WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015 - Gemeente Dordrecht

WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
1

2
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
is een gezamenlijk project van de gemeente Dordrecht en waterschap Hollandse Delta.
Colofon
Tekst: Arcadis, Gemeente Dordrecht, waterschap Hollandse Delta en Servicecentrum Drechtsteden
Foto’s en illustraties: Arcadis, Gemeente Dordrecht en waterschap Hollandse Delta
Vormgeving: CIRCLE Marketing/Reclame B.V.
Dordrecht, augusus 2009
www.dordrechtwerktaanwater.nl
Dordrecht, augustus 2009

Het eiland van Dordrecht anno 2009
Het eiland van Dordrecht ligt op het kruispunt van de belangrijkste water- en
verkeersaders van de Zuid-vleugel van de Randstad, één van de dichtst bevolkte
en meest welvarende rode (verstedelijkte) delta’s van Europa. Het eiland wordt
omsloten door de Beneden Merwede en de Oude Maas in het noorden,
de Nieuwe Merwede in het zuiden en de Dordtsche Kil in het westen.
De stad Dordrecht, op het noordwestelijke deel van het eiland, is de oudste stad
van Holland. Het zuidelijk deel maakt deel uit van het unieke zoetwatergetijdengebied
de Biesbosch. Op dit Google Earth beeld zijn de kenmerkende
elementen van het bijzondere watersysteem van het eiland van Dordrecht goed
te zien, zoals de zee- en historische havens, het Wantij, de spaarbekkens en de
kronkelige restanten van oude kreken, de polderstructuur en de loop van de
dijken.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
bron: Google Earth
3

4
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

VOORWOORD
Voor u ligt het Waterplan Dordrecht 2009 - 2015. We blijven de komende jaren werken aan waterkwantiteit, waterkwaliteit en watergebruik en -beleving. We gaan
ons nu meer richten op waterveiligheid en verruimen ons werkterrein tot het hele eiland van Dordrecht.
Met het Stedelijk Waterplan Dordrecht 2003 - 2007 hebben we het stedelijke watersysteem op orde gebracht en de waterkwaliteit verbeterd. Dit plan is in 2003
verkozen tot beste stedelijk waterplan van Nederland. Waterschap Hollandse Delta en gemeente Dordrecht hebben bij de wateropgave nauw samengewerkt met onze
waterpartners andere overheden, kennisinstituten, lokale belangenverenigingen, woningbouwcorporaties, de waterambassadeurs en andere betrokken Dordtenaren.
Dankzij de brede en intensieve samenwerking is het waterplan bijzonder succesvol geworden.
Tijdens de uitvoering werd duidelijk dat de mondiale klimaatveranderingen ingrijpende gevolgen zullen hebben en dat we ons beleid hierop moeten aanpassen.
Daarom hebben we onze koers bijgesteld. Het internationale samenwerkingsproject Urban Flood Management (UFM) richtte zich nadrukkelijk op klimaatverandering
en veiligheid. Het project is afgerond en heeft zijn weg gevonden in het rapport van de tweede Deltacommissie (Commissie Veerman, 2008) en in het ontwerp Nationaal
Waterplan (2008).
Het inspelen op de klimaatverandering werkt sterk door in het Waterplan Dordrecht 2009 - 2015. In het bijbehorende maatregelenplan staat voor de vier waterthema’s
aangegeven wat we de komende jaren moeten doen (onze wettelijke taken) en wat we daar bovenop nog willen doen (klimaatadaptatie). De belangrijkste
speerpunten in het maatregelenplan zijn onderzoeksproject MARE (Managing Adaptive REsponses to changing flood risks), Wielwijk Klimaatbestendig, de Voorstraat,
de Kaderrichtlijn Water en intensieve interactie met bewoners, ondernemers, kennisinstellingen en andere overheden. De uitvoering van het nieuwe waterplan vergt
van alle waterpartners extra inspanningen, zowel fysiek als financieel.
Met het Waterplan Dordrecht 2009 - 2015 gaan we samen zorgen voor een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht. Voor nu en in de toekomst.
D.A. van Steensel J.M. Geluk
Wethouder Milieu van de gemeente Dordrecht Dijkgraaf van waterschap Hollandse Delta
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
5

6
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Voorstraatshaven

INHOUDSOPGAVE
1 SAMENVATTING ........................................................................... 9
Leeswijzer ................................................................................... 11
2 EILAND IN DYNAMISCHE RODE DELTA .......................................14
2.1 Waterstad Dordrecht .................................................................... 14
2.2 Blik op het water ......................................................................... 16
2.2.1 Waterkringloop ............................................................................ 16
2.2.2 Watersysteem .............................................................................. 18
2.2.3 Anders omgaan met water ............................................................ 21
2.3 Samenhang en samenspel ............................................................ 25
2.3.1 Ruimtelijke ordening .................................................................... 25
2.3.2 Natuur(lijke) bondgenoot .............................................................. 30
3 OOGST EN LESSEN
STEDELIJK WATERPLAN DORDRECHT 2003 - 2007 ...................32
3.1 Betrekken, enthousiasmeren en leren ............................................. 32
3.2 Doelstelling en resultaten SWD ..................................................... 34
3.3 Drie waterparels ......................................................................... 42
4 KLIMAATVERANDERINGEN, NIEUW BELEID EN EIGEN AMBITIE ...47
4.1 Voorsorteren op klimaatverandering ............................................... 47
4.2 Verschuivende beleidskaders........................................................ 49
4.2.1 Nationaal .................................................................................... 49
4.2.2 Provinciaal .................................................................................. 51
4.2.3 Regionaal .................................................................................... 51
4.3 Doorwerking Waterplan Dordrecht 2009 - 2015 ............................ 52
4.3.1 Waterveiligheid ............................................................................ 52
4.3.2 Waterkwantiteit ........................................................................... 53
4.3.3 Waterkwaliteit ............................................................................. 54
4.3.4 Watergebruik en -beleving ............................................................ 55
4.4 Nieuwe waterambitie en aandachtspunten ..................................... 56
5 UITVOERINGSPROGRAMMA 2009-2015 .........................................57
5.1 Praktijkdoelstellingen ................................................................... 57
5.2 Maatregelen per waterthema ......................................................... 58
5.2.1 Waterveiligheid ............................................................................ 58
5.2.2 Waterkwantiteit ........................................................................... 59
5.2.3 Waterkwaliteit ............................................................................. 61
5.2.4 Watergebruik en -beleving ............................................................ 63
5.3 Communicatie............................................................................ 64
5.4 Financiering ............................................................................... 66
5.4.1 Kostenoverzicht ........................................................................... 66
5.4.2 Toelichting op de kosten ............................................................... 67
5.5 Samen aan de riemen .................................................................. 68
BIJLAGEN ..................................................................................69
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
7

8
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Korte Engelenburgerkade (inzet: vloedschoten Voorstraat/Boomstraat)

1 SAMENVATTING
Voor u ligt het Waterplan voor het eiland van Dordrecht. Het is een actualisering
en uitbreiding van het 1e Waterplan. Lerend van de praktijkervaringen, rekening
houdend met de nieuwe beleidkaders en inspelend op de klimaatverandering
hebben de waterpartners, de gemeente Dordrecht en waterschap Hollandse
Delta, een nieuwe toekomstgerichte waterambitie geformuleerd. Samengevat
luidt de lange termijn ambitie (2050) als volgt:
Het eiland van Dordrecht heeft een klimaatbestendig, veilig, mooi en
gezond watersysteem. Het heeft voldoende veerkracht voor het opvangen
van zowel extreme neerslag als langere periodes van hitte en droogte. Bij
het op orde brengen van het watersysteem en de waterkeringen is rekening
gehouden met de zeespiegelstijging en hogere piek-afvoeren op de rivier.
Op het hele eiland is het watersysteem schoon en ecologisch gezond. Het
water draagt bij aan de kwaliteit en beleving van de openbare ruimte in
de stad en het landelijk gebied. De waterstructuur is een aantrekkelijke
doorgaande route die stad en land met elkaar verbindt en heeft een hoge
natuurwaarde. De burgers van Dordrecht leven bewust met het water,
maken volop gebruik en genieten van het open water. Water en ruimte,
natuur en cultuur versterken elkaar en dragen bij aan de vitaliteit en
duurzaamheid van het eiland van Dordrecht.
Het vorige (1e ) Waterplan had als focus het op orde brengen van het stedelijke
watersysteem en het verbeteren van de waterkwaliteit. In 2003 is het
bekroond als het beste stedelijke waterplan van Nederland. De wateropgave
is gezamenlijk opgepakt door waterschap Hollandse Delta en de gemeente
Dordrecht, in nauwe samenwerking met andere overheden, kennisinstituten,
lokale belangenverenigingen, woningbouwcorporaties en vooral de bewoners
van de stad. Daarbij is de ‘meeliftstrategie’ toegepast: waar iets verandert in de
stad, lift water mee. Er is al veel bereikt en een grote groep mensen is bewust
en enthousiast geworden. Tijdens de uitvoering kwam de discussie over de
mondiale klimaatverandering op gang. De waterpartners realiseerden zich dat
de consequenties hiervan zeker ook voor de gemeente Dordrecht ingrijpend
zijn. De noodzaak om de koers bij te stellen werd meteen onderkend. Het
samenwerkingsproject Urban Flood Management is opgezet en de waterpartners
doen actief mee aan de nationale programma’s; Adaptatie Ruimte en Klimaat
(ARK) en Kennis voor klimaat.
Het Waterplan is geactualiseerd omdat het maatregelenprogramma afloopt,
steeds duidelijker wordt dat de klimaatverandering ingrijpende gevolgen heeft en
omdat met verschuivingen in beleid rekening moet worden gehouden. Het werkterrein
is verbreed van stedelijk naar het hele eiland van Dordrecht, omdat water
in de stad en in het landelijk gebied beide en in samenhang
aandacht vragen. Het wat, hoe en waartoe
is uitgewerkt voor de vier thema’s: waterveiligheid,
waterkwantiteit, waterkwaliteit en watergebruik en
-beleving. Het verbindende doel is het creëren van
een klimaatbestendig, aantrekkelijk en vitaal eiland
van Dordrecht voor nu en de toekomst.
Waterveiligheid is als thema toegevoegd met oog op
de klimaatverandering. Over de mate en snelheid
waarin de effecten van de klimaatverandering zich
hier zullen voordoen bestaat nog veel onzekerheid.
Naar verwachting stijgt het zeeniveau tot het
einde van deze eeuw circa 1 meter. Piekbuien
worden heviger en gaan vaker voorkomen, met
als gevolg meer wateroverlast. Riolen zullen vaker
overlopen en overstorten in het oppervlaktewater.
De hoogwaterstanden op de rivieren rond Dordrecht
zullen de komende eeuw naar verwachting een
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
9

10
halve meter gaan stijgen en vaker voorkomen. Dit leidt tot een verhoogd
overstromingsrisico. In drogere zomers zal het rivierpeil regelmatig (te) laag zijn.
In dit geval stroomt het zoute water vanuit zee verder landinwaarts. Hierdoor
verslechtert de rivierwaterkwaliteit en kan de zoetwatervoorziening onder druk
komen te staan. Het vaker voorkomen van hittegolven, zoals die in de zomer van
2003, kan in de dicht bebouwde gebieden hitte eilanden veroorzaken en, als het
lang aanhoudt, hittestress. Het leidt tot een verslechtering van de luchtkwaliteit,
met allerhande ongemakken en (gezondheids)problemen als gevolg. Het
Nederlandse beleid anticipeert voor een deel al op de klimaateffecten. De
klimaatverandering en de nieuwe beleidskaders brengen voor Dordrecht een
nieuwe wateropgave met zich mee. Voor de Rijnmonding, waaronder het eiland
van Dordrecht, voorziet de tweede Deltacommissie dat op de lange termijn
(na 2050) de hogere piekafvoeren tot moeilijk oplosbare veiligheidsproblemen
leiden. De kernboodschap van de Deltacommissie is: “Nederland moet 10
keer veiliger”. Dit heeft betrekking op de waterkeringen. Voor de Rijnmond
wordt tevens onderzocht hoe met een ‘afsluitbaar open’ waterkeringconcept,
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Voorstraat (beugels vloedschot in gevel)
als de Maeslantkering, de veiligheid, economische watergebonden activiteiten,
zoetwatervoorziening en stedelijke doorontwikkeling ook op lange termijn kunnen
worden gegarandeerd.
De waterveiligheid van het eiland van Dordrecht, de Drechtsteden en de hele rode
Delta vragen bijzondere waakzaamheid. Op korte termijn vraagt de Voorstraat,
die deel uitmaakt van de primaire waterkering, al om een inventieve oplossing.
Voor de vier waterthema’s waterveiligheid, waterkwantiteit, waterkwaliteit
en watergebruik en -beleving is een maatregelenprogramma samengesteld,
met een looptijd van 2009-2015. Hierbij is onderscheid gemaakt in wat de
waterpartners moeten doen (de wettelijke taken) en wat ze daarbovenop nog
willen doen (klimaatadaptatie).
Wat betreft de taakstellingen voor waterkwantiteit en waterkwaliteit ligt
de lat hoog, maar de waterpartners zijn hier al ver mee. Waterveiligheid
willen de waterpartners vooruitstrevend oppakken. Het internationale
samenwerkingsproject Urban Flood Management (UFM), één van de
‘waterparels’ van de vorige planperiode, krijgt een vervolg in het project
Managing Adaptive REsponses to changing flood risk (MARE). Hoe om
te gaan met droogte en hittestress wordt onderzocht in het project Wielwijk
Klimaatbestendig.
Voor de realisatie van korte en lange termijn wateropgaven zullen de
waterpartners weer nauw samenwerken en goed afstemmen met andere
beleidsvelden, partijen (publiek, privaat en particulier) en kennisinstituten.
Samen de schouders er onder is van doorslaggevend belang om ook van dit
Waterplan een succes te maken.

