Monumentale kunst - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

More documents

Recommendations

Info

24 A F B E E L D I N G 3 . 3 J O S T E N H O R N , G E B R A N D - S C H I L D E R D G L A S - I N - L O O D , 1 9 5 6 . B A S I L I E K V A N H E T H E I L I G E S A C R A M E N T T E M E E R S S E N H O O F D S T U K 3 N A O O R L O G S E O N T W I K K E L I N G levende traditie (…) te verjongen en te verdiepen’. 13 Zijn leerlingen Jan Tillemans (1915-1980) en Hans Truijen (1928), maar ook andere Limburgers als Frans Cox en Jerôme Goffin (1921-1963) verschilden vooral van de studenten van de Amsterdamse academie door een warm en fel kleurgebruik in navolging van de gotische kerkramen van Chartres. Het maken van glas-in-loodramen, met name voor katholieke kerken, behoorde tot een zuidelijke specialiteit (Roermond en Maastricht). De vormentaal van veel Limburgers toonde de invloed van de byzantijnse, romaanse en/of vroeg-gotische kerkramen, maar ook van moderne kunstenaars als Marc Chagall, George Rouault en Massimo Campigli. Na het overlijden van Jos ten Horn werd Albert Troost aangesteld voor het onderwijs in glaskunst (in 1965 werd hij hoogleraar-directeur van de academie). Troost die bij Campendonk was opgeleid, legde het accent meer op de formele aspecten van de kunst in plaats van op de katholieke beeldtaal. De invloed van zijn glaskunst, gekenmerkt door sterke composities van grote en kleine vormen (bijvoorbeeld de ramen in de Maastrichtse kerk Onze Lieve Vrouwe van Goede Raad), is te zien in het werk van zijn leerlingen, zoals Herman Hollewand (1934), Theo Mols (1929), Jon Marten (1934) en Gerard van Iersel (1934). Het katholieke imago van de academie werd in de beginjaren onderstreept door het bisdom. De visie van Rome was een afkeer van de moderne kunst en daar werd ook bij de monumentale kunstopleiding rekening mee gehouden. Volgens de monumentale kunstenaar Gène Eggen zou Priester Leo Linssen, lid van de Bisschoppelijke Bouw Commissie, de academie als voorwaarde voor kerkelijke opdrachten stellen. Zonder deze katholieke opleiding werd door de BBC namelijk getwijfeld aan een juiste ‘godsdienstige instelling volgens de Traditio Christiana’ van de kunstenaar. 14 Onder leiding van Charles Vos (1888-1954), Oscar Jespers (1887-1970) en Fred Carasso (1899-1969) werden beeldhouwers op de Jan van Eyckacademie opgeleid. Onder hen Piet Killaars (1922) en Rob Stultiëns (1922-2002). De kunstenaars van wie de meesten veel religieuze beelden en reliëfs maakten, verschilden te veel van elkaar om een groepering te vormen. ROTTERDAM - DE ACADEMIE VOOR BEELDENDE KUNSTEN De Rotterdamse Academie of voluit De Academie voor Beeldende Kunsten, bleef vooral van belang op lokaal niveau. Jac. Jongert (1883-1942), docent stijl- en ornamentleer en Piet Zwart (1885-1977), docent stijl- en ornamentleer van 1919 tot 1933, hebben hun stempel gedrukt op het Rotterdamse