Stravinsky Bruckner - Vocaal Ensemble Tiramisu

Bruckner
MIS SDirigent: Niels Kuijers
Stravinsky
M
Programmaboekje

Programma
2
A. Bruckner
Os justi
Mis Nr 2 in e
Pauze
I. Stravinsky
Mis
Toelichting
M
MIS S
Welkom op dit jubileumconcert van Vocaal
Ensemble Tiramisu. In dit twintigste project
vieren we het tienjarig bestaan van Tiramisu
met een uitvoering van de Mis in e van Anton
Bruckner, en de Mis van Stravinsky. Hiermee
sluiten we aan bij een oud gebruik om
wereldlijke festiviteiten te beklinken met
kerkelijk georiënteerde muziek. De begeleiding
door zestien blaasinstrumenten onderstreept
het grootse en feestelijke karakter van
dit concert. We verheugen ons op de samenwerking
met het professionele blazersensemble,
dat speciaal voor onze concerten
werd samengesteld.
De combinatie van de gekozen werken
weerspiegelt het karakter van de programma’s
die de afgelopen tien jaar door Tiramisu zijn
uitgevoerd. Het koor richtte zich met groot
succes op het zingen van het minder gangbare
koorrepertoire uit de Romantiek en de 20e eeuw. Werken van onder andere de volgende
componisten kwamen in onze concerten tot
klinken: A. Caplet, L. Dallapiccola, T. de
o
Leeuw, B. Martinu, K. Penderecki en
G. Petrassi.
Een enkele keer maakten we hierbij een
combinatie met werken uit vroegere periodes,
zoals het Requiem van Da Victoria,
Musikalische Exequien van Schütz, en het
Stabat Mater van Scarlatti. Elders in dit
programmaboekje vindt u een overzicht van
alle werken die door Tiramisu werden
uitgevoerd.

Onze specialiteit ligt vooral in het uitvoeren
van a-capellakoorwerken en om die reden is
als opening van dit concert gekozen voor
Anton Bruckners motet Os justi. Deze
prachtige achtstemmige compositie, waarmee
Tiramisu ook het lustrumconcert in 1999
opende, is een monument uit de romantische
koormuziek. In dit werk zijn diverse
compositiestijlen te herkennen. Na een
harmonisch rijke inleiding wordt via een
fugatische opbouw toegewerkt naar een
reprise van het beginthema, waarna het stuk
eindigt in reciterende stijl met als coda een
eenstemmig gregoriaans Alleluia.
Bruckners Mis in e sluit goed aan op het
motet. Het Kyrie is grotendeels a capella en
laat vergelijkbare achtstemmige harmonieën
horen, slechts op enkele plaatsen ondersteund
door de hoorn- en trombonepartijen. De
blazers hebben een belangrijke ritmische
functie in het Gloria en het Credo, twee delen
die beide in een energiek allegro geschreven
zijn.
Bruckner grijpt in zijn Mis in e terug naar
stijlen uit het verleden. Het Sanctus is
gebaseerd op een motief uit de Missa Brevis
van Palestrina en in het Benedictus laat hij een
sonatevorm zien die door Mozart gecomponeerd
zou kunnen zijn. Het werk valt op door
grote eenheid van tekst en muziek en is door
de afwisseling van a-capellapassages met
begeleide gedeelten alleen geschikt voor
koren met een hoog niveau.
M
MIS S
Datzelfde geldt voor de Mis van Stravinsky
die zijn expressie krijgt door een zeer strak
ritmische uitvoering. Het is een werk zonder
emotionele opsmuk, waarin de componist de
kern van religiositeit blootlegt.
Hij benadert de Latijnse tekst als een verzameling
lettergrepen die door hun volgorde een
eigen muzikale ritmiek opleveren.
De Mis is geschreven als reactie op de missen
van Mozart uit de rococoperiode. Deze
kunststukjes met overdadige tierlantijnen
hadden volgens Stravinsky niets te maken met
religie. Hij koos voor een absoluut koude stijl
die direct het spirituele aanspreekt.
3

