Die Kunst ist ein kompliziertes Phänomen. - PAINT: online

paint 3_paint03.2011 28.04.11 08:57 Seite 8
Het is geen probleem, Norbert Prangenberg te vinden. 86.000
hits. Bij Google. Het kan zijn dat er nog andere Prangenbergs
zijn, maar hij staat bovenaan. Op de eerste plaats. Wikipedia:
“Norbert Prangenberg, geboren in Nettesheim bij Keulen in 1949.
Leeft en werkt in München en Niederarnbach (bij Ingolstadt).”
Ik tref Prangenberg in zijn Heimat. Het is zaterdagochtend, tegen
half twaalf. Prangenberg zit op een terras: Roki Caféstübchen.
Roki staat voor Rommerskirchen. Aan de overkant: reisstudio
Wlotzka. Rommerskirchen internationaal. Hier zouden de Coenbrothers
films kunnen opnemen. De vraag: wat is Heimat? “Je hebt
natuurlijk de geografische Heimat”, zegt Prangenberg. “Dat zou
dan hier zijn”. Prangenberg bedoelt geen plaats. Hij spreekt over
een toestand. De wind. De regen. Heimat – dat is soms een stuk
landschap. Van vroeger is er weinig overgebleven. Een vermoeden,
meer niet.
Rijnlandse genen en rijnlandse drieklank: kerk, kermis, karnaval.
Als Prangenberg een Rijnlands wapen zou moeten schilderen,
dan zouden de kleuren zwart en rood in ieder geval voorkomen.
In Prangenbergs aderen vloeit rijnlands bloed. Heimat is een
repertoire uit je kindertijd, denk ik. Een warmte-accumulator, die
er is als herinneringen opkomen. Heimat is een plek in je eigen
ziel, waarvoor je niet altijd een visum hebt. Fotos of ghosts.
Prangenbergs rijnlandse herinneringen laten zijn ogen oplichten.
Zijn jeugd – een wisselbad: ”vanaf Pasen droegen we een korte
broek. In de herfst trokken we de lange broek weer aan. Dan
gingen we kleren kopen in Keulen.” Een duidelijk ritme. Tussen
het lof en de matinée in de bioscoop: een kwartiertje tijd.
Reizen tussen de kruisweg en de wildwest- of de piratenfilm.
“Heimat – dat zijn vooral de mensen. Ik ben ook Heimat voor
mezelf. Dat is de enige manier waarop je het elders kunt uithouden.”
Is Beieren ook Heimat? “Nee!” Heimat heeft voor
Prangenberg twee vaste punten: Rommerskirchen. Keulen. “In
Keulen heb ik mijn beroepsopleiding gehad. Keulen is een vast
punt.” Niederarnbach in Beieren is een plek. De plek waar
Prangenberg woont. Werkt. Plekken heb je vele. Heimat is uniek.
In het Duits heeft het woord Heimat geen meervoud. “Vroeger
gingen we op vakantie naar Italië. In Beieren begon de vakantie.”
Rommerskirchen is Heimat. Heimat begint bij de klank van
de taal. Herinneringsreconstructies. ... mijn ziel, mijn ziel zij strekte
toen wijd haar vleugels uit ... Prangenbergs literaire Heimat: de
romantiek. Novalis, Mörike, Eichendorff. ... vloog door de stille
landen, alsof ze vloog naar huis ... Prangenbergs muzikale Heimat:
de vroege Bob Dylan. Schuberts Winterreise. Ze behoorden tot
de luistercanon van zijn vader. Fremd bin ich eingezogen ...
Wat is Heimat in de kunst? “Schilderkunst. Tekenen.” Prangen berg
is in de woonkamer met tekenen begonnen. Hij was toen drie.
“Ik was een wild kind. Als ik tekende, was ik rustig. Dat vond
mijn moeder goed. Ze heeft mijn tekenlust vroeg ondersteund.
Niet zonder eigenbelang, denk ik nu. Natuurlijk was het nog geen
kunst. Het was kinderlijk tekenen. Maar ik werd geprezen. Dus
ben ik er mee doorgegaan.” Het ging om het plezier aan de voor -
stelling. Het wilde kind begon met de opleiding tot edelsmid.
Prangenberg was net dertien. Bij het tekenen van sieraden kwamen
dimensies bij elkaar. Vertalingen van drie naar twee dimensies.
“Op school kregen we tekenles. Twee keer in de week. Toen
begon ik me voor schilderkunst te interesseren. Ik ontwikkelde
een gevoel. Ben naar het museum gegaan, heb dingen bekeken.
Ik merkte: ik kijk graag naar schilderijen.” Het was alsof de hemel
de aarde stil gekust ... “Mijn interesse ging tot aan het expressionisme.
