie deed , en vermeende zo
veel grond tot klagen te hebben over de best
geïntentioneerde Leden der Republiek, zich
nog van UWEN invloed bedienden om de uitrustingen
te vertraagen , om onzen ftervenden,
koophandel den laatftcn doodfteek te geeven
om ons rampfpóedig Vaderland ten fchimp en
fpotvan Europa te ftellen; en om de Staaten
Generaal te verhinderen, zelve tot den waaren
oorfprong onzer rampen op te klimmen en
daar in te voorzien: Zo zeer waren de ftedelyke
en provinciale Vergaderingen nog befmet
.met ontaarte Mannen, welke de bedoelingen
K % de-

148 S C H E T S V A N E E N
dezer verfoeilyke Cabaal bevorderen! zo zeer
waren 'er, in de onderfcheidene Departementen
der uitvoerende magt, Lieden, welke zich
blindeling aan die verfoeilyke Cabaal hadden toegewyd!
Zo zeer was, met ée'n woord, het onmaatig
gezag, door laagheid of vleijery aan
UWE HOOGHEID overgelaaten, ofhetweikGE
ongevoelig had aangemaatigd, gevaarlyk geworden
in de hand der geenen, die 'er een
misbruik van maakten! En zo al eens, zedert
dien tyd, eenige Steden of Provinciën ondernamen
dusdanig wrcedaartig misbruik te
verbannen, fchreeuwde men uit onrechtvaardigheid!
heilig-Jchennis ! en men ontzag niet eene
uitheemfche Mogenheid in 't fpel te roepen,
om die gewaande fchending te beteugelen. —
Ach VOR ST! VORST! ... ik zeg 'er niet meer
van, en keere weder tot het voorftel van UWE
HOOG IIE ID.
„ Hoe zeer ik oordeele, niet in het geval
„ te zyn, om myn gedrag te moeten juftificee-
„ ren, en dat aan U Hoog Mog. bekent zyn
„ de pogingen, die ik zedert myne meerderjaa-
„ righeid aangewend hebbe , om ten allen op-
„ zigte deze Republicq in een refpeótabei pos-
,, tuur van defenfie te doen brengen, hebikge-
„ meen'*, aan U Hoog Mog. onder het oog
te kunnen brengen , dat ik by meer dan
„ eene * elegenheid getoond hebbe van begrip
„ tezyc & dat deze Republicq niet alleen te Land\
„ maar

G R O O T T A F E R E E L . 14$
„ maar ook te Water in een behoorlyken ftaat
p van defenfie behoorde te worden gebragt,
„ om tegens een ieder deszelfs vryheid en in-
„ dependentie te konnen fouteneeren, en niet
„ genoodzaakt te worden, om te neemen me-
„ fures , niet overeenkomftig met de ware be-
„ langens van het lieve Vaderland, maar met
„ die van zodanige Mogentheid, voor wiens
„ bedreigingen men alsdan de meefte reden
„ heeft om te vreezen, wyl men zig buiten
„ ftaat vind, om aan dezelve tegenftand te bie-
„ den. Het is daarom, dat ik reeds in den
„ aanvang van den jaare 1771, zo veel te weeg ge-
„ bragt hebbe, dat door Heeren Gedepuseer-
„ den der Provincie Holland en West-Fries-
„ land, op expresfe last van de Heeren Staa-
„ ten HunnePrincipaalen, terVergaderinge van
„ Uw Hoog Mog.voorgedraagen is, om eene
„ Petitie te doen formeeren tot aanbouw van
„ vier en twintig Oorlogfchepen; dat ik niet na-
,., gchaten hebbe, om by alle gelegenbeeden te
„ injïceren, zo wel op het herftel van de Zee-
„ magt, als op de VERMEERDERING VAN DE
„ LANDMAGT ; en meer dan eens byzonder-
;, lyk aangedrongen heb op de conclufie der
„ voorn. Petitie tot aanbouw van Schepen. Het
„is om diezelfde reden dat Ik, in den aan-
„ vang van den jaare 1775, ter gelegenheid van
„ het Befoigne ter Generaliteit gehouden , door
„ de Heeren U Hoog Mog. Gecommitteer-
K 3 „den

xgo SCHETS VAN EEN
„ den tot de Militaire zaken, met eenige Hc,c-
„ ren meden Ra.id van Staats, om te conciiiee-
„ de verfchiiiende fentimenten van de reipecti-
„ ve Bondgenooten omtrent het Plan van Aug-
„ mentatie der Landmagt , door den Raad
„ van Staatc voorgedraagen den 19 July 1773,
5, hebbe gedaan eene conciiiatoire Propofitie,
„ houdende in fubftantie, ,, „ om een vasten
„ „ Post op den Scaat van Oorlog te brengen,
„ „ ten bedraage van zes honderd duizend
„ „ guldens voor de Marine, waar tegens dc
„ fomme in 1773. gevraagt tot eene te doen
„ Augmentatie van dc Landmagt van over
„ „ de vyfticn Tonnen Gouds zoude zyn ver-
;, „ minderd op negen honderd duizend gul-
„ ,, dens; u
welke Propofitie te dier tyd door
„ de Heeren Staaten van Gelderland, Fries-
„ land, Overysfel, cn Stad en Lande is geam-
„ plecteert, doch geene verdere gevolgen heeft
gehad. Ik zal hier niet aüegueeren de inftantien,
jaarlyks door my met den Raad van
v Staate gedaan, by de generale Petitiën, al-
„ leenlyk zal ik aan Uwe Hoog Mog. communi-
„' ceeren de Propofitie op den 10 Maart 1779.
„ door my ter Vergadering der Heeren Staaten
„ van Holland en West-Friesland gedaan, wel-
„ ke van gelyken inhoud is als de Brief, op dien
„ zelfden dag , door my aan de Heeren Staa-
„ ten van Gelderland, Zeeland, Utrecht, Fries-
„ land, Overysfel en Groningen gefchreven, van
v wel-

G R O O T T A F E R E E L . 151
„ welken ik de eer hebbe hier nevens eene Co-
„ pie aan Uwe Hoog Mog. te remitteeren. "
Myn hier voren gezegde , DOORLUCHTIGE
VORST, en byzonderlyk het geen ik in dit
Werkje van bladz. 1. tot 71. heb daar geheld,
bewyst onwraakbaar hoe min hier te pas kwam,
die weidfche voordragt dier zorgen, welke
UWE HOOGHEID ZO menigwerf genomen had
om by de Vraag, om de herfteliing der Zeemagt,
altoos te héchten, die om augmentatie van
de Landmagt; en vooral hoe wanvoeglyk het
was om hier aan deir aandacht Hunner Hoog
Mog. op nieuws voor te dragen UWER HOOG­
HEIDS Propofitie van den 10. Maart 1779. als_
zynde het ongerymdfte en fchadelykfte voorftel,
dat de boosaartigheid Uwer Raadgeevers
immer in de toenmaalige omftandigheden had
kunnen uitdenken, en welkers herinnering
hier een fingulier contrast maakte, met de zo
veelvuldige ge daan e en nog dagelykfche klag­
ten van UWE HOOGHEID, van de Admiraliteiten
, en van dc Zee-Officieren, overde moeilykheid
niet alleen, om Matroozen, maar om
zelf Scheeps-Soldaaten te vinden.— En zdks
moeiten wy verdragen!. .. Wy moeiten dulden
om van onkunde, van blindheid, befchuldigd
te worden, zo dikmaal wy den mond ter
verantwoording tegens die aantyging opende! —
Denklyk hield men ons even dom als den wilden
Esquimaux. :
K 4 Kort-

152. S "C H f E T S V A N E E N
Kortom, UWE HOOGHEID befloot zyne
Propofitie aldus:
„ Ik kan niet ontvcinfen van oordeel te zyn,
„ dat het te wenfchen ware geweest, dat die
„ Propofitie toen meer ingang hadde gevonden,
„ wyl ik my DURVE VERZEKERT HOÜDEN;
„ dat, zoo te dier tyd de Republicq hadde
„goedgevonden, IN GEREEDHEID TE DOEN
„ BRENGEN vyftig a zestig wel geëquipeerde,
ft en van het nodige voorziene Schepen, waar
„ onder niet minder dan twintjg a dertig van
„ Linie, en de Landmagt te auginenteeren tot
„ vyftig a zestig duyzend effective Manfchap-
„ pen, zy zig niet in deeze droevige omftanr»
digheden zoude bevonden hebben, maar
„ als een independent Gewest door alle Mof,
genheden zoude zyn gerefpecteert gebiee-
„ ven, en deszelfs aangenomene fyftema van
„ neutraliteit hebben konnen behouden, en dat
„ zy zig in ftaat zoude hebben gezien, om,
„ onder Godes zegen, redenen te hebben,
„ te konnen verwagten, dat zy zoo veel over-
„ wigt zoude gegeeven hebben aan de zyde,
„ daar zy zig by zoude gevocgt hebben, dat
„niet te vreezen was, dat, welke Mogent-
„ heid het ook zy, dezelve zoude bebben,
„ overvallen, maar dat zy van een ieder ge-
„ menageert zoude zyn geweest, en datder-
„ zeiver vriendfehap door een ieder gezogt
s, zoude zyn, en zy aan geene der Mögent-
• M hee-

G R O O T T A F E R E E L . 153
„ bieden wettige redenen van klagten geeven-
„ de, verworven- zoude hebben de agtinge en
„ het vertrouwen van alle Mogenheden, het
„ welk van de beste uitwerking voor de waare
„ belangens van deezen Staat zouden hebben
„ kunnen zyn, immers dat in allen gevalle,
„ zoo zy door een onregtvaardigen Oorlog was
„ aangerand, waar aan men altoos geëxponeert
„ is, zy zig in ftaat zoude hebben gezien, om
„ met hoon van fucces, het hoofd te bieden,
„ en den vyand te konnen noodzaaken , om wederom
de vriendfchap van deezen Staat te
• zoeken op, voor dit Gemeenebest, honora-
„ 'bele voorwaarden " (a).
Dat
(4) Dit gezegde heeft al te veel overeenkomst met
een ander van gelyken aart, te vinden in den Brief van
ZYNE HOOGHEID aan de Sarten Generaal, in dato
17. January 1785. (en van welken hier voren op bladz,
97. is gefproken ) om dit laatfle hier ook niet te laaten
volgen , zynde aldus. Indien bet Ons bad mogen
gebeuren, Onze bedoelingen te bereiken, en Onze poogingen
met den gewenschten uitflng bekroond te zien, dit Ons Vaderland
, bet welk Ons boven alles dierbaar is , aan geënt
buitenlandfcht Oorlogen geëxponeerd , en door geen binnenland
chen tweefpalt zoude zyn beroerd geworden; dat bet by
deszelfs Vrybeid, Freede, OnafbmglykhM en Welyaaren
geconferveerd , in alle gevallen in beboorlyken (laat van de-
•fenfie gehouden, en tot den boogften top van tuilier en voorgoed
gebragt zoude zyn, en hy gevolg dat alle die rampen,
die aan de Republiek, ftdert weinige jaaren, zyn over-
K 5

154 S C H E T S V A N E E N
Dat is dan te zeggen, DOORLUCHTIGE
VOUST, dat al de rampen, die ons zedert
eenige jaaren tot dien tyd overladen hadden,
daar van hunnen oorfprong hadden, dat de
Hooge Regeering, en inzonderheid de verlichtfte
en weldenkendfte Staatsleden der zeven
Provinciën, ftandvastig bleeven weigeren UWER
HOOGHEIDS Raadgeevingen, Advyzen en Propofitien
op te volgen: — Piet is dan te zeggen dat
de Hooge Regèering, en die achtingwaard! gfte
Staatsleden uit hun eigen oogen minder klaar
hadden gezien, dan UWE HOOGHEID zag door
de oogen uwer trouwlooze Raadslieden;— dat
, om
gekomen, en die genen, die haar noch verder te vreezen Jlaan,
en die Ons voorkomen onvermydelyk te zyn, indien zy niet
cp nieuws, als'door een wonderwerk, gered word, niet zonder
de hcogfte onrechtvaardigheid, aan ons konnen worden
ten lasten gelegd. — Zo de Lezer deze twee gezegdens
met malkander vergelykt, zal hy oordeelen of de reden
, dc billykheid, of de qualificatie eener duidlyke inculpatie
van de Hooge Regeering, door de Staaten van Friesland
aan dit lautfle gezegde gegeeven in hunnen BRIE*
aan ZYNE HOOGHEID, den 25. Februaryvan datzelfde
jaargefchreven , hyzal, zeg ik, oordeelen of de omfiaguge
•en cordaate wyze, op wdke Hun Ed. Mog. dat zelfde
gezegde hebben afgemaald, niet eiken vryen Burger,
yverzuchtig over den roem zyner Souverainen, wettigen
om het eerstgemelden te refuteeren, gelyk ik gedaan
heb in 't vervolg der aanhaaling van het zelve, hier
boven in den ïext van myn Werü.

G R O O T T A F E R E E L . 155
om die reden de Natie aan de Regeering, en
aan die Leden, maar geenzins aan de Engelschgezmde
Kliek, die UWE HOOGHEID verblindde
beheerschte, en alles met dwarspaalen beplantte,
te wyten had, dat onze Zeemagt in
1779. en 1780. en voor al toen het den Lngehclien
beliefden ons den Oorlog ie verklaaren,
zo zwak was geweest; — dat de Natie
aan dc Hooge Regeering en aan die Staatsleden,
en geenzins aan die verfoeilyke Kliek te danken'had,
de ilegte directie onzer Zeemagt, de
attueelc bedryveloosheid onzer Schepen, die
zoutelooze verfchooningen, die beuzelachtige
voorwendfels, uitgedacht om den koophandel
en onze bezittingen van alle befeherming te
bcrooven; — dat men ook gevolglyk aan de
Regeering en aan die Leden te verwyten had,
de °ontzaglyke fchadens, die wy reeds onder-
' gaan hadden, en de fchreeuwendfte fchenddaaden
, die wy niet ophielden te ondergaan; —
dat, ingevolge dit alles, die Kliek insgelyks onfchuldig
was aan de werkeloosheid, welke geduurende
den overigen tyd des oorlogs in onze
havens bleef heerfchen; en dat zy 111 >t »
fte geen oorzaak was der nieuwe rampfpoeden
welken wy moeften uitftaan tot op het noodlottig
tydpunt, dat wy ons gedwongen zagen,
den fchandelykften en fchadelykften Vreedete
onderteekenen, welken wy ooit hadden
gangegaan: — met één woord, Doo&uicn-
° TIG-

lg6 S C H E T S V A N E E N
TIGSTE VORST, het kon, volgens den genoeg
verftaanbaren zin van het flot Uwer Propofitie,
niet anders zyn dan aan de Regeering en boven
gedachte Staatsleden , dat de Natie zich vernaaien
moest, niet enkel wegens alle de rampen,
die ïk heb opgeteld, maar ook wegens het gemis,
dat de R'publiek had van alle die voordeelen,
welke UWE HOOGHEID hier zo breed uitmeet.—
Aa'ntyging, die, hoe indirect ook,
daarom niet minder duidlyk, niet minder verkeerd
en niet minder hoonende is, dan die ik op
bladz. cjg. en 97. heb aangeroerd; — onwaardige
en waarlyk berispelyke aantyging , vooral
daar zy gedaan wierd in 't aangezicht des Souverains,
door den Kapitein en Admiraal-Generaal
der Republiek, door het eerfte Lid van
den Raad van Staaten , door den Stadhouder
Kapitein en Admiraal-Generaal van elke Provincie;
dat is, door den Man, die, beter dan
iemand anders, weeten moest, de waare oorzaaken
van de zwakheid onzer Zeemagt, van haare
kwaade directie, van de werkeloosheid onzer
Schepen, en van de rampen, die ons drukten;
aantyging, met ée'n woord, van welke UWE
HOOGHEID zonder twyffel zelve een afgryzen
zou gehad hebben, by aldien Ge, met minder
vertrouwen in hen, die dezelve in orde gebragt
hebben , die met aandacht geleezen en
haare gevolgen wel overwoogen had. Ik zeg derzelver
gevolgen wel overwoogen bad, om dat de J3roodfchry-
l

G R O O T T A I E K E Ï i 157
fchryvers aan de Cabaal overgegeeven, niet
nagelaatcn hebben uit aantygingen van' dien
aart, en, andere niet minder valsch en haat-'
lyk; de ftoffe te haaien van al die bedriegeryen,
welke zy onder het Gepeupel en onrustige
geeften gefpargeerd hebben $ onder dat
foort van Luiden, namelyk, welke, voorliet
overige door dé redenen en ftreeken van huichelachtige
of fchelmfe Emisfarisfen verle ;
d,tot
zulken hoogte vervoerd wierden, dat dit
uitfchot der Natie zo verre kwam van alle
ondergefchiktheid met voeten te trappen, en het
vertrouwen op, den eerbied voor, en de gehoorzaamheid
aan den Souverain verfchuldigd,
uit het oog te verliezen, cn tot ophanden te
komen , die den Staat tot in derzelver fondamenten
hebben doen waggelen. Maar
al genoeg van die ftof.
Alvorens weder te keeren tot het geen in
onze Havenen omging, zy hetmy vergund een
oog te Haan op het geen.'er wierd uitgevoerd
door de Schepen, die wy in de WestTndiea
en tc Lisbon hadden.
In de West-Indien hadden wy te Curapao de
Nasfou van 60 Stukken, de Nas/au - PVêilburg van
50. de Beverwyk van 36. en de Arend van 24,
Stukken; te Surinamen waren de Valk en
de Thetis ook van 24 Stukken. - Maar a
zal men zeggen, wat deeden toen die Sch'epert
daar? • •».

jg-S S C H E T S V A N E E N
Ititgêvoerd, geduurende de rest van den Oorlog ? —-•
Niets: althans ten opzigte van den Vyand,
welke hunne Bevelhebbers voorzigtig genoeg
waren niet al te zeer te bekommeren, ?
t zy in
zyn Koophandel of anderzins; cn dat uit gebrek
aan magt, of om* redenen aan die Heeren beter
bekend dan aanmy. — Keeren wy naar Lisbon.
UWE HOOGHEID had den Schout by nagt
van Byland, op den 12 Maart bevel gezonden
om met zyn Schip Amfterdam, en het Fregat
Bieren te gaan kruisfen, op ab a 2,5 Mylen bewesten
de Eilanden Corvo en Fiorcs, een gedeelte
der Azores uitmaakende , en van daar het
Fregat alleen uit te zenden, om aan de Oost-
Indifche repatrieerende Schepen berigt van de
Vreedebreuk tc geven, en haar in eenige Havenen
te brengen (a). Maar, gelyk ik reeds
op hladz. 86. gezegt hebbe, het Schip Amfterdam,
door voorigen dienst ontramponeerd , was
buiten ftaat die Kruistogt te doen; de reparatien,
welke de Schout by nagt daar aan had
laaten beginnen , duurden tot in 't begin van
July; en het Fregat Bieren, door ouderdom
naauwlyks aan malkander hangende, en boven
dien
(«) Zie daar over—« A. &J.113. en velgg. — B. hl. 168.
id.~- C. bl. 88. id. — En vooral, hetRaporr, door den
Heer van Byland van deze Lisboniaanfche Expeditie ga<
Slaakt, en den 19. Dec. aan Z, H. geaddresfeerd.

G R O O T T A F E R E E L . 559;
dien zeer flegt zeilende, kon die Expeditie al- :
leen niet onderneemen.
Het .gercht der droevige ,geftelclheid dezer;
beide. Schepen en van de Princes Maria Louifa,
van welke ik op dezelve biadzyde gefproken heb,"
baarden in'teerst groote verwondering onder
de Ingezetenen van Lisbon, die niet konden
begrypen , koe men, in de omftandigheden,
waar in de Republiek zig bevond, die Schepen
uit onze Havenen had laaten vertrekken;
maar wel dra begonnen zy om dusdanig fehouwfpcl
te lagchen, en deszeik Bewerkers te befpotte»
: En wat de Engelfchen , die zich toen.
iSi de Stad of op de Tang bevonden, aangaat,
het Was voor hun een nieuwe grond om onze
Zeelieden te befchimpen: Onophoudelyk zeiden
zy, wat komen toch die Hollandfche Honden met hun
rotte Schepen kier doen? - Uit al het welk dikwylsbloedige
vecht-partyen tusfchen de Matroozen
der beide Natiën ontftonden. Dit zyn byzonderheden
uit Brieven van onze Schepen zelf
gekomen, en die thans voor my leggen.
- Ziedaar, DOORLUCHTIGE VORST, hoe eert
gedeelte onzer braave Bootsgezellen aan de
fpotternijen der Portugeezen ten doel ftonden,
zo wel als aan de dagelykfche verachting en
fmaad onzer Vyanden. Ziet daar, op welke wy r
•ze 'sLands fchatten gebruikt wierden tot vruchrelooze
toerustingen, welke eene blmdc ot
kwalyk geradene Diredie, zonaarden Oceaan

ióo S C H E T S V A N E E N
als naar America geëxpedieerd was. Wanneer
men den Heer van Byland Schepen had
bygezet, in ftaat om den dienst te verrigten,
welke de Expeditie te Lisbon vorderden , zou
hy misfchien tydig genoeg vertrokken zyn voor
de geordonneerde Kruistogt; en zo hy maar
een weinig wakkerheid, en gewilligheid had bezeten
(want dat hoord by een Officier) zou hy
hebben kunnen ontmoeten, en onder zyn convoy
neemen de zes Oost-Indifche Retourfchepen
, welke de Engelfche Kaper the Tart ar,
den 24 Mey aantastte en waar vanhy'er een
in den crond boorde.
, TJWE HOOGHEID had in tyds vernomen, in
welken ftaat de drie voornoemde Schepen te
Lisbon gearriveerd waren : En op 't einde van
de Maand Maart, had de aldaar refideerende
Conful der Staaten Generaal aan Hunne Hoog.
Mog. gefchreven, dat men binnen korten te
dier plaatze een fchoon nieuw gebouwd Fregat
van 38 twaalfponders zou kunnen koopen;
dat men, met het Fregat Dierente Lisbon ofte
Kadix te verkoopen , die koop zou kunnen
doen, en zulks een groot voordeel voor den
Lande zou zyn: Dat, ingevalle de Heeren Staaten
geliefden deze propofitie te agreëeren, by
Hunne Hoog Mog. verzog: ten fpoedigften geautorifeerd
te worden om de koop te fluiten,
vermits, door een lang uithel, de gelegenheid
verloeren zou zyn. Maar, gelyk de noodlotti-

GROOT TAFEREE t. téi
ge traagheid, in de uitvoering van al wat tot
ons welzyn diende heerfehende, de overgave vanhet
Raport, door Hunne HoogMog. deswegens gevraagd,
verwylde, liep het aan tot den 10 July,
alvorens Hunne Hoog Mog. de verkooping van
het Fregat Dieren accordeerden* dat is te zeggen,
dat door deze vertraaging, en door andere
beletzelen, die ik hier niet opnoeme,de gelegenheid
om dat Fregat te bekomen , weg was.
Eindelyk, de Amfterdam gerepareerd zynde,
ftak de Gfaaf van Byland in Zee , op den 7
July (a), met dat Schip en het armhartig Dieren,
om de voorgemelde Kruistogt te ondernemer!
j Maar vermits die Commandant oordeelde
, dat de ftreeken , hem opgegeeven om
te kruisfen, zeer verre van hét vaste land waren,
en ten anderen, het jaargetyde reeds te
verre verloopen was, om aldaar Compagnies-
Schepen te ontmoeten, begaf hy zich naar St.
Micbiels-Eiland , alwaar hy een einde van zyn
zeetogt maakte , en de Kheede zeer gevaar-lyk
bevond ; weshalven hy j na eenig verblyf,
den zelfden weg te rug keerde, en den
f. September te Lisbon arriveerde. ~- Dezen
of geenen zal my zeggen , dat, volgens alle
die byzonderheden , Myn Heer de Graaf bete
i
(«) En «iet in de maand van Mey, zo als de Steilere*
der Mcmirie van2. H. voorgeeven.
L

i6s S C H E T S V A N E E N
ter zou gedaan hebben met "op de Taag teblyven.
—. En ik zal 'er op antwoorden, och ja !
Maar men moest evenwel wat doen, om të
toonen dat men niet altoos bezig was met
niets uit te voeren, en om.den naam te verdienen
van op dien kruistogt groot gevaar geloopen
te hebben, zo als die Bevelhebber gezwetst heeft,
en zo als de Stelleren van UWER. HOOGHEIDS
Memorie, met een foortvan ophef hebben gerapor
teerd( Ö). :< I
Omtrent een maand na zyn retour te Lisbon,
zeilde de Heer Graaf van Byland met zyne
twee Schepen naar Kadix, alwaar hy twee vry
wat ongelyk fooït van Helden aantrof De een,
zynde de oude Binkes, welke om zyne glorieufe
daaden in de Middellandfche Zee, in 'tvervolg
, by vonnis van een krygsraad, voor drie
jaaren in zyn dienst was gefchorst; de ander,
was de dappere Oorthuis, geheel met roem beladen,
die hy met zyn wakkeren Metgezel Melv/;/behaald
had in het gevecht, dat zy op den
30 Mey tegen twee Engelfche, Fregatten, veel
fterker dan de Hollandfche, hadden doorgeftaan.
Eindelyk vertrok onze Graaf den 1 November
naar Texel, met al de Oorlogfchepen die wy
daar hadden, als de Amfterdam , de Primes-
Louifa, den Brie!, en Dieren; en na alvorens aan
(a) A. bU 114. *- B. U, ity. i-i CW. 189.
Boord

G R O O T T A F E R E E L . i6g
Boord genomen te hebben den Kapitein Berghuis,
wiens Schip , . de Princes - Maria - Löuifa , te Radix
was verkogt, als buiten ftaat om Zee
te houden, en dus ook niet om naar Curacao
deszelfs befte'mde Rheede, te ftevenen.' En
vermits de Bevelhebber van dit Esquadertje aan
zyne Vrienden hier te lande ' gefehreven had,
dat hy voorneemens was om door het Canaal
naar Texel te komen, waren zyne vrienden zeer
bedugt, dat de Engelfchen hem by dezen doortogt
mogten'wegneemen; dóch zyn gelukftar,
die hem bewaarde voor den. roemrugtigen rol,
die hy zedert in de zaak van -Brest gefpeeld
heeft, bevrydde hem voordien ramp.
Laat. ons nu weder treden tot het verflag
der operatien van onze Zeemagt, op onze Kusr
ten en in de Noord-zee; en wy zullen eerftelyk
beginnen met een Staat te. geeven van alle
Schepen, die wy in Jury alhier'in Commisfie
hadden, en zig in dc onderfcheidene Havens
en Zeegaten onzer Zee-Provinciën bevonden,
«110M W rtC flOOT CE *2 K

IÓ4 SCHETS VAN EEW
De Verwagting. . „ . 16 ] -. Noels.
'Dolphyrl . . 16 Fan Lierfei},
DeZeemeeuw (yanZeeland) 8 > *
En 9. Pinken of Sloepen . *
1 de Zierikzee van 60 Stukken, begeven aan
den Schout by nagt van Kruyne, en Goes van 50
aan Capt. Seavorinus, bovengem. hadden nog
geen voltallige Equipagie.
TER. RHEEDE VAN HELVOET-SLUYS.
Prins Willem . . . 70 —— De Bruyn.
Thetis . . . . . .36 1
Vosch van Avefaet.
Bellona (yan Rotterdam) . 24 Kooy.
De Brak . . . 18 - Baak.
De Kemphaan . . . 12 Eye.
De Schildpad . . . . 4 Hafenoot.
De Vaardigheid, 8. fteenftukken
. . . . * Bajfaert. -
De Maas, oud wagt Schip. 70 Rochehrune.
SCHEPEN, GESTATIONEERD VOOR DEN MON»
VAN DE MAAS, EN DAAR OMSTREEKS.'
De Waakzaamheid . . 18 / Lucas.
De Snoek . . . . 12 de Gorter.
De Toezigt. . . . 10 Rynbende.^
De Vlieger. ... .6 Kloot.
De Kykuit. . . 4 Walraven.
—- Boven dien had de Admiraliteit op de Maaze
nog de Prins Frederik van 60 ft. begeven aan den
Schout

G U « T ' T A F H U I . 16$
Schout by nagtPidbot, de Admiraal Tromp van 50,
aan Capt. van Gennep, en de Windhond van 18 aan
Kapt. Bols de twee eerstgenoemden waren nog
vry verre af van compleete Equipagien te hebben
, maar de Windhond was zeer naby. Nog
had die Admiraliteit de Snaauw de Zephir, van
12 ftukken, beftemd om voor den winter het
wagtfehip de Maas af te losfen; en de Kortenaar
van 60 ftukken, doch welke nog niet volkomen
waren afgebouwt.
SCHEPEN TER RHEEDE VAN TEXEL, IN 'T
VLIE EN ANDERE HAVENS DER ZUI-
DER-ZEE LEGGENDE.
Admiraal-Generaal . . 70. -VanKinsbergen.
Admiraal de Ruvter . . 60 — - Schout by nagt
Zoutman.
Holland
Batavier
.
.
.
.
.
.
.
.
60
50
Bedel
Graaf van Bentink.
Admiraal Piet Hein . . 50 W. van Braam-
Ert'-'Piins . . . . 50
B r a a h
- ,
Glindhprst . . . . 5°
V a n
klierden.
Princes Royaal Fred. Soph.
Wilhelmina . . . 50 Kaders.
Argo. .-• . • '• 4° Staring.
Lahdskroon . . . . 4° ' Mauregnauh.
Het Loo . '. . . • 40 -J.P-vanBraam.
Phoemx . . . . 40 P?» s
°n.
Amphitrite . . . . 36
V a n
Woenfel.
Éellona(.v«» Amfterdam). 36 H. K. Dekker.
Zepkir . . . . . 36 M
f} &rtz
Medemblik . . . . 36
\ J
Ryneveld.
Eensgezindheid . • 36 Bountius.
L 3 Ja-

i66 SCHETS VAN EEN.
.Kon (van Amf/crdam') . 36 Sels % •
V a i ü S
2% GraafvanRcch-
Dolphyn . r. 2 4 _ Mulder.
Waakzaamheid : . . 2 4 Fan Over meer.
Enkhuizen . . . . o, Frykemus.
A a x
i --
%
- • - 24 • Graaf van TFel-
Dc Maria Joannai . . 20 CT''
De Expeditie . » . 2 0 : ff&'denSfrp.
Ue Jager. . . . . . 14 Blois van Tres-
De Zeebairs
éf
ia Fm Meurs.
e
SP*Q.rj Amfterdain).
Ue Zwaluw . . . .
10
10
&«^r.
JfVos • • . . 8 Fan der Mey.
De Zeemeeuw . .
De Zeepost . .
Drie Gezusters . .
.
.
.
.8
6 —
* ,
De Leeuw.
Davids
De Jonge Pieter .
. De Margaretha.
. .
. .
*
*
Duinker.
B r e e d t
/ u i l e v d d
W A G T - S C H E P E N.
• • • 1.40 j Fan Loo.
HOSPITAAL-SCHEPEN.
De Alarm . . [041 . , *
Boreas . . J 24 J *
De Admiraliteit van Amfterdam had
toen nog de Unie van 60 ftukken, die afgebouwd
wierd; (leRbynland.van go', en bet Hof Souburg van
x] " :• , " S i ' 3*

G R O O T T A F E R E E L , 167
06 ftukken , welke toen nog niet in Commisfie
gefteld waren , maar wel in de maand Oétober
daar aan volgende ; en de Schieland, oude vyfliger,
welke in den geheelen Oorlog nietgediendheeft.
SCHEPEN, GESTATIONEERD OP DE KUSTEN
VAN VRIESLAND EN GRONINGEN.
De Meeuw . . • • [ H
De Faam .' . • \ ^ Vhclander.
De Brak . . - 6 Roekes.
De Windhond . . . 6 de Bok.
De Spion . - . • 1
6 Stoef.
Uit deze Staat blykt dan, dat onze Zeemagt
ïn de maand van Jury 1781. in de Havens dezer
Republiek in Commisfie had:
. - 3 Schepen van . . . 70 ft.
'3 van . . . 60
: ; 6 van . . . 5° ,
. 6 van . . 44 of 40.
. — 9' • van . . . 36
, 9 , van . . . 24
—En 31 zo Kotters , Advysjagtcn als Uitleggers, enz.
Totaal 67
En zulks buiten en behalven deZierikzee, en
Prins Fredsrik van 60 ftukken, en buiten de Goes en
de Admiraal Tromp van 50, welke, fchoon bereids
in Commisfie géfteld , buiten ftaat waren om m
17 81. gebruikt te worden. Ik zal ook de twee Hos.
i t a a l
• L 4 P '

10*8 S C H I T S V A N EEN
pi taal-Sch epen , noch de 9 Zeeuwfche Pinke n
of Sloepen niet mede tellen.
Dan, 'er wierd geklaagt dat 'er nog vry
wat gebrek aan Manfchap was voor die 67 Schepen
, en men de grootite moeilykheid had
om Recruten, zo Matroozen als Soldaaten ,
te vinden voor derzelver equipeering. En in
de daad, 'er was geen verfchot van Matroozen,
vermits de Engelfchen, zo voor als ze,
der: den Oorlog, 'er een zeer groot aantal van
•weggenomen hadden, en dat 'eronder de refteerende
hier te lande weinige belust waren om
op onze Oorlogfchepen te dienen. — Maar
wiens fcbuldwas het dat wy zo veel gevangen Matroozext
in Engeland hadden? , Het was die
geenen te wyten,, welke door hunne onverzettelyke
hardnekkigheid om eene vermeerdering
van Landmagt te begeeren, of door andere
beweegreden, een dwarspaal 'helden in
de herfteliing der Zeemagt; aan die geenen
, welken daar door die Zeemagt in zulken
zwakken ftaat, als by den aanvtmg dés Oorlogs
bevonden wierd, hadden gehouden; aan
het gebrek van protectie, voor en zedert den
Oorlog, aan onze Koopvaarders ingewilligd. —,
En waar van daan toch die hezwaarlykheid om Matroozen
te vinden ? Van het verzuim van verfcheide
gepaste middelen om 'er meerder te
bekomen, dan'er zich op deeden ;. van het
verzuim, om tydig hes Convoy pit de Zond te

Gio OT T A F I U H , I£Q
haaien, het welk 'er vry wat zou opgeleverd
hebben; van de harde en dikmaal onbil-
lyke behandeling, welke onze Bootsgezellen
op eenige onzer Schepen moeften onder­
gaan; van de flegte kost, welke men op
fommigen dier Schepen aantrof; -— van den
afkeer, met één woord, die de bedryveloos-
heid onzer Zeemagt, den zulken, die 'er lust
toe hadden, ingeboezemd had. En belangende
de Soldaaten , de drie laatstbygebragte reder
nen, en allen, die ik in myn Voorberigt aan­
gevoerd heb, bewogen ten vollen, dat, zo 'er
geen overig waren, zulks althans de fchuld der
Natie niet was.
Maar, DOORLUCHTIGE VORST, offchoon
wy nu, volgens den bekenden Staat onzer Zeemagt
, 'er verre af waren om heel Engeland
weg te neemen, waren wy niet te min zedert
twee maanden flerk genoeg geweest, om
in de Noordzee den Vyand te dwarsboomenj
om ons tegen zyne geweldenaarijen, tegen zyne
beledigingen te verzetten, zynen Koophandel
eenige ilagen toe te brengen, hem te
doen zorgen, dat niet fommigen onzer Fregatten,
naar't voorbeeld van Paul Jones, en fommige
Franfehe Kaapers, hem langs zyne kusten
allerlei fchaden veroorzaakten; met ée'n
woord, wy waren in de Meymaand, en voor
al in Juny, reeds in die Zee magtig genoeg om
den Vyand te doen ondervinden, dat.onze he-
L S denv

170 S C H E T S V A N E E N
1
dendaagfche Zee-Lieden, met weinig Schepen,
Daar gelang, even roemrugtige daaden kon­
den voeren als onze Zeelieden der voorige
eeuw- met groote Vlooten bedreven hadden.
Dan verre van dit alles, had de Directie on­
zer Zeemagt dien tyd laaten voorby gaan, zon­
der een enkel Sloepje ter protectie onzer Com­
mercie te geeven. .— Onze Zeemagt is zeden lan­
gen tyd geheel vervallen; en in weerwil aller aange­
wende poogingen , om de weinige Schepen, die wy heb­
ben , in ftaat van ageeren te brengen , kan zy die pro-r
ieEiie nog niet verkenen. — Zo was de taal der gee-
nen, welke de voornaamfte oorzaak waren
van den gedelabreerden ftaat dezer Zeemagt;
der geenen, welke insgelyks oorzaak waren van
de aétueele traagheid, die 'er plaats greep om
ze ten minften in ftaat te brengen om ons te
verdeedigen; dier geenen, eindelyk, welken, met
hunnen fehynbaaren yver voor het algemeen
welzyn, zo veel hun mogelyk was, het ver-
leenen der gevraagde Convoijen en Protectie
veragterden. Ook namen de Staaten van Fries­
land, verontwaardigt over deze al te baar-
blyklyke verwaarloozing, over die ydele re­
denen, op den 3. July, in gevolge eene door
het Qnartier van Oostergoo, op den 24. Juny
bevorens gedaane Propofitie, eene Refolutie
waardig zulke Regenten, wien den luifter der
Republiek, en 't belang van den Koophandel
waar'lyk aan 't hart gingen: daarin gelastten
hun

G R O O T T A F E R E E L . 171
bun Ed. Mog. onder andere zaaken Hunne
Gedeputeerden ter Generaliteit, om by Hunne
Hoog Mog. ten , kracbtigften te infteeren, dat
de Collegien ter Admiraliteit, zouden worden
aangefchreven , om fchriftelyk, en zonder eenig
uitftel, aan Hunne Hoog Mog, ie remitteeren,
(niet het in de tegenwoordige omjlavdighedcn zeer
nutteloos verhaal van het geen die CoUegien zedert het
jaar 1776. hadden verricht, en zo als UWE HOOG­
HEID op deni%. Juny had gevraagt,) maar wel het
Raport van het geen aftueel by dezelve of ten
haaren opzigte omging;. dat is , namelyk , de redenen,
waarom 'er zo veel ilapheid in hctequi-,
peeren plaats had; wat de oorzaaken dier ilapheid
waren, en welke middelen haar het gefchiktfte
voorkwamen om die te doen cesfeeren.
Hun Ed. Mog. gelastten teffens derzelver
Gedeputeerden om ter welgemelde Vergadering
te declareeren, dat Hoogstdezelven befloten
hadden, niet meer in eenige Petitie te
confenteeren, zo lang men niet, zo aan dat
Point als aan anderen, in hunne Refolutie vervat,
had voldaan.
Zo fpraken Regenten , die, zonder vergeeffche
omwegen te zoeken, wilden dat men regt
op de zaak aankwam; op die wyze dagten verlichte
Mannen, die zich niet lieten verblinden,
noch door de drogredenen, noch door
de bedriegerijen der Voorftanders van de traagheid
enbedryveloosheid, welke in onze havens
de

kyi SCHETS.- V A N I E N
de overhand hadden; dus lieten zich die cordaate
Friezen hooren, in fpyt van den haar.
en der gevoeligheid der Bewerkers van onze
rampfpoeden. — Wie toch zou nu evenwel
gelooven, dat onder zulke Mannen op dien
dag nog Lieden waren, bind of lafhartig genoeg
om dusdaanigen ftap af te keuren ? ...
Zy waren 'er echter. Drie Leden van het
Quartier van Westergoo protefteerden in de
hier onder aangehaalde bewoordingen (a),
tegen de toetreding van dat Quartier, tot de
Propofitie van Oostergoo; en zulks, om dat zy
meenden zulks een mistrouwen te bevatten tegen
de Conduite, welke UWE HOOGHEID hield,
en tegen de maatregelen, welke zy werkheilig
maakten in derzelver qualiteit van Admiraal Ge­
o m
neraal der Uniei dat zy dagten dat UWE
HOOG-
(aO De ondergefchrecven volmagtcn van Franekerëdeel,
Jiemelummer - Oidepbaert en 't Bild , verklaaren mits
dezen, geen deel te hebben in het by Pluraliteit uitge~
bragte Kamer-Advys, op het 25de Point yan dezen Extraordinaris
Landsdag, als na hun oordeel inhoudende
een diffidentie omtrent de Conduite en Maatregelen by
Zyn Doorl. Hoogheid, in Qualiteit als ADMIRAAI,
GENERAAL van de UNIE gehouden en beraamd, zon-i
der hier door verdaan te willen zyn eenige hoegenaamdde
Blaam of verkeerde Uitleg, op en aan de Gevoelen?
hunner Medeleden te willen leggen, doch alleen vermeea$n,
dat Hoogstdeszelfs Eminente Charge niet vcrpligt
is

G R O O T T A F E K E U , ' 173
HOOGHEID in die qualiteit geen rekenfchap
van derzelver Adminiftratie." fchuldig was, en
meende dat men zich moest houden aan het
geloof, dat UWE HOOGHEID ten beste
des Lands zyn eed en pligt betragtte. ——
Pan, wie ziet niet dat zodanige Proteftatie,
zo wel ten aanzien . van haar onderwerp als ia
haare grondbeginfelen ongerymd was? .. . . By
aldien eenige beweegreden van mistrouwen,
het Quartier van Oostergoo bewogen had, die
Propofitie te doen, by aldien eenige dergelyke
beweegoorzaak de Staaten van Friesland aangezet
had, dezelve in eene Refolutie te converteeren,
was het zekerlyk niet geweest die
van een rechtftreeks mistrouwen jegens UWE
HOOGHEID, maar ,wel omtrent de heillooze
Cabaal, welke, door eigene authoriteit, door
haa-
is rekenfchap te geeven van zyn beleid als ADMIRAAL
GENERAAL, maar gehouden moet worden zyn Eed
en Pligt daar omtrent te betragten ten besten van den
Lande. -
Aftum Leeuwaarden den 3. July 1781. in de Kamer
van Wtsttrgoo, in kennisfe onzer handen.
' (_was geteekent")
C. G. VAN WASSENAAR.
A. W. VAN AYLVA.
B. VAN DE* H A A R .

174 S C H E T S V A N E E N
haaren verderflyken invloed in alle deelèn vah
den Staat, door: haar verborge en listig gewroet,
en door een foort van begoocheling,
in welke zy UWE HOOGHEID'kunftig wist te
houden, alle rampen, waar over men klaagde
voortbragt, en belette al het goede dat mön
wilde uitvoeren. Hoe kon het, voor 't overige
in het vernuft vallen i van drie Heeren,
die men onderftellen moet, eenige denkbeelden
van de Regeeringsform van een Land te
bezitten, dat een Admiraal-Generaal vaia
onze Republiek, in die qualiteit in geenen deele
rekening verfchuldigd zyn zoude 'aan zyne
Committenten, dat is, aan de Staaten Generaal
zynen wettigen Souverain, en 'dat mén zich
moet bepaalen het daar voor te hóuden, als
of die Bevelhebber ten besten van den Lande
eed en pligt betragt? Waar dan is in het
Heel-Al een Land, in het welk een eerfte.
Staats-Dienaar, of Opper-Bevelhebber over
Zee- en Landmagt, formeel ontheven is, om
aan zynen Souverain rekenfchap van zyn be7 wind te doen? Waar is het Land, in hetwelk
eene Propofitie om rekening van dien aart 1
te
vorderen, ongeöorlooft is, onder voorwendzel,
dat zulks een blyk van mistrouwen zoude opleveren
? — Zouden wy dan de eenige Natie
zyn die zulk een verfchynzel moest opleveren?
Of wel zouden onze Admiraal-Generaals
van den Hemel de gaaf van onfeilbaarheid
ont-

G R O O T - T A F E R E E L 175
ontfangen hebben, of onzondig zyn?...» Zy
zyn Menfchen als anderen, en gevolglyk'UWE
HOOGHEID ook. Indien eenig Lid der Republiek
begreep, dat de adminiftrotie of de conduite
van een Kapitein en Admiraal-Generaal
der Unie : verdiende onderzogt te worden,
zou hy recht hebben, zulks te proponeeren;
en indien naar een door de Staaten-Generaal
geordonneordonderzoekbleek, dat die conduite,
enmeadminijlratie berispelyk, of misdaadigbevonden
was, zouden Hunne Hoog Mog. recht hebben
dien Amptenaar te berispen of te ftraffen.
Dit zelfde recht heeft elk van onze Provinciën
omtrent haaren byzondercnvStadhouder, Gouverneur,
en Kapitein en Admiraal TGeneraal;
om dat 'er geen Minister, geen Amptenaar
met commisfie voorzien, is, welke niet in de
eene en andere dier qualiteiten rekenfchap verfchtüdigt
is.aan. den Souverain, van wien.hyzyne
Commisfie' ontfangen heeft. Ik Helle dit des
te ftoutmocdiger , daar ik UWE HOOGHEI»
al te rechtvaardig en veel te. doorzichtig.houde
om anders te denken.;, hoedanig dan ook
de tegengeftelde grondbeginfelen zyn mogen,
die men kan getracht hebben U voormaals in
te boezemen., of zulks nog werklyk tracht te
d o e n > Wy keeren tot onzen Lapinienbur-
>ger Held.
Na eene afwezenheid van drie weeken, kwant
de VÏQC-AcliwxwlHartfmé den 3. July metlnftructien

Ij6 SCHETS VAN EEN'
tien van allerlei foort belast, gezond en fris te
Texel aan. Om een denkbeeld te vormen van
een gedeelte der Inftructien, die hy medebragt,
zal UWE HOOGHEID my vergunnen te
zien, op wat wyze de Stelleren UWER Memorie,
UWE HOOGHEID doen fpreeken van de
Deliberatien, welke dien Bevelhebber in 'sHage
had bygewoond. (a)
• „ By de Deliberatien, welken wy hadden
„ aangelegt, met den,Vice-Admiraal Hartfinck
en den Schout by nagt van Kinsbergen, over
„ het employ van 'sLands Schepen, geduuren-
„ de het overige van de Campagne van dat
„Jaar (1781.) was-in confideratie gekomen,
„ een Planter beveiliging van het Convoy naar
„ de Oostzee, tegen vyandelyke aanvallen,
„ hoofdzaaklyk uitkomende op de volgende
„ Artykelen:
i°. „ De Koopvaardyvloot te doen- verzame-
„ len in het Vlie". — Dat flechts gedeeh
telyk wierd gedaan.
' 2. 0
. „ Aan dezelve eenige Fregatten en klei-
„ ne gewapende Vaartuigen te geeven." —
Dit was om dezelve na haare deftinatie te conƒ
voyeeren.
' 3». „ De groote Schepen met een bekwaam
* ge-
C«) A. bl.6^.tn\olgg—. B. bl. 100, W.e- C. tl, tf.ii*

G R O O T T A F E R E E L * 177
5> getal;- Fregatten te doen uitloopen,
•„ (uit Texel) en een Esquader, afronder-
„ lyk van het .Convoy, (•voorgaand), te
g doen formeeren; zo echter , dat het
„ groote Esquader zich altoos , in cas van
A Attacque, tusfchen beide konde-ftel-
: „ len."— Men zal in''t'vervolg zien , welke
verandering in die fcbikking gemaakt wierd.
40. n De Wagtfchepen naar Texel te zen-
„ den, en te laaten onder de ördres van
„een Vlag-Officier. " Zekerlyk om de
Zeegaten van die Rheede te bewaaren, in 't
afzyn der Schepen die men in zee moest zenden.
£0. „ De Landtroupes zodanige beweegin-
„ gen té doen maaken, als of men eene
„ Landing op de Engelfche Kusten in
„ den zin had. " En daaT van beeft
men niets gedaan om de zonderlinge rederij die
ik in't vervolg, zal op geeven.
6°. „ Door dit alles den vyand te noodzaa^-
„ ken, om zyne magt te verdoelen, en
„ met dat zelfde oogmerk, de Zceuw-
„ fche Schepen mede te doen uidoopen,
„ hoe wel niet zo verre dat zy zouden
„ kunnen afgefneeden worden. ;;
—- De
Schepeu, waar van men handelde om uit Zec--i
land te doen uitloopen, waren de Zuidbeveland,
mitsgaders nog één d twee andere Oor-
\ hg-Schepen en ettelyke Koopvaarders, welke
de eerstgemelde naar Texel en het Vlif moefien,
M bremr.

178 S C H E T S V A N E E N
brengen, met zich teffens te voegen by het Doorn;
groot Esquader. Maar waarom zwygt men
van de Prins Willem, van bet Fregat de
Bellona, van de Kotter de Brak, en de Kemphaan,
die ter Rhtede van Helvoet lagen, zich
van daar ook by het evengemeld Esquader voegen,
en een Oost-Indisch Schip voor de Kamer
Delft, mitsgaders eenige Koopvaarders, naar
de Oost-Zee beflemd, meede brengen moest? ....
Ik geloof wel degelyk dat dit gewigtig Stuk in de
Deliberatien niet is vergeeten, maar dat de Stelleren
der Memorie van U W E HOOGHEI»
het hebben overgeflagen.
7 0
. „ De groote Schepen eenige dagen vroe-
„ ger te doen uitloopen dan de Koop-
„ vaardy-Schepen. "—. Dit deed menden
20. 'July, zo als ik op zyn plaats zal bybrengen.
8 3
. „ Een der best bezeilde Fregatten naar
„ de Engelfche Kust te doen overloopen,.
„ en aldaar alle beweegingen te maaken,
„ die de intentie om te recognofceeren,
„ te :
kennen geeven.-"»— Dit fchynt een
gevolg te wetzen van de looze fcbyn, welke by
Artykel 5. was voor gefield*
„ Dan, tot de compleete executie van dat
Plan, ltond ons wederom in den weg de
„ zwakheid der navaale magt, uit hoofde van
„ welke wy de Provincie van Zeeland niec
„ degarneeren, en van de aldaar liggende Schelpen
niet anders employeeren konden, dan
„ dat

G R O O T T A F E R E E L . 179
& dat van den Kapitein van Kinckel; gelyk wy
„ ook met de Land-Trouppes, in aanmerking
j, van derzelver KLEIN GETAL niet konden
„ maaken de mouvementen, dié deri Vyand
\, in den waan konden brengen van eene waar -
,,'lyk voorgenomene Landing; enz." — Dus,
„'DOORLUCHTIGE VORST , waren zy± die zich
aan ?
t hoofd van ons Zeeweezen bevonden, tusfchen.
den 15. en 30. Juny,- in welken tyd die Deliberatien ge*
fchiedden, onkundig van het geen zy pas in 't begin
van July vernamen; zy wisten , namelyk TOEN
niet, dat wy niet genoeg Land-Trouppes hadden,
om dezelve de zo evengemelde mouvementen
te doen maaken .... Waarlyk, DOORLUCHTIGE
VORST, ZO men niet gewoon was de Stelleren van
UWER HOOGHEIDS Memorie; dergelykc ongerymtheden
te zien opdisfehen, zou men denken; dat al
wie in UWER HOOGHEIDS tegenwoordigheid die
Deliberatien hebben bygewoond, van het geringfle verjïand
ontbloot waren. — Dan, genoeg van dit. Hel
wordt tyd om te zien, welke maatregels wierden gebezigd,
om de Oorlog- en Compagnies-Schepen, die
naar Texel moeflen, uit Zeeland en Helvoet te brengen,
mitsgaders, om de Koopvaarders, die een gedeelte
moeften uitmaakenvan de Vloot, naar de Oost-Zeebeftemd,
in het Vlie te verzamelen.
UWE HOOGHEID ordonneerde op den 4.
July aan Kapitein de Bruyn, om den 8. uit Helvoet
naar Texel te zeilen met de Prins Wdtim,
M 2 *

xSb S C H E T S V A N E E TÏ'
de Beliona, de Brak, de Kemphaan, cn mede te
neemen, die Koopvaarders, welke naar de
Oost-Zee beftemd , van zyn Convoy profiteeren
wilden, om naar 'tViie te komen. Den
9. dito herhaalde de Vice-Admiraal Hartftnek,
hem de ordre om by de eerfte gunftige gelegenheid
te vertrekken: Edoch, verfcheide beletzelen,
in 't vervolg breeder te berigten, maakten
dat die ordres niet voor de maand September
wierden uitgevoerd.
De voorn; Vice-Admiraal ordonneerde op
den 6. aan den Heer van Kinsbergen, om na
den 8. met eenige Schepen zee te kiezen ; uit
Zeeland de Zuidbevcland, en ook van daar en uit
de Goedereede, de Koopvaarders te haaien,
die naar de Oost-Zee moeiten ; en na die Schepen
in Texel of ?C Vlie gebragt te hebben, met
zyn Esquader, dat, door de Zuidbeveiand verilerkt,
als dan beftaan zou uit 4 Schepen van
Linie, drie Fregattenen een Kotter, te gaan
kruisfen, op eene GEPASTE HOOSTE om het
generaal Convoy, dat naar de Zond moest, te dekken,
om onze kusten te dekken,— en den
Vyand gade te flaan: — Dat was VRV WAT
ZAAKEN TE GELYK uitvoeren (a). Dien eigen
dag ordonneerde de Vice-Admiraal aan,
den
(a) A. bl. 66. en volgg. — B. U. 102, id. C. W. \y.
id. — en het VERBAAL van den Heer Hartfmck, hl.
113. en 114.

