IFD-bouwen, uitbreidingen verpleeghuizen en verzorgingshuizen

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, 

Welzijn en Sport 

Postbus 20350 

2500 EJ DEN HAAG 

Cbz/nr ut507 

College bouw 

ziekenhuisvoorzieningen 

Postbus 3056 

3502 GB Utrecht 

T (030) 298 31 00 

F (030) 298 32 99 

Datum 9 juli 2001 Kenmerk Rij Uw brief van 

Bijgaand bieden wij u het signaleringsrapport “IFD-bouwen, verpleeghuizen en verzorgingshuizen” aan, 

dat in de vergadering van het Bouwcollege op 9 juli jl. is vastgesteld. 

Het College bouw ziekenhuisvoorzieningen heeft in samenwerking met Arcares (de koepelorganisatie 

verpleeg- en verzorgingshuizen) een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om Industrieel Flexibel 

en Demontabel (IFD) bouwen toe te passen bij het bouwen van (permanente) uitbreidingen voor verpleeghuizen 

en verzorgingshuizen. 

Uit het onderzoek blijkt dat door het toepassen van IFD-bouw binnen korte tijd een kwalitatief hoogwaardige, 

intern flexibele, duurzame, kleinschalige uitbreiding kan worden gerealiseerd. Hiermee zou 

IFD-bouwen een bijdrage kunnen leveren aan het verkorten van de wachtlijsten. Op grond van de onderzoeksresultaten 

is het eveneens aan te bevelen het toepassen van IFD-bouw te overwegen bij het 

realiseren van complete verpleeghuizen en verzorgingshuizen. Het rapport sluit af met conclusies en 

aanbevelingen voor het realiseren en beoordelen van uitbreidingen middels IFD-bouw. Wij verwijzen u 

hiervoor naar de inhoud van het rapport. 

Hoogachtend, 

Afdeling Bouwzaken Uw kenmerk 

Betreft Signaleringsrapport “IFD-bouwen, uitbreidingen verpleeghuizen en verzorgingshuizen” 

de algemeen secretaris, de voorzitter, 

mr. T. Vroon H.A. de Boer 

Bezoekadres 

Churchilllaan 11 

3527 GV Utrecht

SIGNALERINGSRAPPORT 

inzake 

IFD-BOUWEN 

UITBREIDINGEN VERPLEEGHUIZEN EN VERZORGINGSHUIZEN 

Uitgebracht aan de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 

Vastgesteld door het College bouw ziekenhuisvoorzieningen op 9 juli 2001 

Voorbereid door de Commissie Bouw, de Werkcommissie Verpleging en Verzorging 

en de tijdelijke werkgroep Verzorgingshuizen 

Cbz/nr ut507

IFD-bouwen 

Signaleringsrapport 

INHOUDSOPGAVE 

1. INLEIDING 3 

2. WAT IS IFD-BOUWEN? 

2.1 algemeen 4 

2.2 IFD-bouwen en de gezondheidszorg 4 

3. ONTWERP STANDAARD MODULE EN VARIANTEN 


3.2 standaard module 5 

3.3 varianten 6 

4. TECHNISCH PROGRAMMA VAN EISEN 8 

5. KOSTENANALYSE 


5.2 toelichting op de verkregen kostengegevens 9 

5.3 kostenanalyse 11 

6. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 

6.1 conclusie 14 

6.2 aanbevelingen 14 

BIJLAGE 1: tekeningen varianten 

BIJLAGE 2: technisch programma van eisen en kopie van bijlage 1 (kwaliteit) 

uit de bouwkostennota 2000 

BIJLAGE 3: lijst leveranciers 

Cbz/nr ut507 3



1. INLEIDING 

Naar aanleiding van de huidige wachtlijstproblematiek heeft overleg plaatsgevonden tussen het College 

bouw ziekenhuisvoorzieningen en Arcares. Dit heeft geleid tot een onderzoek naar de mogelijkheden 

om uitbreidingsbouw in de sectoren verpleging en verzorging te realiseren middels Industrieel Flexibel 

en Demontabel (IFD) bouwen. Uitgangspunt hierbij was dat door het toepassen van IFD bouwen binnen 

korte tijd extra huisvesting kan worden gebouwd, om zodoende een bijdrage te leveren aan het bekorten 

van de wachtlijsten. 

Het Bouwcollege heeft in samenwerking met Arcares, op basis van een standaard module, varianten 

ontwikkeld voor uitbreiding van verpleeghuizen en verzorgingshuizen. Op basis van deze varianten en 

een bijbehorende technische omschrijving is aan een aantal marktpartijen verzocht een prijsopgave te 

doen, met de bedoeling uit de zo verkregen prijsopgaven een realistisch kostenkader voor uitbreidingen 

middels IFD-bouw te destilleren. 

In voorliggend rapport worden in kort bestek de bevindingen en aanbevelingen naar aanleiding van het 

uitgevoerde onderzoek gepresenteerd. 

Cbz/nr ut507 4



2. WAT IS IFD-BOUWEN? 

2.1 Algemeen 

Wat wordt onder IFD-bouwen precies verstaan? In de uitgave “Demonstratieprojecten IFD-bouwen (inzendingen)” 

van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) is de volgende omschrijving opgenomen: 

“Steeds meer gebouwen en bouwcomponenten worden industrieel, onder goed beheersbare condities 

geproduceerd. Hiermee maakt de traditionele uitvoering op de bouwplaats in toenemende mate plaats 

voor assemblagewerk, met alle arbo- en milieuvoordelen van dien. De mogelijkheden voor flexibel en 

demontabel bouwen nemen toe. Woningen en gebouwen kunnen steeds vaker worden ontwikkeld en 

gebouwd volgens de individuele wensen en eisen van gebruikers. De combinatie Industrieel, Flexibel en 

Demontabel bouwen maakt dat aanpassingen aan gebouwen relatief goedkoop en eenvoudig kunnen 

worden uitgevoerd. Ten behoeve van onderhoud en vervanging kunnen onderdelen met verschillende 

levensduren ieder op hun eigen moment uit het gebouw gehaald worden. En mettertijd kan een gebouw 

geheel of gedeeltelijk uit elkaar worden gehaald, waarna onderdelen opnieuw gebruikt of gerecycled 

kunnen worden.” 

Door de SEV zijn binnen het kader IFD-bouwen de volgende aandachtsgebieden gedefinieerd: 

- veranderbare (woning)bouw: gebouwen die zowel tijdens de realisatie als tijdens de gebruiksduur 

veranderbaar zijn; 

- kort-cyclisch vastgoed: dit zijn voornamelijk gebouwen voor tijdelijke huisvesting, hiermee wordt in 

het algemeen niet voldaan aan de eisen die voor permanente huisvesting gelden; 

- functie-flexibel vastgoed: dit zijn hoogwaardige gebouwen op een goede locatie met de mogelijkheid 

tot aanpassing aan de wisselende eisen van een zelfde of een nieuwe gebruiker; 

- snel-weg kantoor: het omgekeerde van functie-flexibel vastgoed, het staat niet op een hoogwaardige 

locatie, waardoor huurders maar een korte periode huren en elkaar snel opvolgen; 

- bouwproces- en productinnovatie: ontwikkeling van producten vindt vaak plaats ten behoeve van 

een specifiek bouwproject, langdurige en projectgebonden vormen van co-makership komen nog 

weinig voor in de bouwwereld. Samenwerkingsstructuren met het doel verder te industrialiseren 

kunnen tot kwaliteitsverbetering en lagere bouwkosten leiden. 

2.2 IFD-bouwen en de gezondheidszorg 

De principes van veranderbare (woning)bouw en functie-flexibel vastgoed, in combinatie met bouwproces- 

en productinnovatie, zouden bij het bouwen van permanente huisvesting in de gezondheidszorg tot 

voordeel kunnen leiden. 

Het voordeel van IFD-bouwen in de gezondheidszorg moet gezocht worden in een beter beheersbaar 

bouwproces, verkorting van de ontwikkelings- en bouwtijd, een hogere kwaliteit/functionaliteit tijdens de 

totale levensduur (onder meer door een grotere interne flexibiliteit) en in lagere investeringskosten en 

een hogere bouwkundig-functionele toekomstwaarde van de gebouwen of gebouwdelen. 

Cbz/nr ut507 5



3. ONTWERP STANDAARD MODULE EN VARIANTEN 


Uitgangspunt bij het ontwikkelen van uitbreidingen voor verpleeghuizen en verzorgingshuizen is het 

mogelijk maken van een behoorlijke mate van prefabricage van bouwdelen en het realiseren van een zo 

groot mogelijke interne flexibiliteit. Tevens dient rekening te worden gehouden met kwalitatieve, kwantitatieve 

en veiligheidseisen zoals die onder meer zijn vastgelegd in het Bouwbesluit, de bouwkundig 

functionele maatstaven voor verpleeghuizen en verzorgingshuizen en het Handboek voor Toegankelijkheid. 