Anton Bruckner (1824 – 1896)
De roem van Anton
Bruckner is nauw
verbonden met zijn
negen monumentale
symfonieën. Toch
liet de Oostenrijkse
componist ook
hoogwaardige
koorwerken na, waaronder drie missen van
symfonische omvang, één plechtig Te Deum en
een tiental verrassend intieme motetten op
liturgische teksten. Al deze stukken ontstonden
na zijn veertigste, toen ook instrumentale
meesterwerken uit zijn pen begonnen te
vloeien. Bruckners vertrouwdheid met religieuze
muziek is terug te voeren op zijn
loopbaan als kerkmusicus. Hij genoot zijn
opleiding als koorknaap bij het
augustijnenklooster van Sankt-Florian, waar hij
later als assistent-docent en plaatsvervangend
organist werkzaam was. Tussen 1855 en 1868
bekleedde hij de functie van hoofdorganist in
de kathedraal van Linz.
4
M
MIS S
De rustieke eenvoud van Bruckners persoonlijkheid
beantwoordde niet aan het beeld van de
romantische kunstenaar. Uit talrijke anekdotes
blijkt dat de componist zich in gezelschap
onhandig en onderdanig gedroeg. Hij vatte
bijvoorbeeld elke opmerking over een van zijn
composities op als een dwingend bevel tot
grondige herziening. Zekerheid vond Bruckner
wel in zijn rotsvaste geloof, dat iets naïefs en
haast kinderlijks had. Als een mysticus stelde
hij zijn compositorische talenten onvoorwaardelijk
in dienst van de Heer. Zijn vrome
nederigheid komt bij uitstek tot uiting in zijn
kleinschalige koorwerken.

Os justi (1879)
Bruckner schreef Os Justi in 1879 en droeg
het stuk op aan Ignaz Traumihler, de muziekdirecteur
van Sankt-Florian. In dit gezang dat
in de mis tussen het epistel en de evangelielezing
klinkt, legt hij zichzelf verregaande
beperkingen op. De partituur bevat geen
enkel kruis- of molteken en geen ingewikkelde
samenklanken. Desondanks bereikt
Bruckner een grote expressieve kracht, zowel
in de homofone passages als in het
beweeglijke middendeel. De tekst is afkomstig
uit Psalm 37.
M
MIS S
Os justi meditabitur sapientiam,
et lingua ejus loquetur judicium.
Lex Dei ejus in corde ipsius
et non supplantabuntur gressus ejus.
Alleluja.
De mond van de rechtvaardige gewaagt van
wijsheid,
zijn tong spreekt van recht.
De wet van God zetelt in zijn hart,
zijn schreden wankelen niet.
Halleluja.
5

Mis nr. 2 in e (1866)
Bruckner schreef deze monumentale mis in
opdracht van de bisschop van Linz, Franz
Josef Rudigier. De opdracht had te maken met
een van de bouwactiviteiten van deze geestelijke:
de nieuwe dom, die aan de rand van het
stadscentrum werd opgetrokken. Het plan
voor de bouw van deze kerk was al gemaakt
nadat Rudigier in 1852 bisschop van Linz was
geworden; aanleiding was de verkondiging
(1854) van het dogma van de Onbevlekte
Ontvangenis van Maria. Echt nodig was deze
dom niet, want de oude aan de Hauptplatz
voldeed nog steeds, maar de ambitieuze
Rudigier hoopte waarschijnlijk door zo’n
project een stempel te drukken op ‘zijn’ stad
en zich op deze wijze onsterfelijk te maken.
Tevens hoopte hij de Mariaverering, die in
deze jaren weer sterk in opmars was, een
krachtige impuls te geven. Daar kwam bij dat
men in deze tijd een beetje uitgekeken was
geraakt op de uitbundige barokstijl van de
oude dom; de nieuwe dom werd in ieder geval
opgetrokken in de stijl die op dat moment gold
als uitdrukking van een modern katholiek
levensgevoel: de neogotische.
Het spreekt vanzelf dat de verschillende fasen
van de bouw gepaard gingen met plechtigheden
die het hele project de nodige pracht en
praal moesten verschaffen. Al eerder had
6
M
MIS S
Rudigier aan Bruckner in dit kader een
compositieopdracht verstrekt: diens feestcantate
Preiset den Herrn was op 1 mei 1862
uitgevoerd ter gelegenheid van het leggen van
de eerste steen. De bouw vorderde niet zo snel
en de voltooiing was nog lang niet in zicht (de
nieuwe dom zou pas in 1924 worden ingewijd)
maar om de belangstelling van de
burgerij voor deze geldverslindende bouwactiviteit
warm te houden besloot Rudigier de
voltooiing van een van de zijkapellen, de
Votiefkapel, plechtig te vieren. Hij gaf
Bruckner in 1866 de opdracht voor die
gelegenheid een mis te schrijven. Dat deze
mis pas drie jaar later (op 29 september 1869)
kon worden uitgevoerd, is waarschijnlijk toe
te schrijven aan vertragingen bij de bouw.
De bezetting van Bruckners Mis in e wekt op
het eerste gezicht misschien verbazing:
achtstemmig koor met begeleiding van vijftien
blazers. Dit heeft te maken met het feit dat het
werk in de open lucht moest worden uitgevoerd,
dus zonder orgel; strijkinstrumenten en
solostemmen waren onder deze akoestische
omstandigheden niet goed bruikbaar. Dat
Bruckner inmiddels was uitgegroeid tot een
volleerd componist, blijkt uit de manier
waarop hij in deze moeilijke mis met deze
akoestische beperkingen rekening hield en er