G R O O T T A E E R E E L . ISJ
den Schout by Nagt Zoutman, om, zo rasch
mogelyk na den iz., uit Texel te zeilen met 4
Schepen van Linie (onder weiken hetverwagtwordend
Schip de Prins Willem begreepen was),
6 Fregatten, 1 Kotter en 2 Advys-Jachten,
om het bewuste Convoy naar Helfingör te geleiden,
en aldaar te ankeren, om aan den Commisfaris
van Beurs te rraagen of'er ook Schepen
waren , die onder zyn Convoy mede naar
Texel wilden retourneeren. Hier na moest
de Schout by Nagt trachten ook mede te brengen,
de drie Oost-Indifche Schepen, welke,
'benoorden Schotland uit Indien retourneerende,
in Noorwegen de wyk genomen hadden,
vermits zy niet in onze Havenen hadden kunnen
komen; en eindelyk moest hy terug brengen
de verdere Koopvaarders, welke zich in de
Noorweegfche Havenen mogten bevinden, (a)
Door
(a) Vermits de Stelleren der MEMORIE van Z Y N E
HOOGHEID ongetwyffeld redenen gehad hebben om onder
de Bylaagen tot die MEMORIE niet op te geeven , de ïhftruüien
by die gelegenheid aan de Heeren Zoutman en van
Kinsbergen gegeeven, zal ik die hier laaten volgen, zo a)s
zy origineel aan die Heeren zyn geremitteerd.
ORDRE VOOR DEN CAPITEIN J. H. VAN
K I N S B E R G E N .
De Schout by Nagt Zoutman gelast zynde een Convoy
na de Oostzee te efcoiteeren, en de ondergeteekende
M 3 tot

,182 S C H E T S V A N E E N
Door deze zinneïooze fcbikking ftond onze Zeemagt
in twee onderfcheidene Esquaderg verdeeld
tot meerder feekerheid van het felve , en tot veiligheid
onfer Kusten nodig oordeelende, dat 'er een apart Esquader
in de Noordzve blyve kruisfen, om op de bewcegïngen
van den Vyand acht te fban, foo gelast de ondergeleekende
den Capitein vm. Kinsbergen, om na den 8. deefer
maand in Zee te fteeken , en de volgende Schepen
onder fyne order te neemen.
Admiraal - Generaal, van . 74. Cap. van Kinshergen.
Batavier 50. Bentink.
Zuidbeveland . » . • 64. • • van Kinckel.
Erfprins 54- : Braak.
Met de Fregatten.
dras 40- ~ Staring.
Btttona 36. Dekker.
Polpbyn 24. • Mulder.
En de Kotter.
Sijax 24. Gr. van Weideren.
Gemelde Capitein fal lig in de eerfle pliafs na de Zeeuwfche
Kust, en. wel op de hoogte van Westcapel begeeven,
en alsdan een Fregat affenden, om den Capitein van
Kinckel met *S Lands Schip Zuidbeveland en de Koopvaarders,
welke na de Oostzee mogten gedestineert zyn,
by zig te doen komen, en onder fyne ordres te neemen.
Voorts fal gemelde Capitein voor de Goede Reede fig
vertoonen, en verneemen of daar ook Koopvaardyefchepen,
mede na de Oostzee gefchikt, leggen, en foo ja,
fal hy defelve insgelyks onder fyn Convoy neemen, en
dan die gefamentlyke Koopvaardyefchepen, het zy in Texel,
het zy in het Vlié na gelang der ornftandigheden, binnen

GROOT TAÏEREÏI. ii|
deeld te worden, als welke zich op zekere
hoogte van den anderen moeiten fcheiden, ter-
- wyl
brengen, waarna hy fyne Kruiitogt fal beginnen, defelve
op die plaats etablisfeerende , Welke hy tot dekking
van het Convoy, en onfe Kusten, en om de mouvementen
van den Vyand te obferveeren, best fal oordeelen.
Verders fal hy in alles gebruiken behoorlyke Soldaaten
«n Zeemanfchap.
Gedaan aan boord van 's Linds Schip van Oorlog den Admiraal
• Generaal ter Reede van Texel, den 6 july 1781.
(Getitkent)
ANDRIES HARTSINCK..;
INSTRUCTIE VOOR DEN SCHOUT BT
NAGT ZOUTMAN.
De ondergeteekenJe Vice - Admiraal van Holland en
Westfriesland gelast hier meede den Schout by Nagt Zoutman,
om het aanftaande Convoy na de Oostzee te efcorteeren,
en foo veel mogelyk is, tegens alle vyandelyke
aanvallen te dekken.
Ten dien einde fal gemelde Schout by Nagt onder zy.
ne ordres hebben, de
Admiraal de Rttyter. . . 64. S. B. N. Zoutman.
Prins Willem 7°. c
- d e B r u , u
^
Holland 64. C. Dedtl.
Admiraal Piet Hein. . . 56.
v a n
£>• Braam.
Benevens de Fregatten.
Medemhlik 36. C. Reyncvcld.
Ztpbir 3*
M 4
Wiens.
Um

.i'S'4 S C H E T S V A N EEN 1
wyl de Admiraal Parker, den 2.7. der vorige
• maand vim Leith uitgeloopen, in de Noord-Zee
was,
Eensgezindheid . . . . 36. • Bouritiusi
Venus 54. Gr. van Recbttrtn.
Bellona i 24. • • Lt. Keoy.
De Kotter de Brak. . . 18. • Lt. Baak.
en de Advis-Jagten de Kemphaan en Spitn, beide van 16
Stukken, en gevoerd door Lieutcnant Eye, en Uitlegger--
Capitein Stutzer.
Gemelde Schout by Nagt fa! na den 12. dcezer, zoo
dra hy door den -ordergeteekende fal geinformeert zyn,
dat de Koopvaardyefchepen na de Oostzee beftemd in het
Vüe cn Texel zyn met het felve in Zee fiesken.
Voorts fal hy Schout by Nagt, foo dra hy in dc Sond
voor Eifcneur fal gekoomen zyn, aldaar ten Anker gaan
legden, en fig teritond by den Commisfjris van Haar
Hoog Mog. van Deurs informfteren , of 'er ook aldaar
eenige Koopvaardycfchepen van de Republicq zyn,, die
van het Convoy fouden willen profiteeren, in welk ge*
val hy dezelve onder zyne Escorte fal nceman, en na de
Havrns van de Republicq retpurnecren.
e r a
Ook fal hy, i» g
'- e
y c e n
h
ft c
^ er
narigt mogte
hekoomen, dat 'cr Oostindifche Compagniefchepcn in
eewifre Havens van Noorweegen waren ingeloopen, defelve
afraaien en herwaards convoyeeren.
Asngefien 1
door de Commercie rji de Oostzee te Amfrerdam

G R O O T T A F E R E E L . 185
.was, met eene genoegzame magt om den Heer
Zoutman met zyn Convoy weg te neemen.
Was dat nu anders dan met voorbedagten raa-
de onze Oorlog- en Koopvaardy-Schepen ter
genade van den Vyand bloot te geeven?
Ö
Edoch, volgens de Memorie van UWE HOOG­
HEID, cn ook volgens het Verbaat van den Heer
Hartfmck, kon de Heer -pan Kinsbergen niet uit
Texel komen om zyne Commisfie te volvoe­
ren,
die middelen te gebruiken, die hy Schout by Nagt na ga,
lang der omfhndigheeden -.ten meeften nutte van dc Com­
mercie , 'en het minst doenlyk exponeeren van 's Lands
Schepen dienftig fal oordeelen.
De Noordfche Mogentheden aan de thans in Oorlog
zynda Mogentheden hebbende gedeclareert, dat alle Koopvaardyefchepen
in de Oostzee de nodige feekerbeid' zouden
hebben, en dienvplgende geene .hostiliteiten in de
voornoemde Zee door Oorlogfchepen of Kapers fooden
mogen werden geplecgt, foo fal hy Schout by Nagt %
bier na in alles ftiptelyk hebben te reguleeren, en wel
oblerveeren de Traftaaten, die den Staat met de Noordfche
Mogenthecdcn heeft.
Eindelyk fal hy Schout by Nagt in alles obferveere»
fcshoorlvk Soldaat- en Zeemanfcbap.
Gedaan aan boord van 's Lands Schip van Oorlog d Ad.
miraal-Generaal ter Reede van Texel, den 6. July 1781.
(_Geteekent~)
ANDRIES HARTSINCK.
M 5

l$6 S C H E T S ' V A M SET*
ren, en de Oorlogfchepen met de Koopvaarders
die in Helvoet, Goeree eii Zeeland lagen
, bleven daar zy waren. Evenwel, in
weerwil der zekerheid die men had , dat 'er
een vyandlyk Esquader in de Noord-Zee was,
niet alleen fterfc genoeg om het Esquader van
den Heer Zoutman te verdelgen, maar om de
beide Esquaders wel vereenigd, doch ontbloot
van de verfterkingen uit Helvoet en Zeeland,
den nederlaag te geeven; in weerwil, zeg ik,
dier zekerheid bleef men by 't voorneemen
om het Convoy, het zy al of niet compleet,
te doen uitloopen, en tot dat einde vertrokken
die beide Esquaders den soften uit Texel, posteerden
zich voor het Vlie ter afvvagting van
een gunftigen wind ter uitlooping van het Convoy.
Op dien zelfden aoften July, fchreef UWE
HooeHETD over die Expeditie eenen BRIEF
aan den Vice- Admiraal, die zeer gezvigtige dingen
behelzen moei; maar van welken die Bevelhebber
ons geenerlei verilag geeft in zyn Verbaal, en door
de Ophellers van UWER HOOGHEIDS Memorie
niets hetminfte gerept word. Zekerlyk heeft men
'gevreest, dat onze oogendoor het leezen van
den inhoud van dien Brie/bezeerd zouden geworden
zyn : Zo is het ook met verfcheide andere niet
min geivigtige Stukken toegegaan, welke men even
min ter onzer kennisfe gebragt heeft, en die men
zekerlyk beter gedaan zou hebben een plaats
te geeven onder de Bylaagen van het Verbaal
en

G R O O T T A F E R E E L . 187
en van de Memorie, dan die Verzameling te verdikken
met de langwylige en verveelende Inftru&ien
van eenige onkenbaare Particulieren,
met hunne Uitleggers langs de Kusten geplaatst.
Eindelyk, zo kreeg de Vice-Admiraal,
waarfchynlyk om beter by de hand te zyn ter reguleering
der fchikkingen, aangaande de refpective
deft'matien onzer beide Esquaders gemaakt,
van UWE -HOOGHEID bevel om van Texel
naar Amfterdam te rug te komen; aldaar kwam
hy den 23. July, en bleef 'er tot den 7. Augustus.
Dit evenwel belette dien Heer: niet
om aldaar zyn Verbaal te continueeren, of ten
minften te doen fchynen, dat hy zulks naauwkeurig
deed 5 want • om den datum van den 1.
Augustus te vullen , noteerde hy deftig, ongetwyffeld.
niets beters te fchryven hebbende,
- vernomen te hebben, dat de Dominé van
Kapt. van Braam gek geworden was. i — -
Maar , zal iemand vraagen , beeft hy , gcduurende
zyn verblyf, en in aanmerking der bekommerende omjïandigbeêcn,
waar in onze Esquaders ftonden^ te geraaken,
geenerlei nieuwe Injlruclien van ZYNE
HOOGHEID voor dezelve ontfangen? Heeft hy zelve
niet het een of ander particulier Advys aan die Vloot
gezonden? Dat geeft hy ons te raaden. ~ Wel
waarom heeft Z Ï N E HOOGHEID, hem dan in da
Stad doen komen? dat weet God ! Voor >t overige
verzwygt ook de Vice-Admiraal, waarom
hy, twee dagen na het binnenvallen der
Schei

ïS8 S C H E T S V A N E E N
Schepen, die op Doggersbank gevochten had-
•den , en waar van ik zo aanftonds fpreeken
.zal, nog een veertien daagjes Vacantie nam. ~
Misfchien deed hy in dit geval als de Caraïbes,
diezelftebedgaan leggen als hun Vrouwen in de
kraam komen. — Wat'er van zy, dit is zeker,
•dat dit Opperhoofd onzer Vloot van den 13. Ju-
.ny, tot den 31. Augustus, 50 dagen in 'j Hage,
Amfterdam, of elders doorbragt; dat is dan,
dat hy, van de 75. gunftigfte dagen der Zee-
«Ogt, 'er niet meer dan 25. aan zyn fcheepsboord
doorbragt.
• Die zaaken, DOORLUCHTIGE VORST, wav
ren meerendeels aan het Publiek onbekend,
cn de Opftellers van UWER HOOGHEIDS Memorie,
hebben hunne redenen gehad om deswegens
niet te diep te treden. Liever , hebben
zy ons een-breedvoerig verflag willen doen van
d die aangewende zorgen, om zo de Oorlogals
de Koopvaardy Schepen uit Zeeland, Helvoet
en Goeree te haaien ; liever hebben zy
ons ruimfchootig opgegcevcn de verfcheidene
beletfelen van allerlei foort, die men zegt dat
het uitloopen dier Schepen verhinderde.
Daar nu het Publiek over de genoegzaamheid
dier beletfelen wel getwyffeld heeft, en
Veel braave Vaderlanders gemeent hebben en
nog meenen, dat hier omtrent ook al flreeken
van onze Engelschgezinde Cabaal plaats
hadden, zal ik , eenige bladzyden laager , dit
ge-

GROOT TAFEREEL*' S8JÉ
gewigtig punt eeiis beknoptelyk naarvórfchcnr
Inmiddels weder tot onze Esquader'komende
en op het Convoy ,. dat een derzelven naar de
Zond moest escor'teeren.
VERTREK VAN ONZE BEIDE- ESQUADERS;
EN GEVECHT OP DE DOGGERSBANK,DEN
5. AUGUSTUS VOORGEVALLEN.
Op den eerften dier maand vertrokken de
Heeren Zoutman en van Kinsbergen van voor het
Vlie, met het bewuste Convoy, befcaande uk
71. Koopvaarders, dien zelfden dag uit het
Vlie gezeild. Volgens de Inftru&ien op den
6. July aan den Kapitein van Kinsbergen, gcgeeven,
beftondzyn Esquader, daar nu de Zuidbeveland
nietby was, uit de volgende zeven Schepen:,
Admiraal-Generaal: . . . . van 74. Jlukktnt-
Erf-Prins 54-
Batavier. . . . . , . 5°-.
Ar go. . : 4°-
Bellona (van Amjïerdam). . , . 3 6
*
TJolpbyn . 2
4*
De Brak (Kottier). , . . . . 18.
Met deze Schepen moest die Kapitein, vol*
gens de evengemelde Inftru&ien zyn kruistogt
-zodanig naar goedvinden aanleggen, dat hy,
ter gelykertyd het Convoy , en onze kusten dekte,
en teffens den Vyand in ;
t oog hield. Dat is,
hy

ioo SCHETS V A N EEN
hy moest niet te ver afgaan van onze Kusten,
om ze niét te kunnen befehermen, en gevolglyk
moest hy op zekere hoogte den Heer Zoutman
en het Convoy laaten vaaren.
De Admiraal Parker, die alles wist, ten minnen
tot den 23. July, wat in onze Havenen
omging (want nergens mankeerd het de Engelfchen
aan goede Befpieders), en niet onkundig
was, dat ons Convoy onmiddelyk in Zee
moest fteeken , was den 2,8. uit het Kattegat gezeild
met ioo; Koopvaarders, welke den 16.
dito de Zond gepasfeerd waren. In Zee zynde,
had hy een Kotter naar Helfingör doen keeren,
om aldaar den 31. dito de Brieven te haaien
; die hem uit ons Land mogten geadresfeerd
zyrt: Zo dat hy alle maatregelen fchynt
genomen te hebben, om cns Convoy te ontmoeten
en het zyne tefalveeren, het welkhy,
naar maaté hy de Engelfche Kusten 'naderde,
onder 't genot van een gunftigen wind, méér
en meer in 't Noord-Westen hield.
Men heeft verteld dat de Heer' van Kinsbergen,
bereids op den 4. Augustus, den Schout
by Nagt Zoutman verlaate.n wilde, en hy, enkel
op requifitie van laatstgenoemden Heer, befloot
nog een dag by hem te blyven. Wat van die
•vertelling zyn moge laat ik daar; het gaat vast
dat zo deze fchéiding op den 4. of de ontmoeting
van den Vyand eenige dagen na den 5. geichied
was, het Esquader van onzen Schout by
Nagt

G R O O T T A F E R E E L . ipt
Nagt had weg geweest, zo als men kan opmaa-
ken" uit het volgend Tafereel van zyne magt,
en die van den Engelfchen Admiraal,
ESQUADER VAN DEN 1 ESQUADER VAN DEH.
HEER ZOUTMAN. HEER PARKER.
1. Admiraal de Ruyter. 64. i. De Princes Amelia . So.
2. Holland . . . 64. 2.—- Fortitude . . 74.'
3! Zepbir . . . . 36. 3— Ber-wick , . 74q.Ampbitrite
. . . 36. 4.— Bienfaifant. . 64.
5. Eensgezindheid . . 36. 5.— Buffaio . . 6a.
6. Medemblik . . 3C C — Preflon . . 50.
1. Vernis . . . 24. 7.— Dolpbyn . . 44.
2. De Spion . . 12. Artois . . 44.
o.De Zwaluw (a)« 10. 9. — Latona . . 38.
_ 10.—Belle Poule . 32.in't
geheel 318. 11.-— Cleopatra . . 3-2.
. 12, — Apollo . , 32.
13. — Tartaar ". . s8.
14. — Myrmidon. . 24,
15. — Leitb . . '20*
16. '— Surprife . . 16.
17. —J/m. . . . 14.
1%.— Bufy. . . . 14iQ.—Sprigtbly
. . 14-
in't geheel 754.
Dus
(a) Men heeft gezien dat, vo)gens de Inftructien den
6. July aan den Heer Zoutman gegeeven, zyn Esquader
verfterkt had moeten worden door de Prins Willem van
74. ftukken , de Belhna, van 24. de Brak van 18. en de
Kemphaan, van 12 ft. Dan in de plaats dezer drie Schepen,
geef iJk hem 4e Ampbitritt ea de Zwaluw, verouder

IQ& Sé II ETS VAN EEN
' Dus blykt uit dit Tafereel, dat de Vyand 4
7,0 door het getal en de fterkte zyner Schepen,
als door 436 ftukken, die hy meerder had dan
de Heer Zoutman, onfeilbaar dezen laatftcn vernield,
en het grootfte gedeelte van zyn Convoy
dérftellendedat die een deel van zyn Esqüader, en niet van
den Heer Kinsbergen moest uitmaaken ; want nóch de
Memtrie, noch het Verbaal zeggen daar iets zekers van.
Zekerlyk zou de bekendmaaking des BRIEFS van den20.
July, of van eenig ander dergelyken , de Natie daaromtrent
veel verlicht hebben.; te meer daar- bekend is, dat
Z Y N E HOOGHEID in dien BRIEF alleen, zig zeer
wydloopig over 't vertrek onzer beide Esquaders, en de
Expeditie, die zy te doen haddeu , uitgelaatenheeft. Indien
men, in plaats der fmguliere Jchikkingen , hier boyen
bl. 1S0. tot 18 2- opgegeeven', andere van redelyker
aart had beraamd, is 'er ter waereld geen rede om die
te verbergen: nog meer, het aanbelang der zaak, de
natuur der Memorie, waarin ZTNE HOOGHEID zich gevleid
heeft eene naauwkeurige verantwoording van zyn
„edrag als Admiraal-Generaal der Republiek te doen,
e r ) de nadeelige indrukken , welke het zwygen over den
inhoud van dien BRIEF gedaan heeft op den geest
van zekere perfoonen! vorderden volftrekt dat Hunne Hoog

GROOT TAÏEREEL. ro,£
voy weg genomen zoude hebben, zo hy dien
Vlootvoogt, door den Heer van Kinsbergen verhaten
, had ontmoet.
Men onderftelle zelf al eens, dat de Admiraal
Parkeronzen Schout by Nagt niet ontmoet had,
na de Kapitein van hem gefcheiden was, zou
het daar door onmogelyk zyn geworden, dat
hy, of dien eigen, of wel den volgenden dag
na de fcheiding, den Heer Van Kinsbergen had
aangetroffen? En zou in dat geval evenwel niet
een Esquader van ons weg geweest zyn?—1
Wel wat moest men dan doen? zal 'er gevraagt worden;
want aan beide Esquaders te ordonneeren om
te famen naar de Zond te ftevenen, zou zyn zwaarigbeid
gebad hebben: die in onze Havens ve laaten bly*
ven , zou zekerlyk het geklag der Kooplieden en 't geroep
der Natie verdubbeld hebben. Dan ik zal op
deze tegenwerpingen eenvoudig antwoorden:
dat, by aldien men, toen de Noordzee voor
ons vry was, het Convoy uit het Vlie had
laaten zeilen , zo als het toen was, men in die
netelige omftandigheden niet zou geraakt zyn,
waar in men zich by den aanvang der maand
Augustus bevond: in dien tyd hadden wy
daar toe geen groote magt nodig. Ik zal nog
antwoorden dat, zo men het equipeeren wat
rustiger had doorgezet, en vooral, zo men
niet had blyven verwaarloozen verfcheide
gepaste middelen om Manfchap voor de Schepen
te bekomen, het Convoy verfterkt had
N
k t m
"

ïp4 SCHETS V A U E E IJ
kunnen zyn met de Princes Royaal en Gsünfhorit?
beide van 54 Stukken, met de Phoenix van 44,
de Jafon van 36", en d« Waakzaamheid van 24 ;
en dat men als dan, zelf zonder de verwagtte
verfterkingen uit Zeeland en Helvoet, de Noordzee
had kunnen doorzeilen, niet Hechts met
ontwyking, maar zelfs met opzoeking van den
Admiraal Parker, en om hem met veiiigen uit-
flag te bevechten, zo hy ontmoet was En
wie had dan voor de veiligheid der Zeegaten van dt
Zuiderzee gezorgt? — De weinige Schepen , die
in Texel en het Vlie gebleeven waren, zouden
daar toe genoegzaam zyn-geweest. De
aannadering der gecombineerde Franfehe en
Spaanfche Vlooten deed den Engelfchen wel op
wat anders denken, als om ons aan dien kant
op 't lyf te komen. En zo men eens dm
Admiraal Parker had ontmoet, en zo hy als dan
eens gekomen was om die Zeegaten in te neemen ... ? —
Zo eens de Hemel viel, zegt het fpreekwoord,
zouden wy alle huikjes dragen.: Met al dat Zo
en dat Als, en andere dergelyke hairkloveryen,
achtte de Graaf van Byland in den Jaare 1782,
zichbevoegt om de ordres van den Souverain te
eludeeren, en de reis naar Brest niet te onderneemen;
en ook weet men wat van al datZ©
en die viezevaazen is voortgekomen. De voorzigtigheid,
welke in den oorlog wordt gevorderd,
belet niet dat 'er fomtyds wat moet gewaagd
worden. Men was zeker zo omzigtig
niet,

G E, O 6- T T A F E R E E 'L. IpJ
niet, toen men, opliet einde van .1780 , op
èene onbégryplyke wyze de Rotterdam, de Princes
-Carolina, en een Oost-Indisch Schip bloot
•gaf om door de Engelfchen' genomen te worden,
gelyk zy ook daa'dlyk wierden. Het komt ook
waarlyk zeer fingulier ie pas om hier te-komen
praaten van vporyjtzigt\ na zulke dispofitien gemaakt
te hebben, als. wy hier boven opgaven , ten
•aanzien -van twee zwakke- Esquaders, welke
moeften fcheiden, in weerwil der zeer waar-
Tchynlyke" ontmoeting van eenen vyand, die
dezelve één voor één te mortel kon liaan!
Hoe'het'zy die Vyand kwam, gelyk ik zeide,
den 5 Aug. opdagen, en de magt der beidé
Bevelhebbers was, zo als de volgende balans
uitwyst:'
Hollandfche Schepen, die Engelfche Scheven, die
in linie gevochten * . in'linie'gevochten
hebben (a). . hebben.
Stlkofr. .'. Si.Kopp.
Adm. Generaal. 74 • 5'5° ^—De.Pr. Araelia 80. 700;
Adm. deRüvter 64 .'4

lotf SCHETS VAN EEN
St. Kopp. St. Kopp.
De Erf-Prins . 54 . 300 —De Prefton . 50.400
Argo . . . 44 . 270 — De Dolphyn . 44. 300
Schepen buiten de linie, Schepen huiven de linie,
en die deel aan de « rt
we/£e veel aandeel
ABie hebben gehad.
i n
'« Z ev
, echt
& ehad
hebben.
Bellona . . 36 . 230 —— De Artois . 44 . 300
Dolphyn . . 24 . 156 —DeLatona . 38 . 280
in 't geheel 468 . 3006 in 't geheel 528 . 4180
Het
man , en den Engelfchen Admiraal letreft, die waren de
volgende:
Schepen die ons Convoy Vyandlyke Sclftpen, gedekten,
of geduurende plaatst binnen 't hebei
gevecht op byzon- r e j k v m , ( h u
aere wyze gepofleerd
waren.
Sc. St.
De Eensgezindheid . 36 • DeBellePoule . 3a
Amphitrite . 36 • Geopstra . . 32
Medemblik . . . . 36 • • De Surprife . • 16
Zephir . , . . 36
Venus 34 Schepen die het vyandlyk
a
^ l * '
2
4 Convoy dekten, of op
Le Zwaluw . . . 10 derzelver aankomst
kruisten.
—— De Apollo . . 32
De Tartaar . . 38
De Myrmidon . 24
De Leith . . 20
De Alert . . 14
De Bufy . . 14
• • De Sprigthly » 14

G R O O T T A F E R E E L . 197
Het was dan met eene overmagt van 60 Stukken
Canon, van vry wat zwaarder caliber dan
het onze, het was met eene overmagt van 1174
Koppen, en geheel het voordeel van den wind,
dat de Admiraal Parker, des morgens om acht
uuren, den Heer Zoutman attaqueerde. Het gevecht
wierd over de drie uuren met woede
doorgezet, waar na het Engelsch Esquader,
dat ongemeen gehavend was, het ruim koos,
en een Bylegger maakte om zich te repareeren.
Ons Esquader, niet minder geleden hebbende,
was buiten ftaat om den vyand te vervolgen,
weshalven de Heer Zoutman ordonneerde
naar onze Havens te retourneeren,
, alwaar hy ook eenige dagen kater binnen viel
met het Convoy, dat door dit voorval niet naar
zyne deftinatie kon vertrekken,
Men kan dus, DOORLUCHTIGE VORST,
uit al wat ik gezegt heb, zien, aan welk gevaar
men by deze gelegenheid onze Zeemagt
bloot gefield had; men kan 'er uit opmaaken
welken rampfpoed ons bejegend zou hebben,
in gevalle dit aantreffen naar de fcheiding on-
,zer beide Esquaders ware voorgevallen. —
Had men nu de Prins Willem van 74 ft. uit Helvoet,
en Zuidbeveland van 64 Stukken uit Zeeland
gehaald, en de beide Esquaders met die
twee Schepen verfterkt, of ten minften met
eenigen van Die, waar van ik hier voren op
bladz. 104. heb gefprooken, dan zou de Heer
N 3 Zout-.

ip§ S C H E T S V A N E E N
Zoutman zulk eene meerderheid van magt hebben
gehad, dat de Vyand, het voordeel van
den wind hebbende, zich daar van zou bediend
hebben om eene Actie te ontwyken, ei
ons Convoy zou in dat geval gerust na zyne
dehinatie gelievend zyn. — Indien, integendeel
die verfterking den Engelfchen Admiraal
de lust niet benomen had, om een gevecht te
waagen, dan zouden wy ontwyilélbaar eene
luifterryke victorie over! hem bevochten hebben;
het neemen of vernielen van eenige zyner
Schepen, de vrye paslage van ons Convoy
na de Zond, het gerust retour der Koopvaarders,
aldaar en in Noorwegen leggende, zouden
de vruchten dier overwinning zyn geweest.
Aan de enkele byzondere gunst des Hemels,
de kunde en onverfchrokkenheid onzer braave
Zeelieden, waren wy dan alleen het behoud
onzer Esquaders en Convoy, in dit geval,
verfchuldigd. Aldaar toonden onze dappere
Schepelingen aan Engeland , wat zy waardig
zyn , aldaar leerden zy hun Vaderland wat
'ervan hun te wagten ware, zo men hen niet
ftil liet zitten; kortom, de uitflag dezer actie
fnuikte zeer veel den trots onzer buitenkan dfche
Vyanden, terwyl de binnenlandfche.'er
niet minder door onthutst wierden. Deze laatfte
hadden een geheel ander gevolg verwagt:
In de onderftelling dat de Admiraal Parker den
Heer Zoutman zou ontmoeten, hielden zy dezen
vol-»

G R O O T T A F E R E E L . 199
volkomen geflagen, zyn Convoy verftrooid en een
gedeelte genomen ; en dan , zouden Zy niet
nagelaaten hebben met dusdaanige klaagtoonen
uit te galmen. —. Zie daar nu het gevolg dier
opgeflapelde klagten over de werkeloosheid van onze
Zeemagt! 1
Zie daar nu het gevolg van dien zo ge~
duurigen aandrang om dekking der Convoyen! — Zie
daar nu den uitjlag van de begeerte om de weinige
Schepen, die wy hadden, te waagen! Zie daar
nu onze zwakke Zeemagt gedelabreerd, geknot, en
meer dan ooit buiten flaat om dienst te doen! Zie
daar, eindelyk, het geen wy zo menigwerf voorzegt
hebben, en. eene domme en onbedachtzaams Natie niet
heeft willen gelooven !
De verlcheidene ukwerkfelen , welke de
tyding dezer Aftie, in den beginne, op de ge­
moederen onzer Landgenoten, gemaakt had­
den , verdweenen evenwel zeer' fchielyk. De
• Natie , bekomen van de blydfchap, welke deze
gebeurtenis haar veroorzaakt had, zag dat zy
'oneindig meer verloren dan gewonnen had;
en onze waardige Anglomanen vertroosteden
zich over den roem door onze Zeelui behaald,
met de hoop, dat het verlies van het Schip flo/-
h n d (in den nagt van den 5. tot den 6den gezonken)
, dat de gehavendheid van alle ande­
ren, da? het verlies van byna 550. man, zo
dood als gekwetst, en dat de terugkomst van
dc Vloot in. onze Havens nieuw uitftel aan de
vocr^enomene Expeditie zou toebrengen, en
N 4
S e;

iOo S C H E T S V A N E E N
gevolglyk nieuwe excuufen, nieuwe voorwendfcéls
om die niet uitte voeren, aan de hand zouden
geeven. En waarlyk, in 't vervolg zal men zien,
dat alles weder in eene wonderbaarlyke verdoovingviel,
en in die zelfde fchandelyke bedryveloosheid
, waar in men bevorens geweest
Was; men zal 'er zien dat de befchadigde Schepen
met eene onmaatige traagheid, of liever
mët eene achteloosheid, die onbegryplyk was,
voor elk die de oorzaaken en beweegredenen
niet wist, wierden gerepareerd; men zal'er zien,
dat de Schepen, in Texel gebleeven , en gedestineerdomin'tbegin
van September, het in 't Vlie
binnen gevallen Convoy te escorteeren, zo wel
als de Schepen der Oost-Indifche Compagnie,
hunnen last niet hebben kunnen volbrengen,
by gebrek van eene tamelyk rustige werkzaamheid
, en by mangel om ter behoorlyker
tyd verfterkt te worden, door eenige Schepen,
beftemd om zich met hen te vereenigen ; en
ten overmaat van rampfpoed en vernedering zal
men 'er zien , dat in den loop dier eigene
maand September en begin van October , dc
Commodore Steivan, ons ftoutelyk voor Texel,
kwam braveeren met een Esquader, waarvan
het meerder gedeelte, (uitgenomen de Bien-
falfatit') beffond uit DE ZELFDE SCHEPEN, die
ons op Doggersbank bevochten hadden. —
Dan, alvorens my meer byzonder over die gefceurtenisfen
uit te breiden, moet ik hier het
een

G R O O T T A F R E E L, aoï'
een en ander zeggen, van de oorzaaken, die
men onderfield belet te hebben, dat de Schepen
uit Zeeland, Helvoet en Goeree, zich voor
den eerften Augustus by onze beide Esquaders
voegden, dat is, namelyk alvorens dezelve,
zo als boven is gezegt, van voor het Vlie
vertrokken.
Einde van bet Eerfte DceL

S C H E T S
V A N K E N
GROOT TAFEREEL'
O F
B Y D R A G E N
TOT DE HISTORIE DER VEREENIG-
BE NEDERLANDSCHE
P R O V I N C I Ë N .
EN BYZONDER TOT DIE VAN
WIL JL JE M DEN V m
STADHOUDER, KAPITEIN-EN ADMIRAAL-GE­
NERAAL VAN DIE P ROVINCIEN , MITS­
GADERS KAPITEIN- EN ADMIRAAL-
GENERAAL DER UNIE,
Zedert het Jaar 1776'. tot ep dezen dag.
D O O R DEN S C H R Y V E R
DER XXX. ARTYKELEN,
CF NIEUWE BEDENKINGEN OVER DE MISLUK­
KING DER EXPEDITIE NAAR BREST.
T W E E D E S T U K .
IN H O L L A N D ,
Den 4. September 1786,

V A N D Ë
EN VAN HET GEBRUIK ONZER
2 E JE M JL G -T,
Z EDE RT HET BEGIN DER V T A N D I, YKB ED EN
TUSSCHEN ENGELAND EN DE REPUBLIEK.
y^otg~vanTbn Tydvak van den 10. December tot
den eerften January 1782. ^
BEKNOPT VRRSLAG DER OORZAAKEN, DIE
MEN ZEGT DAT DE OORLOGSCHEPEN UIT
ZEELAND, HELVOET EN GOEREE BELET
HEBBEN, ZICH BY ONZE E SQU ADE R S TE
VOEGEN, VOOR DERZIZLVER VERTREK MET
HET CONVOY VAN VOOR HET VLIE.
JJet is, DOORLUCHTIGE VORST, aan UWE
HOOGHEID niet onbewust, dat het gebrek van
vereeniging der Schepen van Zeeland, Helvoet en
Goeree met de twee Esquaders, die op Doggersbank
geflagen hadden, in de Republiek een algemeen
misnoegen , bittere klagten en aantygingen
van allerleijen aart heeft veroorzaakt.
Wat het misnoegen en de klachten betreft, zo
is, uit het reeds aangevoerde klaar gebleeken,
dat zy gegrond waren ; want het is natuuriyk
dat men te onvreden is, en zich beklaagd, wanneer
beletzelen, hoe die ook zyn mogen, een uitwerking
van H grootte aanbelang en vuurig ver-
N $ langd

£02 S C H E T S V A N E E I<
langd, tegen houden. Over de a] of niet gegrondheid
der aantygingen, zal men kunnen
oordeelen uit het geen ik zal bybrengen.
Te voren heb ik gezegt, dat het Oorlogfchip,
het welk uit Zeeland moest gehaald worden
, was de Zuidbeveland, gecommandeerd
door Kapt. van Kinckd, met eenige Koopvaarders,
die zich van zyn vertrek bedienen moeften
om naar 't Vlie te ftevenen.
Ik heb, insgelyks', gezegt, dat de Oorlog-
Schepen, die men uit Helvoet moest haaien,
om mede als het voorgemelde Schip by onze
Esquaders gevoegt te worden, waren de Prins
Willem, gecommandeert door Kapt. de Bruin,
de Fregat Beikna, de Kotter de Brak, en het
Advysjagt de Kemphaan, welke zouden medegebragt
hebben de Koopvaarders aldaar tcrRheede
of in Gocrce leggende.
Ook heb ik berigt, dat Kapitein van Kinfhergen
op den 6. ]uly ordre kreeg om na den 8:te
in Zee te gaan , ter afhaaling van den Kapitein
van Kinckel uit Zeeland, als mede dat tegenwinden
zulks hadden belet. • Laat ons
nu DOORLUCHTIGE VORST, eens zien m
welke bewoordingen de Stelleren UWER Memorie,
UWE HOOGHEID doen fpreeken over
het mislukken dezer Expeditie van den Heer
van Kinsbergen, en de gevolgen welke zy toen
had O): „ Onze ordre, om den Kapitein van
Kinsi
U) A. W. 67. en 63,-— B. bi. 103 en 104.— C. 6J.50.

G 1 0 O T T A Ï i 11 i t a

204 S C H E T S V A N E E N
„ leen, zonder de Koopvaardy-Schepen, die
„ misfchien ook nog niet gereed waren, men
„ zoude gedoleerd hebben , over het gemis
„ van Convoy: en nam het die Schepen met
„ zich , men zou zich beklagen, dat dezel-
,> ve aan de prote&ie van een enkel Schip ge-
., waagd waren, in een tyd, dat men wist dat
„ 'er een vyandlyk Esquader in de Nood-
„ Zee was."
Op dit alles is myn antwoord, DOORLUCH­
TIGE VORST, ~ i«>. dat hetmogelyk is,dat de
winden den Heef van Kinsbergen verhinderd
hebben, om tusfchen de 8. en 20. July naar
Zeeland te ftevenen, maar ik weet niet op welken
grond de Heeren Officieren van Texel
hebben geoordeeld, dat de tyd te ver was verkopen
om dien uitflap te doen; want zo die in
de 8. of 10. volgende dagen had kunnen gefchieden,
zou dat het vertrek van 't Convoy
uit het Vlie niet veel hebben vertraagd, en al
had die vertraaging veertien dagen geduurd,
zou het dat vertrek geenzins onmogelyk hebben
gemaakt, vermits op het einde van Augustus,
en in de eerfte veertien dagen van
September , men nog ondernam om zulks te
doen gefchieden: Boven dien, op den 20. July
weetende , gelyk men in der daad wist,
dat men den Admiraal Parker in de cours naar
de Zond kon aantreffen, moest men volftrekt
geen middel verzuimen, ota onze beide Es-
411a-

G R O O T T A F E R E E L ? 2Q£
quaders te verfterken , waar van ik de gepastheid
en noodwendigheid reeds genoeg heb
aangetoond.
G*>. Wat aangaat de apparitie van dat vyand»
lyk Esquader in de Noord-Zee , het welk zo
veel bekommering in Zeeland baarde , het is
wel waar dat Mylord Mulgrave, omftreeks den,
I. July uit Duins gezeild, een kruistogt van ettelyke
dagen «deed, en tegens den 8. dito, te
Vtisftngen een gerucht liep , dat zyn Esqua-r
der gefchikt was om die Stad te attaqueeren.
Maar de Engelfchen, wien de zwaarigheden.
om op die Rheede te komen, mitsgaders die,
welke de wind dikwyls aan het uitloopen derzelve
veroorzaakt, zeer wel bekend zyn, zo
wel als de ftaat van Defenfie van Vlisfingen,
dachten net zo wel toen ter tyd op die onderneeming
als zy 'er nu op denken. Men
vernam ook ras dat de Heer Mulgrave, maaf
om de leus gekruist had, om ons te ontrusten
en te verpligten onze Zeeuwfche en Helvoetfche
Schepen te latten blyven daar zy waren. _
Daar uit vloeit wel voort, DOORLUCHTIGE
VORST, dat UWE HOOGHEID voorzichtig te
werk ging met niet te gedoogen, dat Kapitein
van Kinckel, geduurende'dén Kruistogt van Mylord
Mulgrave, niet alleen uitzeilde; maar men
kan geenzins befpeuren dat UWE HOOGHEID
veel zoude gewaagt hebben met hem te ordonneer
en, om in de 10. of ia, laatde dagen dies
zelf-

%06 SSHJETS 'VAN E E M
zelfde maand in Zee te doen fteeken. Eene goö»
de Correspondentie in Engeland zou geleerd hebben
, dat de Engelfchen toen heel. wat anders
te bezorgen hadden, dan hunnen tyd.te komen
verlpillen met het uitzeilen onzer Schepen uit
Zeeland en Helvoet te befpieden.
3 9
. Buiten en behalvén die apparitie van Myïord
Mulgrave, wierd UWE HOOGHEID evenwel
nog wederhouden in het alleen doen uitloo-'
j?en van den Kapitein van Kinckel, door den Heer
wan Lynden van Blitterswyk, om dat, zo als hier
boven is gezegt, VOLGENS DE GEDAGTE.N VAN
dien Heer, het uitloopen van dat Schip, het zy met,
*t zy zonder de i è 3 Schepen ,, naar de Oost-Zee ge*
iestineerd, die op zyn Convoy wachtten, beiden eem
even onaangename fenfatie in die Provincie , (alwaar
men boven dien UWE HOOGHEID gtftadig aanwas
tm het zenden van meerdere middelen van defenfte^) zoude
te weeg brengen; vermits, zo het. alleen vertrok, zonder de
Koopvaardy-Schepen, die misfehien ook nog niet gereed
waren, men zoude gedoleerd hebben over het gemis
van Convoy , of dat, zo het die Schepen met zich nam,
men zich zou beklaagen dat dezelve aan de protetlit van
ten enkel Schip gewaagd waren in een tyd dat mm
wist, dat 'er een Esquader in de Noord-Zee was (a>
•. . . Maar,
(a) Deze gaufche Paslage uit de Memorie van ZYNC
HOOGHEID getrokken, is enkel eene loutere herhaa-
{jng van het geen in de Haagfcbe Courant van den 1. Oflo-

G R O O T T A F E R E E L . 207
Maar, DOORLUCHTIGE VORST, my dunkt
dat zo UWE HOOGHEID waarlyk had goedgevonden,
den Kapitein van Kinckel te ordonneeren
om uit te loc-pen* DE GEDAGTEK van
den ReprefentantUwER HOOGHEID, dat zulkseene
onaangenaame fenfatie in Zeeland zou maaken %
niet in ftaat moeiten geweest zyn om UWE
HOOGHEID daar in te beletten. Wanneer
zelf eenige Mede-Regenten van dien Heer,

GRÓÓT T A F Ê K E U . 2,05»
Maar waar toe doch, voor h overige, die on~
billyke aanval, by gelegenheid der klagten,
die
zyn Convdi wachtten, zulks ongenoegen geeven zoude aan
de daar by geïnteresseerde Kooplieden; en dat, zo men
die Schepen waagde aan het Convüi van een enkel fchip,
het aan den Admiraal-Generaal zoude geweeten Worden ,
indien zy ongelukkiglyk in handen van den vyand vervielen
; gelyk trouwens de uitkomst getoond heeft*, dat
de bekommering daar voor niet ongegrond was; naardien
het fchip Zuidbeveland nu dndelyk, uit noodzaaklykheid,
ordre gekregen hebben (in de maand Augustus) om uit
teloopen, waarfchynlyk in 's Vyands handen zoude ge-
Tallen zyn, indien het niet verzeld geweest wis van twee
Oost-Indifche Schepen , Waar onder een ten Oorloge
toegerust. ,
Boven dien was het ligtélyk te begry'pen , dat de Hoeren
Staaten, en de InWoonders van Zeeland het gemelde
Schip Zuidbeveland, niet gaarne zouden zien vertrekken,
in de bekommering, waarin men was voor de kruisfende
vyandelyke Schepen. Weinige dagen voor het uitloopen ,
Tan het Esquader uit Texel, hadden Hunne Ed. Mog. de
Heeren Staaten van Zeeland een nieuw Addres aan ZïHK
HOOGHEID gemaaktv om zich te beklaagen over het
gemis van de Manfchappen vaft de Land-Troupes , be-
Maande in vier man per Compagnie, die met verlof van
Z Y N E HOOGHEID, op Recruteering gezonden waren,
ten einde de Compagnien te completeeren, met verzoek,
dat doch dat gemis mogt vergoed worden door andere
Troupes. Eene demarche , Waar aan al wederdfm door
Z Y N E HOOGHEID voldaan is, en die ten bewyze kan
ftrekken , dat alle de Leden der Regeeringe in Zeeland
hunne Provincie niït zo w»l beveiligd rekenen , enz,

2io S C H E T S V A N E E N
die men zou gedaan hebben, in gevalle bet Schip
• alken, of met de Koopvaarders verzeld, ware vertrokken?
was zulks niet een Haaltje van gramftoorigheid
en een lust om de Natie, zo wel als de
ongelukkige Kooplieden, die zo menigmaal en
met zo veelgrond over de werkeloosheid onzer
Zeemagt hadden geklaagt, maar zonder grond
te trotfeeren? — En belangende het gezeg­
de der Stelleren van UWER HOOGHEIDS Memorie,
in die zelfde pasfage, dat MEN namelyk
NIET OPHIELD in Zeeland aan UWE HOOGHEID
om meerdere middelen van defenfie te vraagcn,
zou men niet zeggen, dat UWE HOOG­
HEID dagelyks met dergelyke vraagen lastig gevallen
wierd? . . . Zekerïyk herinnerd GE U
wel, DOORLUCHTIGE VORST , dat op den
ro. April de Staaten van Zeeland refolveerden
om UWE HOOGHEID te verzoeken eenige
Schepen tot verfterking in die Provincie te bezorgen;
en dat UWE HOOGHEID in de Meymaandaan
de Schepen Schiedam, Jafon ende Oranjezaal
ordre zond om derwaards teftevenen. In
de maand July kort voor het uitloopen van onze
Esquaders uit Texel verzogtcn gemelde Staaten
om de remplaceering der vier Man per Compagnie,
die op werving gezonden waren, en een
gedeelte uitmaakte van de Regimenten, die in
de Provincie lagen: Zie daar nu alles wat ten
dien ty de aan UWE HOOGHEID is ge vraagt.
Boven dien was deze remplaceering geen vraag
om

G R O O T T A F E R E E L . Ml
om verfterkin g, en nog minder een lastig vallen,
20 als het had kunnen zyn* indien het waar
.was geweest j dat die zelfde Staaten UWE
HOOGHEID ZONDER OPHOUDEN om meerdere
middelen van defenjiegevraagd hadden. Kortom,
eenbevvys, dat noch Staaten 'noch Ingezeetenen
dezer Provincie 'er toen niet aan gedacht
hebben, om UWE HOOGHEID te verzoeken
de Zuidbeveland in Zeeland te laaten
blyven, legt daar in dat Hun Ed. Mog. by de
vraag om de remplaceering der vier mannen per
Compagnie, geenerlei gewag van dat Schip heb-,
ben gemaakt, en dat zelfs nimmer iets daaromtrent
0
in derzelver Vergadering in deliberatie
is gekomen^
Zo vloeit derhalven uit al het aangevoerde
voort, DOORLUCHTIGE VORST, datdelïeer
van Lynden verre beter zou gedaan hebben >
met zynen invloed, en al den yver die hem, zo
Voor de welvaart dezer Provincie, als voof
geheel hetGemeenebest kon bezield hebben, té
belteeden tot het helpen uitbrengen van eene
fpoedige Staats-Refolutie , Conform aan de Propofitien,
door de vier voornaamfte Steden der
•Provincie fuccesfivelyk van den 30. April tot den
-9. July, aan Hun Ed. Mog. geremitteerd, nopens
de zo zonderling verwaarloosde defënfle des
Lands; Propofitien, die, in 't algemeen behels--
•den dat, nademaal de Republiek in de kom-
" merlyklte omftandighedén gebragtwas, de Gë-
£ K
* Ö-a " de-

2i2 SCHETS VAN EEÜ
deputeerden derProvincie mogten gechargeerd
worden, de zaaken ter Generaliteit daar heenen
te dirigeeren, dat allen mogelyken yver,
fpoed en omzigtigheid wierden aangewend, ter
•uitdenking van middelen om het Land in 'talgemeen,
deszelfs Commercie en Posfeffien, te
befchermen; op dat eens een einde mogt gefield
worden aan de noodlottige en verderflyke
werkeloosheid, welke tot hier toe had geregeerd,
en nog heerschte: Of wel dat zonder
uitftel aan de Staaten der Provincie, voor
wien niets verborgen moest zyn, van het geen
de Unie aanging, gecommuniceerd wierden,
de waare oorzaaken dier beklagelyke en fchandelykegefteldheid;
op dat alle deBondgenooten
eenpaarig mogten delibereeren over de onmiddelyke
en gefchiktfte middelen om den totaalen
ondergang der Republiek te prevenieeren,
enz. — Edoch, de gewoone kunstgreepen ?
en noodlottige invloed der vyanden van onzen
roem en welvaaren, bragten zulke hinderpaalen
tegen de uitwerkfelen, welke die Propofitien natuurlyker
wyze moeiten hebbenin den weg, dat
het Raport ,den 23. der gemelde maand ter Tafel
van Hun Ed. Mog. overgelegt, door de Commisfarisfen
ter onderzoek dier Stukken benoemd,
een rond jaar leggen bleef, zonder in deliberatie
te komen (a). Ik ftaak dezen uitflap, en gaa
over
(O Z&sbitrmr bctvigwtut Au vis der Gtdtpuetittt

G R O O T T A F E R E E L 213
ever tot liet verflag der oorzaaken, welke den
Kapitein de Bruyn, de ganfche maand July m
Helvoet hebben kunnen ophouden.
Zo deze Officier in den loop dier maand mee
uit Helvoet is gezeild, manqueerde het althans
gansch niet aan ordres, daar toe ontfangen. Ik
heb 'er hierboven (bladz. 179. 180.)reeds eemge
aangeroerd, doch zal ze hier alle eens herinneren
aan't geheugen der geenen, die verdenking
hadden, of voorgaven dat buiten de bekende
ordres, hy in 't geheim andere, om niet
te vertrekken, ontfangen had.
Bereids op den 1. July , fchreef hem de Vice-Admiraal
Hartfmck, zig tot het vertrek uit
Helvoet naar Texel te prepareeren; en alvorens
daar in te loopen , de Koopvaarders, naar
de Oost-Zee gefchikt, en die zich van zyn Convoy
wilden bedienen, in'tVlie te brengen (daar
de generale verzameling op den iaden daar aan
volgenden was gefixeerd). Teffens berichtte de
Vice-Admiraal hem, dat hy den 7-of 8ften July
daar aan volgende eenige Oorlogfchepen naar
Zeeland zou zenden, om den Kapitein vanKincr
kel af te haaien , en by derzelver retour een
dier Schepen voor de Goeree zou komen, en
, — voor
den van Vlufingen, op den i. July i 78a ter Staats - Vergadering
van Zeeland overgelegt, tegen de verfoeide werkeloosheid,
«iiiifcs toen nog aanhield te bierjclen..
O 3

c.14 SCHETS VAN EEN
voor bovengemelde Schepen het bekende Sein
maaken O).
Den 4. ordonneerde UWE HOOGHEID aan
den zelfden Kapitein de Bruyn, om op den Zondagden
Site daar aan volgende in Zee te fteeken,
met het Fregat de Betlona, de Bradende Kemphaan,
mitsgaders al de Koopvaarders, die hem
volgen wilden, en die hy tot het Vlie moesE
convoijeeren; vervolgens naar .Texel te zeilen,
en zich aldaar te ftellen onder de ordres van den
Vice-Admiraal Hartfmck (è).
Den 9. herhaalde de Vice - Admiraal de ordre
van het vertrek by de eerde occafie, met
de Oorlog- en Koopvaardy-"Schepen, in 'tvoorig
artykel gemeld (e).
" Den 14. fehreef de Kapitein de Bruyn, dat
hy gereed was met den eeriten gunftigen wind,
met zyne 4. Oorlogfchepen en 6 Koopvaarders
in Zee gaan, maar dat de Schippers der
overige Schepen zig nog hiet voor de reis hadden
aangegeeven (J).
Den 22. berichtte hy UWE HOOGHEID , dat
èe wind zodanig gelteld fcheen te zyri , dat dc-
zel-
(«-) VERDEK DIGINO van Kapt. de Bruyn, bl. 2. en 26.
(b) IBID , W. 2. — A. bl. 67. — B. bl. 102. • .
C.'bl. 49.
(c) VERBAAL van den Hear Hartfinclc bl. 44.
(

G»R o o T T A ? H I Ï L 215
zelve hem zou beletten aan U W E R HOOGHEIDS
ordre om Zee te kiezen , te voldoen ; en hy
zich dus misfchien genoodzaakt zien wederom
te vertuijen , dat is voor een tweede Anker te
gaan liggen (a).
Dien zelfden dag antwoordde UWE HOOG­
HEID, en liet hem weeten, dat aangezien de
Schout by Nagt Zoutman ( den 2ofte ) van Texel
was vertrokken, hy direct naar >t Vlie moest
zeilen , zich aldaar informeeren of het 1
Con­
voy was vertrokken ; en zo ja , hetzelve gaan
opzoeken , en zich rangeeren onder de ordres
van den voorfchr. Schout by Nacht
Den 27. gaf hy den Vice-Admiraal kennis
van de ordres van UWE H O O G H E I D , den 22.
bevorens ontfangen, en dat zyn Schip in goe,
den ftaat was, als mede dat hy dagelyks fchuiten
uitzond om het Schip aan te treffen, 't
geen de Vice-Admiraal hem zenden moest (O-
Den 31. liet hy U W E HOOGHEID weeten,
dat hy niets had vernomen van Schip of Schepen
, welke de Vice-Admiraal belooft'had
hem te zenden; en hy om die reden verzoet
dat UWE HOOGHEID hem zou laaten
wee*
fa) VERDEEDIGING van Kapt. de Bruyn U, 4-
(6) IDEM , OU. ~ A bl. 67. - B. W. 104.
C. &»• 50- , ,,
(c) VERBAAL ven den Heer Hartfinck bl. 48-
O 4

ci6* S C H E T S V A N E E N
vveeten, of hy met zyn Convoy moest vcftrekken,
of de voorgemelde Schepen nog afwasten
Dien eigen dag antwoordde UWE HOOG­
HEID, dat hy op geen Schepen meer moest
wagten, of uit Zeeland, of van elders, om hem
te verfterken , alzo dit nu onmogelyk geworden
was: hierom ordonneerde UWE HOOG­
HEID hem, zo dramogelyk , in Zee te fteeken,
met de Koopvaarders, die hem wilden volgen,
om in 't Vlie den Schout by Nagt Zoutman op
te zoeken, en bevonden hebbende dat deze
reeds vertrokken was, deszelfs gehouden cours
te volgen en zich by hem te voegen (b~).
En dus is cjit alles, DOORLUCHTIGE VORST,
wat de Memorie van UWE HOOGHEID, het
Verbaal van den Heer Hartfinck, en de Verdediging
van den Kapitein ds Bruyn ons leeren van
de ordres, geduurende de maand July aandien
Kapitein gezonden, om zich by onze Esquaders
te voegen en de Schepen naar 't Vlie te
convojjeeren, welke zich van zyn Convoy wild'.m
bedienen. — r Maar heeft hy ordres ontfangen,
die daar tegen aan liepen? — Dat is
my onbekend , of liever dat is niet bewee-

G R O O T T A F E R E E L . 217
z en , en heeft weinig fchyn: Ten minden zo
hy 'er ontfangen heeft, willen alle braave Bur­
gers wel gelooven, dat zulks van wegen UWE
HOOGHEID niet is geweest. Voor 't overige
aal ik hier na nog gelegenheid hebben om daar
van te fpreken. — Wat belangt de herhaalde
poogingen, door hem, volgens zyn zeggen,
tot den eerften Augustus aangewend om on­
der zeil te raaken j hy heeft opgegeeven dat
die alle te niet liepen, dan door de zwakheid
of onbeftendigheid der wind, dan by gebrek
van genoegzaam water, en dan door andere-
beletzels. Getuigen van allerlei foort, waar
van ik in 't breede zal fpreeken, verRerkten
zyne rapporten ; maar die getuigen hebben een
ieder niet voldaan ; want ' vericheide heden
meenen nog, dat hy meer dan eene gunftige
Gelegenheid heeft verzuimd om in Zee te ko­
men, en dat, zo het al geen uitwerking was
van onwilligheid aan zyn kant, het 'er-een was
van achteloosheid en onbekwaamheid die hem
in Helvoet hield. Wat my aangaat, ik laat
het oordeel wegens de mogelykheid van uidoo-
pen aan luiden van de kunst over; maar be­
treffende de naarftigheid en gewilligheid van
dien Officier, dat is heel wat anders. — In­
dien men zich houden kan aan de ordre van
UWE HOOGHEID, aan hem den 4 gezonden,
om den tyen daaraan in Zee te Jleeken, op welken
tyd men meende dat de Heer van Kinsbergen
• OS 6*

21 # S C H E T S V A N EEN'
gereed zou zyn (a), zou men moeten opmaaken
dat hy naar welgevallen uit Helvoet kon
komen; want UWE HOOGHEID, of liever de
Opfteller van deze ordre, onkundig wat wind
dien dag waaijen zou , moest onderzeilen, dat alle
winden goed waren om van die Rheede in Zee
te komen • Dan, wie ziet niet dat de ordre
voor dien bepaalden dag gefield, wederom een
dier onoplettendheden is, die men maar al te dikwyls
aantreft in de ordres, welke de Directie
van ons Zeeweezcn , geduurende, den gan-
Ichen Oorlog heeft uitgevaardigd? —
Kapitein de,Bruyn bleef dan de gchecle maand
July te Helvoet, om dat, volgens .hem en zyn
getuigen, wind en water enz. hembeftendig tegen
waren. Maar zulks al eens waar gefield,
konden dan die wind en dat water ook het uitloopen
verhinderen der drie kleine Oorlogfchepen
en Koopvaarders, die hy moest mede
neemen? Neen, vast niet. Maar- de cerite
hadden toen geen ordre om alleen uit te zeilen,
en de laatfie zouden het onder dat Escorte
niet gewaagd hebben. — Zo de lieer van
Kinsbergen, die den 20. July uit Texel zeilde,
met den Schout by Nagt Zoutman , in plaats
|nl -— jfabtu 3BW Jbarf ii i$b «nobffiO riRWI
i
(a) Deze ordre vind men vol uit op bladz. 2. der
VERDEEDIGING van Kapitein de Bruyn, — Zie ooi
bl. 66. ~ B. bl. 102. C. J
bi. 49.
7" O

GKOOT TAFEREEL. ai*
v a n dezen te volgen, en 10 a 1* dagen met
„iets te doen ; voor't Vlie- ging doorbrengen,
eene nieuwe ordre had ontfangen om m Zeeland
Kapitein van Kinckel af te haaien, en by
ayh retour het uitloopen der Schepen van Weivoet
en Goerée te begiftigen, zou hy die
Expeditie verrigt hebben, voor dat het Convoy
uit het Vlie vertrok; de beide Eskaders
zouden als- toen ten minftcn zyn verfterkt ger
weest met de Zuidbeveland, do Bdlona, de Brak,
en de Kemphaan, de Aftie van Poggersbank
was waarfchvnlyk geheel ten onzen voordeele
uitgevallen, en in dat geval zou het Convoy
zonder verzuim ter plaatze van zyne detonatie
gekomen zyn. Maar, zo als reeds gezegt
is, op den ao. July wierd door de Vlag-On>
cieren en Zee-Kapiteinen te Texel geoordeeld,
dat de tyd te verre vcrloopen was, om den
•Heer van Kinsbergen dien uitflap telaatendoenü!
_ ,
VERVOLG VAN 'T VERHAAL DER OPERA­
TIEN VAN ONZE ZEEMAGT NA DEN 5,
AUGUSTUS, EN WEL EER STELT K VAN
DE NIEUW GEBRUIKTE MAATREGELEN,
OM DE SCHEPEN UIT ZEELAND, HEL­
VOET, EN GOERéE, N A A R ;
T VLIE TE
DOEN KOMEN.
Terwvl onze beide Esquaders weg Waren,
het UWE HOOGHEID de RotterdamfcheKoophè
-

S2.0 SCHETS VAN 1
E I S
lieden, welke te GoeréeSchepen hadden, die naar
de Oostzee moeiten, vraagen of zy zich wilden
vergenoegen tot directe Escorte na de Zond met
die Oorlogfchepen , welke Kapitein de Bruyn by
zich had. Maar die Kooplieden, billyk bekommerd
of geitoord, dat het groot Convoy
zonder hunne Schepen was vertrokken, en niet
ziende dat dit Escorte voldoende was , antwoordde
niets ftelligs op voorgemelde vraag.
Des onaangezien, ordonneerde UWE HOOG­
HEID den 6. Augustus aan Kapitein de Bruyn,
om zo digt aan Zee te gaan liggen als mogelyk
was, en met den eerften gunftigen wind na
de Zond te ftevenen , mitsgaders die Koopvaarders
onder zyn Convoy te neemen, die hem
zouden willen volgen, (a)
Daags daaraan liet die Officier de Koopvaardy-Schipper*,
die te Goedereede waren',
aan Boord komen. Na hun verteld te hebben,
dat het Convoy van't Vlie was vertrokken,
gaf hy kennis dat hy zelve ordre had om
ten eerften na Zee te zeilen; dat zulke, die
met hem wilden uitzeilen , zulks moeiten declareeren,
maar dat hy hen moest waarfchu-
Wen , dat, wanneer zy in Zee waren, en de Noord-
Oos-
(a) A. bl. 68. en volgg. — B. bl. 104. id, ~ C. bl.
50. id. — VERBAAL van den Heer Hartfinck van den
l. Augustus en volgende dagen.

G R O O T T A Ï É R Ë E Ï - *4f
Oosten wind begon te waaijen, MEN Zou MOK'
TEN ANKEREN. —- Dit alles maakte een
verfchillenden indruk op deze Zeelieden-,
Sommigen zeiden dat zy 'er aan hunne Meefters
over fchryven zouden; anderen dat zy van
het uitloopen afzagen; anderen, eindelyk,
die zich te vooren tot het vertrek hadden aangegeven,
waren befluiteloos: Zo zeer hadden
de°omftandigheden den toeftand dier Zeelieden -
bekommerlyk gemaakt! Zo flerk had de vrees
voor 't ankeren, na zy in Zee waren, een
diepen indruk op het grootfte gedeelte derzeive
gemaakt, en zelf op fommige van hun, welke
"vervolgens dien indruk tegenfpraken, door
een getuigenis, hun door Kapitein de Bruyn
afgevergt!
Om dit nieuw Esquader te renforceeren, ordonneerde
UWE HOOGHEID den Vice-Admiraal
Hartfmck, op den 6. Augustus om zonder
uitftel zich van Amfterdam naar Texel
te begeeven; aldaar te completeereri de Equlmoxen
van de Vrinces-Royaal van go Stukken,
en%an de Jafon van 36 , door Manfchap van
de Wagtfchepen, en vervolgens die twee Schepen
o P°de hoogte van de Maas te zenden, om
zich aldaar by Kapitein de Bruyn te voegen,,
zo hy met zyn Schip kon uitkomen; of, zo
dat niet zyn kon, aldaar ce ontfangen de BelJona,
de Brak, de Kemphaan, met de Koopvaarder*
die zich van de gelegenheid bedienen wilden.

tft& S C H E T S ' V A N E E N
de, om gezamenlyk naar dc Zond te zeilen.
Al weer een nieuw lbort van fchikkingen,
al mede dienende tot het bewys der ongerymtheid
van het geformeerde Plan, om onze
Koopvaarders na hunne deftinatie te bezorgen,
of liever om onze Zeemagt te verdeden; terwyl
men deze zelfde zaak, of iets anders van
gelyke uitwerking, in de tien laatfte dagen van
July had kunnen uitvoeren, dus onze beide
Esquaders voor hun vertrek van het Vlie
kunnen verfterken, en uit alle de Koopvaarders
der Republiek, naar de Oostzee beflemd, een
eenig Convoy formeeren. — Zonder ophouden
moet ik het zelfde zeggen, DOORLUCH­
TIGE VORST! maar hoe kan ik het nalaatea,
als ik elke bladzyde dezelfde onoplettcnheden aantref,
dezelfde misdagen moet opmerken, of
liever dezelfde kunstgreepen, dezelfde vefderilyke
inzichten heb aan te wyzen ? Want
ik kan geenzins nalaaten te gelooven, dat in
dit alles eene verborge en vernielende hand
woelde, die alle dingen tot onze groote fchade
dirigeerde; en zo niet, moet men gelooven
dat GOD de ganfchc Directie cn het geheele
Bewind van ons Zee weezen met blindheid geflagen
had.
Edoch, de completeering der Equipage van
de Primes Royaal ontmoette al aanftonds hinderpaalen,
die men niet had voorzien, om dat
men reeds gewoon was niets te voorzien:
Dat

G R O O T T A P E R E E I * 2.23'
Dat is, dat de Manfchappen, die voor dat Schip
gedeftineerd waren, gediend hadden tot completeering
van het Fregat de Amphitrite, reed»
voor den 20. July, op welken dag het
zelve met den lieer Zoutman u't Texel vertrok
O). Dit had onze Vice-Admiraal zekerlyk
vergecten, want dat was met zyn weeten
gefehied ; of wel men heeft verzuimt UWE
HOOGHEID zulks by het geeven dier ordre te
herinneren. Men moest dan gaan denken om
de Princes Royaal te completeeren, met Manfchap
uk diverfche Schepen genomen, en aan
dat Schip tot medgezel geeven den Uitlegger
de Expeditie, in plaats van de Jafon, met welker
compieteering men zich niet fterk bekommerde
j want zo men zich de moeite had willen
geeven, zou men het hebben kunnen
doen. Evenwel had het voorneemen om
de Schepen uit de Maas af te haaien, en van
daar direct naar de Zond te zeilen geen voortgang:
de terugkomst tfnzer beide Esquader»
en van het Convoy uit het Vlie, bragt de zaaken
in denzelfden Haat als in de maand van July;
dat is, dat men van dit oogenblik af aan, enkel
bezig is geweest met de Heeren de.Bruyn
en van Kinckel, in Texel te doen komen,
mita-
(•) A. W- 68. — B. bl. 105. — C. bl. si-

$2 A4 .SCHETS VAN E E U
mitsgaders de Koopvaarders van de Maas en
uit Zeeland in 't Vlie.—— Maar, alvorens tot
een verflag der daartoe aangewende middelen
te treden, verdiend hier een plaats denvoordragt
van het geen 'er voortvloeide uit het misnoegen,
door de Rotterdamfche' Kooplieden op de
Oostzee opgevat, daar over dat hunne Schepen
niet voor den eerften Augustus naar het
Vlie geconvoyeerd waren. —— Het geen 'er
voortvloeide uit hunne vrees dat deze Schepen
zich in de onmogelykheid zouden bevinden,
om dit Jaar in de Zond te komen, en zulke die
aldaar waren, niet terug zouden kunnen gebragt
worden; en eindelyk wat 'er gekomen
is van hetRequest door hen den 14. Augustus,
over deze verfcheidene dnderwerpen aan de
Regeering hunner Stad geprefenteerd: Een
Request al te gewichtig om alhier niet in zyn
geheel te worden geplaatst, en luidende aldus:
Aan de Edele Groot Achtbaan Heeren
Burgemeefleren en Regeerderen der
Stad Rotterdam.
i*. O). „ Geeven met allen eerbied te
kennen de ondergeteekende Kooplieden en Inge-
(a) De Cyffw, alhier geplaatst, Jlaan wel niet in 't origineel,
maar xyn dm my enkel ingevoegt om te beter
«ent*-

GROOT T A F E R E E L. 115
-gezeetenen deezer Stad, dat door hun Hoog
Mog. in de maand Maart laatsteden, het Placaat
van den 26 January, waar by alle Vaart en Navigatie
met Schepen deezer Landen (except
met kleine Vaartuigen naar de Vlaamfche Havens
en over de Wadden naar Hamburg) verboden
is geworden, in zo verre opgeheven
zynde, dat de Vaart naar de Oostzee vooralle
Ingezetenen van deezen Staat wierd opengeftelt,
en de Convoyen daar toe geaccordeert,"
2 0
. „ zy Supplianten eenige maanden met ongedult
gewagt hebbende, wanneer die Convoyen
zouden ingereedheid zyn, eindelyk van hunne
Correspondenten te Amjlerdam in de maand Juny
berigt ontfingen, dat de Convoyen aldaar bepaalt
waren in de volgende maand July te zullen
vertrekken, en dat dienvolgens de Schepen
aldaar wierden geëqxdpeert, en fommigèn bevragt."
3° „Dat de Supplianten te dier tyd tot
hunne grootfte verwondering hier ter Stede geene
de min'fte iegaale kennis hier van bekomende,
vreesden, of welde Schepen van de Maas en
Goere'e van dit Convoy verftoken zouden zyn,
fommige van dezelve zig hier over reeds vervoegt
hebben in de Kamer van Heeren Burge-
mee-
.etnige pinten van bet Regest, te onderfebeiden, en de ver~
gelyking dezer pinten met eenige Rapporten, waar van in 'ft
vervolg zal gefproken worden ," ie gemaklykcr te mttken.