3.2 Standaard module 

De door het Bouwcollege en Arcares ontwikkelde varianten zijn gebaseerd op het schakelen van een 

standaard module. De module heeft een breedte van 3,60 meter en een lengte van 9 meter ofwel 2½ 

keer 3,60 meter. Binnen deze module kunnen op vaste plaatsen buitenwanden (gevel) en binnenwanden 

(scheidingswanden) worden geplaatst. Zo worden zones gecreëerd voor een zit/slaapkamer, slaapkamer 

of huiskamer (zone I), voor sanitair, een keuken en een entree/hal (zone II) en voor verkeersruimte 

(zone III). De module is daarmee geschikt voor een invulling als verpleegkamer of als (onderdeel 

van) een verzorgingsappartement. Door de scheidingswanden op vaste plaatsen te zetten, kan bovendien 

relatief eenvoudig van invulling worden gewisseld. 

(figuur 1, schets standaard module) 

Cbz/nr ut507 6



3.3 Varianten 

Door de standaard module te koppelen kunnen diverse uitbreidingsvarianten worden gegenereerd. 

(figuur 2, voorbeeld koppeling standaard modules) 

Op basis van een dergelijke koppeling van standaard elementen is een negental varianten ontwikkeld: 

- Zes varianten voor uitbreiding van een verpleegafdeling met respectievelijk 6, 8 en 12 plaatsen en 

de benodigde huiskamers. Er zijn twee lay-out principes. Eén met persoons- en kamergebonden 

sanitair dat geschikt is voor het gebruik van een badstretcher en één waar gebruik wordt gemaakt 

van gemeenschappelijk sanitair. Het laatste is te overwegen bij patiënten die geen of niet zelfstandig 

gebruik maken van het toilet. De gemiddelde bruto vloeroppervlakte bedraagt circa 45 m² per 

plaats; 

- Drie varianten voor een uitbreiding met respectievelijk 4, 5 of 8 verzorgingshuisappartementen 

(huiskamer, slaapkamer, sanitaire ruimte, keuken en hal), gemiddelde bruto vloeroppervlakte circa 

67 m² per plaats. 

De lay-out van de varianten voor uitbreiding van een verpleegafdeling met persoonsgebonden sanitair 

kan zonder meer getransformeerd worden tot de lay-out van de varianten voor uitbreiding met verzorgingshuisappartementen. 

De varianten zijn volledig toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Zie ook de eisen uit het Handboek voor 

Toegankelijkheid. Ten tijde van de ontwikkeling van de varianten is ervan uitgegaan dat alle deuren, die 

toegang bieden tot een bedtoegankelijke ruimte, een minimale dagmaat dienen te hebben van 1.100 

mm. Volgens de huidige inzichten zou dit zelfs 1.200 mm dienen te zijn. Ter completering van de stukken 

zijn derhalve, behalve de varianten waarmee een prijsopgave is aangevraagd, ook een aantal nieuwe 

varianten toegevoegd. 

Cbz/nr ut507 7



Bij het ontwikkelen van varianten is uitgegaan van een creëren van een uitbreiding, die ter plaatse van 

de zone voor verkeersruimte aan de bestaande bebouwing wordt gekoppeld. 

Uiteraard kunnen de modules ook worden gekoppeld tot varianten met een andere capaciteit, of kunnen 

varianten worden gekoppeld. Ook de wijze van koppeling met de bestaande bebouwing kan afwijken (zo 

zou ook een uitbreiding boven op een bestaande voorzieningen kunnen worden overwogen). 

(figuur 3, voorbeelden koppeling uitbreidingen met bestaande bebouwing) 

De door het Bouwcollege en Arcares ontwikkelde varianten hebben een minimale capaciteit van 

6 plaatsen (verpleeghuis) of 4 plaatsen (verzorgingshuisappartementen). Bij het realiseren van gekoppelde 

uitbreidingen dient rekening te worden gehouden met de maximale capaciteit van de bestaande 

algemene voorzieningen. 

Eveneens dient bij het koppelen van een uitbreiding aan de bestaande bebouwing rekening te worden 

gehouden met het beschikbaar blijven van de bestaande vluchtwegen en met voldoende vluchtwegen 

voor de uitbreiding. Een voordeel van het koppelen van een uitbreiding aan de bestaande bebouwing is 

de mogelijkheid om gebruik te maken van de bestaande werktuigkundige en elektrotechnische installaties 

(meer hierover ook in hoofdstuk 5, kostenkader). 

Het realiseren van de wat grotere uitbreidingen (>8 verzorgingshuisappartementen, 

>12 verpleeghuisbedden) is waarschijnlijk alleen haalbaar als de uitbreiding middels verdiepingsbouw 

wordt gerealiseerd. Er dient dan rekening te worden gehouden met de capaciteit en bereikbaarheid van 

de bestaande liften en trappenhuizen (mede gezien de veiligheidseisen). De koppeling van de uitbreiding 

met de bestaande bebouwing zal, bij gebruik van de bestaande voorzieningen voor verticaal transport, 

op alle lagen moeten worden gerealiseerd. Een andere optie bij een meerlaagse uitbreiding is het 

realiseren van nieuwe voorzieningen voor verticaal transport. Mede gezien de kosten hiervan is het aan 

te raden deze optie pas te overwegen bij een grotere uitbreiding. 

Uiteraard kunnen op basis van IFD-bouw principes en de ontwikkelde uitgangspunten ook stand-alone 

uitbreidingen (30 tot 60 verpleeghuisbedden en algemene voorzieningen) of complete instellingen worden 

gerealiseerd. Een dergelijk ontwerp is echter van een meer complexe aard, onder meer door de 

grootte en de combinatie van meerdere functies, hiervoor zijn geen varianten ontwikkeld. In hoofdstuk 5 

zal echter wel worden ingegaan op de te verwachten kostenontwikkeling bij het bouwen van stand-alone 

voorzieningen middels IFD-bouw. 

De tekeningen van de in het onderzoek meegenomen varianten voor gekoppelde uitbreidingen zijn opgenomen 

in bijlage 1. 

Cbz/nr ut507 8



4. TECHNISCH PROGRAMMA VAN EISEN 

Het technisch programma van eisen dient te worden beschouwd als een aanvulling op de maatstaven 

voor verpleeghuiszorg en verzorgingshuizen, de meest recente bouwkostennota, het bouwbesluit, het 

handboek voor toegankelijkheid en eventuele veiligheidsvoorschriften en alle andere mogelijk van toepassing 

zijnde regelgeving. 

Het technisch programma van eisen is specifiek gericht op uitbreidingen bij verpleeghuizen en verzorgingshuizen 

en dient in samenhang te worden gezien met de tekeningen van de hiervoor ontwikkelde 

varianten (zie bijlage 1). De omschrijvingen zijn, op een aantal punten, beperkt gebleven tot een uitbreiding 

voor verpleeghuiszorg (met persoongebonden sanitair). Dit geldt met name voor de genoemde 

hoeveelheden van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. In principe dient deze 

beschrijving mutatis mutandis ook gehanteerd te worden voor de uitbreiding voor verpleeghuiszorg met 

gemeenschappelijk sanitair en verzorgingshuisappartementen. Met enkele toevoegingen kan de beschrijving 

ook worden gehanteerd voor stand-alone voorzieningen. 

In eerste instantie was in het technisch programma van eisen een beschrijving opgenomen van een 

hoofddraagconstructie van staal, met betonnen vloeren en daken. Gezien de diversiteit in aanbieders en 

aangeboden bouwsystemen is ervoor gekozen om, voor zover mogelijk, een omschrijving van het betreffende 

element te geven zonder de “materialisering” te concretiseren. 

Een aantal elementen is niet, of slechts ten dele, omschreven in het technisch programma van eisen. 

Het betreft hier elementen die afhankelijk zijn van de situatie (sloopwerken, terreinvoorzieningen) of 

elementen die afhankelijk zijn van de keuze van de opdrachtgever of eisen van bijvoorbeeld welstand 

(gevelafwerking, buitengevelopeningen, dakbedekking). 

Daar waar de omschrijving afhangt van de specifieke situatie of daar waar een keuze in afwerking of 

materialisering gemaakt moet worden, is dit met hoofdletters aangegeven. 

Overigens is ervoor gekozen om het technisch programma van eisen te baseren op het SfB-systeem. 

Slechts een deel van de daarin opgenomen elementen is van toepassing. Om te voorkomen dat bij het 

(in de praktijk) samenstellen van het technisch programma van eisen, in die specifieke situatie benodigde, 

elementen over het hoofd worden gezien, is wel de volledige lijst met SfB-codes opgenomen. De 

thans niet gebruikte of niet omschreven elementen zijn licht-grijs afgedrukt. 

Het technisch programma van eisen is, samen met de ontwikkelde varianten, gebruikt om prijsopgaven 

op te vragen (zie ook hoofdstuk 5, kostenkader). Het volledige technisch programma van eisen is, samen 

met een kopie van bijlage 1 (kwaliteit) uit de bouwkostennota 2000, opgenomen in bijlage 2. 

Cbz/nr ut507 9



5. KOSTENANALYSE 


Het bouwen van uitbreidingen door middel van IFD-bouw is bij uitstek geschikt om door middel van turnkey 

“aanbesteden” te realiseren. 

Kenmerkend voor bouwen volgens “turn-key” is dat de opdrachtgever in principe alleen contact heeft 

met de bouwende partij. De bouwende partij verzorgt het uitwerken van het ontwerp (eventueel in samenwerking 

met een architect, constructeur en/of installatieadviseur) volgens de plattegronden en het 

programma van eisen en eventueel de contacten met gemeente en welstand. 

