LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 1 Weefsels Vier ...

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 1
Weefsels
Vier tipes weefsels word in diere aangetref: Epiteelweefsel, bindweefsel, senuweeweefsel,
spierweefsel
Epiteel
(Grieks: Epi = bo-op; theli = weefsel)
Aaneenlopende sellae wat die liggaamsholtes uitvoer, en die oppervlaktes van weefsels en organe
bedek. Dit kom ook voor in kliere waar dit verantwoordelik is vir die uitskeiding van baie hormone
en ensieme. Funksies van epiteel sluit in:
• Uitskeiding
• Selektiewe opname
• Beskerming
• Transsellulêre transport
• Sensore van ekstrasellulêre omstandighede
Die selle van die epiteel is styf teen mekaar gepak met behulp van digte sluitings en desmosome.
Epiteel is geleë op bindweefsel, maar is geskei van die bindweefsel deur die basale membraan.
Epiteel is geïnnerveerd, maar is nie gevaskuleerd nie. Dit ontvang dus voedingstowwe deur diffusie
vanaf die bindweefsel (deur die basale membraan).
Epidermis: Die epiteel wat die buitenste laag van die vel vorm.
(Grieks: Epi = bo-op; dermis = vel)
Endoteel: Die epiteel wat die binnewande van bloedvate (slagare, are, die binnekant van die hart)
bedek. Kapillêre vate bestaan slegs uit endoteel. Die eienskappe van die endoteelselle verlaag
turbulensie wanneer bloed vloei, en inhibeer ook die stolling van bloed. Struktureel is endoteel 'n
eenvoudige plaveiselepiteel.
Basale membraan
Verskaf die raamwerk waarop die epiteel voorkom. Dit is 'n dun lagie losweg geassosieerde vesels
en selle wat tussen die epiteel en bindweefsel voorkom.
Oriëntasie van epiteelselle
Die kante van epiteelselle wat teen die basale membraan geleë is, staan bekend as die basolaterale
kant van die sel. Die kante van die selle wat blootgestel is in die lumen is die apikale kante, of ook
genoem die apikale oppervlak.
Embriologiese ontwikeling van epiteel
Epiteel ontstaan uit al drie die kiemsellae:
• Ektoderm gee oorsprong aan die epidermis
• Endoderm gee oorsprong aan die epiteel van die gastro-intestiale stelsel.
• Mesoderm gee oorsprong aan die epiteel wat die liggaamsholtes se oppervlaktes bedek
(mesoteel), en aan die endoteel.
Opmerking: Kankers van die endoteel en die mesoteel staan bekend as sarkome, terwyl kankers van
enige ander epiteel bekend staan karsinome.
Klassifikasie van epiteel
Epiteel word geklassifiseer op grond van die volgende:

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 2
• Vorm
• Stratifikasie (meer as een sellaag)
• Spesialisasie (gekeratiniseer of gesillieer)
Elk van hierdie drie tipes kan eenvoudig (een sellaag dik) of kompleks (meer as een sellaag) wees.
Epiteelvorms:
• Plaveisel
• Kubies
• Silindries (kolom)
• Oorgangs
Tipes epiteel
• Plaveiselepiteel
• Eenlagige kubiese epiteel
• Eenlagige silindriese epiteel
• Pseudomeerlagige silindriese epiteel
• Meerlagige silindriese epiteel
• Meerlagige silindriese epiteel
• Meerlagige plat onverhoringende epiteel
• Meerlagige plat verhoringde epiteel
• Oorgangsepiteel
Epiteel en uitskeiding
Kliere word gevorm deur invouings van epiteel. Hierdie invouings wissel van eenvoudig tot
kompleks en kan in die onderliggende bindweefsel ingebed wees. Beide eksokriene en endokriene
kliere word deur epiteel gevorm. Eksokriene kliere skei hulle produk uit deur 'n buis. Endokriene
kliere se produk word direk op die klierepiteelopppervlaktes uitgeskei.
Sensoriese funksie van epiteel
Die cilia van epiteelselle kan reseptore bevat wat spesifieke chemiese verbindings kan opspoor,
hittesensitief kan wees, en ook meganiese trillings kan waarneem (bv in die oor).
Kulture van epiteelselle
Onder die regte omstandighede kan dierselle in flesse gekweek word (selkulture). Normale epiteel
wat in selkulture gekweek word behou hulle morfologie en kan dus op grond van hulle voorkoms
geïdentifiseer word in sulke kulture. Epiteelkankers verloor hulle tipiese morfologie en moet dus
met epiteeselmerkers geïdentifiseer word.
Digte sluitings
Dit is strukture aan die kante van epiteelselle, net onderkant
die apikale oppervlak, wat die die epiteelselle baie dig teen
mekaar sluit. Digte sluitings kan as 'n ring van sterk
aanhegting rondom epiteelselle, net onder die apikale
oppervlak gevisualiseer word.
Funksies van digte sluitings:
• Dit voorkom dat verbindings en organismes tussen die
epiteelselle deur beweeg. Dit het onder andere tot
gevolg dat verbindings net deur selle opgeneem kan
Voorstelling van 'n digte
sluiting

