Militair Erfgoed - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

M I L I T A I R E R F G O E D
recreatiegebouwen, schuilplaatsen en legeringsgebouwen tot stallingen en
magazijnen.
LOSSE, OP ZICHZELF STAANDE OBJECTEN/GEBOUWEN
Onder deze categorie vallen gebouwen en objecten die geen onderdeel vormen
van een groter geheel. Het zijn losse objecten of groepjes van twee of drie
gebouwen, bestaande uit een hoofdgebouw (bijvoorbeeld een kantoor) en een
of twee ondergeschikte gebouwen (zoals bijvoorbeeld een trafohuisje of een
berging). Onzeker van de objecten in deze categorie is of ze wel voor of door
Defensie zijn gebouwd. Ook bestaat de mogelijkheid dat dergelijke losse
objecten een restant zijn van wat ooit een groter complex was, dat nu deels
gesloopt of afgestoten is. In totaal gaat het om zo’n 75 gebouwen uit de periode
1940-1970. In circa 33% van de gebouwen betreft het een kantoor- of
lesgebouw, 21% van de gebouwen dient als werkplaats, stalling of opslagruimte,
19% betreft een gebouw van technische aard (trafohuisjes, etc), 11% betreft een
legerings- of recreatiegebouw en 11% betreft een bunker of schuilplaats.
MILITAIRE VLIEGVELDEN
1.027 Gebouwen en objecten uit de periode 1940-1970, verspreid over 18
complexen, behoren bij een militair vliegveld. In bijna alle gevallen gaat het om
aanpassingen en uitbreidingen van reeds bestaande, vooroorlogse vliegvelden.
Hiervoor verwijs ik naar de quick scan ‘Historische vliegveldcomplexen (1910-1950)’,
die in 1999 in opdracht van de RACM is uitgevoerd. 31 Voor zover bekend is er
in de periode 1950-1965 slechts één nieuw militair vliegveld aangelegd,
bestaande uit 14 gebouwen: Marinevliegkamp De Kooy (Den Helder, 1951-
1952 e.v.).
VERDEDIGINGSLINIES
Een aparte categorie vormen de verdedigingslinies en stellingen. Deze zijn niet
als zodanig opgenomen in de database van de DVD; deze geeft immers alleen
een overzicht van alle gebouwen/objecten en niet van (nog) aanwezige
landschappelijke kenmerken. Wel zullen enkele bunkers en schuilplaatsen van
de linies in het bovenstaande overzicht zijn opgenomen. Een goed overzicht
van alle linies en stellingen in Nederland is te vinden in het rapport ‘Het postmilitaire
landschap. Een overzicht van linies en stellingen in Nederland’ uit
2004. 32 Uit dit overzicht blijken (delen van) de volgende stellingen te dateren uit
de periode 1940-1970:
GREBBELINIE
Deze linie dateert vanaf 1745, maar bleef tot en met de Tweede Wereldoorlog
in gebruik. De Duitsers gebruikten de Grebbelinie als eigen verdedigingslijn, de
Pantherstellung, en voegden een aantal werken toe, voornamelijk bestaande uit
31 Loeff, K., Historische vliegveldcomplexen (1910-1950), Quick scan in opdracht van de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg te Zeist, Laren juni 1999.
32 Bureau Beek & Kooiman, Het post-militaire landschap. Een overzicht van linies en stellingen
in Nederland, 2 delen, augustus 2004, rapport in opdracht van VROM-DG Ruimte.
49