kunstonderwijs. Zij onderhielden contacten met Theo van Doesburg, terwijl Zwart - wat te zien was in zijn lessen - ook een fervente aanhanger was van het Bauhaus. Stilistisch vertoonde de academie indertijd een voorkeur voor geometrisch abstracte kunst en op het technische vlak werd veel aandacht geschonken aan niet-traditionele kunsttechnieken zoals fotografie. De academie heeft vooral bekendheid verworven door hun experimenten met kleurlithografie en houtsnedes. De bekendste monumentale kunstenaars die hier les kregen waren Wally Elenbaas (1912), Daniël den Dikkenboer (1918-1979) en Louis van 13 J. Viegen, Balans der moderne Limburgse wand- en schilderkunst. (1955), p. 113 14 Leeuwen F. van, Gène Eggen. Traditie is overleven. Ulestraten/Venlo (2005), p. 46, 53
M O N U M E N T A L E K U N S T Roode (1914-1964). Zij maakten tevens deel uit van de drie kunstenaarsverenigingen Argus (Van Roode), de Venstergroep en de groep r. 3.3 KUNSTENAARSVERENIGINGEN De eerste naoorlogse groepering van monumentale kunstenaars was de vakgroep wandschilders van de Gebonden Kunsten Federatie (GKf), die in 1952 overging in de Vereniging van Beoefenaars van Monumentale Kunsten (VbMK). De vaste kern bestond uit oud-leerlingen van de in Amsterdam gevestigde Rijksacademie, opgeleid door hoogleraar Heinrich Campendonk. De tweede grote vereniging was de LIGA Nieuw Beelden, een samenstelling van architecten en beeldende kunstenaars. De vrije, beeldende kunstenaarsverenigingen, waren niet direct gericht op monumentale kunst, maar een groot aantal leden van bijvoorbeeld de Nederlandse Kring van Beeldhouwers (NKB), groep r, Vrij Beelden, Creatie, Cobra of de Realisten waren wel actief in deze gebonden kunstsector. Het is daarom van belang de relevante kunstbewegingen te belichten, omdat de overtuigingen van de kunstenaars en de architecten op het politieke en op het artistieke vlak door deze groeperingen onder woorden werden gebracht. De monumentale kunstenaars waren vooral maar niet alleen in Amsterdam geconcentreerd. Ook in Rotterdam, in Den Haag en in het katholieke Limburg met de hoofdstad Maastricht waren toonaangevende kunstenaars aanwezig. MONUMENTALE KUNSTENAARSVERENIGINGEN IN AMSTERDAM GEBONDEN KUNSTEN FEDERATIE, SECTIE WANDSCHIL- DERS (1946-1951) Nadat de socialistisch georiënteerde Vereniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst (VANK) zich in 1941 ontbond om het door de bezetter verplichte lidmaatschap van de Kultuurkamer te ontlopen, werd na de oorlog het gemis aan de monumentale kunstenaars door de architecten gevoeld en onder woorden gebracht in het Bouwkundig Weekblad: “Juist de groep waar naar de primaire belangstelling van den architect uitgaat, die der bouwbeeldhouwers, glazeniers en schilders ontbreekt”. 