Leeswijzer
Dit Waterplan richt zich tot een ieder die direct te maken heeft met of
geïnteresseerd is in het water binnen en rondom het eiland van Dordrecht.
Het document kent de volgende opbouw:
Hoofdstuk 2 gaat in op de cultuurhistorische context, het (anders) leven met
water en de wederkerige relaties met ruimtelijke ordening en natuur. Dit komt
samen in gidsprincipes voor een adaptieve ruimtelijke waterstrategie, waarbij
water, natuur en ruimte elkaar versterken.
Hoofdstuk 3 is een terugblik. De opmaak van dit hoofdstuk is afwijkend om in
een oog opslag duidelijk te maken dat de waterpartners hierin de balans
opmaken van het vorige (1e ) Waterplan. Het streefbeeld, de doelen, oogst en
lessen worden op rij gezet. Ter onderstreping van het belang en de meerwaarde
van samenwerking worden drie waterparels gepresenteerd: Watertuinen, Urban
Flood Management en Twintighoevenweg. De opgedane ervaringen en inzichten
vormen het fundament en vertrekpunt voor het voorliggende (2e ) Waterplan voor
het eiland van Dordrecht.
Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van de voor het eiland van Dordrecht relevante
effecten van de klimaatverandering en van de (nieuwe) beleidsuitgangspunten op
nationaal, regionaal en lokaal niveau. Het resulteert in een nieuwe eigen ambitie
voor de lange termijn (2050).
In hoofdstuk 5 beschrijven de waterpartners de hoofdlijnen van het
uitvoeringsprogramma voor de planperiode 2009-2015 en hoe en met wie
dit uit te voeren en te financieren. Dialoog, samenwerking en samenhang zijn
kernbegrippen.
Aan het begin van elk hoofdstuk wordt meer in detail toegelicht wat wordt
beschreven. Dit biedt de lezer de mogelijkheid om te zappen tussen de voor hem/
haar relevante onderdelen van dit Waterplan.
Als bijlagen zijn opgenomen: een begrippenlijst; een beschrijving van de taken
en verantwoordelijkheden van de waterpartners; het totaaloverzicht van het
maatregelprogramma en de literatuurlijst.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
11

12
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
bron Erfgoedcentrum DIEP

• Actuele hoogtekaart van het eiland van Dordrecht en de omgeving
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
bron AHN, RWS
13

14
2 EILAND IN DYNAMISCHE RODE DELTA
Dit hoofdstuk begint met een beschrijving van de cultuurhistorische context,
de vestigingsgeschiedenis van de waterstad en het eiland van Dordrecht (2.1).
Vervolgens wordt beschreven de waterkringloop (2.2.1), het watersysteem
(2.2.2) en de noodzaak anders met water om te gaan met oog op de
klimaatverandering en duurzaamheid (2.2.3). Dit wordt uitgewerkt in principes
voor een adaptieve ruimtelijke waterstrategie. Tot slot wordt het grote belang
van een integrale benadering en coöperatieve samenwerking onderstreept (2.3)
en wordt in gegaan op de koppelingen met ruimte (2.3.1) en natuur (2.3.2)
gericht op het realiseren van win-winsituaties.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Houttuinen
2.1 Waterstad Dordrecht
Water is bepalend geweest voor de eigenheid en ruimtelijke structuur van de
stad en het eiland Dordrecht. Het water bracht zowel voorspoed, als schade en
leed. Dordrecht is een echte waterstad. De vestigingsgeschiedenis begon in de
eerste helft van de 12e eeuw op de oeverwallen van het veenstroompje
Thuredrecht. In 1421 werden tijdens de Sint-Elizabethsvloed grote delen van de
Groote Waard rond Dordrecht weggeslagen. In de 16-18e eeuw is door
ontginningen en inpolderingen het oppervlak aan cultuurgronden aanzienlijk
vergroot. Dordrecht kwam tot bloei en groeide uit tot de belangrijkste stad in de
Hollandse Delta. De houthandel was van groot economisch belang. In de 17e eeuw nam Rotterdam geleidelijk het (handels)roer over.
Als Venetië van het noorden was Dordrecht, van de 17 e tot begin 20 e eeuw, voor
vele schilders een grote bron van inspiratie. Het zicht op het waterfront, met
de Grote kerk en de vele houtmolens als markante oriëntatiepunten, de grote
bedrijvigheid in de haven en de pittoreske huizen aan/in het water zijn door
Wieldrechtse Zeedijk

schilders als Jan van Goyen, Jacob Maris, James Whistler, Eugène Boudin, Tina
Blau en de in Dordrecht geboren Albert Cuyp vereeuwigd. Eind 19e eeuw is het
silhouet van Dordrecht ingrijpend veranderd door de industrialisatie. In die tijd
werden ook diverse havens in de stad gedempt. Zoals in alle oude watersteden
waren de ‘grachies’ zowel de watervoorziening als open riool. Gebruik makend
van de ebstroom werd het watersysteem tweemaal per etmaal doorgespoeld. In
1883 kwam in Dordrecht voor het eerst drinkwater uit de kraan. Het duurde tot
1923 voordat alle huizen op de drinkwaterleiding waren aangesloten.
Het eiland van Dordrecht, met een oppervlak van circa 10.000 hectare, wordt
omsloten door de Beneden Merwede en de Oude Maas in het noorden, de
Nieuwe Merwede in het zuiden en de Dordtsche Kil in het westen.
Dijken beschermen het binnendijkse gebied. Veel van de buitendijkse (haven)
gebieden zijn in de loop van de tijd getransformeerd tot stedelijk gebied. De
buitendijkse gebieden liggen over het algemeen relatief hoog (zie actuele
hoogtekaart op pagina 13). De laagste kades liggen op NAP +1,75 meter.
Ook een deel van het oude centrum ligt buitendijks. Bijzonder element is
de Voorstraat, de langste winkelstraat van Nederland, waar de huizen deel
uitmaken van de hoofdwaterkering.
Het totale stedelijk gebied beslaat circa 2.800 hectare. De Wieldrechtse (oude)
Zeedijk en Zuidendijk markeren de scheiding tussen de bebouwde kom en het
landelijk gebied.
Het eiland van Dordrecht ligt op het punt waar het zeewater en rivierwater
samenvloeien. De invloed van eb en vloed is door de Deltawerken weliswaar
verminderd, maar nog altijd merkbaar in het buitendijkse gebied en de
riviertakken. In december 2010 wordt het Haringvliet, conform de planning van
het ‘Kierbesluit’, weer gedeeltelijk opengezet. Hierdoor neemt de getijdenwerking
in het Hollands Diep en de Nieuwe Merwede weer toe. Het Nationaal Park de
Biesbosch, dat voor een deel op het eiland van Dordrecht ligt en behoort tot
de nationale ecologische hoofdstructuur, ontleent haar unieke karakter aan die
getijdenwerking.
Het Wantij vormde vroeger een open verbinding tussen de kreken van de Biesbosch
en de Oude Maas en had aan beide zijden verschillende getijdenwerking, vandaar
de naam ‘Wantij’. Sinds de aanleg van de Nieuwe Merwede is de verbinding
naar het zuiden toe afgesloten door dijken en de Ottersluis.
De kronkelige Westkil en Oostkil, die het rationeel verkavelde polderlandschap
van het eiland doorsnijden, zijn relicten van oude Biesboschkreken.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Stadswerven
15

16
2.2 Blik op het water
2.2.1. Waterkringloop
Gerrit Komrij onderscheidt in de poëziebloemlezing ‘Water’ drie varianten:
hemelwater, landwater en mensenwater. Hemelwater en landwater maken deel
uit van de natuurlijke waterkringloop van neerslag, infiltratie en verdamping
en het watersysteem met grond- en oppervlaktewater. Mensenwater betreft de
waterketen van waterproductie, watergebruik, riolering, afvalwaterzuivering
• Schematische weergave van de waterkringloop en de link tussen het watersysteem en de waterketen
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
en effluent. De verschillende watervarianten zijn onlosmakelijk met elkaar
verbonden. Immers van het regenwater verdampt een deel (al dan niet via
planten en bomen), een deel stroomt via het oppervlakte water naar zee
en een deel infiltreert in de bodem en vult het grondwater aan.
Grondwater en rivierwater worden benut voor de drinkwaterproductie.
Na gebruik wordt dit gezuiverd in een rioolwaterzuivering en wordt het
gezuiverde water geloosd op het oppervlaktewater en maakt zo weer deel uit
van de waterkringloop.

Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Groothoofd (Boombrug)
17

18
2.2.2 Watersysteem
Het watersysteem van het eiland van Dordrecht omvat: rivieren, havens,
singels, vaarten, killen, sloten, plassen en spaarbekkens. Civiel technische
kunstwerken, de duikers, stuwtjes, sluizen en gemalen om het water te reguleren
en de waterkeringen, zeedijken en polderdijken om het binnendijkse land te
beschermen tegen overstromingen vanuit de rivieren zijn ook integraal onderdeel
van het watersysteem.
De buitendijkse gebieden van het eiland van Dordrecht, delen van de historische
binnenstad, de havens, de Staart en de Biesbosch, staan onder invloed van de
dagelijkse getijdenwerking en de met de seizoenen fluctuerende rivierstanden
(hoge en lage rivierafvoeren).
In de binnendijkse gebieden wordt het water permanent beheerd. De waterpeilen
in de polders zijn afgestemd op het ruimtegebruik. Het overtollige water wordt
door gemalen weggepompt naar de rivieren en afgevoerd naar zee. Op het eiland
staan vier gemalen voor het stedelijk gebied (Stadspolders, Weeskinderendijk,
Loudon en Noorderdam) en vier gemalen voor het landelijk gebied (Joh.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Vis, Prinsenheuvel, Staring en Noordbovenpolder). In droge perioden wordt
water ingelaten vanuit de omliggende rivieren om het waterniveau op peil te
houden. De inlaatpunten voor het landelijk gebied zijn Joh. Vis, Prinsenheuvel,
Staring, Noordbovenpolder, hevel Willemsdorp. Voor het stedelijk gebied zijn
de inlaatpunten Stadspolders, Loudon, Zuidersluisdam, hevel De Mijl en hevel
Wantijdijk.
De kwaliteit van het inlaatwater is in de huidige situatie over het algemeen
beter dan de waterkwaliteit in Dordrecht zelf, met uitzondering van polder de
Biesbosch (door schone kwel).
De stad Dordrecht kent zowel gebieden met een hoge grondwaterstand als
gebieden met een lage grondwaterstand, waarbij het funderingshout onder
de gebouwen droog kan staan. Hiervoor wordt verwezen naar het beleidsplan
hemelwater en grondwater 2009-2010.
Op de navolgende overzicht- en detailkaart zijn de belangrijkste structuren en
elementen van het watersysteem weergegeven.

• Bemalingsgebieden
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
19

20
• Waterkeringen
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

2.2.3 Anders omgaan met water
De klimaatverandering en het perspectief van duurzaamheid hebben de
afgelopen jaren tot een kentering binnen de waterwereld geleid.
De uitgangspunten voor de nieuwe koers zijn:
• Ruimtelijke waterstrategie (systeembenadering)
> meebewegen met natuurlijke processen waar het kan en weerstand bieden
waar het moet;
> water als (mee)ordenend principe voor ruimtelijke ordening;
> waterveiligheid (risicobenadering) en waterkwaliteit afstemmen op de
bestemming;
> gebiedsgericht maatwerk qua inrichting, beheer en onderhoud.
• Kringloopbenadering (‘cradle to cradle’ principe, afval = voedsel), waar
passend en doelmatig;
> regenwater afkoppelen (van het riool) en naar open water laten stromen of
infiltreren in de bodem;
> afvalwater lokaal zuiveren en hergebruik van nutriënten.
De praktijkrichtlijnen zijn voor waterkwaliteit: water schoon
houden (bronmaatregelen); verschillende waterkwaliteiten scheiden
(kwaliteitsdifferentiatie) en bevorderen zelfreinigend vermogen van water
(inrichtingsmaatregelen). En voor waterkwantiteit: het lokaal vasthouden,
tijdelijk bergen, optimaal benutten en vervolgens geleidelijk afvoeren van regenen
rivierwater (inrichtingsmaatregelen).
Het realiseren van de lange termijn waterambitie, zoals samengevat in de inlei-
ding en beschreven in hoofdstuk 4, maakt het nodig om nu al anders met water
om te gaan en meer te doen dan verplicht is volgens het geldende nationale, provinciale
en regionale beleid. Navolgende verbeeldingen tonen de principes voor
het verduurzamen van het watersysteem en het klimaatbestendig maken van
het eiland van Dordrecht. Het in samenhang vergroten van de robuustheid, veerkracht
(aanpassingsvermogen) en omgevingskwaliteit staat daarbij centraal.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
21

22
• Anders omgaan met water
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

• Anders omgaan met water
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
23

24
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Vest

2.3 Samenhang en samenspel
Dordrecht is een ankerplaats van hoe de Hollanders door de eeuwen heen
hebben geleefd met de natuurlijke processen en het water. Het eiland is een
gebied vol herinneringen, (water)relicten, mythes, verhalen en persoonlijke
geschiedenissen. Daarmee en daardoor is het zeker ook een plek van
watergerelateerde beleving. Voorsorteren op de klimaatverandering voegt daar
een nieuw hoofdstuk aan toe. Het biedt kansen om het eiland van Dordrecht
met elan als innovatieve en attractieve waterknoop duurzaam op de kaart te
zetten.
2.3.1 Ruimtelijke ordening
Water en ruimte zijn nauw verbonden, zeker in een rode (verstedelijkte)
rivierdelta. Water vraagt niet alleen om ruimte, maar bepaalt ook mede het
gebruik van ruimte. Ruimtelijke ingrepen hebben invloed op de
waterhuishouding. Water moet, gegeven de klimaatverandering, op alle niveaus
een ordenend principe zijn voor ruimtelijke (her)ontwikkelingen. Concreet
betekent dit voor de gemeente dat het waterbelang een goede doorwerking moet
krijgen in de ruimtelijke structuurvisie, bestemmings-, bouw- en beheerplannen.
De Structuurvisie Dordrecht 2020 beschrijft de ontwikkelingen waar Dordrecht
de komende jaren voor staat, vertaald in ruimtelijke opgaven. De ambitie voor
het eiland van Dordrecht is om de onder druk staande leefkwaliteit,
omgevingskwaliteit, economische vitaliteit en toeristische attractiviteit in
samenhang duurzaam te versterken.
De focus richt zich in het bijzonder op:
• Revitaliseren bestaande stad.
• Herstructureren naoorlogse wijken, (oude) bedrijven-/haventerreinen.
• Opwaarderen openbare ruimte, woningaanbod, voorzieningenniveau en
recreatiemogelijkheden.
• Uitbreiden, beter beschermen en verbinden natuurgebieden.
De Drechtsteden richten hun blik weer meer op de rivieren. Delen van de oevers
worden herontwikkeld tot gemengde stedelijke gebieden. De gemeente Dordrecht
wil de buitendijks gelegen gebieden Stadswerven en het Maasterras
transformeren tot stedelijke leefmilieus, met ‘spetterend’ wonen aan het water.
Een waterrijke stedelijke ontwikkeling in de Zuidpolder kan een interessante
overgangszone vormen naar de Nieuwe Dordtse Biesbosch. Bij de ruimtelijke
ontwikkelingen wordt rekening gehouden met de klimaatverandering. Nieuwe
woningen worden zoveel mogelijk met duurzame materialen en energiezuinig
gebouwd. Het streven is om de uitstoot van broeikasgassen met 30% te
verminderen (klimaatmitigatie). Ook bij herstructureringsprojecten in Dordrecht-
West zijn duurzaam (ver)bouwen, CO -neutraal en klimaatbestendig
2
uitgangspunten. Buitendijks wordt bovendien overstromingsbestendig gebouwd.
Een hoogwaardige openbare ruimte met een robuuste water- en groenstructuur
vormt een belangrijke fysieke en sociale bouwsteen voor een klimaatbestendig,
aantrekkelijk en vitaal Dordrecht.
Structuurvisie Dordrecht 2020
De rode, blauwe en groene streep staan
voor de positie van Dordrecht in respectievelijk
een infrastructureel, waterrijk en groen
landschap.
De lijnen staan respectievelijk voor het
verbeelden van Dordrecht als stad aan
Europese corridors, als Hollandse waterstad
en als stad aan de Biesbosch.
Het raster binnen deze driehoek verbeeld
wijken, straten, pleinen, parken en polders.
De rode cirkels op het raster zijn de plekken die door intensivering, herstructurering
of functieverandering een nieuwe betekenis krijgen.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
25