in artistiek opzicht zelfs profijt van trok: de
schrijfwijze voor het koor is vrij massief met
breed golvende akkoorden met vage
reminiscenties aan Palestrina, terwijl de
blazers vaak wat beweeglijker figuren te
spelen hebben in een veel modernere stijl;
moeiteloos zijn deze twee stijlen tot een
eenheid vervlochten.
Een tweede opmerkelijke kwaliteit van deze
mis is de intense religiositeit die eruit spreekt;
hoewel de omstandigheden (de feestelijke
opening van de Votiefkapel) eigenlijk eerder
een uitbundig muziekstuk zouden doen
verwachten, heeft Bruckner in deze mis –
meer nog dan in zijn twee andere grote missen
– gekozen voor een verinnerlijking van de
expressie. Daarom wilde hij ook dat grote
delen van de mis pianissimo werden uitgevoerd.
Maar om de volumineuze klankkleur te
kunnen bereiken heeft Bruckner met drie
koren (totaal 400 zangers!) en de blaaskapel
van het infanterieregiment: “Ernst Ludwig,
Großherzog von Hessen und bei Rhein Nr. 14”
gewerkt, zodat bij het instuderen de gewenste
expressie zeer moeizaam verliep. Uit het
bewaard gebleven stemmenmateriaal dat bij
de eerste uitvoering (1869) is gebruikt, blijkt
dat Bruckner tijdens de repetities de zangers
voortdurend op het hart drukte zeer zachtjes te
M
MIS S
zingen. De partijen staan vol met aanwijzingen
als ‘pppppp’en zelfs ‘pppppppppp’, door
de zangers met potlood genoteerd. De
koorzangers, die er meestal plezier in hebben
uit volle borst te zingen, schijnen zich wel
geërgerd te hebben aan Bruckners neiging tot
extreem pianissimo. Het gerucht gaat dat ze
hadden afgesproken tijdens een repetitie bij
een zachte passage allemaal hun mond te
houden, om de dirigent zo te wijzen op de
absurditeit van zijn dynamische eisen. Maar
Bruckner merkte niet eens dat ze zwegen: hij
vond het juist goed zo, aldus de overlevering.
De eerste uitvoering van de Mis in e te Linz
op 29 september 1869, verliep voor Bruckner
zeer succesvol; het werk maakte een grote
indruk op de talrijke toehoorders die waren
samengestroomd op het plein voor de in
aanbouw zijnde kerk. Het waren uiteraard niet
in de eerste plaats muziekkenners die de
componist met eerbewijzen overlaadden, maar
vooral de ‘leken’ uit alle rangen en standen.
Dat neemt niet weg dat ook in de pers de
nodige aandacht werd besteed aan Bruckners
talent als componist.
De bisschop was zo tevreden over deze
uitvoering, dat hij Bruckner een mooi plekje
in de kerk toezegde waar hij kon worden
begraven.
7