15 De in 1946 tot stand gekomen Nederlandse Federatie van Beroepsverenigingen van Kunstenaars (Federatie) besloot daarop tot de oprichting van de Vakgroep wandschilders binnen hun onderafdeling: de Gebonden Kunsten Federatie (GKf). Het initiatief kwam van Willem Sandberg, de directeur van het Stedelijk Museum (SM), tijdens de tentoonstelling Weerbare Democratie (1946) in de Amsterdamse Nieuwe Kerk. De daar aanwezige kunstenaars Jan Bons (1918), Charles Eyck (1897-1983), Lex Horn, Theo Kurpershoek (1914-1998), Lex Metz (1913-1968), Gerrit van ’t Net (1910-1971), Hans van Norden, Charles Roelofsz (1897-1962), Kees Timmer (1903-1978) en Daniël Wildschut (1913-1995) vormden sindsdien de vaste kern van monumentale kunstenaars. De groep die elkaar uit het verzet kende, bleef aanvankelijk zo anoniem mogelijk vanwege de gevoelige, sociaal getinte 15 BW 1945, p. 58 A F B E E L D I N G 3 . 4 P I E T Z W A R T ( 1 8 8 5 - 1 9 7 7 ) I N H E T A T E L I E R V A N J A N W I L S , 25 R E C H T S O P D E F O T O , C A . 1 9 2 1
Page 1 and 2: Monumentale Kunst CATEGORIAAL ONDER
Page 3: I N H O U D S O P G A V E V O O R W
Page 6 and 7: 04 V O O R W O O R D belichtten gro
Page 8 and 9: 06 V O O R W O O R D het hogelijk a
Page 10 and 11: 08 H O O F D S T U K 1 I N L E I D
Page 18 and 19: 16 H O O F D S T U K 2 V O O R O O
Page 20 and 21: 18 H O O F D S T U K 2 V O O R O O
Page 22 and 23: 20 H O O F D S T U K 3 N A O O R L
Page 24 and 25: 22 A F B E E L D I N G 3 . 1 H E I
Page 28 and 29: 26 A F B E E L D I N G 3 . 5 W E E
Page 30 and 31: 28 A F B E E L D I N G 3 . 7 M K M
Page 32 and 33: 30 A F B E E L D I N G 3 . 1 1 L I
Page 34 and 35: 32 A F B E E L D I N G 3 . 1 4 C R
Page 38 and 39: 36 A F B E E L D I N G 3 . 1 9 R O
Page 48 and 49: 46 A F B E E L D I N G 3 . 2 3 W A
Page 50 and 51: 48 A F B E E L D I N G 3 . 2 5 J O
Page 52 and 53: 50 A F B E E L D I N G 3 . 2 8 A N
Page 54 and 55: 52 A F B E E L D I N G 3 . 3 1 O N
Page 56 and 57: 54 A F B E E L D I N G 3 . 3 3 K A
Page 58 and 59: 56 A F B E E L D I N G 3 . 3 5 O T
Page 60 and 61: 58 A F B E E L D I N G 3 . 3 6 K A
Page 62 and 63: 60 A F B E E L D I N G 3 . 3 8 L O
Page 64 and 65: 62 A F B E E L D I N G 3 . 4 1 P I
Page 66 and 67: 64 A F B E E L D I N G 3 . 4 3 F R
Page 68 and 69: 66 A F B E E L D I N G 3 . 4 5 F .
Page 70 and 71: 68 A F B E E L D I N G 3 . 4 9 N E
Page 72 and 73: 70 A F B E E L D I N G 3 . 5 2 W A
Page 74 and 75: 72 A F B E E L D I N G 3 . 5 6 P E
Page 76 and 77:
74 A F B E E L D I N G 3 . 6 0 P I
Page 78 and 79:
76 A F B E E L D I N G 3 . 6 2 C O
Page 80 and 81:
78 A F B E E L D I N G 4 . 2 D I C
Page 82 and 83:
80 A F B E E L D I N G 4 . 4 T E N
Page 84 and 85:
82 H O O F S T U K 4 S P E C I A L
Page 86 and 87:
84 A F B E E L D I N G 4 . 6 E L G
Page 88 and 89:
86 A F B E E L D I N G 4 . 7 V O O
Page 90 and 91:
88 A F B E E L D I N G 4 . 9 J A N
Page 92 and 93:
90 A F B E E L D I N G 4 . 1 1 H A
Page 94 and 95:
92 A F B E E L D I N G 4 . 1 3 H A
Page 96 and 97:
94 A F B E E L D I N G 4 . 1 5 E P
Page 98 and 99:
96 A F B E E L D I N G 4 . 1 8 L O
