Cnidaria

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 1
Phylum: Cnidaria
(Grieks: Cnidos – netel (soos in brandnetel))
Gekenmerk deur die knidosiete (netelselle) wat gebruik word om prooi te bekom. Meer komplekse
diere as die Porifera
Taksonomiese posisie van Cnidaria (hersiening)
Ryk: Animalia
Phylum: Poriphera (sponse)
Phylum: Cnidaria (hydra, jellievisse, see-anemone, korale)
Phylum: Platyhelminthes (Platwurms)
Phylum: Nematoda (rondewurms)
Phylum: Annelida (lintwurms)
Phylum: Mollusca (slakke, seekatte, chitons)
Phylum: Arthropoda (insekte, krappe, krewe, spinnekoppe)
Phylum: Echinodermata (seesterre, seekomkommers)
Phylum: Chordata (tunicate en vertebrate, amfibieë, reptiele, voëls, soogdiere)
Verdere indeling van die phylum Cnidaria
Phylum: Cnidaria
Klas: Hydrozoa (diverse groep, mariene en al die varswatersoorte – Hydra, bloublasies)
Klas: Scyphozoa (swemmend – jellievisse)
Klas: Staurozoa (jellievisse met stele – sessiel)
Klas: Cubozoa (kardoes-jellies)
Klas: Anthozoa (sessiel - korale en seeanemone)
Klas: Myxozoa (parasiete van visse en seewurms)
Klas: Polypodiozoa (parasiete van viseiers)
Algemeen
Kom voor in waterige omgewings – hoofsaaklik die see. Ons ken hierdie phylum hoofsaaklik as die
korale, die see-anemone, jellievisse en die bloublasies. Mooi organismes, maar ´n mens is liewer
maar versigtig vir hulle! Want hulle het netelselle – soos enige-iemand wat al met ´n bloublasie
slaags geraak het maar al te goed weet! Daar is al baie mense dood as gevolg van bloublasie of
jellievisvergiftiging.
Hoe lyk die Cnidaria
Cnidaria wissel van baie klein organismes (´n paar millimeter, bv Hydra) tot 2 meter of meer
(sekere jellievisse) en hulle kan strukture van honderde kilometer groot bou (koraalriwwe, bv die
2600 km lange ¨Great Barrier¨ koraalrif by Australië). Hier is ´n paar foto´s om ´n mens ´n beter
indruk van hierdie organismes te gee.

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 2
Deel van die ¨Great Barrier¨-rif van Australië Klipkorale
Die reuse groen see-anemoon
Chironex fleckeri – baie giftige kardoesjellievis
Chrysaora fuscescens- die see-netel ´n Bloublasie – Physalia physalis. ´n
Komplekse kolonie van medusae en
poliepe

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 3
Algemene eienskappe van die Cnidaria
Die aktiwiteite van die Cnidaria word gereguleer deur ´n gedesentraliseerde senustelselsel en deur
eenvoudige reseptore. Sommige van die swemmende vorme het balansreseptore, die statosiste.
Eenvoudige oë, wat waarskynlik net tussen lig en donker kan onderskei, kan voorkom.
Liggaamsvorms van die Cnidaria
Twee basiese liggaamsvorms word gevind, beide radiaal simmetries met monde, wat deur tentakels
wat knidiosiete bevat, omring is. Beide vorms het slegs een opening, en ´n enkele liggaamsholte wat
vir vertering gebruik word. Gewoonlik wissel hierdie twee liggaamsvorms mekaar af in die
lewensiklus van die organismes.
1. Medusae: Swemmende vorm. Die voorkoms wissel van ´n plat skyf tot ´n klokvormige
struktuur. Die boonste gedeelte staan bekend as die eksumbrella en die onderste gedeelte as
die subumbrella. Die mond kom aan die subumbrella voor en is dikwels gedeeltelik met ´n
membraan (die velum) bedek. Die rand van die skyf bevat sensoriese organe. Tentakels met
netelselle kom onder aan die skyf vas. Vertering vind plaas in die gsatrovaskulêre holte. Die
jellievisse is ´n voorbeeld van groot medusas.
2. Poliepe: Nie swemmende liggaamsvorm. Geanker aan ´n substraat.
Die kant van die medusa of die poliep waar die mond voorkom, staan bekend as die ¨orale¨ kant, en
die kant teenoorgesteld van die mond staan bekend as die ¨aborale¨ kant.
Medusa (links) en poliep (regs)
Liggaamsorganisasie en funksie van Cnidaria
Baie soos die van die Porifera, maar beskik tog oor weefsels (verbindings tussen selle, en epiteel
geleë op basale membraan). Beskik oor weefsels (senuweestelsel, spierweefsel, epiteel).
Sommige het ook eenvoudige organe (rudimentêre oë, statosiste vir balans).
1. Buisagtige of sakagtige liggame.
2. Wat uit twee epiteellae (hoofsaaklik enkelsellig) bestaan.
3. Wat weerskante van die mesoglea aangetref word. Die mesoglea is ´n nie-lewende jellieagtige
substans wat dikwels die grootste deel van die liggaam van hierdie diere uitmaak.
Cnidaria beskik nie oor ´n skelet of kraakbeen nie en die mesoglea ondersteun die liggaam
in die water. Wanneer die diere uitspoel op die land sak die mesoglea dikwels inmekaar
onder sy eie gewig.
4. Diploblasties.
5. Enigste phylum met knidosiete (netelselle).