In de praktijk zou deze manier van werken inhouden dat een instelling met plattegronden (op basis van 

de gegeven varianten) en het gegeven programma van eisen (met daarin de mogelijkheid om een aantal 

elementen zelf in te vullen) een vrijblijvende offerte kan aanvragen bij meerdere IFD-bouwers. De 

instelling selecteert op basis van de offertes de IFD-bouwer waarmee men het project wil gaan realiseren. 

Het plan wordt, samen met de meest passende offerte, ter goedkeuring voorgelegd aan het Bouwcollege. 

Na goedkeuring van het Bouwcollege wordt opdracht gegeven aan de gekozen IFD-bouwer en 

kan het project worden gerealiseerd. 

Voordeel van deze manier van werken is dat het bouwproces voor de instelling overzichtelijker is en er 

snel zicht is op de totale investeringskosten. Mede hierdoor kan er snel geadviseerd en vervolgens gebouwd 

worden en blijven de financiële risico’s beperkt. 

De bedrijven die in verband met het kostenonderzoek zijn aangeschreven voor het doen van een prijsopgave 

blijken allemaal op turn-key basis te (kunnen) werken, al is er wel enige differentiatie in de werkzaamheden/kosten 

(vergunningaanvraag gemeente, legeskosten, etc.) die de IFD-bouwers standaard in 

de prijs meenemen. Hiermee is rekening gehouden bij de opzet van de kostenanalyse. 

5.2 Toelichting op de verkregen kostengegevens 

Om een realistisch kostenkader te kunnen bepalen is besloten de negen ontwikkelde varianten voor 

uitbreiding, voorzien van het bijbehorend technisch programma van eisen, voor te leggen aan een aantal 

marktpartijen. Gekozen is voor een selectie van leveranciers van IFD-bouw (zie ook bijlage 3, lijst 

leveranciers), waarbij een zo groot mogelijke diversiteit aan bouwsystemen is nagestreefd. 

Alle partijen is verzocht de prijsopgave te voorzien van een open begroting. Overigens hebben vrijwel 

alle aanbieders de ontwikkelde varianten in meer of mindere mate aangepast aan het door hen aangeboden 

bouwsysteem. Dit echter zonder afbreuk te doen aan het flexibele karakter van de varianten en 

de functionele en kwalitatieve uitgangspunten. 

De navolgende kostengegevens zijn gebaseerd op de prijsopgaven van 6 partijen, te weten: 

De Groot Vroomshoop, IBC Utiliteitsbouw te Best, Koopmans bouwgroep te Enschede, Verlaat Uden, 

Vermeulen Mill Systeembouw, WB Accommodatie Service te Sliedrecht. 

Cbz/nr ut507 10



5.2.1 Bouwkosten 

De verkregen kostengegevens zijn gesplitst naar uitbreidingen voor verpleeghuizen en uitbreidingen 

voor verzorgingshuizen. Bij het in kaart brengen van de gegevens is een onderverdeling gemaakt naar 

het aantal te realiseren plaatsen. Voor verpleeghuizen zijn zowel de categorieen “6-12 plaatsen” als 

“>12 plaatsen” apart bezien. Voor verzorgingsappartementen wordt onderscheid gemaakt tussen de 

categorieën “4-8 plaatsen” en “>8 plaatsen”. In beide gevallen geldt dat plannen die, uitgaande van de 

ontwikkelde varianten, in de laatste categorie (>12 plaatsen respectievelijk >8 plaatsen) vallen, slechts 

gerealiseerd kunnen worden in een meerlaagse bouw. 

Bij de kostenanalyse zijn de kosten voor sloop, alsmede de kosten voor het realiseren van een verbinding 

met het bestaande gebouw en eventuele kosten voor verticale voorzieningen buiten beschouwing 

gelaten. 

In geen van de aanbiedingen waren kosten voor terreinvoorzieningen opgenomen. Dit is gecompenseerd 

door de ingediende kostengegevens te verhogen met de normatieve kosten voor terreinvoorzieningen 

uit de Bouwkostennota 2000 voor verpleegafdelingen en het Referentiekader 2001 voor verzorgingshuizen. 

De verdeling van de bouwkosten over de rubrieken bouwkundige, werktuigbouwkundige, elektrotechnische 

en terreinvoorzieningen en vaste inrichtingen is in tabel 1 niet weergegeven. De verdeling van de 

bouwkosten over deze rubrieken is in sterke mate afhankelijk van de gekozen oplossing voor uitbreiding. 

Wel dient te worden opgemerkt dat voor de werktuigkundige installaties is uitgegaan van een volledig 

zelfstandig functionerende eenheid (onder meer een cv-ketel en mechanische ventilatie). Indien kan 

worden aangekoppeld aan de bestaande installatie (hiervoor dient dan voldoende capaciteit aanwezig te 

zijn) moet het mogelijk zijn aanzienlijk te besparen op de kosten voor werktuigkundige installaties. 

5.2.2 Bijkomende kosten 

Het richtbedrag voor de bijkomende kosten is gesteld op 2,3% van de bouwkosten. Onder de bijkomende 

kosten valt een reeks indirecte kostenposten, waarvan de voornaamste de overheidsheffingen zijn, 

zoals leges en precario, en de aansluitkosten van de nutsbedrijven. Deze rubriek biedt verder onder 

meer ruimte voor de kosten van verzekeringen (waaronder CAR) en de kosten van bodemonderzoek. 

5.2.3 Directiekosten 

De, normaliter, onder directiekosten opgenomen kosten voor onder meer het opstellen van een programma 

van eisen, voor de architect, voor adviseurs, voor planning en coördinatie, bouwbegeleiding en 

administratie en toezicht tijdens de bouw, zijn in de huidige opzet (turn-key) reeds voor een groot deel 

opgenomen in de bouwkosten. De post directiekosten is derhalve teruggebracht tot 6% van de bouwkosten. 

5.2.4 Rente tijdens de bouw 

De kosten voor rente tijdens de bouw zijn geraamd op basis van een percentage van 6,5% en de door 

de aanbieders opgegeven bouwtijd. 

Cbz/nr ut507 11



5.2.5 Onvoorzien (programma en bestekwijzigingen en loon- en prijsstijgingen) 

Voor de bepaling van de kosten voor programma- en bestekswijzigingen wordt een percentage van 2% 

gehanteerd over het totaal van de rubrieken 1.0 tot en met 4.0. 

Voor de bepaling van de kosten voor loon- en prijsstijgingen is uitgegaan van een percentage van 2,5%, 

berekend over de halve bouwtijd en het totaal van de rubrieken 1.0 tot en met 4.0. 

5.2.6 Startkosten 

Startkosten zijn in de kostenanalyse niet meegenomen. 

5.3 Kostenanalyse 

Allereerst blijkt uit de analyse (zie tabel 1) dat de bij de ingediende prijsopgaven behorende ontwerpen 

voor de uitbreidingen bij een verpleeghuis gemiddeld iets meer bruto vloeroppervlak per plaats (gemiddeld 

49 m² respectievelijk 51 m²) beslaan dan de ontwikkelde varianten (circa 45 m²). Dit geldt eveneens 

voor de aanbiedingen voor verzorgingshuisappartementen (variant circa 67 m², aanbiedingen 75 m² 

respectievelijk 71 m²). In beide gevallen is dit verschil te verklaren door de aanpassingen die de varianten 

hebben ondergaan om ze te realiseren in het bouwsysteem van de verschillende partijen. 

Uit de analyse blijkt duidelijk het effect van kleinschaligheid. Zowel bij de uitbreidingen voor verpleeghuizen 

als voor de uitbreidingen voor verzorgingshuisappartementen geldt dat de kosten per m² dalen als 

er meer capaciteit, en dus meer bruto vloeroppervlakte, wordt gerealiseerd. 