26
Om de eigenheid, gebruiks- en belevingswaarde van het oppervlaktewater in de
verschillende deelgebieden van Dordrecht te vergroten dient de ruimtelijke
inpassing en vormgeving afgestemd te worden op de cultuurhistorische context
en het gebruik. In het vorige Waterplan is een watertypologie voor het stedelijke
watersysteem geïntroduceerd. Deze typologie blijkt goed te functioneren als
inspiratiebron en hulpmiddel bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en als
handvat voor maatwerk in beheer en onderhoud. Het werken met de
watertypologie wordt dan ook voortgezet, aangevuld met kenmerkende typen
voor het landelijk gebied. De lijst gaat uit van (gewenste) ruimtelijke kenmerken.
De onderscheidende watertypologieën zijn:
• Parkwater (Dordwijkzone) > het water van de parken die vele doorkijkjes
bieden.
• Vaart of singel > watergangen met een cultuur karakter, met stenige kades of
groene taluds, van belang voor het beheer van het stedelijke watersysteem.
• Poldersloot > rechte watergang in het agrarisch gebied van belang voor het
peilbeheer in het poldervlak.
• Stadssloot/poldersloot > smalle stedelijke watergang met veelal één
natuurlijke oever en (privé) buitenruimte aan het water voor de bewoners, van
belang voor het beheer van het stedelijke watersysteem.
• Stadsvijver > los watersierelement in het publiek domein, verschillend in
maat en uitvoering.
• Natte dijkvoet > de leesbaarheid en de ruimtelijke kwaliteit van de Dordtse
dijken kan worden versterkt door aan de dijkvoet meer water te creëren.
Voorwaarde is dat de stabiliteit van de dijk niet wordt aangetast. De natte voet
moet doorgaand zijn in verband met een goede doorstroming en om als
ecologische en recreatieve verbinding te kunnen fungeren.
• Rivier en haven > de ingesnoerde rivier met uiterwaarden tussen hoge dijken
en de voor havenactiviteiten ingerichte buitendijkse gebieden met harde kades
en historische havens.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
• Biesbosch > het omvangrijke zoetwatergetijdengebied met meanderende
waterlopen met natuurlijke peilfluctuaties.
• Kil > de kronkelige restanten van oude rivierkreken. De inzet is waar mogelijk
de oude kreken in ere te herstellen, dat wil zeggen het water verbreden tot 10
à 50 m en voorzien van een brede rietkraag.
• Recreatieplas en spaarbekken > waterpartijen met een waterkwaliteit
geschikt om in te zwemmen ingericht voor recreatie in, op en aan het water.
Natte dijkvoet, Kil en Biesbosch hebben een natuurlijk karakter. Vaart of singel,
stadssloot/poldersloot, stadsvijver, poldersloot en rivier en haven hebben een
uitgesproken rationeel functioneel karakter. Parkwater en zwemplas en spaarbekken
hebben elementen van beide. De vormentaal is in de navolgende verbeelding
weergegeven. De met medewerkers van ruimtelijke ontwikkeling en stedenbouw
gemaakte kaart toont het watermozaïek van het eiland van Dordrecht, waar de
verschillende watertypologieën voorkomen en/of gewenst zijn.
Viottakade

Parkwater Vaart of singel Poldersloot
Stadssloot Stadsvijver Natte dijkvoet
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
27

28
Rivier en haven Biesbosch
Kil Recreatieplas en spaarbekken
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

• Watertypologieën
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
29

30
2.3.2 Natuur(lijke) bondgenoot
Blauw en groen gaan natuurlijk samen. Beiden zijn belangrijke dragers van de
identiteit en kwaliteit van het publieke domein en de ruimtelijke structuur van
het eiland van Dordrecht. Water en groen zijn van belang voor het planten- en
dierenleven en de biodiversiteit, voor de ontspanning en recreatie van de
bewoners en bezoekers (welzijnsfactor) en in toenemende mate ook als hoog
gewaardeerde vestigingconditie. In 1997 heeft de Gemeente Dordrecht besloten
om de Stedelijke Ecologische Structuur Dordrecht (SES) optimaal te gaan
ontwikkelen, aansluitend op de natuur en Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in
het landelijk gebied. Maart 2009 is de nieuwe SES vastgesteld en is de hoge
ambitie opnieuw door het bestuur bekrachtigd. Het Waterplan omarmt de SES.
De ecologische benadering en taakstelling uit de Kader Richtlijn Water hebben
een sterke relatie met de natuurwaarde. Het optimaliseren van de afstemming
tussen de klimaat-, water- en groenopgave biedt kansen voor het creëren van
win-win oplossingen. Het vergt gebiedsgericht maatwerk. Dit geldt zowel voor de
inrichting (aanplant en soortenkeuze) als het onderhoud (snoei- en maairegiem).
Centraal staat water en natuur meer ruimte geven, beter verbinden en meer
betekenis geven.
Drie belangrijkste groenzones, die vanuit de stad breed naar het zuiden uitlopen
en aansluiten op de Dordtse Biesbosch, zijn de Wantijzone, de Dordtwijkzone en
de Amstelwijckzone. Waardevol zijn verder de West- en de Oostkil, de parken en
buitenplaatsen en natuurlijk de vele dijken met hun verschillende oriëntaties op
de zon die bijdragen aan de biodiversiteit van het eiland van Dordrecht.
De groenblauwe dooradering draagt bij aan een gezond lokaal klimaat en is een
plek voor onthaasting, recreatie, natuurbeleving en verkoeling. Buiten de stad is
uitbreiding van het groen- en watergebied nodig om de recreatie en de natuur in
maat en kwaliteit te vergroten en meer robuust te maken. Met de uitvoering van
het project Nieuwe Dordtse Biesbosch en de ecologische afronding van de
stadsrand wordt hierin voorzien. Het versterkt het contrast tussen rood en groen,
wat bijdraagt aan de diversiteit, leefbaarheid en leesbaarheid van het landschap.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Bij de gebieden die tot de Stedelijke Ecologische Structuur behoren (zie kaart)
worden bij voorkeur beide oevers natuurvriendelijk ingericht, met een talud van
1:3 of flauwer. Natuurlijke oevers vergroten de natuurwaarde, het zelfreinigend
vermogen en de veerkracht van het watersysteem. Bij de aanleg van bruggen is
het wenselijk om overmaat te creëren, zodat de oevers onder de brug doorlopen.
Doorgaande waterverbindingen verminderen de kans op stilstaand water. Het
komt de beleving en het gebruik van het water ten goede en maakt het mogelijk
om vaar- en schaatsrondes te creëren.
Met het oog op de waterkwaliteit is het minder gunstig om vlak langs het water
loofbomen te plaatsen. Bladval leidt tot een toename van het nutriëntengehalte
wat de groei van algen en kroos stimuleert. Daardoor kan het water verstikken.
Anderzijds bieden bomen broed- en schuilplaatsen voor vele insecten en vogels.
De schaduwwerking is belangrijk voor de temperatuurregulatie en dus voor het
zuurstofgehalte van het water. De contrastwerking vergroot de belevingswaarde
van het water en groen. Het vraagt dus om een goede afweging, zowel wat
betreft de soorten als de plaatsing van bomen nabij water.
Viottakade

• Stedelijke Ecologische Structuur
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
31

32
3 OOGST EN LESSEN STEDELIJK WATERPLAN
DORDRECHT 2003 - 2007
In dit hoofdstuk blikken de waterpartners terug op de tot standkoming en
uitvoering van het Stedelijk Waterplan Dordrecht 2003 - 2007 (SWD). Te
beginnen met hoe de brede dialoog en het partnerschap tot stand is gekomen
(3.1). Gevolgd door een beschrijving van de toen geldende thematische doelen
(3.2) en wat in de planperiode 2003-2007 daadwerkelijk is bereikt op het
gebied van: waterkwantiteit (3.2.1); waterkwaliteit (3.2.2) en watergebruik
en -beleving (3.2.3). Tot slot van het hoofdstuk worden drie ‘waterparels’
uitgelicht (3.3), die illustreren dat de opgebouwde goede samenwerking tussen
publiek, privaat en particulier (inclusief kennisinstituten) de bron van succes
was en is.
3.1 Betrekken, enthousiasmeren en leren
Om zo veel mogelijk kennis en ervaring op te bouwen
hebben de waterpartners het Stedelijk Waterplan
Dordrecht 2003 - 2007 (SWD) en het bijbehorende
maatregelprogramma werkende weg ontwikkeld.
Samen aan de slag en leren door doen stonden
centraal. Bewoners, woningbouwcorporaties,
(belangen)verenigingen en gemeentelijke diensten zijn
vanaf de start actief betrokken. De communicatie en samenwerking zijn tijdens
de uitvoering geïntensiveerd en verbreed. In het kader van het communicatieplan
“Dordrecht werkt aan water” zijn er vele informatieve en speelse activiteiten
geweest. Er is een video gemaakt over de doelstellingen en aanpak van het
SWD, die is getoond op de lokale televisie.
Tijdens de watercampagneweken, die goed werden bezocht, konden bewoners
kennis maken met de vele aspecten van water en waterbeheer en zich
aanmelden om mee te denken over en mee te werken aan het SWD. Inmiddels
zijn er 800 zogenoemde waterambassadeurs.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
In samenwerking met de kanovereniging de Dayaks werd een kanowedstrijd
georganiseerd voor basisscholen. Bewoners konden in een nieuw aangelegd
bergbezinkbassin een kijkje nemen met uitleg over de werking ervan. Ook door
het rondje Waterzigt (fietsroute) over het eiland van Dordrecht, het Aquarama
van het Weizigt Natuur- en Milieucentrum (Koetshuis) is water voor een brede
groep burgers meer gaan leven en meer zichtbaar geworden.
Door de participatieve aanpak heeft Dordrecht zich nationaal en zelfs
internationaal nadrukkelijk op de kaart gezet als vernieuwer op het gebied van
leven met water. Het internationale samenwerkingsproject Urban Flood
Management (UFM) (zie waterparels) is in het rapport van de Deltacommissie
(2008) en in het Ontwerp Nationaal Waterplan (2009) opgenomen als
innovatief voorbeeldproject.
De waterpartners doen er alles aan om het enthousiasme en de slagvaardigheid
van de vele vruchtbare samenwerkingen, lokaal, regionaal, nationaal en
internationaal, vast te houden en de komende periode voort te zetten. Zodat ook
het nieuwe Waterplan Dordrecht 2009 - 2015 een succes wordt en de lange
termijn ambitie in zicht komt.
kanowedstrijd Nassauvijvers

33
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
ZKH Prins W. Alexander bezoekt locaties waterplan Dordrecht
33

34
3.2 Doelstellingen en resultaten SWD
Uitgaande van het toenmalige lange termijn streefbeeld voor het stedelijke water
(2050) zijn in het SWD per waterthema praktijkdoelen voor de korte termijn
geformuleerd. Dit waren:
• Doelstellingen waterkwantiteit
Voor nieuwbouwprojecten was het streven om 60% van
het op daken en straten vallende regenwater direct in
de bodem of op het oppervlaktewater te lozen en het
overige regenwater via een verbeterd gescheiden riool af
te voeren. Voor de bestaande bebouwing was het
streven 40% van de regenwaterafvoeren af te koppelen.
De rioolcapaciteit moest toereikend worden gemaakt
om een stortbui af te voeren. Er mag geen water op straat komen te staan en
geen oppervlaktewater het riool instromen. In een periode met extreem veel
neerslag mag geen overstroming optreden en de waterafvoer vanuit het stedelijk
gebied naar de rivieren mag dan niet toenemen. Dit betekent dat in de stad extra
bergingscapaciteit moest worden gerealiseerd.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
aanbouw bergbezinkbassin Halmaheiraplein
• Doelstellingen waterkwaliteit
Het streven was het oppervlaktewater en de
waterbodem aan de landelijk vastgestelde
streefwaarde te laten voldoen. De riolering op orde te
brengen. De watergangen op voldoende diepte te
brengen en waar nodig te baggeren. Het merendeel
van de watergangen van tenminste één
natuurvriendelijke oever te voorzien. Bomen goed in te
passen zodat er sprake is van voldoende schaduwwerking en een toelaatbare
hoeveelheid bladval in het water. De stedelijke ecologische structuur te
realiseren, de fysieke barrières voor flora en fauna te beperken en locaties met
een bijzondere natuurwaarde adequaat te beschermen.
kroosvissen Weizigtpark

• Doelstellingen waterbeleving- en gebruik (open water)
Het doel was alle hoofdwatergangen in te richten
volgens de watertypologie voor stedelijke wateren.
En mede hierdoor het water en de ruimtelijke
ontwikkeling elkaar (meer) te laten versterken.
Per waterthema waren de doelen vertaald in een
maatregelenprogramma. Er is bewust voor gekozen
om op veel locaties aan de gang te gaan om inzicht te krijgen in de effecten en
meerwaarde van de verschillende maatregelen. De maatregelen voor ‘water
vasthouden en bergen’ (waterkwantiteit), ’schoon oppervlaktewater en gezonde
flora en fauna’ (waterkwaliteit) en ‘water en ruimtelijke ordening versterken
elkaar’ (watergebruik en -beleving) zijn van 2003 t/m 2007 in samenwerking
met vele partijen en burgers werkende weg tot stand gekomen en voortvarend
uitgevoerd. Daarbij is de ‘meeliftstrategie’ toegepast: waar iets verandert in de
stad, lift water mee. Op deze wijze is de afgelopen vijf jaar veel bereikt. Een
overzicht van de rijke oogst en leermomenten van het vorige Waterplan volgt in
de volgende paragrafen. Bovendien wordt kort ingegaan op wat in het nieuwe
waterplan nog opgepakt wordt.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
herinrichting Twintighoevenweg
35

36
• Resultaten waterkwantiteit
De focus was het voorkomen van
wateroverlastsituaties in het stedelijk gebied van
Dordrecht. Uitgaande van de toen geldende normen
volgde uit globale berekeningen dat Dordrecht in
stedelijk gebied te weinig open water had om bij
stortbuien en/of langdurige neerslag wateroverlast te
voorkomen. Volgens deze berekening moest de
bergingscapaciteit in de stad met maar liefst 37 ha extra open water worden
vergroot. Na de bekrachtiging van het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)
hebben de waterpartners een nieuwe zeer gedetailleerde watersysteemstudie
laten uitvoeren, uitgaande van de nieuwe richtlijnen/normen. Hieruit bleek dat
(maar) 7,5 ha extra open water in de stad nodig is. In de Dordwijkzone is 6,5
extra hectare waterberging aangelegd. De gerealiseerde projecten zijn:
Twintighoevenweg 1,2 ha; Dubbelmondepark 1,8 ha, Stevensweg West 3,5 ha.
Elders in de stad, bij de Zuidendijk is nog 0,1 ha open water aangelegd. Een
betere verbinding is gerealiseerd onder het N3-spoor. De resterende wateropgave
voor het stedelijk gebied bedraagt 1 ha. en het verbeteren van enkele
verbindingen.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
ondertunneling Laan de VN (met waterverbinding)
Bij nieuwbouw wordt in Dordrecht regenwater niet langer zo snel mogelijk via
het ondergrondse rioolstelsel afgevoerd, maar stroomt waar mogelijk direct naar
het oppervlaktewater of wordt ter plaatse in de bodem geïnfiltreerd. Ook in
bestaand stedelijk gebied zijn enkele afkoppelprojecten gerealiseerd. Hierdoor is
de waterkringloop kleiner en meer zichtbaar geworden en wordt de capaciteit
van het riool en de rioolzuivering minder belast.
Op de navolgende kaart van de stad Dordrecht zijn de locaties aangegeven
waar extra capaciteit is gerealiseerd, de waterverbindingen zijn verbeterd en
regenwaterafvoeren zijn afgekoppeld.
In het Waterplan Dordrecht 2009 - 2015 is er nadrukkelijk aandacht voor de
locaties in de stad waar de regenwaterafvoer nog niet goed functioneert en er
regelmatig sprake is van wateroverlast. Ook wordt de resterende wateropgave
voor het stedelijk gebied (1 ha) en de wateropgave voor landelijk gebied (circa
11 ha) opgepakt. De klimaatverandering maakt het nodig ook aandacht te
besteden aan de aspecten van verdroging en watertekort.
ondertunneling Laan de VN (met waterverbinding)

• Gerealiseerde projecten Stedelijk Waterplan 2003 - 2007
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
37