22.6" S C H E T S V A N EEÏJ
meeileren, andere by de Leden van het Collegie
van de Admiraliteit, hier ter Stede reiideerenue,
omme zig dien aangaande te informeeren,
doch telkens, zo van hun Ed. Groot Agibaarc
, als Edele Mog. wierden afgeiveezen met het
antwoord, dat men daar niets van wist, " 4 0
. „ tot
dat eindelyk toen reeds de meefte Schepen te
Amjlerdam gereed gemaakt en bevragt waren,
eenige van de Supplianten door den Heer Secretaris
van de Admiraliteit op de Maaze (a) zyn
onderregt geworden, dat men de Schepen, die de
wil hadden naar de Oostzee, maar hoe eerder zo beter
naar Helvoet/luis moest afzenden, dat dezelve aldaar
onder het Convoy zouden verzorgt en medegenoomtn wo
den, doch dat de criticqheid der publique omjlandigheeden
niet konde gehengen om meerder ouverture te geeven van
de wyze hoe zulks zoude gefchieden, en van het getal
Oorlogfchepen , dat tot dit Convoy zoude geëmployeeri
worden, enz. " 5 0
. „ Dat de Supplianten hier
op in allen haast, en buiten mogelykheid zynde
om zulks met eenig menagement van kosten te
kunnen doen,(gelyk te Amjlerdam gefchied was,
om dat men aldaar in tyds kennis hier van bekomen
had) hunne Schepen hebben doen ermipeeren,
en gedeeltelyk bevragt, en laaten verzekeren.
Dat de Supplianten zig hier op met alle gerust'
leid hebben verhaten op de goede zorge van hun,
aan
C«) Burgtmte[ter raa dei Helm.

G R O O T T A F E R E E L . 227
aan welke het beftiervan het regelen der Convoyen
is gedemandeert, en met verlangen hebben
afgewagt na eene gunftige gelegenheid met
welke 's Lands Schepen van Oorlog en Koopvaarders
naar de Oostzee konden fteevenen , te
meer, dewyl het laifoen van het jaar, voor
dit Vaarwater, reeds zo verre verloopen was,
-en de vreeze reeds begon op te komen, dat
de Koopvaarders niet voor den Winter zouden
kunnen retourneeren."
6°. „ Dat eindelyk de Supplianten op den 3
dezer "de onverwagte tyding bekomen hebben, dat
het Convoy uit Texel en het Vlie den 1. dezer
was vertrokken, en daags daar aan door eens
Misfive van den meergemelden Heer Secretaris
van de Admiraliteit op de Maaze aan de Heeren
Franco en Adrianus Dubbeldemuts verwittigt
wierden, dat dewyl dit Convoy nu vertrokken was,
zonder dat bet Convoy uit de Goerée bad kunnen uitzet-
len, en HET TE VREEZEN WAS, dat bet Oorlogfebip
Prins Willem voor eerst geen gelegenheid zou
hebben om uit te hopen, zy Supplianten zig ÏRAECI-
SELYK moejien declarccrcn, of zy hunne Koopvaar
dyfehepen wilden doen vertrekken onder bet Convoy van
een Fregatie van ao Jlukken , een Cotter van iH ftuk'
ken, en een Advis-fagt van 14 jlukken." (

ia8 S C H E T S V A N E E
verwondering aangedaan, over den inhoud van
dezen Brief, uit welken zy vernamen, dat na
zo veele maanden zukkelens, die 'er verloopen
waren tot het regelen, en in orde fchikken van
dit eerfte Convoy (uit het Vlie) zo flegt voor
hunne Schepen gezorgt was , dat geene andere
Convoyers voor hun gereed waren als drie
hgte Schepen van geen defenfie, en een zwaar
Schip, dat ten overvloede bekent was, onmogelyk
uit de Goerée in Zee te kunnen loopen,
als met alle de omftandigheden van Zon, Maan,
Weder, en Wind tot zyn voordeel, en dat
men nu, daar de gelegenheid voorby was, om
by het Amflerdamfcbe Convoy te kunnen komen,
van hun wilde vergen, dat zy zig PRAECISE-
LYK zouden hebben te declareer en, ofzy een
Koopvaardyvloot van 16. a 18. Schepen zouden
wagen willen aan het Efcorte van drie zulke
Schepen, die waarfchynelyk voor een Fregat
van 36 Hukken zouden moeten ftryken, of goed
heen komen zoeken." 8°. „ Dat de Supplianten
hierop alleenig hebben geadvifeert, dat het
geheel buiten hun departement was om te oor~
deelen over de fterkte van een Convoy, maar
datzy infteerden op de fpoedigfte prxftatie van
het geen hun beloofd was, namelyk goed Convoy
naar de Oostzee," 90. en op welke beloften
zy hunne Schepen derwaards hadden geëquipeert,
en voor een gedeelt vervragt; dat fommige
hunner Schepen buiten 's Lands verzekert

G R O O T T A F E R E E L . 229
waren, onder de mits, dat zy met een genoegzaam
Convoy vertrekken zouden, en dat wanneer
zulks nietgefehiedde, en zy vervolgens genomen
wierden , die Affuradeurs alsdan weigeren
zouden de fchadens te betaalen , enz.
10° „Dat de Supplianten tot heden toe geen
verder of ander vervolg op deze zaak vernomen
hebben, als dat zy uit Brieven en mondelinge
vernaaien van fommige Schippers der in Goere'e
leggende Koopvaardy -Vloot geinformeert
zyn, dat de Heer Capitein de Bruyn voorleden
Dingsdag (den 7. dezer) alle de Schippers by
zig aan Boord, gefeint hebbende, hun in fubftantie
heeft gecommuniceerd: dat dewyl het Convoy
nu uit Texel vertrokken was, en zyn CONVOY 'zo
zwak zynde , om daar meede .na de Zond te zeilen,
die ontjlagen van tiet CONVOY wezen wilde, kon
been vaar en, en die mede wilde vaar en zulks ook doen
konden, doch dat zy moeflen flaat maaken, dat zy
geduurig zouden gcëxponcert zyn aan het ankeren
en ligten van dezelve, om by tegenwinden van de
Engelfche Wal af te blyven fa); na welke converfervatie
eenige Schepen zyn te rug gezeik, en
aan deze Stad geretournecrt, en de Equipagien
van de meefte andere zeer gedecourageert en
malcontent geworden • het geen zekerlyk het
(a) Zie wegens deze Communicatie, bet geen bier loven
il. 230. en 2*1. gezegt is>
P 3

$2® S C H E T S V A N E E N
gevolg moest zyn van dezen fingulicren Kryg;raad,
in welke men met de Schippers is té raade
gegaan, na ctït men daar omtrent reeds het ad*
vis van de Boekhouders had ingenoomen. "
ii°. „De Suppliantenvermeenen het te moeten
laaten berusten by dit eenvoudig narré van
het gebeurde in deze. Zy durven 'er geene van'
hunne refledtien byvoegen , uit vreeze van zig
hier door in gevaar te Hellen van zig fomtyds
onvoorzigtig uit te drukken, en daar door den
eerbied te kwetzen, welke zy aan de Leden der
hooge Regeering dezer Landen verfchuldrgt
zyn; maar zy verbeelden zig tevens, dat UEdete
Groot Agtbaare daar uit duidelyk genoeg zullen
kunnen befpeuren, de ongelukkige fitrüatïè
van zaaken, waar in de Supplianten door deze
geheel onverdiende behandeling met hunne
thans in Goerée leggende Schepen zig bevinden,
zo met relatie tot de gedaane en nu vergeeffche
kosten van de Uit-equipage voor alle, als
met de gedaane inkoopen voor derzciver Laadingen
in de Oostzee voor eenige, en de gemaakte
Engagementen van bevragtingen voor
anderen: " 120. En in dat geval, zo keeren
zig de Supplianten tot U Ed. Groot Agtbaare,
Befehermers van dezer Stede Ingezeetcnen,
Regten en Privilegiën , met ootmoedig verzoek,
dat het U Ed- .Groot Agtbaare behaage moge
der Supplianten regmaatige klagten aan Inm
Ed. Groot Mog., en Zyne Doorluchtige Hoogheid
voor

GROOT TAFEREEL. 231
voor te draagen, en dezelve op alle mogelyke
wyze appuyeerende , uit te werken , dat ten
fpoedigften alle maatregelen van redres wor­
den beraamt en in het werk geftelt. Onder
ftond, 't welk doende , enz. "
(WAS GETEEKENT)
Van Vollenhoven van Hoogjïraten en Comp. — Van
de Sonde, — Guilhemanfon en Rappard en Comp. -
Gilles Groeneveit. — P- T. vander Veur. A.
en F. en C. Dutilb. — Jan en D. Jongeneel. ~i
Ifaac Calis qq. — Gerrit Grcenevelt, junior. -
F. en A. Dubbeldemuts, qq. (a).
(a) Toen dit Reque.t rugtbaar wierd, wierd het reeds
verfpreide gerugt van geheim ordres, die men voorgaf dat
aan de Oorlogfchepen v,n Zeeland en de Ma« gegeeven
waren, om niet uit te loopen , weder levendig,.en dat
strugt Wierd zo vermeerderd door-een Bnet op den 12.
july, aan Boord van het Koopvaardyfchip Europa gcfchr-even,
dat zeker iemand zich haasre om het zelve te
vernietteen, door een Advertentie In etulyke Couranten
te doen~plaatzen; dan het zy die zeker iemand zich aan het
Publiek niet bekend had gemaakt, of dat hy met ha, doen
blvkenwelk de HOOGE AUTORITEIT was, waar medehy zien
in zyn Advertentie wettigde, of het zf om eenige andere,
dat gerugt won veld en hield ftand. - Hy (zeidc
men by 'tleezm van die Advertentie) die zich bcv^ re-
S L gerugt upnte gaan, dat zo banend «-W
TDireUieKjonzeZeemagt, en zo gejehikt
lering van bet misvertrouwen en de klagten, «.Ik. «» *>.S|
P 4
De

23Ï S C H E T S V A N E E N
De RotterdamfchcRegecring nam oogenblik-
lyk het bcfluit om de gegronde klagten en wet­
tige eisfehso in dit Requcst vervat, by de
Staaten van Holland te appuijeeren. Derzel-
ver Gedeputeerden brachten het iluk zelve den
17. dito ter Vergadering van Hunne Edele Gr.
Mog.
apzigttn in de Repulliek plaats grypen, meest 'er tzyn eer in
ftellen om publiek voor den dag te komen: de waarheid zou zyn
waarborg zyn, de AUTOBITEIT, op welke hy fteund, zou zyn
Jchild, en de dankbaarheid aller hraaven zyne vergelding zyn.
Maar wie verdient bier geloof, of de Schryver van den Brief, of
de naar.looze tegenjpreeker'i De eerfle beeft ten mir.jlen bet
voordeel der waarjchynlykhcid, en het gevoelen waar in vry
wat lieden, zedert eenigen tyd verkeeren, dat 'er waarlyk zulke
contra - ordres gegeeven zyn: de laat ft e zegt voor waarberg
te beiben ««HOOGE AUTORITFIT enwelkangetwyffeldbelaw
heeft, dat het Publiek beter onderricht werde; maar die Au-
THORITEIT word niet genoemd. Heeft hy dan gewild dat
men die zou raaden ? Men is hier te lande zo gewoon de woorden
ÏIWHOO&I AUTORITEIT ruimjebeots te gebruiken , dat men niet
weet welke thans alhier word aangevoerd. Is bet DE AUTORITIIT
van den Souverain ? Is bet die van den Admiraal Generaal ?
Is het die van de Admiraliteit op de Maas ? Is bet die van eenige
byzondere Leden van deze ofgeene Admiraliteiten ? Want, 'er zyn
Leden van die, welke zich fomtyds eok een HOOOE AUTORITEIT
aanmaatigen : Is het, met één wourd , ook 'eene INGEBEELDE
AUTORITFIT, van welke alhier gewag word gemaakt ? Niets
word daar van gezegt. Boven dien, zo bn waar is, dat
die zeker iemand, zich bekend gemaakt heeft aan de Cau.
rantiers, aan welken by zyn Advertentie heeft gezonden, waar
om heeft hy dan die zelfde achting ook niet voor de rest van de
Watiel De zaak was der moeite wel waardig, en by kon
Van
*

G R O O T T A F E R E E L . 233
Mog. en voegden 'er een Declaratoir by, in het
-welk de grieven derSupplianten, zo klaar als krachtig
aangedrongen wierden, mitsgaders de protectie
van den Souverain op zodanige wyze wierd gereclameerd,
dat men reden had om'er allen goeden
uitflag van te verwagten. Ook wierd door
Hun Ed. Gr. Mog. dien zelfden dag geordonneerd
, dat het voorfz. geproponeerde zou worden
gezonden aan de Hollandfche Raaden en
Ministers van het Collegie ter Admiraliteit op
de Maaze , met last om Hun Edele Gr. Mog.
daar op ten fpoedigften, en wel uiterlyk voor
de expiratie van de aanftaande week te dienenvan
berigt; vervolgens wierd ook by de Heeren
Staaten goedgevonden , om den Raad-Penfionaris
te gelasten en te committeeren om van-
wegens deze Vergadering aan ZYNE HOOG­
HEID den Heere Prins Erflladhouder en Admiraal-Generaal
te kennen te geeven, het verlangen
van Hun Ed. Gr. Mog. teneinde, zo ras
doenlyk een genoegzaam Esquader naar Zee
moge worden gezonden, om tot behoorlyke
pro-
vtn dezelve niet dan dankbaarheid te gemoet zien over het blyk.
van •waarachtigheid, welke hy daar door aan zyn Advertentie
zou bygezet hebben. — Zie het zelve in de Hollandfche Haag­
fche Courant van den f$. Augustus, in de Franfche
Leydfcbe van den iyden , en in de Hollandfche Leydfcbe
van den 2often dier maand, of in andere Papieren van
dien tyd.
? 5

234 S C H E T S V A N E E N .
proteétie van de Vaart en Handel van 'sLands
commcrciëerende Ingezetenen in het generaal,
en tot afbreuk; van den vyand, op de
efficacieufte en meest kragtige wyze te dienen j
en om by Hooggemelde ZYNE HOOGHEID
fpeciaalte infteercn, dat de Koopvaardy-Schepen,
zo onder het Resfort van de Maaze, als
van Amfterdam naar de Oostzee gedeflineerd,
hoe eerder zo beter, met een toereikend Convoy
derwaards mogen worden voorzien (a).
Het Collegie ter Admiraliteit op de Maas,
de Refolutie der Heeren Staaten van Holland,
van den 17. ontfangen hebbende, ordonneerde
terftond aan den Kapitein de Bruyn, om fpecifiecq
op te geeven, welke oorzaaken hem zeden
den 4. July belet hadden, in Zee te freeken
met de Koopvaarders, die hy onder zyn
Convoy moest neemcn , en voorts verantwoording
te doen van de aanfpraak op den 7. Augustus
aan de Koopvaardy-Schippers gedaan (/>).
Die Kapitein zond den 19. dito aan 't voorn.
Col-
(o) Over alles wat ik bitr voordrage en in 't vervolg by»
Brengen zal tot in bet begin van September kan men na-

G i o o T T A F E R E E L . 23$
College een antwoord, waar in hy, naar een
opgaave van alle de ordres om uit te loopen,
en zedert den 4. July tot tg. Augustus ontfan­
gen, zo van wegen UWE HOOGHEI, als van
den Vice-Admiraal Hartfmck, het volgen dat
zo hy aan die ordres niet mogt hebben voldaan,
zulks was om dat het GOD niet belieft had hem
eene gunftige gelegenheid te verleenen om m
Zee te fteeken, en dat hy zich aanbood om des
wegens het fcherpfte examen te ondergaan.
Dar wat betrof zyne Conferentie den 7. Augustus
met de voorn. Schippers gehouden, hy
by dit antwoord over dat ftuk een Certificaat
had gcvoegt enz. - Dit Certificaat luidde dus :
„ Wy Öndergeteekenden, alle dienende als
OTicieren op 'sLands Schip Prins Willem,
l gecommandeeft by den Kapitein Andries

236" S C H E T S V A N E E N
„ en kunt doen zoo als gy zult gelieven; die mtede
„ wil die kan, en die niet mtede Wil die kan blyven
„ leggen; Gyl. hebt volmaakt deszelfs vryhcid, doch
„ die niet meede verkiest te zeyltn, zal zyn Zeynboek
„ aan het Wagtfchip hebben te geeven; ik zeyl by de
„ eerjle gelegenheid uit, en zal het gewoone Signaal
„ doen tot ieders informatie. Op welke eenige
„ Schippers gezegt hebben haare Meeflers te
„ zullen fchryven, en kennis geeven, anderen
„ d?t zy van het Convoy afzagen, de ,vyl het
j, te laat wierd , en fchaade voor de hand was,
„ en ballast in hadden (a), wederom anderen
„ dat zy bevragt waren en meede moeften,
„ doch zig niet vast bepaalende wat zy doen
„ zou ten.*'
,, Wyders heeft de Kapitein de Bruyn de
„ gemelde Schiprers gezegt, Gyl. zyt alle Zccluy-
„ den, en weet dat (in Zee zynde) met eenNcerd-
„ oofen Wmd zal moeten ankeren, waartoe ik ver-
„ zoek UL. zig prepareert (6); dat zy alle nood-
' „ aaakelyk oordeelden, doch een avanceerde
maar een Touw in zyn Schip te hebben, en
„ daar-
(a) Dit waren zskerlyk die welke in de Havens aan de
Oostzee moefle-- gaan laaden, en vo:r den Winter terug zyn.
(f>) Ongetwijfeld kwam deze noodzauklykbeid om te an-
fcre , danr van dat men doo r
- den.Noordoojlen wind flerk in
'f mime fop zoude hebben moeten laveeren, en daar door ge.
tiaar geloopen om door de Engelf hen geattaqueerd te wordeji,
vaar vetr onze Kapitein fchnklyk bang was.

G R O O T T A F E R E E L . 23?
-„ daarom zwaarigheid maakte, doch 'anderszins
„ de noodzaakelykheid om te avanceeren, en
'„ niet met het zuyder Gety als men buiten
„ kwam te rug te dryven, erkende; op welk
„ gemelde Kapitein repliceerde zulks niet te kun-
„ neti helpen, dat men hem in beeter Jlaat moest heb*.
„ ben geflelt. "
„ Wyders verklaaren wy Ondergeteeken-
„ den, dat door den Kapite'n de Bruyn geene
„ de minde reedenen zyn aangevoert, om haar
„ door ankeren of iets diergelyks van het C m-
„ voy af te fchrikken , contrarie geanimeert en
„ gezegt, indien Gyl. Volk nodg hebt om Anker te
„ ligten, zal ik het UL. byzetten, zynde de Schip-
„ pers, zoo wyniet anders hebben kunnen be-
„ merken, als geheel voldaan van Boord ver-
„ trokken."
„ Voor reedenen geevende zulks in onze
t, pracfentie te zyn gefchied, bereil zynde,
„ des noods en gerequireert wordende, nader
„ te bevestigen."
Aan Boord 's Lands Schip in het hoofd dee-^
zes gemeld, den . . . .
(was geteekent)
J. W. VAN OLDENBARNEVELD, genaamt
T u L L 1 N G , Kapitein.
J. C. VAN O VER VELT, Luitenant.
P. P. FR YDLUND, Luitenant.
JOANNES WEYMA.NS, eerfle Scbryvsr.
Wan-

«338 S C H E T S VAN E E ut
Wanneer men nu dit Certificaat vergelykt,
,Tnet het tiende Artykel van het Request van de
Rotterdamfche Kooplieden , zal men zien dat
het geen in het een word bygebragt, in vry veel
opzigten verfchilt van het geen in het ander is
voorgedragen voor al ten opzigte dervergenoegtheid,
welke de Schippers by hun vertrek van
't Schip van Kapt. de Bruyn zouden hebben
doen blyken, en welke zekerlyk zo groot niet,
ten minften, zo algemeen niet geweest is,
als zy aan de Opftellers van dat Certificaat gefcheenen
heeft. Ik geloof evenwel hartelyk
dat die Heeren hebben gemeend in dat geval
wel te zien en te hooren; doch het geen die
braave en ongelukkige Kooplieden in hun Request
zeggen, is ruim zo geloofwaardig dan 't
geen in het Certificaat wordt aangevoerd.
Dan, 't zy hoe 't wil Kapitein de Bruyn was
niet te vreden met aan het Collegie ter Admiraliteit
op de Maas zynen Brief en 't bewuste
Certificaat gezonden te hebben: Geftoord over
hetvoortduurend gerugt,dat zyne ontfangene ordres
om Zee te kiezen waren gecontramandeerd, en dat, zo
zulks al eens onwaar was, hy ten minften verfcheide gelegenheden
om uit te loopen had verzuimd, ftelde hy
eene Juftiilcatie op, met zyn naam den ai. Augustus
getekend, en welke hy in verfcheide
publieke Papieren deed plaatzen. Om daar aan
nog meer gewigt by te zetten, voegde hy 'er
een Getuigenis by van zvn waardigen Loots Jan
Cock,

G R O Ö T T A F E R E E L . 23^
.Cock, die alles bevestigde wat de Kapitein ter
neer Helde , en welk getuigenis hy voorts door
de Tekenaars van 't Certificaat liet confirmeeren
; maar om 't geheele werk te kroonen,
voegde hy by die drie Hukken een nieuw Certificaat,
den aafle getekend, endoor hem afgebedeld
van fommigen der voornoemde Schippers
, die gewisfelyk de vrees vergeeten waren
van te moeten ankeren, als-zy buiten de Zeegaten
van Helvoet waren (a). Met één woord,
Kapitein de Bruyn deed alles wat hy kon, om
de perfooneele aantygingen, die hem in 't publiek
bejegende van zyn hals te fchuiven: Maar
ondanks alle zyn aangewende poogingen, daar
omtrent, ondanks de genomene moeiten, der
geenen, die hy in zyn belang had getrokken,
kon het gerugt dat hem zo zeer chagrineere
de,
(0) Deeze 4 Stukken ftaan in verfcheide Couranten van
dim tyd, en byzonder in de Haagfche van 3- September. —•
Maar bet laatfte alleen is doer Kapitein de Bruyn waardig
gekeurd, om in zyne VERDEEDIGING plaats te vinden,
en.bet is te verwonderen dat by dit niet reeds den 19. deed
apftellen om hec by 't Certificaat, door hem dien dag, gelyk
gezegt is, aan de Admiraliteit op de Maas gezonden, te voegen;
zulks immers moest bet effect van dit laatfte doorhem
verwagt, verdubbelen. — Wat betreft zyne juftificaiie vanditt
ziftc en ie: getuigenis, ter bevestiging derzelve door der. LootS'
vian Cock gegeevon, het is denklyk dat onze naarftigt en
wakkere Kapitein derzelver enltvoegibeid te wel gevoeld beeft
cm

"i4° S C H E T S V A N E E N
de, en het welk zo veel anderen chagrineerde,
in 't geheel maar niet aan 't vallen raaken.
Zelf durfde het Collegie ter Admiraliteit
op de Maas in het hier na volgend Rapport
hem in niets , dat zyn perfoon betrof, vry fpreken.
Men was en bleef van opinie, of dat hy
" contra - ordre om niet uit te hopen had ontfangen, of
de gelegenheid verwaarloost om zulks te doen ; en de
fclyyn, dat het een cf ander had plaats gehad, deed
. die opinie zo ilerk blyven dat de Stad Leyden,
in derzelver vermaarde Propofitie, op den 31.
July 1782. ter Staats-Vergadering van Holland
gedaan, allerlterkst infteerde op de noodwendigheid
om de oorzaaken of de beweegredenen
naar te vorfchen, welke belet hadden dat
de Oorlogfchcpen van de Maas en Zeeland niet
tydig genoeg in Zee hadden geweest, om zich
'by die van Texel te voegen, welke het Convoy
em ze in zyne VEHDIEDIGINS te brengen. Zij zouden
'er nogtans niet erger geplooit lebben, dan de Getuigenisfen
-van allerlei foort, die by daar in geplaatst beeft, en door
hem by een geraapt waren in de drie maanden , die na den 1.
November volgden, cm dus een blaam te werpen op de billykbeid
der Sententie, door een Krygsraad op dien dag tegen
hem en zyn Schelmfen Loots, om redenen die ik nader zal opgeeven,
uitgefprooken, en in welke Sententie de wakkerheid,
de talenten, de werkzaamheid en de intenüen dier beide
Vrienden op zodaanigen prys wielden gefebat, dat zy voor
altoos eerloos zullen bieten.

G R O O T T i r i u ï t , 241
Vby naar dé Zond moeiten brengen; — Ik
kom weder tot de hoofdzaak; .
Op den «. derzelve maand Augustus wierd
het Rapport, door de Staaten van Holland, den
17 bevorens van de Ministers van het Admiralheits-Collegie
op de Maas gedemandeerd,
ter Vergadering van Hun Ed. Gr. Mog. ingediend.
In het algemeen wierd daar in door
't voorn. Collegie voorgedragen:
i°. „ Dat, zo haast aan hetzelve was toegekomen
Hun Hoog Mog. Refolutie van den 16 Maart
dezes jaars, waar by de Vaart en Handel op de
Oostzee was geëximeert van het generaal vèfbod
van den 16 January daar te voren * mits
de Schepen derwaards niet anders zouden ver^
trekken dan onder Convoy, dat Collegie daarvan
terftond de vereischte notificatie heeft laaten
gefchieden tot een ieders narigt. "
U
i". „ Dat vervolgens den een ën ander vari
hetzelve bywege van particuliere converfsitie wel eenswas
gevraagt, of de Schepen uit de Goerée mede
van dit Convoy zouden kunnen protkeeren, en
dat alsdan daar op altoos was geantwoord , dat
daar aan geenszins Was te twyrTelén , doch dat
op de nadere vraagen nopens den praaien tyd
en de wyze van dit Convoy heeft moeten worden
gezegt, dat zulks by Hun Hoog Mog; voorfz;
Refolutie was gedemandeert aan ZYNE DOOR­
LUCHTIGE HOOGHEID, alsAdmiraal-Gepraat
dezer Landen, éh dat Hoogstdëzélvë, zo als
Q 00»

242 SCHETS VAN n x
ook alleszins geraaden fcheen , daar op apparentonverwagt
de nodige ordre zoude nellen,
zonder dat dien aangaande eenige nadere notificatie
te wagten ware, en dat dus de Schepen
, die van dit Convoy wilden profiteeren,
zig ten lpoedigften in gereedheid moelteiv
brengen O), "
30. „ Dat wyders op den ao. of go.Juny dezes
jaars, dat Collegie door de Gecommitteerden
tot de Haagfche .zaaken zynde geinformeert
geworden, dat ZYNE HOOGHEID verlangde
te weeten, welke Schepen in Goere'e
in gereedheid zouden kunnen worden gebragt,
om tot Convoy der Koopvaarders te dienen,
immediaat de nodige zorg had gedraagen, dat
het Schip de Prins Willem met het Fregat de
Bellona, de Cotter de Brak, en het Advis'agt
de Kemphaan, binnen zeer weinige dagen daar
loe zouden kunnen worden geé'mployeert, en
aan
(a) Zo dit waar is, heblen de Rotterdamfche Kooplieden
skb niet alleen fcbuldig gemaakt aan eene berispelyke verzwyging,
in bet 2de en 3

G R O O T T A F E U Ê I » .
ftanHooggemelde ZYNEHOOOHEIDzulks heeft
doen communiceeren." : .
40. ,, Dat ook de Secretaris van dit Collegie in
het eerfte begin van July laatstleden ter Vergadering
had gecommuniceert eene JVhsQve,
dewelke hy van den Vice-Admiraal Hartfmck
had ontfangen , houdende , „ dat hy nodig oor-
„ deelde, dat de Kapitein de Bruyn, met de Sche-
„ pen onder zyn Convoy, zo dra mogelyk,
„ naar Texel zeilde, en verzogt daar van aan
!' voornoemden Kapitein en aan de geïnteresl
feerde Kooplieden te willen kennis geeven,
terwyl hy, zo onverhoopt de Kapitein de Bruyn
"„ niet zoude kunnen zeilen , de Schepen, die
t, in Texel lagen, de nodige ordre zoude geeven,
om op hun retour uit Zeeland zig voor
,j de Goerée te vertoonen, ten einde alsdan de
Schepen gezaamentlyk naar het Vlie of Texel
„ hunne reis zouden kunnen vervorderen -
(a), 3
"
en dat hy Secretaris dienvolgende hét zelve di-
.re6t aan eenige Kooplieden tot informatie van
'alle, die daar by belang mogten hebben, met
bet vcreiscbte menagsment hadde gecommuniceert,
en het zal dus ontwyfielyk deze kennis*
gee­
ft) Dit is betreklyk tot de Expeditit van dm Heer van
Kinsbergen , waar'van bier boven bladz. 1S0. is gejproken
en op den firief, waar van bl 213. gewag word gemaakt,
Cn door den Vice • Admiraal HartfiQck op ien J. Juty
Kan den Kapitein de Bruyn geje breven is.
a

«44 S C H I T S VAM tt ft
geeving zyn, dewelke by het voorfz. Requesi
Word bedoelt O)."
S°. „ Dat wyders de Advocaat Fiscaal
by dat Collegie mede had geëxhibeert verfcheide
Brieven van en aan den voornoem. 1
en
Kapitein de Bruyn, waar uit aan hetzelve ten duidelykften
was ^ebleeken, dat niet alleen ZYNE
HOOGHEID hem Kapitein reeds op den 4. July
hadde gelast om by de eerfte gelegenheid met de
voorfz. Schepen de gemelde Koopvaarders naar
TEXEL te geleiden, maar dat ook, wel verre
dat deze ordre zedert zoude zyn inge:ro :
ken,
gemelde Kapitein integendeel diverfe maaien was
aan emaant, deze ordre zo prompt mogelyk te
executeeren, en dat hy ook dadelyk zedert
half July laatstleden daar toe diverfe poogingen
had gedaan; terwyl het van zelve fprak,
dat , by aldien 'er na dien tyd eenige bekwame gelegenheid
was geweest om in Zet te geraken, dezelve te~
gens
(a) Het is doet zulke niensgementen, al$o gemaakt ak
ongepast dat men van den begi?me af aan de Roiterdam.
fche Kooplieden teen ia twyffel , vrees en raadeloosbetd
tod gebonden en nog hield; en dat men ben daar door in
xvoaere en'nodeleeze kosten bed gekragt, terwyl de Amfterdamfche
Kioplieden. die men met geen rnenagemerüen en
verzwygingen bad opgehouden, reeds van de maand Jun*j
formeel en duidlyk den tyd, althans ten maften by gezegt bad,
wanneer het Cenvoy uit bet Vlie zoude zeilen Dc Leztr
fterleeze Artykel 2, 3 en 4. van het Rcquest, hy oven;
Weege die en oordeele*

G R O O T T A F I R E Ï U 245
gens de ordre zoude zyn verzuimt, tn hy Kapitein de
Bruyn zig refponfabel zoude hebben gemaakt voor eene
[jnisflag, dewelke beweezen wordende, niet ligt zmdt
worden geconniveert, enz."
6°. „ Dat voor het overige terftond op den
o ntang v.m Hun Edele Groot Mog. zeer gerefpefteerde
van den 17. dezer maand, met opzigt tot
het geen door den Kipitein de Bruyn (op den
.yden) aan de Koopvaardvfchippers zoude zyn
gezegt, deszeifs berigt ge-equireert was; terwyl
het ook, ten dien opzigte van -zelve fprak ,
dat zo de Kapitein de Bruyn iets meerder of anders
mogte hebben gedaan , of gezegt, dan het geen zyne

- S C H E T S • A^N H t l
hadden geleeden, zoo ras mogelyk, herjlelt, en in flaat
gebragt zouden worden, om weder Zee te kiezen, en,
zoo tot de generaalt proteclie van alle 'sLands commercicerende
Ingezeelcnen, als tot afbreuk van den Vyand,
te kunnen ageeren: En dat UWE HOOGH EIB werkelyk
beezig was met het necmen van de vereischle
maatregulen, om een behoprlyk Esquader by een te
doen verzamelen, het welk ten fpoedigflen in gereedheid
zoude kunnen zyn , om de Koopvaardyfchepen, zoo
onder het Resfort van de Maaze als van Amlterdam
naar de Oostzee gedejïineert, derwaards te con~
voyeeren.
De Heeren Staaten op dit Rapport gedelibereerd
hebbende, namen het aan voor Notificatie,
maar de Heeren Gedeputeerden van Dordrecht
en Amjlerdam zeiden, omtrent dat gerap-.
porteerde zich zodanig Declaratoir te refervee*ren
als zy zouden te raade worden. — Wat nu
betreft, de ordres welke U W E HOOGHEID
zegt gegeeven te hebben, tot de zo fpoedig
doenlyke herftelling der befchadigde Schepen,
is het waar, dat de Admiraliteit van Amjlerdam,
die ordres ontfangen hebbende, daar toe naar
Texel een Hulk met 50 Timmerlieden en een ervaren
Mcefirrknegt afzond (a). Als men nu die Manfchappen
verdeeld over de 7 meest befchadigde
Sch«*
(«) A.kl. 69» B- & ï

G R O O T T A F E R E E L . S 4?
Schepen, was het Hechts 7 Man per Schip of
wel, met dezelve beurtelings alle te gelyk aan
elk Schip te doen werken, moest de generaale
reparatie niet minder langwylig gaan; en zo
'welin het een als ander geval was te voorden,
dat de fpoedige protectie voor de Commercie
en het employ tegen den vyand door UWE
HOOGHEID toegezegt, wel tot een ander jaar
zouden verfchoven worden, en ook dit is waarlyk
gebeurd. . .
Den geringen uitflag , welke men uit het antwoord
van UWE HOOGHEID aan den Heer
Raad-Penfionaris te gemoet zag, het beleend
misnoegen der Steden Dordrecht en Amflerdam
ten aanzien van dat antwoord, het ondragelylc
verdriet van altoos te hoorei» belooven en nimmer
te zien uitvoeren, de kommerlyke enfis,
waar in de Kooplieden, in den handel op de
Oostzee geintresfeerd, zich bevonden, lpoorden
dezen aan om twee dagen daarna op nieuws
den toevlugt te neemen tot de Staaten Gene.
raai met een Request, waar van het grootfle
gedeelte in deze bewoordingen was vervat:
Dat de Supplianten, penetreerende dat door
„het binnen vallen, zoo van 'sLands Vloot,
„ als van de Koopvaardyfchepen, naa de roem-
, ruchtige A&ie van den 5den deezer, de ge-
„ heele deftinatie van de bepaalde Voyage zou-
„ de worden verydelt, zoo niet promptelyk
„ daar omtrent de noodige voorziemnge wier-
' Q 4 » d
*

24^ 'SCHETS VAN E E W
„ de gedaan, het gewicht der zaaken, de Sur»
„ plianten de Vryheid deed neemen, zich by
„ deezen aan Hun Hoog Mog. te addresfeêren,
„ en eerbiediglyk te reprefenteeren: Dat
„ het minne delai, omtrent het weder Uitloo^
„ pen van voornoemde Koopvaardyfchepen,
?, geëscorteerd met een genoegzaam aantal
„ Oorlogfchepen van de uiterfte prejuuitie voor
„ de Commercie, ja zelfs voor den Dienst van
„ den Lande zouden weezen; vermits daar uit
„ notoirlyk zoude profluëeren, dat, by gebrek van
Scheep

G R O O T T A T E R Ï E L . 249
a de voorgenomene reis heen en weder, immers
met relatie tot Petersburg voor den aan-
„ daanden Winter, niet zoude kunnen wor-
* denvolbragt Dat de Supplianten, zonder
„ ten deezen te treeden in een ampelder be-
, too* , vertrouwden, dat het enkelde voordel
„ van het binnen vallen der voornoemde Schepen
„ Hunne Hoog Mog. zoude convinceeren van de
„ noodzaakeiykheid, dat dezelve ten fpoedigften
andermaal in Zee geraakten, zy Supplianten dien
volgende op het allereerbiedigst verzogten,
datHunneflbogATog.de gereed leggende Koop-
„ vaardyfchepen voor de Oostzee, andermaal zod-
", den geheven te verleenen en doen erlangen
een genoegzaam exijuffifant Cenvoy, en daarom-
., trent te maaken zodanige prompte fchikhnge
„ en te neemene Refolutien, als Hunne Hoog Mog.
naar het Gewigt der zaaken in de tydsomdandigheden
ten beste van de Commercie en
„ ten diende van den Lande zelve raadzaam
„ zouden vinden." enz.
Het allerdringendfte aanbelang der voorwerpen
,bydltRequest voorgedragen, DOORLUCH­
TIG STE VoRST,enbyzonderlykde NOODWEN­
DIGHEID van Scbeeps-Materiaalen, waar in de Marine
van den Lande ftond te geraaken, en waar
in zv zich zelf reeds bevond, volgens de herhaalde
klagten, deswegens door de Admiraliteiten
gedaan, en volgens de bekentenis van UWE
Q 5
HOOG-

go S C H E T S V A N E E N
HOOGHEID zelve (a), alle die beweegredenen,
zeg ik, troffen Hunne Hoog Mog. zodanig
dat Hoogstdezelve by eene Refolutie, den 24.
dier Maand genomen, ordonneerden dat Copie
van voorn. Request aan UWE HOOGHEID
zoude worden geremitteerd met requifitie om
aan't verlangen dier Kooplieden te voldoen, en
hun zo dra mogelyk een toereikend Convoy
te verzorgen.
UWE HOOGHEID, aan den eenen kant gedrongen
door deszelfspligt jegens de Staaten Generaal,
en waarfchynlyk aan de andere zyde geraakt over
de ftoutheid, welke die zelfde Kooplieden gehad
hadden, om zich op nietnvs by den Souverain
te vervoegen, antwoordde den 27de aan
Hunne Hoog Mog., „ dat UWEHOOGHEID de ber
„ langen van Nederlandsen. Commercie te zeer
„ ter harte nam, dan dat de NIEUWE INSTANTIEN
„ van de Kooplieden om een prompt en toereikend Con-
„ voy ZOUDE HEBBEN AFGEWAGT, om de noodi-
„ ge ordre te geeven tot het verzamelen en ten
„ fpoedigften in gereedheid brengen van zo
„ veele Schepen, als naar maate van de om*
f Handigheden by eenige mogelykheid konde
„ geëmployeerd worden, tot het convoyeeren
„ van de Koopvaardyfchepen , den wil hebben-
„ denaar de Oostzee; dat UWE HOOGHEID,
(a) bl. 62. B. bl. 91. - C. W. 45.
„ reeds

G R O O T T A F E R E E L . fijt
' reeds vóór het prefenteeren van het voorn.
" Request (geiyk Hun Hoog Mog. ter gelegen-
" heid van UWER HOOGHEIDS Propofme(o)
ï van den W der loopende Maand daar van
" verwittigd waren geworden), niet alleen het
Collegie ter Admiraliteit te Amiterdam op
het ernftigfte had gerecommandeerd, om de
" Schepen die in de Actie van den 5den geweest
" waren, met allen mogelyken fpoed te doen
" herftellen, en in ftaat te brengen om we-
" derom Zee te kunnen kiezen, maar ook den
" -Vice-Admiraal Hartfinck had gelast om zor-
" »e te dragen, dat alles wat gerequircerd
L wierd, om het Convoy te kunnen doen fat-
v
»loo-
(O Schoon de Propofitie, ft*N van ZYNE Hor,oiiF
1 D alhier gewag maakt, .Ueenlyk ten onderwerp had
Hunne Hoog Mog. te verzoeken, her vergunnen van
prsmien aan de Officieren en andere Zeevaarenden, d ! 3
op Doggersbank hadden gevogten, liet Hoogstdezelva
daar nochtans op volgen: „ „
Ik kan by deze gelegenheid niet af zyn U Hoog Mog.
• kennis te geeven, dat ik de nodige ordres gegeeven
" hebbe, om zo veele Schepen, als het doenlyk zal zyn,
" zo uit de Maaze ais uit Zeeland, zo fpoedig mogelyk'
l mt d- Schepen van de Admiraliteiten van Amjlerdam,
• het Noorderquortier en Vriesland te doen conjangceren,
! en zich by het Convoy te vervoegen, ten einde de
'', Koopvaardyvloot werde in ftait gebragt, om zonder
„ aitftel onder geleide van een behoorlyk aantal Oorlog-
„ fchepen en Fregatten tc kunnen uitloopen. "

ég* S C H E T S V A N E E K
„ hopen, ten allerfpoedigften geëxpedieerd
& wierd, en om het zelve nit zo veele Sche-
„ pen te doen bellaan, als mogélyk zoude zyn.
\„ Dat, vermeenende daar mede reeds voor
„ den ontfangst van Hun Hoog Mog. voorfz. Refolutie
(van den 24fte) voldaan te hebben
„ aan Hun Hoog Mog. intentie , aan U WE Ho OG-
M HEID niets meer overig bleef dan aan Hunne
„ Hoog Mog. te verzoeken verzekerd te wee-
* zen van den iever, met welken UWE HOOG-
HEID bezield was, om, zo veel van U de-
„ pendeerde , de Commercieerende Ingezete-
„ nen door 's Lands navale magt te doen pro-
„ tegeeren, en daar toe was aanwendende al
„ wat in U vermogen was."
Men kon, DOORLUCHTIGE VORST! niet
' fterker dan GE in deezen Brief deed, doen blvken
allen yver, met welken een Admiraal-Generaal
der Republiek in dit geval moet bezield
zyn, te-befcherming van onzen Koophandel
en den roem van den Lande; uwe zorgen,
daartoe zyn 'er ten klaarften in voorgedragen,
en uwe beloften -fcheenen 'er de waarborg van
te zvn. Maar die yver, die zorgen en die beloften
hebben de uitwerking niet gehad, welke
de Natie daar van met recht verwagten kon j
het was hier even als het voorheen zo menigmaal
geweest had; en ik zal in 't vervolg doen
zien, dat de uifflag van d't alles, gevoegt by de
klagten, zo menigwerf zedert zes maanden vernieuwd
,

GROOT T A F Ê H E L 253
nieuwd, by den ftaat van zaaken, geduurende
dien ganichen tyd, by de extraordinaire moeite,
welke dat alles aan de Staaten Generaal, en
byzonder aan de Staaten van Holland veroorzaakte,
tot niets anders geftrekt heelt, dan tot
ftaaving van al wat ik zedert den aanvang dezer
hiftorie heb voorgedragen, over de moreele
en phyfique oorzaaken der werkeloosheid van
onze Zeemagt. De voortduuring van dezelfde
Directie, en van dezelfde bedryveloosheid, geduurende
het Jaar 1782, de fchrikbaarende aanwasch
onzer rampfpoeden in den ganfchen loop
van dat jaar, de volkome en n druklyke voordragt,
de verdubbelde klagten van de Steden
en Provinciën , geduurende het overige van den
Oorlog; de wetdgheid, het aandoenlyke dier
klagten, met één woord, zullen insgelyks rechtvaardigen
de aanmerkingen, die ik daar omtrent
zal maaken, wanneer ik tot dat tydftip zal gekomen
zyn: als dan kan gansch Europa oordeeien ,
•Per ooit iets dergelyks, of'er zelfs iets daar
na zwemende gefchied is by de overige Oorlogende
Mogendheden, en zal daaruit befluten,
dat het alleen voor ons ongelukkig Land bewaard
was dusdanig fchouwfpel te vertoonen!
Wat aangaat, de gevoeligheid, welke het fchynt
dat UWE HOOGHEID in dien zelfden Brief
heeft laaten doordraaien tegen de Inleveraars van
dit Request, zo die waarlyk plaats gehad heext,
kan men aüecalyk ten dien opzichte beklagen

ö£4 S C H E T S V A N E E M
het lot dier ongelukkige flacht-offeren van de
ilechte Dire&ie onzer- Zeemagt, dier flacht-offers
van de kutiftenaryen en trouwlooze bedoelingen
van Uwen Raad, of van die Cabaal,
Avelke gezworen hadde den roem van den Staat
en de goederen van deszelè Onderdaanen aan
onzen Dood-vyand op te offeren. Was het
dan eene berispelyke vermetelheid, was het
dan een misdryf in die Kooplieden,. dat zy hunne
klagten. vernieuwden, terwyi hunne fmerten
bleeven voortduwen, en dat, wanneer zy een
gedeelte hunner goederen waren kwyt geraakt,
zy meenden op het punt te zyn, om ook het
overige te verliezen? Was het dan een misdaad
van hunnen kant, dat zy, in zulke knellende omftandigheden,
op nieuws hunne bekommeringen,
hunne zorgen in den vaderlyken fchoot
van hunnen Souverain uitftortteden, en nede*
rig zyne befcherming verzogten? . ... Neen,
DOORLUCHTIGE VORST, die flap was geenzins
een misdaad-? dat alle rechtvaardige Menfchen
getuigen! GOD zelve roep ik ten getuige
! Maar men weet dat die eene misdaad was
inde oogen UWER onwaardige Raadslieden,
en het zou gevolglyk geenzins onmogelyk zyn,
dat dezelve als eene vermetelheid, ten minften
als een ongepaste en overtollige ftap ware geweest
in de oogen van UWE HOOGHEID, welke
, door die Raadslieden verblind en omringt,
alleen door hunne oogen zag, en alleen door
hun-

G R O O T T A F E R E E L 255
hunnehersfens dagt. En in zodanig geval zou
het niet te verwonderen zyn, dat UWE HOOG­
HEID insgelyks als overtollig had aangezien de
Refolutie, door de Staaten Generaal op den 24,
dito, ten voordeele der Requestranten genomen,
vermits dezelve, alleenlyk het gevolg
zynde van den bovengemelden ftap,nietkon worden
gehouden van eenen anderen aart als de oorzaak
waar uit dat gevolg was voortgefproten.
Ten minften het einde van den Brief (hier boven
bl &&a») fchynt iets dergelyks te kennen
te geeven. — Hoe het ook wezen moge, kan
ik echter niet afzyn hier byte voegen, dat het
beter is te zondigen door een overmaat van zorg,
iwarjligheid, en werkzaamheid, dan door een tegenftrydige
overmaat. Gelukkig zouden wy geweest
zyn, zo wy, geduurende den ganfchen
Oorlog, ons niets anders te verwyten hadden
gehad dan de eerstgenoemde overmaat.
De Gedeputeerden van Dordrecht en Amjlerdam
hadden by hunne referve, waar van hier boven
(bl. 246. gefprokenis, duidelyk doen biyken
hunne vrees dat de beloften in UWHR
HOOGHEIDS antwoord aan den Raad-Penfionaris
gedaan, de verwagte uitwerking niet hebben
zouden ; en hetfchynt,DooRLUCHTiGSTE
VORST, dat de Gedeputeerden der eers:gemelde
Stad door UWEN Brief van den sjften
niet gerust gefteld waren, vermits zy op den 31 [ten
daaraan volgende ter Staats-Vergadering van
Hol-

25*6 S C H E T S V A N E E N
Holland voorftelden, om den Raad'-Penfiortarls
op nieuws by UWE HOOGHEID te zenden met
vernieuwing der verzoeken aan UWE HOOG­
HEID, ingevolge de ordres van Bun Ed. Gr.
Mog., van den i^den, gedaan (a). Men had
zelf reden om te denken, dat Amjlerdam die
Propolltie onderfteunen zou, doch zulks gefchiedde
niet. 'Er is verfpreid dat die Stad daar
van was wederhouden door de kunstgreepen van
zeker iemand, die in de maanden Mey en Juny
openlyk gewerkt had om den flag te doen,
welke men toen aan den pestilentiaalen invloed
des Hertogs van Brunswyk op UWER HOOG­
HEIDS geest, toebragt: zo het waar is, heeft
hy de fpreuk bewaarheid, welke zegt , dat
als een Bloodaart cenen flap gedaan heft, hy 'er
twee terug loopt, of liever, dat het jlechts Verraders
Zyn, die den rug keeren als Zy hunne dappere metgezellen
in den flag gehragt hebben. Hoe het zy , Amjlerdam
zweeg by die gelegenheid, en ik wil liever
geloven,dat, zo dieStad en de verdere Staatsleden
de Propofitie van Dordrecht nietonderfteunde,
het hier van daan kwam, dat zy niet twyffelden'
of de zaaken zouden nu gaan, zo als UWE HOOG­
HEID op nieuws in den Brief van den 27. had
belooft; dat is dat al die Leden meenden, dat
de zaaken geheel anders gaan zouden, als zy in
der daad gegaan hebben.
Even-
(«/Notulen van Holland den 31 Aug. 17$*.

G R O O T T A F E R E E L .
Evenwel terwyl dit alles omging, terwyl de
Éngelschgezinde Cabaal met haare aanflagen, om
de heilzaamfte ontwerpen den bodem in te flaan^
voortvoer, tervyyl een gedeelte onzer braave
Medeburgers eene vrugtelooze hoop koefterden,
en het overig gedeelte wel voorzag de
geringe uitwerking, welke de verzoeken onzer
Kooplieden, en de formeele intentie van
den Souverain hebben zouden, bleef UWE HOOG­
HEID ordres geeven tot het uitloopen der Schepen
uit Zeeland en van de Maas. — Indien, GE,
DOORLUCHTIGE VORST, U verwaardigt deze
Hiftorie te doorbladeren, zult GE zekerlyk verdrietig
worden, op het gezicht der langwylighcid,
en der herhaalingcn, waar in dit enkel
ftuk my geftadig mynes ondanks doet vervallen
; welk verdriet eenige der geenen, die ondernomen
hebben my aandachtig te leezen, ongetwyffeld
ook ondervinden zullen. Edoch , de
naauwkeurigheid, eil getrouwheid, die ik my
by het opvatten der penne heb voorgefteld, gehengen
niet om door te gaan, alvorens op ta
geeven, het geen wegens dat uitloopen nog te
zeggen valt. — Ik begin dan met de Zeeuwfche
Schepen.
De Stellers van UWER HOOGHEIDS Metnor
rie vernaaien,(0) dat,ten eindoteprofiteerenvan
fa) A. ih 69. en volg. — B. bl. ic/, id. — C. bl. 51. tt,
R

258 S C H E T S V A TT E E ït
de abfenrie der vyandlyke Schepen, UWE HOOG­
HEID den 10 Augustus ordonneerde, aan den Kap.
van Kinckel, om met den eerften goeden wind,
waaijende, opofna den 15. van die maand, Zee te
kiezen , onder zyn geleide neemende de twee
Schepen van de Oost-Indifche Compagnie en de
verdere Schepen, den wil hebbende naar het'
Noorden, of naar elders; met verderen last om
het op de hoogte van Goerée zo lang kruisfende
te houden, tot hy kennisfe bekomen zoude hebben
of aldaar eenige Schepen waren , die van
zyn geleide zoude willen gebruik maaken, enin
fpecie het Schip van de Kamer Delft, enz.
Volgens die zelfde Opftelleren, authorifeerde
UWE HOOGHEID ten zelfden tyde het Collegie
ter Admiraliteit in Zeeland om {zonder de
Provintie aan een EMINENT gevaar bloot te Jlellen,
' waar voor egter na de Actie van den gden, minder reden
van vreeze was dan te voren), den Kapitein van
Kinckel, met het Schip Schiedam, gecommandeerd
door den Kapitein Rauws , of wel, in plaats van
dezen laatften, een Fregat van 36 ftukken, het
zy van het Resfort van dat zelfde Collegie, 't
zy van dat van de Maaze, naar Texel te doen
vertrekken: maar de eerstgemelde Admiraliteit
excufecde zich daar van , op fundament, dat,
volgens het advis der Vlag-Officieren (toen in'
die Provincie zynde), het getal dérSchepen althans
niet verminderd kon worden; hebbendehet
Fregat de Jafon reparatie noodig, en zynde
de

G R O O T T A F E R E E L . ±59
dë Orange-Zaal, door de menigvuldigheid der
zieken, naauwlyks in ftaat om te manoeuvreeren.
Zo dat het Fregat QBrunsvcyk') van het
resfort der Admiraliteit in Zeeland, het eenigfte
was, het welk diende tot defenfie van het Veere-Gat,
en 'er dus niet konde gemist worden, 1
voor dat het .geremplaceerd ware door een
Wagtlchip, of dat de werving van de Zierikzeè
zo ver zoude gevorderd zyn, dat dit Schip zoude
konnen op ftroom liggen.
Kortom, die Stellers eindigen met ons te vértellen,
dat, vermits de Schepen der O. I. Compagnie
nog niet gereed waren, de Kapitein van
Kinckel van deze gelegenheid profiteerde, oni
aan UWE HOOGHEID te vraagen, „ of li 1
" meteen
Noord - oostelyken wmd, die hem wei buiten
Gaats, maar niet naar Texel brengen konde,
moest uitloopen, of wel zodaanig eenen wind
afwagten, waarmede hy buiten Gaats geraaken
en teffens reis vervorderen konde?" Dat daar
op UWE HOOGHEID, ingevolge het advies der
(toen in 'sHage zynde) vier Vlag-Officieren,
aan den Heer Van Kinckel antwoordde, dat dé
Noord-oosteiyke wind-te gevaarlyk zynde,' hy.
dien moest afwagten, welke hem buiten Gaats
brengen konde, en hem teffens zyne reis doen
vervorderen.
Het blykt dan, D 0 ORL U C H TI G S TÉ Vo R ST,
én uit hetgeen ik heb aangevoerd, en uit het
géén dë Stellers UWER Memorie reeds' bevorens',
R 9 had-

af5o S C H E T S V A N E E N
hadden gezegt, dat UWE HOOGHEID van den 4,
July O) tot den 10. Augustus, geenerleije ordre
aan den Kapitein van Kinckel, tot het uitloopen
uit Zeeland had gegeeven. Men heeft
opbl. 202, 203 en 2,04 kunnen -den , welke redenen
dien Officier kunnen belet hebben van
den 4. July tot den 20. dier maand in Zee te Heken.
Ik heb vervolgens betoogd, dat ondanks
de fraaije raadgeevingen des Heeren van Lynden
van Blitterswyk, het ongemak niet groot, en het
zelf noodzaaklyk zou geweest zyn aan den Heer
van Kinckel te ordo

GROOT T A F E R E I L . 2.6*1
den Kapitein van Kinckel te ordonneeren, om
op den 15. of na dien datum naar Texel te zeilen
: En om dat de Schepen der Oost -Indifche
Compagnie nog alle niet gereed waren, oordeelde
die Kapitein zich ve-pligt die gelegenheid
waar te neemen om UWE HOOGHEID te
vraagen , of hy met een Noord-oosten wind,
al of niet zoude uitloopen. — Maar, DOOR­
LUCHTIGE VORST, verftond dan die Man zyn
ambagt niet? of liever, zo men, 't gevaarlyk
oordeelde met zodanig een wind uit te loopen,
moest men dan zes weeken lang gewagt hebben
om hem te ordonneeren, wat in dat geval te
doen? Hetfchynt waarlyk dat onze Zee-Officiers
in deezen geheelen Oorlog geen voetftap
doen konden, zonder aan den leiband gehouden
te worden. Honderde voorbeelden van diergelyke
beuzelingen , dprgelyke onnuttigheden, of,
ten minften van dergelyke ontydige Happen zyn
'erin UWER HOOGHEIDS Memorie te vinden.—»
Dappere Engelfche en Franfche Zee-Officieren!
wat zoud ge wel gezegt hebben, indien
ge aan zulk eene vittende, zo eene vraagende
en zo min vooruitziende Directie onderworpen
geweest waart ! Wat zoud ge in dusdanig
geval niet veele gewigtige Expeditien gemist
hebben! Hoe veele Couriers, en wat
al Postillons zouden niet vrugteloos tusfehen
de Engelfche Havens en Londen, en tusfehen
de Franfche Havens en Parys gegaloppeerd,
R 3 en

HË'l '' S C II T ï S V A M I ï S
en Gy middelerwyl «hiizendmaal daags vervloekt
hebben, en het lot waar in ge U bevond
, en zy die 'er bewerkers van waren! —.
En wat moet men ten aanzien der Qost-Indifche
Schepen, die den 10. Augustus nog niet gereed
waren, denken van dit voorgeeven?
Op den 23. April prefenteerden Bewindhebberen
dier Compagnie een Request aan de Staateia
Generaal, waar in zy berigt gaven, dat zy
toen reeds 7 Schepen gereed hadden O): Die
zelfde Bewindhebbers bevestigden , in eenen
Brief aan de Staaten G eneraal, in dato 3. Juny
1783. dat de 8. Schepen dier Compagnie den
7. July 1782.. uit Texel gezeild, meer dan 13.
maanden gereed geweest waren — Wie nu
te gelooven, van die Heeren, of van de Opftellers
van UWER HOOGHEIDS Memorie, welke
niet alleen ons vertellen, dat de Schepen der
P. LComp. den io.Aug. 1781.fi/fc nog niet gereed
wa-
(«) Ik heb van den inhoud van dit Rtfuest t?ier VQ-
ren melding gemaakt in de Noot onder aan bl. n j.
f6) Maar wie boort niet tevens met ontroering de febade,
die bet everlyden van ongeveer duizend man op de agt gewa­
pende Schepen, tusfehen Nederland en de Kaap aan de Com­
pagnie beeft veroorzaakt , welke febade grooter word naar
naete die Schepen langer in de Nederlandfcbe Havens zyn
weten blyven liggen, alwaar zy meer dan 13- maanden ge­
reed zyn geweest. Zie daar de eige bewoordingen var»
dien Brief.

G R O O T T A F E a i E L. 263
waren, maar tevens dat het Schip van de Kamer
Delft zulks maar was zedert den 2,5. July
bevorens f»? — zonder iets over die twee
zo doorllaande tegenftrydigheden te beflisfen,
beroep ik my op de zaak zelf, en keer weder
tot den Kapitein de Bruyn,
Ik heb reeds zo dikwyls van dien Man gefproken,
dat ik, in afwagting der ontknooping
van zyne roemrugtige Hiftorie, hier flegts het
volgende van hem zal zeggen. — Hier voren
heeft men gezien, dat, in weerwil van alle beveelen
die hem tot het uitloopen gezonden waren
, Hemel en Aarde als tegen hem faamgefpannen
, hem geftadig hadden belet daar aan te
gehoorzaamen : ten minften zo heeft hy verhaald,
en Getuigen opgefchommeld om dat verhaal
te bevestigen. Het ware zekerlyk niet
moeilyk geweest Getuigen te vinden , die het
teg-ndeel zouden hebben bevestigd; maar niemand
heeft de moeite genomen om die te zoeken:
En wat betreft de geheime contra - ordres,
die men nog beweerd, dat hy gehad heeft, het
•zou de Moriaan gefchuurd zyn zulks naar te
vorfchen; want zo de zaak dus eens geweest
ware, zou hy en de Stellers dier Contra-ordres,
zich wel gewagt hebben daar op te zwetzen.
Wat yan dit alles zyn moge, Uw EHOOGHEID
I (0) A. JA. 73. — B. U. in. — C. W. 54,
R 4
fchreef

£64 S C H E T S V A N E E N
fchrcef dien Kapiteihj op den 18. Augustus,
ingevolge der twee Brieven van den Vifee-Admiraal
i¥

G R O O T T A F E R E E L . Ü6"£
by zofchielyk niet uitliep, en dat, toen zulk,
gebeurde, bet een ongeluk voor de Republiek
te meer was.
In afwagting dat alle de Schepen uit de Maas
en in Texel kwamen, hield UWE HOOGHEID
z> bezig met de nodige fchikkingen te beraamen
, om aldaar een aantal Oorlogfchepen by
een te brengen, welke, met de verwagt wordende
bovengemelde vereenigt, het Escorte voor |
het generaal Convoy naar de Zond moeiten formceren
, zo als Hunne Hoog Mog. van U geretireerd
hadden en UWE HOOGHEID had belooft.
— Zie hier in welke bewoordingen de
Stelleren UWER Memorie, UWE HOOGHEID
daaromtrent doen fpreeken.
„ Inmiddels gaven wy (den a 3ften) den Schout
„ byNagt van Braam O) ordre, om zich ten
',' fpoedigften te begeeven aan boord van het
Schip, Qde Primes -Royaal) thans gecomman-
" deerd door den Kapitein Raders, en het Com-
" mando over het Convoy op zich te neemen.
" Wy
U) UBI SUPRA. - En het VERBAAL van den Heer
Hartjinck op den 23. Auguft. en volgg. - Vermits eem-
ocn tyd na het gevegt op Doggerslank 'er eene promotie
plaats greep, waar by de Schout by Nagt Zoutman, Vi­
ce-Admiraal benoemd wierd, en de Kapiteins Dedel, van
Braam, en van Kinsbergen tot Schouten by Nagt, bevor­
derd zyn , zal ik voortaan die Heeren met deze hunne
Tvtels aanwyzen.
R 5

%66 S C H E T S V A N E K S
„ Wy ordonneerden ter. zelfder tyd aan den
„ Vice-Admiraal Hartfinck, om zich, zo rascb
„ mogelyk te begeeven aan boord van 'sLands
„ Schepen, liggende ter Rheede van Texel en
„ zorg te dragen, dat alles, wat gerequireerd
„ wierd om liet Convoy in gereedheid te bren-
M gen, ten allerfpoedigften geëxpedieerd wierde.".—
Bestig, DOORLUCHTIGE VORST,
maar de Vice - Admiraal, die toen de benodigde rust
fmaakte, welke de nieuwe vacantien, door hem den
igden genomen, hem had verzorgt, maakte geen
haast om te gehoorzaamen, vermits hy niet voor den
gijlen naar boord ging.
,, Den aöfte van die zelfde maand floegen
"„ wy hem voor, om ook het Schip (de Glim*
„ borst) door den Kapitein van Vlierden gecom-
„ mandeerd, het welk nu den Vlieter gcpasfeerd
' „ was, mede uit te zenden; zo het doenlyk
„ was deszelfs Equipage te completeeren, uit
„ die der te huis blyvende Schepen; met re-
9, commandatie, om toch zo veele Schepen uit
„ te zenden, als het mogelyk was en hem te
„kennen geevende, dat het ons aangenaam
„ zoude zyn, indien het zo fterk konde ge-
„ maakt worden, dat hy zelf het commandee-
„ ren konde, zonder vreeze van de Vice-Ad-
„ miraals-vlag van den Staat aan een affront te
» exponeeren."—- Wat dit fluk raakt, DOOR­
LUCHTIGE VORST, moet men denken , of dat hy het
JLsquader zo flerk niet maakte als nodig was om dat

G R O O T T A F E R E E L . 467
ttfront te omgaan, of, indien bet zo flerk was, beeft
hy waarfcbynlyk meer voor zyn huid gebeeft als
voorde Vlag, want hy wet degelyk in Texel bleef,
toen het Esquader onder zeil en in bet Gat ten an?
ker ging.
Eindelyk recommandeerden wy hem nog-
„ maals om alles, zo veel doenlyk te befpoedigen,
op dat het Convoy, met zekerheid
" naar de Oostzee gebragt en de Oost-Indifche
" Schepen , {die toen in Noorwegen waren) zo
" doenlyk, afgehaald, en de Schepen , die m de
" Oostzee naar Convoy wachten, wederom
"„ herwaards konden worden geconvoyeeird. »
" Maar (zal men vraagen) wat antwoord gaf dan
de Fice-AdmiraalBavtÜnck op dien Brief, den lèflen
'door ZYNE HOOGHEID gefebreven?— Dït nar
melyk, „ dat gemelden Vice-Admiraal op den
„ sSllen der zelfde maand te kennen gaf, dat,
" zyns oordeels, het faifoen reeds te ver verloo-
„ pen was, om de Schepen van Drontheim te
haaien, en dat zulks niet zoude konnen ge-
"„ fchieden, zonder 'sLands Schepen aan een
" ONVERMYDELYK GEVAAR bloot te ftellen.»
Zodanig was op den 28: Augustus 1781. de
'taal van een Man, die men op den 8. en 9.
Oftober 1782. zich heeft zien baaflen om de
ordres te doen uitvoeren, welke UWE HOOG­
HEID toen aan den Heer van Kingsbergen had
gegeeven, om daadlyk die zelfde Schépen,
die men fchandelyk 16 maanden lang in hunne
wyk-

SCHETS VAN EEST.
wykplaatjs had laaten rotten, af te haaien! Zo
fprak op den 2,8. Augustus 1781. wegens een
enkel reisje naar Noorwegen, een Man, die
gehouden moest worden voor kundig en wel
gezind, terwyl vyf dagen te voren onze Handelaars
op de Oostzee nog niet wanhoopten,
dat, mits een fpoedig Convoy, hunne naar Petersburg
gedetineerde Schepen nog voor den
winter geretourneerd zouden kunnen zyn O)!—.
In 't vervolg zal ik eene nieuwe gelegenheid
hebben om daar van te fpreeken: alieenlyk zal
ïk nopens dit antwoord (waar van de Vice-
Admiraal, uit fchaamte zekerlyk, niets in zyn
Verbaal gezet heeft), wel fpoedig bekend en
aangemerkt wierd als de eerfte klepelflag,
welke de intentie deed zien, waar in men, in
•weerwil der herhaalde nieuwe beloften van
UWE HOOGHEID waarlyk was, om geduurende
de rest van 't Jaar 1781. zo min eenig
Escorte te geeven, als men voorheen had geaccordeerd.
Daar toe waren nieuwe pretexten
nodig; het voornoemde antwoord was 'er
een van , en wierd weldra door anderen gevolgt.
Evenwel, behalven de finguliere denkwyze
van deezen voorzigtigen en dapperen Officier, ten
op-
(a) Zie bier beven bl. 249. de bewoordingen van bet Rpquest,
door deze Kooplieden den 23. dier maand, aan de Staaten
Generaal geprefenteerd.