In onderstaande tabel zijn de verkregen kostengegevens (gewogen gemiddelde kosten per m² en per 

plaats) per categorie weergegeven. Ter vergelijking is daarnaast de kostennorm uit de bouwkostennota 

2000 respectievelijk het referentiekader 2001 opgenomen. 

prijspeil januari 2001 

VERPLEEGHUIZEN VERZORGINGSHUIZEN 

kosten in guldens norm BKN uitbreiding uitbreiding referentie uitbreiding uitbreiding 

2000 verpl. 6 t/m 12 >12 plaatsen kader 2001 4 t/m 8 >8 plaatsen 

afd. plaatsen 

(50 pl.) plaatsen 

gemidd. bvo per plaats (m², afgerond) 42 49 51 84 75 71 

gemiddelde bouwtijd (mnd, afgerond) - * 3,0 5,4 12 3,3 6,0 

1.0 BOUWKOSTEN 2.650 2.935 2.416 2.102 2.563 2.140 

2.0 BIJKOMENDE KOSTEN - * 66 56 48 58 48 

3.0 INVENTARIS - * p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. 

4.0 DIRECTIEKOSTEN - * 171 145 211 151 125 

5.0 RENTE tijdens de BOUW - * 26 38 77 26 37 

6.1 programma en bestekswijzigingen - * 62 52 47 54 45 

6.2 loon&prijsstijgingen - * 10 15 29 10 14 

7.0 STARTKOSTEN - * p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. 

TOTALE INVESTERINGSKOSTEN 3.305 3.269 2.722 2.514 2.862 2.409 

gemiddeld aantal plaatsen onbekend 8 23 50 6 16 

investeringskosten per plaats 141.956 159.389 138.605 211.145 214.064 170.020 

* niet gespecificeerd in de bouwkostennota 2000 

tabel 1, kostenanalyse, vergelijkingkosten voor uitbreidingen met richtlijn 

Cbz/nr ut507 12



5.3.1 Uitbreiding verpleeghuis 

In vergelijking met de geldende (naar januari 2001 geïndexeerde) richtlijn voor nieuwbouw verpleegafdelingen 

zijn de bouwkosten per m² voor een uitbreiding van een verpleegafdeling met 6-12 plaatsen 

circa 11% hoger. Dit is deels te verklaren door het kleinschaligheidseffect (ongunstige ontwerpfactoren) 

en deels doordat er kostenelementen in de bouwkosten zijn opgenomen die normaliter onder de post 

directiekosten zouden vallen. Het verschuiven van kosten uit de post directiekosten naar de bouwkosten 

heeft te maken met de manier van werken (turn-key) van de meeste IFD-bouwers. De bouwkosten voor 

een uitbreiding van een verpleegafdeling >12 plaatsen zijn circa 9% lager dan de richtlijn. 

De investeringskosten per m² voor 6-12 plaatsen zijn vrijwel gelijk aan de richtlijn (-1%). De investeringskosten 

voor >12 plaatsen onderschrijden de richtlijn met circa 18%. In het eerste geval is de relatieve 

daling (ten opzichte van de overschrijding van de bouwkosten) te verklaren door overheveling van 

kostenelementen uit de post directiekosten naar de bouwkosten, maar voor een belangrijk deel ook door 

de afname van de bouwtijd. Gevolg van de afname van de bouwtijd is een afname (ten opzichte van de 

richtlijn) van de rentekosten tijdens de bouw en de post onvoorzien. 

Door de verhoging van de bruto vloeroppervlakte per plaats, een gevolg van de gewenste interne flexibiliteit, 

liggen de kosten per plaats voor een uitbreiding van 6-12 plaatsen iets boven de richtlijn. Absoluut 

gezien bedraagt het verschil circa ƒ 17.500,-- per plaats, procentueel gezien is dit ruim 12%. De 

kosten per plaats voor een uitbreiding >12 plaatsen liggen ruim ƒ 3.000,--, ofwel circa 2,5%, lager dan 

de richtlijn. 

5.3.2 Uitbreiding verzorgingshuisappartementen 

In vergelijking met het referentiekader 2001 voor nieuwbouw van verzorgingshuizen nieuwbouw verpleegafdelingen 

zijn de bouwkosten per m² voor een uitbreiding met 4 t/m 8 verzorgingshuisappartementen 

bijna 22% hoger. Ook hier moet de oorzaak deels worden gezocht in het kleinschaligheidseffect 

en deels in de overheveling van kosten uit de post directiekosten naar de bouwkosten. De bouwkosten 

voor een uitbreiding met meer dan 8 verzorgingshuisappartementen zijn vrijwel gelijk aan de richtlijn 

(+2%). 

De investeringskosten voor uitbreiding met 4-8 verzorgingshuisappartementen zijn per m² bijna 14% 

hoger dan de richtlijn. De investeringskosten voor >8 plaatsen onderschrijden de richtlijn in kleine mate, 

circa 4%. In beide gevallen is de relatieve daling (ten opzichte van de overschrijding van de bouwkosten) 

ook weer te verklaren door overheveling van kosten uit de post directiekosten naar de bouwkosten 

en door de afname van de bouwtijd. 

De kosten per plaats voor verzorgingshuisappartementen zijn niet te vergelijken met de kosten per 

plaats zoals die in het referentiekader zijn gedefinieerd. In het referentiekader zijn in de oppervlakte per 

plaats onder meer ook de algemene voorzieningen besloten. Er is geen differentiatie gemaakt naar de 

kosten voor alleen het woonareaal. Uit het referentiekader is wel op te maken (tabel 7 op pagina 19) dat 

voor het woonareaal een bruto vloeroppervlak van circa 70 m² per plaats moet worden gerekend. Indien 

er van uit wordt gegaan dat de kosten per m² voor het woonareaal gelijk kunnen worden gesteld met de 

kosten per m² voor de overige functies dan zouden de kosten per plaats (bij alleen 70 m² woonareaal) 

ongeveer ƒ 176.000,-- bedragen. Daarmee zijn de kosten per plaats voor een uitbreiding met >8 plaatsen 

ongeveer ƒ 6.000,--, ofwel circa 3,4% lager dan de richtlijn uit het referentiekader. 

Cbz/nr ut507 13



5.3.3 Stand-alone voorzieningen 

Op basis van de kostengegevens zoals die voor (gekoppelde) uitbreidingen van verpleeghuizen en verzorgingshuizen 

zijn verkregen kunnen de te verwachten kosten voor een stand-alone voorziening voor 

beide categorieën worden afgeleid. 

Bij het realiseren van een stand-alone verpleeghuis voorziening met 30 of 60 bedden zullen de kosten 

per plaats met circa ƒ 38.000,-- toenemen, ten opzichte van de in tabel 1 genoemde ƒ 138.605,-- per 

plaats voor een (aan een bestaande voorziening gekoppelde) uitbreiding met meer dan 12 plaatsen. Die 

toename is gebaseerd op het realiseren van 14 m² aan algemene voorzieningen per plaats (norm dependance 

Bouwkostennota 2000, prijspeil januari 2001). De totale investeringskosten voor een middels 

IFD-bouw gerealiseerde stand-alone voorziening komen daarmee op ruim 

ƒ 176.000,-- per plaats. Voor een dependance wordt in de norm een investeringsbedrag van ruim 

ƒ 192.000,-- aangehouden. Indien een stand-alone voorziening met 30 of 60 bedden middels IFD-bouw 

wordt gerealiseerd kan dus, rekening gehouden met meerkosten voor verticaal transport, ruim binnen de 

norm voor een dependance worden gebouwd. Daarbij is de middels IFD-bouw gerealiseerde voorziening 

ruimer (65 m² per bed, tegen 56 m² per bed volgens de norm), als gevolg van de flexibele opzet 

van de verpleegkamers. 

Overigens is geen rekening gehouden met kostenverschillen tussen te realiseren oppervlakte voor een 

verpleegafdeling en de oppervlakte voor algemene voorzieningen. Er is echter ook nog geen rekening 

gehouden met een afname van de investeringskosten per m² als gevolg van een toename van de gebouwde 

vloeroppervlakte. 

De kostengegevens tonen aan dat het bouwen van uitbreidingen van verzorgingshuizen bij meer dan 8 

plaatsen zo’n ƒ 100,-- per m² goedkoper is. Op grond van de thans verkregen kostengegevens kan de 

verwachting worden uitgesproken dat bij het realiseren van stand-alone verzorgingshuizen (50 plaatsen 

of meer) middels IFD-bouw de kosten per m² substantieel zullen dalen. 

Zoals eerder opgemerkt leidt het bouwen van voorzieningen tot een kostenverhoging (kleinschaligheidseffect). 

Er kan derhalve van uit worden gegaan (de kostengegevens tonen dit ook aan) dat de investeringskosten 

per m² zullen dalen naarmate de te bouwen capaciteit, en dus vloeroppervlakte, groter 

wordt. Rekening gehouden met extra kosten voor verticaal transport, zal een door middel van IFD-bouw 

gerealiseerd verzorgingshuis naar verwachting ruim binnen de richtlijn gerealiseerd kunnen worden. 

Cbz/nr ut507 14



6. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 

6.1 Conclusie 

Op basis van de gehanteerde uitgangspunten en de daarmee verkregen gegevens kan worden geconcludeerd 

dat, als de structuur van de bestaande situatie het toelaat, het zinvol lijkt uitbreidingen voor 

verpleeghuizen en verzorgingshuizen middels IFD-bouw te realiseren. Door het toepassen van IFDbouw 

kan, tegen geringe meerkosten of zelfs tegen gelijke kosten per plaats, een kwalitatief hoogwaardige, 

intern flexibele (en daarmee duurzame) uitbreiding worden gerealiseerd. Met als bijkomend voordeel 

een grotere oppervlakte per plaats. Naar verwachting zullen stand-alone voorzieningen met een 

grotere capaciteit zelfs tegen lagere investeringskosten kunnen worden gerealiseerd. 

Door gebruik te maken van een bouwsysteem dat in grote mate geprefabriceerd kan worden aangeleverd, 

kan aanzienlijk sneller worden gebouwd. De gemiddelde bouwtijd voor de categorie uitbreidingen 

met 6-12 verpleeghuisplaatsen (gemiddeld 8 plaatsen) bedraagt circa 3 maanden. Uit bijlage 4 van de 

bouwkostennota blijkt dat de bouwtijd van een project met vergelijkbare investeringskosten (circa ƒ 1,3 

mln.) ongeveer 7 maanden bedraagt. Dit betekent een tijdwinst van ruim 57%. Bij een dergelijke vergelijking 

voor de categorie uitbreidingen met >12 plaatsen en de categorieën uitbreidingen met 4-8 en >8 

verzorgingshuisappartementen blijkt de tijdwinst respectievelijk circa 46%, 45% en 40%. 