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 3
word en dat daar dus kontrole is oor wat opgeneem word en deur die liggaam versprei word.
Dit sluit ook die ingewandsorganismes uit van die res van die liggaam.
• Dit voorkom die beweging van integrale membraanproteïene tussen die basolaterale en
apikale oppervlaktes van epiteelselle. Dit het tot gevolg dat die verskillende kante van
epiteelselle verskillende funksies kan hê – bv. Reseptor-gemedieerde endositose aan die
apikale kant, en eksosositose aan die basolaterale kant.
Desmosome
Gelokaliseerde gebiede op seloppervlaktes waar selle styf aan mekaar gekoppel is.
'n Paar tipes epiteel
Beskrywing Voorstelling Plek
Plaveisel (eenlagig plat
onreelmatig)
(simple squamous)
Kerne maklik sigbaar.
Eenlagig kubies (breedte en
hoogte naastenby dieselfde).
Kerne naastenby in middel
Eenlagig silindries
(hoogte groter as breedte,
gesillieerd of nie). Kerne nader
aan basis van sel.
Pseudo-meerlagig silindries met
stereosilla
Oppervlaktes van die
peritoneale, pleurale en
perikardiale holtes. Ook wande
van kapillêre en alveoli,
filtrasiebuise van die niere
Kliertjies, nierbuisies,
tiroiedfollikels, ovaria
Lumen van dunderm – hierdie
selle bevat uitsteeksels, die
mikrovilli wat die oppervlakte
vir absorbsie van
voedingstowwe verhoog.
Maagslymvlies, Dikderm,
Galblaas, Endometrium.
Gehoorgang.

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 4
Pseudo-meerlagig silindries met
sillia. Eenlagig, maar aangesien
die kerne op verskillende
vlakke gelee is, lyk dit
meerlagig.
Buise van Fallopius, uterus
Meerlagig silindries Buisies van submandibulere
speekselkliere
Meerlagig plat onverhoringd Slymvliese (binnekant van
mond, slukderm en dele van die
rektum)
Meerlagig plat verhoringd
(stratified squamous keratinized
epithelial)
Oorgangsepiteel (uroteel).
Meerlagig, selle kan oormekaar
skuif. As die orgaan gestrek is
lyk die epiteel enkelagig, as die
orgaan ingekrimp is lyk die
epiteel meerlagig
http://www.uoguelph.ca/zoology/devobio/210labs/epithelial1.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Epithelium
Oppervlak van vel, ook mond
(tandvleis, dorsale vlak van
tong, harde palaat) en neus.
Vorm 'n sterk ondeurdringbare
laag.
Maak die oppervlakte uit van
weefsels wat baie kan rek
(blaas, ureter)
Die funksie van die blaas vereis dat die volume daarvan gedurig verander. Verduidelik die
aanpassing van die epiteel sodat hierdie verskynsel maklik geakkomodeer kan word?
Wat is die belang van epiteel vir die dierlike liggaam? Verwys spesifiek na die longe, die trachea en
die bloedhaarvate.