Verder niet. Tegelijkertijd heb ik altijd getekend. Na mijn
08 | 09
opleiding tot edelsmid ben ik naar de Werkkunstschule in Düssel -
dorf gegaan. Daar kreeg ik professionele tekenlessen. En toen
ben ik tamelijk snel meer gaan tekenen dan sieraden maken.
Toch had ik nog niet het bewustzijn, kunstenaar te zijn. Op een
gegeven ogenblik – het was op een zondagmiddag – heb ik voor
het eerst een goed schilderij gemaakt. Ik had het gevoel: dat
is het. En toen kwam de gedachte in me op: misschien kun je
zoiets ook als beroep uitoefenen. Ik dacht niet ‘misschien kan ik
kunstenaar worden’ – het was gewoon de gedachte: misschien
kun je daar ooit van leven. Misschien kun je op deze weg verder
gaan. Schläft ein Lied in allen Dingen ...
“In die tijd heb ik al als glasontwerper gewerkt. Ik heb veel tentoonstellingen
gezien. Ben naar Keulen gegaan. Naar Düsseldorf.
Er kwam een diepe interesse in schilderkunst in me op. Ik heb
een lange incubatietijd. Ik heb bij mijn ouders op het terras ge-
Rijnlandse drieklank
schilderd. Of in de kelder. Als ik een staand formaat had, moest
ik het overdwars schilderen, en het dan meenemen naar het terras
om te kijken. Daarna weer naar de kelder en verder schilderen.
Ik voelde langzamerhand: ik ben op weg naar iets serieus.”
“In 1976 ben ik gestopt met het ontwerpen. Toen wist ik: ik wil
schilder worden. Ik heb nog freelance als glasontwerper gewerkt.
Ik had een inkomen nodig. Ik was getrouwd. We hadden ons
eerste kind. Ik was met heel grote formaten bezig en heb alles
verwerkt, wat ik tot dan toe gezien had. In 1978 was er een breuk.
Ik ben gestopt met de grote formaten en begon kleine tekeningen
te maken. Ik interesseerde me voor het werk van Palermo, Beuys
en Ruthenbeck. Die hebben voor mij een weg geopend. Palermo,
Beuys en Ruthenbeck – die mensen, daar begreep ik iets van.
Daar ging het om het eenvoudige. 1978 – dat was het begin van
mijn bewuste kunstenaar-zijn. Vanaf die tijd heb ik gezegd, dat
ik kunstenaar ben, als iemand me naar mijn beroep vroeg. Daar -
voor was alles wat ik deed met ambitie oefenen.”
“Toen ik met tekenen begon, was er voor mij alleen rood en zwart.
Rood en zwart hebben het hardste contrast. Rood heeft als kleur
de grootste expansie, zwart het sterkste contrast. Rood en zwart
– dat was voor mij de duidelijkst mogelijke uitspraak. Geel ging te
veel in de richting van wit. Groen ook. Blauw was te romantisch.”
“Eigenlijk ben ik geen klassieke beeldhouwer. Ik ken beeldhouwers
en ik weet hoe die denken, voelen. Hoe ze werken. Dat is
iets anders. Voor mij speelt kleur altijd een grote rol.
Desondanks heb ik ondertussen een omvangrijk sculpturaal œuvre.
Het bestaat voor negentig procent uit keramiek. Doordat ik in
München professor voor keramiek ben, is de schilderkunst voor
mij altijd een ontplooiingsmogelijkheid gebleven. Ik heb nooit
lesgegeven in schilderkunst. Als je lesgeeft, komen de dingen in
een ander daglicht te staan.” Prangenberg hoeft zijn schilderkunst
niet uit te leggen. Niet aan zichzelf. Niet aan anderen.
Soms knaagt verklaring aan het wonderbaarlijke.
“Mijn sculpturale werk is begonnen met papier. Ik had gewoon
zin nog iets anders te maken. Eerst kwam papier. Toen beton. Ik
ben altijd op zoek naar eenvoudige manieren om iets te maken.
De omgang met het materiaal speelt daarbij een grote rol. Ik heb
bijvoorbeeld vormen in de grond uitgegraven en die dan met
beton volgegoten. Kleur was daarbij altijd belangrijk. Ik heb vanaf
het begin geprobeerd het beton te kleuren. Bij papier heb ik dat
met pigmenten gedaan.”
“Toen kreeg ik een stipendium in Haus Lange in Krefeld. In Krefeld
was er een grote keramiekwerkplaats aan de Hogeschool. Daar
ben ik naar toe gegaan en heb er gevraagd of ik een paar dingen
kon uitproberen. Ik heb er de eerste ervaringen met klei als