Gi o OT T A F E R E E L . 2fjoj
epzigte der afhaaling der Schepen van Drontbcim
vernaaien ons de Stelleren van UWER
HOOGHEIDS Memorie 00, dat hy zyn best deed
om het grootfte getal Oorlogfchepen, dat hem
mogelyk was, ten einde de Koopvaarders den
wil naar de Oostzee hebbende naar de Zond te
convoyeeren, by een te zamelen; maar dat
hy, in weerwil van alle zyne moeite niet ver*
der kon by een krygen, (behalven de andere
Schepen van datfoort, welke uit de Maas en Zee-'
land wierden verwagt) dan de volgende Schepens
Princes Royaal. . . . van 54. ftukken,
Giïnthorst 54-
Phenix. . . 44.
Medemblik 36.
Bellona 36.
Amphitriie. . . . . . . . 36.
Eensgezindheid. 36.
Ja/bn 36.
Zephir 36-
Venus . a 4.
De Waakzaamheid* . . . 24.
En het Advicsjagt de Expeditie. 18.
Terwyl de Vice-Admiraal dan zo veelé
zorgen befteedde, was de Kapitein van Kinckel,
die eindelyk den 31. Augustus uit Zeeland waé
ver-
(«) A. tl. 73- — B. tl. 113.— C. U. 55.

iyo S C H E T S V A N E E N
vertrokken, met het Schip Zuidbeveland, met de
twee Oost-Indifche Schepen en de Schooner
de Dolphyn in Texel gearriveerd. Maar, zal
iemand vraageil, heeft die Officier, in het pasfeeren
der hoogte van Goerée, de ordre uitgevoerd, welke UWE
HOOGHEID hem den 10. Augustus had gegeeven,
om zich ie informeeren of aldaar eenige Schepen waren,
welke van zyn Convoy wilden profiteeren (\a)?
Dat heeft men niet goedgevonden ons te zeggen,—»
Zouden ook eenige beletzelen de uitvoering
dier ordre verhinderd hebben? Dat wordt ons even
weinig verteld. — Kon de wind, welke het vertrek
van dien Officier begunfligde, niet insgelyks het
vertrek van den Kapitein de Bruyn bevorderlyk zyn ?
Ik weet het niet! — Maar, zo het waar is dat
dezelfde wind, welke den eerften dier beide
Heeren gunftig was, ook den tweeden bevorderlyk
kon zyn, moet men vast gelooven, dat
het op den 31. Augustus aan den mond van dé
Maas anders waaide , dan het op dien zelfden
dag in Zeeland deed. En in ditlaatfle geval zou het
niet te verwonderen zyn, dat de rest dér Oorlogfchepen
in de Maas, aan welken het vry ftond
om zonder Kapitein de Bruyn te vertrekken (b),met
de twee Schepen der Oost-Indïfche Compagnie
en de verdere aldaar leggende Koopvaar-
fa) Zie bl. 258. hier voren.
(&) Zie hier boven bl. 2-irv

G R O O T T A F E R E É E . 4f|
vaardyfchepen, ook maar hadden blvven leggen.
Wanneer Hemel, Aarde, en Zee tegerf
het uitloopen eeniger Schepen zamen werken,
gebeuren 'er wonderwerken, die onbegrypelyk
zyn voor Lieden, die de waare oorzaak;
der dingen niet weeten (#)!
In alwagting daÊ zich voor den Kapitein de
Bruyn en de verdere-tëchepen van de Maas eene
gelegenheid opdeed om naar Texel te zeilen,
hield de Vice-Admiraal Hartfmck zich bezig
met het opftellen van eene Inftructie, welke
hy den 4. September aan den Schout by Nagt
van Braam overhandigde; en welke de ftellers
van UWER HOOGHEIDS Memorie de moeite
niet genomen hebb n om in haar geheel te doen
kennen, behelzende dezelve in fubftantie:
10. „ Dat de Schout by Nagt van Braam gelast
wierd om het aanftaande Convoy na de Oostzee
te escorteeren, en, zoo veel mogelyk was,
tegens alle vyandelyké aanvallen te dekken."
2°.
(«) Ten einde kundige Zeelieden eens oordeelen, of
ten minften de 2 Fregatten, de Kotter, het Adviesjagc
en de Koopvaarders, zich hadden kunnen bedienen van
den wind, welke den 31. Aug. woei, om van Helvoet
of Goerée naar Texel te zeilen, zal ik hier opgeven hoedanig
die volgens den Heer Hartfmck op dien da# was.
De tVind

a-S SCHETS VAN EEN
o 0. „ Dat hy ten dien einde onder zyne or­
dres hebben zoude
De Primes Royaal Fred. Soph.
Wilhelmlna van SA- nukken.
(a)*Prins Willem 7°-
Zuidbeveland. I • • . 6b.
Glindhorst 54-
Phenix 44-
Medemblik 3°-
Bellona, (van Amfterdam). . . 3°-
Jafon, (van Amfterdam). . • 3 6
-
Zephir ' '
Eensgezindheid. 3°;
Waakzaamheïd.
2
4-
* Thet'ti, ( van Rotterdam )". . .3°-
* Bellona, (van Rotterdam)- . .24.
De Expeditie
l 8
-
* Kemphaan. V£
De Schooncr, Dolphyn. . . i&
g 0. „ Dat hy immiddels de Fregatten Jafon en
Bellona (van Amfterdam') moest doen uitzeilen,
en aan den Mond van het Zeegat post doen
houden."
40. „ Dat, zoo dra hy Schout by Nagt nader
en finaal bericht van den voorn. Vice-Admiraal
zou ontfangen hebben, hy met de eerte
(o) De 4 Schepen, alhier met eenr * geteekend , Bei"
hooren tot de 5, die uit de Maas verwagt wierdeiw

GROOT TAFEREEL. 373
fte goede wind met de Oorlogfchepen in Texel
gereed leggende in Zee moest fteeken, doch
met het Convoy uit het Vlie niet eerder zyne
reis vervorderen dan 24 uuren, na dat 'er een
Z. O. Wind zoude hebben gewaaid, ten einde
aan de Schepen , die uit de Maas verwagt wierden
, tyd te geeven , om zig by hetzelve te
voegen. "
50. v Dat hy Schout by Nagt inmiddels met
de Schepen Zuidbeveland, Princes Royaal, Glindhorst,
Phoenix, Zepbir, Waakzaamheid, en de
Sehooner de Dolpbyn een obfervations Esquader
moest formeeren, om het Convoy te dekkenen
by het Convoy zelve plaatzen de Fregatten
Medemblik, Jafon, Bellona van Amfterdam, Eensgezindheid,
met het Advys-Jagt de Expedüie, en
zodanig ander Vaartuig of Vaartuigen, als uit
het Vlie, zonder het zelve te veel te ontblooten
, zouden kunnen worden gemist, doch zo de
gelegenheid 'sLands Schepen en Convoy uit de
Maas favorifeerde, en deze zich by de bovengemelde
voegden, moest hy Schout by Nagt de
Fregatten Jafon van Amfterdam, en Bellona, by
zyn obfervations Esquader voegen, mitsgaders
het Convoy met'sLands Schepen Prins Willem,
Thetis, Bellona en de Kemphaan verfterken."
6°. „ Dat in beide gevallen hy, het bovengemelde
gearrangeert zynde, met het voornoemde
Convoy na de Zond moest fteevenen."
7» „ Dat zo dra hy in de Zond voor Eife-
S neuc.

274 S C H E T S V A H E I M
neur gekomen was , hy aldaar ten anker
moest gaan leggen, en zig terftond by den
Commisfaris van Hun Hoog Mog. van Beurs informeeren
, of 'er ook eenige Koopvaardyfchepen
van de Repubiicq aldaar waren, welke van
het Convoy zouden willen pronte eren, in welk
geval hy dezelve onder zyn escorte neemen ,
en met hun naar de Havens dezer Rtpublicq
wederkeeren moest. "
8°. „ Dat, aangezien door de Commercie
op de Oostzee te Amfterdam overgegeeven
was een Lyste der Schepen, welke in de
differente Noordfche Havens lagen, en na
een Convoy wagtten, de voornoemde Schout
by Nagt, gelast was om dezelve, zo mogelyk
af te haaien , zo de omftandigheden
hem zulks toelieten, en daar omtrent zodanige
dispofitien te neemen, als hy ten meeften
nutte van de Commercie, en het minst
doenlyk exponeeren van 'sLands Schepen, zou
oordeelen en in die zelve ordre als hier vooren
was bepaald herwaards te retourneeren &c. &c."
Dit alles, DOORLUCHTIGE VORST , zou
by uitftek geweest zyn, indien men, door die
aaneenfchakeling van noodlottige oorzaaken en
gevolgen, waar van ik zo dikwyls gefproken
heb, en indien men, om redenen, die ik in't
vervolg zal opgeeven, zolang niet gewagtbad.—
Ten anderen, waarom wierd de Schout by
Nagt van Braam, bevel krygende om infom-

G R O O T T A F E R E E L . 2,7^
mige Noordfche Havens de Koopvaarders te
gaan opzoeken , niet teffens gelast af te haaien
of te doen afhaalen de drie Schepen der Oost-
In difche Compagnie , welke te Drontheim lagen?
!— Was het om dat de Vice-Admiraal
op den 28. Augustus had geoordeeld, dat het
faifoen daar toe reeds te verre verloopen was? —
Een wonderlyk mensch d ;
e Heer Vice-Admiraal!
Een wonderlyke Directie, die van onze
Zeemagt! —• Zou men niet moeten denken,
dat het, volgens de Hellingen van dien Bevelhebber,
en van die Directie, beter ware
die Schepen nog een Jaar in Noorwegen te
laaten rotten, derzelver Equipagien van ziekte
en moedeloosheid te doen creveeren, dan te;i
minften te trachten, om der Compagnie eenige
Tonnen Gouds te befpaaren, aan zo veele ongelukkigen
het leeven te falveeren, en eenige
ftuiting aan 'c klagen en kermen der
Natie te bezorgen ?
ganfche
Ondertusfchen UWE HOOGHEID, begaf zich
den 8fte dier zelfde maand September naar Texel,
alwaar in eene Conferentie, ter UWER prefentie
gehouden, de Inftructie door den Vice-
Admiraal asn den Schout by Nagt van Braam gegeeven,
voor zo veel de fchikking betrof der
. Oorlogfchepen die hy commandeeren moest,
in allen deele wierd geapprobeerd; men voegde
daar alleenlyk by dat de Kotter de Brak , en de
•Schooner deDolphyn, onmiddelyk zouden gaan re-
S 2, C0£-

276* S C H E T S V A N E E N
cognofceëren (a). Maar de Stellers van UWER
HOOGHEIDS Memorie, die zo zorgvuldig geweest
zyn om van deeze fcliikking zo wyd en
breed op te geeven, zwygen dood uil van het
7de en 8fte Artykel der voorn. Inftruétie, dat
is namelyk, van het geen de Schout by Nagt
te doen had , wanneer hy te ElftAeur kwam,
en zulks zekerlyk om voor >t Publiek te verbergen,
dat men dien Officier geenerleijen last
had gegeeven om de Oost-Indifche Schepen
af te haaien, die in Noorwegen lagen. Uit
dezen hoofde baart het dan ook geen verwondering,
datender de Bylaagen tot de voorn. Memorie,
die Inftrüétie voor den Schout by Nagt
niet gevonden word.
Den 11. September ging de Heer van Braam
in 't Gat ten anker leggen met zyn Esquader en
7 Oost-Indifche Compagniefchepen, onder
welke ook begrepen waren de twee, door Kapitein
van Kinckel uit Zeeland mede gebragt. (6)
Dien eigen dag vertrok UWE HOOGHEID naar
>& Hage, en 'er wierden vanTexelgezien 4 vyande-
O) A. U. 74. — B. bl. 113. — C. U. 55-
(Z>) Deeze 7 Schepen van de Oost-Indifche Compagnie
waren öerk ten Oorloge toegerust; zy moeiten op
zekere hoogte den Schout by Nagt verlaaten, en hunne
reis vervorderen met het Schip van de Kamer Delft, dat
yan Helvoet verwagt wierd,

G R O O T T A F E R E E L . 2,77
delyke Oorlogfchepen, daar gekomen om ons
Esquader te befpieden, en waarfchynlyk dezel­
ve, welke men daags te voren van Kykduin had
gezien. (0)
Nu fcheen eindelyk het vertrek van den
Schout by Nagt alleenlyk te wagten naar de
Kapitein de Bruyn, die met de Oorlogfchepen,:
welke hem verzeilen moeften, als mede het
agtfte Oost-Indiesch Schip, en de Koopvaarders,
naar dc Oostzee beftemd, die hem volgen
wilden, van Helvoet te gemoet wierd gezien,
maar zo Sinjeur de Bruyn kwam opdagen,
het was althans zonder zyn Schip. Men
vergunne my voor een oogenblik het verhaal der
gevolgen van deze Expeditie des Heeren van
Braam te ftaaken, om dat van het laatfte exploit
van onzen onvertfaagden en wakkeren Kapitein
mede te deelen.
Het was op den 10. September dat hy naar
Texel af zeilde, met zyn Schip de Prins Wd-
Jem, de Thetis, de Bellona, de Kemphaan, het
Oost-Indiesch Compagniefchip, en alleenlyk 7
Schepen der 16 a 17, welke de Rotterdamfche
Kooplieden naar de Oostzee hadden gedeftineerd,
waardige vrucht van het halftarrig verblyf
(«) VERBAAL van den Heer Hartfmck op 10, September
en volgende dagen.
S 3

2.78' S C H E T S V A N Ï 1 Jf
b'yf van dezen Officier, zo te Helvoet a's op
de Goede Rheede.
Op het oogenblik van zyn vertrek raakte een
onzer poët'-fche Hersfens aan 't gisten, en baarde
de hier onderftaande Rymregels O). In
zyn zinneloos enthuiiasmus begon de Rymer
met de ruimfchootige toedeeling van den doorluchtigen
naam eenes Helds aan den Kapitein,
die nimmer eenige vyandlyke Vlag onder de
oogen had gehad; en hy befloot met te hoopcn
dat men hem wel rasch in zegepraal over de
Engehchen zoude wederzien, en dat men dan
ook zyne doorluchtige daaden zou uitgalmen.
Dus vertrok dan onze Held ander de befchcrmvleugelen
van Mars en Bellona, gewis in de zekere
verwagting van by zyn retour zo toegejuicht
te zullen worden als by zyn vertrek,
maar zyn eerfte heldendaad was het vlegelachtig
verzeilen van zyn Schip op de Zuydcrhaaks 00.
En
(a) Verlaat Ge S Held', der Mars der Goede Reê ,
Steekt gy manmoedig met uw Heldenjloet in Zee,
Om op bet fcbuimend Zout den Britten te beflrydcn ?
Dat's braaf, DE BRUYN! God zeile met U meê!
Gelyk by korüings met den braaven ZOUTMAN deê ,
En eerlang moogen we U ook Zegezangen wyden l
N. J-
(L) Zmdbank, niet verre van Texel: en dit voorval
gebeurde op den 14 der zelfde maand.

G R O O T T A F E R E E E. 270
En zulks wel op klaaren dag , met het fchoonfte
Weer van de waereld, op een Bank, die
zo gemaklyk was te ontwyken , datonze minkundigfte
Loots dezelve , om dus te fpreeken blindlings
zou omzeilen. En het geen de billyke
verontwaardiging van ieder braaf Lezer nog meer
ontfteken zal is dat, toen het Schip reeds geftrand
was, de Held even weinig zorg droeg
om 'er af te raaken, als hy had aangewend
om dit ongeluk voor te komen.
Onderwylen dat nu de Zotten de gegeevene
rymelaary, door den Haagfchen Courantier in zyn
dapblad gelapt, bewonderden, verfpreidde zich
de°tyding van dit verlies, het welk de klagten
en 't gemor der Natie tegen de Bruyn verdubbelden.
Eenige meenden dat de Kapitein of
zyn Loots, door de Engelfchen omgekogt of
door onze Engelschgezinden aangezet, dit Schip
voorbedagdyk hadden doen ftranden: Andere
vergenoegden zich met hem ryklyk de verdiende
fcheldnaamen en vervloekingen toe te deelen:
Wederom anderen vertelden dat hy zyn
ganfche Leven niets fraais had uitgevoerd; ten
dien opzichte ons herinnerende zyn avontuur hem
in 17Ó3. op de kust van Barbaryen bejegend;
zyn avontuur, welke hem in 1777. of 1778.
had genoodzaakt zyn Schip in een Franfche Haven
te verlaaten, en alhier te land te rug te komen,
en eindelyk ettelyke andere finguliere
S 4 avon-

i'So S C H E T S V A N E E N
avontuuren, welker verhaal alhier te lang zou­
de vallen (o).
Zonder uit te wydet) over al de zorgen, die
aangewend wierden om de voornaamfte goede­
ren van het verongelukte Schip te bergen , zal
ik my vergenoegen met te berichten, dat men
begon met zynen Loots, Jan Cock in de boejjën
te liaan; dat de Krygsraad, geordonneerd om
het gedrag van den Kapitein de Bruyn en van
dien
(a -
) Zie hier wat de avontuur op de Barbaryfche Kusten
betreft Den 5 Oftober 1763- brandde op die Kust
het Fregat de Pbenix, gecommandeerd door den Rapit«in
van der Does, welke den Knpitein de Bruyn, hein vergezellende
met het fregat de Pollux, de fchütd van dien
ramo gaf, door onberaadene feincn en manoeuvreeren.
De Admiraliteit van Amfterdam, onder welker icsfort
de Pbenix behoorde, gelastte eenige weèken daar na dm
Admiraal Sclryver met n-gen andere Zee Officieren de
klagten van den Heer van der Does , mitsgaders de verfcheidenc
Rapporten van Kapitein de Bruyn te txnmineeren,
en wierd de laatstgcmcldc den 16. December gedeclareerd,
de waare oorzaak van dit Üranicn te z>n.
MM de Bruyn, wist na zyn retour hier te land het fpel
zo te bekuipen . dat hy van de Admiralifdt op de Maas
een nieuwen Krygsraad verkreeg, welke hem den 27. Maart 1784. van hn voorïg regen hem gcweezen vonnis
vry fprak. Dit evenwel belette niet dat verfche.de
excellente ZCÏ Officiers toen wn oordeel waren, en heden
nog vry wat lieden van oordeel zyn , dat het eerde
vonnis rechtvaardig was. Wat my aangaat, ik m
dat vóór 't geen hst is. •

G R O O T T A F E R E E L .
dien Loots, by deze gelegenheid gehouden,
te onderzoeken, den n. OSober begon te
zitten; en dat, in weerwil der getuigenisfen
van allerlei foort, welke gemelde Kapitein ten
zynen voordeele by bragt, in weerwil der hooge
en vermogende protectie der Engelschgezinde
Kliek, wiens Guniteling hy was, alles
evenwel overwonnen wierd, door de gegrondfte
tegengetuigenisfen, door de baarblyklykheid
der aaak, door de reden, door de rechtvaardigheid,
kortom, zo dat de voorn. Krygsraad
op den eerften November hem veroordeelde,
om redenen , in de hier onder ftaande Sententie
(a) opge beven, om uit den dienst van den Landt
O) SENTENTIE VAN KAPITEIN DE BRUYN.
„ Alzo Andnes de Bruyn, Kapitein ter Zee ten dien-
„ ften dezer Landen en resforteerende onder het Edel
„ Mogende Collegie ter Admiraliteit op de Maze, op den
„ ostend van den 14. September 178! , voor dat 'sLands
„ Schip Prins Willem door den Lootsman Jan Koek op
„ de Zuiderhaaks verzeild is geworden, onvoprzigtig,
„ disattent en verward te werk gegaan is, en daar door
„ ook verzuimd heeft de Seinen te zien, welke door de
„ Officieren van 's Lands Schepen, die in 't Gat ten an-
„ ker lagen, met zo veel vaardigheid en yver aan hem
„ gedaan^zyn, en welke, indien hy dezelven tydig had-
„ de opgemerkt, en nageflagen, hem gelegenheid, zou-
„ den gegeven hebben om het ongeluk, aan 'sLandi
„ Schip overgekomen, te praevejüeeren: En het verder
S s » S e
"

sSa S C H E T S V A N E E N
de gedimitteerd te worden en alle Proceskosten te betaalen.
Wat zyn Loots aangaat, die moest de ftrafonder-
„ gebleken is, dat zyn gedrag, na 't verzeilen van
„ 'sLands Schip, alle de kenmerken draagd van Confu-
„ fie, Verzuim en Zorgeloosheid, en hy die middelen
tot redding van 'sLands Schip of niet heeft in't werk
gefield, of niet op dien tyd, op welke het zyn pligt
,, was dezelven in 't werk te ftellen, en hy An&rits de
„ Bruyn, dus geenzins ten dezen heeft geprasfleerd het
„ geen de pligt van een kundig, aftiefen oplettend Offi-
'„ cier medebrengt; cn 'er den Dienfie dezer Landen
'„ hooglyk aan gelegen ligt, dat dergelyke verzuimenis-
„ fen niet werden getolereerd, maar tot behoud van
'sLands Schepen en de goede orde en difcipline op
', dezelven , anderen ten voorbedde werden gecorrigeerd:
" „ ZOO IS 'T, dat de Hooge Zee-Krygsraad , gehoord,
gezien en geëxamineerd hebbende, den Eisen
',' en Conclufie door, ende van wegens Mr. J. Reigers-
", man. Advocaat Fifcaal en Secretaris van 'sLands Vlooten,
en alzo R. O. Eisfcher in Cas Crimineel op ende
»> jegens den gedaagden gedaan en genomen, aan wel-
', gemelde Hoogen Zee-Krygsraad overgegeven, bene-
'„ vens de Stukken en Munimenten daarby overgelegd,
en voorts gelet op en rypelyk overwogen hebbende ,
al 't gunt ter materie dienende was of zoude kunnen
moveren; doende Recht, in den name en van wegens
" Haar Hoog Mogende de Heeren Staaten Generaal der Veree-
]] nigde Nederlanden, en van Zyne Doorluchtige Hoogheid
„ denHeere Pnnce van Oranje en Nasjau, Erffladhouder,
" Erf-Kapitein en Admiraal Generaal der Geünieerde
/.Provinciën, dimitteerd den voorn Andrits de Bruyn
„ uit den Militairen dienst dezer Landen, ontzegd den
„ Ad.

GROOT TAFEREEL. 2.83
dergaan, hem door zyne afzonderlyke Sententie,
welke ik op die van den Kapitein laat volgen,
„ Advocaat Fifcaal zyne verdere Eisch R. O. op en je-
„ gens hem gedaagden, genomen en condemneerd hem
„ gedaagden niet te min in de kosten van dezen Hoogen.
Zee - Krygsraad, als mede in de kosten van den Procesfe.
„ Gedaan aan Boord van 's Lands Snaauw van Oorlog
„ de Zwaluw, leggende in 't Nieuwe Diep, den r. No>
„ vember 1781. w
(WAS GET.) Andries Hartfmck, Daniël Picbot, J.van
Kruyne, S. Dedel, W. van Braam, J. E. van Rader:,
C. van Vlierden, J. P. R. van Loo, Jan Seis.
(ONDERST.) Ter Ordonnantie van den Hoogen
Zee-Krygsraad,
(GETEK.) P. Aardenburg, fungeerende
als Secretaris.
Z Y N E HOOGHEID gezien en geëxamineerd hebbende ,
de nevensftaande Sententie, verklaard dezelve by de'
Zen te approberen.
(WAS GET.) W. Prins van Oranje.
(ONDERST.) Ter Ordonnantie van ZYNÏ,
HOOGHEID.
CGECONTRASIGN.) J. J. de Larrty.
SENTENTIE VAN DEN LOOTSMAN JAN KOCK.
„ Alzo Jan Koek, Lootsman, woonende op Texel,
i S thans gedetineerde in de Boeien op 'sLands Schip van
„ Oor-

284 S C H E T S V A N E E N
gen, opgelegt, te gelyk met condemnatie in
de kosten van den Procesfe.
Op de tyding van het vonnis over onzen Ka­
pitein, ontftaken onze Engelsgezinde Cabaal en
"kaare Suppoosten in woedè, datuitkrytende voor
cnrc:btvacrdig en vnficilyk. En ligtlyk begryptmen
dat de veroordeelden ruim zo hart fchreeawde
als zv: In zo verre dat nog heden , DOOIU.TJCHTI-
G£VoüST,deBroodfehryvers, reeds zolangdoor
de Kliek betaald, en gewettigd door de D E-
CLA-
„ Oorlog de Frinces Royaal Frtderïka Sopbia Wilbelmina,
„' op den 14. September 1781. door eene onbcfchryffely-
, ke zorgeloosheid en onverfchconelyke desattentie,
', zonder de minfte hindernisfe van weer en wind of on-
, gelukketl te kunnen alleguëerén , 'sLands Schip Prins
„ Willem, op deZuHerhaaks verzeild , en daar door den
„ Lande een zeer important nadeel heeft toegebragt; en
„ 'er ten hoogden aan gelegen legt, dat dergelyko grove
misdagen niet ongeftraft gelaaten, maar, anderen
ten voorbedde , rigoureus worden gepunieerd:
„ ZOO IS 'T, dat de Hooge Zee - Krygsraad, gehoord,
gezien en geëxamineerd hebbende den Eisch
„ en de Conclufie , door en van wegens Mr. J. Reigers.
, m'n , Advocaat Fifcaal en Secretaris van 'sLands Vloote,
en alzo R O. Ëtsfcber in Cas Crimineel , op en
„ jegens den gedetineerden gedaan en genomen en aan
„welgemelde xTocgen Zee - Krygsraad ovevgegeeven,
,, benevens de Stukken en Munimenten daar by overge-
„ legd, en voorts gelet op en rypelyk overwogen heb-
„ bende al het gunt ter Materie dienende, was of zoude
„ kun-

G R O O T T A i? E R E É r,; 2.8^
CL AR A T ii vari UWE HOOGHEID in Uwe Me-
foórie gedaa'ri, dat het verlies van de Prins Wil­
lem, zo wel een ongeluk wës voor de Bruyn, als voor
bet land Qa) , geenerlei gelegenheid lasten or.t-
fnappen, 0111 te herhaalen dat die Officier he6
Aagt-offer geweest is der fehreeawendfte on­
rechtvaardigheid. DECLARATIE , DOORLUCH-.
TIGE VORST, d'e zo verbaazend is, dat men
niet kan begrypen, hoe dezelve U heeft kun­
nen ontfnappen,ten minften hoe UWE HOOG­
HEID dezelve niet in de Memorie heeft door-
gefehrapt, alvorens die te tekenen. Want, zo
het
,, kunnen moveeren; doende Recht, in den name en van
wegens Haar Hoog Mogende de Heeren Staaten Generaal
„ der Verëenigde Nederlanden, en van Zyne Doorluchtige
„ Hoogheid den Heere l'rince van Oranje en N»sjau, Erf»
„" üadhouder, Erf-Kapitein en Admiraal Generaal der
„ geünieerde Provinciën; condemneerd den voornoem-
,, den Loots Jan Koek, om driemaal van de Raa te val-
„ len . en daar na ftrengelyk ter discretie van Commisfa-
„ risten uit den Hoogen Zee-Krygsraad te worden ge-
,, laarsd; ontzegd den Advocaat Fifcaal zynen verderen
„ Eisch R. O. tegens hem gedaagden en gedetineerden
,. genomen, deporteerd hem gedetineerde niet te min van
„ zyne bedieninge a's Loots, en condemneerd hem in de
„ kosten van deezen Hoogen Zee - Krygsraad, als mede
„ in de kosten van den Procesfe. "
Qedaan, geteekeni, en gecontrasigneerd als boven,
(«) A. bl 73. — B. bh in.' - C. bl. 55.

SCHETS TAN B I H
het verlies van het Schip ilegts een ongeluk is
geweest voor de Bruyn, waarom heeft dan UWE
HOOGHEID onder zyn vonnis gefteld, dat na
de Sententie gezien en geëxamineerd te hebben, G E de­
zelve approbeer der En zo die Officier in der daad
verdiende geftraft te worden, om andere ten exem*
plte dienen, hoe heeft dan UWE HOOGHEID
als een ongeluk voor iemand kunnen aanzien,
een verlies het welk gedeeltelyk te wyten is
aan de onvoorzigtigheid, dis attentie, en zorgeloos­
heid van dien man? — Alle vrywillig misdryf,
DOORLUCHTIGE VORST, hoe het ook zy,
kan geen ongeluk gerekend worden voor den
geen, die het heeft uitgevoerd, maar het is
?
er een voor hem, omtrent welken dat mis­
dryf begaan is, en die daar uit nadeel heeft.
Zo het gezigtvan eenen kwaaddoender, by het
ondergaan der ftraffen, tot zyne misdaaden ftaan-
de, doorgaans het medelyden gaande maakt,
komtzulks nietdaar van,datmendie misdaaden op
zich zelve als een ongeluk voor hem befchouwd,
maar om dat het in des menfchen natuur is, te
lyden wanneer men zynen evenmensch, fchul-
digofniet, fmerten ziet ondergaan; het is om
dat ieder redelyk en gevoelig mensch niet dan
zeer aangedaan kan zyn door befchouwing tot
welke wanbedryven , tot welke misdaaden en
ftraffen, de onbehoedzaamheid, of fchelmachtig-
heid een ander mensch brengen kunnen.Kortom,
indien men zo ver kwam om alle weezenlyk fchul-

G R O O T T A F E R E E L . itj
dig bedryf aan te zien, als een ongeluk voor den
Daader, dan zou men met der tyd de ongehoordfte
wandaaden kunnen rechtvaardigen. Zo
dagt, DOORLUCHTIGE VORST , in 't generaal
de Natie by deze gelegenheid over 't gedrag
van de Bruyn niet. Zy befchouwde dien Officier,
als waarlyk fchuldig en als onwaardig om in
der Staaten dienst te blyven : zy hield hem gelukkig
dat hem geen ftrengere ftraf was te beurt
gevallen , dan de Krygsraad hem had opgelegd.
— Met een woord indien hy de ondergaane ftraf
niet had verdiend, is het zeker, dat onze Anglomanenhem
de Revifie, van zyn Proces, zo
als hy in zyne uitgegeeve VERDEEDIGINQ
gevraagt heeft, wel zouden bezorgt hebben.
Het geen ook , geduurende zyn proces, de
gemoederen tegen hem en de byzondere Directie
onzer Zeemagt nog meer ontftak, was de
kennis welke het Publiek kreeg van zekeren
Brief, door den Lieutenant Koelberg geadresfeerd
aan den Heer Baron van Lynden, voormaals Extraordinaris
Envoyé der Staaten Generaal aan
-"t Hof van Znreeden, en thans dien zelfden post
bekleedende aan 't Hof van Londen. Die Heer r
bekend door de loffelyke hoedanigheden van
zyn hart en geest, door zyne onwrikbaare verknogtheid
aan de belangen, en den roem van
zyn Vaderland, door zyne edelmoedige weigering
in July i78i.om eenigerlei post in uitheemfche
Hoven aan te neemen, zo lang de Hertog

2,88 S C H E T S V A N E E N
tog van Brunswyk eenigen invloed in de ftaatkundige
zaaken der Republiek zoude behouden
Co)» die Heer zeg ik, nog bekend, .door
de geheime poogingen der Engelschgczinde Cabaal
om te beletten, dat hy naar Londen wierd
gezonden , en om een ander voor hem te doen
benoemen, welke aldaar de belangen des Vaderlands
zoude kunnen verraden, in plaats van
voor te ftaan; die Heer, met een woord , achtte
zi°- verpügt den 16. Sept. aan U W E H O O G ­
H E I D , en de Admiraliteit op de Maas, dien
Brie! van den Lieutcnant over te zenden, ter
onderzoeking der daarin beiloten grieven, en,
die naar vereisch van zaaken te remedieeren.
Zie hier den opgemelden Brief:
HOO G - E D E L E HoOG - G E B 0 0 R E N H E E R
B A R O N E N E N V O Y E ' .
„ Volgens myn belofte , by myn engageeren
' in Stokholm by Uwe Hoog-Ed. Gcb. om te mel-
" den hoe dat ik werd geëmployeerdin 'sLands
„ dienst
(a> Dit excuus om eenigerlcije Misfie buitens lands aan
te ne'emen, Was by gelegenheid der keuze , welke de Staaten
Generaal hadden gemaakt van den Heer van Lynden
tot hunnen Extraordinaris-Envoyé aan 't Hof van
Weenen. Men weet, welken merkwaardigen Brief die Heer
den 26 der voorn- maand July 1784. daar over aan de
Heeren Staaten Generaal fcfareef.

G R O O T T A F E R E E L . 289:
k dienst by het Collegie ter Admiraliteit te Rotb
terdam, zo wil ik hier by dezen Uwe Hoog-Ed-.
Geb. melden , dat ik laatst in Mey ben gear-
„ riveerd, en in het geheel mede gebragt heb
$ voor 't Collegie te Rotterdam 35 Man, be-
„ {taande in Onder-Officieren, Matroozen en
j3 Soldaaten, welke ik onderwegen, zo in Zweedden
als in Demmarken, hebbe geëngageerd1 „ en by het aanprefenteeren zyn dezelve ver-
„ plaatst op de refpe&ive 't Lands Schepen voor
de Admiraliteit op de Maaze;"
„ En ik ben als eerlte Lieutenant gefteld op
het Schip Prins Willem , onder Commando
„ van den Kapt. de Bruyn, en bymyn aankomen
f; aan boord van het gemelde Schip, kreeg ik
„ order van gemelden Kapt. om alles na te zien
2 of'er iets manqueerde , en het geen In order
„ te ftellcn dat nodig was; ik obferveerde die
„ ordres en bevond het Gefchut in een flegten
„ ftaat,en niet zo als het behoorde in een Schip,
„ het welk reeds al zedert een Jaar in dienst is
,', geweest, de Kanonnen en Ropaarden waren
niet na behooren geproportioneerd.
0 1° De is Pond lagen in Ropaarden, die
zo wyd waren als voor 18 Pond, en de 6 Pond,
op 't halve Dek met de Stukken op de Bak,
^ waren in dezelve toeftand, en wel in zo een
„ ftaat, dat men door geftaadig vuuren zoude
, 4 ondervinden, dat die Stukken geheel uit haar
x, Heien de Ropaarden zouden nedervalleji; zo
T „ dat

2oo S C H E T S V A N • #*
„ dat ik, zulks bevindende aan de Timm'erlic-
„ den order gaf, om alle Ropaarden met eike
„ Planken tusfehen het Stuk te laaten vast fpy-
„ keren, ten einde ons in diervoegen daar rae-
„ de te behelpen , vermits wy geen andere
„ Ropaarden hadden."
„ 1°. Onze 24 Pond tusfehen Deks zyn nog
„ in hunnen besten ftaat niet, de Tapgaaten zyn
„ te ruim en zonder fatzoen, en wanneer ik
„ aan den Kapitein van het een en ander ken-
„ nis gaf nopens myn bevinding, gaf hy my in
„ plaats van een behoorlyke order, een onvol-
„ doenend antwoord met te zeggen, ik kan dit niet
„ helpen ; wy krygen van het Land niet het geen wy
„ hebben moeten; en dus vond ik dat 'er veele
„ dingen te verbeteren waren, doch als fubal-
„ tern Officier moest ik 'loopen , als een die
„ geen verftand van zulke dingen had, 't welk
zeer chagrinant is, te zien dat 'er iets man*
., queerd, en niet durven of te mogen de ver-
„ betering daar van in 't werk hellen." «
„ 3*. Boven dien wat dunkt Uw Hoog-Ed.
„ Geb. Heer, in wat voor een order ons Schip
„ was, dat onder Commando van onzen Kapt.
„ de Bruyn, al over het Jaar geweest was ? toen
„ wy order kreegen van ZYN HOO GHEID om
te zeilen, kreeg ik order van den Kapt. om
„ onze 24 Pond te laaden met een ronde Ko-
„ gel, en een Kneppel-Kogel; ik onderrigtede
„ Kapt. dat de ronde Kogel weegde 25 Pond*
« en

GROOT TAFEREEL SQI
en de Kneppel-Kogel meest dubbeld in 'tgewigt,
dus te zwaar voor 8 Pond Kruid om
„ 'er eenig effect van te hebben; de Kapt. gaf
i, my dan order om met een ronde Kogel te
laaden, of zo als ik het best vond; daar op
ging ik met den Conftapel Major om de Stuki}
ken te doen laaden: Toen wy by het eerfte
j, Stuk aan Stuurboord kwamen, en zouden de
„ Kogel in Stuk zetten, kon die Kogel 7
er in
j, het geheel niet in; vervolgens by het twee-
„ de Stuk bleef de Kogel op twee voet in het
» Stuk vast zitten; in het tiende Stuk aan dito zyde
bleef de Kogel zitten-op twee en i half
i} voet; aan Bakboord zyde, het middelfte Stuk,
„ bleef de Kogel op dezelve wyze in het Stuk
„ 3 voet vast zitten; in de rest van de Stukken
,-, kon het eindelyk pasfeeren : Deze Stukken
„ zyn van binnen' oneffen, en wyder van bui-
„ ten als van binnen, en een party Stukken heb
,-, ik gevonden van binnen met roest, het geen
„ ik 'er uit plukken kon ; en de meefte partyan
„ die Gaaten hebben te groote Z ;
nk-Gaaten:
„ Des- anderen daags' bleef de Kogel uitge-
„ fchooten , en de Kapt. zond by den Equipa-
„ ge-Meefter óp Hellevoet, om een party 18
„ Pond Kogels om te gebruiken voor de 4 Stuk-
„ ken, die wy ook aan Boord kreegen; maar-
}, ik zeide tegen de Kapt. dat die Kogels niet
„ geproportioneerd waren, om met zulke Stuk-
„' ken egaal te fchieten, zo dat de Kapt. efTec*
T a „ tueer-

coa S C H E T S V A N E E N
„ meerde, dat wy 4 Stukken in de plaats kree-
„ gen, en in dezelve Stukken, die wy in de plaats
„ gekreegen hadden, zynde Zink-gaaten twee
„ duim op zyde van de Middel-Linie; dat ra-
„ porteerde ik aan den Kapt., welke dan meen-
„ de, dat zulks niet te beduiden had, en ik heb
„ hem tragten te doen begrypen, dat met zul-
„ ke Stukken onmoogelyk accuraat konde gc-
„ fchooten worden."
„ 40, Zal ik de Eere hebben Uw Hoog-Ed.
n Geb. te melden , nopens ons Proviand: het
„ Volk krygt per Man één half Pond B ter en
„ één Pond Kaas , ligt Gewigt in de Week;
„ 't Gewigt beftaat in oude yzere Stukken daar
„ geen Merk of Eik op is, zo dat ik vrees dat
„ het Gewigt veel ligter en minder is, als het
„ behoord te weezen ; dan ik heb het rantfoen
n van Kaas eens na gewoogen voor twee Bak-
„ laagen , daar ik vond in prefentie van den
„ Kapt. dat veel minder Gewigt was als het be-
„ hoorde; waar op de Kapt. my order gaf om den
„ Bottelier in de Boeijen te doen fluiten , waar
„ op ik vastelyk by my moest befluiten, dat de
„ Bottelier in den Krygsraad ten verhoor ge-
„ fteld zoude worden; dan ik heb ondervonden,
„ dat in plaats van dat, die Bottelier een Lieute-
„ nants Afte heeft bekomen op 's Lands Kot-
„ ter de Brak. Het Volk krygt tweemaal Spek
„ in de Week, dat door het geheele Schip
„ (tinkt, en veel flegter aan Boord hebben ge-
„ had-.

G R O O T T A F E R E E i. 293
„ had, dat aan de wal bleef, gezonden: graau-
„ we Erweten met Spekfmeer , dat by andere
„ Natiën het Volk niet mag eeten; de rest van
„ de dagen in de week Stokvis met Erweten,
„Sop en Mostert 'er over vooreen Sausje;
„ 's avonds maaralleen Erweten; geen Vleesch
„ in het Schip voor het Volk, en in dien tyd dat
„ ik aan Boord geweest ben, maar eens Soup en
„ Vleesch gehad ; 't Water is mede zo Hinkend
„ dat men het niet ruiken kan, en het Volk
„ mag geen Thee-Water kooken: boven dien
„ mag het Volk nooit, zo als by andere Na-
„ tien aan de Wal gaan, by beurten om zig te
„ verlugten en te verfrisfen, maar moeten aan
„ boord blyven, geftadig even als Gevangenen,
en des Volks Kisten en Plunjen word liegt me-
„ de gehandeld &c"
„ 5°. Nu koom ik met betrekking tot de be-
„ handeling der Zieken: ieder Man krygt per
„ Week één half Pond Boter, buiten dat niets
„ anders als zieken kost, beftaande in Scheeps
„ Bier met de Gort, die 's morgens over blyft,
„ en kruimen van Brood met een weinig Sy-
„ roop gekookt, zomwylen lïry van Meel in
'„ Water gekookt, en geen frisfe Soup, of zuf-
„ ke Spys, waar door de Z ;
eken kragt kunnen
„ krygen; de Zieken worden zo aan Boord ge-
„ houden, zo lang als maar mogelyk is, eer zy na
„ het Hospitaal na Coeree worden getranfporteerd,
„ waar van de reden zeker is, het profyt dat de
T 3 Kapt.

294 SCHETS ' T A N E E N
„ Kapt. geniet zo lang de Zieken aan Boord bïy-
„ ven; betaalende het Land 9 St. voor ieder
„ Man (zo als my gezegd is), waar van de Kapt.
„ verfteeken is, wanneer de Zieken inhetHos-
„ pitaal zyn 5 en wanneer eenige Zieken in het
„ Hospitaal komen, worden zy zo liegt gefield
„ bevonden, dat'er weinig het Leeven afbren-
„ gen; de Geftorven in het Hospitaal worden
„ in den Grond gelegd, zonder Kist of zon-
„ der Hang-Mat, of zonder iets over het Ge-
„ zigt, maar met de Aarde zo maar opgegoott
„ en bedekt; en wanneer ik, ziek zynde, getran-
„ fporteerd ben geworden naar het Hospitaal,
„ werd my als 'toen van den Scheeps-Doctor
„ gezegt, dat hy 40 Zieken op zyn Lyst had,
„buiten die geenen , die nog in het Hospttaal
waren, die in 't ruim van het Schip door
„ vallen zig bezeerd hadden ; en wel een Ma-
„ troos die nog in het Hospitaal is, welks Sleu-
„ telbeen gebrooken was, en zo flegt is verbon-
„ den, dat hy kreupel of lam aan den Arm is
„ gebleeven, vermits het eene Stuk van het
„ Sleutelbeen over het andere is gefcbooten; en
„ volgens het zeggen van fommige van het Volk,
„ die al 15 Maanden in Scheeps-Dienst ge-
„ weest hebben , zyn 'er by de 300 Man ge-
„ ftorven, benevens een Opper-Lieutenant die
„ yoor my in dienst is geweest: de Ziekte
,, heeft beftaan en beftaat nog in kwaadc Koort-
„ zen, Schurft, Scheurbuik en_ kwaade Beet»
nen,

GROOT TAFEREEL. 2,95
„ nen, zo dat aan hen Teenen en Beenenzyn
„ afgezet geworden , en ik geloof weinig of niet
„ op het Schip te vinden is, of aan de Wal van
„ geftorven Manfchappen."
„ 6°. Het is vreemd wanneer het Volk in
„ het Hospitaal hoord dat zy weer na Boord
„ moeten gaan by Kapt. de Bruyn; dan is hel
„ even of zy na de dood moeten gaan, zo een
„ affchrik heerscht 'er onder het Volk. "
„ 70. Het Schip is te fmal en te kort voor
„ zo veel Volk, en Stukken, en de Poorten te
„ te klein; toen wy hadden 459 of 60 Man aan
„ Boord, moest het Volk onder het half Dek,
„ Bak en Koebrug hangen; hoe zoude het dan
„ gaan met 550 Man by Winterdag, of in het
„ heete Climaat."
„ En ik meene Hoog-Ed. Geb. Heer, door dit
„ nevensgaande voldaan te hebben; ik moet
" eyenwel Uw Hoog-Edele melden, dat indien ik
?, geen vreemdeling was , en ik uit dien hoof 1
„ de niet terug wierd gehouden, geneegen zou-
„ de wezen om het manceuvreeren van de Ar-
„ tillery met het Gefchut op een betere voet te
„ hebben, als méde om de Plunjes van het Volk
p te plaatfen zonder Kisten op de Schepen voor
„ de Maas; welk laatfte ik denk dat nodig zou-
„ den weezen. "
„ Hier mede eindige, hebhe ik de Eer met
„ alle vrymoedigheid my te recommandeeren in
T 4 „ Uw

aoó" S C H E T S V A N EEK*
„ Uw Hoog-Ed. Geb. Protectie, my tevens met
difipfte refpect in alle Hoogagting noemende,"
HOOG-ED. HOOG-GEB. HEER,
BARON EN ENVOYE'.
Uw Hoog-Ed. Geb. Ootmoedige
Dienaar.
NICOLAAS KOELBERG,
De plaatzing van deezen Brief in eenige publieke
Papieren , kon niet manqueeren fommige
Lieden te mishaagen ; want zo al het geen
daar in werd aangevoerd waar was, moest zulks
de onteering van den Kapitein deBruyn voltooijen,
en tevens bewees het de ftrafbaare verwaarloozing
van den Equipagie-Meester der Admiraliteit
op de Maas, mitsgaders van de verdere
Bedienden ter uitrusting der Schepen van dat
Departement; en al was'er flegts een gedeelte
van dat alles waar, was het alreeds te veel voor
de eer van die Heeren: Met één woord, het
•zy alles waar of valsch was, het openbaar maaken
van dien Brief, kon niet anders dan op eene
verbaazende wyze den Zeedienst van den Staat
bezwalken, in een tyd dat men onophoudelyk
klaagde over de Schaarsheid van Manfchap om
onze Schepen toe te rusten.
Om dan de uitwerking weg te neemen, welke
deeze openbaarmaaking aanftonds op den
geest

GROOT TAFEREEL. 097
géést der Natie veroorzaakte en die te beletten,
welke derzelver verbreiding buiten 's Lands
Zoude konnen hebben, behoorde men zonder
eenig uitftel de aanklagt van Koelberg te examineeren,
daar van alle de onwaarheden te doen
zien, zo men 'er die in vinden kon, en zulks
omftandig in alle onze Niéuws-Papieren, in
welke taal ook gefchreevcn , te publiceeren.
Maar in plaats van zulks, draalde de zaak zo
lang, dat'er drie maanden verliepen , alvorens
de Advocaat-Fiscaal zyn Raport by de Admiraliteit
inbragt, en deze vertoefde nog wel een
maand, alvorens daar over uitfpnak te doen.—
Zonder nu te willen treden in het verflag der
oorzaaken en beweeggronden , welke deeze
draaling veroorzaakt kunnen hebben, zal ik hier
plaatzen het geen het Publiek van den uitflag
dezer zaak vernomen heeft. De Franfche Leydfcbe
Courant van den 19 January 1782. zegteer
alleen het volgende van: O), „ Le College de
V A-
(A) Het Collegie ter Admiraliteit van Rotterdam, heeft
de zaak van den Lieutenant .Koeberg- afgedaan , welke eenige
pointen van befchuidiging van wanbedryf» en pltgtverzuim
tegen den gewezen Kapitein Andnes de Bruyn had
Ingcbragt. De Refolutie by dit Collegie den 12. dezer
cenomen , op het Raport van den Heer Advocaat-Fiscaal
Wyckerbeld - Bisdom , den IS. December ovcrgelegt,
Whelst in fubftantie: dat' aangezien bet geene wegens den
T 5
K

CQ8 S C H E T S V A N E E N .
„ 1'Amirauté de Rotterdam a terminé l''affaire du
„ Lieutenant Koolberg, qui avoit avancé pluficurs
chefs d'accufativn pour matverfation & négligence de
devoir, contre Je ci-devant Capitaine André de
„ Bruyn. La Refolution prife par ce Coilege le 14
„ de ce mois, furie Rapport fait le 18. Dêcembre par
„ Mr. l'Avocat-Fisca! YVyckerheld- Bisdom, porte
„ en fubflance que, vu ce qui s'étoit paffe d Végard du
„ Capitaine de Bruyn, depuis 1'accufation du Lieu-
„ tenant Koelberg, IL N'C'TOIT PLUS a PROPOS
„ DE POUSSER L'AFFAIRE POUR CE QUI R E-
,, GARDOIT CE CAPITAINE; mais que ne pouvant
,, conniver a la conduite du Sr. Koelberg, envers fes
yy Superieurs, le College le feroit reprimander par l'Avo-
,, cat-Fiscal, & lui retireroit fa Commifjion de Lieute-
„ nant, ainfi que celle de Recruteur, en lui payant fes
» gagesjusqu'a la date de la Réfolution, &c." — Wat
betreft de verdere byzonderheden van dat Raport
en het geen daar op volgde, zie hier het
Kapitein de Bruyn war gepasfeerd, zedert de befcbuldiging
van dm Lieutenant Koelberg, HET NIET MEER TE PAS-
SE KWAM DE ZAAK TEN OPZICTE VAN GE MELDEN
KAPITEIN VEKDEK TE POUSSEEREN, maar dat ,
niet kunnende comiveeren met bet gedrag van den Heer
Koelberg , jegens zyn Superieur, bet Collegie hem door den
Advocaat - Fiscaal zou doen reprimendeeren , en hem zyne Commisfie
als Lieutenant retireeren , mitsgaders zyne Aiïe als
Werve\, ben verder zyn falaris betaalende tot dato dezer Re.
felmis, enz. Zie Leydfcbe Franfche Courant van den zg.
Jan. 17S1.

G R O O T T A F E R E E L . 209
geen men in de Rotterdamfche Courant van den
16. January, en in de Haagfche van den 1. February
daar aan volgende deed plaatfen. — „ Door
het Rapport ran den Heer Advocaat-Fiscaal,
en volgens de genomen Verklaring by dat zelve
Rapport gevoegd, blykt, dat de gemelde Lieutenant
Koelberg in zynen zonderlingen Brief, geen oogmerk
gehad heeft, de waarheid hulde te doen, maar nog boven
dat alles, de eer en reputatie van *s Lands dienst,
zo binnen als buiten 's Lands, hooglyk geledeert heeft;
waarom hy Advocaat-Fiscaal, zonder bedenken, ten
flrengjle tegen hem Lieutenant Koelberg, die reeds
meer dan eens, geduurende zynen korten dienst, de
zachtzinnigheid van dezen Raad ondervonden had, zoude
moeten procedeeren, echter in conftderatie gaf, denzelven
nogmaals onder de hoogs goedkeuring WJIZYNE
HOOGHEI», gelyke goedertierenheid te doen ondervinden,
doorhem, by den Raad, het onvoorzichtige, abuftve
en injurieufe van zyn voorfchreven Brief, onder
't oog te brengen, ernflig te reprimendeeren, en daar
na zyne Commisfte als Lieutenant, mitsgaders de Actens
tot Werving, als anders, aan hem verkend , in
te trekken." — „ Dit Voorftel vervolgens geapprobeerd
, en door ZYNE HOOGHEID goedgekeurd
zynde , werd hem den 1 i^den dezer, door
den Raad, de begaane misflag voorgehouden, benevens
het verkeerd oogmerk, daar mede bedoeld, en na herhaalde
bekentenis van zyne verregaande misflag, en betuiging
van zyn leedweezen, verfchoning verzoekende,
»nder vcorgeeving, door misleiding van anderen daar
m

300 S C H E T S T A N - E E ?Ï
toe te zyn gcbragt , belovende voortaan zig wel foigneufclyk
te wachten, van 's Lands dienst verder, op etnigerlei
wyze te denigreren, en is hy van den verderen
dienst deezer Landen ontflagen, met vryheid, zo dra
hy zyne Commisjie als Lieutenant, die hy zegt, zoek
geraakt te zyn, behoorlyk zal te rug bezorgd hebben,
zyne afrekening nader te verzoeken." Het fcheel--
de zeer veel, DOORLUCHTIGE VORST, dat het
Publiek met de lectuur van dit alles voldaan was,
als aan welk de langwyligheid dezer Proceduures
meer en meer had doen gelooven, dat de Brief
van Koelberg alleenlyk de waarheid behelsde, voor
al ten aanzien van verfcheide dingen: „ want,
zeide men, het is niet gelooiiyk dat die Lieutenant
een valfche opgaaf gedaan heeft met zyn
zo omftandig berigt wegens den flegten ftaat van
eenige Stukken Kanon, Ropaarden en de dikte
van Kogels: dat was geen bloot hoorenzeggen."~.
„ Wat de natuur en het rantfoen van de kost aangaat
, welke aan de Equipage van de Prins Willem
wierd uitgedeeld, zo men'er de Gort byvoegt
, daar hy niet van gefproken heeft, waren
zy dezelfde als op de andere Oorlog-Schepen,
en men kan 'er zyn leven zeer wel by
houden; maar ten opzigte van de flegte fuaUteit
der Kost van dat Schip, dat is heel iet anders;
ten minfte weet men van goeder hand, dat
Kapitein de Bruyn geenzins te boek Hond voor
een dier geenen onzer Officieren, die geen geld
fpaaren om gezond voedzel aan hun Volk te
ver-

G R O O T T A Ï E R E B L » 3°*
.verzorgen, en het bcfnoeyen van derzelver
rantfoen wel weeten te beletten; dat het integendeel
bekend is, dat 'er op zyn Schip dikwyls
gemurmureerd en geklaagt is, over de flegce
qualiteit van het rantfoen. — Wat de behandeling
der Zieken betreft , Koelberg affirmeerd
niets in zynen Brief, dan ?
t geen hy
gezien heeft, en wegens het verdere omtrent
dit Huk fpreekt hy flegts op bet zeggen van
anderen. Voor't overige diendmen te gelooven,
dat ten dien opzigt, Myn Heer de Fiscaal der
Admiraliteit autentieke en voldoende Declaraticn
zal ontfangen hebben, want men kon geenerleye
waarde toekennen aan die van een
man als de Bruyn, en aan die van zodaanige
Lieden als eenigen der gcenen, die, vóór en na
het vonnis , dat hy over 't verlies van zyn Schip
ondergaan heeft, hem van getuigenisfen voorzien
hebben om te bewyzen de groote naarftigheid
door hem by dit voorval getoond, en om dat
vonnis nul en nietig te maaken. _ Ten aanzien
der 300 Dooden , welke Kapitein de Bruyn onder
zyn Equipage heeft gehad, is het kenbaar
dat hier de vergrooting weinig meer dan een
derde kon zyn O), en deze vergrooting van
100
(_a) Het is zeker dat van den 1. Oétober 1780. dat
zyn Equipagie zich compleet bevond, tot ia September
A7S1, De iruyn 'veel volk verloor; dewyl in 't begin
Y3U

302 S C H E T S V A N E E N
IOO of 120 Man was ook geen verdichtfel tan
Koelberg, vermits hy zegt zulks te hebben hoor en
zeggen, —u* Betreffende het verwyt van zo in
dit Land als elders de reputatie van den dienst der
Republiek gedenigreerd te hebben, dit is onbillyk;
vermits de inhoud van den Brief alleenlyk
in vertrouwen aan den Baron van Lynden gecommuniceerd,
en het zeer zeker is dat Koelberg
dien Brief niet gepubliceerd heeft." —. „ De
losfe wyze op welke hy by de berigten in de
Rotterdamfche en Haagfche Couranten van het Raport
des Fifcaals, en van de reprimende van 't
Collegie gegeeven, geinculpeerd is, de manier
op welke men in die reprimande heeft laaten
uitbazuinen, de bekentenis, het leedweezen
en de excuufen van dien Lieutenant doen gelooven
dat zynen Brief een famenweefzel
van door hem verdichte valschheden en lasteringen
was, terwyl 'er op zyn best in dien Brief
maar eenige vergrootingen van zynen 't wege
zyn; en dat het geen , dat al eens ftrydig met de
waarheid zyn kan, als het te rug houden der
zieken op het Schip, om te profiteeren van de
9 ftuivers, welke het Land dagelyks voor elk
be-
van Juny van 't laatsrgemelde Jaar zyn Boek 108 opene
folio's had, aan verliezen door Irerrgevallen onder zyn
Equipagie veroorzaakt. Men zie hier over A. bl,
6$ m 67 B. bl, 101. — C. bl. 49.