38
• Resultaten waterkwaliteit
De maatregelen richtten zich op het verbeteren van de
chemische en ecologische kwaliteit van het
oppervlaktewater in de stad Dordrecht. Er zijn
bergbezinkbassins aangelegd in het Halmaheiraplein,
de Planetenlaan en de Haaswijkweg West. Daardoor
vinden minder riooloverstorten plaats. Dankzij het
‘Duurzaam Onkruid Beheer’ door de gemeente is de
uitspoeling van bestrijdingsmiddelen naar het oppervlaktewater sterk afgenomen.
Door het uitvoeren van baggerwerkzaamheden zijn watergangen op diepte
gebracht en is vervuild slib verwijderd. Om de natuurwaarde en het zelfreinigend
vermogen van het water te vergroten zijn op diverse plaatsen natuurvriendelijke
oevers aangelegd. Het Sterrenburgpark is een aansprekend voorbeeld. In het
Dubbelsteijnpark is de watercirculatie verbeterd, mede om stankoverlast tegen te
gaan. In het Weizigtpark en het Wantijpark wordt kroos en in het Park
Merwestein blad actief uit het water verwijderd. Door al deze maatregelen is de
chemische kwaliteit van de stadswateren over het algemeen, maar vooral in het
centrum, Krispijn en Dubbelmonde, licht vooruitgegaan. De ecologische
verbetering blijft helaas nog achter. De ecologische waterkwaliteit is over het
algemeen matig. In Dordwijk en Sterrenburg is de kwaliteit zelfs afgenomen van
goed naar matig. In heel Dordrecht is de kwaliteit van de oevers matig tot slecht.
Op een aantal plaatsen, o.a. in Stadspolders, is de natuurwaarde van de oevers
zelfs achteruit gegaan. Dit komt onder andere doordat er recent gebaggerd is en
er te intensief wordt gemaaid.
In het nieuwe Waterplan krijgt het verbeteren van de ecologische
waterkwaliteit, verder terugdringen van de diffuse belasting en maatwerk in
beheer en onderhoud extra aandacht. De inzet is met behulp van een goede
mix van maatregelen het daadwerkelijk realiseren van een mooi en gezond
watersysteem in de stad en het landelijk gebied van Dordrecht.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
• Resultaten watergebruik en -beleving
De inzet was zowel de leesbaarheid (wat voor type
water is het, is het door de natuur of mens gemaakt
en hoe functioneert het) als de gebruiks- en
belevingswaarde van het oppervlaktewater in de stad
te verbeteren. Zodanig dat water en ruimtelijke
ordening elkaar versterken. Het recreatieve
watergebruik en de waterbeleving door inwoners en
passanten hangt nauw samen met de bereikbaarheid, het type en de kwaliteit
van het water. De eigenheid van de Dordwijkzone is vergroot door de aanleg van
een rietkraag. Er zijn steigertjes aangelegd om hier ook van te kunnen genieten.
Watergebruik en -beleving zijn ook een belangrijk kwaliteitsaspect bij de
waterparels die hierna worden beschreven.
Bij de uitvoering van dit nieuwe Waterplan zullen nog nadrukkelijker kansen
gepakt moeten worden om de gebruiks-, belevings- en toekomstwaarde van
water en ruimte in samenhang en samenspel verder te vergroten.
steiger Brittenburg

Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Bergbezinkbassin Haaswijkweg-West, voor (inzet) en na (grote foto)
39

40
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Stevensweg-West, voor (inzet) en na (grote foto)

Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
41

42
3.3 Drie waterparels
1Watertuinen
Met de aanleg van een watertuin kunnen bewoners een bijdrage
leveren aan het verduurzamen van het regenwaterbeheer, bijdragen
aan een verhoging van de grondwaterstand en tegelijkertijd hun tuin mooier
maken, een win-winsituatie. Dordrecht is één van de eerste gemeenten die
hier werk van maakt. De stedelijke wateroverlast kun je beperken door het
regenwater niet naar het riool af te voeren, maar in de openbare buitenruimte
te bergen. Je kunt ook bewoners stimuleren hun eigen tuin hiervoor in te
zetten. In Dordrecht zijn hiervoor bewoners uitgenodigd die in hun eigen tuin
een lage grondwaterstand hebben (en grondwatergerelateerde
funderingsproblemen hebben). Door het water in hun eigen tuin te bergen
kunnen ze de grondwaterstand verhogen en ook een bijdrage leveren aan het
voorkomen van wateroverlast in de stad. Dat is de inzet van het project
Watertuinen, waarbij waterdeskundigen, landschapsarchitecten en
tuinarchitecten samenwerken met tuineigenaren. Het project is gesteund door
o.a. Stichting Rioned en de STOWA. Tijdens een tweetal workshops
Watertuinen kregen geïnteresseerde tuineigenaren de mogelijkheid om samen
met professionals een watertuinontwerp te maken. De gemeente Dordrecht
organiseerde de workshops in samenwerking met Belangen Vereniging
FunderingsProblematiek (BVFP) en waterschap Hollandse Delta. De
resultaten zijn gebundeld in het boekje “Watertuinen in Dordrecht”. Er zijn
negen watertuinen ontworpen. Daarvan zijn er twee aangelegd. Er is ook een
voorbeeld watertuin aangelegd in het Weizigt Natuur- en Milieucentrum
(Koetshuis), mede gefinancierd door de Koninklijke Maatschappij voor Plant
en Tuinkunde (KMPT).
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

2
Urban Flood Management
Begonnen als een onderzoeksproject is Urban Flood Management (UFM) een begrip geworden en een werkwijze om in buitendijkse gebieden
waterbeheer, de waterveiligheidopgave en ruimtelijke opgaven geïntegreerd en gezamenlijk aan te pakken. In het UFM hebben de steden Dordrecht,
Hamburg en Londen van 2005 tot 2008 samengewerkt. Er zijn nieuwe, duurzame samenwerkingsverbanden ontstaan tussen personen en organisaties. UFM
is in Nederland tot stand gekomen met de gemeente Dordrecht, waterschap Hollandse Delta, Rijkswaterstaat, Directoraat General Water, Provincie Zuid-
Holland, Dura Vermeer Business Development, Deltares, Progrez en UNESCO-IHE. Het project is gesubsidieerd door het programma Leven met Water. UFM
biedt nieuwe inzichten en ontwerpprincipes voor hoogwater- en klimaatbestendig buitendijks bouwen. Zodanig dat aantrekkelijke (hoog)stedelijke woon/
werkmilieus worden gecreëerd, waar op een veilige
manier de ruimte, dynamiek en eigenheid van het leven
in een rivierlandschap zeer direct kan worden beleefd.
De bebouwingstypologie, ontsluiting, vluchtroutes en
informatievoorziening wordt afgestemd op de maximale
waterpeilen en de te verwachten frequentie en mate van
overstroming. Om tot passende buitendijkse
ontwikkelingen te kunnen komen zijn diverse tools
ontwikkeld om watersystemen en stedelijke systemen te
kunnen analyseren. Het UFM consortium heeft de
herontwikkeling van De Stadswerven, een buitendijks
gebied in Dordrecht, als casus gebruikt voor
bovengenoemde kennisontwikkeling. Ook zijn de
resultaten uit UFM gebruikt voor beleidsontwikkeling op
het snijvlak van ruimtelijke ordening, stedelijk (hoog)
waterbeheer en openbare orde en veiligheid. Zo verwees
de Deltacommissie naar het UFM project, is het project
opgenomen in het Nationaal Waterplan als illustrerend
voorbeeld bij het beleid over buitendijkse gebieden en
heeft de Provincie Zuid-Holland het project gebruikt voor
haar provinciale buitendijkse waterveiligheidsbeleid.
Mede door het UFM-project heeft Dordrecht haar imago
als innovatieve waterstad verder versterkt.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
43

44
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

• De huidige (zwart) en verwachte (oranje) waterstanden als gevolg van de klimaatverandering bij Dordrecht, afgezet tegen de maaiveldhoogte van het binnendijks en
buitendijks gebied. (bron UFM document UFMWP401 Hoogwaterbestendig Ontwerpen Proeflocatie). De verwachte waterstanden zijn gebaseerd op het KNMI
WB21 ‘Midden’ scenario in 2100.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
(bron UFM document UFMWP401 Hoogwaterbestendig Ontwerpen Proeflocatie)
45

46
3
Twintighoevenweg
De intensieve samenwerking met bewoners maakt de waterberging Twintighoevenweg tot een waterparel. De Dordwijkzone is een groene zone
binnen het stedelijk gebied van Dordrecht. De gemeente had voor dit gebied in 1999 al een ontwikkelingsplan. Het plan leende zich uitstekend voor
aanleg van extra water. De herinrichting van gebied de Twintighoevenweg is een goed voorbeeld. Het is een groen gebied waarin smalle watergangen liggen.
Meeliftend met de herinrichting kan hier 1,2 hectare extra water worden aangelegd. Het waterschap en de gemeente Dordrecht dragen hiervoor de kosten.
Voor dit project hebben de gemeente en het waterschap gezamenlijk subsidie aangevraagd en gekregen via de “tijdelijke regeling bestrijding regionale
wateroverlast”. Hierdoor werd het een en ander financieel haalbaar. Na het maken van een voorlopig ontwerp, is er een bewonersavond voor omwonenden
georganiseerd. Het plan werd
afgeschoten. Na veelvuldig
overleg heeft de gemeente
Dordrecht de vrijheid aan de
bewoners vereniging gegeven
om een alternatief voorstel te
doen. Met als enige voorwaarde
dat er 1,2 hectare
extra water moet komen.
In constructief overleg zijn de
gemeente en de bewoners er
uitgekomen. De 1,2 hectare
is, op door bewoners gewenste
plaatsen, bij de Twintighoevenweg
aan gelegd. Zowel de
gemeente, het waterschap,
als de bewoners zijn tevreden.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

4 KLIMAATVERANDERING,
NIEUW BELEID EN EIGEN AMBITIE
In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens kort ingegaan op de consequenties
van de klimaatverandering voor de Nederlandse Delta en het eiland van
Dordrecht (4.1) en voor de modernisering en integratie van beleidskaders voor
water (4.2) op nationaal (4.2.1), provinciaal en regionaal niveau. Vervolgens
wordt beschreven welke wateropgave er volgt uit het Waterplan voor het eiland
van Dordrecht (4.3), toegespitst op waterveiligheid (4.3.1) als nieuw thema en
de voortzetting van de thema’s: waterkwantiteit (4.3.2), waterkwaliteit (4.3.3)
en watergebruik en -beleving (4.3.4). Het mondt uit in een nieuwe
verbindende lange termijn waterambitie (4.4). Daarin verwoorden de gemeente
Dordrecht en waterschap Hollandse Delta wat ze samen met hun vele partners
moeten en willen bereiken en wat nieuwe/extra aandachtspunten voor het
maatregelenprogramma zijn.
4.1 Voorsorteren op klimaatverandering
Onze planeet heeft koorts. Klimaatverandering is feitelijk een verbloemend
begrip, klimaatontwrichting dekt beter de lading. De levenscondities voor mens,
plant en dier veranderen ingrijpend. De klimaatverandering is bovenal een
cultuurprobleem. Nederland wordt geconfronteerd met een stijgende zeespiegel,
meer (zoute) kwel, stortbuien, droogteperiodes, stormen en hittegolven. Over de
mate en snelheid waarin de effecten van de klimaatverandering zich bij ons
zullen voordoen, bestaat nog veel onzekerheid. Het hangt in sterke mate af van
de verdere ontwikkeling van de wereldbevolking, de wereldeconomie en het
gebruik van fossiele brandstof. Het gebruik van fossiele brandstoffen en de CO - 2
uitstoot stijgt nog steeds. Op basis van de huidige inzichten wordt verwacht dat
het zeeniveau tot het einde van deze eeuw circa 1 meter zal stijgen en dat de
winters natter en de zomers droger en langer worden. Piekbuien worden heviger
en gaan vaker voorkomen, met als gevolg meer wateroverlast in de vorm van
ondergelopen tunnels, water op straat en in kelders en blank staande velden.
Riolen zullen vaker overlopen en overstorten in het oppervlaktewater.
Bij langdurige neerslag nemen de hoogwaterstanden in de rivieren toe.
De verwachting is dat de hoogwaterstanden op de rivieren rond Dordrecht de
komende eeuw een halve meter gaan stijgen en vaker gaan voorkomen.
Dit leidt tot een verhoogd overstromingsrisico. In drogere zomers, die vaker gaan
voorkomen, zullen de rivieren juist minder water afvoeren en zal het rivierpeil
(te) laag zijn. Waardoor het zoute water vanuit zee, de zouttong, verder
landinwaarts stroomt, de rivierwaterkwaliteit verslechtert en de zoetwatervoorziening
onder druk komt te staan. De vaker voorkomende hittegolven kunnen
in de stad hittestress veroorzaken, doordat de stenen en het asfalt de warmte
vasthouden en er door de bebouwing minder koeling door wind kan
plaatsvinden. Het leidt tot een verslechtering van de luchtkwaliteit, met
allerhande ongemakken en (gezondheids)problemen als gevolg. (Zie voor meer
informatie het onderzoek ‘Heat in the City’, Kennis voor Klimaat 013/2009).
De behoefte aan koelte en verkoeling zal door de opwarming toenemen.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
overlast Weizigtpark
47

48
• Prognoses klimaatverandering
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Prognoses klimaatverandering
(gebaseerd op KNMI-gegevens)
De klimaatverandering heeft
ingrijpende gevolgen voor het
eiland van Dordrecht. Over
omvang en tempo waarin de
effecten zich zullen voordoen
bestaat nog veel onzekerheid,
zie diagram.
Volgens de meest recente
inzichten verandert het klimaat
sneller en zijn de lange termijn
effecten extremer. Het vraagt
om een adaptieve ruimtelijke
waterstrategie en integraal
waterbeheer. De kernbegrippen
zijn veerkracht en robuustheid.