Met als uitgangspunt het opgestelde technisch programma van eisen en met als voorbeeld de ontwikkelde 

varianten kunnen instellingen relatief eenvoudig een uitbreiding (laten) ontwikkelen en een prijs 

opvragen (bij meerdere partijen). Voorzien van offertes kan daarop een verklaring/vergunning worden 

aangevraagd bij het Bouwcollege. 

6.2 Aanbevelingen 

Indien een plan voor uitbreiding van een verpleeghuis of een verzorgingshuis qua opzet vergelijkbaar is 

met de ontwikkelde varianten, kan een functionele beoordeling relatief eenvoudig plaatsvinden. 

Bij beoordeling van de bijbehorende investeringskosten verdient het volgende de aandacht. De kostenrichtlijn 

voor de nieuwbouw van een verpleegafdeling is anders opgezet dan de richtlijn voor nieuwbouw 

van een verzorgingshuis in het referentiekader 2001. Het betreft respectievelijk een deelnorm (deel van 

een totaal verpleeghuis) en de richtlijn voor nieuwbouw van een totaal verzorgingshuis. Het is evident 

dat dit leidt tot verschillen, daar waar het gaat om functies die in de genormeerde bruto vloeroppervlakte 

zijn opgenomen. Derhalve wordt voorgesteld wordt om voor uitbreidingen van verpleeghuizen bij de 

beoordeling van investeringskosten uit te gaan van de kosten per plaats. Bij de beoordeling van een 

uitbreiding met verzorgingshuisappartementen kan als uitgangspunt de investeringskosten per m² worden 

gehanteerd. 

Voorgesteld wordt om bij de beoordeling van de investeringskosten voor de uitbreiding van een verpleeghuis 

de volgende uitgangspunten te hanteren: 

- 6-12 plaatsen: 

oppervlakte per plaats gemiddeld 49 m² (exclusief verbindingsgang en eventueel verticaal transport); 

gemiddelde bouwtijd 3 maanden; 

investeringskosten per plaats maximaal het normatieve bedrag +12% (exclusief kosten voor 

sloopwerken, verbindingsgang en eventuele verticale voorzieningen); 

Cbz/nr ut507 15



- >12 plaatsen: 

oppervlakte per plaats gemiddeld 51 m² (exclusief verbindingsgang en verticaal transport); 


investeringskosten per plaats maximaal het normatieve bedrag (exclusief kosten voor sloopwerken, 

verbindingsgang en verticale voorzieningen). 

Voorgesteld wordt om bij de beoordeling van de investeringskosten voor de uitbreiding van een verzorgingshuis 

de volgende uitgangspunten te hanteren: 

- 4-8 plaatsen: 

oppervlakte per plaats gemiddeld 75 m² (exclusief verbindingsgang en eventueel verticaal transport); 


investeringskosten per plaats maximaal de normatieve kosten per m² +14% (exclusief kosten voor 

sloopwerken, verbindingsgang en eventuele verticale voorzieningen); 

- >8 plaatsen: 

oppervlakte per plaats gemiddeld 71 m² (exclusief verbindingsgang en verticaal transport); 


investeringskosten per plaats maximaal het normatieve bedrag per m² (exclusief kosten voor 

sloopwerken, verbindingsgang en verticale voorzieningen). 

De kosten voor een aansluiting met de bestaande bebouwing en sloopwerkzaamheden ter plaatse van 

die aansluiting, alsmede eventuele voorzieningen voor verticaal transport (lift, trappenhuis, noodtrap) 

zijn in de vergelijkingen buiten beschouwing gelaten. De daarmee samenhangende kosten zijn te zeer 

afhankelijk van de situatie ter plaatse. 

Het verdient dus ook aanbeveling de kosten en benodigde oppervlakte voor de aansluiting met de bestaande 

bebouwing en voor voorzieningen voor verticaal transport bij indiening van een plan separaat in 

beeld te brengen. Bij het maken van een keuze voor een uitbreiding in één of in meer lagen (vooral bij 

de kleinere uitbreidingen) kunnen deze kosten van belang zijn. Als richtlijn bij het maken van die keuze 

kunnen de volgende getallen worden aangehouden: 

- voor een lift, inclusief de benodigde bouwkundige voorzieningen (fundering, gevel, dak): vanaf 

circa ƒ 150.000,-- (voor twee bouwlagen); 

- voor een trappenhuis, inclusief de benodigde bouwkundige voorzieningen (fundering, gevel, dak): 

vanaf circa ƒ 60.000,-- (voor twee bouwlagen); 

- voor een verbindingsgang bedragen de kosten naar schatting circa ƒ 5.000,-- per m² voor de eerste 

laag, voor elke extra laag bedragen de kosten naar schatting circa ƒ 4.000,-- per m². 

Op basis van de thans verkregen kostengegevens verdient het eveneens aanbeveling het realiseren 

van stand-alone voorzieningen voor verpleeghuizen en verzorgingshuizen middels IFD-bouw te overwegen. 

De te verwachten daling van de investeringskosten bij het realiseren van een grotere capaciteit 

leidt ertoe dat kwalitatief en functioneel hoogwaardige gebouwen, met een hoge flexibiliteit en toekomstwaarde, 

tegen lagere investeringskosten kunnen worden gerealiseerd. 

Cbz/nr ut507 16



BIJLAGE 1 

TEKENINGEN VARIANTEN


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport


Signaleringsrapport



BIJLAGE 2 

TECHNISCH PROGRAMMA VAN EISEN 

EN KOPIE BIJLAGE 1 (KWALITEIT) UIT DE BOUWKOSTENNOTA 2000



TECHNISCH PROGRAMMA VAN EISEN (volgens SfB codering) 

Algemeen 

Het voorliggend technisch programma van eisen beschrijft de prestaties van uitbreidingen voor de huisvesting 

van verzorging en verpleging behoevende ouderen. Uitgangspunt is dat de uitbreidingen gekoppeld 

aan het bestaande huis gerealiseerd worden. 

Als peil van de afgewerkte vloer dient het peil van de afgewerkte vloer van de bestaande bebouwing 

aangehouden te worden. 

De accommodatie dient volledig toegankelijk te zijn voor rolstoelgebruikers. Zie hiertoe de eisen uit het 

Handboek voor Toegankelijkheid. Alle deuren die toegang bieden tot een bedtoegankelijke ruimte, dienen 

daarom een minimale dagmaat te hebben van 1.100 mm (volgens de huidige inzichten zou dit zelfs 

1.200 mm dienen te zijn). Alleen in de natte ruimten dienen geronde dorpels te worden toegepast die 

maximaal 2 cm hoog zijn. Alle andere ruimten dienen vrij te zijn van dorpels. 

De uitbreidingen bij verpleeghuizen en verzorgingshuizen dienen uitdrukkelijk te worden beschouwd als 

permanente huisvesting. Van toepassing zijn de UAV 1989, het Bouwbesluit en het Bouwprocesbesluit. 

De constructie dient te voldoen aan NEN 6702, Technische grondslagen voor bouwconstructies. Alle 

technische installaties moeten voldoen aan relevante NEN-normen en uitvoeringsvoorschriften en bepalingen 

waarvan wordt verondersteld dat deze bekend zijn bij de leverancier. 

Voor de van toepassing zijnde uitgangspunten betreffende navolgende onderdelen wordt verwezen naar 

bijlage 1 (kwaliteit) van de bouwkostennota 2000 (een kopie hiervan dient aan het technisch programma 

van eisen te worden toegevoegd): 

- oplevering; 

- onderhoudstermijn; 

- garantie op onderdelen; 

- verband met andere werken; 

- verrekening van meer- en minderwerk; 

- bestekswijzigingen; 

- stelposten; 

- hoeveelheden; 

- betalingen; 

- kortingen; 

- verzekeringen door de opdrachtgever; 

- verrekeningen van wijzigingen van kosten en prijzen; 

- tekeningen en berekeningen. 

Verder zijn, voorzover deze niet zijn opgenomen in het technisch programma van eisen, alle overige 

bepalingen van Rijks-, Provinciale-, en gemeentelijke instellingen/diensten en van andere publiekrechtelijke 

lichamen van toepassing, zoals: 

- Rijks- en Provinciale Waterstaat; 

- Bouw- en Woningtoezicht; 

- de brandweer;



- de politie; 

- de openbare nutsbedrijven; 

- de inspectie milieudienst. 

De aansluitkosten van de nutsbedrijven, ten behoeve van de in de omschrijving genoemde basisinstallaties, 

dienen als p.m. post in de aanbieding te worden meegenomen. Dit betreft: 

- voor water vanaf de dienstleiding tot en met de centrale hoofdmeter; 

- voor gas vanaf de dienstleiding tot en met de gasmeter; 

- voor elektra vanaf de dienstleiding tot en met de meterkast; 

- voor riolering, gescheiden systeem, vanaf de dienstleiding tot de terreingrens. 