GROOT TAFEREEL. 303
betaald, ook maar bygebragt word dp een &00ren
zeggen."— Het geen ook zou doen gelooven
dat Koelberg zo fchuldig nieï is, als men hem
wel heeft willen doen voorkomen, is de pasfage
door den Leydfchen Franfchen Courantier
uit het Raport van-> den Advocaat-Fifcaal getsokken
en behelzende, dat, aangezien het gepasfeerde
met den Kapitein de Bruyn, het thans niet meer
te pasfe kwam die zaak verder te pousfeeren, voor
zo veel dien Kapitein aanging: En waarlyk zo men
in de daad Koelberg fchuldig oordeelde, waarom
dan het pousfeeren dier zaak ten aanzien van
de Bruyn genaakt? Was men onbewust dat uit
de volkomen overtuiging &éï onfchuld of der
wanbedryven van dien Kapitein, de volledige
overtuiging van de misdaad of der onfchuld
van Koelberg moest voortvloejjen?
„ Maar, voegde men 'er by, men onderftelle
eens voor een oogenblik, dat de laatstgenoemde
waarlyk zo fchuldig was, als de reprimande,
die hy ondergaan heeft, aanduid, waarom zich.
dan enkel tot die reprimande en het afneemen
van zyn Lieutenants-Acte bepaald? Een Man,
die onwaardiglyk de Directie van een onzer
Admiraliteits-Collegien had gecompromitteerd,
die zyn Kapitein allerhaatlykst gelasterd had,
en die boven al des Lands dienst, zo in dit Land
als elders had gedenigreerd, in een tyd, dat zodanige
bezwalking het werven van Manfchap
voor onze Schepen meer dan ooit bezwaarlyk
kon

£st| S C H E T S V A N E E N
kon maaken , een Man , zeg ik, die in den kor- -
ten tyd dat hy in dienst van den Lande had
geweest, verfcheide keeren in 't geval geweest
was om de goedertierendheid van den Raad
der Admiraliteit, waaronder hy resforteerde,
te ondervinden, zodanig een Man, eindelyk
verdiende, in plaats van cenvoud :
g zyn Lieutenants.plaats
te verliezen , met fchande gecasfeerd,
en in de kosten van den Procesfe gecondemneerd
te worden. Wat gevaar was daar
by, anders dan hem een voorbeeld te doen
zyn, voor die hem wilden naar volgen, en der
Natie zo wel als geheel Europa tc overtuigen,
dat zo op eenige van onze Schepen eene liegt
gefchikte artillery, fehraapzucht, onrechtvaerdigheid
, onmenschlykheid en barbaarsheid te
vinden was, zulks althans by Kapitein de Bruyn
geen plaats had?— M A A R , dat heeft men niet
gedaan! Men heeft den Misdaadiger zyn foldy
en pretenfien geaccordeerd tot den dag zyner
demisfie! En wel dra daar op verkreeg hy eene
Commisfie van Kaaper-Kapitein! Derhalven
kan men gisfen dat die Man zo fchuldig
niet was als men ons wel heeft willen wys maaken;——
derhalven was hy misfehien geheel
bnfchuldig; derhalven moest men hem
niet uit den dienst zetten. . . . ö Koelberg'. Gy
waart een Vreemdeling, — Gy waart doorziende,—
Gy fcheen eenig aandeel in 't verr
trouwen des Barons van Lyndcn te bezitten,—'
Gr

G R O O T T A F E R E E E. 305-
Gy had dien Heer eenige waarheden toe vertrouwd,—
die waarheden waren aan den dag
gekomen. Zie daar zekerlyk uwe misdaaden.
Was 'er wel iets meer noodig?
Zie daar , DOORLUCHTIGE VORST, waarop
de gezegdens van veele Lieden over deze finguliere
zaak nederkomen. Ik, die even zo min
als iemand anders het gelyk of ongelyk van den
Kapitein de Bruyn en zynen Befchuldiger kundig
ben, zwyge ftil; en ik eerbiedige pligtfchuldigdekunde
en oprechtheid van den Raad, welke
in dit geval de uitfpraak heeft gedaan. Maar
vermits elk vry Burger het recht heeft defcbreeuwende
misbruiken aan te wyzen , in welk departement
die zich ook mogen bevinden, kan ik deze
gelegenheid niet voor by laaten gaan, zon­
der UWE HOOGHEID te herinneren, dat 'er
ongelukkiglyk maar al te veel dergelyke abuizen'm
de vidtuaiieering onzer Oorlogfchepen, en in de
wyze van het onderhouden van derzelver Equipagien
plaats grypen. Ik zal my hier bedienen
van de eige bewoordingen des Auteurs van de
X X X . Artykekn, of nieuwe Bedenkingen over de
fnishikking der expeditie naar Brest (a). „ By
„ ons,
(a) Zeer gewigtig Werkje over die Mislukking, bet
welk reeds op bet einde van de Maand April 1783. was voltooid,
dan welks Publicatie tot de volgende Maand Oüoher
wierd verfcbotiven, door de hoop, waar in men toenmaals ver-

go.5 S C H E T S V A N . E E U
0 ons, zegt die Scbryve-r, zyn het de Scheeps-
1 Kapiteinen of Commandanten, die de mond-
„ behoeftens verzorgen, en zy weeten wat de
„ Staat hun daar voor betaald. Wat geeft nu
„ die gewoonte aan de win- en fchraapzugt
„ niet meenigvuldige gelegenheid tot misbrui-
„ ken? 't Is waar, ik kan hier den verfchul-
„ digden lof niet weigeren aan de menschlie-
„ vendiieid en edelmoedigheid van zuiken on-
„ zer Officieren, die niets fpaaren om hun
Scheepsvolk gezond voedzel te verfchaffen;
„ die niet wecten, wat het is de gewigten en
„ maaten van het Rantzoen hunner manfchap
" te befnoeijen: Maar anderen, nog niet ver-
„ genoegd met deeze fchandelyke en onrecht-
',' vaardige inhaalendheid, worden door hunne
,; gierigheid en hardvogtigheid zo verre vervoerd,
dat zy flegts uitgefchoten kost, bedorvcn
mondbehoeftens, of die onmidiyk op
„ het bederven ftaan, opkoopen.
Om daar van te oorde.len, moet men het
„ uit !
eelen der Rantzoenen op de Scheepen
l hebben bygewoond. DIICWYLS, als men de
1' Befchuit breekt, die van flegte Rogge gebak-
?, ken en flegt gedroogd is, fpint dezelve aan
„ draa-
feerde. dat men bet onderzoek dier zaak onmiddelyk zou zien.
beginnen , door eene byzondere Cemmisfie daar t»e dm Hunne
Hoog Mog. benoemt.

GTRÓÖT T u a n ï , 30?
j S draaden even als Vlaswerk: De Gort, onty,
ftoken en befëhimmeld, zo als ik reeds gezegd
hebbe, is niet dan een klomp, die zwart
j, is van ongedierte , zo als het met de Erwe-
„ ten ook gefchapen ftaat. De ftank van de
„ Boter dringt den Byftander ter keele in. Als
,, men een Spekton open flaat, is het Schip van
$ 't een einde tot het ander als verpest, en
5, het bloot gezigt van dat Spek en van de
„ Wormen, die daar in by millioenen krielen
en li erom kruipen, doet het hart omkeeren.
„ De Stokviscb is dikwyls niet beter En-
„ zulke Officiers, of lievër zulke Beulen, wel-
3, ke by dergelyke handelwyze des te beter
„ hunne beurs maaken, naar maate hunne
p Manfchap meer afkeer van zulke fpyze heeft,
j, of zy meerder Zieken aan boord hebben,
„ zien nog met'eene ontmcnschtc gevoelloos-
„ heid die rampzalige flagtoifers hunnen gfcest
„ geeven, die hunne fchaadelyké winzugt ten.
„ grave heeft: gedoemd. —& Men zegge niet,
„ dat het geen ik hier ongeeve, de bloote na-:
„ klank is van de aanklagte, door den Luite-
,j nant Koelberg tegen den cerhken Kapitein de-
„- Bruyn gedaan-;- want het is béweezen, dat,.
„ in den nu afgeloopêrt Oorlog , zulks zeer d&M
„• wyls' op onze Reeden en op verfcheide on-
,, zer Schepen heeft' plaats gehad» Hier om-
4 trentboroepe ik my op allen, die dusdaanige
behandeling hebban-' overleefd^ Éfi beroepe^
V a „ rax

308 S C H E T S V A N E E M
„ mv op de braave Officiers, die zulke fchan-
„ délykheden verfoeijen; ik beroepemy, ein-
„ delyk, op allen die weeten , dat dit een
„ der voornaamfte oorzaaken is van de moei-
„ lykheid hier te Lande, om Volk voor den
„ Zeedienst te werven: En ik betuige hier in
„ 't openbaar, dat het voor den Zeedienst en voor
„ de eere és Lands van het ALLERUITERSTE
„ AANBELANG is, dat Hunne Hoog Mogen-
„ den dit fchreeuwend misbruik affchaffen, het
„ zy door de Admiraliteiten met de onmidlyke
„ verzorging van Levensmiddelen voor de Sche-
„ pen te belasten , het zy door zulke andere
„ middelen, als derzelver zugt voor'sLands
„ welzyn, of hunne menschliefde voor de on-
" gelukkige flagtoffers dezer handelwyze hun
'l in 't harte zullen geeven. "
De menschlievendheid, DOORLUCHTIGE
VORST, een blaakende yver voor den roem des
Vaderlands, het afgryzen , dat dusdanig foort
van misbruiken en wanbedryven , eiken braaven
menscli moet inboezemen, zyn de eenige dryfveeren
, welke my aangezet hebben om de voornoemde
pasfagie, vol onbetwistbaare waarheden
alhier aan te voeren. — Gy, DOOR-
LUCHTIGSTE VoRST,zyt Admiraal-Generaal
van de Republiek, het is dienvolgens niet gelooflyk
, dat UWE H O O CHEID van die misbruiken
niet weet; en is dat zo, waarom hebt G E
.dan den Souverain nog niet aangelpoort om de
oor*.

G R O O T T A F E R E E L . 309
oorzaak weg te neemen? — Men zal my zeggen,
eene oude gewoonte, en de moeilykbeid om die te
vernietigen, maaken dat men de zaaken , ten dim opzigtein
den gewoonen fiaatlaat blyven. — Bedroefde
reden ! Men fla flegts hand aan 't werk,
men handele met yver en voorzigtigheid , en
men zal zo wel ten dezen opzigte , als in veele
anderen ondervinden, dat het weldoen
zo bezwaarlyk niet is als men ons zou willen
diets maaken.
Eindelyk, om eens voor al het fpreeken
ovjr Kapitein de Bruyn te ftaaken, zal ik aanmerken
, dat alles, wat ik van hem heb bygebragt,
genoeg aanwyst, welk denkbeeld men zich van
zyne weetenfchap, van zyne wakkerheid, van
zyne bereidwilligheid en van zyn beleid, in hoedanigheid
van Zee-Officier teformeeren hebbe;
en wat men kan denken van de beletzelen, 't zy
waar of voorgewend, die men heeft bygebragt,
tot rechtvaerdiging van de noodlottige voortduuring
van zyn verblyf aan den mond van de
Maas. En in de daad, zo die beletfelen volftrekt
geen plaats gehad hebben, welk zyn dan de
corzaaken of beweeggronden, die hem tot den 10.
Septemberwederhouden hebben, om te gehoorzaamen
aan de verfcheide herhaalde ordres om
naar Texel te zeilen ? . . . Zo, integendeel die
beletfelen waarlyk plaats hebben gehad, en het
waar is, dat een Schip van die fterkte fomtyds
ganfche maanden leggen moet, zonder van Hel-
V 3 voet

gio SCHETS VAN .EEN
voet of Goeree te kunnen uitzeilen , waarom
heeft dan de Directie onzer Marine niet tydig
liet Schip naar eene plaats gezonden, van welken
het gemaklyker kon uitloopen? Waarom
heeft men het zelve, by voorbeeld, in het begin
van Mey, niet naar Zeeland gezonden, toen
de Kapiteinen Rauws, Sonnemans, en Story uit
de Maas derwaards zeilden ? Was Zeeland zo ver
van Rotterdam en Helvoet, dat het hem onmogelyk
ware de Manfchap en Ammunitien, welken
hy uit die twee plaatzen moest ontfangen , te
kunnen bekomen? Zou hy, wyders, in Zeeland
zynde, niet gediend hel ben om den Kapitein
van Kinckel, te verfterken , welke men in
den beginne niet alleen naar Texel wilde lasten
zeilen, en die 'er vervolgens evenwel alleen
kwam, in een tyd dat de Bruyn nog van zyn
legplaats niet gegaan was? Indien ook de Heer
van Kinsbergen , de Comniislie had uitgevoerd,
die hyin 't begin van July had ontfangen om den
Kapitein van Kinckel uit Zeeland af te haaien (a),
zou de Bruyn zich clan aldaar niet even zo goed
by hem hebben kunnen voegen , als van Helvoet
of Goeree ? En zou ook , zeg ik , do
Heer van Kinsbergen, daarom niet even goed by
zyn retour de twee Fregatten, de Kotter, het
Adviesjagt, en de Koopvaarders, die aan de Mond
(a) Zie bladz. 180, hier boven.
van

G R O O T T A F E R E E L . gii
tan de Maas gebleeven mogten zyn , naar Texel
hebben kunnen mede neemen ? En endelyk,
kon.'en , by gebrek van den Heer van Kinsbergen,
de Kapiteinenfran Kinekei ende Bruyn, vereenigt
naar Texel zeiiende, ins;elyks die Schepen
uit de Maas, in 't voorby vaaren ook niet
afgehaald hebben ? ... Van welken kant, DOOR­
LUCHTIGE VORST, men de geheele hiftoriè
van het eeuwig verblyf van de Bruyn, te Helvoet
of Goeree, ook befchouwe , daarin heeft eené
achteloosheid , of formeele ongehoorzaamheid
van zyn kant, of eene zeer gebrekkige Directie
aan de andere zyde, plaats gehad.
Indien men my nu vraagt of Kapitein de Bruyn,
met alles wat, geduurende de Campagne van
1781.op hem betrekking heeft kunnen hebben,
wel der moeite waardig waren om zo breed u't te
wyden, zo over zyn eigen gedrag als over net
geen hem raakte? zal ik antwoorden dat ieder
mensch, welke zal gezien hebben, hoe zeer zyn
draalen om naar Texel te komen, en hoe zeer,
het vertoeven van alle de Schepen uit de Maas,
om naar de gezegde Haven te ftevenen, van
invloed geweest zvn op onze gewigt'tgfte Zee-
Operatien van dienZeetogt; hoe zeer die draalingen
oorzaak zyn geweest van v.üf-'he voor-
. wendzels, en beuzelachtige verfchooningen, van
de eene zyde, hoezeer, van den anderen kant
zy fchadens en klagten aan onze Kooplieden hebben
toegebragt; wat al gemor engeldag zulks
V 4 o n-

112, SCHETS VAN EEN
onder de Natie, en bezigheid aan de Staaten
van Holland, en aan de Staaten Generaal veroorzaakt
heeft; ik zal antwoorden, zeg ik, dat
teder mensch, die dat zal gezien hebben , en nog
zal hebben gezien, welke nieuwe kkgten,nieuwe
bekommeringen,wat nieuwe moeitens, het
verlies van het Schip van dien Kapitein; mitsgaders
de befchuldiging van Koelberg op hunne beurt
veroorzaakt hebben ; ik zal antwoorden, eindelyk
? dat ieder mensch, die al die byzondere zaaken
zal hebben gezien, mitsgaders ook deVcR-
DEEDIGING, en andere Schriften , door de Bruyn
ter zyner byzondere rechtvaardiging voortge-
bragt, my zulk eene vraag niet doen zal. Het
verhaal, dat ik van al die dingen heb gedaan, is
in de daad langwylig, en kan daar door zelfs
verveelende , verdrietig of overtollig voorkomen,
aan zulken die minder leezen om kennis
van zaaken te bekomen, dan om zig te vermaaken.
Dan, dit doet niets ter zaake : het aanbelang
van het onderwerp, en de historhche
naauwkejurigheid, waren hier geen dingen, om
aan de byzondere fmaak van dergelyke berispers
opgeófferd te worden : Myne Hiftorie
is geen Roman , of Pronkredeneering: Zy
derhalven , die geen fmaak zullen vinden in myn
Boek te leezen, zullen het ook vryelyk kunnen
fluiten en weg leggen. — Ik keer weder tot
£en Schout by Nagt van Braam.
Hier

G R O O T T A F E R E E L 313
Hiervooren opbl. 0,76. gezegt hebbende,dat
die Bevelhebber Vden 11. September, met
zyn Esquader, en 7. Schepen van de Oost-Infche
Compagnie, in het Gat van Texel ten anker
was gaan leggen , zal ik thans alhier byvoegen,
dat, vermits op den 14. dito, het agtfte
Compagnies-Schip, en 7. Koopvaarders uit de
Maas , met de Bellona en Tbetis, ook tegen over
Texel waren gekomen , het nu fcheen, dat die
Schout by Nagt thans maar Zee had te kiezen
om met zyn Convoy naar de Zond te zeilen, en
dat de 8. Indifche Schepen insgelyks hunne reis
konden voortzetten. Maar het gebeurde heel
anders: Den 12 dier Maand , had men van Kykduin
(

§14 S C H E T S V A N E E N
ligt wat fchemcren kon , of die omgekogt konden
wezen om ons te misleiden, 't Is wonderiyk ,
dat men niet liever bleef berusten op zulken onder
deVisfchers enLootfen van Petten, (a) die gewoon
waren Visch en andere Victualie te verkoopen
aan alle Engelfche Oorlog-Schepen , die
op ónze Kusten verfcheenen. Men vreesde zekerlyK,
dat die braave Luiden, die met hunne
Visch en Vidtualie heel wel waaretydingen aan den
Vyand wisten over te brengen, ons met va!~fche
van den zeiven zouden bedienen. ——
Den 15. vernam UWE HOOGHEID het vertrek
der gecombineerde Frarfche en Spaanfche
Vloot, waar van GE ten eerften beri bt zond
aan den Heer Hartfmck, ten einde de Heer
van Braam gewaarfchuwd wierd, en dien volgende
zyne mefures konde neemen. Eindelyk,
den 16. dito, kwam de laatstgemelde
Heer met zyn Esquader, met de Oost-Indifche
Schepen, en met de 7 andere Koopvaarders,
binnen Texel te rug; en onmiddelyk na
dat binnen vallen, wierd dóór de Heeren Hartfinck,
van Kinsbergen, van Braam , en de meefte
Scheeps-Kapiteinen geoordeeld, dat bet Saifoen
te ver verhopen was om een Convoy naar de Zond te
escorteeren! en zulks , terwyl op den 11. dier zelf-
. de Maand het Esquader even daar toe was uit- -
Cfe) Petten, is ten Dtrp am ieett xyit Kykduin.
ge-

G B. o o T T A F E R E E i. 315
geloopen! — De klokflag, door den Heer
Hartfmck op den 28, Augustus gegeeven, moest
natuurlyk van dien tweeden flag gevolgd
worden (a)!
En dus liep ten einde die BERUCHTE EX­
PEDITIE, welke beftaan had in vierdagen voor
het Gat van Texel ten anker te leggen! En zie daar
wederom hoe de herhaalde aanzoeken onzer
Kooplieden, met de billyke verwagting onzer
Natie den bodem ingeflagen wierden! Zie daar
de vrugt der duidelyke intentie en der formeele
ordres van den Souverain ! Zie daar met één
woord den roemrugtigen uitflag dier zorgen en
beloften, welke UWE HOOGHEID, zo byster
luid had doen klinken, i .. Waarlyk alhier kan
men met recht uitroepen.
Parturient Montes, nascetur ridiculus mus!
Wanneer, D00RLUCII TIGE VORST , deze
tyding ter ooren der Natie kwam, heerschte in
den beginne een neerllachtig zwygen, onder
alle onze Burgeren ; maar wel dra wierd dit ftilzwygen,
door de klaagtoonen van de allergevoeligfte
verontwaardiging vervangen. De driftigften
over­
ig«) Zie o ver dit alles het VERBAAL van den Heer Hart.
finck , van den 12. September en voigg. item A. bl. 7$.
cn volgg. - B. bl. 115, id, C. hl. 56. id.

jif5 S C H E T S V A N 1 1 »
overlaadden, niet UWE HOOGHEID, maarwei
de Engelschgezinde Cabaal, met alle verzoekingen,
die de verwoedheid van eene Natie zo
erbarmlyk bedrogen, en den Koophandel zo
onwaardiglyk aan haar droevig noodot overge-
laaten te zien, konde inboezemen. „ Zie
„ daar, zeiden anderen, hoe men, door duizen-
„ derlei fuccesfive uitftellen, door duizende flink-
„ fche omwegen , en onder begunftiging van
„ duizendydele excufen, kan flaagen,in het tyd
„ winnen, en om het eerst voorkomend voorwendfelaan
te grypen , tot rechvaardiging van
„ het natuurlyk gevolg dier eeuwigduurende aan-
„ eenfchakenng van verwaarloozingen en Hegte
maatregelen, welke men zedert 8 maanden
in de zo algemeene als byzondere direc-
• w tie onzer Marine, heeft opgemerkt. Zie daar,
„ hoe men te baat neemt beletzelen,die men had
„ voorzien , die men ongeduldig heeft afgewagt
„ tot bedekking van het voorneemen eener
„ verfoeilyke Cabaal , om onzen Koophandel
„ neer te Haan , en den roem, met de belangens
„ van den Staat, aan onzen doodlyken Vyand
„ op te offeren. — De Gecombineerde Vloot, zegt
„ men ons, is vertrokken, de Engelfcben zyn met
„ magt in de Noord-zee, het verhopen faifoen ge-
„ doogt niet meer Escorte aan het Convoy, naar de
„ Zond te verkenen.... Helaas ! wy weeten dat
„ maar al te wel: Wy weeten, dat men ons
„ daar wilde hebben, om ons wel duidlyk, maar

G R O O T T A n K Ï K i' 317;
„ op eene indirecte wyze te zeggen , de Raad,
„ welke den Prins dirigeerd, en die hier alles dirigeerd,
„ heeft nimmer zin gehad om aan den Koophandel be*.
„ fcherming te verkenen; wel nu dan, eindelyk, dat
„ zal ook niet gefchieden. ó! wat is onze Ad-
„ miraal-Generaal te beklagen, dat HEM de
„ fcbelmachtigheid zyner Raadslieden niet be-
„ ter bekend is!... dat Hr den ftaat van zaa-
„ ken niet door eigen oogen ziet!... dat H i
„ in dit alles het beklaaglyk werktuig der ont-
„ werpen en kunftenaaryen dier Lieden is!"
Ziedaar, voor het wezenlyke, DOORLUCH­
TIGE VORST, het geen duizend anderen, zo
wel als ik, met eigen ooren hebben gehoord;
zie daar het wezenlyke, dat men in verfcheide
goede Werken van dien tyd kon leezen; en
zie daar met één woord, het geen ik niet kan
tegenfpreeken , zonder te loogenftraffen de onbetwistbaare
waarheden , welke uit de aaneenfchakeling
van oorzaaken en gevolgen, die ik
in het beloop van dit werk heb opgegeeven,
voortvloeijen.
Daar, evenwel, ondanks de Declaratoiren
der Heeren Hartfmck, van Kinsbergen en van
Braam, met het meefte deel der Scheeps-Ka-
piteinen, op den 16. September gedaan, de
Kooplieden op de Oostzee op nieuws konden
opkomen, en de Geintresfeerden op Surinamen
op nieuws by Uwe HOOGHEID aandrongen ;
en-

§i8- S C H E T S V A N Ï E D
en daar men ter zeiver tyd gezind was een
overmaat van autoriteiten te verzamelen, ten
einde daar op de weigering te vestigen, die
men voorneemens was aan de nieuwe aanzoeken
van de eerfte zo wel als van de laatfte Heeren
te geeven, bragtmenUwE HOOGHEID eerst
tot het confulteeren met de Gedeputeerden
der vyf Admiraliteits Collegien; maar die Gedeputeerden,
alvorens zich uit te laaten, kennis
gevorderd hebbende van de Confideratien,
welke de Vice-Admiraal en verdere Vlagofficieren
daar omtrent geeven konden, moest
men de zaak van elders aanvatten.
Dienvolgens fchreef UWE HOOGHEID den
Suften aan den Heer Hartfmck, om zyn Advis
, mitsgaders dat der verdere Vlag-Officieren
ter Rheede van Texel liggende, over
de twee volgende pointen:
i°. „ Of het raadzaam ware, het Convoy
„ thans te laaten uitzeilen; dan of hetfai-
, „ foen te ver verloopen ware, om, al
„ was het dat 'er geen vyand te vree-
„ zen was, te waagen, om met een Con-
„ voy naar de Oostzee te gaan, en van
„ daar herwaards te reverteeren? "
a°. „ Of het doenlyk ware, Esquaders ge-
„ wyze, om de Noord om, na den i.
„ Oótober, te zeilen, en of te dier tyd
„ het verzochte Convoy met gerustheid
„ konde worden verleend?"
By

G R O O T T A F E R E E L gr$
Byaldien men, zo als ik reeds heb gezegt,
geen overmaat van Autoriteiten nodig had
gehad, om zich tegen de' nieuwe aandrangen
der Kooplieden te verzetten, zou het nodeloos
zyn geweest die twee vraagen te doen,
wyl men zeer zeker was , dat hetbcrigt dier Heeren
zyn zou om te huis te blyven. En inderdaad,
toen de Schout by Nagt van Braam . den
22llen tien Kapiteinen VAN ZYN ESQUABER op
zyn Schip had byeen geroepen, wierd door
hun en hunnen Commandant gedeclareerd,
„ dat men in het eerde geval veel verleiding
„ van Stroom, ftormachtig weer en lange nach-
„ ten te wagten had, het geen de reize nog
„ wel voor een enkeld Schip, maar geenzins
„ voor een Vloot doenlyk maakte, zynde het
„ zelve door meest alle de Officieren en Stuur-
„ lieden, die zich toen aan Boord van'sLands
„ Schepen bevonden (en dit Vaarwater kundig)
„ondervonden geworden," dat, wat het
tweede pbint betrof, namelyk , om met een
Convoy om de Noord (van Schotland) te pasteeën,
al de fentimenten waren, „ dat daar
„ toe het failben te ver was verloopen, ver->
„ mits- men (aldaar kruisfende ) ondervonden)
„' had, men fomwylen in geen veertien daag
gen elkander heeft kunnen zien, door de
„ zwaare mist, welke men , als ook zwaare
„ ftormen,- om dien tyd 'meest altyd'te 'wag-

•320 SCHETS VAN EEN
„ ten had O)." Dit Advis, door de tien voorn.
Kapiteinen en hunnen Commandant geteekend,
wierdaan UWE HOOGHEID afgezonden,
Des anderen daags, den agften fchreef de
Vice-Admiraal Hartfmck het zelfde aan UWE
HOOGHEID.— Het is even of die Vlootvoogt
praefenthad geweest by de Vergadering, daags
te vooren belegt op het Schip van den Schout
by Nagt van Braam, zo grooten overeenkomst
was 'er tusfehen de beide Advifen. Maar, om
niet te zeggen dat het refultaat van die Conferentie
aan hem was gecommuniceerd, zal ik
alleenlyk zeggen, dat Luiden die dezelfde grondbeginzelen,
dezelfde bedoelingen koelteren,
doorgaans dezelfde denkwyze hebben (&).
Den 15. dito, confirmeerden de Vice-Admiraalen
Reinst en Zoutman, en de Schouten by
Nagt Bedel en van Kinsbergen, die zich alle vier
in 's Hage bevonden dezelfde zaak, en voegden
daarby dat de Engelfche, door het na binnen
zeilen in de Havens van de Franfche en
Spaanfche Vloot, de handen ruim hebbende,
zo veele Schepen konden afzenden, om ons
Convoy te neemen, als zy goed vonden; en
dat men reeds was geïnformeerd, dat zyeen zeker
(0) BYLAAGEN tot bet eerfie Jluk der Mmme v*n
ZTNE HOOGHEID, N». 2S.
{b) ID. NO. 29.

G R O O T T A F E R E E L . 321
ker getal Engelfche Schepen in de Noordzee
waskruisfcnde enz. Dat het hun ook inde tegenwoordige
omftandigheden niet voorzigtig
voorkwam, de Zeegaten van Texel en het
Vlie te veel van Schepen teontblooten '(tij;: redenen
die men geenzins vergat, en ook wel wist
te doen gelden in het begin van October, met
de verfpreiding van het gerugt, datdeVyand
voorneemens was op onze kusten eene Landing
op die hoogte te cnderneemen (ö).
Indien, DOORLUCHTIGE VORST, die beletzelen
zodanig waren als die Officieren «reliefden
te zeggen, kon men op geene andere
wyze beantwoorden de excuufen, die 'er uit omtrokken
wierden, dan met op nieuws daar tegen
aan te voeren, die aaneenvolging van achteloosheid,
valfche maatregelen, en voorgaande bcdryvekosheid,
van welke ik zo dikwyls heb Mfproken,
en die ik thans hier niet zalherhaaïera.
— Het zy my echter vergunt te zeggên, dat
wanneermen omtrent den ic.Oöober 1782 den
Schout by Nacht van Kinsbergen afzond cm de
Schepen uit Noorwegen af te haaien, of, o- cyeenige
zeggen de nieuwe ordres te eludeeren"
welké Hunne Hoog Mog. nog hadden kunnen
geeven om naar Brest te zeilen , wen, zeg ik'
(a) ID. N 0. 30,
(i) 'A. bl. 7 7. en ? 8. _ B b L u8_ _ c y >
X
: . &
de

oi2 SCHETS VAN KEN
de Heer van Kinsbergen die kruistogt ondernam
wierd 'er geenzins gelet of de firoomen, de
nevels, de lange nachten, en de ftormen nood'
lottigvoor zyn Esquader konden zyn. Het
zy my nog vergunt hier by te voegen, dat den
14. Oftober van 't Jaar 1781 , dat is nameiyk
na onze Koopvaardyvloot gezien had, dat alle
hoop om Convoy naar de Oostzee te bekomen
, verdvveenen was, en haar niets overig
bleef dan toevlugt tot de befcherming van vreemde
Vlag te neemen, die Vloot, zonder zich
over die firoomen, en al die andere zo luid uitgekreeten
gevaaren, te bekommeren , ftouteiyk
onder Convoy van het Zweeds Fregat Jcramas
naar de Zond zeilde,— en dat in de Maand
November van dat zelfde Jaar de Engelfchen,
op geen (lukken na zo timide als wy, en onder
wien geen Cabaal gezworen had, hunne eer en
het aanbelang van hunnen Koophandel te verraden,
een Esquader naar de Zond zonden, ter
afhaaling van eene confiderable Ivoopvaardyvloot,
welke door geene der voornoemde gevaaren
of'hinderpalen belemmerd wierd om gelukkig
in Engeland te komen.
Wat betreft de 19 vyandlyke Schepen, die
men met de Kykduinfche Brillen den 12. September
had befpeurd , dit is een opgeraapt verdichtzel;
zulks zeg ik ook van het Raport, door
eenige vreemde Koopvaarders den 15. aan
den Kapitein Brunet de Rocbebmne, welke te
Hel-

GROOT TAFEREEL. 323
Helvoet commandeerde., gegeeven, dat in de Nabuurfchap
dezer Rheede zich -bevonden , 11 Engelfche
Schepen van Linie en 4 Kotters (a). De Vyand,
wel is waar, verzamelde toen eenige magt op
onze Kusten, en men ontdekte van tyd tot tyd
eenige van zyne Schepen, maar die waren nog
niet tot dat getal geklommen. Het was alleenlyk
op het.einde van September, en in 't
beg in van Oktober , dat de Commodore Stewart
met dusdanige Zeemagt in onze wateren
kwam: Zeemagt, waar van ik hier de lyst zal
laaten volgen, terwyl ik daar onder met een
* noteeren zal zes van zeven hunner Schepen,
die in 't gevegt op Doggersbank gedelabreerd waren,
om te kunnen dienen tot getuigenis tegen,
de fchandelyke achteloosheid, door de Directie
onzer Zeemagt tot daar toe geöefFend, en
waar mede zy vervolgens bleef voortvaaren;
ten aanzien van de reparatie onzer Schepen,
die in het zelfde gevegt gehavend waren geworden.
Staat der Engelfche Zeemagt in de Noordzee, en onder
bevel van den Commodore Stewart, op het eindt
van September, en in 'tbegin van Oclober 1781.
* Princes Amelia van So. Rukken.
* Fortitutte. ^
* Ber-
(«) Zie. wegens dit katfte- A. bl. 75. — B. bl. «t _»
%» bl. 57,
K 2

324 S e H i TI VAN EEN
* Bcrwick. . . . . . . van 74.
Africa

GROOT TAFEREEL. 325
Ik kome thans weder op de aanzoeken, welke
onze Geinteresfeerden in de Scheepvaart op
Surinamen, zedert eenigen tyd byUwE HOOGHEID
vernieuwden , ter verwerving van een Convoy,
het welk men zich wel voorftelde hun niette
verkenen, en dat om de redenen, of de voorgeevens,
in de Advifen vervat, welke onze
Zee-Officieren den 22, 23 en 25 September
hadden gegeeven, en door my op bladz. 319.
en 32c. hier voren gemeld zyn. Maar alvorens
my daar over verder uit te laaten, is het nodig
de zaaken van wat hooger op te haaien.
By het Request, door voorn. Geinteresfeerden
op den 7. Juny aan de Staaten Generaal
voorgedragen, en waar van ik bereids op bl.
iai. heb gefproken, gaven zy een zeer uitvoerig
berigt van het groot aanbelang der behoudenis
der Etablisfementen van Surinamen, de
Berbices, en van Curafao, mitsgaders van de dringende
noodzaaklykheid om die Etablisfementen
onmidlyk van leeftogt en andere noodwendigheden
te voorzien, als mede dat derzelver
Producten herwaards vervoerd, verkogt en te
gelde gemaakt wierden enz. By't vervolg van
deze voordragt betoogden zy, dat men die onderfcheidene
zaaken niet erlangen kon, ten zy
het Hunne Hoog Mog. behaagden hun te vergunnen,
de Schepen, die zy derwaards wilden
zenden, ten oorloge uit te rusten; ten zy die
Schepen met Commisfie en Rcprefaiile-Brie-
X 3 ven

jat5 S C H E T S V A N I E *
ven voorzien wierden; en dat, boven dien, de
Vloot, die zy wilden toerustenen wapenen,
door eenige Oorlogfchepen wierd geëscorteerd.
P»laar, aangezien de extraordinaire Uitrusting
hunner Schepen grcote geldfomraen vorderden,
vcrzogten zy tevens aan Hunne Hoog Mog.
om hun, zo als in dergelyke gelegenheden, in
vroepere tvden meermoalen was gepracvtifeerd,
eeni.qx Praemien van aanmoediging, naar evenredigheid
der kosten, die zy deswegens zouden
kunnen impendeeren, enz. enz. Hunne
Hoog Mog. door die redenen bewoogen, reqidree'-den
den Raad van Staaten om eene Petitie
te formeeren van 1200 duizend Guldens,
om daar aan geëmploijeerd te worden, en verzoeten
UWE HOOGHEID de Commisfie en Repre
r
aille-Brieven, door die Kooplieden gevraagt,
te accordeeren , als mede het verzorgen van
eenige Oorlogfchepen tot Convoy O),
fa 1
) Gelyk ik\reeds bygebragt heb eenige fiaaltjes van
de wvze, 00 welke de berugte Manzon over de Direaie
Van onze Marine redeneerde (eer men hem neg denmand
gefnoerd had), kan ik niet nalaaten alhier nog een paar
aanmerkingen aan te haaien, welke hy over het Request,
den 7. Juny gepiefenteerd maakte: In zyne Courant
van den 16 derzelfde Maand zegt by: Alles, wat men in
dat Request aantreft, is, zo als men 'er van zal kunnen
tordeelen, wel gemotiveerd, wel baarblyklyk, wel bewee.
gen, en zal nochtans, bet geen wy met leedwecssn zeggen,
net-
In

GROOT TAFEREEL. 32.7
Ingevolge van deze günftige Refolutie Hun­
ner Hoog Mog. gingen die Kooplieden zo yverig
te werk, dat zy binnen twee maanden eene
Vloot van 17. Schepen by een bragten, belaa-
den met de benodigtheden voor de voornoemde
Etablisfementen, bemant met iico. Koppen, en
gewapend met 400 Stukken Canon: En wanneer
nergens toe dienen. De HOOFDEN der Republiek (en
Bién weet welke Hoofden hy hier bedoelde) willen geen
Oorlog; zy zal die ook niet hebben. Zy zal meede hebben,
wanneer de Engelfchen ban kwaad genoeg zullen gedaan
hebben, namelyk aan dat gedeelte der Natie, bet welk zy kwaad
kunnen d

328 S C H E T S V A N E E N
deze Vloot zeilree lag, oordeelden zy het nnodig
Uw E HOOGHEID te follicitecren, hun hoe
eerder hoe liever het Convoy, door Hunne Hoog
Mog. geordonneerd tc verzorgen. Nu was het
ingevolge deze Sollicitatie, dat UWE HOOG­
HEID refolveerde, zo als hier voren op bl. 318.
is

G R O O T T A F E R E E L . 32.9
tegen exhibitie van het Certificaat, by Hunner
Hoog Mog. Refolutie van den 31. July gerequireerd,
te doen remitte-eren de Praemie, door
Hunne Hoog Moog. aan elk derzelve gunftig toegele
gt, enz.
Terwyl nu de onderfcheiden pointen van dit
Request in deliberatie gelegt waren, vergat men
niet zich den nieuw verwagten Tytel te verfchaffen,
om meer en meer te wettigen de weigering
van het gevraagd Convoy, en welke Tytel
bellond in de formeele Approbatie van die Gedeputeerden
der Admiraliteits-Collegien, den 6
Oftober gegeeven aan het Advies onzer Zeeofficieren
van den 11, 23 en 25. der voorige
maand : Dat is, dat gemelde Gedeputeerden
declareerden, zo als die Officiers gedaan hadden
, dat het verloopen faifoen niet toeliet Convoy
teverleenen, het zy naar de Oostzee, het
zy naar America , benoorden Schotland om f».
Des onaangezien accordeerden de Staaten
Generaal op den 15. Odtober, aan de Supplianten
het eerfte en derde point van hun verzoek;
dat is Hunne Hoog Mog. requireerden van UWE
LTOOGHEID , om ten fpoedigften het voornoemde
(

g^o S C H E T S V A N E E N
ttoemde Convoy te verfchaffen , engelasten den
Raad van Staaten om den Bockhoudcren, tegens
exhibitie der gerequireerde Certificaten,
de beloofde Praemie voor elk Schip; wordende
het Artykel van vergoeding der kosten, die
dooreen nieuw uitftel van het verleend Convoy
konden veroorzaakt worden, uitgefteld tot
nadere de.iberatie.
In elkander Land dan het onze, DOOR­
LUCHTIGE VORST, zou men gezegt hebben,
dat de bckommcrlyke flaat der beide voornoemde Etablisfementen,
dat de Confervatie des Koophandels en van
het vermogen der Requeflranlen, en dal het a'gemeen
belang der Republiek gcene verfchuiving, gcene verdere
chicane ondergaan moest; men zou gezegt hebben,
dat het verzoek der laatstgemclden des te minder ongepast
tras, daar zy, of ten minflen hunne Schippers , insgetyks
veel wisten, dat 'er eenige zwarigheden te ontmoeten
waren, met in dit jaargety benoorden Schotland om te
zeilen: maar men zou ook nog gezegt hebben, dat
die Kooplieden niet onv:etend waren, dat de behoudenis
van hunne Vloot en Goederen, hun alzo geivigtig was als
man onze Zee-Officiers de' behoudenis van i 0/3
fregatten, die tot Convoy zouden gediend hebben : en
men zou 'er bygevoegt hebben, dat, zonder zo
veel redenen of kibbelingen te befleden, men ten min f en,
eens aan de formeele ordres van den Souverain moest
gehoorzaamen. — Maar by ons gaat het gehoorzamen
zo gemaklyk niet. Zo dra had UWE
ÏIOOGHEID geen communicatie van de Refolutie

G R O O T T A F E R E E L . 331
tutie Hunner HoogMog. of de volgende Misfive wierd
aan de Staaten Generaal gefchreeven. „ Dat,
„ UWE HOOGHEID het van zynen pligt geoor-
„ deeld had, om tot behoud vah's Lands Sche-
„ pen en de Koopvaardy-Schepen der Inge-
„ zete.:cn, in deze tydsomftandigheden, alle mo-
3> gelyke voörzigtigheid te gebruiken, en daar-
„ om had ingenomen de Confideratien en Ad-
„ vyzenvan den Vice-Admiraal Hartfmck, den
„ Schout by Nagt van Braam, en van alle dè
,, commandeerer.de Officieren , die onder de
„ ordres van gemelden Schout by Nagt gedes-
„ tineerd waren, om de Schepen naar de Oost-
„ Zee te convoijeeren , gejyk mede van de Vi-
„ ce-Admiraalsn Reynst en Zoutman, de Schou-
„ ten by Nagt Dedel en Kinsbergen, als ook nog
„ van de Gecommitteerdens uit de refpeéti-
ve Collegien dezer Landen, welken by de-
„ ze Misfive gevoegd waren, en hier in over-
„ eenkwamen ; dat het in het tegenwoordig jaarfaifoen
niet raadzaam was een Convoy naar
„ de Oost-Zee te zenden, nochte ook benoorden om,
met een Esquader te convoijeeren , als flrydig tegen
}, alle regelen van Soldaat- en Zeemanfchap: UWE
„ HOOGHEID oordeelendebet niet raadzaam te zyn t
„ om van deeze Advyzen af te gaan."
Toen dezen Brief ter kennisfe van het Publiek
kwam, befchouwde men het als afgedaan,
en dat 'er voor den volgenden voortyd van geen
Convoy meer zou gerept worden. Het fchynt
even-

33 2 S C H E T S V A N E E N
evenwel, dat de Souverain in weerwil der Ad-
vyzen, en van UWE HOOGHEID , en van onze
Officiers, gehoorzaamt wilde zyn, aangezien
UWE HOOGHEID op den 29. daar aan volgende
aan den Vice-Admiraal Hartfmck fchreef,
om aan de Kapiteinen der Fregatten Argo , Bellona
, de Zephir, de Eensgezindheid, en het Schip
van Linie de Batavier, te berigten dat zy genoemd
waren om het Convoy te formeeren,
dat Hunne Hoog Mog. geordonneerd hadden by
hunne Refolutie van den 15. Oftober, en dat
de dag van Hun vertrek nader zou worden
vastgcfteld O).
Indien, DOORLUCHTIGE VORST! geduurende
de veertien dagen, welke UWE HOOG­
HEI Dlietpasfeeren,tusfehen den 15 Oftober,en
den dag op welken dien Brief aan den Vice-Admiraal
wierd gefchreven, het GEVAAR , dat de lange
nachten, de zwaare mist, en de flor men van het
Noorden van Schotland, veroorzaakten, vry wat
crooter was geworden , dan het was op den 11,
23 en 5.5. September, toen onze Officieren hun
Advys gaven , moest dat zelfde GEVAAR wel wat
anders vermeerderen, geduurende de vertraagingen,
die de toebereidzelen van dat Convoy
(0) 't&t A. Ü H* ~ B
- l L
C w
*74- — ' 9 2
- «
vwal bet V E K B A A L -can den Heer Hartfmck van den 30.
Qcïoher Ut den 4. December,

G R O O T T A F E R E E L . 333
te weeg bragten: Want vooreerst moesten de
Kapiteinen zig van levensmiddelen en van andere
behoeftens tot zodanige reis nodig, Voorzien
, vervolgens moest de Batavier gekield
worden. — In afwagting dat dit kielen zougeë'in-
•digt worden, fchreef UWE Hoo GHEID aan den
Vice-Admiraal den 16. November, dat hy op
den laatften van die maand naar 's Hage moest
komen met de voornaamfte Officiers, die op
Doggersbank hadden gevochten , ten einde UWE
HOOGHEID aan die Heeren de Medailles en
Sabels kon uitdeden , welke voor hun beftemd
waren, en voorts om met hem over verfcheide
zaaken te confereeren, byzonder over het Convoy
naar de West-Indien. ~ Wat in die Conferentie
gerefolveerd wierd , DOORLUCHTIGE
Vo R s T, is my onbekend, maar dit weet ik, dat
UWE HOOGHEID op den 1. December aan den Vice-Admiraal
berigtte, dat de Batavier niet klaar
kon -komen, maar in plaats van dat Schip het
Fregat de Pbenix gebruikt moest worden. .
Zo alhier geen doorflaand bewys van de zinnelooze
Directie van onze Zeemagt plaats heeft,
of liever van het voorneemen om de zaaken te
rekken, en het verzogte Convoy niet te verkenen,
weet ik niet wat het is.
Zeer bezwaarlyk zou het zyn, de fmert en'
wanhoop uit te drukken , welke onze ongelukkige
Kooplieden ondervonden op het gezicht
van alie die gebeurcenisfen. • Zy befbten, des
QXir

334 S C H E T S V A N E E M
onaangezkn, nog eene laatfte pooging aan të
wenden. Zulken van hun die te Amfterdam
woonachtig waren, begaven zich den 7. De­
cember by UWE HOOGHEID, en herhaalden in
de allertreffendfte bewoordingen de bevorens
gedaane aanzoeken: Maar alles tevergeefs. Uwa
HOOGHEID in hun byzyn het Advys der Vi­
ce- Admiraalen vanWasfenaar, Hartftnck, Reinsi,
Byland en Zoutman, ingenomen hebbende, be-
rigtte hun dat het onmogelyk was hun Convoy
te verkenen, voor den volgenden voortyd. De­
ze harde beflisfing wierp dan ten eenenmaal al
de hoop dier ongëlukkigen in ft voetzand; ea
liet hun niets overig dan hunne Schepen te doen
pntlaaden , en met de rest der Natie te zugten
over de onwaardige wyze, op welke by ons de
maritime Operatien gereguleerd, en de belan-
gens des Koophandels verwaarloost, gevilipen*
deerd, wierden.
jk moet hier nog byvoegeti, dat het excuua
van een te ver verhopen faifoen het eenige niet
was, dat men te baat nam om de voornoemde
Vloot te berooven van het Convoy , zo inftan-
telyk door de Kooplieden gevraagd, en door
den Souverain geordonneerd; want kr waren
nog twee byna even waardige andere , welke
voortkwamen uit de onwilligheid fommiger onzer
,Zee-Officieren , en uit het voorwendzel van te
zeer de Equipagien onzer Oorlogfchepen te ver­
zwakken. Ziehier, DOORLUCHTIGE VORST,

G R O O T T A F E R E E L . ^3S
in welke bewoordingen de Stellers Uwer Memorie,
UWE HOOGHEID over die twee pointen
doen fpreeken (0).
„ Wy moeten , met opzigt tot . dit West-
„ Indisch Convoy, boven dit alles, nog ob-
„ ferveeren:
i°. „ Dat de Kooplieden, by hunne boven-
„ gemelde Requesten, in den Zomer van dit
„ jaar (6), het zelve Hechts bepaalt had-
„ den tot e'én a twee Fregatten; doch
„ dat zy naderhand, zynde overtuigd ge-
„ worden, dat, in de tegenwoordige wy-
„ ze van Oorlogen, hunne Armatuur van
„ niet veel kracht was, en daadlyk ge-
„ waar geworden zynde, dat de Zee-
„ Capiteinen geen vertrouwen in dat Ad-
„ miraalfchap ftelden, en dus gansch niet
„ genegen waren , om het zelve te gelei-
„ den of te commandeeren, van hun eer-
„ fte verzoek zyn afgegaan, en vervol-
„ gens gevraagt hebben een fufficient Cora-
» voy, 't welk, volgens hunne meening,
had
——————————— . ^
(«) A. bl. 76 en 77. — B. bl. 116 en 117. — C. bl. 56.
(b) De Requesten waar vin ZYNE HOOGHEID alhies
fpreekt, zyn die van den 7. Juny, en van den 39. Sep T
tember: want de Geintresfeerdeh in den handel op Surinamen,
hebben geen andereu aan de Staaten Genera»!
jcprefenteerd.

S C H E T S V A N E E N
„ had moeten beftaan in ten minften 2 of
„ 3 Schepen van Linie. En
2°. „ Dat men, door dit verzenden van een
„ zo notableEscorte, in het najaar 1781,
„ zich zoude hebben moeten ontdoen van
„ de beste Equipagien, die gefchikt moe-
„ ften worden, om de groote Schepen in
„ het volgende jaar te bemannen."
Deze beide Paragraphen verdienen eenige
aanmerkingen, en zie hier die welke ik op de
eerfte te maaken hebbe: i 9
. By de twee bovengemelde
Requesten, hebben de Kooplieden op
geenerlei wyze het Convoy op één a twee Fregatten
gefixeerd; en men zou de onbefchaamdheid
der Heeren Stelleren moeten hebben om
het tegendeel te beweeren: want by het eerfte
Request word het verzoek der Kooplieden
gedaan in de onbepaalde bewoordingen van een
fufficient Convoy, en van zodanige van 'sLandsOorlogfchepen,
als daar toe kunnen gemist worden. By
het tweede is de vraag alleen in deze woorden
vervat , een bekwaam Convoy. •— 2 0
. Zo het
waar is, dat die zelfde Kooplieden overtuigt
waren van de krachteloosheid van hunne uitrus- ,
' ting, was zulks alleenlyk in geval dat het fufficient
Convoy, of ten minften, zodanige Schepen als men
daartoe had^kunnen misfen aan hun niet geaccordeerd
wierden. 3°. Wat betreft het weinig of
geen vertrouwen, dat onze Officiers in deze
uitrusting Helden, dat is in eene . toerusting.
even-

G R O O T T A F E R E E L . 337
evénwel van 17. Schepen, met 1200. Man'toegerust
en 400. Sjukken Canon gewapend, en het
Welk nog door zodanig Convoy, als men zou
hebben gelieven te verieenen , verfterkt zou
geworden zyn, zulks was minder een beuzelachtig
excuus van wegen die Officiers, dan een teken
hunner onwilligheid, in dat geval, en der eigendunklyke
handelwyze, wélke verfcheide van die
Heeren, geduurende den ganfehe.n Oorlog, en
byzonderlyk ten opzigte der relze naar Brest,
gehouden hebben. Het valt gemakiyk te redeneeren
en zelf om ftoutelyk te redeneeren, al»
men weet dat zulks firaffeloos gefchieden kan.—
4° "Wat belangt het fufficient Convoy , het geen
men ons zegt dat de Kooplieden hebben gevraagt,
naaf afgezien te hebben vari hun voorig
verzoek, en dat nu volgens Imtme opinie,ten minften
had moeten beftaan in 2 0/ 3 Schepen van Linie,
fchynt, DOORLUCHTIGE VORST, dat UWE
HOOG HEIT) hun daar van het Equivalent deed
hoópen, by de ordre van. den 29. O&obcr om
de Batavier met 4 groote Fregatten te prepareeren
, om het bovengenoemde öonvoy te formeeren'.
Dan men heeft hier voren gezien
waarop die toebereidzelen zyn afgeloopen.
Nopens de tweede aangehaalde Paragraaf,
of liever nopens het geen daar word gezegt,
„• dat door het verleenen van zodanig Convoy
^ in dit laate jaargety , men de Schepen had
moeten ontblopten van de beste Equipagien, ge-
X » Schikt

338 S C H E T S V A N E E I *
„ fchikl om in 't volgende jaar op onze grootc Schapen
', te dienen," zou men beter gedaan hebben met
te zeggen van de beste Equipagien, gcfchikt om dat
jaar inde gewoone werkeloosheid door te brengen; want
de Campagne van 1782. was niet minder fchandelyk
voor de Directie van onze Marine, noch
minder noodlottig voor onzen roem en belangen,
dan die van 1781. had geweest. Voor't
overige was dit de eenige keer niet, datmen dit
excuus te berde bragt om zig te verontfchuldigen
van de onwilligheid, die 'er heerschte om werkzaam
te zvn; want dezelve wierd nog vernieuwd
om de mislukking der reize naar Brest te rechtvaardigen.
Zulken myner Lezers welke daar
aan twyfielen , kunnen het zien in den Brief,
door UWE HOOGHEID op den 29. October 1782.
aan de Staaten van Friesland gefchreeven, en
in de Memorie door den Graaf van Byland in 't begin
van 17S3. uitgegeeven , met oogmerk om
zyne ftrafwaardige ongehoorzaamheid aan de
ordres van den Souverain, by die gelegenheid gegeeven
, te pallieeren.
„ Ten bewyze evenwel, vervolgt UWE Ho 0 G-
„ HEID, of liever zy die hier voor U fpraken f»,
„ dat de difficulteit, door de Zeelieden een-
„ paarig gemoveerd, tegen het zenden van een
„ Esquader benoorden Schotland om, in het Win-
„ ter-
(a) A. W. 118. en 119. — 175. — C U. 9*

GROOT? T A F E R E E L , 339
„ ter-faifoen, ofzelfs in fttet Najaar, door Ons,
„ zo weinig als door hen relatief gemaakt
„ wierd. tot een enkel Vaartuig, vonden Wy
„ geene de minfte bedenklykheid, om nog in
„ de maand van December van dit Jaar te doen
„ in gereedheid brengen, en voor zes maan-
„ den approviandeeren het. Advysjagtde Kemp-
„ baan, gecommandeerd door den Luitenant
1, Jan Janszen Eye, die dan ook in January daar
„ aan volgende , dereize naar de West-Indien
„ aannam, onze Ordres naar Surinaamen en Cu-
„ rapao overgebragt heeft, en in de eerfte da-
„ gen van Augustus gelukkig geretourneerd is.",
Waarlyk, indien ik niet reeds het Latynsch
Vaars van den Berg die een Muis baarde, gebezigt
had , zou dat hier wonderwel ter fneede komen.
Is het niet een allerge wigtigfte pQoging,
dat men refolveerd om naar beide onze Etablisfementen
eenScheepje van 12,. Stukken, met eenige
Brieven gelanden, af te zenden'? _ Wat
moeten onze Colonisten en Zeelieden wel gezegt
hebben op het gezicht van dit Scheepje,
daar men hun had gevleid met de hoop eener
•naby zynde aankomst van een Convoy, daar zy
ten uiterften gebrek hadden aan de noodigfte
behoeftens, en alle oogenblik dat Convoy te
gemoet zagen? .... Een Scheepje! . . . . ett
eenigeBrieven! .... tiet was, DOORLUCH­
TIGE VORST,een ruimen voorraad van-Mondbehoeftens,
het waren allerlei Klederen, het
Y a wa-

840 SCHITS YAM I E X
waren andere Goedeïen, het was Olie, Tee?,
Wandt, Yzer, het waren andere Materiaalen tot
onderhouden reparatie van de Oorlog-en andere
Schepen , die wy in dat land hadden ; het waren,
kortom, Oorlogsbehoeftens, die men derwaards
moest zenden, en zulks niet in December
1781. of January 178a. maar reeds van de
maanden September of Oótober van het voorgaande
Jaar. Op dit oogenblik heb rk authentieke
Brieven voor oogen , welke van onze twee,
toen te Surinamen leggende Fregatten gefchreeven
zyn, en behelzen dat in 't begin van 'tjaar
1782. een pondSpykers aldaar 15. ftuivers kostte,
een paar Schoenen 10. Guldens, een pond
Boter 5. Guldens; een Tonnetje Zout 80. Guldens
, enz. — Dat die Fregatten van onderen
van de Wormen wierden doorknaagt, en van
boven door de hitte der Zonne, en de Regens
moeiten verrotten: — dat die Schepen, zowel
als de particuliere Schepen volftrekt gebrek hadden
aan Wandt, Olie, Teer, enz Maar
wat ga ik hier weder te berde brengen?...
Helaas! Ik dagt niet meer aan de Misten, en
Stormen van het Schotze Noorden ! ö Officiers!
• • ö Directie van onze Zeemagt!....
Maar laat ons voor 't laatst nog eens de be­
ruste Memorie aannaaien.
„ En op die wyze liep deeze eerfte Cam-
„ pagne, tot ons innigst leedweezen, ten
„ einde, zonder dat het ons heeft ma-

t i o o T T A F E R E E L . 341
„ gen gebeuren , om, ter voldoening aan
„ ons eigen verlangen, en in weerwil van
n onze ieverigfte poogingen, die telkens,
„ door de faraenloopende omftandigheden
„ verydeld werden, iets anders of iets
„ meerder te kunnen verrigten, dan het
„ geene bevorens door ons is geobfer-
„ veerd. w
O)
Helaas! Ja DOORLUCHTIGE VORST, op die
wyze liep ten einde deeze Campagne, of liever, dit
eerjle jaar van den Oorlog, in welken de fchande
en rampfpoeden, die wy hebben moeten onder-
'gaan tot HOOFDOORZAAK hadden, het noodlot
ig vermogen het welk een Cabaal van Schelmen
, geheel aan Engeland overgegceven, onder
ons bezat; —- in welke die fchande, en die
rampen tot TWEEDE OORZAAK, en onophoudelyk
tot EX c uus hadden de zwakheid onzer Zeemagt,
die de bejdaaglyke halftarrigheid om
vermeerdering van Landmagt te vraagen, in
welken men UWE HOOGHEID had gehouden,
belet had te herftellen 5 — 0p die wyze liep
ten einde deeze Campagne, in welke wy eerftelyk
zagen een gedeelte onzer Oorlogfchepen onvoorzigteïyk
ter difcretie van den Vyand ge-
Héld, een gedeelte onzer bezittingen weggenomen
, en onze Medeburgeren wreedaartiglyk
Cs) A. bl. 77. — B. tl. 117. — C. bl. 58.
*3
ge-

34» S C H E T S t A U E I S
geplunderd en van goederen berooft: - Op die
Wyze liep ten einde deeze Campagne, in welke, door
een berispelyk verzuim by het uit- en toerusten
van het klein getal onzer Schepen , en in welke
door eene allergebreklykfte Direftie ten aanzien
van't gebruik dier Schepen, mende Vyandlyke
Convoijen van de Elbe en Wezer, tranquiel
onze neus voorby na hunne beftemde Havenen
zag ftevenen: — op die wyze liep ten einde deze Campagne,
in welke het Convoy naar de Oost-Zee,
en dat voor de-beide Indien, zo menigmaal gevraagt,
zo dikwerf belooft, onophoudelyk verfchoven,
en eindelyk geweigerd wierden, onder
voorwendfels die ik my fchaame nogmaals te
herinneren : • Op die wyze liep ten einde deeze
Campagne, in welke het geklag onzer Kooplieden
, en het gefchrei onzer Natie onwaardigïyk'vierden
veracht, in welke de intentien van
den Souverain verfchalkt, en zyne Heilige ordres
ftraffeloos geëludeerd wierden: — Op die
wyze liep ten einde deeze Campagne, in welke onze
inwendige Vyanden ten vollen geflaagt zyn in
hetverraaden van onze belangcns, en van onzen
luiher, en in onzen Vyand van buiten op
allerleije wyze te begv.nfi.igen; in welke, zeg
ik, de verfoeilyke Cabaal, die UWE HOOG­
HEID omringde, verblindde, en op allerleije.
wyze de uitwerkzelen UWER beste intentien
dwarsboomden, meer dan ooit, DOORLUCHtriGE
VORST, Haagde om U de fpeelpop haa-
* rer

G R O O T T A F E R E E L . 343
rer duiftere ftreeken, en het beklagenswaardig
werktuig van haare trouwlooze inzichten te
maaken: — Eindelyk, op die wyze liep ten einde
deeze Campagne, die wy in onze Gefchiedboeken
kunnen aantekenen, als een tydperk van vernederingen
en rampen, zo als tot hier toe nimmer
by ons gehoord zyn , als een eeuwig gedenkwaardig
tydperk, het geen wy zouden gemeend
hebben onmogelyk een wedergaa te kunnen
uitleveren, zo de Campagne van 1782,. ons
zulks niet ten duidelykften had doen zien.
Het zou, naar den voordragt van zo veel
vreemde zaaken, alhier de plaats zyn, om my
uit te laaten over de dryfveeren van allerlei
foort, door Engeland dit jaar gebezigt, om ons
te brengen tot het fluiten van den allerfchandelykften
Vreede met dat Ryk, en om ons we.ier
in die boejjen te knellen, in welken men ons zo
lang gefloten had. gehouden: Hier zou het de
plaats zyn my uit te laaten over alle de zo openlyke
als verborgene kunftenaaryen, door de Engelschgezinde
Cabaal onder ons aangewend, om,
ten dezen opzichte de bedoelingen dier Mogendheid
ten dienst te ftaan; om, alle Verbond
met Vrankryk af te fnyden; en om ons te beletten
den Heer Adam! als Afgezant der Staaten
Y 4 van

344 S C H E T S T A S Ï Ï *
van America te erkennen: Edoch, daar ditverhaal
my thans te verre heen zou voeren, zal
ik de behandeling dier hof tot het begm van een
volgend Deel befpaaren.
ïk kan evenwel, DOORLUCHTIGE VORST, dit
deel niet beüuiten zonder aan geheel Europa te
doen zien, tot welke verfieilyke middelen
hier toevlugt nam, om Vrankryk, en dege ls
geeringvoorhet oogonzerNane belachlyk, ver-
«chtelyk en afgrysfelyk te maaken ; dat is om de
«moederen tegen onze natuurlyke Bondgenoo,
ten en Weldoeners op te zetten ; - om, door
datmuddel den aandagt, welke het Pubhek o?
onzefchandelyke wyze van den Oorlog door te
°e t ten zouden kunnen Vestigen , te diverteert
1 om ons eencn bepaalden tegenzin voor
allen Traclaat van Vricndfchap of Alliantie, met
frMjkf*
d o e n
v a
°P
« e n
'. e
"' ° m
A°r W
r J
te doen bukken onder het juk van dat Engeland,
liet welk men had'aangemoedigd, opgezet en
Weftaanin onste infulteeren, te mishandelen,
en zich met onzen roof te verryken.
' Deze middelen , die ik te regt met den naam
wverfoedyk beftempele, waren voor eerst de
Pr dicaüen van eenige dolzinnige Geeftelyken.
, ?!„ zo als hier voren reeds is gezien,
fchimpfcheuten, de hekelin-
S« Se of gedrukte lasteriiigen van
Sre Suppoosten der Engelfche Kliek. Dan

G R O O T T A F E R E E L . 343
feulks was niet genoeg, DOORLUCHTIGE
VORST, 'er moest nog een nieuw weekiyks
Libel by komen het geen onder vermogende
befcherming ftond, van het welk de Boekverkooper
of yoornaamite Uitgeeyer bekend was,
en aan welken men ftraffeloos kon zenden, alles,
wat men daar in plaatzen wiide; een Pascmil,
met een woord, dat door den geringen prys,
waar voor het verkogt wierd, of de kostelooze;
uicdeeling, die men 'er van deed, zich met buitenge
vvoone overvloed verfpreiden, en daar door.
het handboek worden kon van dat foort van
Graauw, het welk men om redenen gaande hield,
mitsgaders van dat foort van lieden , het welk
in allerlei rang , nog honderd maal verfoeilyker
is dan dat Graauw: — Kortom, dat Libel
was de beruchte OUDERWETSCHE PATRIOT,
ten welken opzigte ik in myn voorberigt belooft
heb nog het een en ander op het einde van dit
Deel te zullen zeggen.
En wie was dan, zal men my vraagen, de
bekende Befchermer van dat nieuw Libel?

