stilstaan bij vooruitgang - Hogeschool de Kempel

2. ONTWIKKELINGEN IN HET TOEZICHT
drs. Jan Rijkers,
Coördinerend Inspecteur, Inspectie van het Onderwijs
Ontwikkelingen in het toezicht
… even stilstaan bij de vooruitgang in het werk van de inspectie van het onderwijs …
Er gebeurt veel in onderwijsland. Dat is weliswaar niet nieuw, maar op zijn minst een korte
bezinning waard. Wat zijn belangrijke ontwikkelingen op inhoudelijk, organisatorisch en
bestuurlijk terrein? En betekenen deze ontwikkelingen ook vooruitgang? En wat betekenen
deze ontwikkelingen voor het werk van de inspectie?
Allereerst verdienen enkele actuele onderwerpen de aandacht.
In de politiek zijn de notities ‘Koers PO’ en ‘Koers VO’ van de Minister uitgebreid besproken
en omarmd. In deze notities is sprake van ‘verdiende autonomie’ voor scholen: als de
opbrengsten van een school voldoende zijn en de kwaliteitszorg is op orde, dan kan het
toezicht meer gebaseerd zijn op de zelfevaluatie van de school. Verder staan er in deze
notities ‘opdrachten’ aan scholen als het gaat om de invulling van burgerschapskunde en als
het gaat om de bewaking van de veiligheid van leerlingen en personeel.
Het begrip ‘governance’ is volop in discussie, vanuit een bestuurlijke context. ‘Governance’
kan misschien het beste vertaald worden met ‘behoorlijk onderwijsbestuur’. Het doel van deze
aandacht is dat schoolbesturen zich nadrukkelijk bezig gaan houden met de
verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs, maar hiervoor dan ook financieel
en wetmatig de ruimte krijgen. Bijvoorbeeld door de introductie van raden van toezicht. Dit
bestuurlijke toezien op de kwaliteit van de school noemt men wel horizontaal toezicht.
Deze ontwikkelingen doen een groot beroep op een ander aspect dat zijn intrede al enige tijd
geleden heeft gedaan in het onderwijs: de kwaliteitszorg. Nagenoeg alle scholen ontplooien
activiteiten op dit terrein; niet allemaal met evenveel succes. Het rendement van alle
inspanningen voor de werkelijke kwaliteit van het onderwijs is vaak nog beperkt. Veel
kwaliteitszorg is ook vooral gericht op het afleggen van verantwoording over de gerealiseerde
kwaliteit, in plaats van activiteiten gericht op het verhogen van die kwaliteit.
En dan is er nog de inhoudelijke ontwikkeling: het ‘nieuwe leren’. Nogal wat scholen zijn met
dit onderwerp bezig, in een poging het onderwijs voor de leerlingen uitdagender,
aantrekkelijker en activerender te maken.
Bij het vormgeven van de ontwikkelingen in het toezicht probeert de inspectie met de
bovenstaande actuele onderwerpen rekening te houden.
De wet op het onderwijstoezicht (WOT) is gebaseerd op een aantal principes die aansluiten
bij de gedachtegang in de Koers-documenten en in de ‘governance’-discussie. Bijvoorbeeld
het uitgangspunt van de autonomie: de school is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van
het onderwijs. Maar ook het principe dat in het toezicht ruimte is voor variëteit bij
gewaarborgde basiskwaliteit.
7