De effecten van de klimaatverandering zijn van dien aard dat niets doen en op
de oude voet verder gaan geen optie is. Dat geldt zeer zeker voor het eiland van
Dordrecht. Ruimtelijke aanpassing (adaptatie) is onafwendbaar. Dit heeft alles te
maken met anders omgaan met water. Sleutelbegrippen zijn veerkracht en
robuustheid. Daarbij geldt; liever in een keer goed (lange termijn perspectief)
dan herhaaldelijk ingrijpen (korte termijn perspectief). De waterveiligheid van de
gehele rode Delta, de Drechtsteden en het eiland van Dordrecht moet voor de
toekomst worden gewaarborgd door de weerstand van de dijken robuust te
maken en te houden en door de veerkracht van het hele watersysteem te
vergroten. Dit kan alleen worden bereikt als de gemeenten, waterschappen,
provincie en rijk samen de handen ineen slaan, leren om te gaan met de
onzekerheden en in cocreatie passende adaptatiemaatregelen onderzoeken en
uitvoeren. De bewustwording, betrokkenheid en acceptatie van burgers vraagt
daarbij bijzondere aandacht. Alleen in samenspel kan het eiland van Dordrecht
voor nu en de toekomst klimaatbestendig en aantrekkelijk worden gemaakt. Een
veilige plek waar het prettig wonen, werken en leven is, rijk aan landschap-,
natuur-, cultuur-, gebruiks-, belevings- en toekomstwaarde.
Twintighoevenweg
4.2 Verschuivende beleidskaders
De afgelopen jaren is, in lijn met nieuwe Europese wet- en regelgeving en in het
belang van een duurzaam en integraal waterbeheer, het Nederlandse sectorale
waterbeleid gemoderniseerd, gestroomlijnd en verder gedecentraliseerd. Ook is
de verankering van de waterthema’s in het ruimtelijke beleid sterk verbeterd.
Hierna volgt een overzicht per bestuursniveau van het voor dit Waterplan voor
het eiland van Dordrecht van belang zijnde beleid.
4.2.1 Nationaal
Tijdens de uitvoering van het SWD zijn de Europese Kaderrichtlijn Water en het
Nationaal Bestuursakkoord Water-Actueel tot stand gekomen. Hierover is meer
te lezen bij de thema’s waterkwantiteit en waterkwaliteit.
Een groot deel van de waterwetgeving over het beheer van watersystemen is
samengevoegd in de Waterwet, die in januari 2009 door de Eerste Kamer is
aangenomen. De waterwet regelt de indeling in stroomgebieden, de organisatie
van en taakverdeling tussen het Rijk, de provincies, gemeenten en
waterschappen. Het Rijk beheert de rijkswateren en de waterschappen de
regionale watersystemen, inclusief het grondwater (met uitzondering van
drinkwaterwinning, grote industriële onttrekkingen en koude-warmteopslag,
waarvoor de provincie bevoegd gezag blijft). Op grond van de Waterwet moeten
de overheden hun waterbeleid vastleggen in waterplannen. De waterplannen van
het Rijk en de provincies hebben voor de ruimtelijke aspecten de status van
structuurvisie, als bedoeld in de Wet ruimtelijke ordening. Dit onderstreept het
belang van een gebiedsgerichte integrale aanpak en ruimtelijke waterstrategie.
Het in samenhang versterken en verduurzamen van het watersysteem en de
ruimtelijke inrichting, meekoppelend met andere opgaven (sociaal, economisch).
Water moet meer nog dan voorheen sturend zijn voor de ruimtelijke afwegingen
en (her)ontwikkelingen.
De commissie Lemstra (2006), het Intergovernmental Panel on Climate Change
en niet te vergeten Al Gore met zijn film ‘The inconvenient truth’ hebben de
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
49

50
politiek en burgers de ogen geopend wat betreft
oorzaak en ernst van de mondiale
klimaatverandering. In 2007 heeft het Nederlandse
kabinet met de Watervisie nadrukkelijk aangegeven
te streven naar een duurzaam en klimaatbestendig
waterbeheer. Door de tweede Deltacommissie is,
onder voorzitterschap van C.P. Veerman, een visie
ontwikkeld op het waarborgen van de
waterveiligheid en de zoetwatervoorziening op de
lange termijn. De commissie concludeert dat de
wateropgave niet acuut is maar wel urgent. Het advies ‘Samen werken met
water’ klinkt al door in het in december 2008 openbaar gemaakte Ontwerp
Nationaal Waterplan (NWP). De verdere uitwerking, inhoudelijk, institutioneel en
financieel, volgt in de Deltawet die eind 2009 in ontwerp aan het kabinet zal
worden voorgelegd.
Hoofddoel van het NWP is: Nederland, een veilige en leefbare delta, nu en in de
toekomst. Dit vanuit de
grondgedachte: “meebewegen met
natuurlijke processen waar het kan,
weerstand bieden waar het moet en
kansen benutten voor welvaart en
welzijn”. Een adaptieve aanpak
gestoeld op een voortvarende
toekomstgerichte samenwerking
binnen en buiten het waterbeheer.
Het waterveiligheidsbeleid gaat uit van de meerlaagsveiligheid benadering.
Uitgangspunt blijft preventie, het zoveel mogelijk voorkomen van een
overstroming. De tweede pijler is duurzame klimaatrobuuste ruimtelijke
planning; water de ruimte geven en het vergroten van de veerkracht van het
watersysteem en de ruimtelijke inrichting om piekbuien en droogteperiodes goed
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
te kunnen opvangen. De derde pijler is een heldere risicocommunicatie, goede
vluchtroutes en een calamiteitenplan voor als zich onverhoopt toch een
omvangrijke overstroming voordoet. Het is dan zaak de overstroming goed te
geleiden, de gevolgschade zoveel mogelijk te beperken en de herstelperiode zo
kort mogelijk te maken. Dit betekent ruimte maken voor water, tijdelijke
bergingslocaties creëren, compartimentering op basis van risicoprofielen en een
goede organisatorische voorbereiding op calamiteiten.
In het licht van de klimaatverandering en de toenemende verstedelijking zal het Rijk
naar verwachting de veiligheidsniveaus van alle primaire waterkeringen en dijkringen
aanscherpen met een factor 10, bij de eerstvolgende actualisering in 2011. Voor
de Rijnmond wordt onderzocht hoe met een ‘afsluitbaar open’ waterkeringconcept,
als de Maeslantkering, de veiligheid, economische watergebonden activiteiten,
zoetwatervoorziening en stedelijke doorontwikkeling ook op lange termijn kan
worden gegarandeerd. Bij ontwikkeling van locaties in de stad dient ernaar te
worden gestreefd dat de hoeveelheid water en groen per saldo toeneemt en
bijdraagt aan de kwaliteit van de leefomgeving. Waterwonen wordt aangemoedigd.
De combinatie van groen en water in de stad biedt volop kansen om het stedelijk
watersysteem robuust en klimaatbestendig te maken. ‘Goede verbindingen met het
ommeland dragen bij aan een goede kwaliteit van water en landschap’, aldus het NWP.
De watertoets verplicht ruimtelijk ordenaars om in bestemmingsplannen en
projectbesluiten rekening te houden met de diverse waterbelangen en -opgaven.
De waterbeheerder/waterschappen hebben tijdens de planprocessen de rol van
meedenker, informateur, adviseur en toetser. De kracht en toegevoegde waarde van
de watertoets zit vooral in de voorbereiding- en ontwerpfase. Het is dus van groot
belang het waterschap vroegtijdig te betrekken. Naast waterveiligheid en
waterkwantiteit vraagt waterkwaliteit daarbij meer aandacht. De uitkomsten van
het overleg moeten worden beschreven in een waterparagraaf in de plantoelichting
en/of worden vastgelegd op de plankaart. De plantoetsing achteraf door het
waterschap is een vangnet om echte missers te voorkomen. De goedkeuring door
de provincie is onder de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) vervallen.

4.2.2 Provinciaal
December 2008 is het Ontwerp Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015
gepubliceerd. Klimaatverandering, toenemende verzilting en veranderingen in het
landschap vragen om aanpassingen in de waterhuishouding. De provincie zet in
op het vergroten van de veiligheid en duurzaamheid en tegelijkertijd de
economie versterken en het leef- en vestigingsklimaat aantrekkelijker te maken.
In het Waterplan geeft de provincie aan wat ze, in lijn met de aanbevelingen van
de Deltacommissie en het Ontwerp Nationaal Waterplan, de komende jaren met
haar partners wil doen om een duurzame en klimaatbestendige delta te creëren,
waar met plezier gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden. Als kernopgaven
zijn geformuleerd:
1. borgen waterveiligheid
2. realiseren mooi en schoon water
3. ontwikkelen duurzame zoetwatervoorziening en
4. realiseren robuust en veerkrachtig watersysteem.
Per opgave zijn thematische streefbeelden voor 2040, doelstellingen voor 2010-
2015 en een uitvoeringsstrategie geformuleerd. Bij de invulling van de wat vraag
richt de provincie zich meer nog dan voorheen op de kerntaken, de zaken die
direct van provinciaal belang zijn, en het sturen op hoofdlijnen. Elementen van
de sturingsvisie, van belang voor het Waterplan Dordrecht 2009 - 2015, zijn:
• binnen het beleidsveld water gaat de provincie uit van het principe ‘decentraal
wat kan, centraal wat moet’;
• de wettelijke taken van de provincie binnen water zijn gebaseerd op de
Waterwet, de Waterschapswet, de Wro, de Wet Milieubeheer en de in het
kader van het Nationaal Bestuursakkoord Water-Actueel gemaakte afspraken
over de uitvoering van het waterbeleid;
• de provincie beperkt zich bij de invulling van de wettelijke taken tot de
aspecten kaderstelling en toezicht (inclusief monitoring).
Een ruimtelijke wateropgave is van provinciaal belang als die wateropgave een
basisvoorwaarde is voor het behalen van de ruimtelijke ambitie/hoofdopgave van
de provincie, zoals vastgelegd in de nieuwe provinciale Structuurvisie.
4.2.3 Regionaal
Waterschap Hollandse Delta is verantwoordelijk voor het kwantitatieve en
kwalitatieve operationele beheer, de functievervulling van de regionale wateren
(oppervlakte- en grondwater) op het eiland van Dordrecht en het op orde
brengen en houden de primaire waterkeringen. Het ontwerp Waterbeheersplan
2009-2015 van waterschap Hollandse Delta beschrijft de concrete doelstelling,
waarbij onderscheid wordt gemaakt in een basisniveau voor watersystemen,
waterhuishoudkundige functies, gebiedsgerichte functies en gebruiksgerichte
functies. Hierin staan tevens de richtwaarden voor nieuw te ontwikkelen
gebieden, zoals het realiseren van 10% open water waar dit mogelijk en
passend is.
Ook beschrijft het plan de doelstellingen voor de afvalwaterketen.
In de Legger is de ligging van wateren, waterkeringen en waterkunstwerken
nauwkeurig aangegeven. De legger vormt de basis voor de Keur met de van
toepassing zijnde gebods- en verbodsbepalingen aangaande het functioneren van
het watersysteem.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
51

52
4.3 Doorwerking Waterplan Dordrecht 2009 - 2015
Navolgend worden de hoofdpunten van het staande en nieuwe beleid benoemd
voor de vier thema’s waterveiligheid (als nieuw thema), waterkwantiteit,
waterkwaliteit en watergebruik en -beleving.
4.3.1 Waterveiligheid
Waterveiligheid heeft betrekking op het voorkomen
van overstromingen vanuit de rivieren of de zee. Het is
voor Dordrecht van groot belang om grip te krijgen op
de consequenties van klimaatverandering in de hele
keten van meerlaagsveiligheid. Simulaties van het
Ministerie van Verkeer en Waterstaat laten zien dat in
Dordrecht zich een ramp voltrekt als er sprake is van
een dijkdoorbraak - een gat in de dijk. Dan stroomt veel water met veel kracht
de polder binnen.
Als er water over de dijken komt dan zijn de gevolgen vervelend maar nog te
overzien, breken de dijken door dan lopen de polders snel vol en is er sprake van
een omvangrijke calamiteit. De sterkte van de waterkeringen is daarom enorm
belangrijk. De geldende veiligheidsnorm voor de primaire waterkeringen rond het
eiland van Dordrecht (dijkring 22) is een overstromingsrisico van 1:2.000 jaar.
De rivieren rond het eiland van Dordrecht maken deel uit van het
hoofdwatersysteem van de Nederlandse delta waar het Rijk verantwoordelijk
voor is. De Wet op de Waterkering verplicht de beheerders van de primaire
waterkering, in dit geval waterschap Hollandse Delta, vijfjaarlijks de veiligheid te
toetsen. Als blijkt dat een (deel van de) waterkering niet meer aan de eisen
voldoet, is verbetering nodig. Het waterschap moet 15 kilometer van de
hoofdwaterkering versterken om de dijken van het eiland van Dordrecht op orde
te brengen. Het is een wens van gemeente en het waterschap om de
veiligheidsnorm “Nederland moet 10 keer veiliger” bij de dijkverbeteringplannen
voor het eiland van Dordrecht als uitgangspunt voor het ontwerp te laten gelden.
Hierbij zijn zij echter afhankelijk van financiële middelen van het Rijk.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
De Voorstraat, een integraal onderdeel van de primaire waterkering in het hart
van het oude centrum van Dordrecht, kreeg in de tweede Landelijke rapportage
toetsing (2006) het toetsresultaat ‘geen oordeel’. Dat hangt samen met de
unieke toepassing van vloedschotten in de Voorstraat. Bij de volgende toetsing
(2011) wordt de Voorstraat zeer waarschijnlijk afgekeurd. Door de beschutte
ligging achter de historische haven is de dreiging van een dijkdoorbraak niet zo
groot. Door het stijgende rivierwater (hogere piekafvoeren als gevolg van
klimaatverandering) neemt het overstromingsrisico wel toe en is het nodig om
(fysieke) maatregelen te treffen. Het is wenselijk om op korte termijn te starten
met onderzoek hoe op deze karakteristieke en moeilijke locatie de kering op orde
kan worden gebracht voor nu en de toekomst.
Naast het vergroten van de waterveiligheid van de primaire waterkeringen van
Dordrecht is het ook noodzakelijk de veerkracht van het watersysteem en de
ruimtelijke inrichting te vergroten. Vanuit de meeliftstrategie, financiële
haalbaarheid en het duurzaamheidperspectief verdienen vernieuwende
vloedschot Voorstraat

aantrekkelijke vormen van meervoudig ruimtegebruik bijzondere aandacht. De
Deltadijk of Superdijk (een waterkerend multifunctioneel landschap), UFM,
drijvende kassen en waterwonen in (tijdelijke waterberginglocaties) zijn hier
interessante voorbeelden van.
Voor Dordrecht is het van belang tijdig inzicht te krijgen in de mogelijke gevolgen
van een ‘afsluitbaar open’ Rijnmond en om een visie uit te brengen op deze
lange termijn maatregel.
Jan Vethkade
Illustratie: Sendra Design Studio | © TU Delft - HKV Lijn in Water - Ties Rijcken
4.3.2 Waterkwantiteit
De klimaatverandering maakt het nodig om aandacht
te hebben voor het voorkomen van verdroging en
hittestress in de compacte wijken van Dordrecht. De
beschikbare (wetenschappelijke) kennis op dit gebied
is nog niet of nauwelijks in praktijk gebracht. Hoe de
adaptatiemaatregelen bij een herstructureringswijk toe
te passen en hoe om te gaan met de onzekerheden
met betrekking tot het daadwerkelijk optreden van de effecten van de
klimaatverandering? Het betekent in Wielwijk (Dordrecht) niet alleen een enorme
uitdaging en kans, maar ook in vele wijken van andere steden. In het Nationaal
Bestuurakkoord Water-Actueel (NBW-Actueel) is vastgelegd dat het
watersysteem in 2015 op orde moet zijn. Vooralsnog is het ‘midden
klimaatscenario 2050’ maatgevend.
Voor alle wateren gelden de volgende kwantiteitsdoelstellingen:
• Geen wateroverlast:
vanuit oppervlaktewater (NBW norm);
vanuit grondwater ten gevolge van beperkte afwatering.
• Geen watertekort.
• Peil beheerd volgens peilbesluit.
Januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. Deze wet
biedt de gemeente betere mogelijkheden om de watervraagstukken in bebouwd
gebied voortvarend op te pakken en voorziet in een verbreding van de
gemeentelijke rioolheffing. Gemeenten hebben de zorgplicht voor de inzameling
en verwerking van overtollig hemelwater en grondwater. De invulling van de
zorgplicht heeft de gemeente Dordrecht uitgewerkt in het ‘Beleidsplan
Hemelwater en grondwater 2009-2010’. Doelmatigheid is het toetscriterium.
Regenwater wordt niet meer behandeld als afvalwater maar als waardevol
element. Het is de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar om het
regenwater zoveel mogelijk op zijn eigen locatie te verwerken. Is dit redelijkerwijs
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
53