346" S C H E T S V A N Ü »
DER 00, en Zoon van dien anderen Dweeper,
wiens Courant dikwyls ruim zo ergerlyk
en oproerig is geweest, als de PATRIOT (&). -En
wie waren de Samenftelleren van dat nieuw Libel?-
Die Samenfteliers waren Lieden, reeds al te
zeer bekend wegens hunne Engelschgezindheid,
en welke hunnen rang, ftaat ,en naam nog verder
onteerde, door hunne pen tot het fchetzen
dezer fchandelykheden tebefteeden.
Maar, zal men 'er nog by voegen, hoe weet
gy dat de Hertog van Brunswyk de principale Befchermer
van dat Libel was? Indien ik met
fehroomde twee Naamen te compromitteren
die vry wat refpeótabeler zyn, dan
die van gemelden Hertog, zou ik die vraag
beantwoorden met hier ter neder te ftellen de
au-

Gïti OT T A F E R E E L . ' 347
authentieke bewyzen, die ik daar van in handen
hebbe: Ik zal my hier Hechts vergenoegen met
het zeggen, dat het aan niemand in 'sHage onbekend
was, dat in dat Blaadje niets ftekeligs,
niets buitengewoons wierd ingelascht, zonder
approbatie van, of ten minften communicatie
aan den Hertog; ik zal nog zeggen, DOOR-
EUCHTIGSTE VORST, dat zonder de blykbaare
proteétie, welke de Hertog aan dit werk
verleende, of liever zonder dat foort van begoocheling,
in welke die Heer UWE HOOG­
HEID hield, GE nooit zou hebben gedoogt
dat dergelyke ysfelykheden publiekelyk wierden
verkogt door den Boekverkooper van UWE
HOOGHEID, en dat onder het oog van den
Souverain, en in eene plaats, alwaar de Ambasfadeur
van Vrankryk zyne Refidentie hield;
ik zal zeggen, dat zonder dat foort van begoocheling
UWEHQOGHEID zich zoude gefchaamd
hebben om die ysfelykheden te zien mengelen
met de loftuitingen over en de verdeediging
van Uw Perfoon en gedrag; \kzal 'er bjvoegen,
dat UWE HOOGHEID insgelyks zich zoude gefchaamd
hebben om te approbeeren, gelyk
UWE HOOGHEID heeft gedaan, dat in dusdanige
verzameling eenige ftukken, zelfs de onfchuldigfte,
wierden ingelascht O), en dat
UWE
.(«) Getuige hier van is de Brief van den beruchten
\ ff-

348 S C H E T S VAN E E U
UWE HOOGHEID in eeuwigheid niet zou toecelaaten
hebben, dat de Schryvers van dit Samenweefsel
met eene wraak bedreigden, welke
zv duidelyk aan weezen, die van UWE HOOG­
HEID of van den Hertog te zyn, alle üie vadqrlandfche
Schryvers, die moeds genoeg hadden
hen te attaqueeren; en ik zal in één woord eindigen
door te affirmeeren , dat, zonder de begoochekng
in welke U-WE HOOGHEID gehouden
wierd, G E nimmer zqudt gedoogt hebben,
dat men weeklyks verfcheide Exempla­
ren van djlt Blad in UWER HOOGHEIDS 1 ar
ïeis bragt, of dat de onbedagtzaamfte U WER
'Hovelingen dikwyls de Wanden van dat Paleis
döeden weergalmen, door derzelver ichnteringen
van gelach of bewondering, waar toe
het leezen der berispelykfte Pasfages van dat
zelfde Blad hun aanfpoordde.
Maar evenwel, zal men my nog toevoegen,
verdiende een Libel van dien aart, of van wak anderen
aart het ook zyn moge, die vJtdrukPyke, melding
welke gy daar van alhier maakt? Wel zeker
ia- de Souverainen zelve hechten dikwyls gewigt
genoeg aan Pasquillen, aan de Couranten
zelf, om zich door den mond Hunner Ministers
over hoonende, lasterlyke of Hechts gewaag-
Profesfor Hofftede aan zynen niet min befaamden Spits-
broeder Baruetb, berustende in de Secretaryc v?n DordM

GROOT TAFEREEL. 349
de uitdrukkingen } die daarin tegen hunne Perfoonen
of Regeèrihgen worden gevonden, te beklagen
en om derzelver Schryvers te ftraffen, of zich
te doen retraéteeren. Voor het overige legt'er
de eer der Natie aan gelegen, dat een haarer
-Burgers hier de zo onwaardiglyk gefchondenp
Eer van Vrankryk wreekt, en hy aan gansch
Europa vertoone, uit welke Lieden de bewerkers
en voorftanders dier fchendpryen beftonden,
en met hoe veel recht zy door alle braaven
in den Lande wierden befchouwt als Monfters,
welke de verfqeijing van het Heel-Al
verdienden. Dan genoeg hier van: ik ga
over tot de mttrekzels, die ik voorneemens ben
uit dat weekblad alhier voor te dragen.
Reeds van het eerfte Numero, dat op den
18. Augustus aan 't licht kwam, wierd opgemerkt
dat dit Voortbrengzel Hechts een wanfchapen
famenftel van grappigheden, onbefchaamtheden,
lastertaal en aflchuuwlykheden zou
opleveren. • Na daar in te hebben aangeduid
dat de Regeeringen van Amjlerdam, Haarlem
en Dordrceht, reeds zedert het Jaar 1779.
door het goud van Lodewyk XVI. verleid waren
Ca). Na onwaardiglyk den fpot gedreeven
te hebben met de fcheidiag der gecombineerde
»i~ — -
(») No. I. th $.
Vloot

sSo -SCHETS VAN EEN
Vloot in 't begin van September (o); na daarop
te hebben laaten volgen, dat de vrucht, die wy
uit het opdagen dezer Vlootin het Canaal zouden
trekken, niet anders zou beftaan dan in Zbumanstimm,
en in ketenen om ons te binden; dat al die
ftaatfle maar bedrog en verraad was, en voor de
rest de Franjeben en Spanjaards Hechts bloodaarts
waren, in vergelyking van onze Hollandfche Leeuwen,
die zo ontzachlyk gcbrult en hunne vyanden
(de Engelfchen-) zo deerlyk van hun afgebeden hebben
(by, met één woord na, door dergelyke voorfpelleties,
beproeft te hebben hoedanig het in het
algemeen zou gefmaakt worden, wanneer men
dergelvke uitfprongen deed op de aanzienlyke
Mogendheden, die met ons gemeene zaai
maakten, oordeelden de Auteurs van dat weekblad
niet goed , om, ondanks de Hooge Befcherming,
die zy genoten , zich verder te
waao-en , zonder zich verzekerd te hebben we^,
ven? het gevaar of de veiligheid, waar op zy
konden bouwen, indien zy in hunne volgende
Numero's een vermeteler toon aannamen r Ln
met dit inzicht befloten zy een afzonderlyk
Libel in de waereld te ftooten , waar in
de woede tegen Vrankryk tot zulk eene
hoogte wierd gevoerd., dat, zo dit ftuk zonder
(«) No. VI.*/. H7- '
(i) N". VII. W. 133- «» No. IX. bl. rjb~.

G R O O T TAFEREEL." g^ï
cegenfpraak verkogt wierd, men voortaan tegen
die Mogendheid vryelyk alle afgrysfelykheden
kon uitfpuwen. Deze Refolutie genomen
zynde, kwam het nieuw Pasquil omtrent
den tg. Oftober ten voorfchyn, onder
den tytel van Brief van een Amfterdamsch Heer,
thans te Parys , aan een zyner Vrienden te Amfterdam,
en de Haagfche Courantier, droeg zorg
om het den ipden daar aan volgende met zeer
groote Letteren aan te kondigen. Hier het de
plaats niet zynde om my over dat Voortbrengzel
uit te laaten, zal ik my vergenoegen met
te berichten dat het in fubftantie behelsde.-.
Dat de Franfchen de affchuwelykile Schepzels
van den aartbodem waren; dat is, dat zy nog
even zo heet als voor honderd Jaaren, gebeten
.waren om de Protefcanten van hun Koning*
ryk door de ysfelykfte tormenten te doen fterven;
dat zy geen andere zugt hadden dan om
alle Volken des Aardkloots uit te roeijen ; dat
hunne grootfte vergenoeging belfond in een
Land in benaauwtheid te dompelen en gansch
en gaar ten onder te brengen; dat volgens hun
de waare Godvruchtigheid Hechts eene kinderachtige
deugd was, die de Troonen deed wankelen,
en de Troonen alleenlyk door den fchrik
ftaanr'e bleeven; dat de billykheid flegts een
bullebak, de goede trouw eene dwaaling, en
de list een recht middel van negocieeren was;
dat zy de eeden voor kinderfpel, en* de kwaade
trouw,

lg$ SCHETS VAN EEN
trouw voor

GROOT TAFEREE E. 353
ineefte onzer Schooien tot een leerboek voor
oe Kinderen dienende («). En de Perfoonen
van eenen hoogeren rang j onthaalden
zy op een ander ftukje van hunne Taart in dat
zelfde Numero; namelyk, in het beloop van
eene zeer laage en fcherp-bytenJe fpotterny
over de zeden, gewoontens; manieren en byzonderen
fmaak der Franfchen; en, ondereen
oneindig aantal van belachlykheden, met welke
die fpotterny doorzult was, over den ftaat
van kunnen, weetenfchappen, letterkunde, en
zelfde Regeering dier Mogendheid, herinnerden
zy voorbedagtelyk gebeurtenisfen, welke
door waare Franfchen zelve ten allen tyde zyn
verfoeid geworden, hoedanig is de Parysfcke
Moord, den aanflag des Hertogs van Alencon
.op Antwerpen, enz.; even of men eene geheele
Natie verwy ten moest de wandaadeneeniger Particulieren,
of van eenige Party onder dezelve;
even of niet elke Natie bedryven van dien aart
had opgeleverd, al was het maar, by voorbeeld;
byons de gewelddaadigheden en wreedheeden,
door
(a) Dit Boek is in 't Jaar 1673. in 't Franscti gedrukt,
en ook nog naderhand onder den Tytel van Avis fi.de'.
te aux véritables Hollandois, fur ce qui s'eft paffé a Bodegrave
($ a Siüammerdam , les cruautês ihouïes que les Franpis
y ont exereées. Volgens deeze Uitgaave is de Hollandfche
Druk gemaakt, welke men leden dien tyd oiieiüüg
dikwyls herdrukt heeft.
Z

^ SCHETS, V A N EEN
door fommige onzer eerfte Zeelieden in de
groote Indien gepleegt tegen eenige Europeanen
en tegen de Inlanders; al was het ook nog
maar de moord der Chineefen te Batavia,
enz. Dan, hoe het zy, dit mengelmoes van
ongerymde fpotternyen , en fchandelyke boosheden
had alle uitwerking, die onze Schryvers
en Voorftanders zich hadden voorgefteld, en
dit was alles wat men begeerde. Eindelyk,
daar het omtrent dien tyd eenige Suppooften
der Cabaal had kunnen gelusten onder het Publiek
te fpargeeren, dat de Heer de Suffren alleenlyk
in BaayFah (in Africa) de wyk had genomen,
om den Engelfchen Commodore Jobnfon
gelegenheid te geeven, om onze Oost-Indifche
Schepen in Saldanba-Baay weg te neemen, ondernamen
zy, zonder evenwel zich te veel
bloot te geven , dat gerucht te ftaaven met op
Ht einde van 't voorn. Numero, in hunnen
gewoonen fpotftyl de volgende uitval te plaatzen.
„ Als de Franfchen tegenwoordig fecou-
„ reeren, is het ter goeder trouwe, is het met na-
„ druk, is het met vrugt. Moeten zy vechten
„voor haar Vrienden, zy vliegen, zy Hellen
„ zich in de bres, zy laaten zich vinden daar
„ de Vyand is, of ten minften in de buurt.
„ Wie kan 'er aan twyffelen zedert de laatfte
„ tydingen van de Kaap? Laat oas
„ dan, Vriend Omikron, dat is te zeggen niet
i, Hechts gy en ik, maar alle de Ingezeetenen
„ van

G R O O T T A F E R E E L . 355
t, Van onsLand, almagtige groote bekers eerst
,, vullen en naderhand leegèn op de gezondheid
,, van den Koning en van zynen jonggebooré-
„ nen Dauphyn; de drie blanke eri zilvere Le-
„ lien diep prenten in onzer aller harten; onze
,, hoeden, en de kostelyke Hoed van de Vry-
,, heid, met witte linten encocardes verciert,
zo hoog in dé lucht gooijen als maar immers
;, mogelyk zal zyn, eri luidskeels, en honder-
,, demaal achter elkander roepen, zo dat 'er de 1
>, lucht van weergalme, en de wolken van dreu- .
;, nen; Het ga met ons Land, het ga met de Prins
zo het wil; maar LANG LEEVE DE KONING!
h LANG LEEVE VRANKRYK! "
Zie daar, DOORLUCHTIGE VORST, zie
daar hoe de fcharidelykfte fchelmachtigheid
éenen Generaal lasterde, welke de Kaap had
gefalveerd, en welkers zending everi fterk de verdeediging
onzer Oostindifche Bezittingen u-u
voorwerp had, als de herovering van die welke
Vrankryk had verboren! ... Zie daar op welke
wyze de naam van Vrankryk, en de naam van
deszelfs Koning ten doel moeiten ftaan aan dé
hoonende fpotternyen, of liever aan de verwoede
ftuipeneener Cabaal, welke UWE HOOG­
HEID daar öm alleen in afgryzen had moeten
hebben en ten ftrengften vervolgen, ia plaats
van 'er zich door te laaten leiden,• zo als UWE
HOOGHEID geleid was.
Onderzeilen, aangezien deze Schryvers en
Z a ben*

s 56 S C H E T S T A N E E N
hunne Voorftanders wel te gemoet zagen t dat de
Schryver van den Hotlandfchen Staatsman (a)niet
zou nalaaten, deze fchandelykheden naar verdienften
te gispen, dachten zy hem bang te
maaken, met dat Numero XI. door de volgende
bedreigingen te eindigen: Denkt gy Monfler,
denkt gy Cerifier, dat men uw reizen heen en
weer, uw gangen, uw desfeinen, uw vervloekte desfeinen,
en al het helsch gewoel, niet nagaat en niet
weet? — - Ga voort en fpoeg venyn, maar Spoeg voor-
Xgtie — Koningen hebben lange armen, is een Hollandsch
Spreekwoord ; ma ar SOMMIGEN, DIE _
G E E N K R O O N E N D R A A G E N ,
H E B B E N A R M E N DIE OOK NIET
K O R T ZYN.
Dan, offchoon deze laatfte woorden, even
als hier, met groote kapitaale Letteren waren
gedrukt, bleef evenwel onze onverfchrokke
Verdeediger der waarheid, oprechtigheid, en
van onze wettige rechten voortgaan , en zo
dikwyls de gelegenheid vorderde, het gedrag
dezer Schelmen aan de algemeene verfoeijing
voordragen. De bedreiging van de wraak des
Hertogs en die zelfvan U W E HOOGHEID,
welke°men hier zonder twyffel bedoelde , waren
onbekwaam eenen man bevreest te maaken
. die met Horatius kan zeggen :
Ju-
(«) De Heer Cerifier.

G R O O T T A F E R E E L . 357
JuJIum & tenacem propojiti virum,
Non civiupi ardor pravajubentium,
Non vultus inflantis Tyranni
Mente qaatit folidd.
. Ikkeere weder tot den OUDERWETSCHEH
PATRIOT. Het Feest, door den Ambasfadeur
van Vrankryk op den 9. November, by gelegenheid
der geboorte van den Dauphyn gegeeven
, en dat, het welk eenige te Amfterdam
woonende Franfchen den doften daar aan volgende
aanrichteden, verfcbaften den Schryveren
van het SCHOTSCHRIFT een nieuw onderwerp
om hunne woede tegen Vrankryk,
zynen Koning en tegen al wat 'er betrekking
toe had , bot te vieren. Ter bekortngzalikhier
niet aanroeren de belachlyke haatlykheid, die
zy over het eerfte dier Feeften verfpreidden in
een Byvoegzel tot hun N°. XIII.; Byvoegzel
expres opgefteld, den 16 dier zelfde maand uitgegeeven
, en met eene onwaardige gemaaktheid
in de Hollandfche Haagfche Courant van
dien eigen dag aangekondigd; ik zal zegi'k daar
over heen flappen, en my vergenoegen met alhier
hy te brengen, het geen zy den eerften December
opgaven in hun No. XVI., over het
Feest van den 25. November , het welk door
den Heer Ambasfadeur van Vrankryk, en
een groot aantal der voornaamfte Heeren van
rang en ftaat met hunne tegenwoordigheid
Z 3 ver-

358 SCHETS VAN EEN
vereerd wierd, waar omtrent zy dus fpreeken:
„ Het ple ;,tig Te Deum in de voorleedene
„ week tot Amfterdam gezongen, ter gelegen-
„ heid van de geboorte van den Dauphya, de
„ predikatie van den modernen Cbryfojlomus (a),
„ en de maaltyden, bals en fètes op den Doe-
„ len(è), waar van ons geheele Land weer-
„ gaimt, verwonderen en ontdichten veele men-
„ ichen, maar ik Ouderwetje Nederlandjcbe Patriot
behoor niet onder het getal van de luiden
die zo ligt geraakt en geërgert zyn. De
Heeren a inleggers en fubfcribcnten van die
„ blyde plechtigheeclen, en alle de geenen,
' die 'er by tegenwoordig zyn geweest, zo
*' Regenten als_ anderen, zullen van my niet
" als lof en toejuiching erlangen. Voor nauwe
en bekrompene zielen zy het genoeg, deel
11 te neemen in heugelyke of droevige gebeur-
" tenisfen, die hun zeiven, hunne vrienden,
hunnen klynen kring, of op zyn best geno-
* men hunne Geboorte-Stad or hun Vaderland
|) onmiddelyk raken! Philantropen en Cos.mo.-
^ politen, zo als de gemelde Heeren Amfterdamfche
Inteekenaars en hunne makkers fchynen
te zyn, denken zoo eng , zoo droevig
„ eng niet. Hunne gevoelige en uitgebreide
„ ziel
(a) Priefier van de Franjche Roomjde Kerk te Amfterdarn»
(è) Groote Herberg te Amfterdam,

G R O O T T A F E R E E L . 2S9
„ ziel fwek en klopt van menfchen- liefde, en
„ neemt, by voorbeelt, ruim zo veel deel in
„ den welftand van Monfeigneur den Dauphin,
„ en van Madame zyne Suster, die hun niet an-
„ ders raken dan als deel-genooten van hunne
„ natuur, als in de prosperiteit van de jonge
„ Princen en Princes van Oranje, waarop zy als
„ Nederlanders, ten minften als adoptive, als
„ halve ofquart Nederlanders zo naauwe betrek-
„ king hebben."
„ Dit is prysfelyk, dit is edelmoedig , en on-
„ zer aller bewondering en navolging over-
„ waard, ik wil voor hun in edele en ruime
„ manier van denken niet wyken; ja, als ik
„ het zo zeggen mag, en onberoemt fpreeken
durf, myne affedtien ftrekken zig nog ver-
„ der uit. Op de vleugelen der Hemelfche Phi-
„ lantropie vlieg ik na Turkyen, buiten de gren-
„ zen zelfs van het Christendom. Aan den
„ Straat der Dardanellen, aan den Mond van
„ de Zwarte Zee woont myn Lieveling, Achmet
„ delV., en ik ben. van meeninge, om by een
„ waarfchynlyk aanftaande occafie myne eer-
„ biedige genegenheid voor zyn Ottomanni-
„ fche Majefteit en de Verheevene Porce
„ opentlyk aan den dag te leggen. > Schoon
„ zyn Excellentie de Baron van Haeften in zy-
„ ne Depêches aan den Staat of aan de Min ;
s-
„ ters, zoo veel ik weet, niets van de zaak
„ meld, zo houden echter authentieke berich-
Z 4 „ tea

gfjo S C H E T S T A N E E N
„ ten uit Conllantinopolen met de laatde Post
„ ontfangen, dat 'er actueel negentien Sultanes
„ fvvangerzyn, behalven nog eene d'e twyffèlt;
„ al het geen niet weinig eer doet aan den bedaarden
en onvermoeidcn Monarch, die my
„ zo naar aan 't harte ligt. De Sultane-Favo-
„ rite Fatima-Begum, wier naam beteekend Wcl-
„ riekende Noott-Mufcaat, was gelukkig getreeden
„ in de negende maand van haar fwangerfchap,
„ dus het gansch niet onwaarfchynlyk is, dat de
„ eerde post, de eerde met rook en azyn door-
„ trokkene en met groote fpelden doorprikte
„ Misfive uit die kwartieren, ons een heuche-
„ lyke tyding zal overbrengen, en in die ver-
„ wachting, Leezers, kunt gy lip.t begrypen
„ hoe zeer myn ongeduldig harte klopt. Het
„ zy 'er een Zoon of een Dochter geboren wor-
„ de; zo rasch het gewenschte nieuws myn
„ ooren zal hebben bereikt, en ik in ver-
„ boelding het kanon van het Serrail en van de
„ zceven Toorens zal hebben hooren losfen ,
„ zal ik eene brillante Fête doen vervaardigen ,
„ en onder een gedadig geroep van Hou la ba,
„ ba la cbou, ba la ba, ba la da, en onder pau-
„ken-gefchal myn ouderwetfe huizing met
„ tien duizend veelverwige, dog ter eere van
„ den Turk, vooral groene lampen cn lampioe-
„ nen doen illumineeren. Boven de dubbelde
„ deur van myn Hotel zal een groote Halve
„ Maan blinken, en de oogen der aanfehou-
„ wer$

GROOT TAFEREE t. 361
„ wers door hare zagte ftraalen tot zich trek-
„ ken, en. dezelve ftreelen met haar blank en
„ zilver licht. Om confufie en ongelukken voor
„ te komen, zal ik op dien avond aan de toe-
„ gevloeide meenigte geen fpys nog drank la-
„ ten uitdeelen, gelyk myn eerfte voornee-
„ men was (V) ;maar des anderen daags 's avonds
„ kan de kleine gemeente van de Plaats myner
„ wooning ftaat maken op 6 oxhoofden wyn,
„ en op faucysfen na proportie, en daarenboven
„ zal nog een gebraade en gefarceerde Osch hun
„ overtuigen , hoe blyde ik ben, en hoe waard
„ zy my zyn. De eigentlyk gezeide Fête zal
„ beftaan in een groot Souper en Bal. Myne
„ Lakyen zullen gekapt zyn met Tulbanden, en
,, het Desfert zal verbeelden het Paradys van
„ Mahomet, en bevolkt met kleine Saxifche Mu-
,, fulmannen en porceleine Houris. By geluk is.
„ myn Huis niet bekrompen, niet eng, want
„ anders zoude ik myne groote desfeinen niet
„ kunnen volvoeren. Alle de Inteekenaars op.
„ myn blaadje, van beide fexen, worden vau
„ nu af voor als dan gencdigt. De precife dag
ö zal nader zo in de Couranten, als by aange-
„, plakte Billetten en anderzints worden bekent
„ gemaakt. De Heeren en Dames, te gast ko-
„ men-
(«) Deze trek is eene zinfpeeJing op het Haagfche
Feett.
9 s

göü S C H E T S T A N EEN
„ mende by den Ouderwetfe Nederlandfchen Pa-<
„ triot, zuilen zo goed weezen van te verfchyT
w nen in de kleeding, de kraagen, de kante
beffen, de wambuizen, de lange hair-lok-
„ ken, de neerhangende bokKels , de fontanges,
de vertugadins, enz. van de voorledene
„ eeuw, en, zo zy my plaifier willen doen,zig
•, zorgvuldig onthouden van met eenige moder-
„ ne Franfche Modes voor den dag te komen,
„ In myn oog zyn onbevallig alle dienieuwervvet-
„ fche Parysfe kouleuren , weetje niet Leezer,
„ die zulke misfelyke namen dragen, dat men
„ z'gfehaamt ze te noemen. Ik die gebooren
£ ben in het jaar 1704. op den dag van de Ba-
„ taille van Hochfiet, juist op het ogenblik dat de
„ Maarfchalk van Tal! ar d zyn deegen overgaf
- aan den Hertog van Martborough , ben van
„ meeninge myn Turks Bal te openen met Me-
?, vrouwe de Weduwe Grys, die het eerfte dag-
„ licht befchouwde in 1706 , op den dag van de
„ Bataille van Ramillics, juist op het ogenblik dat,
„ de Maarfchalk van Vükroi zig omkeerde en
zyn rug liet zien: en niettegenftaande de eer-
„ fte fleur van ons beiden, van haar Edele (het
„ zy met verlof gezegt) en van my langzamer-
„ hand begint aftegaan en te verwelken, zo ho-
„ pen wy echter onze dingen wel te zullen
„ doen, de Aanfchouwers niet te zullen misha-
„ gen, en Maar ó Leezers! Leezers! het
„ is my niet mogelyk op dien trant voorttefchry-
» ven,

GROOT TAFEREEL. 363
„ ven, de pen ontglipt aan myne vingen, ik
„ wenschte U te doen lagchen, ik veinze van
„ lagchen, maar het is my ondoenlyk langer te
„ veinzen; het is in uiterlyken fchyn, en met
„ de lippen dat ik lach, maar niet van harten;
„ myn hart zucht en treurt in myn binnenfte :
„ en op het droevig gehoor, op het walgeiyk
„ gezigt van die fraaije Aniü.erda.mfch.eTe Deums,
„ van die drie hondert onbefchaamde Koetfen,
„ van al die fchandaleuze Fêtes, van dien Fran-
„ fchen Doelen, en vooral van zoo veele nog
„ oneindig erger zaaken, die 'er tegenwoordig
„ dagelyks in ons Land omgaan, en g-oot en
„ klein doen verftelt ftaan, (want indien 'er
,, niets anders omging, zouden misfchien fom-
„ migen de zaak op zig zeiven befchouwen,
„ enkel en alleen als een allerlaagfte, en aller-
„ belagchelykfte vleijery, of als een gierige en
„ baatzuchtige verkwisting,) op het gezicht van
„ dit alles, zeg ik, wat eerlyk hart zou niet ver-
„ vult worden met medelyden voor ons Lieve
„ Vaderland, en niet, om zoo te fpreeken,
„ zwellen van verontwaardiging, bloeden van zo
„ diepe wonden, berften van droefheid en van
„ fpyt ? Iedere dag , dien de vertoornde He-
„ mei geeft, brengt ons een ftap nader aan de
•„ Franfche flaverny. Ons wel-eer gezeegend
„ en vry Nederland word(ó gehaatte, ö ver-
„ vloekte zaak!) een Wingewest van Vrankryk.
M Indien het 'er volkomen en op den duur toe

364 SCHETS TAN EEN
„ mogte komen, gelyk maar al te veel te duclv-
„ ten is, beklaag ik uit grond van myn hart
„ die geenen van myne Landgenoten , die door
„ te veel handen, te veel onverbreekelyke ban-
„ den, aan den grond gehecht en vast geklon-
„ ken, niet zullen kunnen verhuizen om het juk
„ te vlieden. Van die geenen die gewillig uit
„ vrye keuze en blymoedig zullen blyven en
„ hunne nekken buigen, onthoude ik my van te
„ zeggen, wat ik denk; maar ik zal hun lot,
„ hunne vadzige en laffe onderwerping, niet na-
„ volgen, niet benyden. Laten de zaaken nog
„ een weinig verder gaan, myne party en die
• van veele duizenden is genomen. Koning
„ Louis is onze Koning niet, wy willen Hem
„ niet voor onze Koning hebben. Wy eerbie*
„ digen zyn Perfoon en zyne zalving, maar
„ wy verfoeijen zyn juk. Het heerschzuchtig
„ Vrankryk zal over onze vrye zielen niet ge-
„ bieden, en Verfailles zal hier en alomme ty-
,, rannifeeren , maar over ons niet. Eerlyke
,, Luyden,menfchen die op God vertrouwen,
„ vinden overal een Vaderland. God zal onze
„ toevlugt wezen , en de wyde Weereld onze
„ fchuilplaats. Een vrywillige BaUingfchapfchynt
„ ons een minder kwaad als eene laffe onder-
„ werping. Maar wat zeg ik Ballingfchap?
„ Echte Batavieren verkiezen de Dood voGr
de Slaverny. Des noods, ik zegge in den
„ uiterften nood, indien de Godsdienst en de
„ Hei-

G R Ö Q T T i r n s u 365
,, Heilige Lesfen van het Evangelie hun arm
„ niet weêrhieldèn, zouden zy, op het fpoor'
„ der oude Romeinen, liever hun vrye hart
„ doorneeken, zig zeiven in een oogenblik verlosfen,
en nooit een vreemden Koning
,, dienen."
En dit wonderlyk, dit verfoeilyk mengelmoes'
was de arbeid eener verzameling van Schelmen,
openiyk beftuurd en befcliermd door een Man­
die , zo wel als UWE DOORLUCHTIGE HOOG­
HEID , met deszelfs Familie de eerfte dezer
Feesten had bygewoond! En welke, onder het
masker der openhartigfte rondborftigheid den
Franfchen Minister had gefeliciteerd over de
gelukkige gebeurtenis, welke tot dit Feest aanleiding
had gegeeven! En deze ysfelykheden,
deze vrugt eener dolzinnige vervoering,
wierden openbaarlyk aangekondigt en uitgevent
door UWEN Boekverkooper Gosfe!
Zy wierden met eene voorbeeldelooze overdaadigheid
in alle plaatzen der Republiek v erfpr eid!...
Zy wierden gratis uitgedeeld aan het Gepeupel,
en Lieden die geen 2 ftuivers, zo als elk blad
koste, wilde betaalen! en de edelmoedige
Mogendheid, welker krygsmagt ons befchernv
de, gedoogde zulke verfoeijingen, zonder zich
te beklagen , of liever zy bragt de grootmoedigheid
van ziel vergenoeg om dezelve te verachten!
Dit zal de Nakomeling nooit gelooven,
en echter is het oog niet alles.
Na

356 SCHETS VAN ÉEN
Na het aanwenden der opgegeevene middelen^
ter opftooking der gemoederen tegen Vrankryk
en zynen Koning, befloten die zelfde Schry­
vers hun werk te voltooijen, met dat middel tè
gebruiken, welke eene zo godvergeetene als
fchelmagtige ftaatkunde voormaals met maar al
te goeden uitflag gebezigt had, doch het geeri
men weinig verwagtte in 1781, dat is, in den
verlichten tyd dien wy beleeven, te zien ver­
nieuwen. — Zie hier de zaak.
Een der Suppoosten van de Kliek, in den
Haag zyn verblyf houdende , vertelde vertrouwlyk
aan eener zyner Vrienden, dat hy' een origineelen
BRIEF bezat, die aldaar op den 31;
December des Jaars 1688. in de Post was geftoken
, om den toenmaaligen Postmeester de
Heer Borrebacbte berichten, datLodcivyk de XIV.
had ondernomen om op e'énen dag alle de Protestanten
van ons Land door hunne Catholyke
Medeburgers te doen ombrengen. Die Vriend
van dezen Man zeer in zyn fchik met die ontdekking,
copieerde dien BRIEV, en haastte zich
om denzelven aan de Schryvers van den Patriot te
bezorgen; welke niet verzuimden den inhoud daar
van op het einde van 't voornoemde N°. XVI.
te plaatzen, met byvoeging van een particulieren
Brief, hun tevens door dien Vriend gezonden.
Nu luid die gewaande Brief aldus:
„ Seer Waerde Hr. de groote droef beyt die aenflaen-
'é is 8* Holland overkomen fal, foo 't God de Heer niet
voor-

G R O O T T A n R E I I, 3^
voorkomt, ick kan noch nacht noch dacb ruste, foo
vjeerde ik van Godts geest gedrongen om het defeyn dat
Vranckryk voorheeft te ontdecke .• hy wil ons Catbolike
dwingen dat wy hem helpe moete in fyn defeyn .- hy wil
hebben dat Wy foo haefl als wy van fyn komfï bore, al
die buiten ons geloof fyn op eene dach vermoorde ; &foo
Wy dat niet doen wille, foo fal hy ons oock niet verfchone,
jae 't kind in de wiegd van ons en fal hy niet
in 't tevê laeten. "
„ Neemt dit niet aen als teuge maer als waeracbtich:
Want ik ben feifs een Catholyk, maer heb geen
behaegen aen h geen tegen God ende fyn Ere flreckt,
daerom verfuymt niet en maeckt bet bekent, op dat hel
fware ongeluck mochte voorgekomen worden. Daer
fyn veele van ons die 'tniet doen vjiüe, En foude wel
blyde fyn indien 't geflut wierdt, op de platte landen
werd meest toegeflaen Vranckryk te helpen. Wy flaen
in korten tyd Moordgeweer te krygen tot onfe droefheyt,
niet hier mede te wachte Syne Hoogheyt P. d'Orange
moet dit oock wete. Ick foude myne naem hier
onder gefet bebbe: Maer 't moch_ uitkomt , dan was ik
een doot man."
„ UE. feer toegenegens én getrouwe Vriendt, in 's Gragenhage
den 31. Decemb. 1688. ?'
"Nu zal elk onbevooroordeeld en verlicht
mensch reeds in den eerften opflag merken,
dat deze BRIEF of een opgeraapt ftuk is,
of, ten minfte eene ongerymde valsheit bevat.
Want zo Vrankryk bekwaam was geweest, om
het

• 3(58 S C H E T S V A N I I «
het afgrysfelyken in deezen BRIEF onderftelde
ontwerp te fmeeden, zou het by de Roomschgezinden
zo algemeen niet bekend geweest zyn, als
men daar in te kennen gaf', en dat vooral op het
einde van December, gevolglyk in eenen tyd,
dat die Mogendheid nog den winter moest doorbrengen,
én duizend andere beletzelen had te
overwinnen, alvorens by der hand te kunnen zyn
ter doorzetting van haaren aanflag; en dat va. een
Land, alwaar de Roomschgezinden in 't algemeen
toen waren, het geen zy heden ten dage
nog zyn , namelyk getrouwe Burgers; zo weinig
tot weerfpannigheid genegen, en gevolglyk
zo weinig gefchikt om dusdanig geheim voor
zich te houden, en eindelyk zo min in ftaat om
dusdaanige verföeilyke daad te begaan, dat toen
Lodewyk de XIV.in 167%. en 1673. drie van onze
Provinciën innam, het Franfche Ministerie rtiet
eens in de gedachte nam om ze tot ophand aan
te zetten; dat vry wat verfcheeld van hen
door beloften over te haaien , of door bedreigingen
te dwingen, om in eenen enkelen nacht alk
hunnen Protestantfche Medeburgers om hals
te brengen.
De Zender der Copie van dien BRIEF aan
de Schryver van den PATRIOT, had die zwaa-
righeid , en nog vry wat anderen, ten dien op­
zichte te maaken, wel voorzien. Waarom hy
ook, na, in zynen particulieren Brief aan die
Schryveri, beweerd te hebben, dat het Papier
en

G R O O T T A F E R E E L . 369
en het fchrift des BitiErsvan 1688. de aütentiekheid
van het Stuk bevveezen, 'er byvoegde,
dat mogelyk deszelfs inhoud niet waarachtig was,
dewyl de famenzweering zonder gevolg was
gebleeven, en hem ten anderen geen Schryvers
noch Archieven bekend waren, die iets dergelyks
hadden vermeld. Dan onder dit zeggen
geeft hy lisüg'yk te kennen, dat het echter te
prefumeeren was, dat als toen in dit land, eenigerlei
aanflagen van dien aart hadden plaats gehad;
en dat, ingevalle zy den verwagtten uitilag
niet gehad hadden, zulks wel uit het ontdekken
van dien Brief, of door geheel andere oorzaaken
kon gekomen zyn. En om den Eenvoudigen
, welke die Kliek in 't harnas zogt te jagen,
dit te doen gelooven.,mitsgaders de dweepzieke
gemoederen nog verder te verhitten,
(want met welk ander oogmerk zou deze Schelm,
en zyne Medeftanders anders deze verfleete
of ni.euwlyks geloogenftrafte bedriegery voor
den dag gebragt hebben?) vervolgt hy zynen
BRIEF in deeze bewoordingen. — „ Die is ze-
„ ker, dat men te dier tyd, enbyzonder in het
„ zelfdejaar 1688. reeds voor den overtogtvan
„ JVillemlll, naar'-Efigeladd (a) veel gefproken
„ had, en ten uiterften bekommerd geweest was
„ voor
(O Dczt overtogt van Willem lil. gefebiedde 4n Ocit-'
ber 1ÓS8.
Aa

37 S C H E T S V A N E E W
„ voor de geheime aanjlagen van het Hof van
. Vrankryk, tot uitrojing van den Protestantfchen
„ Godsdienst hier te Lande , en totale verdelging,
„ van de party van den PRINS; en hiermede
„ waren de Engelfche zaaken ten naauwfte ver-
bonden, waar K. Jacobus, wien Vrankryk onderfteunde,
den Protestantfchen Godsdienst insge-
• ]yks geheel vernietigd zou hebben, had hem
>' Prins milem met behulp van de Troepen van
'„ den Staat, niet uit zyn Ryk verjaagd, en den
Protestanten Godsdienst in Engeland gehand-
" haaft. Volgens fommigen , zegt WAGENAAR,
(het is altoos dezelfde Spreeker) had de Mar-
", quis de Castelmaine den Kardinaal Cibo zoeken te
" beweegen om den Paus te raden dat hy K.
" facobus^zon verkiezen tot middelaar tusfehen
" Vrankryk en den Roomfchen Steel: waarna
' de twee Koningen zich nauw verbinden zouden, tot
"„ bevordering van de belangen der Kerke, en MET
" HET VERDELGEN VAN DEN VEREENIGDEN
STAAT een aanvang maken. Doch de Paus
had 'er den Keizer kennis van gegeeven, die
den voorflag aan den Prins van Orange zou
£ hebben medegedeeld (a> En in welk een ge-
" vaar de Raadpenfionaris Fagel, dacht dat de
',' Republiek van dienzelfden kant was, blykt
" uit het aangeteekende by denzelfden WAGE-
* „ N AAR
i«) WAGEN AAR, Vaderl. Hift. D. xv. M. 4^9.

G R O O T T A F E R E E L , 371
!
„ NAAR O). Ook verklaarden H. H. Mog. aan
„ de vreemde Gezanten in den maand October
„ van dat jaar, ter juftificatie van de ondernee-
,, ming van den Prins , dat zy in aanmerking ge-
„ nomen hebbende de nauwe vriendfchap tus-
„ fchen Vrankryk en Groot-Brittannien, ge-
„ vreest hadden, dat deeze twee Mogendhe-
„ den, uit redenen van Staat en baat tegen én
„ Protestantfchen Godsdienst, ligtelyk zouden kim-
„ nen bewogen worden, OM DEZEN STAAT
„ HET ONDERST BOVEN TE KEEREN &C. (è)."
„ Ik wil wel bekennen, dat alle deze termen
„ my buitengewoon fterk voorkomen. Zou men
mogelyk te dier tyd meer geweeten en ver-
„ moed hebben, dan juist onder de Historie-
„ fchryvers is bekend geworden. En zou het
„ wel zoo voltrekt onmogelyk zyn, toen de
„ onderneeming van den PRINS des niettegen-
,, ftaande, zoo wel gelukt was, dat is te zeg-
'„ gen, toen hy in Engeland geland, en K. Ja-
„ cobus gevlucht was (*),' dat Vrankryk in dat
„ eerfte moment, buiten twyfiel woedend van
„ fpyt en razerny tegen dezen Staat, het af-
(a) ld. D. XV. bl. 467.
„ fchu-
(b) Refol. Gener. Jovis 28 OEt. 16S8. WAGENAAK, ïbii,
11. 468- 469,
(«O 5. Nov. 10. Dec. 1688.
Aa

S72 S C H E T S V A N E E N
„ fchuwclvk en dol projeft gemaakt had, orrl
" alles hiér te Lande bet onderst boven te keeren,
" door de Roomscbgezinden te wapenen tegen de
Protcstantfcbe Ingezeten, en hen aantemetten en
" t e dwingen om tegen hun zin haare handen
" te plengen in.het bloed van hunne Medebur-
'l geren Ten alle de yslykheden van het Fran-
" fche Bartbolomeus Feest hier te Lande te ver-
" nieuwen. Dit is zeker, dat de yver van dat
" Hof tot uitroiing van het Protestantendom te
" dier tyo tot den hoogften trap geklommen.
" was. ' De vervolgingen van de Protestanten,
" na de herroeping van het Edi£t van Nantes,
" kende nog paal nog perk in het Ryk zelve.
" De Koning ftelde 'er zyn roem in, om de
" Protestanten te verdelgen, en alle middelen
" die daar toe (trekken konden, hield men met
" alleen voor geoorloofd, maar voor lofwaardig en
" verdienflelyb En het denkbeeld van in een
' vreemde Staat de yslykfte moordtoneelen aan-
" teftoken, moge ook nog zoo affchuwelyk fchy-
" n c n , men kent het Franfche Hof niet als men
" zich verbeeldt dat het gewend was, door zul-
" ke beweegredenen zich te laaten affchnkken
" van iets dat vooral met deszelfs politieke inzicbl
ten ftrookte. De onmenfehelyke moord en
" opftand der Roomschgezinden in Ierland, W 1641.
ciie meer dan 50,000 Protestanten het leven
o-ekost heeft, was door den Kardinaal de Ril
tbeiieu berokkend, en hy had hen daartoe hei,
me-i

G R O O T T A F E R E E L . 373
ï, melyk met wapenen voorzien (a), even als
„ in dezen Brief gezegd wordt, dat men hier te
„ Lande ook voorneemens was te doen."
Het leezen van dit Stuk en van den BRIEF,
geadresfeerd aan den Heer Borrebacb , waren
reeds voldoende ter ontwaaking der haatlyke
vooroordeelen en onrechtvaerdige afkeer, die
men ons van der jeugd af aan tegen Vrankryk inboezemd;
dan zulks was niet genoeg: oproerige
Prèdicatien deswegens gedaan, en het heimlyk
gezaaid gerucht dat het niet onmogelyk
was, dat de Graaf de Vergennes een zelfde ontwerp
als dat van 1688. hadgefmeed, moeiten de uitwerkingen
welke het voornoemde leezen maakte
onderfchraagen: En met behulp dezer onderfcheidene
middelen vervulde het afgryzen en de
fchrik de eenvoudige zielen; eene dweepzuchtige
woede vermeesterde onze Oeffening-Broeders,
onze Dweepers en onze Wedergeboornen;
dat is van dit foort van Lieden, die het
weezen van den Godsdienst doen beftaan in hunne
Droomerijen, en deszelfs beöeffening in vitterijen
die denzelven onteeren; en eindelyk het
Graauw altoos klaar om den Godsdienst tewreeken,die
zynietkentnoch0effent, wierd,met de
zo evengenoemde, meer dan ooit verkleefd aan
on-
(0) S1 R JOHN. TEMPLE'S Irjsb..'Rtbsllim , Hu-
ME, &C.
Aa 3

g 7 4 S C H E T S V A N E E N
onze Geloofsgenooten de Engdfchen; en hunne
woede tegen Vrankryk, tegen onze waardige
Regenten, en tegenzulken van ons, wel-;
ke b
die Mogenheid recht deeden, fteeg ten
toppunt: braave Lieden, meteen woord, wien
de geweldenaarijen, de fchenddaaden en de
wreedheden dierEngelfchen, mitsgaaers de weldaaden
van Vrankryk, en de noodzaaklykheid
om die Mogendheid te ontzien , de oogen had
geopend, floten die weder toe, en derzelver
grootfte gedeelte heeft ze zedert met weder
open gedaan.
Ziedaar , DOORLUCHTIGEVORST,zie daar,
hoe eene fchelmachtige Cabaal, door dusdanige
bedriegerijen, door dusdaanige indrukken
op een oneindig aantal Lieden gemaakt, ftraffeloos
kon voortgaan met Vrankryk te fmaadeiv.—
Zie daar hoe men, onder begunftiging van zodaanige
indrukken, zich alhier tegen de bedoelingen
van den Souverain kon verzetten , deszelfs
voorneemens dwarsboomen, deszelfs beveelen
te leur ftellen , met onze Zeemagt in
eene fchandelyke werkeloosheid te houden;—<
zie daar hoe men, met behulp van dergelyke
kunstgreepen en beguichelingen , op de gemoederen
gebezigt,de belangens van Engeland ftoutelykkon
begunftigen, deonze verraaden, mitsgaders
het geklag en de vertoogen onzer Koop-
' lieden kon trotfeeren, zo wel als het fmertelyk
en wanhoopig géfchrel, het welk. eêne on-

G R O O T T A F E R E E L . 375
gehoorde benaauwtheid aan den boezem van
het weldenkendst gedeelte onzer Burgeren ontrukte.
En ook door deze verfoeilyke mid­
delen, DOORLUCHTIGE VORST, was het dat
men zig bier te Lande, onder de dweepzieken, onder
de eenvoudigen, onder een hoopfchurken
met debauches en misdaaden overlaaden, en
voor al onder het Graauw een geduchte Aanhang
formeerde; een Aanhang , die zich den UWEN
durft noemen, en welke GE toelaat zich dus
te noemen; een Aanhang, welke de leus van
UWEN Naam tot een fein van deszelfs woede,
en dien Naam zelfs voor zyn Krygsleus
heeft aangenomen; welke, reeds zedert vier
jaaren , niet alleen verfcheide keeren de gemeene
rust heeft geitoord, maar welke getragt heeft
den Staat het onderst boven te keeren, en
den haatiyken troon van het Despotismus op de
Puinhoopen aan onze Conftitutie te grondvesten
; — een Aanhang, eindelyk, welke geflaagt
zou zyn in het uitvoeren van de Voorneemens
der geenen, weike denzelven hebben
geformeerd en nog (taande houden , zo niet de
waakzaamheid des Souverains, de getrouwheid
onzer beste Burgers, en de ontzachlyke houding
onzer gewapende Corpfen zulks hadden
belet.
Zo veele ver r
oeilykheden, in dit helseh gebroedzel
verfpreid, waar mede het Publiek week
op week overftelpt wierd, revolteerden eindelyk
, Aa 4 het

37&" S C H E T S V A N E E N
Let gemoed van alle Braaven ; en men beeft
verteld, DOORLUCHTIGE VORST, dat UWER
HOOGHEIDS Boekverkooper Gosfe, Moor Uw
ordre den verkoop van dit weekblad opfchortte ,
na het uitkomen van No. XVII. het welk den
8. December van dat jaar 1781. ten voorfchyn
kwam. — Ik voor my ben onkund'g of die ordre
heeft plaats gehad; al wat ik weet, is dat
dit Schorfchrift den g. January daar aan, onder
den zelfden tytel'' en dezelfde befcherming
weer voor den dag kwam, op dezelfde boosaartige
wyze, en met dezelfde voorige bedoelingen
aanhield gefchreevcn te worden : En
dat, aangezien het de meenigte van verfoeilykheden,
wejke van alle kanten den Schryveren
A\ ierden toegezonden niet kon verzwelgen , de
laatstgemelden 'er een Aanhangzel byvoegden ,
het geen zy noemden DEN BRIEVEN-TAS VAN
DEM OUDERWETSCHEN NLDBRLANDSCIIEN PATRIOT ;
Aanhangzel, dat men by deelen, of om niet, of
om geld, uitgaf, zo als het pnncipaaie werk gedebiteerd
was geweest en nog wierd. Evenwel
hield UWER HOOGHEIDS Boekverkooper op
met zig den voornaamllen Uitgeever van dien
BRIEVEN-TAS, en van het Vervolg van den
PATRIOT te noemen, fchoon hy daarom met
ophield met 'er een gedeelte van te debiteeren:
Dit was een dier lompe ftreeken, welke
niemand kunnen doekhuiven. Maar, ten einde
het Pubhek bekend te maaken, het geen dit
ten

G R O O T T A F E R E E L . ^JJ
ten aanzien deezer vernieuwing van den PA-
TRiOTmoest weeten,plaatfte men agterN 0
. XX.
het volgen Advertisfement.
Alk de Koffybuizen en Sociëteiten, waar tot nog toe
de O. N. P. gratis gezonden is, en die verder dit
Blaadjen zouden willen continueer en, op den zelfden
voet als te voren, dat is zonder iets te betalen,
worden verzocht hun Adres op te geven aan
J. P. Kraefft, Boekverkoper te Rotterdam , of'wet
aan den- Heer Conftantin de la Vieille Roche,
Pofte reuante, te Delft; onder welk Adres alles aan
den O. N. P. zeiven kan worden toegezonden.
Nu vraag ik of 'er eenig Ministerie in Europa,
uitgenomen dat van Vrankryk, te vinden
is, het welk geduldiglyk zoo veel f naadheden,
fchenddaaden en lasteringen zou hebben verdraagen;
dat is zulk eene o verft el ping van gruwelen
van allerlei foort?...'. afgryslykheden,
die zo veelminder te verachten waren, vermits
derzelveruitwerking eenen allerkragtigften
invlsed had op de ftaatkundige belangen der
Mogendheid, tegen welke zy uitgebraakt waren;
en dat die zelfde uitwerking medewerkte
ter bevordering der kunftenaryen, onder ons
aangewend , om alhier den Souverain buiten
ftaat te ftellen, de poogingen onzer Vrienden
tegen den gemeenen Vyand by te fpringen.
Ik vraag, zeg ik, of 'er in Europa een Ministerie
is, dat, ten koste van zyne gewigtigfte
bejangens, het geduld zo verre zou hebben uit-
A a s ge-

37$ S C H E T S V A N E E N
gerekt? — Ik denk neen: En dit zo zynde
was het alleenlyk voor Vrankryk, voor dat verfoeilyk
Vrankryk bewaard, om dusdaanig voorbeeld
van gemaatigdheid te geeven. Die Mocendheidwildezekerlyk
toonen, door de voortduuring
haarer edelmoedige onderfteuning van
ens, door haare tallooze weldaaden, door de
opoffering van een gedeelte haarer belangens,
én door die van haare allerwettigfte gevoeligheid
, dat zy van ons eene onbepaalbaare dankbaarheid
en verknogtheid verdiende. Zy wilde,
kortom, door dusdaanig edel en voorbeeldeloos
gedrag, de fchandelyk Cabaal, welke
haare fchenders betaalde en aanhitfte, befchaamen.
Maar tot dit laatfte was het den Moriaan
gefchuurd: Luiden zonder hart, zondereer, en
doorkneed in allerlei foort van fchelmftukken,
zyn niet vatbaar voor fchaamte noch knaagingen.
- Terwyl nu de Schryvers van den OUDER-
WETSCHEN PATRIOT, en deszelfs BRIEVEN­
TAS, hunnen gang gingen , deeden andere
Schryvers, niet minder door de Cabaal befchermt
en niet minder aangezet , hun best om tegen
Vrankryk uittevaaren ; de Emisfarisfen dier Cabaal
deden hetzelfde, en nog heden is deze
hunne woede nog niet verzadigt. Na m ij*-u
gepubliceerd te hebben , dat zy van goederhand
wisten, dat Vrankryk ons nimmer de Kaap de
Goede Hoop terug zoude geeven, en de geldiigcing
xtnvyfmMvenen, hier te lande onderga-

G R O O T T A F E R E E L . 379
rantie der Staaten Generaal gefchied, alleenlyk
dienen zoude ter bezolding der Verraadcs ,
die zy onder ons had, namen zy de gelegenheid
waar van alle gebeurtenisfen, geduurende
het overige des Oorlogs, en waarover wy reden
hadden ons te verheugen , om valfehe
bekommeringen onder ons te zaaijen , en het
wantrouwen met den haat tegen Vrankryk te
vergrooten. De herovering van Sr. Euflachius, die
van Demerary, van de Berbices, van Trincomma'o,
van Nagapatnam, enz. waren , volgens hun,
voor ons juist zo veele rampen .• Zo de Franfchen,
zeiden zy, die Etablisfementen niet voor zich houden,
als wingewesten, zullen zy die in de fchaal van te rug
gaaven en vergoedingen leggen , welken zy Engeland
kunnen aanbieden, wanneer het op eenen vreedenhandel
aankomt 1 En zo niet een dezer beide zaaken gebeurd,
zullen zy ons die niet te rug geeven , dan na
daar voor etttlyke Mi/lioenen van ons getrokken te hebben.
En dat alles wierd door de Suppoosten van
de Kiiek gelooft! . . . En dat alles vergrootte
dagelyks het aantal dier Suppoosten, en bygevolg
den Aanhang , welke tot de uitgebreidene
oogmerken , die men van toen af reeds koerierde,
moest dienen!
Deze lasterlyke tydingen verlooren voor
eenen tyd hunne kracht, door de Declaratie,
welke de Graaf de Vergennes op den 2. December
1782. aan de Ministers der Staaten Generaal
te Parys deed: maar toen in de volgende
maand

3So S C H E T S V A N E E N
maand January de Vreedens-Preliminairen tusfehen
Vrankryk, Spanjen en Engeland, buiten
ons wierden getekend, om dat, door het gevolg
onzer langwyligheden en belluitioosheden,
of ïiever, door het gevolg der gewoone kunftenaaryen,
onze Ambasfadeurs genoe_';zaame
volmagt misten om die tekening byte treden,
wanneer, zeg ik, die Prelimmairen zonder ons
getekend waren, toen verdubbelde het ge-
fchreeuw der Cabaal tegens Vrankryk.
Die vervloekte Mogendheid, riep men uit, leeft ons
evenwel eindelyk verraaden ; zy heeft haare beloften
valschlyk verveem, onwaardiglyk onze belangens en
onzen roem aan Engeland opgeofferd. Z;e daar nu
het ieene wy voorzegt hebben: Zie daar het geen onze
verblir de, onze zo ondankbaare Natie jegens onzen
Prins, niet heeft willen gelooven, daar by zulks
alles bad voorzien, en daar om alle vlyt had aangewend,
om eene breuk voor re komen tusfehen ons en
de Er-elfden, onze ouae Eind- en Ce.oofsgenooten,
die onsnu zedert vier Jaaren zo mishandeld hebben,
om dat wy zulks hebben verdiend.
Het was vrugteloos cm tegen dit gekef m te
brengen, „ dat, de onafhanglykheid van
„ America, werklykerkenden bevestigd zynde,
'„ het voornaame doelwit bereikt was, waarop
„ Vrankrvk den Oorlog voerende had geoogd;
„ dat de ftaat zyner Einantien niet gedoogde
„ den Oorlog verder door te zetten, zonder
„ gevaar te loopen, om al de behaalde voor-
„ dee-

GROOT TAFEREEL"
deelen weder te verliezen; dat de fchandeiy-
„ ke bedryveloosheid, in welke men onze Zee-
„ magt in 1781. en 1782. had gehouden; dat
„ de kunstgreepen om de reizo naar Brest te
„ verydelen, en dat de gefteldheid, waarin al
„ hier ten opzigte van dat Ryk eene alvermo-
„ gende , en aan Engeland overgegeevene
„ Kiiek zich bevond, het zelve getoond had,
„ wat het van onze zyde zoude te verwagten
„ hebben:" — het was vrugteloos, zeg ik, zulks
hier tegen in te brengen, en 'er by te voegen,
-— „ dat, zo Vrankryk buiten ons de
„ Preliminairen had geteekend, dit niet was ge-
„ fchied by mangel van ons genoegzaamen tyd
„ gegeeven te hebben om die tekening by te
„ treeden, enz. enz." niets kon helpen;
de Cabaal en haare Suppooften , tot den laagften
Kruijer in 't land, hielden niet op van uit te
fchreeuwen, „ dat van alk Mogendheden der gan?
„ fche waeretd, Vrankryk alleen tot zulk een verraad,
„ tol zulk eenefchelmachtige handelwyze in ftaat was,
en dat van allen tyden, zulke, die op deszelfs belof-
„ ten vertrouwd hadden, waren bedrogen geworden -
„ En dat dit het geene was, bet welk ZYNS HOOG-
„ HEID en de braave lieden, die even eens dachten,
„ hadden voorzien. "
Dit gekef, geduurende cenigen tyd'doorgezet,
en vergezeld van alle daar voor vatbaare
uitleggingen, was op veel braave lieden van
zodaanige uitwerking, dat zy 'er zich door
lie-

S § 2 S C H E T S V A * E * s
Keten verblinden. Wel rasch was de zasöé
jnaar niet minder dan dat Wy alleen den Oorlog
teo-en Engeland moeften voortzetten; hun
h/-alle waerelddeelen te gaan aantasten; en
zulks Wy alleen; ja, Wy alleen, welken men geduurende
de twee voorige Jaaren had getragc
Wvs te maaken, dat wy buiten ftaat waren om
Heets een Convoy naar de Zond te geleiden.-
En terwyl men het Publiek met deze hersfenlooze
fchikkrngen gaande hield, terwyl dit
voorwerp een'ftuk van deliberatien geworden
was, terwyl eindelyk, wy door onze half arrbheid
alleen ter genade van Engeiand konden
bfyven, kon U W E HOOOHBIB goedvinden
den Staaten Generaal voor te ftellen , de iar
trekking der Praemien op de wervmgen gefteid;
en door eene onbegryplyke onvoorzigtigheid,
zonder voorafgaande kennisgeeving aan Hunne
Hoog Mogende, lietUwE HOOGHEID toe, alvorens
onze Preliminairen getekend waren, dat
I O O O onzer beste Matroozen wierden afgedankt
; welke afdanking twee Raaden met
den Fiscaal der Admiraliteit van Amfterdam
deeden uitvoeren, zonder eenige voorkennis
van de Provinciaale Gedeputeerden. Zulks
Was waarlyk te regt den Degen opfteeken,
terwyl een verwoeden vyand ons den zynen
nog op den ftrot hield. Toen nu de Staaten van
Holland reden eischten van deze afdanking, zo
gevaarlyk in de omftandi&heden, waar inde

G R O O T T A F E R B E I , . 383
Republiek zich nog bevondt, begon men met
het antwoord op de lange baan te fchuiven;
en na Hun Ed. Gr. Mog. welke begreepen,
waar op dien omweg zou uitdraaijen, ordonneerden
dat de gevraagde ophelderingen binnen
acht dagen aan hun moeiten overgeleverd
worden, vergenoegde men zich, zo gezegt
word, met hun een alleryslykst pak Papieren
om te ontwarren, toe te zenden: invoege men
daar doör, mitsgaders door de gewoone duiftere
kunstgreepen tyd won, en Haagde in het
ontduiken der voorbeeldige ftraf, x
welke dusdaanige
handelwyze had verdiend O).
Omftreeks dien zelfden tyd kwam in 't licht
de befaamde BEREDENEERDE CATALOGUS
VAN SCHILDERÏEN, in 4°. gedrukt, en een
nieuw
O) Ik zal te zyner tyd over dit alles de uodige ophe/deringen
geeven. Zulken inmiddels, Welke de volgends
ftukken magtig zyn , kunnen daar mede te raade
gaan , namelyk: BRIEF van den Heer van der Capeüen vaa
Schoonaauwen , Gedeputeerde der Provincie Utrecht ter Admiraliteit
van Amfterdam , welke Brief den 23. July 1783.
aan de Üttaten dier Provincie overhandigt wierd. — De BRIES
der Staaten van Holland, den 2 7. Augustus daar aan vol.
gende aan de voorn- /• dmiraliteit gtfchreeven. — Het ANT­
WOORD den 2 September door de Hollandfche Raaden en
Ministers dier zelfde Admiraliteit op voorgem. BRIEF; —«
tenen pnderen B a I E F van Hun Ed. Gr Mog. den 5, der
zelfde Maand aan die Heeren gefcbreven, en liet ANTWOOR»
door deezen laaifien daar op gedaan enz.