In het technisch programma van eisen voorkomende termen 

Thermische isolatie (Rc): 

De thermische isolatie geeft aan wat de warmteweerstand is van een scheidingsconstructie (de omhulling 

van een bepaalde, voor mensen toegankelijke, besloten ruimte). De waarde van de Rc wordt uitgedrukt 

in (m².K)/W. Voor het bepalen en berekenen van de warmteweerstand wordt verwezen naar NEN 

1068, 4 e druk, mei 1997. 

Aan de thermische isolatie (Rc) gerelateerde termen: 

Rm warmteweerstand van een materiaallaag, (m².K)/W 

U warmtedoorgangscoefficient van een scheidingsconstructie W/(m².K) 

ZTA zontoetredingsfactor van een raamsysteem 

Lucht- en contactgeluidisolatie en geluidwering: 

Lucht- en geluidisolatie heeft betrekking op ruimten in een gebouw. Geluidwering heeft betrekking op 

uitwendige en inwendige scheidingsconstructies van gebouwen. Voor bepaling van lucht- en contactgeluidisolatie 

en geluidwering van constructies wordt verwezen naar NEN 5077, 1 e druk, augustus 1991 

met verwerking van het correctieblad van maart 1992. 

GA;k karakteristieke geluidswering van een scheidingsconstructie, dB(A) 

Llu isolatie-index voor luchtgeluid, dB 

Rw geluidsisolatiewaarde, dB



(1-) FUNDERINGEN 

(11.) Bodemvoorzieningen 

(11.0) (algemeen) 

Houdt er rekening mee dat door de uitvoerende partij om een schoongrond verklaring kan worden 

verzocht. 

(11.1) (grond) 

Ontgraven van de bouwput; 

Opslaan van de uitgegraven grond; 

Aanvullen van de fundering met de uitkomende grond; 

Van het terrein afvoeren van overtollige grond; 

Leveren en aanbrengen van 10 cm schoon zand onder de fundering en de betonvloer; 

(11.2) (water) 

(13.) Vloeren op grondslag 


(13.1) (niet constructief) 

(13.2) (constructief) 

(16.) Funderingsconstructies 


(16.1) (voeten en balken) 

Over de heipalen aan te brengen betonbalken met een wapening van betonstaal. De constructie 

dient te voldoen aan alle geldende bouwnormen (NEN 6700 serie). Dit geldt met name ten 

aanzien van de opneembare en optredende zettingverschillen (maximaal 1/200). De absolute 

zetting mag maximaal 50 mm. bedragen. De belasting door gewicht en veranderlijke belasting 

dient over een voldoende groot funderingsoppervlak te worden verspreid. 

Er dienen voorzieningen te worden getroffen om (zwakke) ventilatie van de kruipruimte mogelijk 

te maken (zie ook 23.2). 

De aansluitende constructie naar bestaande bouwdelen dient de optredende zettingverschillen 

te kunnen opnemen. 

(16.2) (keerwanden) 

(17.) Paalfunderingen 

AFHANKELIJK VAN SITUATIE TER PLAATSE 

Bij aanname funderingsmethode ten behoeve van prijsvorming uitgaan van funderingsmethode 

bestaande bebouwing. Bij bepaling definitieve funderingsmethode uitgaan van bodemonderzoek 

en eventueel rapport belendingen (in verband met kans op beschadigingen door trillingen). 


(17.1) (niet geheid) 

AANNAME: 

(17.2) (geheid) 

Leveren, inheien en koppensnellen van betonnen heipalen; 

Aanname: de lengte van de heipalen bedraagt gemiddeld 10 meter; 

Afvoeren van bij het koppensnellen vrijgekomen betonpuin en betonijzer;



(2-) RUWBOUW 

Voor de totale gevel, dus buitenwanden (21), buitenwandopeningen (31) en buitenwandafwerkingen 

(41) is in de kostennorm een stelpost opgenomen van ƒ 600,-- per m². De gevel dient 

verder te voldoen aan de bij voornoemde rubrieken gestelde eisen. 

(21.) Buitenwanden 


De totale buitenwandconstructie dient een Rc-waarde van ten minste 3,0 m².K/W te hebben. 



(22.) Binnenwanden 



In verband met de mogelijkheden voor verplaatsing van de binnenwanden wordt uitgegaan van 

een uitvoering als systeemwand (houtskelet of metalstud-wand). Om geluidsoverdracht via het 

plafond te voorkomen dienen de wanden tot aan de onderzijde van het bouwplafond te worden 

doorgetrokken. Leiding- en kabeldoorvoeren moeten worden afgedicht. 

Kamer/woningscheidende wanden hebben een dikte van 150 mm (Rw circa 54-57 dB), overige 

scheidingswanden hebben een dikte van 100 mm (Rw circa 53 dB). 

Afwerking: aan beide zijden 2*15 mm. gipskartonplaaten, behangklaar afgewerkt. 

Binnenzijde badkamers 2*12,5 mm. Waterresistent gipskartonplaten. 

Ten behoeve van het monteren van wastafels, armsteunen en ander sanitair aanbrengen van 

vullende multiplexstukken tussen de stijlen. 


(23) Vloeren 


De totale vloerconstructie dient een Rc-waarde van ten minste 3,0 m².K/W te hebben. In verband 

met de nodige geluidisolatie (massa vloer) wordt uitgegaan van betonvloeren. 



Het leveren en aanbrengen van een geïsoleerde betonelementenvloer met een nuttige vloerbelasting 

van 2,5 kN/m². Betonsterkteklasse : B-45. 

Betonvloer af te werken met een zand/cementvloer van 50 mm (AANNAME). 

Vloerrand: aan de buitenkant van de vloer wordt een isolatierand aangebracht. 

Ventilatie: ten behoeve van een zwakke ventilatie van de kruipruimte(n) worden de nodige ventilatiekokers 

geleverd en aangebracht, voorzien van een rooster, opgenomen tussen de vloernaden.



Dakvloer: Het leveren en aanbrengen van een voorgespannen betonelementenvloer met een 

nuttige belasting volgens NEN 3850. De vloeren aan de onderzijde glad afgewerkt. De dakvloer 

is afgewerkt met een druklaag van ….mm (SPECIFICEREN INDIEN VAN TOEPASSING). 

(24) Trappen en hellingen 

OPNEMEN INDIEN VAN TOEPASSING 


(24.1) (trappen) 

(24.2) (hellingen) 

(24.3) (ladders en klimijzers) 

(27) Daken 


De totale dakconstructie dient een Rc-waarde van ten minste 3,0 m².K/W te hebben. 



Indien een kapconstructie wordt toegepast: 

Nuttige belasting volgens NEN 3850 

Houten kapconstructie waarop aangebracht (SPECIFICEREN) dakplaten, Rc als onder 27.0 

Een en ander inclusief panlatten, ruiterbeugels en ruiterplanken. 

Het dak afgewerkt met RBB pannen sneldek en gevelpannen, vorsten, ondervorsten, vorstbeugels, 

panhaken en UVS vogelschroten. 

(28) Hoofddraagconstructies 


De constructie bestaat uit kolommen, liggers en windverbanden, incl. alle benodigde verbindingsstukken. 

Indien van toepassing (staal/hout) dient rekening te worden gehouden met voldoende 

conservering. 

De hele constructie wordt uit het zicht genomen in de wanden plafonddetaillering. 

Het verdiepingdragende gedeelte wordt 60 min. brandwerend uitgevoerd. 

(28.1) (kolommen en liggers) 

(28.2) (wanden en vloeren) 

(28.3) (ruimte-eenheden)



(3-) AFBOUW 

(31) Buitenwandopeningen 


Het leveren en plaatsen van gevelkozijnen. 

KIEZEN: Kozijnen: de buitendeur- en raamkozijnen uit te voeren in kunststof/hout (soort specificeren)/aluminium 

(of conform uitvoering aanwezige kozijnen). KLEUREN NADER TE BEPALEN 

De kozijnen zijn uitgerust met ventilatieroosters. Uitvoering ventilatieroosters: 

(KLEUR/AFWERKING EN BEDIENING NADER TE BEPALEN) 

Beglazing: 

Standaard van binnen uit beglazen met isolatieglas (dikte 5-12-4, Rc-waarde 0,33 m².K/W; beide 

NADER TE BEPALEN); 

Beglazing geplaatst lager dan 1400+ vloerpeil uitvoeren als veiligheidsglas (NEN 3569); 

Eventuele brandpuien: geen beglazing, v.v. massieve multiplex deuren met deurdranger; 

Glasdeuren v.v. gehard/gelaagd glas; 

Enkele buitendeur: 

Beslag: scharnieren, slot, deurkrukken 

Draai-/valramen: 

Draai-/valbeslag, kierstandbegrenzer, de raamkruk is vergrendeld op het moment dat het 

raam in de draai- of valstand staat. 

Scharnieren: 

Alle scharnieren zijn inbraakbeveiligd. 

Zonwering: 

Het leveren en aanbrengen van uitvalschermen, kap, bovenrol, voorlijst, doek, armen, bediening 

(KLEUR EN TYPE BEDIENING NADER TE BEPALEN). 

