NTOG 2010 03

de andere hand vanuit de rug
gevorkt rond de hals en oefen
gelijkmatige tractie uit aan de
schouders van het kind (figuur
1 boven). De duim ligt daarbij
onder de ene oksel, de ringvinger
en pink onder de andere oksel.
6. Let op: met de in de mond gebrachte
vinger mag geen tractie
worden uitgeoefend! Hij dient alleen
om de flexie van het hoofd te
bevorderen waardoor de omtrek
kleiner wordt en hoofd en romp
als een vruchtcilinder verenigd
worden. Men kan die flexie nog
bevorderen door de middelvinger
van de op de schouders
liggende hand tegen het achterhoofd
te laten aandrukken
(figuur 6), en de ringvinger langs
de nek te leggen om de schouder
heen. De uitwendige hand trekt
het kind omlaag, dat wil zeggen
in de richting van de voeten van
de accoucheur – die daarbij dus
door de knieën moet zakken – tot
de achterste haargrens zichtbaar
wordt.
7. Laat door een helper boven de
symfyse voorzichtige druk op het
caput uitoefenen, zodat minder
tractiekracht via de hals behoeft
te worden uitgeoefend.
8. Beweeg, als de achterste haargrens
zichtbaar wordt, de romp
geleidelijk naar de buik van de
moeder, waarbij het caput wordt
geboren (figuur 1 onder).
Mislukkingen hebben de volgende
oorzaken:
− Het te vroeg opheffen van de
rijdende arm door opwinding en
haast, nog voordat de achterste
haargrens zichtbaar is.
− Door onvoldoende blijvende
tractie door de uitwendige arm
laat men die haargrens weer naar
binnen glippen.
− Onvoldoende flexie van het
hoofd door de inwendige hand.
− Te krachtige suprapubische
impressie waardoor hersenbloedingen
ontstaan.
Als er een ernstige weerstand bestaat,
is een forcipale extractie beter.
Hierbij ligt het accent niet zozeer
op de extractie zelf, maar vooral op
de bevordering van maximale flexie
van het hoofd. Daardoor wordt de
hoofdomtrek kleiner en de passage
door het baringskanaal makkelijker.
Staat na ontwikkeling van de
armpjes het in het bekken ingedaalde
hoofd met de kin onder de
symfyse, dan kan de handgreep
omgekeerd worden toegepast. De
ene hand omvat met de wijs- en
middelvinger van onderuit de hals
van het kind, waarbij diens rug op
de onderarm rust; de wijsvinger
van de andere hand wordt aan de
voorzijde in de mond gebracht, en
daarmee de mond naar voren gepositioneerd
en de kin op de borst
gebracht. In deze positie wordt het
hoofd eerst naar beneden getrokken
tot de voorste haargrens verschijnt,
en daarna door voorzichtige tractie
naar boven het hoofd ontwikkeld,
waarbij het voorhoofd tegen de
symfyse drukt (figuur 7). 17
RECENTE ERVARINGEN
Omdat de handgreep vanwege
vermeende geboorteletsels toen
een slechte reputatie had in zijn geboorteland
Frankrijk, werd nog in
1997 in de universiteitskliniek van
Besançon een naonderzoek over
een periode van tien jaar bij aterme
eenlingen gedaan. 18 Het ging om
een analyse van 103 persoonlijk
begeleide gevallen van partiële
stuitextractie vanaf de navel met de
handgreep van Løvset voor de ontwikkeling
van de schouders en die
van het hoofd volgens Mauriceau.
Er waren slechts drie kinderen met
een apgarscore na vijf minuten
< 7, die reanimatie behoefden. Er
was geen ruggenmerg- of mond/
kaakletsel; slechts eenmaal was
een tang op het nakomend hoofd
noodzakelijk. Bij de 8% hierna in de
neonatale intensive-care unit opgenomen
kinderen bestond er geen
verband tussen de aandoening en
de wijze van bevallen. De conclusie
luidde dat de handgreep veilig is
en dat iedere obstetricus ermee
vertrouwd moet zijn. In de laatste
jaren werd in Nederland een tang
op het nakomend hoofd bij circa 7%
van de vaginale stuitbevallingen
toegepast. 19 Zelf had ik hem bij
ruim driehonderd stuitbevallingen
nooit nodig.
BIOGRAFIE 20­23
Mauriceau werd in 1637 in Parijs
geboren, waar hij tot heelmeester
werd opgeleid in het stadsziekenhuis
Hôtel-Dieu dat oorspronkelijk
sinds de 14e eeuw door de bisschop
89 Nederlands tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie, vol. 123, april 2010
Figuur 7. Omgekeerde handgreep van Mauriceau.
en het kapittel van de Notre-Dame
was gesticht en beheerd. Na als lid
van het bekende chirurgijnsgilde
van Saint Côme tot ‘provoost en
opsiener’ te zijn opgeklommen,
ging hij zich in de verloskunde
bekwamen door op voorspraak van
de stadsmagistraat drie maanden
de normale bevalling te bestuderen
in de vroedvrouwenschool van het
Hôtel-Dieu. Hier werd de praktische
verloskunde in samenwerking
met vroedvrouwen ontwikkeld
door chirurgisch geschoolde mannelijke
verloskundigen als Guillemeau
(1609), Portal (1690) en Peu
(1694).
Mauriceau en Peu, zoals veel van
hun tijdgenoten behept met een
hypertrofisch ego, bevochten elkaar
in de heftigste bewoordingen met
grote eigendunk en spotlust. Zo
waarschuwt Mauriceau na het
voorwoord van zijn boek (1694) (zie
bibliografie 3) dat hij nog nooit zulk
een juiste naam (Peu) heeft gekend:
‘Omen est nomine’, en schrijft dat
Peus leerboek La pratique des accouchements
beter als titel had kunnen
Figuur 8. Portret van François
Mauriceau (1637-1709), 18e eeuw,
Museum Histoire de la Médecine, Parijs.