54
niet mogelijk, dan treedt de gemeentelijke zorgplicht in werking.
Op basis de Wet gemeentelijke watertaken kan de gemeente naast de kosten van
riolering ook het beheer van hemel- en grondwater doorberekenen aan burgers
en bedrijven. De verbrede heffing wordt voor 2010 ingevoerd. Het beleid voor
het afval-, grond- en hemelwater wordt geïntegreerd in het Gemeentelijk
RioleringsPlan (GRP-V) die wettelijk vóór 2013 moet worden bekrachtigd.
Dordrecht zal haar GRP-V in 2011 vaststellen.
4.3.3 Waterkwaliteit
Het NWP zet in op het verder verbeteren van de
waterkwaliteit en een meer natuurlijke inrichting van
het watersysteem, conform de Europese Kaderrichtlijn
Water (KRW). In 2005 is de KRW opgenomen in de
Nederlandse wetgeving, met als doel het verbeteren van
de chemische en ecologische kwaliteit van het gronden
oppervlaktewater en het bevorderen van een
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
overlast Zuidhoven
duurzaam gebruik van het water. Uit de Kaderrichtlijn Water (KRW) volgt de
resultaatsverplichting dat voor 2015 de chemische toestand van al het
oppervlakte water en grondwater goed moet zijn (op sommige onderdelen is uitstel
mogelijk tot 2027). Voor de zogenoemde waterlichamen geldt dat ook de
ecologische toestand goed moet zijn. Een waterlichaam is een rivier, kanaal of een
watergang met een achterliggend stroomgebied van minstens 10 km2 of een plas
of meer met een oppervlakte van tenminste 50 hectare. Binnen het eiland van
Dordrecht zijn drie waterlichamen aangewezen, Viersprong en Kwalgat/Midden Els
in het landelijk gebied. In het stedelijk gebied van Dordrecht is de afwatering van
het bemalinggebied Stadspolders, met een omvang van 1.000 ha, als
verzorgingsgebied van het waterlichaam aangewezen. In het landelijk gebied van
Dordrecht is de afwatering van het bemalinggebied Joh. Vis (Polder de Biesbosch)
als verzorgingsgebied van het waterlichaam aangewezen. De verzorgingsgebieden
van waterlichamen zijn de achterliggende gebieden. Voor alle overige wateren
gelden de basiskwaliteitnormen uit het Waterbeheerplan waterschap Hollandse
Delta.
Van Bearlevijver

Dit zijn:
• STOWA klasse III voor zoet water (Chlorideghalte

56
4.4 Nieuwe waterambitie en aandachtspunten
Naar aanleiding van de praktijkervaringen van het SWD (zoals beschreven in
hoofdstuk 2) en bovengenoemde veranderingen wat betreft klimaat en beleid,
hebben de waterpartners de waterambitie voor de lange termijn als volgt ge(her)
formuleerd:
Het eiland van Dordrecht heeft een klimaatbestendig, veilig, mooi en gezond
watersysteem. Het heeft voldoende veerkracht voor het opvangen van zowel
extreme neerslag als langere periodes van hitte en droogte. De aanvoer-,
afvoer- en bergingscapaciteit zijn toereikend. Bij het op orde brengen van het
watersysteem en de waterkeringen is rekening gehouden met de
zeespiegelstijging en hogere piekafvoeren op de rivier.
De waterkeringen voldoen aan de eisen, zijn stabiel en goed bereikbaar voor
beheer en onderhoud. De waterkerende functie staat voorop, medegebruik/
meervoudig ruimtegebruik is mogelijk met inachtneming van de kern- en
beschermingszones zoals vastgelegd in de Legger van het waterschap.
Op het hele eiland is het watersysteem schoon en ecologisch gezond. Waar
wenselijk en mogelijk zijn de oevers natuurvriendelijk ingericht. De inrichting,
het beheer en onderhoud zijn afgestemd op de gebruiksfuncties, de gewenste
natuurontwikkeling en migratie van water- en oever dieren en planten.
Het water op het eiland van Dordrecht draagt bij aan de kwaliteit en beleving
van de openbare ruimte in de stad en het landelijk gebied. De waterstructuur
is een aantrekkelijke doorgaande route, zonder doodlopende watergangen, die
stad en land met elkaar verbindt en heeft een hoge natuurwaarde. De burgers
van Dordrecht leven bewust met het water, maken volop gebruik en genieten
van het open water. Water en ruimte, natuur en cultuur versterken elkaar en
dragen bij aan de vitaliteit en duurzaamheid van het eiland van Dordrecht.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Dit leidt tot de volgende extra aandachtspunten voor het nieuwe
maatregelenprogramma:
• Het uitwerken van de meerlaagsveiligheid benadering voor het eiland van
Dordrecht. Daaronder valt ook een visie op klimaatrobuuste waterkeringen, de
toepassingsmogelijkheden van delta-/superdijken met meervoudig
ruimtegebruik, de toepassing van de UFM-principes en het op nationaal
niveau meedenken over ‘afsluitbaar open’ waterkeringconcept voor de
Rijnmond.
• Het verduurzamen van de waterketen en de lange termijn
zoetwatervoorziening voor de bewoners en ondernemers van Dordrecht.
• Klimaatadaptatie als stedelijke opgave, toegespitst op de droogte en
hitteproblematiek en extreme regenval. Ook wat betreft de samenhang met
klimaatmitigatiemaatregelen.
Zwijndrechtsebrug (Dokbrug)

5 UITVOERINGSPROGRAMMA 2009-2015
In dit hoofdstuk beschrijven de waterpartners wat ze in de planperiode 2009-
2015 concreet moeten doen (beleidskader) en willen (ambitie) bereiken.
Uitgaande van de ambitie voor 2050 zijn de doelstellingen geconcretiseerd
voor het uitvoeringsprogramma van dit Waterplan. Deze worden beschreven in
paragraaf 5.2. De maatregelen worden kort toegelicht voor de thema’s:
waterveiligheid (5.2.1), waterkwantiteit (5.2.2), waterkwaliteit (5.2.3) en
watergebruik en -beleving (5.2.4). Het volledige maatregelenprogramma is
weergegeven in bijlage 4. Vervolgens wordt ingegaan op de kosten van de
verschillende maatregelen (5.4.1) en een toelichting geven op de kosten
(5.4.2). Omdat bewustwording, betrokkenheid en samenwerking de kurk
vormen waar de uitvoering op drijft, ronden we af met een korte toelichting op
de communicatie over dit Waterplan en het uitvoeringsprogramma (5.3) en
hoe het samen aan de riemen nog meer kracht wordt gegeven (5.5).
5.1 Praktijkdoelstellingen
De basis is voldoen aan de wettelijke verplichtingen en normen, wat betreft
waterveiligheid (Wet op de waterkering, NWP), waterkwaliteit (NWP/KRW) en
waterkwantiteit (NBW-Actueel). Maar de waterpartners willen meer! Het
Waterplan koppelt mee met de gemeentelijke Structuurvisie en het beleid voor
de Stedelijke Ecologische Structuur en de Nieuwe Dordtse Biesbosch. Het
hogere doel is het in coproductie realiseren van een klimaatbestendig eiland van
Dordrecht met een veilige en aantrekkelijke leefomgeving. Met de uitvoering van
dit Waterplan willen de waterpartners daaraan bijdragen. Centraal staat het
samen met gemotiveerde partijen en mensen werken aan het behouden,
bevorderen en beter benutten van de vele (potentiële) kwaliteiten en de waarden
van water.
De doelstellingen voor 2015 zijn als volgt:
• De waterpartners hebben voldoende kennis en inzicht om de
meerlaagsveiligheidsbenadering op het eiland van Dordrecht te effectueren.
• De waterkeringen voldoen minimaal aan de normen in de Wet op de
waterkering (en later de Waterwet), rekening houdend met een eventuele
aanscherping van de veiligheidsnormen.
• De inzet voor het oppervlaktewater is dat er conform de richtlijnen van het
Nationaal Bestuursakkoord Water-Actueel voldoende water aanwezig is op de
juiste plek en dat dit water op de bij het gebied en ruimtegebruik passende
wijze is vormgegeven. De handelingslijn is water vasthouden, tijdelijk bergen,
optimaal benutten en dan pas afvoeren. Het watersysteem heeft voldoende
ruimte, goede verbindingen en daardoor veerkracht, zowel in de bestaande
stad, de nieuwe uitleggebieden en in het landelijk gebied. Bij het
klimaatbestendig maken van de stad wordt goed rekening gehouden met de
hoogteligging, het profiel en inrichting van de openbare ruimte.
Wateroverlastsituaties worden goed opgelost en zo veel mogelijk voorkomen.
• De waterpartners hebben toegesneden kennis ontwikkeld om in 2015 zowel in
de waterlichamen als in de verzorgingsgebieden aan de waterkwaliteitsnormen
van de KRW te voldoen. Voor de overige wateren wordt voldaan aan het
basisniveau zoals bepaald door het waterschap.
• Versterking van recreatie en ontspanning langs en op het water.
• Maatwerk in beheer en onderhoud toegespitst op het watertype, het gebruik
en de natuurdoelstellingen.
Naast deze korte termijn doelstelling zullen de waterpartners altijd kansen
benutten om nu al te werken aan het lange termijn doel, dus bijvoorbeeld extra
water aanleggen of extra veiligheid realiseren wanneer de kans zich voordoet.
Voor het in praktijk brengen van de adaptieve ruimtelijke waterstrategie zullen de
waterpartners een gereedschapskist samenstellen, gestoeld op voorschrijdend
inzicht en ervaringen van de gebruikers: het ‘open source’ principe.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
57

58
Uitgesplitst naar de vier hoofdthema’s leiden de korte termijn doelstellingen tot
het volgende maatregelenprogramma voor de periode tot 2015 (het
eerstvolgende tussenstation). De overall ambities en hogere doelen reiken in tijd
echter verder. Maatregelen die op grond van de huidige kennis of kosten nu, naar
verwachting, (nog) niet haalbaar zijn vóór 2015 maar voor de langere termijn
wel wenselijk zijn, agenderen de waterpartners alvast.
5.2 Maatregelen per waterthema
5.2.1 Waterveiligheid
De klimaatverandering maakt het nodig om
nadrukkelijker stil te staan bij het thema
waterveiligheid om de veranderende
overstromingsrisico’s goed in beeld te brengen en de
veiligheid te waarborgen. Er wordt al gewerkt aan de
versterking van de dijkring op het eiland van
Dordrecht. 15 kilometer van de hoofdwaterkering
wordt versterkt. Het gaat om Dordrecht West (Wieldrechtse Zeedijk-Bruggehof),
Dordrecht Oost (Oostdijk-Wantijdijk) en een deel van de Buitendijk van de
zuidpunt. De kosten van deze dijkverbeteringen, in totaal 65 miljoen euro,
worden via het Hoogwaterbeschermingsprogramma door het Rijk betaald. De
planvorming over de dijkversterking wordt getrokken door het waterschap, in
nauwe samenwerking met de gemeente. De waterpartners willen meer dan het
borgen van de minimale veiligheid. Zij vinden het wenselijk om bij
dijkversterkingen al rekening te houden met een aanscherping van de
veiligheidsnormen en het veiligheidsvraagstuk ruimer te bezien, zowel ruimtelijk
als in de tijd.
Anticiperend op de verwachte afkeuring van het dijktraject de Voorstraat in de
komende toetsronde (2011), vinden de waterpartners het verstandig om nu al
gezamenlijk te starten met het opstellen van een visie op dit bijzondere dijktraject. Wieldrechtse Zeedijk
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

Het door ‘Leven met Water’ gesubsidieerde project Urban Flood Management
(UFM) heeft een opvolger: MARE. MARE staat voor Managing Adaptive
REponses to changing flood risk in the North Sea Region.
De aan UFM deelnemende partijen hadden nog veel praktische, beleidsmatige
en wetenschappelijke vragen. Bij de Europese Commissie is een nieuw
onderzoeksvoorstel voor de internationale samenwerking ingediend. De subsidie
is onlangs toegekend door Interreg IVb North Sea Region. MARE gaat in op
vragen op het gebied van werkwijze, besluitvorming en financiering gericht op
overstromingsbestendig bouwen en inrichten van de ruimte. MARE wil voorzien
in een transnationale adaptieve beheerstrategie voor het omgaan met
overstromingsrisico’s in stedelijke gebieden van rode delta’s. Lokale en regionale
bestuurders hebben nog onvoldoende praktijkgerichte kennis en hulpmiddelen
om overstromingsrisico’s via ruimtelijke maatregelen tegen te gaan.
Het project is in maart 2009 gestart en heeft een looptijd van drie en een half jaar.
Kade binnenstad
In totaal doen er 17 organisaties mee. Kernpartners van MARE zijn waterschap
Hollandse Delta, gemeentebesturen en kennisinstellingen uit Sheffield, Hannover,
Bergen (Noorwegen), Seattle en Dordrecht. In Nederland (Dordrecht) zal er op vier
niveaus verder worden gewerkt.
Ten eerste wordt in Dordrecht de kennis die ook via UFM is opgedaan toegepast in
praktijkprojecten zoals De Stadswerven en de Zuidpolder. Ten tweede wordt in
groter regionaal verband de UFM-kennis in praktijk gebracht. Ten derde gaan lokale,
regionale en nationale beleidsmensen op het gebied van waterveiligheid en
ruimtelijke ordening in een zogenaamde Learning & Action Alliance hun kennis
delen en samenwerken met het oog op ruimtelijke maatregelen tegen
overstromingen. Ten vierde speelt MARE op landelijk niveau een rol als het gaat
om de nationale implementatie van de Hoogwaterrichtlijn. Net als bij UFM zullen
in MARE naast watermanagers en stedenbouwkundigen, ook beleidsmensen actief
meedoen en zullen bestuurders in de stuurgroep plaatsnemen.
De maatregelen zijn samengevat in de tabel in bijlage 1. Deze zijn van het type
onderzoek en planvorming. De maatregelen zijn niet wettelijk verplicht, maar
komen voort uit de ambitie om te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen.
5.2.2 Waterkwantiteit
Uit een modelstudie blijkt dat de resterende
wateropgave voor het binnendijkse stedelijk gebied
nog 1 hectare bedraagt. Hierbij is uitgegaan van de
NBW normen en het midden klimaatscenario van het
KNMI. Daarnaast moet ervoor worden gezorgd dat er
goede verbindingen zijn om wijken met een
bergingstekort te verbinden met wijken met een
bergingsoverschot. Zo wordt water beter verdeeld. Dit vraagt ook om een goed
beheer en onderhoud van de verschillende watergangen en kunstwerken.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
59

60
Ter verbetering van de verbindingen worden de volgende maatregelen uitgevoerd:
• Vergroten van drie duikers in de Nassauvijver voor een betere verbinding
tussen de Dordwijkzone en Krispijn.
• Vergroten van twee duikers in het Weizigtpark.
• Vergroten van een stuw en twee duikers in het Reeland op het afvoertraject
tussen de binnenstad en de Dordwijkzone en het creëren van een apart
lozingspunt voor overstort 24036.
• Maken van een verbinding met de Zuidpolder voor een betere benutting van de
bergingscapaciteit.
De Gemeente Dordrecht zal in het kader van de Wet gemeentelijk watertaken
rioleringsbeleid (GRP-V) opstellen. Hierin zal ook afkoppelen en grondwater aan
de orde komen.
Bij stedelijke vernieuwingen willen de waterpartners graag gebruik maken van
nieuwe inzichten en oplossingen toepassen met betrekking tot droogte,
hittestress en wateroverlast zoals waterpleinen, waterparken, vegetatiedaken,
bovengrondse-/ondergrondse afvoer en slim gebruik maken van het reliëf bij het
klimaatbestendig maken van de stad. De kennis hierover is echter nog zeer
versnipperd aanwezig en er is nog weinig bekend over de toepasbaarheid en
effectiviteit van de maatregelen. Met financiële steun van Leven met Water wordt
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Wielwijk (Artist impression)
voor Wielwijk verkend wat hier de klimaatopgave is en welke oplossingen
mogelijk zijn. De bevindingen vormen de basis voor het kennisproject (Wielwijk
Klimaatbestendig). Dit is een vraaggestuurd project waarbij het uitvoeringstraject
herstructurering Wielwijk de vragende partij is en andere overheden,
kennispartijen en ook Woonbron, Kristal en de bewoners van Wielwijk
participeren. Het projectvoorstel voor Wielwijk Klimaatbestendig wordt in de 2e helft van 2009 opgesteld. De beoogde resultaten zijn:
1. dat Wielwijk klimaatbestendig(er) zal worden uitgevoerd en daarmee ook voor
de toekomst een aantrekkelijkere wijk zal zijn (en voorbeeldwijk kan worden);
2. kennis van het beleid (waterplan) zodat klimaatbestendige maatregelen ook
elders in de stad kunnen worden toegepast.
Wielwijk