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 4
Selle van die Cnidaria en die funksies daarvan
1. Epiteelselle (binneste en buitenste laag). Sintetiseer die basale membraan en die mesoglea.
2. Spierselle - in die buitenste epiteel (eksoderm). In die Anthozoa en die Scyphozoa kom daar
ook spierselle in die mesoglea voor.
3. Knidosiete, hoofsaaklik in die eksoderm maar daar is soms ook ´n paar in die bineste epiteel
(gastroderm) om prooi wat nog beweeg te inaktiveer.
4. Senuweeselle
5. Interstisiële selle. Ongedifferensiëerd, kan in enige seltipe ontwikkel en vervang beskadigde
selle.
6. Klierselle in die gastroderm – skei verteringsensieme uit.
7. Ameboïedale selle in die mesoglea
Knidosiete
Funksioneer as harpoene (skiet ´n haak uit wat verbind bly aan die liggaam van die organisme).
Drie tipes kom voor:
➢ Nematosiste. Spuit gif in die prooi in. Beskik gewoonlik oor weerhake om dit in die prooi te
anker. Die meeste spesies beskik oor nematosiste.
➢ Dring nie in die prooi in nie, maar verstrengel die prooi in haaragtige aanhangsels. Slegs by
die Anthozoa.
➢ Word nie gebruik om prooi te vang nie, maar word gebruik om die buise te bou waarin die
buisanemone leef.
Ondersteunende strukture van Cnidaria
➢ Medusae: mesoglea.
➢ Hydra en seeanemone: Sluit die mond en gebruik dan die watergevulde liggaam as ´n
hidrostatiese skelet.
➢ Sommige Cnidaria versterk die mesoglea met spikula (van kalsiumkarbonaat) en veselagtige
proteïene).
➢ Korale: Eksoskelette van kalsiumkarbonaat.
Beweging van Cnidaria
Medusae kan swem deurdat spiere in die rand van die skyf saamtrek en daardeur water uit die
struktuur ¨uitspuit¨. Wanneer die spiere ontspan, veroorsaak die elastisiteit van die mesoglea dat die
skyf sy oorspronklike vorm herwin. Aangesien die spiere van die Cnidaria maar swak is, is dit nie
´n sterk beweging nie. Cnidaria kan nie stroom-op swem nie, maar kan hulself darem stuur in
seestrome.
Hydra´s en seeanemone: Kan oor die substraat kruip met hulle voete, kan soos landmeterwurms
beweeg, of kan selfs bollemakiese slaan.
Ekologiese rol van die Cnidaria
Gevaar vir die mens
Cnidaria het nie ´n belangrike direkte invloed op die mens se gesondheid nie. Tog is die gif in die
netelselle so sterk dat dit ´n paar honderd mense se dood die afgelope eeu veroorsaak het.
Voedingsbronne vir Cnidaria
1. Baie Cnidaria voed op organismes wat deur hulle nematosiste gevang en doodgemaak word.
2. Cnidaria kan ook voedseldeeltjies (veral plankton) uit die water filtreer en verteer.
3. Direkte opname van voedingstowwe wat in die omringende water opgelos is.