Page 100 and 101:
98 A F B E E L D I N G 4 . 2 1 J O
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
102 A F B E E L D I N G 4 . 2 6 J O
Page 106 and 107:
104 A F B E E L D I N G 4 . 2 8 H E
Page 108 and 109:
106 A F B E E L D I N G 4 . 3 1 M A
Page 110 and 111:
108 A F B E E L D I N G 4 . 3 3 E N
Page 112 and 113:
110 A F B E E L D I N G 4 . 3 5 E G
Page 114 and 115:
112 A F B E E L D I N G 4 . 3 8 P R
Page 116 and 117:
114 A F B E E L D I N G 4 . 4 0 B E
Page 118 and 119:
116 A F B E E L D I N G 4 . 4 4 A A
Page 120 and 121:
118 A F B E E L D I N G 4 . 4 6 J O
Page 122 and 123:
120 A F B E E L D I N G 4 . 5 0 J U
Page 124 and 125:
122 A F B E E L D I N G 4 . 5 3 J O
Page 126 and 127:
124 A F B E E L D I N G 4 . 5 7 J E
Page 128 and 129:
126 A F B E E L D I N G 4 . 5 9 E D
Page 130 and 131:
128 A F B E E L D I N G 4 . 6 3 H E
Page 132 and 133:
130 A F B E E L D I N G 4 . 6 6 H E
Page 134 and 135:
132 A F B E E L D I N G 4 . 6 8 T H
Page 136 and 137:
134 A F B E E L D I N G 4 . 7 2 K A
Page 138 and 139:
136 A F B E E L D I N G 4 . 7 5 N A
Page 140 and 141:
138 A F B E E L D I N G 4 . 7 6 H A
Page 142 and 143:
140 A F B E E L D I N G 4 . 7 8 C A
Page 144 and 145:
142 A F B E E L D I N G 4 . 8 3 G E
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
146 A F B E E L D I N G 4 . 8 6 J A
Page 150 and 151:
148 A F B E E L D I N G 4 . 8 8 E N
Page 152 and 153:
150 A F B E E L D I N G 4 . 9 0 G E
Page 154 and 155:
152 A F B E E L D I N G 4 . 9 4 E N
Page 156 and 157:
154 A F B E E L D I N G 4 . 9 7 J E
Page 158 and 159:
156 A F B E E L D I N G 4 . 1 0 0 L
Page 160 and 161:
158 A F B E E L D I N G 4 . 1 0 1 G
Page 162 and 163:
160 A F B E E L D I N G 4 . 0 3 H I
Page 164 and 165:
162 A F B E E L D I N G 4 . 1 0 6 L
Page 166 and 167:
164 A F B E E L D I N G 4 . 1 1 0 L
Page 168 and 169:
166 A F B E E L D I N G 4 . 1 1 2 L
Page 170 and 171:
168 A F B E E L D I N G 4 . 1 1 6 J
Page 172 and 173:
170 A F B E E L D I N G 4 . 1 1 8 B
Page 174 and 175:
172 A F B E E L D I N G 4 . 1 2 1 H
Page 176 and 177:
174 A F B E E L D I N G 4 . 1 2 4 J
Page 178 and 179:
176 A F B E E L D I N G 4 . 1 2 7 A
Page 180 and 181:
178 AFBEELDING 4 . 1 2 9 E N 4 . 1
Page 182 and 183:
180 A F B E E L D I N G 4 . 1 3 3 C
Page 184 and 185:
182 A F B E E L D I N G 4 . 1 3 4 E
Page 186 and 187:
184 A F B E E L D I N G 4 . 1 3 8 J
Page 188 and 189:
186 A F B E E L D I N G 4 . 1 4 0 N
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
190 A F B E E L D I N G 4 . 1 4 2 G
Page 194 and 195:
192 A F B E E L D I N G 4 . 1 4 5 J
Page 196 and 197:
194 B I J L A G E N
Page 198 and 199:
196 B I J L A G E N 1988, catalogus
Page 200 and 201:
198 B I J L A G E N Hartsuyker H. (
Page 202 and 203:
200 Afbeeldingen De afbeelding op d
Page 204 and 205:
202 Afb. 4.72: Ed Bleij, Beelden te
Page 206:
Colofon auteurs Frans van Burkom, Y
show all

Monumentale kunst - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?