Voor het landelijk gebied bedraagt de wateropgave volgens de berekening 10,8
hectare extra open water. De realisatie van deze wateropgave lift mee met het
project ‘de Nieuwe Dordtse Biesbosch’ (NDB). Als het NDB is gerealiseerd
(2013), is er voldaan aan de wateropgave die voortkomt uit het Nationaal
Bestuursakkoord Water. Het betreft de Alloyen- en Bovenpolder (8,1 ha in de
vorm van een recreatieplas), de Noorderdiepzone (1 ha) en het bemalingsgebied
Prinsenheuvel (1,7 ha).
Een samenvattend overzicht van de maatregelen staat in de tabellen in bijlage 1.
De meeste maatregelen komen voort uit een wettelijke verplichting, zoals NBW
en de Wet gemeentelijke watertaken en moeten dus worden uitgevoerd. Het
project Wielwijk Klimaatbestendig gaat verder dan deze verplichting (willen)
omdat de waterpartners werken aan een klimaatbestendig watersysteem.
5.2.3 Waterkwaliteit
De doorwerking van de Kader Richtlijn Water betekent
dat er in Dordrecht de komende jaren nog een flinke
slag moet worden gemaakt om de waterkwaliteit
binnen stad en het landelijk gebied op orde te krijgen.
Hierin willen de waterpartners wel een
kwaliteitsdifferentiatie toepassen afgestemd op de
functie en het gebruik van een watergang. De
maatregelen zijn gespecificeerd per KRW waterlichaam en per KRW
verzorgingsgebied. De maatregelen van de KRW waterlichamen, namelijk
Stadspolders en Viersprong, Kwelgat/Midden Els worden tevens gerapporteerd
aan Brussel.
Om schoon en ecologisch gezond oppervlaktewater te bereiken krijgen de aanen
afvoer en doorspoeling van het watersysteem extra aandacht. Hiervoor is het
van belang om het stedelijk en landelijk water goed met elkaar te verbinden.
Door het water vanuit het landelijk gebied via rietvelden in te laten in het
stedelijk gebied wordt ook hier een kwalitatieve verbetering bereikt. In- en
uitlaatpunten dienen gescheiden te worden in verband met de doorspoelbaarheid
van de watersystemen. Voor Park Merwesteijn wordt onderzocht of de
waterkwaliteit is te verbeteren door de doorspoeling te verbeteren of
aanpassingen te maken in de aan- en afvoer. Een verbetering van de
waterkwaliteit van het stedelijk gebied kan bereikt worden door de aanleg van
een bezinkplas in het landelijk gebied waar vervolgens water uitgelaten kan
worden. Deze bezinkplas en de noodzakelijke verbinding zullen onderzocht
worden en, als het kansrijk lijkt, worden aangelegd. Ook zal onderzoek
plaatsvinden naar andere verbindingsmogelijkheden tussen het stedelijk en het
landelijk gebied om een betere wateraanvoer en -doorvoer te realiseren.
De maatregelen voor het verbeteren van de waterkwaliteit en de ecologie in het
KRW waterlichaam en het verzorgingsgebied Stadspolders (stedelijk gebied)
komen neer op het zoveel mogelijk aan de bron bestrijden van verontreinigingen,
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
watertuin Weizigt Natuur- en Milieucentrum
61

62
het plaatselijk verdiepen van watergangen, het aanleggen van natuurvriendelijke
oevers en kwaliteitsonderhoud op maat. Natuurvriendelijk met geen/minder
gebruik van bestrijdingsmiddelen en maatregelen tegen bladinval. In totaal wordt
er 3 km aan natuurvriendelijke oevers in de stedelijke watergangen aangelegd
(inclusief de Stedelijke Ecologische Structuur). Ook buiten het verzorgings gebied
Stadspolders zullen enkele kilometers natuurvriendelijke oever worden aangelegd
(SES). Voor het verzorgingsgebied voeren de waterpartners een studie uit naar de
effecten van bronnen op het waterlichaam Stadspolders.
Bij het waterlichaam Viersprong, Kwelgat/Midden Els en zijn verzorgingsgebied
(landelijk gebied) zorgen de uitvoering van de maatregelen voor de KRW, het
GRP en de realisatie van ‘de Nieuwe Dordtse Biesbosch’ er samen voor dat de
waterkwaliteit en de condities voor flora en fauna verbeteren. De waterpartners
gaan natuurvriendelijke oevers aanleggen in De Elzen (2 ha) en in polder De
Biesbosch (7 ha), harde oeverbeschoeiing verwijderen en bestaande
natuurvriendelijke oevers reconstrueren.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
waterlichaam stedelijk gebied (Stadspolders)
Ook in het in het overige landelijk gebied gaan de waterpartners KRW
maatregelen uitvoeren in de vorm van: gedifferentieerd natuurvriendelijk beheer
en onderhoud, aanpak van diffuse bronnen, waar nodig het verbreden en
verdiepen van watergangen en verwijderen van verontreinigde bagger (b.v.
Oosthaven). Diffuse bronnen worden aangepakt door de aanleg van riolering
(Zuidbuitenpolderse Kade-Oude Veerweg), de aanpak van restlozingen en het
stringent handhaven van het Besluit lozing afvalwater huishoudens. Waar nodig
wordt het profiel van watergangen aangepast, zoals in Bosgebied De Elzen en
diverse berm- en wegsloten. Er zal gewerkt worden aan de verbetering van de
waterkwaliteit in recreatieplassen, zodat deze geschikt worden als zwemwater.
Maatregelen hiervoor zijn scheiden van vervuilende recreatie om zwemwater te
beschermen en onderzoek naar de bacteriologische kwaliteit van polderwater
doen en naar de blauwalgen in zwemwater. Binnen het project NDB zal de
provincie bovendien het noordelijk deel van Polder de Biesbosch (161 ha) en
Hania’s polder en Zuidbuitenpolder (135 ha) herinrichten, het inlaatpunt van
het buitenwater verplaatsen naar de Oosthaven en peilgebieden splitsen.
waterlichaam landelijk gebied (Elzen)

Verder gaan de waterpartners de Alloijzen- en Zuidbovenpolder en de Louisa- en
Cannemandspolder herinrichten en een waterkwaliteitsplan voor de Hei- en
Zuilespolder opstellen en uitvoeren.
Maatwerk in beheer en onderhoud is niet alleen van groot belang voor het
verbeteren van de (ecologische) waterkwaliteit maar ook voor het versterken van
de waterbeleving en het bestendigen van de kwaliteit van de inrichting en het
gebruik. Water dat er schoon uitziet, wordt als mooier en gezonder beleefd. Het
meest aansprekende is het water en de oevers vrijhouden van drijfvuil en kroos.
Goed onderhoud en beheer vragen continu aandacht. De waterpartners gaan
daarom een adaptief onderhoud- en beheerplan opstellen gericht op wijken, de
voorkomende typologieën (zie paragraaf 2.3) en natuurvriendelijke oevers.
Ten behoeve van de evaluatie van de waterkwaliteit wordt het bestaande
monitoringsplan zonodig geactualiseerd en/of uitgebreid voor bijzondere projecten.
Tot slot gaan de waterpartners een kwantitatieve en kwalitatieve visie opstellen
op de waterbodem.
rietmaaien Spuiboulevard
In bijlage 4 staat een samenvattend overzicht van alle maatregelen voor de
verbetering van de waterkwaliteit. Maatregelen komen grotendeels voort uit de
verplichting van de KRW. Vooral de uitvoering van grote complexe projecten
kunnen doorlopen naar de volgende periode. Daarnaast kan het voorafgaande
onderzoek uitwijzen dat een maatregel niet haalbaar of zinvol is.
5.2.4 Watergebruik en -beleving
De opgave is voor het hele eiland het gebruik van
water voor ontspanning, recreatie, (openbaar) vervoer
over water te verbeteren. Op een wijze die past bij de
cultuurhistorie, de watertypologie, het gewenste
gebruik en de (potentiële) natuurwaarde.
De waterpartners gaan een nieuwe zwem- en
recreatieplas aanleggen in het kader van het project
NDB. Deze plas kan ook dienen als berging.
Ook het beter verbinden van het stedelijke watersysteem met het water in het
landelijk gebied en maatwerk in beheer en onderhoud bevorderen het gebruik en de
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
baggeren Stadspolder
63

64
beleving van het open water (zie waterkwaliteit). Deze maatregel komt niet voort
uit een wettelijke verplichting, maar uit de ambitie dat water en ruimte elkaar
meer versterken en de gebruiks- en belevingswaarde van het water te vergroten.
5.3 Communicatie
Voor het Stedelijk Waterplan Dordrecht is in 2003 een
communicatieplan opgesteld, inclusief een uitwerking
van de centrale boodschap, strategie, doelgroepen,
middelen en budget. Voor het Waterplan hebben de
gemeente en het waterschap een gezamenlijke
huisstijl ontworpen met als motto ‘Dordrecht werkt
aan water’. De strategie bestond uit drie pijlers: het
voeren van publiekscampagnes, voorlichting/educatie/participatie en het
benutten van kansen. Het eerste Stedelijk Waterplan Dordrecht heeft heel veel
publiciteit gegenereerd. Zowel gratis (in de vorm van redactionele artikelen),
als betaald (campagneweken, website, folder, film, documentaires, nieuwsbrief,
freecards, tentoonstellingen en bijeenkomsten).
Communicatie Waterplan Dordrecht 2009-2015 (WD)
De participatieve en communicatieve aanpak was en blijft de kurk waar het Waterplan
op drijft. Alleen in nauwe samenwerking met de inwoners, belangen organisatie en
bedrijven kunnen de waterpartners het watersysteem op orde brengen en houden en
de gewenste kwaliteiten en waarden voor en met de gemeenschap creëren.
De centrale visie “samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van
Dordrecht” kunnen we vertalen naar de volgende kernboodschap:
Dordrecht werkt de komende jaren aan waterbeheer waarbij het water in
Dordrecht technisch op orde (waterveiligheid, -kwantiteit en -kwaliteit),
aantrekkelijk (‘iedere dag de moeite waard’) en klimaatbestendig (nu en in de
toekomst) is.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Uitgangspunt bij de communicatie rond het nieuwe waterplan zijn de kansen die
het water in Dordrecht biedt. Kansen voor bewoners, kansen voor bezoekers,
kansen voor ondernemers en kansen voor de hele stad. Vanuit deze positieve
insteek kunnen we de volgende communicatiedoelstellingen formuleren. We
laten zien dat:
1. De Gemeente en het waterschap samenwerken aan het waterbeheer.
2. We samenwerken met bewoners aan het waterbeheer.
3. We samenwerken met vele partijen op een innovatieve wijze om Dordrecht
klimaatbestendig te maken.
4. We samenwerken aan “mooi” water zodat bewoners en bezoekers ervan
kunnen genieten.
waterweek (Bergbezinkbassin Haaswijkweg West)

Het communicatieplan heeft drie ambitieniveaus:
• Niveau 1: streven naar een minimale informerende doelstelling (kennisgeving).
Burgers weten dat we werken aan een waterplan en ze weten hoe ze aan meer
informatie kunnen komen.
• Niveau 2: naast de kennisdoelstellingen, ook gedrag en houding van bewoners
beïnvloeden.
• Niveau 3: maximale inzet van interactiviteit. Denk hierbij aan burgerparticipatie,
gezamenlijke projectcampagne en educatieve doelstellingen. Zie ook speerpunt 5.
De vijf speerpunten in de communicatie zijn:
1. MARE (inclusief Stadswerven en Zuidpolder)
2. Wielwijk Klimaatbestendig
3. Voorstraat
4. Kaderrichtlijn Water
5. Intensieve interactie met bewoners, ondernemers en kennisinstellingen en
andere overheden
Het laatste speerpunt is vooral gericht op bewustwording, het bieden van
handelingsperspectief en het verbeteren van het imago van Dordrecht als stad
met een gunstig vestigingsklimaat waar het prettig wonen en recreëren is.
2009
In 2009 zal de communicatie rond het WD de volgende zichtbare resultaten
opleveren: start van de hoogwaterroute Dordtse Binnenstad (zomer),
watercampagneweek (oktober), uitgave van een Nederlandstalig boekje en een
Engelstalige folder over het Dordtse hoogwaterbeheer (UFM, MARE en de
hoogwaterroute), aanhaken bij het nationale onderwijsinitiatief Knappe
Waterhoofden en publiciteit over alle concrete resultaten van het WD.
Samenwerking
Bij de communicatie werken waterschap Hollandse Delta en gemeente
Dordrecht nauw samen met de volgende waterpartners: andere overheden,
kennisinstituten, lokale belangenverenigingen, woningbouwcorporaties,
de waterambassadeurs en andere betrokken Dordtenaren.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
promotiemateriaal
65

66
5.4 Financiering
Voor alle maatregelen die de waterpartners gaan uitvoeren zijn de kosten geraamd.
In de maatregelentabellen in bijlage 4 is deze informatie per project opgenomen.
In paragraaf 5.4.1 is een samenvattend overzicht van de kosten voor het
Waterplan gegeven. In paragraaf 5.4.2 is ingegaan op de uitgangspunten voor die
kostenraming. Ook wordt beschreven hoe de verdeling van de kosten tot stand is
gekomen en is beschreven hoe de kosten gedekt worden.
Waterveiligheid
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
5.4.1 Kostenoverzicht
In onderstaande tabel is per thema de kosten samengevat. Het betreft alleen de
kosten die gedekt worden door het Waterplan. Een overzicht van alle projecten
en bijbehorende financiering is opgenomen in bijlage 4.
Investering Gemeente Waterschap Investering Gemeente Waterschap
Waterkeringen € 100.000 € 50.000 € 50.000
Water en Europa € - € - € -
Subtotalen € 100.000 € 50.000 € 50.000
Waterkwantiteit
Water vasthouden en bergen € 810.000 € 0 € 810.000
Water en ruimtelijke ordening
versterken elkaar
Subtotalen € 810.000 € 0 € 810.000
Waterkwaliteit
Schoon oppervlaktewater en € 380.000 € 265.000 € 115.000
gezonde flora en fauna
Beheer openbare ruimte € 50.000 € 25.000 € 25.000
Subtotalen € 430.000 € 290.000 € 140.000
Watergebruik en -beleving
Water als ontmoeting € - € - € -
Subtotalen € - € - € -
Communicatie
Communicatieplan
(totaal voor 7 jaar looptijd) € 350.000 € 175.000 € 175.000
TOTALE KOSTEN GEDEKT DOOR Totale Bijdrage Bijdrage
HET WATERPLAN investering Gemeente Waterschap
€ 1.690.000 € 515.000 € 1.175.000
Kosten zijn incl. BTW