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 5
http://www.gwc.maricopa.edu/class/bio201/histoprc/prac1q.htm
http://www.gwc.maricopa.edu/class/bio202/hematol/rbcwbcs.htm
Bindweefsel
Ontstaan uit mesoderm. Drie tipes bindweefsel word aangetref:
• Veselagtige bindweefsel
• Ondersteunende bindweefsel
• Vloeibare bindweefsel
Veselagtige bindweefsel
• Los bindweefsel (hou organe en epiteel in plek, bevat kollageen en elastien)
• Adipose weefsel (kussings, skokdemping, termiese insulasie, energiestoor – adiposiete)
• Digte veselagtige bindweefsel
Ligamente (bind bene aan bene, bestaan uit digte kollageenvesels, baie sterk)
Tendons (koppel spiere aan bene, bestaan uit digte kollageenvesels, baie sterk)
Ondersteunende bindweefsel
• Been (ondersteuning, beskerming, bestaan hoofsaaklik uit kalsiumfosfaat)
• Kraakbeen (hoofsaaklik in gewrigte, dien as kussings)
Hialien (deursigtig, ventrale punte van ribbe, larynx, trachea, bronchi, gewrigte)
Elasties (hialien met elastienvesels as versterking, buite-oor, larinks)
Vesel (plekke van hoe spanning (rugkussings), hoë digtheid kollageen, baie sterk!)
Vloeibare bindweefel
• Limf (vloeistof in limfvatstelsel, bevat onder andere witbloedselle en vet)
• Bloed as bindweefsel
Weefselvloeistof (vloeistof tussen weefselselle, bevat voeding- en afvalstowwe)
Rooibloedselle (vervoer suurstof)
Witbloedselle (beskerming teen infeksies en vreemde voorwerpe)
Bloedplaatjies (trombosiete, rol in bloedstolling)
Bloed
Soogdiere se bloed vertoon rooi (as gevolg van die teenwoordigheid van
rooibloedselle). Die basiese komponent van die bloed is 'n strooikleurige
vloeistof - die plasma - waarin die bloedselle (rooi en wit) voorkom. 'n
Volwasse mens bevat ongeveer 6 liter bloed.
Bloedplasma
Bestaan uit:
Voedingstowwe
Bloedselle
Elektroliete (opgeloste soute, veral NaCl)
Gasse (stikstof, suurstof, koolsuurgas)
Proteïene (albumien, teenliggame fibrinogeen, stollingsfaktore, proteïenhormone)
Afvalstowwe
Lipiede
Nie-proteïenhormone
Serum: Bloedplasma sonder fibrinogeen

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 6
Rooibloedselle
Ongeveer 4-5x10 9 /ml bloed
Rooibloedselfunksies
• Sintetiseer en stoor hemoglobien
• Vervoer suurstof van die longe
na die weefsels
• Vervoer koolsuurgas van die
weefsels na die longe
• Help om die bloed se pH op 7.4
te hou
Witbloedselle
Granulosiete
Basofille
Eosinofille
Neutrofille
Agranulosiete
Monosiete
Limfosiete
Sintese van bloedselle
Bloedseltipes
Funksies van haemoglobien
Haemoglobien is 'n ysterbevattende metalloproteïen. Elke haemoglobienmolekuul kan vier
suurstofatome bind. Dit vervoer suurstof vanaf die longe na die weefsels wat suurstof benodig vir
energieproduksie. Nadat hemoglobien vrygestel het vervoer dit weer koolsuurgas na die longe vir
uitskeiding. Ongeveer 10% van die koolsuurgas in die bloed word deur haemoglobien vervoer, in
die vorm van karbaminohaemoglobien.
Suurstof is oplosbaar in water, maar nie goed genoeg dat water alleen deur die liggaam gebruik kan

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 7
word vir suurstofvoorsiening nie. Die haemoglobien in die bloed verhoog die
suurstofvervoervermoë sodat dit 70 keer hoër as die van water is.
Haemoglobien is 'n draer van stikstofoksied (NO) – 'n belangrike regulatoriese molekuul. Die
stikstofoksied word saam met die suurstof in weefsels vrygestel.
Koolstofmonoksiedvergiftiging: Koolstofmonoksied, 'n algemene lugbesoedelingsmolekuul, bind
250 keer sterker aan haemoglobien as wat suurstof daaraan bind. Hierdie binding vorm
karboksiehaemoglobien. Karboksiehaemoglobien kan nie suurstof vervoer nie, en so word die
suurstofvervoervermoë van bloed verlaag. Swaar rokers verloor ongeveer 20% van hulle
suurstofvervoervermoë as gevolg van die koolstofmonoksied in sigaretrook.
Nog vergiftigings deur besoedelstowwe: Sianied, swawelmonoksied, en verskeie sulfiede (bv
waterstofsulfied) kan ook aan haemoglobien bind en die suurstofvervoervermoë daarvan verlaag.
Suurstofvrystelling vanaf haemoglobien
2,3-Difosfogliseraat (DFG) is 'n metaboliet wat in rooibloedselle aangetref word in 'n konsentrasie
van ongeveer 5mM. DFG bind aan haemoglobien en verlaag daardeur die affiniteit van
haemoglobien vir suurstof. Hierdie effek van DFG word sterker wanneer daar min suurstof naby die
haemoglobien is, soos in weefsels met aktiewe respirasie. Die gevolg is dat die suurstof dan
vrygestel word vir gebruik deur die weefselselle.
Spiere wat aktief werk stel melksuur vry en die pH rondom sulke spiere is dus laag. 'n Lae pH
veroorsaak die vrystelling van suurstof vanaf haemoglobien (Mohr effek). Die Mohr effek help dus
om suurstof aan hardwerkende spierweefsel te voorsien.
'n Ander vorm van haemoglobien word aangetref in menslike fetusse se rooibloedselle as in
volwasse mense se rooibloedselle. Fetale haemoglobien het 'n hoër affiniteit vir suurstof as die
haemoglobien vir volwasse mense en op hierdie metode kan dit suurstof verkry uit die swanger
moeder se haemoglobien.
Sekelselanemie
Mense wat aan sekelselanemie ly het 'n mutante haemoglobien wat veroorsaak dat hulle
rooibloedselle 'n abnormale struktuur het. Hierdie abnormale rooibloedselle verstop kapillêre vate
en word ook vinniger afgebreek deur die liggaam. Een van die behandelings van hierdie toestand is
die toediening van hidroksie-ureum wat die sintese van fetale haemoglobien aktiveer wat dan die
mutante haemoglobien in die rooibloedselle vervang.

