De macht van Amerika keert zich tegen zichzelf - De Pers
De macht van Amerika keert zich tegen zichzelf - De Pers
De macht van Amerika keert zich tegen zichzelf - De Pers
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Wintersport<br />
Wit Nutteloze feiten over bevroren water<br />
Sneeuw voor dummies<br />
Marcel Huspas<br />
AMSTERDAM<br />
...<br />
Kristal<br />
Sneeuw bestaat uit vlokken, die weer<br />
bestaan uit kristallen. Bij windstil<br />
weer kan het voorkomen dat individuele<br />
kristallen naar beneden dwarrelen.<br />
Die fraaie kristallen ontstaan<br />
alleen bij extreem lage temperaturen<br />
en een lage luchtvochtigheid. Onder<br />
alle andere omstandigheden ontstaan<br />
naaldjes, haltertjes, schijfjes of<br />
nog veel grovere vormen, zoals hagelstenen.<br />
Meteorologen onderscheiden<br />
tien verschillende soorten sneeuw.<br />
Sneeuwwinkel<br />
<strong>De</strong> oudste kelder voor de opslag <strong>van</strong><br />
ijs, teruggevonden in China, is 2700<br />
jaar oud. Rijke Romeinen lieten<br />
sneeuw uit de Alpen transporteren en<br />
sloegen het op in speciale sneeuwkelders.<br />
<strong>De</strong> onderste lagen veranderden<br />
in ijs dat werd gebruikt voor het koelen<br />
<strong>van</strong> wijn. <strong>De</strong> sultans <strong>van</strong> Caïro<br />
lieten sneeuw uit Libanon overbrengen.<br />
Het werd in de stad verkocht in<br />
gespecialiseerde sneeuwwinkels.<br />
Woordjes (1)<br />
‘Sneeuw’ komt <strong>van</strong> het Middelnederlandse<br />
‘snee’, dat op zijn beurt weer<br />
afgeleid is <strong>van</strong> het vele duizenden jaren<br />
oude, oud-Indo-europese woord<br />
voor sneeuw, ‘sneig’. (Het Sanskriet,<br />
dat ook <strong>van</strong> deze oertaal stamt, kent<br />
het woord ‘snig’). Sneig betekende<br />
smelten. <strong>De</strong> termen in de Latijnse talen<br />
(niège, nieve, etc.) gaan terug op<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
.......................................................................................................................................................................................................<br />
WERELDWINTERSPORT 3<br />
111<br />
Lesotho, Maluti Mountain<br />
Tisha Eetgerink en Pamela Wilhelmus<br />
Wie wil pochen met een rare skibestemming<br />
doet er goed aan twee<br />
punten in acht te nemen. Zorg allereerst<br />
dat je de naam <strong>van</strong> je sneeuwzekere<br />
oord goed uitspreekt. ‘Lussoetoe’<br />
dus en geen ‘Lesootoo’. Zorg<br />
vervolgens dat je de plek kunt aanwijzen<br />
op de kaart. Dit koninkrijkje<br />
wordt omgeven door Zuid-Afrika.<br />
Zuid-Afrika? Van de giraffen en de<br />
olifanten? Ja. Het Afri-Ski resort ligt<br />
Sneeuwkristallen. AP<br />
het Latijnse woord nivis, dat ook weer<br />
teruggaat op ‘sneig’.<br />
Woordjes (2)<br />
Honderd jaar geleden beweerde de<br />
<strong>Amerika</strong>anse linguïst Benjamin<br />
<br />
..........................................................<br />
Onmisbaar op wintersport<br />
Goede bril <strong>tegen</strong> de wind en de felle zonreflectie<br />
op de sneeuw, waterdichte broek, zonnebrandcrème,<br />
waterdichte handschoenen.<br />
<br />
<br />
<br />
op vierenhalf uur rijden <strong>van</strong> Johannesburg,<br />
middenin de Maluti Mountains.<br />
Probeer het skiresort niet te bereiken<br />
met een aftands huurautootje; de wegen<br />
in Lesotho laten nogal eens te<br />
wensen over. Bovendien heb je in de<br />
bergen geen ont<strong>van</strong>gst op je mobiel<br />
om de wegenwacht te bellen.<br />
Straatarm Lesotho is blij met het opkomende<br />
skitoerisme. Het zorgt voor<br />
geld en banen. Vorig jaar huurden<br />
5.000 sneeuwfanaten materiaal bij de<br />
skishop <strong>van</strong> Afri-Ski. Het oord hoopt<br />
uit te groeien tot het grootste skiresort<br />
<strong>van</strong> Afrika en krijgt daarbij hulp <strong>van</strong><br />
Oostenrijk en Zuid-Afrika.<br />
Dat Lesotho zo afgelegen ligt, is tegelijk<br />
de charme. Rijdend op ruim 3.000<br />
Whorf dat de eskimo’s, omdat ze zoveel<br />
sneeuw zagen, zeven verschillende<br />
woorden voor sneeuw hadden,<br />
en wellicht meer. <strong>De</strong>ze opmerking<br />
werd in daaropvolgende jaren in boeken<br />
en tijdschriften steeds verder op-<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