'384 S C H E T S V A N E E N
nieuw gebroedfel van een der voornaamfte"
Loonfchryvers dier Cabaal. Onder welke
SCHILDERYEN, dat ZO veele fnerpende fchimpfchriften
en alfchuwelyke lasteringen waren tegen
een gedeelte onzer waardigfte Rep enten
en onzer braaffte Burgers, waren 'er fommigen,
in welke Vrankryk en deszelfs toenmaaligen
Ambasfadeur in 'sHage, den Hertog de
U Vauguyon niet meerder dan deze evengenoerÜde
achtingswaardige Perfoonen wierden
gefpaard; by voorbeeld, op bladz. 7. word die
Heer , befchuldigd van de eerfte oorzaak van
alle onze rampen te zyn, en van met de
Republiek den fpot te hebben gedreeven, na
dezelve in de tegenwoordige benaauwdheid gebrast
te hebben , afgefchilderd onder 't zinnebeeld
van den Vos die den Bok befchimpte,
naar hem in de put gelokt te hebben: —
op bladz. 8. word hy afgefchetst als het hoofd
van eene lamenzweering hier te lande gefmeed,
en niet minder affchuwelyk dan die, met welke
den Marquis van Bedmar tegen .Venetien befchuldigt
is geweest:— Op bladz. 31. — word hy
aangeduid als geiykenende aan den Ambasfadeur
Aruns, die de Zoonen van Brutus te hulp
ftond, om Romen aan Porfcnna over te leveren
: — Vrankryk had men in de Schildery
van bladz. 13. afgebeeld als vergezelfchr-pt van
Nyd, Haat enVleyerye, en als met volle handen
het goud uitftortende tot aanhitzing der
iasr

G R O O T T A F E R E E L ; 385
laster,, om de ligtgeloovigheid onzer Natie te
verrasfen, en ons ellendig Land te verfcheuren,
enz. enz. Die is flegts een fliauw denkbeeld
van deze vier Schilderyen; men zou de
Artykelen geheel en al moeten leezen, om te
oordeelen tot welk eene hoogte de woede daar
m tegen die Mogendheid en haaren waardigen
Minister wierd. opgevoerd.
Na de tekening der Preliminairen van onzen
Vreede met Engeland (a), dat is na men
vernomen had, dat wy volftrekt den Engelfchen
moeften overlaaten Nagapatnam en dë
vrye vaart op de Molukfche Eilanden, fteigerde
het voorgemeld gekef, en ander van 't zelfde
foort ten hooglten toppunt. Volgens dié
Schreeuwers, „ waren de Ministers van
„ Vrankryk en Spanjen onwaardig om zich
„ langer met deeze onderhandeling tebemoei-
„ jen: Wy moeften eene afzonderlyke Depu-
„ tatie in Engeland zenden, om daar recht-
„ ftreeks van onze belangens te handelen, oni
„ van die Mogendheid te verwerven de ver-
„ geetenis van de beleedigingeri aan haar aan-
„ gedaan, en by gevolg, om van de zelve min-
„ der nadeelige, en minder harde voorwaarden.
U) Deze Preliminairen wierden getekend den' ï. Sep:
Sember 17S3.

386 S C H E T S V A N E E N
„ te verkrygen, dan die zoo even genoemd
„ zyn ". Men bleef ook geenzins in gebreke,
DOORLUCHTIGE VORST, zich te bevoordeelen
van deeze gefteldheid, in welke de
Cabaal een gedeelte der Natie had gebracht,
omdaadlyk het bovengemeldevoorftel te doen-,
dat is om ootmoedige boete by onze Geloofsgenooten
te gaan doen, en nederig de nieuwe
ketenen te kusfen, met welken zy zouden goedgevonden
hebben ons onder eene gunftige teruggaave
van Nagapatnam te knellen, enz. En
terwyl men bezig was om dit ontwerp te doen
gelukken, bleef men het Publiek wys maaken,
dat Vrankryk, in weerwil van alle gedaane
verzekeringen, vastelyk had befloten de Kaap
te houden , en zulke van onze Americaanfche
Etablisfementen als die Mogendheid op de Engelfchen
had heroverd. De Declaratie, door
den Graaf de Vergennes, op den 23. September
Minifteriaal aan onze Ambasfadeur gedaan ,
„ dat Zyne Mïjefttit gereed was aan den Staat terug
„ te geeven alle Bezittingen , w.lke Zyncr Maje-
"„ Jleits Krygnnagt op de Engetfcben heroverd, of voor
„ de Republiek bewaard had , zonder eenige vergoeding
w qffchadeloosjlelling te vorderen. " Deeze Declaratie,
zeg ik, wierd door de Schryvers van de
Kliek behandeld als een Fransch Compliment,
daar men niet op vertrouwen moest. MEN-
SCHEN zelfs, die Jlaatshalve beter dan iemand
van de authentiekheid dier Declaratie overtuigd

G R O O T T A F E R E E L. 387
tuigd waren, voerden de fchelmachtigheid zoo
verre van in de gezelfchappen uit te itrooijen,
dat die niet gedaan ivas geweest; en dat Hunne Hoog
Mog. beefden voor bet lot der voornccrr.de Bezittingen:
Dit door de andere Suppooften der Cabaal nagebaauwt
zynde, wierd 'er door zoo veele lieden
geloof aan geflagen, dat men die bezittingen
reeds verboren achtte. — Het Ho''van Vrankryk,
eindelyk, bewust van het wantrouwen en
de vrees, welke daar omtrent hier te lande
bleef heerfchen, deed den 11. October door
den Waarneemer der zaaken van het Franfche
Hof eene Memorie aan Hunne Hoog Mog. overhandigen,
waarvan dit het voornaamfte gedcelte
is:
„ Schoon de Koning niet twyffeld, of Uwe
„ Hoog Mog. zyn onderricht geworden door
„ de Heeren van BERKENRODE en BRANT-
„ SEN van de Refolutie, waar in Hoogstcle-
„ zelve altoos geweest is, en zich ook nog be-
„ vindt om aan de Republiek uit genegenheid,
„ en zonder eenige compenfatie terug te gee-
„ ven alle de Hollandfche Etablisfementen,
„ door zyne wapenen op Groot-Brittannien
„ heroverd , denkt echter zyne Majefteit di-
„ rectelyk die verzekering te moeten vernieu-
„ wen aan Uwe Hoog Mog. en dezelve vleid
„ zich dat die daad zal dienen om Hoogstdes-
„ zelfs verheevene gevoelens voor de Repu-
„ bliek, en welke zyne Majefteit altoos heeft
Bb a „aan

388 S C H E T S V A N E E N
„ aan den dag gelegt, te doen in aanmerking,
„ neemen, alhoewel ook zekere omftandtghee-
", den, die het onnodig zoude zyn hier op te
1 haaien, aan Hoogstdeze ve ecnig wantrou-
„ wen , wegens den nadruk en de dispofitie der
" Verëenigde Provintien zouden hebben kun-
„ nen inboezemen. " [...:.. . ••
Of nu de een of ander Suppoost der Labaai
deeze Memorie andermaal als een Franscb Compliment
befchouwde, weetik met, maar ik weet
dat eenige Hooggebooren of in Waardigheid verheevenen
Schurken , wel zorg droegen om'er de wettigheid
van te loochenen, gelyk zy ten aanzien
der Declaratie van den Graai de Vetgennes
hadden gedaan. _
• Geduurende dien tyd wierden de geheime
kunstgreepen voortgezet, welke reeds tusfehen
Eno-eland en zyn vertrouwden hier te lande
hadden plaats gehad , om een afzonderleken
Vreede tusfehen ons en die Mogendheid te
bewerken. Onder meer andere bedoelingen,
DOORLUCHTIGE VORST, hadden onze Anglomaanenook
die, om gebruik te maaken van den invloed
welke GE hebben konde op den geest van
George den HL om de teruggaaf van Nagapatnam ,
met eenige andere daar by gevoegde voordeeltjes
te bekomen; in hoop , dat in zulken gevalle,
alle verplichting aan UWE HOOGHEID
zou verfchuldigt zyn; en men niet alleen van
het eene einde der Republiek tot het andere
zou

G R O O T T A F E R E E L . 389
KOU kunnen doen weergalmen, dat Willem de
V. voor ons van de Engelfchen bad verkreegen,, het
geen Lodewyk de XVI. niet had kunnen afwillen
erlangen , maar dat men daar door ook van verderen
blaam zou bevryden, het onbegryplyk
gedrag, door UWE H00HHEID zedert vyf
Jaaren, en inzonderheid ftaande den Oorlog als
Admiraal-Generaal gehouden.
Al die kunstgreepen, evenwel, en zelf de
Declaratie, door den Hertog van Manchester,
op den 19. November aan onze Ambasfadeurs
te Parys gedaan, dat Zyne Majefteit aan Hunne
Hoog Mog. proponeerde om het definitief Traclaat in
'sHage of te Londen te fluiten, draaiden op niets
Uit: 'f is waar, het tekenen van den Vreede
raakte op de lange baan , maar toch gefchiedde
dit den 20. Mey van het volgende Jaar. •
Daar by hebben wy de opofferingen, by de
Preli ninairen bepaald, moeten doen; doch hoe
hard die ook waren, konden zy in geene vergelyking
komen, met de haatlyke dwarsboomingen,
waar aan wy weder zouden bloot gefield
zyn geweest , indien de Cabaal by deeze
gelegenheid haar doelwit had bereikt.
Hier het de plaats niet zynde om alle verfoeilykheden
te herinneren, welke de Suppooften der
Cabaal tegen Vrankryk in het gefchil, tusfehen
den Keizer en de Republiek in den Jaare 1784.
gereezen , hebben vernieuwd, zal ik, in afwagting
myner komst aan dat tydvak, my hier be-
B b 3 paa-

3

G R O O T T A F E R E E L , 391
den Oorlog, die even als den voorigen zou gedreeven
zyn geworden, hun den tydzouverfchaft
hebben om de middelen te dwarsboomen,
die men tegen hunne binnenlandfche aanflagen
begon te gebruiken; en om hunnen fchurkachtigen
aanhang te verlterken, ten einde om op
hun beurt ons te regelen na dat de Keizer ons
tot reden gebracht zou hebben.- Want zoodaanig was
hunne begunftigde uitdrukking.
Dan, welke kunstgreepen de Cabaal ook geduurende
den Oorlog met Engeland had in 't
werk gefteld; en hoe finistelyk zy vervolgens
zich ook van onze gewoone langwy ligbed en
bediend had, om alle Alliantie met Vrankryk
te beletten, was het echter omftreeks het midden
van den Zomer van 'tjaar 1784. datmen
Haagde in het ter neder ftellen van het ontwerp
van dusdaanig verbond, maar de nieuwe pretenfien,
eenigen tyd daar na door den Keizer
tegen ons geformeerd, het voortduurend gefchil
tusfehen dien Monarch en onze Republiek
vergrootende, wierd het befiuit der Alliantie
nogmaais cpgefchort. En het was juist
in die omftandigheden, DOORLUCHTIGE
VORST, in welke de vriendfehap, de bemiddeling
en befcherming van Vrankryk ons zoo
zeer benoodigd waren , dat een Haagfche Schilder,
Bolcmey genoemd, Schoonzoon van den
Courantier Gosfe, en Schoonbroeder van UWER
HOOGHEIDS Boekverkooper, dat is van den
B b 4 eer-

392. S C HITS V A N EEN
eerften Drukker en Uitgeever van den Ov-
DERWETSCHEN PATRIOT; het was, zeg ik,
in die omfiandigheden dat dit mensch, even
bundeling aan de Cabaal toegedaan als die twee
elendelingen het toen waren en nog zyn , een
Plaat dorst uitgeeven, welke voor Vrankryk zoo
hoonende was als het infaamfle Schotfchrift, dat
men nog tot dien tyd tegen die Mogendheid
had gedrukt. Eene Plaat, die men zeer opgehemeld
in de Courant van Gosfe aankondigde,
3ié publiek tën toon gefprcid en verkogt wierd,
jfeelyk nog heden gedaan word; en van welke
UWE HOOGHEID zich niet fchaamde de proef
aan te nemen, welke men U daar van aanbood.
— Deeze Plaat thans voor oogen hebbende,
zal ik'er hier de befchryving van laaten
volgen :
Tn het midden van het (tuk ziet men een
Pédeftal, waar op de'afbeelding der Republiek
geplaatst is, welke, onderfteund
door de van UWER HOOGHEIDS Perfoon,
daar aan door een Laurierketen vereenio-d
is, die door den Befcherm-Engel
van het ahemeene welzyn word vast
gehouden. Ter rechter zyde van den
aanfchouwer ftaat de Tweefpalt, werkende
om dien Pédeftal, en gevolglyk UWER
HOOGHEIDS Perfoon en het GemeenebeT,
teffens om verre te werpen. De
Godsdienst, ter flinker- zyde geplaatst,
houd

G R O O T T A F E R E E L . 393
houd zich nog ftaande by den voet van het
Gedenkftuk, maar de Vryheid, verfchrikt,
fchynt de vlucht te neemen. Van den
zelfden kant ziet men den Keizerlyken
Adelaar, en van de andere zyde denEngelfehen
Luipaard, gade flaande het geen
'er om gaat. Eindelyk, de Eendracht, die
van den Hemel daald, fchiet haaren blikfem
en de twee eenige ftraalen, welke
van haar affchieten zyn gerigt op de
Tweefpalt en den Franfchen Haan, welke
dezelve aanhitfte, en verfchrikt fchynt
op het gezigt van den Pruisfifchen Arend,
welke op hem en de Tweefpalt aan komt
fn ellen.
Toen deeze Plaat in 't licht kwam was 'er
niemant, welke niet met den eerften opilagvan
het oog de bedoeling van het zinnebeeld begreep.
Boven dien gaven de onder aan geplaatfte
Hollandfche Dichtregelen 'klaar genoeg te
kennen, op welke Mogentheid men het alhier
had gelaaden. Dit had ook de Schilder of de
Bewerpers van dit nieuw voortbrengzel wel
voorzien. Waarom aan de Koopers van de
Plaat eene byzondere uitlegging wierd uitgedeeld,
waar in men ondernam te beduiden, dat
de Franfche Haan aldaar enkel als Aanfehouwer
was geplaatst, zo wel als de Keizerlyke
Adelaar en de Engelfche Luipaard; dat de
Blikfemftraalen en de toefchieting van den
Bb s Pruis-

394 S C H E T S V A N E E N
Pruisfifehen Arend, alleenlyk tegen de Tweefpalt
gericht waren, maar niemant wierd door
die faiyvouwery verblind; en ten bewyze der
juistheid myncr befchryving, beroep ik my op
alle braave L :
eden, welke die Plaat hebben gezien
of dezelve nog bezitten. Kortom , men
heeft verteld, dat het denkbeeld van dit Onderwerp
de geboorte verfchuldigt was aan den
voornaairften Steller van den OUDERWETscHEN
PATRIOT, dat is namelyk aan een Mandie
, omtrent nu drie jaaren geleden, voorzag
dat men hem zou weg zenden uit een Regeerings-Coilegie
, waar van hy een Medelid
was, en het welk hy ontéerdc, de party koo^,
door zyne demisfie te nemen, den flag voor te
komen. Z > zulks waar is, was dat denkbeeld ten
vollen waardig den Steller der BEREDENEERDE
CATALOGUS VAN SCHILDERYEN, waarvan
hier boven is gefproken.
Wanneer men op 't einde van Odlober 1
vernomen had, dat ons Vergelyk met den Keizer
op het punt was van gefloten te worden , en
de tekening van onze Alliantie met Vrankryk,
dat Vergelyk waarfchynlyk onmidlyk zou volgen,
wendde Engeland hier te lande alle moeite
aan om die tekening te verwylen , en om,
zekerlyk , door dat middel te öaagea in
he 1
: geheel verydelen der Alliantie. Niemant,
DOORLUCHTIGE VORST, weet beter dan UWE
HOOGHEID , met welken yver, met welke poo-
gin-

GROOT TAFEREEL. 395
gingen onze Cabaal de oogmerken der laatstgenoemde
Mogendheid onderfteunde. 'Er moesten
menfchen gevonden worden, welke flaafs
genoeg aan het welbehagen dier Cabaal waren
overgegeeven, of ten minften blind genoeg over
de algemeene belangen van de Republiek om
in de eene of andere van or&e Provinciën eene
onderneeming te doen om den aanflag te doen
gelukken; en ook zodanige menfchen zyn 'er
gevonden. Op het gedaan Voorftel van zekeren
Heer van Citters, fchreef de Regeering
van Middelburg op den 5. November aan de
Gecommitteerde Raaden der Provincie Zeeland
eenen Brief, by welken, na eene lano-e
deductie der frivoolfte redenen, en welke den
bron deeden ruiken, waar uit zy geput waren,
die Regeering aan Hun Ed. Mog. declareerden
van oordeel te zyn, dal de Heeren Ambasfadeur: te Parys
op defecreetfle wyze behoorden te worden gelast den voortgang
eener Alliantie met bet Hof van Vrankryk, hoe
nuttig en aangenaam dezelve ook anders zoude mogen
zyn (V), niet te verhaasten, en vooral niets definitifs te
arrcjleeren, zonder nader verflag aan Hunne Hoo

396 S C H E T S V A N E E N
•geeven tot het arrefleercn van eens finaak injlruflie aan
voornoemde Heeren, naar dat de omfiandigbeden van
zaaken, als dan zouden vercisfchcn. — Ik zal hier
geenszins ophaalen, hoe veel aandeel UWER
HOOGHEIDS Reprefentant, ais eerne Edele van
Zeeland in dit heeie (tukje had, noch hoe de
Gecommitteerde Raaden , door een gedrag,
ovcreenkomftig dien Brief, de Gedeputeerden
der Provincie ter Generaliteit in't geval zouden
gefteld hebben, om de ordres niet te kunnen
uitvoeren, aan dezelve op den 6. September
en 18. Oöober bevorens gegeeven, om in al
wat deeze Alliantie betrof op gelyken voet met de
Gedeputeerden van Holland te werken ; ik zal,
eindelyk, ook niet ophaalen hoedaanig de Memorie,
door den Heer Hams op den 22. November
aan Hunne Hocg Mog. ge, refenteerd, de Natie
de oogen over die zonderlinge ftrceken
opende, vermits de tyding dat die Alliantie den
10. November te Parys getekend was, dien
ganfchen aanflag in duigen deed vallen: Ik zal
eenvoudig aanmerken, dat deze tyding een donderdag
was voor de Cabaal en haaren Aanhang.
Duizend maal vervloekte zy het oogenblik der
tekening van dat Traftaat; haare Suppoosten
verdubbelden hunne vervloekingen te;: en Vrankryk
en tegen de waardige Regenten, die tot
"deeze gelukkige gebeurtenis hadde medegewerkt.
Ik heb, dit fchryvende , DOORLUCH­
TIGE VORST, voor myn oog een gedeelteder
af-

G R O O T T A F E R E E L. 397
aflchuwlykheden, door die Suppoosten by deeze
gelegenheid verfpreid, en onder anderen de
verfoeilyke vaerzen, door eenen dolzinnigen Medebroeder
hunner bende in de jongstleden maand
Fehruary opgefteld, en op verfcheide plaatzen
van den Hage aangeplakt, eenige dagen voor dat
men op de Staldeur van den Heer Ambasfadeur
van Vrankryk die ysfelyke tekeningen vond,
waar van zo veelis gefproken, en welke eene
hand, door alle de Helfche Furiën beftuurd,
daar op gefchetst had.
Terwyl nu de Cabaal en haaren Aanhang op
zulk eene wreedaartige wyze tegen die Alliantie
haar hart ophaalde, dankten alle weldenkende
Burgers den Hemel over die gewenschta
gebeurtenis, en verfcheide Maatfchappyen, zo
te Amfterdam als in andere Steden der Republiek,
hebben dezelve met al zo luifterryke als
vreedzaame Feesten gevierd. Schoon het hier
de plaats niet is my over die Feesten uitte breiden,
kan ik niet voor by een woordje te zeggenvan
die, welke den 2,4. April van dit jaar
1786. is gevierd.
Dit Rotterdamsch Feest wierd aangelegt ten
kosten van een Gezelfchap van Lieden, zo zeer
bekend, door den yver die hun bezield vooral
wat den roem en welvaart van hun Vaderland
kan bevorderen, als door den gediftingueerden
rang, welke zy in die Stad bekleeden. De Decoratien,
de zinnebeelden, en de opfchriften
van

398 S C H E T S V A N E E N
van de Zaal waar in dat Feest gevierd wierd,
vertoonden geene laage vleijerijen, geene arglistige
zinfpeelingen, geene wanftallige offmaadelyke
fchimpfcheuten , maar deze voorwerpen
waren eenvoudig betreklyk tot het onderwerp
en de pryswaardige beweeggronden , welke
:ianieiding tot het Feest hadden gegeeven. Geduurende
den luifterryken maaltyd, op welken
de Dischgenooten wierden onthaald, liet zich
een uitmuntend Mufiekhooren, en aan 't hoofd
der Dischgenooten bevond zich de Heer Ambasfadeur
van Vrankryk. De ingeftelde Gezondheden
waren, ~- Lodeiryk dmXVI. —. Vrankryk, —
de Staaten van Holland, de Alliantie, den
Koophandel, — den Heer Ambasfadeur, — de Staaten
Generaal, — de Republiek , den voorfpoed
"der beide Bondgenooten, de Stad Rotterdam,
en de Vryheid. — Met één woord de geregeltheid,
gefchiktheid , de volmaaktfte hartelykheid,
en eene algemeene vreugde heerfchten
aldaar van het oogenblik. dat het Feest eenen
aanvang nam, tot dat, waar op een elk ten vollen
vergenoegt naar huis keerde.
Welk eene ftrydigheid , Do 0 RLUCHTIGE
VORST! welk eene verbaazende ftrydigheid
tusfehen dit deftig en bedaarde Feest, en de
zogenaamde Vrolykheden, welke in die zelve
Stad , by gelegenheid van UWER HOOGHEIDS
Verjaardag op den 8ften Maart 1783. hadden
plaata gehad!... Dat vieren van dien Verjaardag
was

G R O O T T A F E R E E L . 399
was niet ingeboezemd door waare Vaderlandsliefde,
maar door vermogende en duijlere Stookebranden,
wier naamen, ik thans verzwyge, en welker
bedoeling minder was het vieren van dat
Feest, dan hetontftceken van eenen opftand,
welker vonken de ganfche Republiek in vlam
konden zetten. De aldaar opgerichte Eereboogen
waren het handen werk van eenen
dolzinnigen hoop, uit het laagfte gepeupel ftamgefteld.
Die Boogen, en de Straaten, waarin
zy waren opgericht, waren vercierd met zinnebeelden
en opfchriften van de hoonendlle beduidenis
voor de Vryheid de Natie , en de
waardigheid des Souverains. De vreugde van
dat gepeupel was geene vreugde, maar eene dolheid
door de voornoemde Stookebranden ingeblaazen,
onder voorwendzel, dat, met dien verjaardag
op deeze wyze te vieren, UWE HOOG­
HEID, van ik weet niet welke verongelykingen,
die men U niet had aangedaan, wierd gewrooken
; en deeze woede wierd nog aangezet
door de fterke dranken, welke met geheele
ftroomen aan die menigte wierden toegediend,
of welke een gedeelte derzelve zig bezorgt had
met de gelden, den braaven Burgeren door bedreigingen
of geweldenaryen afgeperst
Met één woord, de woede en dronkenfehap,
waarvan ik alhier gewage, wierden dien dag tot
zulken hoogte vervoerd, dat wel rasch de uitipattingen
van dat affchuwlyk Graauw in ftuipen
van

4oo S C H E T S V A N E E N
van bezetenen verkeerden, en hun gefchfeeuwin
een ysfelyk brullen, van het welk geene
andere woofden meer te onderfcheiden waren ,
dan Orange boven alles , en dat de Donder de Patriotten
verplettert 1 Die dag, zeg ik, was een dag
— welke den fchrik in alle braave en bedaarde
harten verfpreidde, en eene algemeene moord
der beste Vaderlanders, of ten minften het
plunderen of verbranden hunner goederen deed
duchten: Die dag ook was eene der voornaam»
fte oorzaaken der ysfelykheden, welke men
aldaar in den jaare 1784. en byzonder op den
3. April van dat jaar, vernieuwden, en welke
de Gerechte dier Stad zoude voorgekomen
zyn , indien eenige Leden van dat Collegie, en
misfchien van de Regeering zelve, niet hadden
getragt eerder den fchuldigen te rechtvaardigen
dan te ftraffen; doch het gedrag dier Heeren,
zo in dit geval als in veele andere, zal niet
vertoeven in het helderst daglicht gebragt te
worden. Eindelyk, DOORLUCHTIGE VORST,
die twee noodlottige dagen van 1783. en 84.
hebben alleen'm Rotterdam 'geleerd, waar toe eene
wcrfoeijenswaardige Party in ftaat is , en wat zy nog
zou kunnen doen; eene Party, diegelykik reeds
gezegt heb , zig die van UWE HOOGHEID durft
noemen, en welke GE blyft gedoogen zig zodanig
te noemen. En gy, myne waarde
Leezers, vergelykt eens dat gedrag met het
hier boven vermelde Feest, . . . . Vergelykt,

G R O O T T A F E R E E L . 4ot
lykt, zeg ik, de beweegoorzaaken , de middelen,
het doelwit en de Perfonaadjen aan dë
eeneen andere zyde;.... en llryk dan vonnis.
B E S L U I T .
DOORLUCHTIGE VORST! Indien UWE
HOOGHEID zich verwaardigt de moeite te neemen
om dit fVerk te doorleezen, indien GE nog dat
aandoenlyk hart bezit, het welk ik U gekent
hebbe, mitsgaders die liefdevoor de rechtvaerdigheid,
die verknogtheid aan de belangen en
den roem der Natie, aan welke GE alles verfchuldigtzyt,
wat GE in dit Land ook weezen
moogt, dan moeten de fcbrikbaannde vsaarbedcn
in het zelve daargefteld U de traanen uit de
oogen persfen, en het gezicht van zo langen
tyd door eene Cabaal. van Schurken verblind te
zyn geweest j het inzien van geweest te hebben y
en nog te zyn het beklaaglyk werktuig hunner'
aanflagen en doeleindens, moet U doen grillen
van verontwaardiging. Dan zulks , DOORLUCH­
TIGE VORST, is niet genoeg; alle vermogens
Uwer ziele moeten door eene heldhaftige kragtigheid
bemsrgtigd worden. UWE HOOGHEID
moet den moed hebben om van fchaSmte over'
die llaverny te bloozen ; de ketenen, waar mede
men Ugekluifterd heeft, diend GE te verbreken,
en die vervloekte Cabaal aan de algemeene
verfoeijing toe te wyen. Als dan, Meester
Cc van

402 S C H E T S V A N E E N -
van U zeiven, zal het UWE HOOGHEID ligt
vallen de valfche vooroordeclen, de gevaarlykc
g-ondbeginfelen, de fpoorbyftere heerschzugt,
welke men fchelms genoeg geweest is
U in tebocze-nen , af te leggen: Als dan, zal,
na de verfcheuring van het noodlottige floers,
dat U de oogen dekte, UWE HOOG HEID zien
welke UWE wettige rechten zyn, en waar die
grenspaal van het U toevertrouwd vermogen
is; als dan zult GE weetcn, wat UWE HOOGHEID
is, en wat wy zyn: GE zult als dan niet afwagten
, dat eene te regt bekommerde of eindelyk
ontllooke Natie opeischt, of U ontrukt, Rechten,
welke U niet toebehooren, maar welke
de lafhartigheid U overliet, of die GE U ten
onrechte hebt aangemaatigd. Bepaald tot het
uitoeffenen van een wettig gezag, geholpen
door eenen Raad van verlichte , voorzicht'ge
en getrouwe Raadslieden , door eenen Raad,
welken de Souvcrein recht heeft U by te zetten
, en vs elke, uit hoofde van 't gewigt en de
ttitgeftrekte w aardigheden , m t welke GE bekleed
zyt, U volftrekt noodzaaklyk is, zult GH
onder ons zyn het geen U W E HOOGHEID
weezen moet, en 'er niets anders doen, dan
't geen GE verrichten moet; dat is, namclyk,
datG E 'er zult zyn het Hooft der uitvoerende
Magt, en cie eerfte Raadsman van den
Staat, en by gevolgeen Hooft, een Raadsman, in
alles ever ondcrgefchikt aan den Souverain, ge-
lyk

G R O O T T A F E R E E L . 403
lyk de Souverain ondergefchikt is aan de Wetten
, door welke Hr regeerd; dat is, dat in
dezen ondergefchikten ftaat, UWER HOOG­
HEIDS pligt zal zyn, zo veel zulks behoord
eenftemmigheid te brengen in de Raadsvergaderingen,
vastigheid aan de Ontwerpen, ftandvastigheid
in de raadsbefluiten , kragt aan de
maatregelen, en werkzaamheid aan de verrichtingen
te geeven : En als dan ook zullen onze
oogen in U niet meer die kommervolle pretenfien
zien, welke men U ingeboezemd heeft,
noch die afdwalingen, noch die zwaarwigtige
misflagen, noch die halftarrigheid, noch die
eigendunklyke daaden, tot welke men U zo
menig werven vervoerd heeft. Wel is waar, dat
U gezag minder groot zal fchynen, maar het
zal inderdaad meerder wezen; om dat het als
dan niet anders dan wettig zyn zal, en niet anders
dan wettig zynde, zal het beftendiger, en
meer geëerbiedigd zyn, en geene andere dan
heihaam e uitwerkingen hebben. Met e'e'n
woord in dien loflyken , dien henydmsvuaardigen
ftaat, in dien ftaat, tot welken alle uwe Ambitie
zich moet bepaalen, zal UWE HOOG­
HEID, meer gelegenheid hebben, meer gefchikt
zyn tot het medewerken in de poogingen,
welke de Natie en de Souverain niet moeten
ophouden aan te wenden, om de misbruiken,
welke in onze Conftitutie, en de verfchillende
deelen der zo algemeene als byzondere
Cc 2 Ad?i

404 SCHETS VAN EEN
Adminiftratie ingeflopen zyn uit te roeijen ; om
het vertrouwen, de harmonie en den vreede tusfehen
al de Staats - leden, en gevolglyk in de ganfche
Republiek te herftellen. De Vreede die, we
thans met onze Nabuuren hebben, en welke
de Alliantie met Vrankryk ons voor langen tyd
fchynt te verzekeren , laat ons ruime handen
om alle middelen by de hand te neemen, die
ons tot datgewenscht oogwit kunnen opleiden;
en zo wy het geluk hebben om daar toe te geraaken
, zullen de overvloed, de gelukftaat en ons
wel eer groot vermogen, niet vertoeven wederom
onder ons geboren te worden.—Maar,
DOORLUCHTIGE VORST , indien, tegen myne
hoop aan, tegen myn waarachtigfte verlangens
,indien tegen de verlangensder ganfehc Natie,
UWE HOOGHEID blyft voortgaan in UWE
blindheid voorde Cabaal, welke U beheerscht,
durf ik bewceren , dat UWE HOOGHEID zal
verliezen, die achting, welke een groot getal
braave Burgeren U nog toedraagen: ik durf verzekeren,
dat Europa , welker weldenkendst
gedeelte door de huurpennen dier Cabaal,
noch door het gekrysch van haarer; haatiyken
aanhang , niet is bedrogen geworden , zal ophouden
voor U die gevoelens van achting
te hebben, welke UWE geboorte en perfoonlyke
hoedaanighéden van het zelve vorderen;
en dat indien (waar van ik GOD bidde U
te behoeden, en waar toe ik U niet geloove
in

G R O O T T A F E R E E L . 405
in ftaat te zyn), indien, zeg ik, de Schurken,
welke rontom UWE HOOGHEID zwerven, U
immer vervoeren konden tot eenigerleije daad
van geweld tegen ons, zou Uw» HOOGHEID
in hen, welke U de grootfte liefde hebben toegedragen
, derzelver onverzoenbaarfte vyanden
vinden , UWE HOOGHEID ZOU Mannen
ontmoeten, Onverfchrokken inde verdeediging
van haare rechtvaardige zaak , en aan wien men
hunne Rechten en Vryheid niet, dan met hen
teffens het leven te ontrukken, zoude kunnen
afneemen.
Wat my aanbelangter gebeur e wat wil,
myn befluit is het voortzetten myner begonne
Hiftorie. Dit Gedenkftuk myner naarvorfchmgen
en myner geringe vermogens ben ik der waarheid,
door zo veele Schryveren ,aan de Bewerkers
onzer rampfpocden overgegeeven , vermomt
of verraden, verfchuldigt,ik ben hetfchuldig
aan E.iropa, welke op ons blyft ftaaroogen ,
en vooral onzen Afftammelingen,die onderricht
moeten zyn van de Gebeurtenisfen, welke ik
hier ter neder ftclle, en die, hier doorgeleerd,
onder hen kunnen voorkomen , de vernieuwing
dier rampen-, welken wy niet hebben
kunnen ontgaan.
En gy, myne waarde Medeburgers! bid den Hemel,
om de terugkomst dier eendragt en
Cc 3 wel-

4o5 S C H E T S V A N E E N
welvaart , welke uit ons ramp fpoedig Vaderland
verdweenen zyn. Eerbiedig Hun , die U
regeeren, en gehoorzaamt hen in al wat regt
en redelyk is. Maar vergeet nimmer dat Ge
vrye Menfchen zyt. Vergeet nooit, dat die Vryheid,die
Uwe Voorvaderen U ten koste van hun
bloed hebben verzorgt, een geheiligt goed is,
bet welke ge op uwen Nakomelingen moet overbrengen.
Gedenkt dat niemant, wie het ook
zy eenig inbreuk op de minften uwer Rechten
doen kan , zonder een heiligfchennis op die Vryheid
te begaan , en dat die inbreuken , tot eene
zekere hoogte gefteigerd, daar aan eindelyk den
doodfteek geeven kunnen.
Slaat een oog op U zeiven , op uwen toeftand,
op het geen U omringt, en ge zult ysfelyke
rampen ontdekken; gy zult bevinden dat
verfcheide deezer rampen zyn voorgefproöten
uit het verlies van eenige Rechten, dat ge hebt
ondersraan, of uit de fchending, welke eenige
dier Rechten geleden hebben; gy zult ontwaar
worden, dat een ander gedeelte dier rampen
bet gevolg is der misbruiken, welke ongevoelig
in de verfchillende deelen der Regeering,
zo algemeen als byzonder, zyn ingekropen, en
dat het overige dcszelfs oorzaak verfchuldigt is
aan den pestilentialen invloed, en de fchelmachtige
handelingen der Cabaal, waar van ik,zo
menigwerven in dit Werk heb gefproken. Die
rampen, kortom, zullen U verfchrikken, maar
acht

G R O O T T A F E R E E L . 407
acht ze daarom nog niet ongeneeslyk. Steld
den Bewaarderen, den Befchermeren Uwer
Wetten, dat is aan Uwe Regenten , of aan den
Sou.erain, zo deftig' als eerbiedig, uwe bezwaaren
voor; en gebruikt in uwe Happen daaromtrent
al de ftandvastigheid , alle voorzigtigheid,
alle volhandigheid, welke voegen aan
een Vry Volk, het welk gevoelt wat het is,
die weet wat het toekomt, en wat het zynen
Beftuurderen verfchuldigt is. Laat U niet begoochelen
door hun, die zeggen dat Gy niets
hebt op te eisfchen, noch door de vergrootingen
van hun , die voorgeeven dat ge duizende
dingen teru'i hebt te vraagen. Die eerfte red nkavelaars
kunnen alleenlyk zotten zyn of fchurken,
die U zoeken te verraaden; endelaatfte /uilen
enkel domöoren of losbollen zyn. — Ook moeten
de hulpmiddelen voor de rampen, waar van
ik hierfpreeke, zo talryk niet zyn als de rampen
zelve : want zo dra een dezer rampen geneezen
is, zal zy de geneezing van verfcheide
andere te weege brengen, en dus vervolgens.
Eischt dan geen nodelooze of overtollige
zaaken: Maar , ik recommandeere het U.
nogmaals, gebruiktin uwe vorderingen en happen
alle vereischte volharding en werkzaamheid,
want de ziekte welke ons Vaderland
heeft aangetast, verilimmerd d;u>elyks; want
zy, welke uit de misbruiken, waarover wy zulten
, uit de rampen, welken ons drukken, mid.-
^-/Cc 4 delen'

40? S C H E T S V A N E E N
delen haaien ter voldoening hunner belangen
of heerschzucht, zullen geenzins de eerfte
Voof (tellers zyn der uitroeijing dier misbruiken
of der geneezing dier kwaaien. Integendeel,
bewust, dat, wanneer de thans zig opdoende
gelegenheid, eenmaal voorby geglipt zynde, nimmer
weder ten voorfchyn komen zal, zullen
zy tragten U het eisfehen dezer uitroeijing,
dezer geneezing, en het aanwyzen der middelen
om het een en ander te verwerven , te
beletten, Zyt dan op U hoede tegen de listen
der zulken; veracht hunne bedreigingen ,
trotfeert hunne tegenkanting, en volgt in alles
den raad en het voorbeeld dier verlichte Regenten
,dier moedige en voorzichtige Regenten ,
wier oprechte Vaderlands-liefde bekend is,en
die niets verlangen dan U in uwe wettige Rechten
herfteld te zien. Uwe zorgen, uwe poogingen,
met die dezer waardige Regenten faamgepaard
zullen U alles doen te boven komen. Maar,
Waarde Mëd burgers , om zulk een gewenscht
einde te bereiken , moet gy vooraf alle wantrouwen
uit U verbannen , alle ydele vitteryen,
allcftoffen van verdeeldheid; en boven al moet
ge, als uwer geheel onwaardig aanzien die laaghartige,
die verderfelyke gevoeligheden, welke
eenige armhartige tegenkantingen kunnen
voortbrengen , en anders niet dan opgeblazen
geesten en zwakke zielen aandoen.
Hier

GROOT TAFERE»!. 409
Hier voren gewag gemaakt hebbende van de
Alliantie dezer Republiek met Vrankryk, gedoog
nu, Medeburgers! U te betoogen, dat deeze
Alliantie de voornaamfte oorzaak van ons welvaaren
kan, en zelfs moet zyn. — Ik weet dat
de vooroordeelen, door veelen uwer met de
melk mgezoogen of geput in de Franfche Tiranny,
van welke bl. 352.. is gefproken , ik weet, zeg
ik, dat die blinde vooroordeelen veelen Uwer'
de Alliantie met Vrankryk, als eene gevaarlyke
Alliantie kunnen doen befchouwen. Ook
weet ik dat de Cabaal, met haare Suppoosten,
dagelyks alles infpannen om deze noodlottige
dooling , dien onrechtvaerdigen a^
keer, gaande te {houden, met onophoudelyk
na te praaten dat'Vrankryk onze natuurlyke
Vyandis, dat het eene Mogendheid is, voor
welke alle middelen gepast zyn om haare oogmerken
en heerschzugt te voldoen. Maar, zal
dan het bedrog in eeuwigheid niet ophouden
geloof onder ons te vinden, onder ons, welke
te boek ftaan voor eene zagtmoedige , en zo
rechtvaerdige als verftandige Natie ? Ik ftaa
toe,. dat de Franfchen ons fomtyds kwalyk hebben
behandeld; -maar hebben wy nimmer iemand
kwaad gedaan ? Laat ons dan eenmaal
rechtvaerdig en billyk met Vrankryk handelen,
laat ons zeggen, dat zo de Franfchen ons eenig
kwaad gedaan hebben, zy integendeel ons honderdmaal
meerder goeds hebben gedaan ; es
Cc 5 dat

410 S C H E T S V A N B E N
dat ons Land zonder Vrankryk nimmer een Republiek
zoude geworden zyn.— Gedoog, eindelyk,
hier eenige gebeurtenislen aan U te
herinneren, welker herdenking, zulken Uwer,
die het benoodigd hebben, beter zal kunnen
onderrichten.' Deze Uitflap is wel eenigermaate
buiten het bewerp myner Hiftorie, maar in
de tegenwoordige omftandigheden volftrektnoodzaaklyk.
Tot de Regeering van Hendrik den IV. was'
Vrankryk onmagtig om regtflreekt eenigen byzonderen
onderhand aan onze Zeven Provintien tegen
de Spanjaarden te doen: 'Er was wel een
groot aantal Franfchen uit eigen beweeging onze
zaak komen ottderfteune», dan dit was't
oek al. Dit Koningryk, van een gereeten door
Burger-Oorlogen, welke meer en meer wierden
aangezet door eene magtige Ligue, geformeerd
door de heerschzugt eeniger Grooten,
itaande gehouden door den Pauslyken invloed,
door den dweepzuchtigen Godsdienst-yver, zo
wel als door de fchatten en troupen van Filips
" den II., dit Koningryk, zeg ik, had nog boven
dien het ongeluk van beheerscht te worden
door eenen Vorst, in welken de krygs- en
itaatkundige vermogens door de verwyftheid ,
wellustigheden en bygeloof, waren uitgedooft.
Onze moed en volftandigheid, gepaard met
den byftand , door de Koningin van Engeland,
na den dood van'Prins Willem den I. aan
©as

GROOT TAFEREEL. 411
ons gezonden, zouden misfchien over de Spaanfche
dwinglandy gezegevierd hebben, ware
niet die byftand zelve even zoo gevaarlyk voor
onze vryheid geworden, als de poogingen van
onze natuurlyke vyanden. In de daad, Elizabetb,
die openlyk had geweigerd eene bepaalde
oppermagt over onze Provinc'en aan te neemen,
bedoe.de, met het zenden van doezen byftand,
zonder zig te veel bloot te geeven, daar van
volftrekte Meefteresfe te worden, ten minften zich
die Provincie toe te eigenen, welke haarRyk
het best gelegen lag. Dit is eene gebeurtenis,
genoegzaam aangeduid door de Voorwaarden
op welk zy ons dien byftand verleende; het is
eene gebeurtenis, beweezen door de geheime
Inftructien aan den Graaf van Leicester gegeeven,
welke Oldenb imeveli oo eene fciirandere
wyze ontdekt had; en dit bevys is volledig
bevestigd door het f :hreeuwend misbruik der
Waardigheid van Gouverneur-Generaal, met
welke die Graaf hier te lande was bekleed geworden,
dat is door de fclielmachtige machinatien,
die hy in de Republiek aanrichtte,
door de haatlyke aanflagen, gewelddaadige en
eigendunklyke bedryven in de/.elve gepicegt,
zoo wel als door honderderlei andere middelen,
allen ten zelfden einde ftrekkendc; maar zoo
zigtbaar, zoo bekommerend en zoo verfoeijénswaardig,
dat hy eindelyk, mét de vervloekingen
aller braaven belast, verpligt was deeze
Pro-'

4ia S C H E T S V A N E E N
Provinciën te verhaten en weer naar Engeland
te keeren. Evenwel, onaangezien
het gebeurde, en de bewustheid der geheime
bedoelingen van Eïzabeth, in weerwil der
onlusten, door de Ldccsieriaanfcbe Factie, en
eenige dweepzieke Predikanten , nog na zyn
vertrek in deeze Landen verwekt, - in weerwil
van het meer of min zigtbaar deel, dat de
Koningin zelve in deeze onlusten nam , — m
weerwil van het gering vertrouwen dat men
tocnftelde in de door den Dwingeland aclitergelaaten
Engelfche Trouppes, liet die Vorstin
geene gelegenheid voorby gaan , zonder ons te
verwyten dat wy haar alles verfchuidigt war
ren, "zonder ons al die kwellingen te berokkenen,
welke haare grillen haar inboezemden,
en zonder zich te, verbeelden, dat zy, om zoo
te fpreeken, ons by den leiband moest houden.
Zoo waren de kommervolle omftandgheden ,
waar in wy ons bevonden , toen Hendrtk de UI.
fderf en door Hendrik den IV. wierd opgev
olat f». Dan, deeze Vorst had nog etteiykejaaren
te worftelen, alvorens ons directelyk
allen byftand te kunnen verzorgen , die hy
voorneemens was ons te geeven , en welke zyne
belofte , verfcheide maaien gedaan toen ny
no2 maar Koning van Navane was, ons fclieeo
nen
(a) In 't Jaar 1589-

G R O O T T A F E,R É E L. 413
nen te verzekeren. Ook erkenden de Staaten
Generaal de verkleefthe ;
d van deezen Monarch
aan ons, met hem in den beginne zyner Regeering
een fom van dertig duizend kroonen op
te faiieten, voorts met hem te vergunnen om
zyne benoodigde krygs- en mondbehoeftens by
ons te koopen; en met het uitrusten van vyf
Oorlogfchepen, ter befcherming der Kusten
vznBmagneen Nor mandiën, toen door de Spanjaarden
bedreigd; en eindelyk met hem nog
eenige andere hulp te bieden.
Het leedt niet lang, of ons Gemeenebest
ondervond, welken vriend zy in den Per-
Joon van Hendrik bezat. Deze Vorst bood het
fpits aan den veelboofdigen Hydra, die hy te
bevechten had, en ilaagde zoo wel in den gemeenen
vyand de handen zoo vol werks te
geeven , dat 'er ten onzen faveure de gelukkigfte
diverfien uit voortlproten: en geduurende
dien tyd haalden wy onzen adem, en hadden
onze wapenen eenen uitflag, dien wy zonder
dat niet zouden gehad hebben, welken byftand
wy buitendien ook van Elizabeth genoten, en die
ons dezelve niet vergunde dan ondereen geduurig
klagen en het doen van honderde vervvyten.
Dat onze beste Schryvers hier omtrent
getuigen dragen!
N iet alleen vertoonde ons het Jaar 1596".
het of- en delenfif verbond, tusfehen Vrankryk,
Engeland en de Republiek gefloten, en van
het

4i4 S C H E T S V A N E E N
het welk wy de gelukkigfte gevolgeh konden
verwagten, maar dat zelve Jaar deed ons nog
die vermaarde afzonderlyke Alliantie zien, welke
tusfehen Vrankryk en ons wierd aangegaan,
waar by Hendrik, ondanks alle poogingen van
Eiizaicih , den Staaten Generaal toeftond met
hem te handelen van Souverain tot Souverain.
Die grootfche Vorstin had enkel gewilt dat wy
met haar en dien goeden Koning niet anders
zouden handelen dan als ongelukkigen, welke
aan hun ons aan weezen verfchuldigt waren.
Het ware nutteloos hier te herinneren, al
wat'er van weerskanten omging tot in het Jaar
1598, toen het akèlig tooheel, het welk Vrankryk
, geheel geruineerd en ontvolkt door eenen
veertigiaarigenBurger-Oorlog, opleverde,toen
de vrees voor nieuwe Factiën, met welker opkomst
dit Koningryk bedreigd wierd, toen de
gelegenheid om weder in 't bedt te komen
van de wingewesten, die Spanjen op die Mogendheid
gemaakt had, Hendrik het be n
uit deeden
neemen om met Spanjen den Vreede te
maaken, welke den ll.juny deszelven Jaars te
Vermits wierd . etekend, na dat Engeland en onze
Republiek verfcheide keeren verzogt waren
om 'er deel aan te noemen.
Maar, gelooft niet, waarde Medeburgers, dat
die waardige Monarch ons daarom liet vaaren.
Na gezorgt e hebben dar i n dit Vreedes-Tractaat
niets geiirrefteerd wierd, dat fchadelyk kon
zyn

G R O O T T A F E R E E L. 415
zyn voor de belangen van onze Repubfek,
bleef die getrouwe Vriend aan ons even oprechtelyk
gebegt als bevorens. Hy vertoefde
niet, zegt Grotius, met ons onderftanden te
zenden, welke door andere Vorften aan geen
vrye Volken worden gezonden, dan om hen
te bederven. Hy declareerde aan Oldenbarmveld,
toenmaals een van onze Gedeputeerden
te Parys, dat hy vier Jaaren lang den Staat
zou overmaaken eene fomma van twee millioen
en negen honderd duizend Guldens, onder voor-
•uscnAzel van teruggaave der gelden van ons geleend
; hy beloofde om nooit iets boven die teruggaave
te zullen vorderen, en voegden 'er
by dat wy zyne beste Trouppes in dienst konden
neemen.
Die edelmoedige beloften van Hendrik, gepaard
met de nieuwe Alliantie, door de Republiek
met Engeland, twee maanden na den Vreede
van Vervins aangegaan, en de verwagting van
nieuwe Krygsbenden uit Vrankryk en Duitschland,
moedigden ons aan om den Oorlog door
te zetten; maar het volgende Jaar bragten verfcheide
oorzaaken de Republiek in eene verlegenheid,
die naauwlyks was uit te drukken. Denayver
van zes Provinciën tegen Holland, zette die
aan tot de weigering om naar evenredigheid met
de iaatlte haar aandeel in de Krygskosten op te
brengen 5 de Koning van Spanjen deed alle onze
Koopvaardyfchepen, die in zyne Havens iar
gen

4i6 S C H E T S V A N K E N
genin heilig neemen ; de Infante Ifabdla verbood
haaren Onderdaanen om verderen handel met ons
te dryven; deKoningin van Engeland bedreigde
óns op nieuw om zich met Spanjen te verzoenen,
zoo wy haar de verfchuldigde Gelden
niet terug gaven; en uit vreeze, dat in ruiken
gevalle de Republiek weder in de magt van
Spanjen of Vrankryk mogt vallen, fpoorden zy
de Staaten aan om Prins Maurits tot Souverain
te benoemen.
In dien uiterften nood bleef ons niemand overig
dan Hendrik deW., en die goedhartige Vorst
liet ons ook niet vaaren. Hydeed aan de Kooplieden
van zyn Ryk bekend maaken , dat, zo zy
geduurende de eerstkomende zes maanden, met
Spanjen bleeven handelen, het op hunrificoen
o-evaar zou zyn; buiten de twee duizend Franfchen
door den jongen La Noue mede gebragt;
zond hy ons nog een Corps van duizend Zwitzers,
die in zynen dienst waren; hy liet aan
Graaf Freèrik-Henrik van Nas/au toe, om in
Vrankryk een Regiment Ruiters te werven;
en zond onder de hand honderd duizend kroonen
aan de Staaten Generaal. — Welk eene
handeling, in vergelyking met die van EHjabetbl
dit was met recht wel wat anders voor ons te
doen, dan deeze onrustige en heerschzugtige
Vorstinne, welke, ondanks de drie van onze
Steden, die zy federt 1585. in onderpand
hield, — welke, in weerwil der verfcheidene
Tras-

G R O O T T A F E R E E L , 417
Traótaaten, met ons aangegaan, en inzonder*
heid dat van 'tjaar 1598. by hetwelk de aflosfingen
van onzen fchuld en de onderlinge onderftanden
definitif bepaald waren , nxeh
kè, na getragt te hebben, om, door de aanflagen,
de ondernemingen en geweldenaryen van
Leycejler, ons onder haar jukte brengen, niet opgehouden
had ons door haare grilligheden te
kwellen, en ons vrees aan te jagen met haare
dreigementen , en eindelyk met ons de
hulp, die zy ons verleende, vry wat bitter te
doen fmaaken.
Indien Jacobus de L die in den jaare i

4i 8 S C H E T S V A N E E N
welke voor onze belangens zoo nadeefgwas,
dat, wat ook Rapin, Hume, en andere Hifloric
fchryvers mogen opdisfchen , men dien Vreede
byna als eene offenfive Alliantie, tegen ons kon
aanzien. Waarlyk zoo had Hendrik de IV. te
Vervins niet gehandeld.
Dezen afval van Jacobus verwonderde onzeRepubliek
wel, maar benam haar echter geenzins
den moed: zy verloor wel een kleinhartig
Bondgenoot, maar zy behield eenen Henrik overig,
die, zonder met Spanjen in oorlog te zyn ,
zyne Vrienden zoo niet vaaren liet. Die groote
Koning bleef ons met raad en daad byftaan,
de Adel van zyn Ryk rangeerde zich al meer
en meer om, onder onze Vaandels te ftryden,
en het is bekend op welk eene roemruchtige
wyze dezelve zich gedroeg.
Eindelyk lieten Spanjen, uitgeput door de
langduurige Oorlogen, en de Infante Ifabeüa,
welke na den Vreede haakte, en beide weelende,
dat, op wat wyze het ook zyn mogt,
Vrankryk niet zou allaaten, de Repubiiek onderftand
te geeven, ons den Vreede voorflaan;
en kort na dit voorftel wierd door de
Aarts-Hertogen onze onafhanglykheid erkend.
Van een anderen kant verlangde Hendrik de IV.
meer dan iemand, ons eenen eerlyken en voordeeligenVreede
te zien fluiten: En om ons daar
toe te brengen, zoo wel als om ontheven te
zyn van de onmaatige fommen, welke onzen
oor-

G R O O T T A F E R E E L . 41^
oorlog hem kostte, ftelde hy zodanige voorwaarden
op de voortduuring van zynen byftand,
dat men hem befchuldigde na de Souverainiteit
van deeze Landen te ftaan. Maar de valschheid
dier befchuldiging bleek wel dra, door de
aanhoudenheid der edelmoedige handelingen'
van dien braaven Vorst jegens ons; en inzonderheid,
door het Traftaat, het welk hy op
den 27, January van het Jaar 160%. met ons
maakte; en het welk de Staaten Generaal bevestigden
tegen de vrees, om'by deeze gelegenheid
door Spanjen nogmaals bedrogen te worden,
vermits Hendrik, om ons eenen roemwaardige;!
en beften Jigen Vreede te doen bekomen ,
zich verbond, om ons met tien duizend maa,
en zelf, zoo de nood het vorderde, nog grooter
aantal op zyn eigen kosten t'ë ft iïft
echter onder die mits, dat, zo hy onzen bvftand
noodig had , wy hém vyf duizend
man of een getal van Schepen, met dien onderftand
overeenkomende, zouden byzetten.
Nu ftond ons in deeze omftandigheden nie's
meer te doen, dan jacobus weer tot onze belangen
over te haaien. Edoch, de Engelfche Natie
fcheen eerder, door de gevoelloosheid van
haaren Koning, door de corruptie onder de
Ryks-Grooten, en door dè yverzucht van het
Volk over onzen Koophandel en Visfehery,
een verbond tegen ons te f-r-neeren ; en die
f yverzucht verfchafte ons dagelyks niet weinig
Dd a on-

4ao SCHETS VAN EEN
onaangenaamheden met die Natie; die yverzucht
hadden wy des te meer te duchten , daar
Jacobus, den Briel, Vlisfmgen en Arncmuiden nog in
pand hield, en dat boven dien de Trouppes,
die hy by zyne onderhandeling met Spanjen,
ons nog had overgelaaten, ons op de eene of
andere wyze nog veel kwaad zouden hebben
kunnen doen. Evenwel de aanzoeken der
Staaten Generaal, met die van Hendrik vereenigd,
bragten Jacobus zoo ver, dat hy op zyn
beurt eene nieuwe Alliantie met de Republiek
aanging; en van dat oogenbük deeden de Ambasfadeurs
der beide Koningen, en vooral die
van Hendrik hun best om ons eenen Vreede te
doen erlangen, die ons voor altoos de onafhanglykheid,
en't bezit onzer gemaakte wingewesten
verzekerde; maar de hartnekkigheid van
Filips den III. aan den eenen kant, zoo wel als
van de andere zyde de heimlyke werkingen
van Maurits en andere Voorftanders van den
Oorlog, maakten de Onderhandelingen zo moeilyk,
dat men dit gewenscht doelwit niet kon
bereiken. Zy wierden evenwel niet vruchteloos
afgebroken , aangezien eenen wapenftilftand
van i ft Jaaren te Antwerpen , in de maand
Juny, van 't'jaar 1609. gefloten ons eene ademhaalingverfchafte,
die wy grootelyksbenoochgt
hadden, nademaal de krygskans ons den rug
begon te keeren, en onze geldmiddelen in
eenen beklaaglyken ftaat waren.
• JJlQ

GROOT TAFEREEL. 421
Die Stilftand wierd ons des te noodzaakly-
"ker, vermits in het volgend Jaar eene deerniswaardige
dood aan Vrankryk den besten der
Koningen, en aan de Republiek haaren magtigen
en getrouwen Befchermer ontroofde: zy
wierd ons te noodzaaklyker, om dat zoo den Oorlog
had blyven voortgaan, de onbeftendigheid van
Jambus denl, of zyne genegenheid voor Spanjen,
niet zou vertoeft hebben hem op nieuws onze
belangen vaarwel te doen zeggen. Boven dien
fteigerde de jaloersheid zyner Onderdaanen
tegen ons dagelyks hooger, en even zeer vermenigvuldigden
hunne geweldenaryen tegen
onze Visfchers: van eenen anderen kantreezen
wel dra noodlottige onlusten in verfcheiden
Steden onzer Provinciën; en eindelyk
kwamen de gevoelens van Gomarus en Arminius
de gemoederen ontfteken, en de Republiek
in twee woedende Partyen verdeelen,
welke haar op de deerniswaardigfte wyze verfcheurden.
Myne waarde Medeburgers! breng U hier eens
te binnen, welk een voordeel de ftaatkundige
heerschzucht, de zwarte nyd, en de onrechtvaardige
wrok, uit deeze godsdienftige verwoedheden
heeft weeten te haaien. Oldenbarneveld,
de onfterflyke Oldenbarneveld was al te
zwaarwigtige dwarspaal voor de willekeurige
bedoelingen van Maurits; noch het onberispelyk
gedrag van dezen getrouwen Staats-Dienaar
D d 3 noch

412 S C H E T S V A N E E N
noch zyne langduurige en gewigtige dienften
aan de Republiek beweezen, noch al de erkentenis,
welke dezelve aan hem verfchuldigtwas,
konden hem doen ontgaan het ramfpoedig lot,
hem door zynen Vyand toegedagt. Tot zynen
ondergang moest men valfche voorwendzels,
valfche Befchuldigers en ook Rechters vinden,
welke fchurkachtig en zynen oriverzoenbaren
vyand overgegeeven genoeg waren,
mitsgaders boven dien Regenten , die ontaart
genoeg waren om die gruwelen oogluikend
aan te zien , of lafhartig genoeg om ze te
gedoogen En dat alles wierd gevonden! Een
Jacobus de Eerfte, die dweepzuchtige Geloofstwister,
meer waardig het beroep van Catechifeermeester
waar te neemen, dan eenen Throon
te beklimmen, beyverde zich om den ondergang
des grooten Mans te bevorderen ! Een
VJorfèon, toen Ambasfadeur van dien Vorst in
?
s Hoge, al zo flegt als zyn meefter laf en van
bekrompen brein was , deed in dat geval vry
meer dan hem gelast was !..,. Om kort te gaan,
na de onrechtvaardigfte en verfoeilykfte rechtspleegingen,
en in weerwil der voorfpraak van
Koning Lodewyk den XIII., wiens waardigheid,
mitsgaders de tallooze dienften van zynen Vader,
weieenigen aandagt verdienden, in weerwil
van alle aanzoeken des Konings van Zweeden
, der Princesfe Weduwe van Prins Wiïem
én I., van den Stadhouder van Friesland, en
- in

G R O O T T A F E R E E L . 42$
In weerwil der Godlyke wraak, met de vervloekingen
van het Nageflacht , die Maurits
met zyne Aanhangelingen konden te gemoet
zien, wierd de eerwaardige Grysaard verweezen
; de Deugd zelve wierd ten Schavotte geileept,
om een lot te fmaaken , dat alleen
de grootfte misdaden eisfchen; Oldenbarneveld
kortom, wierd, onder des Dwinglands oogen,
den ftrot doorkorven; en de verbittering van
dien haater der waare Vaderlandsliefde was
niet te vcrzaadigen , dan na Grotius en Hoogerbeets
ter eeuwiger gevangenis, mitsgaders eenige
andere Vrienden van het rampvolle flagtoffer,
ter ballingfchap, gedoemt waren. . . . 6
'Myne Medeburgers! Waarlyk zo Hendrik dien akeligen
tyd beleeft had , het zou 'er ongetwyffeld zo
niet toegegaan hebben ; zyne voorfpraak zou
van meerder klem zyn geweest , als die van
zyn Zoon ; en ware men zo ver gekomen om
die rechtmatige, die achtingwaarde voorfpraak
in den wind te flaan, om op die wyze
den deugdzaamften Burger van het Gemeenebest
door het moordmes te doen vallen , gewis
de Monarch zou, en over die verachting, en
over dit verfoeilyk wanbedryf, een geduchte
wraak geöeffend hebben. — Dan, laat ons het
gordyn over al die ondaaden haaien, en keeren
wy tot de vernieuwing des Oorlogs met
Sparjen in het jaar 162.1.
Dd4 . By

454 SCHETS VAN EEN
By die Oorlogsvernieuwing hadden wy al "we*
•derom Vrankryks byftand nodig ; maar de nieuwe
onlusten, in datRyk ontdaan, en nog meer
de gevoeligheid over de hoonende verachting
der voorfpraakdes Konings ten voordeele van
Oldenbarneveld, maakten die Mogendheid gansch
niet driftig ih ons by te fpringen. Evenwel bewilligde
Lodewyk de XIII. op de aanzoeken der
Staaten Generaal tri een Traftaat, dat in ;
t jaar
1624. te Compiegne gefloten wierd, en by het
welk die Monarch aannam, dat jaar op te ichieten
twaalfhonderd duizend Livres, en een Mik
lioen in elk der twee volgende jaaren, mits de
Staaten , ingeval hy in Oorlog mogt raaken , hem
de helft dier fomme, of wel Manfchap ofSche,
ren na proportie verzorgden. Hier by nu komende
het Traaaat , in het volgende jaar te
Souihamüton met Engeland gefloten , konden wy
ons beter verdedigen en onze Operatien tegen
Spanjen doorzetten.
Het zou te lang vallen, zo ik hier wilde uitweiden
, zo over den kortftondigen onderftand
der Staaten, aan Vrankryk in den jaare 1627.
tegen die van Rochelle verleend, als overliet
laaf verbreken van het Tractaat van Soutkampim,
door Karei den t t», toen hy in den jaare
a6qo. met Spanjen den Vreede floot, zonder
ons
(a) Karei denl. wai itt.'t jaar 1625. pcob J. op
gevolge