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 8
Witbloedselle van die menslike liggaam
Tipe Foto Diagram Funksies
Neutrofiele
Eosinofiele
Basofiele
Limfosiete
Monosiete
Makrofage
Volopste witbloedsel (65%). Beweeg vinnig na wonde en enige
plek in die liggaam waar bakteriese infeksies voorkom.
Fagositeer en vernietig bakterieë. In die proses word daar ook
dikwels groot getalle neutrofiele deur die bakterieë vernietig.
Ons neem hierdie dooie neutrofiele waar as etter.
Eosinofiele (4%) beveg parasitiese infeksies (malaria). 'n
Verhoging in die eosinofielpersentasie dui op 'n parasitiese
infeksie.
Basofiele (

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 9
Senuweeweefsel
Neurone, mikroglia en makroglia (studiegids)
Neurone
Gespesialiseerde selle om senu-impulse voort te plant. Omdat die senu-impulse dikwels oor lang
afstande oorgedra word, is die selle somtyds baie verleng (die aksone is die verlengde deel).
Wanneer die senu-impulse oor kort afstande oorgedra word is die selle nie so uitermate verleng nie.
Neurone het sekere kenmerke as gevolg van hulle funksie. Hulle het selliggame wat die kern van
die sel bevat. Dendriete kom op die selliggame voor. Die dendriete ontvang impulse en versend dit
dan oor die oppervlakte van die selliggaam na die akson toe. Die senu-impuls word dan oor die
lengte van die akson gestuur tot by die aksonterminale. Die aksonterminale dra die impuls oor na
die dendriete van die volgende neuron deur middel van sinapse. Sinapse is klein struktuurtjies waar
die die dendriete en die aksonterminale aan mekaar raak.
Neurone ontwikkel uit die ektoderm van die embrio.
Makroglia
Selle wat die neurone ondersteun op verskillende wyses. Hierdie selle onstaan uit die ektodermis
van die embrio. Hoewel hierdie selle die neurone ondersteun is die vorm daarvan glad nie soos die
van neurone nie. Die selvorms kan wel baie kompleks wees, soms met baie dendriete (uitsteeksels
op die seloppervlakte). Een van die funksies van die astrosiete ('n subklas van die makroglia) is om
die neurone in plek te hou. Verder voorsien hulle voedingstowwe aan die neurone en verwyder ook
die afvalstowwe. Oligodendrosiete (nog 'n subklas van die makroglia) vorm die myelienskede
rondom die neurone van die sentrale senuweestelsel en Schwann selle (ook 'n subklas van die
makroglia) vorm die myelienskede rondom die neurone van die perifere senuweestelsel. Die
myelienskedes kom rondom die aksone voor en verskaf elektriese isolasie van neurone. Die
makroglia help met die ontwikkeling van nuwe neurone (neurogenese) en is ook betrokke by herstel
van beskadigde neurone. Die makroglia is noodsaaklik vir breinplastisiteit.
Mikroglia
Soos wat hulle naam aandui is hulle kleiner as die makroglia. Hulle struktuur herhinner glad nie aan
die struktuur van neurone nie. Hierdie selle onstaan uit haematopoëtiese voorloperselle (selle van
die beenmurg wat oorsprong gee aan bloedselle). Hulle is monosiete (met verlengde kerne) wat
ameboiëdaal (soos 'n ameba, deur van vorm te verander) deur die brein beweeg. Die funksies van

LIFE 211: Klasaantekeninge – 28 Apr 2012 Bladsy 10
die mikroglia is om die brein te beskerm teen infeksie en om dooie neurone op te ruim.