meter door de wolken boven de Moteng<br />
bergpas waan je je in een andere<br />
wereld waar af en toe een Basotho<br />
herdersjongen opduikt <strong>van</strong>uit de mist,<br />
gehuld in kleurige dekens. Gevolgd<br />
door zijn broertje hoedt hij traditiegetrouw<br />
zijn koeien naar een laatste<br />
plukje gras. In het voorbijgaan steekt<br />
de kleinste jongen zijn hand op. Van<br />
skiën heeft hij nog nooit gehoord maar<br />
<strong>van</strong> gastvrijheid wel.<br />
Wanneer: mei-september<br />
Bezoekers: avontuurlijke Zuid-Afrikanen<br />
Après-ski: Maluti bier & mieliepap<br />
............................................................<br />
Doen terwijl je op de lift wacht<br />
1. Je ge<strong>zich</strong>t insmeren met zonnebrandcrème.<br />
2. Rekken en strekken, skiën of boarden is sport!<br />
3. Niet vergeten te genieten <strong>van</strong> de natuur.<br />
geblazen: het waren er tientallen, nee<br />
honderden. (Een mooi voorbeeld<br />
overigens <strong>van</strong> het ‘sneeuwbaleffect’).<br />
Allemaal flauwekul. In feite hebben<br />
eskimo’s pakweg net zoveel woorden<br />
voor (soorten) sneeuw als Nederlanders.<br />
Lawines<br />
Kunnen snelheden bereiken <strong>van</strong> 400<br />
kilometer per uur. Van alle lawines<br />
(ze kunnen bestaan uit sneeuw, ijs,<br />
aarde of een combinatie <strong>van</strong> deze<br />
drie) zijn sneeuwlawines het gemakkelijkst<br />
te voorspellen en het minst<br />
schadelijk.<br />
Meteorologen<br />
onderscheiden<br />
tien soorten<br />
sneeuw<br />
Ski<br />
<strong>De</strong> oudste resten <strong>van</strong> ski’s, aangetroffen<br />
in Scandinavië en Rusland, zijn<br />
vijf- tot tienduizend jaar oud.<br />
Sneeuwstorm<br />
In 1946 ontdekte de <strong>Amerika</strong>anse natuurkundige<br />
Vincent Schaeffer dat<br />
supergekoeld water (onder nul graden,<br />
maar nog steeds vloeibaar), bij<br />
aanraking met bevroren kooldioxide<br />
(‘droogijs’) in een klap overgaat in<br />
sneeuw. Een paar maanden later<br />
strooide hij <strong>van</strong>uit een vliegtuig<br />
droogijs uit over een wolk, waarna de<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
...............................................................................<br />
Snowboardjargon<br />
<strong>De</strong> stance is de stand <strong>van</strong> je voeten op het board. Regular is de ‘normale<br />
stand’ met de linkervoet voor. Goofy is rechts voor. Fakie en<br />
swich zijn benamingen voor achteruitboarden.<br />
<br />
23<br />
eerste kunstmatig opgewekte<br />
sneeuwstorm ontstond.<br />
Sneeuwgrens<br />
<strong>De</strong> lijn in de bergen waarboven gevallen<br />
sneeuw het hele jaar blijft liggen.<br />
<strong>De</strong>ze permanente sneeuw<br />
(‘firn’) wordt uiteindelijk samengeperst<br />
tot ijs, en kan daarna de berghelling<br />
afdalen in de vorm <strong>van</strong> lawines<br />
of gletsjers.<br />
Sneeuwman<br />
Meestal verschrikkelijk. <strong>De</strong> eerste geruchten<br />
over een aapachtig wezen in<br />
het Himalayagebergte dateren <strong>van</strong><br />
rond 1900. <strong>De</strong> beroemdste waarneming<br />
werd gedaan door bergbeklimmer<br />
Eric Shipton in 1951, die foto´s<br />
maakte <strong>van</strong> voetafdrukken. Berggidsen<br />
noemden de verschijning ‘je-te’<br />
(<strong>van</strong>daar: jeti) en de Tibetanen spreken<br />
<strong>van</strong> ‘manshi’. Ze waarschuwen<br />
hun kinderen voor deze behaarde<br />
blanke boeman die stoute kinderen<br />
ontvoert. <strong>De</strong> sneeuwman heeft een<br />
vriend in de VS, de ‘Bigfoot’, en op<br />
Sumatra: ‘Orang Pendek’.<br />
Sneeuwhaas<br />
Is zomers bruin en ‘s winters wit. <strong>De</strong><br />
sneeuwhaas komt voor in Noord-Europa,<br />
Noord-Azië en de Alpen. Tijdens<br />
de laatste ijstijd kwamen ze veel<br />
zuidelijker voor. Een deel <strong>van</strong> de populatie<br />
verhuisde toen het ijs weer<br />
noordwaarts trok, maar niet naar het<br />
noorden. <strong>De</strong> hazen beklommen de<br />
toppen <strong>van</strong> de bergen aldaar.<br />
Zwarte sneeuw<br />
Gekleurde sneeuw ontstaat doordat<br />
aan de kristallen tijdens hun val door<br />
de atmosfeer gekleurd stof blijft kleven.<br />
<strong>De</strong> uitdrukking ‘zwarte sneeuw<br />
zien vliegen’ betekent dat men het<br />
moeilijk zal krijgen. 1
Change language