Igor Stravinsky (1882 – 1971)
Igor Stravinsky
werd geboren op 17
juni 1882 in
Oranienbaum in
Rusland. Hij
studeerde aanvankelijk
rechten, maar
was in de praktijk
meer in het
Mariinsky Theater
te vinden dan bij
colleges. De eerste
(piano-)composities stammen van 1898.
Stravinsky leerde componist Nicolai Rimsky-
Korsakov kennen, een vermaard
instrumentator, en nam compositielessen bij
hem. Stravinsky’s eerste werken verraden dan
ook de stijl van zijn leraar. In die tijd trouwt
Stravinsky met zijn nicht Catharine en worden
er twee zoons en een dochter geboren. Tijdens
de Eerste Wereldoorlog verbleef Stravinsky
met zijn gezin in Zwitserland en vanaf 1920 in
Frankrijk.
Als pianist en dirigent van eigen werken werd
Stravinsky in de twintiger jaren een veel-
8
M
MIS S
gevraagde persoonlijkheid op de Europese
podia. In september 1939 reisde Stravinsky
naar de Verenigde Staten om aan de Harvard
University gastcolleges te geven. Het moet
voor hem een gelukkige speling van het lot
zijn geweest te kunnen ontsnappen aan de
oorlogsdreiging die hem onbeschrijfelijk
beangstigde. Hij wilde weg uit Parijs, weg uit
Europa en zo snel mogelijk naar Amerika,
waar het leven nog ordelijk leek. De behoefte
aan een nieuwe horizon werd wellicht ook
beïnvloed door het kort achter elkaar overlijden
van zijn dochter (1938), zijn moeder
(1939) en zijn echtgenote Catharine (1939).
Eenmaal in Amerika trouwde Stravinsky met
Vera Sudeikin, met wie hij al sinds de jaren
’20 een verhouding had.
Stravinsky’s huis in Hollywood, waar iedere
kamer een bibliotheek leek omdat hij duizenden
boeken bezat die hij bovendien had
gelezen, was een veilige plaats waar vele
uitgeweken Europese kunstenaars en intellectuelen
bijeenkwamen in een sfeer die
kosmopolitischer was dan in het verleden in
Parijs of München. Tot de intimi van
Stravinsky behoorden o.a. Thomas Mann,

Mis (1944 – 1948)
Nadja Boulanger, Aldous Huxley en W. H.
Auden, die hij koos voor het schrijven van het
libretto van zijn opera The Rake’s Progress,
waar hij in 1947 aan begon te werken.
In Los Angeles vond Stravinsky in 1942 in
een tweedehands muziekwinkeltje enkele
Missen van Mozart. Later schreef hij in zijn
Expositions: “Terwijl ik deze zondige snoepjes
doorspeelde, wist ik dat ook ík een Mis moest
schrijven, maar dan een échte”. Hij bedoelde
met een “echte” mis een rooms-katholieke
mis, die liturgisch uitgevoerd kon worden met
gebruik van muziekinstrumenten, iets wat
verboden was in de Russisch-orthodoxe kerk.
Het is overduidelijk dat Stravinsky de
decoratieve stijl van Mozart bepaald niet kon
waarderen. Zijn mis moest koud en streng zijn
op een manier die direct de menselijke ziel
aansprak.
In een gesprek met Evelyn Waugh, de
beroemde Engelse schrijver van Brideshead
Revisited, heeft Stravinsky gezegd: “Mijn Mis
is niet voor concertuitvoeringen gecomponeerd,
maar om gebruikt te worden in de kerk.
Hij is liturgisch en bijna zonder versieringen.
Door het Credo op muziek te zetten, probeer
M
MIS S
ik vooral de tekst op een speciale manier te
bewaren. Een mars wordt gecomponeerd om
op te marcheren, dus met mijn Credo probeer
ik de tekst te ondersteunen. Het Credo is het
langste deel. Er is dan ook veel om in te
geloven”.
De Mis is onder de nieuwere werken van
Stravinsky de enige die niet in opdracht is
geschreven en duurt slechts 17 minuten, maar
geldt als de persoonlijke religieuze belijdenis
van de componist.
De Mis is gecomponeerd voor een ongebruikelijke
combinatie van een vierstemmig
gemengd koor met twee hobo’s, één althobo,
twee fagotten, twee trompetten en drie
trombones. Het Kyrie en Gloria werden
voltooid in 1944, de overige delen volgden in
1947 en het geheel werd in 1948 gepubliceerd.
De eerste uitvoering vond plaats in het Teatro
alla Scala in Milaan tijdens een concert en niet
tijdens een mis, wat voor Stravinsky een grote
teleurstelling geweest moet zijn, gezien zijn
eerdere uitlatingen.
9

Missa
Kyrie
Kyrie, eleison.
Christe, eleison.
Kyrie, eleison.
Gloria
Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus, Rex coelestis, Deus Pater omnipotens.
Domine Fili unigenite, Jesu Christe,
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi, miserere nobis
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus, tu solus Dominus, tu solus Altissimus,
Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris.
Amen.
10
M
MIS S