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 5
4. Sommige Cnidaria huisves fotosintetiese bakterieë in hulle selle (endosimbionte). Hierdie
bakterieë maak ´n belangrike bydrae tot die voeding van hulle gashere deur die organiese
verbindings wat hulle uitskei.
5. ´n Paar soorte is parasiete wat op hulle gashere teer.
Korale leef dikwels hoofsaaklik op die voedingstowwe wat hulle van hulle endosimbionte verkry,
en deur die direkte opname van voedingstowwe uit die see.
Cnidaria as voedingsbron
Cnidaria is die prooi van sommige visse, seeslakke, seesterre en seeskilpaaie. Sommige soorte word
ook as lekkernye vir mense beskou, veral in Japan.
Koraalriwwe
Die koraalriwwe vorm vorm reuse ekosisteme waar baie soorte organismes leef en voortplant. Dit
vorm ook getypoele waarin sommige organisme heenkomes vind en beskerm ook baie strande teen
die uiterstes van getye en teen seestrome. Koraalriwwe word dikwels vir ekotoerisme gebruik, en is
dikwels ´n goeie bron van vis vir menslike gebruik, en ook vir ander seediere.
Voedingswyses van Cnidaria
Predatoriese spesies gebruik hulle knidosiete om hulle prooi te vergiftig of te verstrengel. Die soorte
met giftige nematosiste kan ook verteringsensieme in hulle prooi inspuit en hulle dus begin verteer
nog voordat die prooi ingeneem is. Die tentakels vou na binne bring die prooi na die mond.
Medusae swem dikwels na bo en sink dan stadig na onder met uitgespreide tentakels om prooi te
versamel.
Die beweging van cilia op die tentakels kan ook klein kosdeeltjies na die mond laat vloei waar dit
dan opgeneem word.
Wanneer kos in die gastroderm ingevoer is kan dit daarbinne vervoer word deur spiersametrekkings.
Klierselle skei verteringsensieme af om die kos te verteer. Die voedingstowwe word deur die
gastroderm vervoer deur die beweging van cilia.
In kleinerige organismes bereik voedingstowwe die eksoderm deur diffusie deur die mesoglea. Waar
die mesoglea baie dik is, word die voedingstowwe deur ameboïedale selle deur die mesoglea na die
ektoderm vervoer.
Onverteerde reste van die prooi word deur die mond uitgewerp.
Die hoof stikstofafvalproduk van vertering is ammoniak, en dit word deur interne en eksterne
waterstrome verwyder.
Respirasie
Cnidaria beskik nie oor respiratoriese organe nie en altwee die sellae neem direk suurstof op uit die
water en skei ook koolsuurgas daarin af. Wanneer die water in die gastriese holte oud word, word
dit deur die mond uitgepers en deur vars water vervang. Voedingstowwe wat nog nie opgeneem is
nie word saam met die water uitgepers en gaan verlore. Sommige Anthozoa het groefies in hulle
tentakels waardeur water in- en uitgepomp kan word al is die mond van die diertjie gesluit.
Die fotosintetiese endosimbionte van sommige Cnidaria kan soveel suurstof produseer dat die

LIFE 211: Klasaantekeninge – 3 Maart 2012 Bladsy 6
diertjies vergiftig kan word. Sulke spesies vervaardig groot hoeveelhede antioksidante om hulleself
teen die suurstof te beskerm.
Regenerasie
Die medusae van die Cnidaria het ´n beperkte vermoë tot regenerasie. Die poliepe kan egter van
ernstige beskadiging herstel deur regenerasie. Self net ´n paar selle wat oorgebly het kan weer
ontwikkel tot ´n volledige organisme.
Voortplanting
Geslagtelike voortplanting kom voor by die Cnidaria. Baie
van hulle het komplekse lewensiklusse waar die medusas die
geslagtelike fase is en die poliepe die ongeslagtelike fase.
Sommige van hulle het nie die poliepfase nie, en sommige
ander weer het nie die medusafase nie.
By die jellievisse (Scyphozoa) swem die larfies (planulae)
vry in die see rond en heg later aan ´n substraat. Die planula
ontwikkel dan in ´n poliep. Die poliep word groter, later
verdwyn die tentakels van die poliep, en die poliep verdeel in
horisontale ringe. Hierdie ringe ontwikkel van bo af in klein
medusae wat dan vrygestel word en wegswem in die see
(strobilering). Die poliep groei weer en strobileer later weer.
Die medusae groei tot volwassenheid en stel dan ova en
sperma (afkomstig van die gonade in die gastroderm) in die
water vry in die broeiseisoen. Bevrugting van dan in die
water plaas, en die sigoot ontwikkel in ´n larfie en die
lewensiklus word herhaal.
Verkorte weergawes van hierdie lewensiklus kom algemeen
voor. Sommige Scyphozoa (jellievisse) het nie ´n
poliepstadium nie, en die poliepe van die Cubozoa vorm elk net een medusa. Die Anthozoa (korale
en seeanemone) het nie ´n medusastadium nie, die poliepe sorg vir geslagtelike voortplanting.
Produksie van sperma en ova word beheer deur omgewingsfaktore soos watertemperatuur. Snellers
vir die vrystelling van sperma en ova is ligtoestande soos sonsopkoms, die sak van die son en die
maanfase. Hierdie eienskappe veroorsaak dat daar dikwels massavrystelling van sperma en ova van
verskillende spesies op dieselfde tyd is. Die bekendste voorbeeld is waar die Cnidaria van die
¨Great Barrier Reef¨ op drie nagte van die jaar hulle sperma en ova vrystel in sulke getalle dat die
water van die rif melkerig voorkom. Die omstandighede wat veroorsaak dat bevrugting gaan
plaasvind is so goed bekend dat die nagte waartydens dit gaan gebeur baie akkuraat voorspel kan
word. Dit gebeur vroeg in Desember en is 'n groot toeriste-attraksie wat altyd 'n welkome bydrae tot
die Australiese ekonomie maak.