(31.1) (niet gevuld) 

(31.2) (gevuld met ramen) 

(31.3) (gevuld met deuren) 

(31.4) (gevuld met puien) 

(32) Binnenwandopeningen 


ALLE KLEUREN EN MATERIALEN NADER TE BEPALEN (afhankelijk van bestaande situatie) 


(32.2) (gevuld met ramen) 

(32.3) (gevuld met deuren) 

deurbreedte volgens tekening, hoogte 2.115 mm;



enkele deuren: 

kozijn: 

deur: 

beslag: paumelles, deurkrukken, slot 

schuifdeuren: 

kozijn: 

deur: 

beslag: 2 rollers, 1 rail, 1 afdekkap, 1 deurgeleider, 1 schuifkom 

(32.4) (gevuld met puien) 

(33) Vloeropeningen 



(33.2) (gevuld) 

(34) Balustrades en leuningen 


(34.1) (balustrades) 

(34.2) (leuningen) 

(37) Dakopeningen 



(37.2) (gevuld) 

(38) Inbouwpakketten 


(38.1) (inbouwpakketten)



(4-) AFWERKINGEN 

(41) Buitenwandafwerkingen 


NADER TE BEPALEN (afhankelijk van bestaande situatie) 

(41.1) (buitenwandafwerkingen) 

(42) Binnenwandafwerkingen 


(42.1) (binnenwandafwerkingen) 

Natte ruimten: wandtegels, over de volle hoogte, in de hoeken voorzien van kitvoeg. 

(43) Vloerafwerkingen 


(43.1) (verhoogd) 

(43.2) (niet verhoogd) 

Het leveren en leggen van marmoleum, type/kleur (NADER TE BEPALEN), dikte 2 mm., met 

gelaste naden en afgekit langs de plinten. 

Natte ruimten: dubbel hard gebakken (anti-slip) vloertegels. Ter plaatse van de aansluiting met 

de wand kimband en liggende kitvoeg aanbrengen. 

(44) Trap- en hellingafwerkingen 

OPNEMEN INDIEN VAN TOEPASSING 


(44.1) (trapafwerkingen) 

(44.2) (hellingafwerkingen) 

(45) Plafondafwerkingen 


(44.1) (verlaagd) 

Verlaagd plafond: regels afgewerkt met gipskartonplaten, spuitwerk. 

(44.2) (niet verlaagd) 

Onderzijde van de betonnen dakvloer afwerken met (NADER TE BEPALEN) 

(47) Dakafwerkingen 


(47.1) (dakafwerkingen) 

Het leveren en aanbrengen van (afschot)isolatie en dakbedekking: 

(AFMETINGEN EN MATERIAAL NADER TE BEPALEN) 

(48) Afwerkingspakketten 


(48.1) (afwerkingspakketten)



(5-) INSTALLATIES W. 

(51) Warmteopwekking 

(ZIE 56) 


(51.1) (lokaal) 

(51.2) (centraal) 

(51.3) (toegeleverde warmte) 

(51.4) (warmtekrachtkoppeling) 

(51.5) (bijzonder) 

(52) Afvoeren 


De buitenriolering te maken in PVC, klasse 41 (AANNAME), voorzien van KOMO keurmerk met 

de benodigde hulpstukken en bevestigingsmaterialen. Op de riolering aan te sluiten alle lozingstoestellen 

en hemelwaterafvoeren. 

De buitenriolering aan te sluiten op het bestaande rioleringssysteem. 

Voor het aanbrengen van de riolering de nodige sleuven graven en weer aanvullen met grond. 

De dichting van de verbindingen moet geschieden met PVC-lijm volgens voorschrift van de 

fabrikant. 

De binnenriolering te maken in PVC, klasse 41 (AANNAME), voorzien van KOMO keurmerk met 

de benodigde hulpstukken, syphons en ontstoppingsstukken en bevestigingsmaterialen. 

Voor het aanbrengen van de binnenriolering de nodige sleuven graven en weer aanvullen met 

grond. 

De closetpotten op de riolering aan te sluiten met hulpstukken Ø 11 cm. 

Vanaf de wastafels, aanrechten en RVS douchepluggen etc. afvoerbuizen aanbrengen tot in de 

PVC riolering. 

(52.1) (regenwater) 

(52.2) (fecaliën) 

(52.3) (afvalwater) 

(52.4) (gecombineerd) 

(52.5) (speciaal) 

(52.6) (vast vuil) 

(53) Water 


Het waterleidingnet aan te sluiten op het bestaande waterleidingnet. 

Het geheel uit te voeren volgens model-aansluitvoorwaarden voor drinkwater van de VEWIN, 

de VEWIN-werkbladen, NEN 11006 (AVWI-1981), NEN 1070 en NEN 5075. 

De waterleidingen uit te voeren in roodkoperen leiding, voorzien van KIWA keurmerk, en soldeerfittingen 

van messing/koper, zuiver recht en strak, uitgevoerd met de nodige stop- en aftapkranen. 

De leidingen te bevestigen amet koperen pijpbeugels (handelsmodel), op afstand volgens 

voorschrift. 

De leidingen opnemen in de wanden, daar waar de leidingen in het zicht lopen, waar nodig 

ontvetten, schuren en dekkend te schilderen in bijpassende kleur.



(53.1) (drinkwater) 

(53.2) (verwarmd tapwater) 

(53.3) (bedrijfswater) 

(53.4) (gebruiksstoom en condens) 

(53.5) (waterbehandeling) 

(54) Gassen 


(54.1) (brandstof) 

(54.2) (perslucht en vacuüm) 

(54.3) (medisch) 

(54.4) (technisch) 


(55) Koude-opwekking 


(55.1) (lokaal) 


(55.3) (distributie) 

(56) Warmtedistributie 


In principe aansluiten op het bestaande leidingnetwerk van de instelling. Indien de capaciteit 

van het bestaande ketelhuis onvoldoende is dient een aardgas gestookte verwarmingsinstallatie 

geleverd en geïnstalleerd te worden, uitgevoerd in radiatoren en leidingen, welke dienen te voldoen 

aan de NEN 3028, 1078 en 1010 laatste uitgave, alsmede aan de voorschriften van de 

plaatselijke gasleverancier. 

De installatie uit te voeren in een 2-pijpssysteem, met onderverdeling en versnelde circulatie 

door middel van een circulatiepomp en uitgevoerd met radiatoren. 

De installatie moet bij een buitentemperatuur van –10 °C en bij een windsnelheid van 5 m¹/sec 

de volgende binnentemperaturen garanderen: 

patiëntenkamer 22 °C 

sanitaire eenheid 24 °C 

woonkamer 22 °C 

keuken 18 °C 

gangen 18 °C 

bijkeuken, spoelvertrek 18 °C 

In geval van een eigen aardgasgestookte ketel bestaat deze uit de volgende onderdelen: 

atmosferische gestookte gasketel met Giveg keur; 

vulkraan met sleutel; 

geruisarme circulatiepomp met Kema keur; 

expansievat; 

overstortventiel; 

beveiligings- en regelapparatuur;



gas-afsluitkraan; 

dag-, nacht- en weekendschakelklok met bedrading en aansluiting vanaf de brandschakelaar 

rookgasafvoer. 

De toe te passen radiator zijn geperst stalen plaatradiatoren. Elk verwarmingslichaam is voorzien 

van een instelbare thermostaatkraan, ontluchtingskraantje en een voetventiel met aftap. 

De hoofd- en aansluitleidingen zijn vervaardigd uit chromatisch verzinkte pijp, de verbindingen 

door middel van knelkoppelingen. Alle leidingen opnemen in de wanden. 

Tot de installatie behoren verder: 

consoles en vasthouders voor radiatoren; 

leidingbeugels; 

alle benodigde bevestigingsmiddelen; 

rozetten bij wand en vloerdoorgangen; 

vulslang met wartel en ophangrekje; 

ontluchtingspotten achter de ketel en op de hoogste punten in de installatie. 

(56.1) (water) 

(56.2) (stoom) 

(56.3) (lucht) 


(57) Luchtbehandeling 


Alle ruimten worden mechanische geventileerd: 

3 tot 6-voudige (regelbaar) in patiëntenkamers, huiskamers en nevenruimten; 

6-voudig in het patiëntensanitair (minimaal); 

12-voudig (regelbaar tot) in de pantry, bijkeuken c.q. spoelvertrek. 

(57.1) (natuurlijke ventilatie) 

(57.2) (lokale mechanische afzuiging) 

(57.3) (centrale mechanische afzuiging) 

(57.4) (lokale mechanische ventilatie) 

(57.5) (centrale mechanische ventilatie) 

(57.6) (lokaal) 


(58) Regeling klimaat en sanitair 


(58.1) (specifieke regelingen) 

(58.2) (centrale melding, meting en sturing)



(6-) INSTALLATIES E. 

(61) Centrale elektrotechnische voorzieningen 


Volgens de voorschriften en aanwijzingen van het GEB een elektrische installatie aan te brengen, 

welke goed functionerend wordt opgeleverd. De installatie voldoet aan NEN 1010. Voor 

aantallen aansluitpunten: zie (63). 