Heer, ontferm u over ons.
Christus, ontferm u over ons.
Heer, ontferm u over ons.
Eer aan God in den hoge,
en vrede op aarde aan de mensen die hij liefheeft.
Wij loven U, wij prijzen en aanbidden U, wij verheerlijken U en zeggen
U dank voor uw grote heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning, God, almachtige Vader.
Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus,
Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader.
Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons
Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed.
Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons
Want gij alleen zijt de Heilige, Gij alleen de Heer, Gij alleen de Allerhoogste:
Jezus Christus.
Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader.
Amen.
M
MIS S
11

Credo
Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem coeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium.
Et in unum Dominum, Jesum Christum, Filium Dei unigenitum,
et ex Patre natum ante omnia saecula.
Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum,
non factum, consubstantialem Patri, per quem omnia facta sunt, qui
propter nos homines et propter nostram salutem descendit de coelis.
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria virgine, et homo factus est.
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato,
passus et sepultus est.
Et resurrexit tertia die secundum scripturas,
et ascendit in coelum, sedet ad dexteram Patris,
et iterum venturus est cum gloria judicare vivos et mortuos,
cujus regni non erit finis.
Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem,
qui ex Patre Filioque procedit,
qui cum Patre et Filio simul adoratur et glorificatur,
qui locutus est per prophetas.
Et unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam.
Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum.
Et exspecto resurrectionem mortuorum et vitam venturi saeculi.
Amen.
Sanctus
Sanctus, sanctus, sanctus Dominus, Deus Sabaoth.
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis.
Benedictus
Benedictus qui venit in nomime Domini.
Hosanna in excelsis.
Agnus Dei
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Dona nobis pacem.
12
M
MIS S

Ik geloof in God, de almachtige Vader,
Schepper van hemel en aarde,
en in Jezus Christus, zijn enige Zoon, onze Heer,
die ontvangen is van de Heilige Geest,
geboren uit de maagd Maria,
die geleden heeft onder Pontius Pilatus,
is gekruisigd, gestorven en begraven,
die nedergedaald is ter helle,
de derde dag verrezen uit de doden,
die opgestegen is ten hemel,
zit aan de rechterhand van God, de almachtige Vader,
vandaar zal Hij komen oordelen
de levenden en de doden.
Ik geloof in de heilige Geest,
de heilige katholieke kerk,
de gemeenschap van de heiligen,
de vergeving van de zonden,
de verrijzenis van het lichaam,
en het eeuwig leven.
Amen.
Heilig, heilig, heilig, de Heer, de God der hemelse machten.
Vol zijn hemel en aarde van Uw heerlijkheid.
Hosanna in den hoge.
Gezegend Hij die komt in de naam des Heren.
Hosanna in den hoge.
Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons
Geef ons de vrede.
M
MI S
S
13

Niels Kuijers
Niels Kuijers (1965) studeerde koordirectie
bij Barend Schuurman aan het Rotterdams
Conservatorium. In 1992 studeerde hij af met
een concert waarin hij onder andere Soir de
neige van Poulenc en het Requiem van Fauré
dirigeerde. Voor het Requiem maakte het
Hardinxveldse Hervormde Koor, waar hij
sinds het begin van zijn studie de leiding over
heeft, deel uit van het examenkoor.
Na zijn afstuderen is Niels Kuijers dirigent
geweest bij diverse koren. Vanaf de oprichting
is hij de vaste dirigent van Vocaal Ensemble
Tiramisu, waarmee hij voor zichzelf en voor
de koorleden grensverleggende programma’s
uitvoert. Hoogtepunten waren onder andere de
Mis voor dubbelkoor van Martin, Ich bin der
Welt abhanden gekommen van Mahler/
bewerking Gottwald en de Vespers van
Rachmaninov.
In 2001 studeerde Niels de koorpartij in van
de opera Achnaton van Philip Glass, die in de
regie van Cilia Hogerzeil zijn Nederlandse
première beleefde. De landelijke pers was zeer
positief over het koor dat als “zeer krachtig”
(Volkskrant) en “strak zingend en bewegend”
(NRC) werd omschreven. Tiramisu vormde
met een aantal leden de basis voor het
operakoor van deze productie van Muziektheater
Hollands Diep. Op dit moment zijn de
repetities begonnen voor de opera Oresteia
van de Griekse componist Xenakis, die eind
mei 2005 in première zal gaan.
14
M
MIS S
Niels is nog steeds dirigent van Hervormd
Kerkkoor Hardinxveld. In juni 2002 verzorgde
dit koor de Nederlandse première van The
world of the Spirit van Benjamin Britten en
voor maart 2006 staat de Johannes Passion
van Bach op het programma.
Daarnaast is hij sinds 1995 dirigent van
Vocaal Ensemble Cantate uit Gorinchem, dat
in september van dit jaar het 25-jarig jubileum
viert met een concert waarin onder andere
Jesu, meine Freude van Bach uitgevoerd zal
worden.
In april 2004 is Niels begonnen aan de
opleiding “Grondprincipes van het
Lichtenberger Model”. Deze driejarige
opleiding in Duitsland richt zich op klankgeoriënteerd
zingen waarbij de waarneming
van de eigen klank zorgt voor herordening van
het lichaam. De innerlijke balans die hierdoor
ontstaat, heeft tot gevolg dat het zingen meer
als vanzelf ervaren wordt en dat de klank
voller en tegelijkertijd verfijnder en
boventoonrijker wordt.
De principes van het Lichtenberger model
hebben inmiddels een belangrijke plek
ingenomen in het werken met de koren. Ze
geven richting aan de stemvorming van de
individuele koorleden en bevorderen een
homogene, rijke koorklank.
Naast het dirigentschap is Niels werkzaam als
docent bij de Vereniging voor Huismuziek en
bij de cursussen koordirectie van Het Kunstgebouw
Zuid-Holland.