G R O O T T A F E R E E L . 425
ons daarin begreepea te hebben , zo als hy zig
daar toe verbonden had. Ik zal derhalven niet
anders zeggen, dan dat wy in 't zeilde jaar een
nieuw Traéxaat met Vrankryk maakten, waar
by die Mogendheid aannam ons 7 jaaren lang
jaarlyks een Millioen Livres te verzorgen, mits
'er 50 duizend gebruikt wierden ter betaaling der
Franfche Trouppes, die wy in onzen dienst
hadden, en wy geen Vreede noch ftilftand met
onze Vyanden zouden maaken , zonder den
Koning daar van kennis te geeven. Zekerlyk
was hier reeds veel verkregen; dan het was egter
maar een voorfpel van die vermaarde Alliantie,
in den jaare 163,5. tusfehen Vrankryk en ons
gefloten, ten welker gevolge dat Ryk aan Spanjen
den Oorlog verklaarde, en die tegen alle
Onze Vyanden zo zeeghaftig voerde, dat die gelukkige
gevolgen, met de onzen gepaard,.ons in
ftaat helden, om de onverhoopte voordeden te
verwerven, die wy by den Munjïerfchen Vreede
in het jaar 1648. verkregen.
Maar, waarde Medeburgers! dat tydftip onzer
grootheid en gelukftand, dat tydftip, op het welk
onze Pryfe'd vooreeuwig wierd erkend door hen ,
die zo lang gevochten hadden, om ons die te
ontrooven, dat gedenkwaardig tydftip was ook
dat van onze ondankbaarheid Jegens Vrankryk.
Niet minder dan twee en vyftig jaaren lang had
die Mogendheid haare fchatten tot onzen onderftand
ten besten gegeeven; het bloed haa-
Dd 5 rer

4*2,6 SCHETS VAN EEN
rer Onderdaanen hier te lande geftort, of in de
andere plaatzen, welke getuig en hadden geweest
van hunne overwinningen en veroveringen,
dit bloed, zee ik, met het onze gemengeld en
mede voor de gemeene zaak geftort, had het
Gebouw onzer Vryheid gevestigd, .... En
wy, Medeburgers, wy betaalden zo veele weldaaden
met het tekenen van dien Vreede, na de
belangens van onze Weldoendfter verlaaten te
hebben, namelyk, met, door dit verlaaten, te beletten
dat Vrankryk toen verkreeg ,niet hetgeen
in het jaar 1t$%g. by het Traötaat van Partagewas
bedongen , want daar was geen fpraak meer van,
maar ten minften zulke voordeden, als die Mogendheid
zou hebben kunnen verkrygen, wanneer
wy maar de erkentenis zo verre gebragt
hadden om de tekening zonder haar rond uit te
•weigeren. — En wa: had ons tct dat alles aangezet?
. . . • Yverzuchtige aandoeningen, en
wantrouw , trotsheid van den voorfpoed , en
tevens de listigheden van Spanjen.
Waar de Medeburgers! met het aanvoeren dezer
gebeurtenisfen, daar ik nog al vry wat zou kunnen
byvoegen, zoek ik in geenen deele te billyken
deonverfchoonlyke beweegredenen, die Lo*
deu-yk den XIV. aanporden om in 't jaar i6jo.. in
ons Land te vallen, en drie Provinciën weg te
neemen op die wyze als hy zulks uitvoerde. Even
min zoek ik te rechtvaardigen de afpersfmgen
door de Generaals of Intendanten van dien Monarch

GROOT TAFEREE X. ^tj
narch in 't werk gefteld, zo min als de buitenfpoorigheden
zyner Trouppes ; en veel minder hun
wreedaartig bedryf by den roof en brand van
Bodegraven en Zwammerdam. Ik verfoeije alle
uitwerkzels van wraak en onmaatige heerschzugt;
ik verfoeije alle de geweldenaaryen en
allen overmaat van eenen tomelooze Soldaaten
hoop. Maar laat ons ter goeder trouw fpreeken
: zyn wy over dien inval van Lodevjyk den
XIV. en wegens de rampen door zyne Trouppes
veroorzaakt niet genoeg gewrooken, door
de bittere fchimpfchriften, door onze Schryvers
tegen dien Monarch, het overige zyner Regeering
in de waei eld gebragt? — door de ongehoorde
vergrooting welke wy van die rampen
gemaakt hebben? — door de afgrysfelyke lasteringen
, met welken wy derzelver Aanle^gers
hebben bezwalkt? — door den onverzoenlyken
haat, welke wy meer dan honderd jaaren
tegen Vrankryk hebben gevoerd? _ en
vooral door de verwoedheid, welke ons in alle
de Oorlogen met dat Ryk tot den jaare ift'%.
bezield heeft? — verwoedheid, welke in den
Succesfie-Oorlog, die van den Huize van Oostenryk
verre te boven ging, offchoon dit het
meefte belang in dien Oorlog had.
Ik bekenne, Medeburgers, dat de heerschzugt
van Lodewyk den XIV. moest beteugeld worden;
dat zyne onderneemingen afgekeerd, en zyne
onmaatige magt perk gefteld moest worden:
Maar

45,8 S C H E T S V A N E E N
Maar moeften wy in de laatfte jaaren van dien
zelfden Oorlog te werk gaan, even of de behoudenis
van ons aanweezen geheel afhing van
het vernietigen der Franfche Monarchy, dat
is namelyk van onze oude weldoendfter? —
Dit evenwel hebben wy gedaan: — Wy wierden
in de jaaren 1709. en 1710. eene der
voornaamfte oorzaaken , dat de Vreede niet
gemaakt wierd metdie voordeden, welke deze
Mogendheid toen haaren Vyanden aanbood; —
wy beoeerden in dien tyd met ruim zo veel
hittigheid als iemand onzer Bondgenooten, dat
Lodewyk zyn eigene Legers zou befteeden ter
onttrooning van zyn Kleinzoon; wy merkten
niet dan ten langen laatften , dat wy niets
meerder waren dan de werktuigen derheerschzugten
vrekheid des Hertogs van Marlborougb, —
Wy gevoelden eerst op het einde dat wy om
niets dan voor de bloote belangen van den Huize
Oostenryk en Engeland, de fchatten, het
vermogen en de welvaart van ons ongelukkig
Vaderland opofferden; — wy overdagten niet
dat de tyd, de omftandigheden en de krygskans
ten voordeele konden keeren van eene
Natie, die, of wel haare krachten kwyt zynde,
echter nog den moed niet verloo-en , noch
de hoop opgegeeven had om het hoofd weder
op te beuren; • Eindelyk, wy voorzagen',
niet, dat de Vreede van 1713. en 1714.
die mogelykheid zou doen zien met ons te noodzaa~

G R O O T T A F E R E E L 420-
zaaken, om, met de ons als toen nog overgebleeven
Bondgenooten, Fl/ips den V. het vreedzaam
bezit van den Spaanfchen Troon, en Lor
dewyk den XIV. het grootfte gedeelte der veroveringen,
in de voorige eeuw gemaakt, over te
laaten; en dat, terwylde Engelfchen of voorzichtiger
of listiger dan wy, bv deeze gelegenheid
voordeden behaalden, welke zeer fchadelyk
voor onze belangen waren, en dat ons voor
bedecJing niet overfchoot dan eene noodlottige uitputting
, van welke wy nog niet herfteld zyn.
Uit alles, wat ik heb voorgedraagen, en waar
van de bevestiging in de Gedenkfcbriften van
dien tyd, en onze beste Hihoriefchryvers is te
vinden, is beweezen dat wy van Vrankryk de
grootfte welda*aden hebben ontfangen zonder
die te erkennen, en dat wy zeer ruimfchotig
ons hebben gewroken over al het nadeelige
ons door die Mogendheid aangedaan. — Maar,
waarde Medeburgers! hebben wy zoo met Engeland
geleeft? Laat het geen ge nu leezen
zult U zulks leeren.
Gy hebt gezien op wat wyze, en op welke
kosten Elizabetb, jfacobusde h en Karei de I. ons
in den Oorlog tegen Spanjen hebben bygeftaan:
Gy hebt gezien , dat, in weerwil van hunnen
byftand, de jaloersheid over den Koophandel
en Visfchery, hunnen Onderdaanen tot haatelyke
geweldadigheden tegen onze Zeelui en
Visfchers aanzette: Gy hebt nog gezien met
wel-

43°
S C H E T S V A N E E N
welke laagheid Kare/ in 't Jaar 1630. onze zaak
vaaren liet. Nu zedert dien tyd, tot den Munfterfchen
Vreede, hebben wy van dien Monarch
geenerlei fecours ontfangen; en de geweldenaryen
waar van ik gefproken heb, vermeerderden
dermaate dat wy verplicht waren
onze Oorlogfchepen te gebruiken om die te
beteugelen. .
In 't Jaar deed die zelfde jaloersheid
de befaamde Me van Scheepvaart in de waereld
komen, welke eene der voornaamfte oorzaaken
was van het verval, waar in onze Commercie
en Scheepvaart ongevoelig vervielen.
Daar mede niet vergenoegt, eischten dc Engelfchen,
onder verfcheide ongerymde voorwendzels
van ons zulke onmaatige fchavergoedingen,
dat die, welke zy vorderden, voor het
beloop der fchaden, die zy Voorgaven, datwy
hen in de Indien hadden veroorzaakt, over de
i 7 millioenen guldens beliep; zy declareerden
tevens dat hun de Oppermacht der
zee toekwam; zy begeerden dat wy den
handel met hunne Colonien zouden ftaaken ; —
eischten de tiende van het product der Visfche-
ry, die wy op hunne kust zouden doen ;
zy'ftaafden die pretentien, door fchandelyke
gewelddaadigheden; — hun Admiraal Blaks
tastte, alvorens de Oorlog gedeclareerd was,
onzen Admiraal Tromp aan; alle onze infpanningen
en de onverfchrokkenheid van onze
Zee-

G R O O T T A F E R E E E. 431
Zeeluiden waren nietin ftaat den trots-en woestaartigheid
deezer Dwingelanden van de Zee te
beteugelen; hunneonmenschlykheid deed
een groot getal gevangenen, die zy op ons gemaakt
hadden in de boeijen omkomen; • zy
voerden de barbaarsheid zelfs zoo verre, dat
zy de Hollandfche Kerken te Londen verboden
om die Elendelingen te helpen. Eindelyk,
wel verre dat de Vreede, die wy in
den Jaare 1654. met hun aangingen, de herroeping
der Afte van Scheepvaart zoude verzorgen,
wierden wy daar by gedwongen hen onmatig
groote fommen te betaalen, van welken
het grootfte gedeehe enkel eene haatlyke af-
persfing. En dat waren onze Geloofsgenooten!
En in weerwil van al de rampfpoeden,
die zy zedert dien tyd niet hebben
opgehouden ons te veroorzaaken, befchouwen
veelen onzer hun nog zeer eerbiedig als
zodanig!
De nieuwe Alliantie die wy in 1661. met
Engeland aangingen, benam die Mögenheidhet
gefmeedde voorneemen geenszins om haare
grootheid op onzen ondergang te bouwen: Bo­
tert Holmes, met geheime last van Karei den II.
voorzien, nam in 1664. voor eerst een groot
getal onzer Koopvaarders weg; vervolgens veroverde
hy onze Bezittingen op de Kust van Africa;
van daar zeilde hy naar America, alwaar hy
zyne Aanvallen eindigde met de verovering
van

4 3, 2 S C H E T S V A N E E N
van Nieuw -Nederland, het welk ons toebehoor*
de en door hem Nieuw-York wierd genoemd.
Hier van heb ik reeds op bl. 81. gefproken,
en 'er toen by gevoegt, dat, toen wy ons by
Karei over zulk eenen haatlykert aanval beklaagden
die Vorst de onbefchaamtheid had om te
betuigen, dat hy daar geen kennis van had.
Maar het geen ik niet gezegt heb u, dat, terwyl
Karei tot zulk eene onwaardige verf-hooning den
toevlugt nam, hy met den Bisfchop van Munfler
in onderhandeling was om ons te land aan te tasten
en dat in de daad de laatstgenoemde ons
in 'tvolgende jaar op het lyf viel, na dat zyn
laaghartigen Aanhitzer ons den Oorlog declareerde
Edoch , verfterkt zynde van eenige duizend
Man, ons door de Franfchen gezonden,
braoten wy met der haast den Bisfchop zo ver
dat hy den Vreede moest vraagen 3 het geen evenwel
niet belette dat de Oorlog op Zee voortduurdde,
en dat, in weerwil van drie woedende Hagen,
en óndanks al onzen tegenftand, onze onverzoenlyke
vyanden in den jaare 1666. een getal van
140 Koopvaarders in 'tVlie in brand haken, en
eene landing deeden op het Eiland ter Schelling,
alwaar zv 350 Huizen in kooien lagen. Eindelyk
in H jaar 1667. verfchafte de gedenkwaardige Expeditie
van Chatham ons de wraak over zo veele
fchenddaaden , en dwong onze Vyanden ons
eenen Vreede toe te ftaan , die ons verfcheide
voordeden verzorgde; maar wy konden dat niet
yer-

G R O O T T A F E R E E L. 433
verkrygen om hen de noodlottige Aüe van
Scheepvaart te doen herroepen.
Karei verzoende dan met ons doch enkel in
fchyn. Noch hy, noch de Engelfche Natie
konden ons nimmer vergeeven , dat wy hun
op zulk eene roemruchtige wyze het hoofd
geboden hadden, gelyk in den jongften Oorlog
was gefchied, en deeze wrok deed ten toppunt
fteigeren , zoo wel de jaloersheid, welke
dien Vorst over onze grootheid bezielde, en
de naaryver die onzen Koophandel zynen On>
derdaanen inboezemden.
I n
_
F^ats dat de Tfipk Alliantie, welke
die Monarch in 1668. met Zweeden en on-,
2e Republiek aanging , den grondfteun onzer
veiligheid was, gelyk zulks had moeten zyn,
gaf dezelve gelegenheid tot al de rampen, welke
ons drie Jaaren daar na bejegenden. Lodewyk
den XIV. geftoord, dathy door deeze Alliantie
in zyne toenmaalige veroveringen in de Spaanfche
Nederlanden gefluit wierd, zwoer zich over
ons te wreeken: en het was Karei, welke door
byzondere beweegoorzaaken, welker voorftolling
hier te langwylig zoude zyn ; het was Karel,
die door de aanzoeken en beloften van
Lodewyk, — onwaardiglyk de zoo even gemelde
Alliantie verbrak, endaar door he; eei'fte
ten voordeele van Lodewyks wraak medewerkte.
Het Plan, door de beide Koningen geformeerd,
had niet minder dan den volkomen on-
Ee der-

43 +
S C H E T S V A N E E N
der^ng van de Republiek ten doel, maar was
eene baarblvklyke ongerymtheid; want de s-
Öftfi uitvoering was onmogelyk, zoo wel door
het Plan op zich zelve als door de tegenkantingen,
welke het van de voornaamfte Europeefche
Mogendheden moest ontmoeten. Uo£
hebben ervaren Staatkundige zedert betoogd,
dat Vrankryk zoodaanig ontwerp alleenlyk had
uitgedacht, om Karei des te ligter in de party
dier Mogendheid over te haaien ; en dat Loaewyk
in die ganfche onderneming geen ander
oogmerk had, dan om zich over ons te wreeken,
en een grootfchen flag te doen, welke
zyn heerschzugt kon vleijen , • en ons n
dien ftaat te brengen, dat wy geronkte
verroeren, moeften toelaaten, dat hy de Spaan;
fche Nederlanden veroverde, die hy zicttei-
een wilde maaken.
Karei, eindelyk, begon den twist, datis, dat
Robert Holmes, ingevolge geheime ordres , onze
Smirnafche Vloot aantastte, zoo alsik hier
voren op bladz. ft. heb aangevoerd Daar op
volgde den inval van Lodewyk den XIV. den flag
v m Souhbaai, de veroveringen der Bisfchopren
van Keulen en Munjler, en de verdere uitwerkingen
van eenen wreeden Oorlog, die ons
wel in den beginne onthutfte, maar welke onze
moed, en onze pogingen, met die van onze
Bondgenooten gepaard, eindelyk van onze
Grenzen vervvyderden.

GROOT TAFEREEL,
43S
De Vreede, welke de Republiek inden beginne
van het Jaar 1674. met Engeland floot,
was voor ons een nieuw geluk. 'Maar waant
met, Medeburgers! dat, gelyk eenige Gefchiedfchryvers
voorgeeven, de Engelfche Natie dien
Vreede begeerde, uit eene zuivere aandoening
vanmedetyden jegens ons, noch dat het de zuroegingen
waren, die Karei aanfpoorde-n om daar in
te bewilligen. 'Er waren andere beweegredenen,
welke den Monarch en zyne Onderdaanen
by deeze gelegenheid befluurdcn. •
Deeze 1°. hadden ongevoelig bemerkt, dat hun^
nen Koning in deezen Oorlog getreden was
omhetüegt gebruik te dekken, dat hy van
eenige bevorens geaccordeerde fubfidien had
gemaakt. — i». Ook hadden zy bekeurd, dat
hy m deezen Oorlog had deel genomen om gelegenheid
te vinden, ter vermeerdering zyner
Magt in zyn Koningryk, en om daar met meerder
onalhanglykheid te heerfchen.. o9; j£
ven. dien waren zy bekommerd over dVfnelheid
der veroveringen van Lodewyk den XIV t
zy waren beducht, dat, zoo die Vorst onze'
zeven Provinciën overweldigde, hy liehtlyk de
overige, Nederlanden mogt vermeerleren ; en
als dan, meefter zynde van onzen Koophandel
en Zeemagt, het hem wel eens gelukken
konde, den Koophandel en Zeemagt van Engeland
ten onder te brengen. Kortom, de
Engelfchen, wier doel was ten eenigen dage
F.e a hun-

43

G R O O T T A F E R E E L . 437
eenigen inbreuk ondergaan, door de noodzaaklyke
ophooping van imposten, door het duurder
worden der waaren , der voorwerpen
van vertiering, der werkloonen, en door de
land verlating van verfcheiden onzer Werkluiden,
welke de Engelfchen hadden naar zich
gelokt. Het ftelzel van den Wisfelhandel,
door Willem dm HL in 't vervolg by ons ingevoerd,
en den noodlottigen Oorlog, waar
in die Vorstin den Jaare i6~88. onsmede fleepte,
vermeerderden de reeds genoemde oorzaaken
' van 't verval onzer Manufaétuuren, en verhaastten
derzelver ondergang: die rampen wierden
nog vergroot door den opvolgenden Suecesfie-Oorlog;
de moedeloosheid en ontvolking
kroop hoe langs hoe dieper onze werklieden
in, en men weet, in welke eene maate Engeland
zich daar van bevoordeelde. Eindelyk die ontzachlyke
menigte huizen, welke zedert de Jaaren
163©. of 1Ó40. die Steden vergroot en verfierd
hadden, vertoonen thans alleenlyk een deerniswaardig
fchouwfpel: een groot deel dier huizen
ftaan zonder Bewooners, andere dreigen in te
ftoiten, andereliggen inpuinhoopen,enonsfchiet
geenerley hoop overig, die weder te zien opryzen.—
Zie daar, myne Medeburgers} hoe, door
eene noodlottige aaneenfchakeling van oorzaaken
en uitwerkzelen wy een der voornaamfte
bronnen van onze rykdommen, en van ons vermogen
zyn kwyt geraakt, terwyl onze belas-
E e 3 tin-

43,8 S C H E T S V A N E E N
tino-en onze nationale fchuld tot eene verfchrik-
lyke hoogte zyn gefteigerd. - ik keere weder
tot het verval van onzen Koophandel en van
onze Scheepvaart. nl*''u'
'Er is niemand, ervaren in onze üeicmeidenisfen,
of hem is bekend dat.wy dat verval
verfchuldigd zyn aan den yverzucht,
welke de Engeifchen van allen tyden jegens
ons hebben betoond. Van twee Natiën, welker
bvzondere belangen gegrond zyn op het
mededingen naar Koophandel en Zeevaart
zal de mm de onhihykfte en de gewe.
dierfte, zeldzaam misfen in cle verheffing van
2& zelvcn op de puinhoopen der andere. D.t
heeft de ondervinding or.s maar al te vee; geleerd
— Maar dusdanig is onze gefteldheid met
te-ens over Vrankryk. Nimmer heeft die Mogendheid
eenige Me van Scheepvaart gemaakt,
met bedoeling om ons te ruineeren: in tegendeel
heeft zy fteeds onzen Koophandel en ontè
Vragtvaartin haare Havens begunftigd, om
dat' géeherlei mededingen haare belangens van
'de onze affcheidt, en dat deeze gunst haar zoo
•zeer als ons zeiven bevoordeeld. „ In den Jaare
1697. zegt de Heer Girijltt («>, floot de
Republiek met Vrankryk een Tractaat, dat
(a) Tableau de VHifloirs des Provinces- Unies des Pays.
Bas, T. IX. p. 545-

G R O O T T A F E R E E L . 439
„ allervoordeeligst was, hetzy ten opzigte van
„ haaren Koophandel in dat Ryk, als tot dien,
„ welke zy in de onderfeheiden ftapelplaatzen
„ van den Levant dreef. Onwraakbaare trek-
„ ken toonen in deeze gelegenheid de weder-
„ keerigheid der belangen van Vrankryk en de
„ Republiek, mitsgaders de ftrydigheid van de
„ zelfde belangen met Engeland. In het heet-
„ fte vuur der Oorlogen tegen de Franfchen
„ hebben de laatstgemelden, door allerlei aan-
„ lokzelen, en door de veiligheid der pasporten
„ den Kooplieden van onze Republiek jaarfgè-
„ fpoord, hunnen Koophandel in dat Ryk voort
„ te zetten. De Engelfchen integendeel verzet-
„ teden zig hevig tegen dien handel, handelden
„ dien als ongeöorlooft, en ftrydig met de belan-
„ gens der gemeene zaak; zy ftelden zelfs zulke
„ vermogendefollicitatienin'twerk, datdeStaa-
„ ten-Generaal, door hun geftadig aandringen
„ overgehaald, in den jaare 1703. by Placeaat
,; allen Koophandel met Vrankryk verboden;
„ maar die fchrandere Beftuurders bemerkten
„ wel fpoedig welke fchade dit verboa hun aan-
„ bragt. Zy hieven het zelve in 't volgende
„ jaar op, en vertoonden aan de Koningin Annd
„ in eene Memorie de dringende en alles'afdoen-
„ de redenen, welke hun noodzaakten dien
„ ftap te doen. Maar hoe gewigtig de rede-
„ nen ook waren, kon zy geen ingang vinden
„ by de Engelfchen, die zig weinig over de'
E e 4 „ we-

440 SCHETS VAN EEN
„ wezenlyke belangen hunner Bondgenoten be-
„ kreunen. Zy namen een groot getal Sche-
„ pen weg, en verklaarden die goeden prys,
„ welke voorzien waren met Franfche Paspor-
„ ten , maar aan Ingezetenen dezer Republiek
„ toebehoor ende." — Zal ik het zeggen, myne
waarde Medeburgers? . . . Willem de HL en welken
ons zo veel bloeden fchatten had gekost om
hem op den Engelfchen Throon, tot welken
wy hem verheven hadden, te handhaaven;
Willem de III. wiens haatlyke willekeurigheid,
die hy over ons oeffende, den roem heeft bezwalkt,
welken hy verworven had met onze
verdeedi; ing in den Oorlog van 1672; die Vorst,
aan welken wy zo veel verfchuldigd waren, en
die ons alles te danken had, was het zelfs die
onze commercieele belangens opofferde aan die
van zyne Engelfche Onderdaanen. Wel verre
van zyne vlyt te bededen tot het doen herroepen
der berugte Atle van Scheepvaart,kwamen de
ordres, die hy, in hoedanigheid van Admiraal Generaal
der Republiek, ter uitrusting van Convoijen,

G R O O T T A F E R E E L . 441
den, welke uit dit vertraagd mededingen voortvloeiden
(a).
Zo heeft waarlyk Vrankryk met ons niet geleeft.
Altoos geneigd om ons te bevoordeelen,
en ons te doen gevoelen, dat de belangens van
onzen Koophandel onaffcheidelyk van de haare
waren, vergunde die Mogendheid in den jaare
1739. aan alle onze Kooplieden en Zeevaarenden,
by uitfluiting van alle andere Natiën, het
zelfde recht het welk de ingeboren Franfchen
in de Zeehavens van dat Koningryk genieten.
En door eene zonderling tegenftrydigheid, namen
de Engelfchen, zich bedienende van de Vreedebreuk,
welke toen tusfehen hen en de Spanjaarden
ontftond, alle onze Schepen weg die zy
maar ontmoeteden, onder voorwendzel dat zy
Contrebande in hadden. En deze fchandelyke
Rooveryen, welke zo lang duurden als den al
gemeenen Oorlog, die daar opvolgde , beliepen"
eene fomme van meer dan 18 millioenen guldens
van welken 'er misfehien geen twee zy n terne
gegeeven; en nog gefchiedde dit maar na al
zo langwyhge als kostbaare procesfen. Eindelyk,
en om het werk te kroonen, werkten die
Vyanden van onzen voorfpoed toen meer dan
iemand om ons met Vrankryk geheel in de war
te helpen; en daar door wierden zy een der
voor-
(«) Onderzoek van bet Gedrag der Xngtl/cbm t enz.
Ee g

4 4* SCHETS VAN EEN
voornaamfte oomaken van ^
«en in welke die Oorlog ons gedompeld heek.
DeOorlog, die in den jaare i1S6. ontftond,
caf weder gelegenheid ter vernieuwing hunner
atTchuwelyke beroovingen van onzen Koophandel-
Zy deeden het des-te vermeteler , vermits
'er als toen onder ons eene Party die
hen openlykbegunftigde. Noch de verdubbelde
Lzoe'ken onzer ongelukkigeKoopheden n cl
«e klagten onzer voornaamfte Steden noch het
ïtótóhvan onzen moed, waren inftaatomvan
de Gouvernante de befcherming te verwerven,
dLdenKoophandeltoekwam. De zwakheid ontr
Zeemagt en honderd andere beuzelachtige
: 00rwenreLwaren de redenen om de gegeevene
weigering te biUyken. Wanneer wierd
Too gefteld de Zeemagt in ftaat te brengen
om onze Scheepvaart te beveiligen, pretendeerde
de Engelfche Kliek, dat de Landmagt te
felykmoe^t vermeerderd worden: en dewyl
K wist dat men zulks niet zou bewilligen blee-
7cn haar dezelfde voorwendzels overig om de
levraagde befcherming te weigeren. Met een
B
A w was toen zo als het voor den laat-
£ ^ § 5 * 8 l ^ ^ ^
d £ n S t a a t
'
en he behng van deszeifs Onderdaanen wierdentóén
op eene onwaardige wyze aan de
doodïykfte vyanden, die wy op aarde hebben,
opgeofferd.
Lieve

G R O O T T A F E R E E L . 443
Lieve en waardige Medeburgers .'het weinige dat ik
U thans heb voorgedragen,is genoegzaam omU
te doen begrypen, wie der beide Mogendheden
Vrankryk of Engeland, die geene is, welke, zedert
den aanvang van onze Republiek ons het
meeste goed heeft gedaan, en wie van dezelve ons
zedert dat tydftip het meefte kwaad toegebragt
heeft. —Ik denk 'er niemand , dieredelyk en ter
goeder trouwe handeld, zal gevonden worden,
of hy zal bekennen , dat wy aan Vrankrvk de
meefte verplichting hebben, en dat, betreklvk
onze ftaatkundige en commercieele beWen,
Vrankryk van alle Mogendheden van Europa
die geene is, welker Alliantie ons het oirbaarfte
en voordeeligfte is. In de daad de ligging
van dat Ryk, deszelfs nabuurfchap met onze
Republiek, de fterkte zyner Land- en Zeemagt
de
onnagaanbaare vermogens , welke het uit
zyn eigen boezem kan haaien, de overeenkomst
van deszelfs belangen met de onzen, alles
kortom lokt ons uit om ons zeiven geluk te
wenfchen, met hetzelve ten Bondgenoot verkreegen
te hebben. — Gedenk eindelyk wat
Vrankryk in ftaat is voor ons te doen , en voor
al wat dit Ryk geduurende den laatften Oorlog
gedaan heeft.
Maar zo lang 'er onder ons eene vermogende
en aan Engeland overgegeevene Cabaal zal
beftaan , en dat het belang of de perfoneele
heerschzugt zal voortgaan eene menigte Laage
Zie-

SCHETS VAN SE»
Zielen aan te voeren tot het verzaaken der be-
Sntn van hun Vaderland, ten voordeele der
dichten dier Cabaal, zolang zullen wy generlei
vruet uit die heilzame Alliantie raapen. Uit
v rvloektgebroedzel, door deszelfs Vooronders
onderfteund, zal de middelen dwarsboomen
die Vrankryk en de Repub ek zuUen aan,
wenden om hun onderling geluk en vedighe d
te verzorgen. De vermogens van dat gebroedzei
zyn list en geweld; haare fteunze s berus
ten in het aantal Verraders, welke zy onder
ons heeft; haare hoop grond zig op ^mistrouwen
en de tweefpalt, die zy zorgt draagt te
doen voorduuren. Gefleeperi in het voordeehg
gebruik dier middelen en omftandigheden, blyit
S on onder haar haatlyk juk knellen , en wanhoopt
niet onsnogmaalsonder dat van Engeland
te doen krommen. Haare toeneemende vermetelheid,
berigtons den goeden tutllag weke zy
verwagt; zytrotfeerd ons openlyker dan ooit e
voren; zy voorziet eene aanftaande voordeeltje
uitkomst voor haare aanflagen; en zo wy
den ons gedreigden flag niet voorkomen zal
delaatfte uitwerking haarer poogingen een donderflagzyn,
welke de Republiek onder de pumïioopen
onzer vryheid begraaven zal.
WAARDIGE EN ACHTBAARS REGEN­
TEN' ... Gy, die het Cieraad onzer Souveraine
Vergaderingen, of der Stedelyke Collegien
onzer Provinciën uitmaakt! . . . . Gy,

GROOT TAFEREEL. 4^
op wien onze hoop en fteun gevestigd is!....
"verwaardig U te herdenken, wat afgrysfelyke
rampfpoeden, die verfoeilyke Cabaal in ons
Gemeenebest heeft veroorzaakt; verwaardig U
te herinneren de noodlottige uitwerkzels, welke
haaren invloed zo menigwerven gehad heeft
iö de Vergadering waar van gy Leden zyt; —
herinner U door wat haadyke middelen zy uwe
heilzaame doeleindens gedvvarsboomt heeft;
met welke vermetelheid zy de ftriktfte ordres
van den Souverain heeft te leur gefteld of doen
teleur ftellen; met welke onbefchaamdheid, en
met welk voordeel haare Voorvechters haar
belangen onderfteund, en den Staat in die zelfde
Vergaderingen verraden hebben; — overweegt
wat nog dagelyks door die Cabaal word)
uitgevoerd, waar toe in het vervolg zy bekwaam
is, en wat deerniswaardig lot zy ons toebereid;
— 'overweegt, zeg ik, alle deeze dingen
en gedoog dat een eerbiedig en trouwhartig
Burger hier verklaard, dat het heil des Vaderlands
vordert, niet alleen dat het gedrag van
zodanige Cabaal zorgvuldig werde nagegaan,
derzelver raadflagen tot fchaamte gebragt, haare
onderneemingen beteugeld of geftraft, maar
ook zy zelve verftrooid en vernietigt worde. —
Duizenden van Burgeren zullen uwe poogingen
toejuichen; dezelve onderfchraagen en ü,
is 'tnood, ten kosten van hun bloed verdeedigen.
— Dat monfter, hoe gedugt ook, is zo
moei-

M6 SCHETS TAN EEN GROOT TAFEREEL,
moeilvk niet neer te vellen, als zulks wel toe-
ShvnT eendraat onder U , gelykvormigheid
van'bedoelingen, eene gelukkige keuze van middelen
rustigheid en volhandigheid ffl uwe poo-
^gen zullen genoeg wezen om dat oogwi
fe bereiken; en wanneer Ge zo ver «dt ge
fcU zvn, zal ons Bondgenootfchap met Vrank
n e n verwaaten; dat is , dat, onze v °
L „uiten i;XfZ
e n yrvheid van binnen herite.ü ZJUMC,
Kolpbandel en Scheepvaart verlost zullen zyn
vt de dwarspaalen welke onze Vyanden daarin
Stoken hebben; die twee zo kostbaare, zo
foodzaaklvke voorwerpen zullen hun voonge
V° t erneemen, de overvloed en voorfpoed
onder ons herboren worden, onze Mogenheul
Sren voongen luifter en oude achtbaarheid
Neemen /en de BEWERKER, vam
weldaaden zullen voor eeuwig de dankerkcnte
alle braave en aandoenlyke harten weg-
dragen.
Einde van het tweede Stuk.
A Ur

AUTHENTIEKE STUKKEN,
Dienende tot bewyzen van bet geen in de VOORAF­
SPRAAK vari dit Werk is aangevoerd, tegens zekeren
MANZON, Öpfteller'Van' het Nieuwspapier
, genaamd le Courier du Bas-
Rhin, en gedrukt wordende te CLEEF.
Vertacding van een Brief van Manzon in 't Franscb
gefchreven aan den Hr. de Heynicken, Secretaris
des Hertogs van Brunswyck, Veld-Marfchalk in
dienst van de Vereenigde Nederlanden («).
M Y N H E E R !
ben een vreemd Boekverkooper, niet verre
van de grenzen der Republiek, by welken
een Hollandfche Particulier gekomen zynde,
my verkogt heeft een Mar.ufcript, dat twintig
bladen druk in Duodecimo moest beflaan, te»-en
ZrNE HOOGHEID myn Heer den Hertog van
Brunswyck, en andere ^eerwaardige Perfonagien.
Na dat hy my dit werk had voorgeleezen,
het geen ik zeer'fterk heb gevonden, en
gefchikt om een goeden aftrek te hebben, gemerkt
Ca) Deeze Brief is zonder plaats- of dagtekening,
maar het vervolg z al toonen dat die in 't begin van Augustus
1781 te Cleef gefchreeveu, eii te Nymeegen n»
4e post geftoken is.

- 48 AOTHIHTIUCE STDKKÊS.
merkt de nabyheid van 't land, en het gemak
om he daar i„ te krygen, heb ik my laatet.
aSS had, wierd ik door de knagingen
° geweeten bevangen, over de v.oien-
^r^ne e
V itrcho«n, Mode t e„n
" l ï £ £ £ my» Heer, na rypelyk by my
En naarou , , ^ e v e n w ei
zelven ovettogt K hebb , ^ ±
m y„ contra» geitand 2 0 0 v e r gevor-
mtn Heer U alles in vertrouwen te open-
Ed niet zou kunnen verwerven, dat Zr»?
H„ooHE.D my die 4°° Hollandfche Ducaaïe„
betaalde, om my by dien Auteur te kwy-
Indien'üwEd. 'er iets voor mynere^
lemaakte kosten wilde byvoegen, *ou dt Uw
Ed de. te meer verpligt xyn-, want wat het
foMeel betreft dat
; yo„voo«ichtiglyk gewikkeld hebbe, en,ve -
Sind geweest synde door de hoop van een goe-

AUTHENTIEKE STUKKEN. ^
de winst te doen, in een tyd, dat alles wat tegen
het Hof is wel afgaat j en de Auteur my
beloofd hebbende aanftonds duizend Exenv
plaaren te zullen plaatzen, tegen een Zeeuw*
fche Ryksdaalder het fuik.
Mits welke fchikking, ik God tót getuige
neem, en zweere op myn aandeel in 't Paradys,
dat ik van goeder harten en getrouwelyk
verbranden zal het Manufcript en de zes ge^
drukte bladen , zonder dat 'er ooit een Hof van
zal overblyven ; en ik zal den Auteur die my
zoo bedrogen heeft betaalen, en hem dreigen
(het geen ik in ftaat ben te doen) dat ik, of aan
U, of aan ZYNE HOOGHEID een lettertje berigt
tegen hem zou geeven, zo hy de man was
om zyn zo wel betaald Werk ergens anders
te laaten drukken! Maar ik ben wel verzekerd
dat hy te vreede zal zyn, en myne bedreigingen
vreezen, in diervoegen dat 'er nooit'
iets van te voorfchyn zal komen.
Ik zende Uw Ed. alleenlyk den Tytel van
het Werk, waar uit Uw Ed. van de rest zal
kunnen oordeeien. 'Er zyn in de daad al te
fterke dingen in het zelve, en ten naasten by
in den fmaak van een ander verfoeilyk boek genaamt
k Procés des Trois. Rots. Vraagt my onï
het Manufcript niet ; want ik wil my zelven,
noch iemant om geen dingen ter waereld
bederven, gemerkt ik nooit meer rust zou hebben.
Laat Uw Ed. genoeg zyn, dat ik een cer-
Ff lyk

45o AUTHENTIEKE STUKKEN.
Iyk Man ben, welke bedrogen is geweest, en
niet behulpzaam wil zyn in het ve-fpreiden
van een Boek, dat al te veel bekommeringen
zou baaren aan veel achtingwaardige Perfoonen
, tegen welken ik niets hebbe.
Zo Uw Ed. kan bemerken ,dat ZYNE HOOG­
HEID ditfchandelyk Boek wil fmooren met myne
uitfehotten te vergoeden, zal Uw Ed. hem
een waare dienst bewyzen; maar men moet
ter goeder trouwe met my te werk gaan, zo
als ik doe. Ik ben te Nymegen tot verngtingvan
zaaken gekomen,'en heek aldaar den
Briefin de Post. Ik verzoek Uw Ed. m geval
myne aanbiedingen worden aangenomen,
defomma, welke Uw Ed. edelmoedigheid zal
goed vinden, my te Nymegen voornoemd,
Poft reftant te zenden aan het Adres van den
Heer Devis, Négociam. Ik voeg hier by een
Cachet (a) het welk ik U verzoeke terug te
zenden aan den Brieven -Postmeefter, ten einde
hy het pakje in goud kan overhandigen aan
dien geen, welke hem een evengelyk Cachet
vertoond, het geen ik daar toe voor my zelve
houde. Ik denk wel dat Uw Ed. my zal
zoeken te doen arrefteeren , maar buiten dat
het hard zyn zou een mensch , die goede oogmerken
heeft, zoo te betaalen, heb ik myne
maat-
(a) Dit Cachet vertoonde enkel een eenvoudige J. enC.

AUTHENTIEKE STUKKEN, 45!
maatregelen zoo wel genomen, dat Ge Uw
oogmerk niet zou bereiken; want zie, om het
Uw Ed. te toon en , zal ik dus te werk gaan.
Vooreerst zal ik morgen als myn Brief in
den Haag komt, my op vreemd grondgebied
begeeven. Vervolgens zende ik eene Expresie
, die my met zal kennen , naar Nymee»en
om het pakje, met het voornoemde Cachet.
Ui
l ^erfoon zou Uw Ed. kunnen laaten arrefteeren,
maar dat is ook alles, en men zal
hem wel moeten loslaaten, want hy niets weeten
zal. Zo Uw Ed. eenige luiden met hem
iaat gaan , dat zal ook niet helpen; wantik zal
met meer ter plaatze zyn daar ik hem belast
heb het pakje te brengen ; maar digte by hem
zal ik een vertrouwd Vriend hebben , die wat
oog m 'tzeü zal houden, en ftilletjes heen «aan
ak hy gevaar ziet; daar en tegen zal hy aan
die Expresfe een Cachet vertoonen , z o o als dezen heeft gehad om het pakje al te haaienen
zal het my brengen in eene Stad die verder
van daar af is. Op die wyze zal de Expresfe
my maar eens zien, en my niet meer
kunnen verraaden, zo hy daar toe gedwongen
ol overgehaald was.
Uw Ed. zal niet kwalyk neemen, myn Heer, •
zo ikal die voorzorgen heb gebruikt, wantik
kan met weeten hoe Uw Ed. denkt. Indien
Uw Ed. de goedheid heeft myn verzoek toete
ftaan Cdat niet veel is voor een grobt Prins)
F f 2 doe

4p AUTHENTIEKE STUKKEN.
doe ik nog eed op myne ziel dat van dit Manufcript
nooit iets voor den dag zal komen ;
maar m geval van weigering zal ik op gevaar
van alles verpligt zyn met drukken voort te
gl, want ik door myne uitfchotten gerut-
neerd zou zvn. ,
Ik zal Z'iturdag den n. dezer maand, de
Expresfe naar Nymegen afzenden. Maar flaat
Hever myn verzoek af, dan dien armen man te
wiS kwellen, welke nooit in ftaat^zou zyn
Uw Ed. te voldoen. Recommandeer hever
den Postmeester om het pakje, zo Uw Ed. er
een zend, over te geeven aan den Vertoonder,
zonder verder navraag te doen
Inmiddels blyf ik met veel eerbied,
M Ï N HEER!
(geicekend) * C«>
7n he' geen ik wenschte vervuld worde ,
J l niet manqueeren Uw Ed. te fehryven
om Uw Ed. te bedanken-, en ik be oof onzen
Heven Heer wel om nooit meer verboden Manufcrinten
te koopen.
By dezen wanftalligen Brief was gevoegtde
t*\ De naam , die onder aan den Brief is gefteld, «s
.oLnig ver vrd'dat men denzdven bier met geen druk.
letteren heeft kunnen tellen.

AUTHENTIEKE STUKKEN. 453
„ Tytel van dat voorgegeeven Werk , welken
„ wy, buiten en behaiven de moeilykheid om
„ dien naar den aart te vertaaien , wegens des-
„ zelfs verachtlyken en vuilen inhoud , onwaar-
„ dig achten , om 'er onze pen mede te be-
„ zoedelen, en dien volgens voor des kundigen
„ ook alleenlyk in het Franscb, zo als die dus is
w opgegeeven, hier laaten volgen. w
L A LOVISO-BRON SWICKO-WOLFFENBUT-
LXADE, MISE Elf C A P Z L O T A D E .
H I S T O I R E
OU r
digne a jamais de mémoire, du Duc Louis de Woljfenbuffle,
Maréchal-ferrant au fervice de la République,
depuis qu'il efl venu nous faire la nique, en nous mehant
comme des Bouriques, jusqu'au jour tam defiré,
qui n'efl pas éloigné, OM nous aurons le plaifir
fortuné , de lui donner les étrivieres, fur fin gros vilain
derrière , & a Monfeur fin gros Pupille auffi,
ft, comme

454 AUTHENTIEKE STUKKE*.
En Enfer, dans la forge de Lucifer.- Et fe trouve
en Hollande, cbez tous les Libraires, fan de noire de*
tivrance, 1781.
fertaaling van een Brief des Hertogs van Brunswyk
aan den Heer G. Brantfen, toenmaals Gede­
puteerde ter Generaliteit, en thans Extraordmarts
Ambasfadeur en Plenipotentiaris van Hun Hoog Mog.
aan 't Hof van Vrankryk.
M Y N H E E R !
Veroun my Uw HoogEd. Geb. hier nevens
te zenden eenen Brief, heden door de Gelderfchen
Post gezonden aan het Adres van myn
Secretaris Heinicben. Ik befchouwe dien als een
ftuk om geld af te persfen , of uitgedagt door
ïemant van Nymegen zelve, om my moeite
aan te doen. Ik kan geen beter gebruik van
dien Brief maaken dan den zeiven aan U, MYN
'HEER, te zenden pn U Hoog Ed. Geb. te
verzoeken, daar van, vermits de Heeren Staaten
van Gelderland hebben goed gevonden een Placaat
tegen dergelyke Libellen te doen emaneeren,
zodanig gebruik te willen maaken als
U Hoog Ed. Geb. het gevoeglykst zal oordeelen
om dien Brief aan den Hove of Momfeoir
O) van Gelderland te doen toekomen,
- *
Ct) Momboirfs zoveel als PtfCUïettt Getltfaai »an't
Ifaf van Juftitie van Gelderland.

A U T H E N T I E K E S T U K K E N . 453
ten einde te trachten het onderfte van de
Kaart in die zaak te ontdekken , en misfchien
zoude men kunnen ontdekken de Auteur van
den Brief, en van het werk door hem aangekondigt
is.
Ik verzoek verfchooning , M T N HEER, over
myne lastigheid, en zyt verzekerd van de volmaakte
achting, met welke ik de eere hebbe
te zyn,
In 's Hage den 5.
Augustus 1781.
HOOG ED. GEB. HEER,
Uw. Hoog Ed. Geb. Onderdanige en
Gehoorzaame Dienaar,
(geteekend)
L. VAN BR U N S W IC.
Copie van een Brief van den Heer Brantfen, aan
den Heer Engelen, eerfle Raad en Stadhouder
van de Leenen des Furflendoms Gelre en Graaf
fchaps Zutpben, te Arnhem.
WEL EDELE GEBOORE GESTRENGE HEER!
Ik hebbe gisteren avond van den Heere
Hertog van Brunswyk ontfangen de hier bygaan-
Ff 4
de

456 AUTHENTIEKE STUKKEN.
de Misfive, door een Anonyme Schryver aa*
deszelfs Secretaris geaddresfeert, met verzoek,
dat, terwyl de Heeren Staten van Gelderland
by Publicatie hadden goedgevonden te verbieden
het drukken, uitgeeven, enz. van alle fameuze
Libellen, ik daar van op de bekwaamde
wyze zoude willen kennis geeven aan des Hofs
of aan 's Landfchaps Momboir, ten einde zoo
mogelyk den Auteur van den Brief, en van 't
Werk, waar van by de opgemelde Misfive
melding word gemaakt, te konnen ontdekken.
Ik hebbe de Eer my daar van by deeze te
acquitteeren en te verzoeken, dat üw Ed. Gèftr,
de goedheid gelieve te hebben van te willen
bevorderen, dat op de fecreetfte wyze, ten
voorfchreeve opzigte recherches werde gedaan,
en de nodige maatregelen genomen, waar
door het voorfchreeve oogmerk zonde kunnen
worden bereikt, terwyl ondertusfehen de eer
hebbe my met alle hoogachting te noemen,
W EL-EDELE GEB. GESTR. HEER,
's Hage ien ff.
jiugusti 1781.
UWsl-Ed. Geb. Onderdanige tn
Gebcorzaame Dienaar,
(geieekend)
G. B R A N T S E N .
Pv X

AUTHENTIEKE STUKKEN. 4^7
RESOLUTIE VAN DEN HOVE VAN GEL-
D £ K L A N D.
Mercurii den 8. Augufli 1781.
De Heer eerfte Rajid Enge/en heeft ter Vergaderinge
voorgedraagen en bekent gemaakt, dat
zyn Ed. ontfangen hadde een Misfive van den
HeerG.Brantfen, Ordinaris Gecommitteerde ter
Generaliteit, gefchreeyen in 'sllage den 6. dezer,
en houdende dat zyn Ed. des avonds te
vooren ontfangen hebbende een Misfive van den
Heer Hertog van Brunswyk, tot bylaage hebbende
een Misfive door een Anonyme Schryver
aan deszelfs Secretaris geaddresfeert, met
verzoek, dat, terwyl de Heeren Staaten deezer
Provintie by Publicatie hadde goedgevonden
te verbieden het drukken en uitgeven van
alle fameuze Libellen, zyn Ed. daar van op
de bekwaamfte wyze zoude willen kennis geeven
aan 'sHofs of aan 'sLandfchaps Momboir ,
ten einde zoo mogelyk, den Auteur van de'
Brief, en van 't Werk, waar van by de opgemelde
Anonyme Misfive melding wierde gemaakt
te ontdekken, van 't welke voorfchreeve
by Gecommitteerde zig dan was acquitteerende,
en van welgemelde Heer eerite Raad
Engelen, die zig verpBgt vond alle die Stukken ter
Tafel te exhibeeren, was verzoekende, om
te willen bevorderen, dat op de fecreetfte wy-
Ff 5 ze

AUTHENTIEKE STUKKEN.
ze ter voorfchreeve opzigte Recherches wierden
gedaan ende nodige maatregelen genomen,
waar door het voorfchreeve oogmerk zoude
kunnen worden bereikt.
Waarop gedelibereert zynde, is goedgevonden
en verftaan, dat de yj)orf.:hreve Stukken ,
by de Misfive van den Heere Hertog gevoegd,
sullen worden gefteld, gelyk gefteld worden
bv deeze, in handen van den Subftitut-Momboir
deezer Landfchap, gelet op de abfentie
van den Momboir, mét autorifaüe, om ten
fpoedigfte door alle mogelyke en convenable
middelen en wegen in alle Secretesfe de nodige
Recherches, daar en zoo hy zal verneemen
£ e t van eenige vrugt te zullen kunnen zyn te
d o en na den Auteur van den voorfchreven Bnef
e n >t: Werk daar in vermeld , en ten dien einde
i n het byzonder zig ten aller eerfte te begeven
na Nymegen, en zig aldaar aan de Re-
Lering of wel aan de Regerende Borgemee-
«L te addresfeeren, en met vertoningc van
Mloves Autorifatie, de gemelde Stukken aan
,W_lve te communiceren en in bedenkinge te
* of haar Eerwaarde daar uit ook eenige
* leidinee zouden kunnen ontfangen om de
vereischte Recherches op de besteen fecreetfte
wyze op 't voorfchreve fubject in haare Stad
en Wisdiftie, conform aan het verlangen van
den Heere Hertog , en aan t oogmerk van
het onlangs geëmaneerd Placaat tegens de fa-

AUTHENTIEKE STUKEIK. 4^
meuze libellen en eerrovige lasterfchriften te
doen, met verderen last, aan hem Subltitut
Momboir, om by zyn retour de gemelde Stukken
, met *c geen daar toe behoord weder aan
den Hove te exhibeeren, en van zyn wedervaren
behoorlyk en prompt rapport te doen, ten
einde het zelve gezien en geëxamineerd zynde,
daar omtrent als dan, zoo nodig, zoodaanig
nader gerefolveert of gedisponeert te kunnen
worden, als zal bevonden worden te behooren.
Extrafl uit bet RAPPORT aan den Hove van Gelderland
gedaan, door den Subflituit Momboir van
die Provincie, betreffende de Commisfte, waarmede
bet gemelde Hof, in gevolge de voorgaande Refolutie
iem bad gechargeerd.
Dr. C. van Hasfett, Subftitut Momboir deezer
Landfchap, heeft zig ter voldoeninge van
'sHoves Refolutie van den 8. Augustus 1781.
na Nymegen begeven, en aldaar met de Regeerende
Burgemeefter overlegt, de wyze hoe
de Auteur der bekende Anonyme Briefte ontdekken;
en is vervolgens den tl. aan hetPost-
Comptoir tot Nymegen gekomen een Boer
van Cranenburg, wonende op *t goed van den
Burgemeefter Felderhoff, zynde genaamt Peter
JCamps t

46o AUTHENTIEKS STUKKEN.
Kamps, en heeft denzelven gevraagt of'er aldaar
niet was aangekomen een Brief, geadtkesfeert
aan Mr. Devis, ten welke einde hy een papiertje
waar op de naam ftond, mitsgaders een
Cachet, gelyk aan het geene in den Brief aan
den Secretaris van den Hertog lag, heeft overhandigt,
met verzoek om daar tegens den Brief,
zoo'er die was, temogen ontfangen. Hat
daar op gemelde Boer is gearrefteert en op t
Stadhuis gebngt, welke in tegenwoord.gheid
van den Subftituit Momboir verhoord zynde,
heeft verklaart, „ dat hy dien morgen iets
over negen uuren van huis was gegaan, na
" dat een Heer hem onbekend, by hem was
• gekomen, en gevraagt hadde of hy naNyme-
" tn wilde gaan, om aldaar aan t Posthuis
" een Pakje af te h uden, ten welken einde
voorfchreve Heer hem een Cachet meteen
" papierte, waar op ftond Mr. Devis, hadde
" meede gegeeven, om 't zelve aan 't Post-
" lnrs te vertonen, en gemelde Pakje daar op
te ontfangen."
.„ Dat hy was afgefproken uiterlyk voor een
„ uur weder terug te keren, wanneer gezeg-
", de Heer by hem zoude komen. Dat die
* Heer wit en dik van gezigt was, op hebben-
* de een zwarte ronde hoed, dragende een
" gefpikke ie rok, en voorzien van een zydgeweer
en rotting, met verdere by voeging,
" dat de vrouw van eenen Peter Geuhies dien
" „ Heer

'AUTHENTIEKE STUKKEN. 46I
' M Heer by hem gebragt hadde." Dat hier op
aan den Burgemeefter en Subftituit Momboir
toegefchentn zynde, dat gemelde Boer onnozel
in zyne Commisfie was, en ook dezelve
dienPerfoon niet kende, is onderling overlegt,
om te zien dien Boer over te haaien, ten einde
die Perfoonte ontdekken, om terug te keeren;
en te verzwygen al het geene met hem
tot Nymegen was gepasfeert, voorts dien Heer
zyn Cachet en papiertje terug te geven, en te
zeggen, dat, zoo als ook waar was, geen Brief
voor hem aan 't Posthuis was geweest.
Dat gemelde Boer daar toe onder belofte
van beloning overgehaald zynde, is vertrokken
, ten einde hem na gedaane boodfchap na
te gaan, om te ontdekken, waar naar toe vertrok
of wie hy was, en den Subftituit Momboir
daar van tot Cleve, ten Huize van Vrugt
by de NalTaufche Poort te rapporteren.
Waarop de Subftituit Momboir naar Cleve
is gereden, en is die Boer verzeld met eene
andere Boer by hem in die Herberg gekomen,
en gezegt, „ dat de Heer in quaïftie, by de
„ Hei berg 't Hof van Berlyn , buiten Cranen-
„ burg, op en neder gewandelt, en hem naar
„ befcheid hadde gevraagt. "
„Dat hy hem 't Cachet en briefje hadde
„ teruggegeven, en gezegt, dat'er geen Brief
„ vó*or hem was geweest. Dat hy onderling
„ difpuit over de betaling der beloofde twee

'4«4 AUT H E K T Ï E K S S T U K K E S ,
„ guldens, voor zyne moeite gekregen hadden,
en die Heer op een Chaife by een vrouw
was gaan zitten, zittende voor op de Chai-
,| fe, naast den voerman, een Jongetje van 8 a
p Jaaren, **
„ Dat hy, Peter Kamps, verder om zyne be-
, taalinge hadde aangehouden, en achter op de
Chaife was gaan zitten, om hem tot zyne
„ woonftede, wegens de betalinge te vervol-
„ gen, waardoor hy tevens occafie zoude heb-
„ ben gehad, zyne route na te fporen, doch,
„ dat hy eindelyk zyne betalinge ontfangen heb-
„ bende, van de Chaife was afgegaan. Dat
„ hy ontdekt hadde dien -Heer by Doesbeek in
„ de Foniyn te Cranenburg hadde gegeeten,
en tevens dat dezelve een Chaife van Utfetman,
op de Groote Markt tot Cleve wonen-
*L de, hadde gehad. »
Dat de Boer voor die ontdekhnge twee Ducaaten
ontfangen hebbende, direct door den
Subftituit Momboir was gelast naar Cranenburg
te retourneeren ; dat de andere Boer daar door
fchynende geanimeert te zyn, zyne dienst hadde
geoffereerd, om in de Herberg (namelyk
daar de Chais verhuurd was) te vernemen,
of die perfoon 'er nog was, en na zyn naam
te vraagen; dat dit geaccepteert zynde, gemelde
Boer een half uur daar na retourneerde by
zig hebbende den voerman , welke den Afzender
van de Expresfe hadde gereeden, en met
hem

AUTHENTIEKE STUKKEN. 463
hem in des Subftituit Momboirs kamer trad:
Dat die voerman , welke door den Boer in het
ide' was gebragt, dat de Subftituit Momboir na
een geé'nleveert Meisje zogt, direét den zeiven,
zonder dat die nog gefproken hadde, toe-
Voegde, „ neen Mr. , zy is bet vast niet, want ik
„ heb Lieden uit de Stad gereeden; 't was Mr. MAN-
„ ZON, de Franfche Courantier." Dat de Subftituit
Momboir hem daar op heeft gedimitteert
quaft als misnoegd fchynende, dat hy by hem
was gebragt, als hem niet nodig hebbende,
zynde vervolgens ook dien Boer, na een Ducaat
ter beloning ontfangen te hebben, gedimitteert,
met last om direct naar huis te keeren.
Dat dus provifioneel ontdekt zynde, wie de
Afzender der Expresfe was, de Subftituit Momboir,
om meerdere elucidatien te bekomen,
gemelde Voerman hadde genomen om hem na
Nymegen te brengen; dat onderwegen gemelde
Subftituit Momboir hem ampel en breed
over zyne expeditie met Manzon hadde onderhouden,
en vernomen, dat hy Uifelman was genoemd,
wonende als boven gemeld, op de
groote Markt te Cleve; dat Vrydag middag
den 10. Augustus de Vrouw van Manzon hem
befteld hadden, om des anderen dags 'smorgens
haar en haar Man naar Cranenburg te ryden,
waar zy om 8 uuren moeften wezen. Dathyom
halfzeven uur uit Cleve was gereden, en om 8.
uuren daar was geweest. Dat Manzon voort
de

•,J 4 A U T H E N T I E K E STUKKEI».
a e p 0„rt naar Nymegen was uitgegaan, dathy
^ LaUydtegeos! a uuren had befteld e.tv n
voornemens was geweest wederom om een
Overtrekken. Dathy om half twee uur hd
was uitgereden , dat ay geno v Y r r P,f e
* t o n met een Boer, die hy voor
hadde gezonden, dispuut over de be^alin e
ÏÏ^ehad^n dat ^ ^ZL
fc w s a bevolen, gemeend hadde voor af nadere
orders, om die bewyzen mfirmdprobanH
• ;, n P nan >t Hof te moeten vraagen,
" op 4n a
dit alles ampel gerapporteerd
f , tnde by de Refolutie van i S- Augustus
^f w ; gelast om van >t geene hy aanleidm-
'e hadde ontfangen, omtrent den pr.fmutiven
van de Anonyme Misfive, aan den Sef
r Iris van den Hertog van Brunswyk gefchre-
£ t e ontdekken en na te fpeuren het no-
S Sbruik te maaken om ten fpoedigften op
debekwaamfté L wyze , om de zaak nog gehema
f e htden, tetragten behoorlyke genchtety-
^Mormatien fc-gMMfimi daar van te be
tomen en die zoo fpoedig mogelyk den Hove
"eSeeren, om verder na bevind van zaa-
ken te refolvecren. " 1
.
Dat de Subftituit Momboir daar op best ge-
dagt hebbende, om die perfoonen te Nyme-

AUTHENTIEKE STUKKEN. 465
gen te lokken, en aldaar tot het' geven van
kondfchap ter waarheid te arrefteeren, daar
toe alle nodige arrangementen gemaakt hebbende
, zulks ook wel zoude zyn gereusfeert,
was 't niet dat 'er by de Magiftraat vart Nymegen
zwarigheid gemaakt was, en vervolgens
difficulteiten waren opgekomen, met relatie tot
het arrefteeren van Cleeffche Ingezetenen te
Nymegen, wyl dat veelmaakdifferent tusfehe»
de twee Provintien hadden veroorzaakt; dat
dus dat provifioneel achter gebleven, en de
Subftituit Momboir daar van gerapporteerd
hebbende, is het Hof inmiddels onder de hand
geinformeerd, dat 'er gepraefereerd wierde,
die zaake niet verder op eene gerichtelyke wyze
te doen pousfeeren, maar dat men nu prajfumtif
den Auteur kennende , anderen middelen
kon employeren, waar meede dan deeze
zaak is zonder verder gevolg gebleven.
Denklyk dat de Stukken, die men zoo even
heeft kunnen leezen, mitsgaders het geen in
de Voaraffpraak , van dit Werk van den Heer
Manzon is gezegt, genoeg zyn zal om alle de
fchandelykheid van dien Perfoon te doen kennen.
Maar zoo het hem nogmaals gelusten
mogt zich daar over te verftooren, belooft men
het Publiek die Stukken afzonderlyk te druk-?
G g ken;

46ö_ A U T H E N T I E K E S T U K K E N .
ken, en 'er by te,voegen, niet alleen alle de
reilexien , welke zynen Brief aan den Secretaris
des Hertogs van Brunswyk aan de hand geeven
, maar ook een verilag van al de leugens,
tegenftrydigheden, fchelmachtige draaijeryen,
waar mede hy zich beholpen heeft, om zyn
wanbedryf te verminderen in de oogen der
geenen, die hem zulks hebben beweezen,
en waar van men bewyzen in handen heeft.