5.4.2 Toelichting op de kosten
Kostenraming
De waterpartners hebben de kostenramingen opgesteld. Hierbij is gebruik gemaakt
van de lokale kennis en ervaring. De kosten zijn geraamd op prijspeil 2009. De
kostenraming van uitvoeringsmaatregelen hangen samen met de resultaten van
de voorafgaande planvorming. In die gevallen zijn de uitvoeringskosten indicatief
en kunnen in de praktijk hoger of lager uitvallen. De kosten voor communicatie
zijn gebaseerd op een jaarlijks bedrag van € 50.000 per jaar voor de looptijd
van dit Waterplan (7 jaar). De overige kosten zijn eenmalige investeringen.
Uitvoeringsorganisatie
Het kernteam van het Waterplan zal de uitvoering van de projecten organiseren
en volgen. Per project wijst het kernteam een trekker van het waterschap of de
gemeente aan. Deze zal het project leiden. De projectorganisatie zal nader
worden uitgewerkt.
Kostenverdeling
Als basis voor de kostenverdeling is gekeken naar de taakomschrijving van de
waterpartners waterschap Hollandse Delta en de gemeente Dordrecht. Voor
diverse plannen zijn de kosten gelijk verdeeld over de waterpartners. Ook is bij
een groot aantal projecten rekening gehouden met financiering door derden. Dat
is het geval bij meeliften en bij de exploitatie van een gebied.
In algemene zin zal bij de toedeling van de kosten het kostenveroorzakersprincipe
worden gehanteerd. Als richtlijn wordt gebruik gemaakt van Handboek
stedelijk water. Opgaven worden zoveel mogelijk vanuit projectontwikkelingen
gefinancierd.
Kostendekking
Zoals te zien is in bijlage 4 wordt een groot deel van de kosten gedekt door de
KRW, het GRP, de NDB en MARE. Voor de dekking van de overige kosten zullen
verschillende bronnen moeten worden aangewend. De Wet gemeentelijke water-
taken biedt ruimere mogelijkheden voor de financiering van watermaatregelen.
De strategie van meeliften blijft gehandhaafd, zodat “werk met werk” wordt gemaakt, de
schaarse middelen doelmatig worden ingezet en eventuele overlast tot een minimum
wordt beperkt. Vanuit verschillende medeoverheden bestaat de mogelijkheid voor
cofinanciering van inrichtingsmaatregelen, mits deze maatregelen passen binnen
bepaalde algemene of specifieke beleidsdoelstellingen, zoals stadsvernieuwing,
natuurontwikkeling, milieu, verdroging, waterberging, waterketen (afkoppelen)
etc. Deze cofinanciering heeft meestal betrekking op de kosten voor onderzoek, de
uitvoering en eventueel voorlichting van nieuwe maatregelen (investeringsprojecten).
Bij (her)structureringsprojecten zijn soms projectontwikkelaars betrokken, die
bijdragen in een deel van de kosten van de inrichtingsmaatregelen (waaronder
water). Ruimte voor water moet in de toekomst volwaardig onderdeel uitmaken
van de inrichting van de openbare ruimte. Door helder te maken dat water als
versterkend element ingepast wordt in een grotere structuur, kan hierdoor een
meerwaarde voor het project ontstaan. “Wonen aan water” is een voor de hand
liggend voorbeeld. Deze meerwaarde kan vertaald worden in een hogere private
bijdrage in de totale projectkosten. Bij (her)structureringsprojecten van woningbouwcorporaties
zou eventueel andere private financiering besproken kunnen worden.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Viottakade
67

68
5.5 Samen aan de riemen
Het SWD heeft een grote groep mensen waterbewust en enthousiast gemaakt.
De bewoners van Dordrecht worden gezien als ervaringsdeskundigen en (mede-)
beheerders van hun eigen leefomgeving. Het waterschap en gemeente zullen de
samenwerking met elkaar en met de inwoners, ondernemers, scholieren,
woningbouwverenigingen, visvereniging, kanovereniging, onderzoeksinstituten,
Weizigt Natuur- en Milieucentrum (Koetshuis) en belangenorganisaties van
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Dordrecht de komende periode gaan intensiveren. Door met elkaar te werken
aan concrete waterprojecten. Dat kunnen projecten zijn ter vergroting van de
kwaliteit van de leefomgeving, het kunnen ook educatie- en onderzoeksprojecten
zijn. Het proactief inspelen op de klimaatverandering en leren om te gaan met
de onzekerheden voor de lange termijn is daarbij essentieel. Alleen via cocreatie
en coproductie kunnen win-win situaties worden gerealiseerd die bijdragen aan
veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht van en voor alle Dordtenaren.
workshop watertuinen

BIJLAGE 1 BEGRIPPEN- EN AFKORTINGENLIJST
Afkoppelen Maatregelen om regenwater van verharde oppervlakken rechtstreeks te lozen op het oppervlaktewater of te infiltreren in de
bodem in plaats van via de riolering naar de rioolwaterzuiveringinrichting af te voeren.
Afvalwater Verontreinigd water dat wordt geloosd door huishoudens, bedrijven en instellingen.
Afvoeren Water transporteren naar een aangrenzend watersysteem. Onderdeel van de trits vasthouden, bergen, afvoeren.
Baggeren Het verwijderen van slib uit de sloten waardoor de watergang weer op diepte wordt gebracht, zodat een goede doorstroming
mogelijk blijft.
Bemalinggebied Een gebied waaruit het overtollig water door middel van een gemaal wordt verwijderd.
Berging Tijdelijke opslag van water (onderdeel van de trits vasthouden, bergen, afvoeren), onder te verdelen in twee vormen: de
inhoud van de riolering uitgedrukt in m3 of mm ten opzichte van de oppervlakte verharding die op het riool is aangesloten;
de hoeveelheid water die watergangen en de bodem in een gebied kunnen opnemen.
Beschoeiing Wand die is bestemd om grond te keren.
Bestemmingsplan Gemeentelijk plan met voorschriften, betreffende de bestemming van panden, water en grond van een bepaald terrein.
Biologisch gezond water Oppervlaktewater, waarin een gevarieerde en evenwichtige flora en fauna aanwezig is of zich kan ontwikkelen. Deze flora en
fauna zouden van nature aanwezig zijn en aangepast zijn aan de geografische en morfologische situatie en aan een bepaalde
mate van menselijke beïnvloeding.
Diffuse bronnen Bronnen van verontreiniging waarbij verontreinigingen verspreid in het rioleringsstelsels dan wel in het oppervlaktewater terechtkomen.
Duiker Koker door een dijk of onder een weg die twee watergangen met elkaar verbindt.
Ecologisch beheer Beheer gericht op de handhaving resp. ontwikkeling van ecologische (potentieel) waardevolle wateren.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
69

70
Ecologische hoofdstructuur (EHS) Samenhangend netwerk van belangrijke, grote natuurgebieden (ecologische kerngebieden), die onderling verbonden zijn door
ecologische verbindingszones.
Flexibel peilbeheer Het oppervlaktewaterpeil mag fluctueren tussen een in het peilbesluit opgenomen minimum en maximum peil. Water wordt
pas ingelaten als het waterpeil zakt onder het minimum en water wordt pas uitgelaten (uitgepompt) als het maximum wordt
overschreden. Het doel van het hanteren van een flexibel peil is watervoorraadbeheer of het verbeteren van de
waterkwaliteit.
Grondwater Water dat zich in of onder de grond bevindt.
Grondwaterstand De hoogte van het grondwater t.o.v. een bepaald punt. In Nederland wordt de grondwaterstand uitgedrukt ten opzichte van N.A.P.
Integraal waterbeheer Samenhangend beleid en beheer dat de verschillende overheidsorganen met strategische taken en beheerstaken op het
gebied van het waterbeheer voeren in het perspectief van de watersysteembenadering. Hierbij wordt rekening gehouden met
zowel de interne functionele samenhang als de externe functionele samenhang.
KRW Kaderrichtlijn Water.
Lozing Kunstmatige of natuurlijke afvoer van overtollig water.
MARE Managing Adaptive REsponses to changing flood risk.
Natuurvriendelijke oevers Een oeverconstructie met een geleidelijke overgang tussen water en land.
Onderhoud (regulier) De werkzaamheden gericht op het verwijderen van planten, voorwerpen, materialen en stoffen die de af- en/of aanvoer en/of
berging van water hinderen. Deze werkzaamheden zijn ook gericht op het in stand houden van de oevers en taluds, alsmede
de daartoe behorende verdedigingswerken, voor zover dat nodig is voor de af- en/of aanvoer en/of berging van water.
SES Stedelijke Ecologische Structuur.
Stedelijk Waterplan Dordrecht (SWD) Het ‘oude’ Stedelijk Waterplan Dordrecht dat liep van 2003 t/m 2007.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

Stroomgebied Een gebied vanwaar al het over het oppervlak lopend water via een reeks stromen, rivieren en meren door één riviermond,
estuarium of delta in zee stroomt.
UFM Urban Flood Management.
Vasthouden Niet meer zo snel mogelijk afvoeren, maar het water vasthouden op de plaats waar het valt. Onderdeel van de trits:
vasthouden, bergen en afvoeren.
Waterbeheer Het voorkomen en beperken van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste, in samenhang met de verbetering van de
chemische en ecologische waterkwaliteit en de maatschappelijke functies van het watersysteem.
Waterhuishouding De manier waarop water in een bepaald gebied wordt opgenomen, zich verplaatst, wordt gebruikt, verbruikt en afgevoerd.
Waterkering De zeewering, duinen, stranden, dijken, kaden en andere kunstmatige of natuurlijke hoogten die dienen tot kering van wateren.
Waterketen Verzamelterm voor alle gebruikers van gesloten watersystemen. Door onttrekking, lozing en gebruik haken de ketens aan op
het gebruik. De waterketen omvat drinkwater, riolering en afvalwater.
Wateroverlast Niet levensbedreigende inundatie en hoge oppervlaktewaterpeilen ten gevolge van grote hoeveelheden (hemel)water.
Waterplan Termijnvisie (gemeente, waterschap) voor duurzaam waterbeheer.
Waterplan Dordrecht Het ‘nieuwe’ Waterplan Dordrecht dat loopt van 2009 t/m 2015.
2009 - 2015 (WD)
Watersysteem Een geografisch afgebakend, samenhangend en functionerend geheel van oppervlaktewater, grondwater, onderwaterbodems,
oevers en technische infrastructuur met inbegrip van de daarin voorkomende levensgemeenschappen en alle bijbehorende
fysische, chemische en biologische kenmerken en processen.
Wro Wet ruimtelijke ontwikkeling.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
71

72
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015
Zeehavengebied

BIJLAGE 2 Waterpartners voor Dordrecht
Taken en verantwoordelijkheden waterpartners
Het Waterplan voor het eiland van Dordrecht komt voort uit een actieve
samenwerking tussen de waterpartners (de gemeente Dordrecht en waterschap
Hollandse Delta). Bij zowel planvorming als uitvoering zijn vele andere factoren
betrokken. Over het algemeen zijn de verdelingen van taken en
verantwoordelijkheden duidelijk, mede dankzij de Wet gemeentelijke watertaken
die op 1 januari 2008 van kracht is gegaan.
Het waterschap is verantwoordelijk voor een goed functionerend
oppervlaktewatersysteem. In de toekomst krijgt het waterschap ook taken en
verantwoordelijkheden voor het grondwater, zowel binnen als buiten de
bebouwde kom. Daarnaast draagt het waterschap zorg voor het onderhoud en
het beheer van de waterkeringen, wat op het eiland van Dordrecht geen geringe
opgave is.
Wat het regenwater betreft zijn de verantwoordelijkheden als volgt:
• Regenwater moet zoveel mogelijk op eigen perceel verwerkt worden door de
perceeleigenaar;
• Gemeenten bepalen wanneer de perceeleigenaar zelf het regenwater moet
verwerken;
• Gemeenten kunnen per verordening regels stellen aan de aanbieding van
regenwater door perceeleigenaren;
• Gemeenten hebben een zorgplicht voor inzameling van regenwater dat
perceelseigenaren redelijkerwijs niet zelf kunnen verwerken.
Hiermee is duidelijk geworden dat regenwater niet meer wordt gezien als
afvalwater en dat er ook een duidelijke taak is weggelegd voor perceeleigenaren.
De gemeente Dordrecht kent zowel grondwateroverlast- als
grondwateronderlastgebieden. Bij vervanging van de riolering wordt daarom
indien nodig door de gemeente drainage aangelegd. Bij huiseigenaren ligt vooral
een taak om zorg te dragen voor een goede fundering, maar waar mogelijk en
gewenst worden maatregelen genomen door de gemeente en het waterschap om
grondwaterstanden te verhogen. Binnendijks is het de gemeente die tot taak
heeft zorg te dragen voor het rioolbeheer, het beheer van de openbare
buitenruimte (groen, straten en wegen) en de ruimtelijke ordening. Het
waterschap zorgt voor het oppervlaktewater, zowel wat betreft de waterkwaliteit
als de waterkwantiteit. Daarbij geldt dat er duidelijke interacties zijn tussen de
riolering en het oppervlaktewater, wat vraagt om nauwe afstemming.
Het waterschap wil de komende jaren vorm en inhoud gaan geven aan flexibel
peilbeheer door in haar beheergebied in verschillende peilgebieden de
(on)mogelijkheden te onderzoeken van flexibel peilbeheer. Afhankelijk van de
analyse van de onderzoeken kan in overweging worden genomen om flexibel
peilbeheer generiek toe te passen.
In het buitendijkse gebied is een nauwe samenwerking van de waterpartners
met de andere Drechtsteden en met het Rijk een belangrijk uitgangspunt. In het
bestuurlijk overleg is afgesproken om voor watergerelateerde onderwerpen
gezamenlijk richting provincie en rijk op te trekken en daarbij regelmatig met
elkaar ambtelijke en bestuurlijke afstemming te hebben.
De rivieren rond Dordrecht vormen een onderdeel van het hoofdwatersysteem
waarvoor het Rijk verantwoordelijk is. De zorg voor veiligheid is daarbij de basis.
De gemeente heeft ook in het buitendijkse gebied een taak voor de ruimtelijke
ordening, het rioolbeheer en het beheer van de openbare buitenruimte. Een deel
van het buitendijksgebied is verstedelijkt.
Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
73

74
BIJLAGE 3 Bronnen
• Atlas van de Nederlandse Waterstad, redactie: F. Hooimeijer, H. Meyer & A. Nienhuis, SUN, 2005.
• Concept Waterplan voor het eiland van Dordrecht 2008-2012, concept hoofdrapport, versie 7 augustus 2008, Govert Geldof/TAUW, 2008.
• De Staat van het Klimaat 2008, R. van Dorland, W. Dubelaar-Versluis & B. Jansen (red.), uitgave PCCC, 2009.
• Ontwerp Nationaal Waterplan, Rijksoverheid, december 2008.
• Ontwerp Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015, Provincie Zuid-Holland, december 2008.
• Ontwerp Waterbeheersplan 2009-2015, waterschap Hollandse Delta, 2009.
• Samenvatting Urban Flood Management Dordrecht, S. van Herk, 2008.
• Stedelijk Waterplan Dordrecht, Witteveen + Bos namens Gemeente Dordrecht, Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden, waterschap de Groote Waard, 2002.
• Structuurvisie Dordrecht 2020, op weg naar 800 jaar Dordrecht, gemeente Dordrecht, oktober 2008.
• Vijfjaarlijkse veiligheidstoetsing van de primaire dijkring 22 Eiland van Dordrecht, waterschap Hollandse Delta, 2005.
• Water en ruimte: de bescherming van watersysteembelangen in het ruimtelijk spoor, H. Glissen & H. van Rijswick, Ruimtelijke elevant, Berhauser Pont Publishing, 2009.
• Watertuinen in Dordrecht, Gemeente Dordrecht, 2006.
• Watersensitieve Deltaplanning: een handreiking voor beleid en praktijk, D. Moet/Park & H. Heupink/PZH, provincie Zuid-Holland, oktober 2007.
WATERPLAN DORDRECHT 2009 - 2015

Samen werken aan een veilig, mooi en vitaal eiland van Dordrecht
Van Bearlevijver
75