Tiramisu
Tiramisu betekent “trek me omhoog” en komt
van het werkwoord tirare. We proberen de a
capella koormuziek uit de onbekendheid te
halen. Al lang voordat het Italiaanse dessert
tiramisù zo populair was, hebben de oprichters
in 1994 deze naam gekozen. We zochten een
opvallend, welluidend en ‘muzikaal’ woord,
dat ook nog eens makkelijk te onthouden was.
We vonden dat in ti-ra-mi-su, dat overigens
meteen de associatie oproept met ti-re-mi-sol.
Of voor de fijnproevers onder u: ‘zo lekker
als tiramisu is, zo mooi zingt Tiramisu’.
Tiramisu is een Rotterdams kamerkoor dat
projectmatig georganiseerd wordt. Het koor
staat onder artistieke leiding van dirigent
Niels Kuijers.
In de regel wordt twee keer per jaar een nieuw
programma in korte tijd ingestudeerd en op
concerten uitgevoerd. De programmakeuze is
thematisch en bestaat vooral uit romantische,
laat romantische en twintigste-eeuwse acapellawerken.
Soms wordt een combinatie
gezocht met muziek uit de Renaissance.
Het koor, waarvan samenstelling en omvang
per project kan wisselen, bestaat uit gevorderde
amateur-zangers, die in staat zijn
zelfstandig hun partij in te studeren. Van
koorleden wordt individuele voorbereiding
van de repetities verwacht, omdat de
instudeerperiode kort en het ambitieniveau
hoog is.
M
MIS S
Regelmatig worden specialisten aangetrokken
om met het koor te werken aan specifieke
vaardigheden, zoals de uitspraak van de
teksten in vreemde talen. Tijdens dit project
heeft het koor in een workshop geoefend met
de klankgeoriënteerde manier van zingen
volgens de methode Lichtenberg onder leiding
van de dirigent en de stemvormingdocenten
Simone Hermer en Ineke Nelemans.
De repetities zijn in Rotterdam op vrijdagavond
van 19.30 tot 21.45 uur. Daarnaast kent
ieder project een repetitieweekend en een
repetitiedag. Aanmelden voor een auditie is
mogelijk via www.vocaalensembletiramisu.nl.
De eerstvolgende concerten van Tiramisu
zullen plaatsvinden op 26 en 27 november
2005. Op het programma staan werken van
‘Nederlandse Meesters’.
© voorjaar 2005
15

Uitvoerenden
Sopranen:
Anneke van der Hoek
Cora de Koning
Leonoor Lammens
Marian Meeusen
Vera Schijve
Alexandra Smeenk
Nadja Voigt
Alten:
Muriela de Graaff
Ank Hartendorp
Saskia Heemskerk
Josta Onneweer
Mirjam Pool
Malika Verbeek
Jorien Vossepoel
16
Tenoren:
Michael Aletrino
Arno Gerrits
Pieter Grimbergen
Hajo van Hasselt
Bernhard Jaarsma
Alex Lammertsma
Freek Langeveld
Bassen:
Gerrie Dieteren
Jilt Dijk
Jack den Haan
Koen van Lee
Lauwrens van der Leer
Ton Notenboom
Wouter Verkerke
Dirigent
Niels Kuijers
M
MIS S

