Werkelijkheid op reis - merel

Inleiding
Reizen begint met het fantaseren over een bestemming. Voor mij betekent reizen heel veel.
Het ontmoeten van nieuwe mensen en ontdekken van bijzondere plekken. Was reizen
vroeger nog iets bijzonders, tegenwoordig reist -­‐ bij wijze van spreken -­‐ iedereen de wereld
rond. We groeien op in een tijd waarin reizen dankzij de groeiende welvaart en verbeterde
vervoersmogelijkheden tot een levensstijl is verworden, een sociale verplichting bijna. 1
Daarbij is het fotograferen van een reis iets wat we niet meer weg kunnen denken. Susan
Sontag schreef hierover in 1977 het volgende: “De foto’s gaan immers het onbetwistbare
bewijs vormen dat de reis werd gemaakt, het programma werd uitgevoerd en dat men zich
heeft vermaakt. Foto’s worden het bewijsstuk van een consumptie die bedreven werd buiten
het gezichtsveld van familie, vrienden en buren.” 2
Op mijn rondreis door Californië in februari 2011 heb ik in twee maanden tijd in totaal 2.487
foto’s gemaakt. Veel daarvan zijn bij de welbekende ‘Vista Points’ genomen die je continu
langs de weg tegenkomt. Deze uitzichtpunten hadden zo’n aantrekkingskracht dat ik ondanks
de menigte die er al stond, toch ook moest fotograferen. Terug in Nederland vroeg ik mij af
waarom ik (in godsnaam) zoveel foto’s had genomen van plekken die al veelvoudig
gefotografeerd zijn. Deed ik dit om anderen te laten zien waar ik geweest was? Had ik het
gedaan om een persoonlijke herinnering te hebben? Het fotogra8ische bewijs laat
voornamelijk herkenning zien. Dat je op die plek, op dat moment geweest bent. Volgens de
Engelse schrijver Gerry Badger maakt de fotograaf de foto om de toeschouwer mee te nemen
naar die bepaalde plek (take the viewer there). Dat geldt zowel voor een professionele
fotograaf, als voor een ‘ansichtkaartfotograaf’ of de amateur op vakantie. 3 Zelfs voordat we
een reis maken, creëren we al een beeld van wat we gaan zien. Zo schrijft Alain de Botton dat
we de beleefde momenten zelf vergelijken met een langdradige 8ilm waaruit het geheugen en
-­‐ vooraf -­‐ het voorstellingsvermogen foto’s kiezen van de hoogtepunten. 4
Na het kopen van de Lonely Planet ben ik gaan uitzoeken wat ik graag wilde zien in Californië.
Daarbij stonden een aantal bezienswaardigheden hoog op mijn lijstje. Al deze plekken kende
ik feitelijk al. De beelden had ik eerder in 8ilms en op internet gezien, of herkende ik van
a8beeldingen uit de Lonely Planet. Ik kreeg hierdoor een vooroordeel over wat mij nog te
wachten stond. Vervolgens maakte ik ter plekke reproducties van de iconen die in mijn
reisgids stonden.
In deze scriptie richt ik mij op reisfotogra8ie. In mijn onderzoek re8lecteer ik op de rol van
reisfotogra8ie en vormgeving in het publiek domein. Tijdens mijn scriptie ben ik op zoek
gegaan naar een antwoord op de vraag: Laten reisfoto’s een schijnwerkelijkheid zien?
Ik stelde mij daarbij de volgende deelvragen:
-­‐ Wat zijn belangrijke ontwikkelingen op het gebied van reisfotogra8ie?
-­‐ Wat is de betekenis van reisfotogra8ie in de huidige beeldcultuur?
-­‐ Hoe zal reisfotogra8ie zich verder ontwikkelen?
Vervolgens heb ik mijn bevindingen beschreven en kom ik tot een aantal conclusies.
1 Rutger Lemm, ‘De onvermijdelijke teleurstelling van het reizen’ in: NRC next, 13 maart 2011.
2 Susan Sontag, Over Fotografie, 1977, p.19.
3 Gerry Badger, The Genius of Photography, 2007, p. 131.
4 Alain de Botton, De kunst van het reizen, 2002, p. 23.
4