(61.1) (energie, noodstroom) 

(61.2) (aarding) 

(61.3) (kanalisatie) 

(61.4) (energie, hoogspanning) 

(61.5) (energie, laagspanning) 

(61.6) (energie, zeer lage spanning) 

(61.7) (bliksemafleiding) 

(62) Krachtstroom 


(62.1) (hoogspanning) 

(62.2) (laagspanning, onbewaakt) 

(62.3) (laagspanning bewaakt) 

(62.4) (laagspanning, gestabiliseerd) 

(62.5) (laagspanning, gecompenseerd) 

(63) Verlichting 


Het leveren, plaatsen en aansluiten van de nodige kastenbatterijen met de benodigde lichtgroepen 

220 V. 

Het leveren en aansluiten van de diverse lichtpunten, schakelaars en wandcontactdozen. 

Alle onderdelen zoals kabels, leidingmateriaal, schakelkasten etc. zijn voorzien van Kema keur. 

De installatie uit te voeren in PVC-buis. De schakelaars en wandcontactdozen inbouw uitvoering. 

Alle leidingen zijn opgenomen in de wanden en plafonds. 

De volgende schakelen aansluitpunten worden geïnstalleerd (AANNAME, NADER TE BEPA- 

LEN!): 

Zit/slaapkamer 

lichtpunten 2 

schakelaars enkelpolig 2 

wisselschakelaars 2 

dubbele wandcontactdozen 3 

Sanitaire eenheid 

lichtpunten 2 

wandcontactdozen 1 

schakelaar enkelpolig in de patiëntenkamer



Algemene verkeersruimte 

lichtpunten per kamer 1 

wandcontactdozen 2 

wisselschakelaars 2 

NADER TE BEPALEN: 

Noodverlichting 

Verdeelinrichting 

Buitenverlichting 

(63.1) (standaard, onbewaakt) 

(63.2) (calamiteiten, decentraal) 

(63.3) (bijzonder, onbewaakt) 

(63.4) (standaard, bewaakt) 

(63.5) (calamiteiten, centraal) 

(63.6) (bijzonder, bewaakt) 

(63.7) (reclame) 

(64) Communicatie 


NADER TE BEPALEN, AANNAME: 

In elke zit/slaapkamer, slaapkamer of huiskamer: 1 aansluiting PTT (telefoonwandcontactdozen 

inclusief bekabeling) en 1 aansluiting CAI. 

Alle bestaande personen-oproep en /of beveiligingssystemen uitbreiden, aantallen als in bestaande 

bouw. 

(64.1) (signalen) 

(64.2) (geluiden) 

(64.3) (beelden) 

(64.4) (data) 

(64.5) (geïntegreerde systemen) 

(64.6) (antenne inrichtingen) 

(65) Beveiliging 


(65.1) (brand) 

Bestaand systeem uitbreiden (AANNAME): 

1 rookmelder per patiëntenkamer 

1 rookmelder per woonkamer 

1 rookmelder per pantry/keuken 

Brandslanghaspel (10, 15 en 20 m.), opbouw; 

(65.2) (braak) 

(65.3) (overlast) 

(65.4) (sociale alarmering) 

(65.5) (milieu-overlast, detectie en alarmering)



(66) Transport 

OPNEMEN INDIEN VAN TOEPASSING (bij meerdere bouwlagen, indien situatie daartoe aanleiding 

geeft) 


(66.1) (liften) 

(66.2) (roltrappen en rolpaden) 

(66.3) (goederen) 

(66.4) (documenten) 

(67) Gebouwbeheersvoorzieningen 


(67.1) (bediening en signalering) 

(67.2) (automatisering) 

(67.3) (regelinstallaties klimaat/sanitair (op afstand))



(7-) VASTE VOORZIENINGEN 

(71) Verkeer 


(71.1) (standaard) 


(72) Gebruikers 




(73) Keuken 



Keukenblok met onder en bovenkastjes (NADER TE BEPALEN) 

2 spoelbakken 

4 kookplaten 

koelkast 180 ltr. 

aanrechtmengkraan 


(74) Sanitair 



Closetcombinatie (minder validen): 

verhoogde closetpot, vlakspoel met potschroeven en afvoermanchet; 

zitting, massief, met deksel, wit, met chroom scharnieren; 

laaghangend reservoir, wit; 

hoekstopkraan messing; 

verstelbare closetclosetrolhouder; 

opklapbare toiletbeugels; 

Wastafelcombinaties: 

wastafel, wit; 

plastic plugbekersyphon; 

mengventielen; 

wastafelmengkraan; 

spiegel; 

Douchecombinaties: 

thermostatische douchemengkraan; 

handdouche met greep, plastic doucheslang, 150 cm; 

glijstang chroom; 

douchezitje (opklapbaar, wandbevestiging); 

(74.2) (bijzonder)



(75) Onderhoud 




(76) Opslag 




(8-) LOSSE INVENTARIS 

(81) Verkeer 




(82) Gebruikers 




(83) Keuken 




(84) Sanitair 




(85) Schoonmaak 




(86) Opslag 



(86.2) (bijzonder)



(9-) TERREIN 

AFHANKELIJK VAN SITUATIE TER PLAATSE, NADER TE BEPALEN 

(90.1) (grondvoorzieningen) 

(90.2) (opstallen) 

(90.3) (omheiningen) 

(90.4) (afwerkingen) 

(90.5) (voorzieningen w.) 

(90.6) (voorzieningen e.) 

(90.7) (inrichtingen, standaard) 

(90.8) (inrichtingen, bijzonder) 

(0-) INDIRECTE PROJECTVOORZIENINGEN 

NADER TE BEPALEN, AFHANKELIJK VAN OMVANG VAN HET PROJECT EN SITUATIE 

TER PLAATSE 

(0-.1) (Werkterreininrichting) 

(0-.2) (materieelvoorzieningen) 

(0-.3) (risicodekking e.d.) 

(0-.4) (projectorganisatie) 

(0-.5) (bedrijfsorganisatie)



BIJLAGE 3 

LIJST LEVERANCIERS



- Brouwer Unit- en Wagenbouw 

Gildenstraat 47 

3861 RG NIJKERK 

tel. 033 - 2451124 

fax 033 - 2452840 

- Fort Bouw B.V. 

Postbus 280 

4940 AG RAAMDONKSVEER 

tel. 0162 - 577577 

fax 0162 - 522360 

Overzicht leveranciers (niet uitputtend) 

Datum: 2 mei 2001 

- GE Capital Modular Space (voorheen Mobiel Unitbouw) 

Postbus 46 

4780 AA MOERDIJK 

tel. 0168 - 419400 

fax 0168 - 419419 

- De Groot Vroomshoop 

Postbus 31 

7680 AA VROOMSHOOP HOLLAND 

tel. 0546-641845 

fax. 0546-643835 

- Hodes Bouwsystemen B.V. 

Postbus 1102 

7550 BC HENGELO 

tel. 074 - 2915090 

fax 074 – 2501561 

- IBC Utiliteitsbouw 

Postbus 7 

5680 AA BEST 

tel. 0499-368500 

fax. 0499-368364 

- Koopmans Bouwgroep b.v. 

postbus 461 

7500 AL ENSCHEDE 

tel. 053-4600600 

fax. 053-4600622



- De Meeuw Oirschot (Bouwsystemen) (unitbouw) 

Postbus 18 

5688 ZG OIRSCHOT 

tel. 0499 - 572024 

fax 0499 - 574605 

- De Meeuw Zwolle 

Postbus 30 

8060 AA HASSELT (Ov.) 

tel. 038 - 4773155 

fax 038 - 4772830 

- Portakabin BV 

Postbus 115 

3360 AC SLIEDRECHT 

tel. 0184 - 415844 

fax 0184 - 419926 

- Primakabin B.V. 

Benelux Workpark 

Havens 600 

3130 KB VLAARDINGEN 

tel. 010 - 4602777 

fax 010 - 4604441 

- Reco handelsonderneming (voorheen Euro-Unit) 

Postbus 82 

2396 ZM KOUDEKERK a/d RIJN 

tel. 071 - 3419120 

fax 071 - 

- v.d. Roest & Busker B.V. (units/keten/loodsen) 

Postbus 39 

5300 AA ZALTBOMMEL 

tel. 0418 - 516039 

fax 0418 - 518299 

RODEN 

tel. 050 - 5010118 

- Symo-bouw B.V. 

Scheiweg 17 

5421 XL GEMERT 

tel. 0492 - 368357 

fax 0492 - 368333 

- Ursem Unitbouw



Postbus 3 

1687 ZG WOGNUM 

tel. 0229 - 577040 

fax 0229 - 577041 

- Verlaat Hardinxveld BV 

Postbus 12 

3370 AA Hardinxveld-Giessendam 

tel. 0184 - 613522 

fax 0184 - 618498 

- Verlaat's Systeembouw Uden BV 

Postbus 19 

5400 AA UDEN 

tel. 04132 - 65802 

fax 04132 - 65558 

- Vermeulen Mill Systeembouw B.V. 

Hertsweg 5 

Postbus 3 

5450 AA MILL (N.B.) 

tel. 0485 - 451024 

fax 0485 - 454880 

- Wb Accommodatie Service (Wagenbouw) 

Postbus 98 

3360 AB SLIEDRECHT 

tel. 0184 - 411766 

fax 0184 - 420075

IFD-bouwen, uitbreidingen verpleeghuizen en verzorgingshuizen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?