Blazersensemble
Irma Kort Hobo 1
Anna Duinker Hobo 2
Steffie van Pol Althobo
Casper van Nugteren Fagot 1
Lieselot Toorop Fagot 2
Lennaert Mekenkamp Klarinet 1
Margreet Houtman Klarinet 2
Anton Weeren Trompet 1
Anne van de Berg Trompet 2
Wouter Jansen Hoorn 1
Irene Kruik Hoorn 2
Wim van den Haak Hoorn 3
Erik Rozendom Hoorn 4
Quirijn van den Bijlaard Trombone 1
Klaas van Slageren Trombone 2
Steven Verhelst Bas-trombone
M
MIS S
Donateurs
U wordt donateur door minimaal € 25 over te
maken op giro 8696488 tnv penningmeester
Vocaal Ensemble Tiramisu te Leidschendam
onder vermelding van uw adresgegevens.
Deze concerten zijn mede mogelijk gemaakt
door De Rotterdamse Kunststichting, Unisono
en VSB
Dankwoord
Vocaal Ensemble Tiramisu wil de volgende
mensen bedanken voor hun inzet bij het
welslagen van dit project.
Drukwerk
Koos Müller
Fotografie
Loud Mommersteeg
Redactielid programmaboekje
Martha van Krimpen
Vormgeving
Robert Vossepoel
Website
Voor meer informatie:
www.vocaalensembletiramisu.nl
of e-mail:
info@vocaalensembletiramisu.nl
17

Uitgevoerde werken
A
Andriessen, Hendrik - Danza, danza
/ Sento nel core / Stornello
(Poesia populare toscana)
Andriessen, Hendrik - Sonnet
B
Bach, Johann Sebastian - Singet dem
Herrn
Badings, Henk - Trois Chansons
Bretonnes
Barber, Samuel - Agnus Dei / A
Stopwatch / Three
Reincarnations: Mary Hynes,
Anthony O Daly, The Coolin
Bartók, Béla - Vier slowakische
Volkslieder
Brahms, Johannes - Der Abend
Brahms, Johannes - Fragen
Brahms, Johannes - Nachtwache I en
II
Brahms, Johannes - Schaffe in mir,
Gott, ein rein Herz
Brahms, Johannes - Sechs Quartette,
Op. 112 / 1 Sehnsucht, 2
Nächtens,
Brahms, Johannes - Vier Quartette,
Op. 92 / 1 O schöne Nacht, 2
Spätherbst, 3 Abendlied, 4 Warum
Brahms, Johannes - Weltliche
Gesänge, Op. 62, 104 /
Zigeunerlieder
Bremer, Jetse - Daar kwam enen
boer van Zwitserland / Drie
schuintamboers / Schoon
jonkvrouw, ik moet u klagen
Britten, Benjamin - Five Flower
Songs, Op. 47
Bruckner, Anton - Geistliche Chöre
Bruckner, Anton - Mis in e mineur
18
C
Caplet, André -; Messe à trois voix
Castelnuovo-Tedesco, Mario -
Romancero Gitano, Op. 152
Copland, Aaron - Have Mercy on Us
/ Help Us, O Lord / Sing Ye
Praises / Thou, O Jehovah
Cornelius, Peter - Die drei
Frühlingstage
Cowell, Henry - Spring at Summer's
End
D
Dallapiccola, Luigi - Due Cori di
Michelangelo Buonarroti il
Giovane
Debussy, Claude - Trois Chansons
de Charles d'Orleans
Desprez, Josquin - Vultum tuum
deprecabuntur
Deurzen, Patrick van - Deux Poèmes
de Baudelaire no.1: La mort des
amants
Diepenbrock, Alphons - Chanson
d'automne
Diepenbrock, Alphons - Wanderers
Nachtlied
Duruflé, Maurice - Quatres Motets
E
Eben, Petr - Prager Te Deum 1989
Eisler, Hanns - Vier Stücke für
gemischter Chor, Op. 13
Elgar, Edward - Five Part Songs
Escher, Rudolf - Ciel, air et vents
Escher, Rudolf - To make a prairie
F
Fauré, Gabriel - Les Djinns Op. 12
Finzi, Gerald - Seven Poems Of Robert
S. Bridges / Three Short Elegies
M
MIS S
G
Gesualdo di Venosa, Carlo - Ave,
dulcissma Maria
Gesualdo di Venosa, Carlo - O vos
omnes / Peccantem me quotidie
Gibbons, Orlando - The Silver Swan
Górecki, Henryk Mikolaj - Szeroka
Woda, Op. 39
H
Hindemith, Paul - Six Chansons
Howells, Herbert - Requiem
I
Ives, Charles - Psalm 67
K
Klerk, Albert de - Green
Kodály, Zoltán - Este
Kodály, Zoltán - Esti Dal
Kodály, Zoltán - Túrót eszik a
cigány
L
Leeuw, Ton de - Prière
Leifs, Jón - Requiem
Ligeti, György - Éjszaka
Ligeti, György - Magány
Ligeti, György - Reggel
Liszt, Franz - Ave verum corpus /
Salve regina
M
Mahler, Gustav - Ich bin der Welt
abhanden gekommen (bew.
Clytus Gottwald)
Martin, Frank - Messe Pour Double
Choeur a Cappella
Martin, Frank - Songs of Ariel from
Shakespeare's Tempest

Martin, Frank - Sonnet / Petite église
/ Le coucou / Ode / Chanson
Martinu, Bohuslav - Mikeš z hor
Mendelssohn Bartholdy, Felix -
Lieder im Freien zu singen, Op.
59
Mendelssohn Bartholdy, Felix -
Warum toben die Heiden
Messiaen, Olivier - O Sacrum
Convivium
Monteverdi, Claudio - Ave Maria
Monteverdi, Claudio - Sestina
(Lagrime d'Amante al Sepolcro
dell'Amata)
P
Parry, Hubert - Songs Of Farewell
Pearsall, Robert - Lay a Garland
Penderecki, Krzysztof - Agnus Dei
uit Pools Requiem
Petrassi, Goffredo - Nonsense Songs
Pizzetti, Ildebrando - Tre
Composizioni Corali
Poulenc, Francis - Ave Verum
Corpus / Litanies à La Vierge
Noire / Salve Regina / Quatre
Petites Prières de St. François
D'assise
Poulenc, Francis - Chansons
françaises
Poulenc, Francis - Un soir de neige
Puccini, Giacomo - Requiem
R
Rachmaninoff, Sergej - Vespers,
Opus 37
Ravel, Maurice - Trois Chansons
Reger, Max - Abendlied, Op. 39, nr.
2
Reger, Max - Geistliche Gesänge,
Op. 138
M
MI S
S
Reger, Max - O Tod, wie bitter bist
du, Op. 110 No 3
Röntgen, Julius - Gleichwie die
grünen Blätter auf einem schönen
Baum / Klage-, Anklage- und
Trostgesang / Kommt her zu mir,
alle die ihr mein begeeret
S
Saint-Saens, Camille - Calme des
nuits / Des pas dans l'allée / Les
fleurs et les arbres
Scarlatti, Domenico - Stabat Mater
Schönberg, Arnold - Volkslieder
Schumann, Robert - An die Sterne
Schütz, Heinrich - O primavera / O
dulcezze amarissime
Stanford, Sir Charles - The Blue
Bird
Strategier, Herman - Les compagnons
de la Marjoleine
Strategier, Herman - Mariaantifonen
Stravinsky, Igor Feodorowitsj -
Anthem
Stravinsky, Igor Feodorowitsj - Mis
Sweelinck, Jan Pieterszoon -
Pseaume 150
T
Tavener, John - Mother and Child
Tavener, John - Song for Athene
(Alleluia. May flights of angels
sing thee to thy rest)
Tippett, Michael - By and by / Deep
river / Go down, Moses / Nobody
knows / Steal away
Toch, Ernst - Geographical Fugue
V
Vaughan Williams, Ralph - Linden
Lea / Rest
Vaughan Williams, Ralph - Silence
& Music
Verdi, Giuseppe - Ave Maria / Il
Padre Nostro
Victoria, Tomás Luis de - Requiem
Voormolen, Alexander - Wanderers
Nachtlied
W
Weirauch, Robert H.G. - Le Corbeau
et le Renard
Wert, Giaches de - Ecco ch'un altra
volta
Willcocks, Jonathan - Three sea
shanties / 1 Enticement, 2
Demons, 3 Drunken sailor
Wolf, Hugo - Geistliche Lieder
Wolf, Hugo - Grablied
Wolf, Hugo - Im stillen Friedhof
Wolf, Hugo - Die Stimme des
Kindes
19

R.M.J. Vossepoel