Kwaliteitsgids Gelderse Vallei - Provincie Utrecht

Kwaliteitsgids utrechtse landschappen - gelderse vallei 47
trekkers. om wateroverlast te verminderen
werden beken rechtgetrokken voor een snellere
afvoer.
de intensivering en rationalisering van de
bedrijfsvoering hebben het van oorsprong
kleinschalige en afwisselende landschap
sterk van karakter veranderd. samen
met de kanalisatie van beken hadden de
grondwaterkwaliteit en natuurwaarden in het
gebied hieronder te lijden. tegenwoordig
probeert men de waarden van zowel het
landschap als de natuur te herstellen.
booMtoWn VeenendaaL
In de tweede helft van de negentiende eeuw
begon het agrarische beeld van de Vallei
rond Veenendaal drastisch te veranderen.
net als op vergelijkbare plaatsen elders in
nederland - zandgronden met kleine boeren
en veenarbeiders - was in het zuidelijke deel
van de Vallei een traditie van huisnijverheid
ontstaan. dit gebeurde op basis van schapenwol
en tabaksteelt op de heuvelrug. het handmatig
spinnen, weven en sigaren rollen werd in de
negentiende eeuw geïndustrialiseerd. zo begon
het veendorp aan het eind van diezelfde eeuw
uit te groeien tot een heuse industriestad
met een fors toenemend aantal inwoners. de
arbeidsproductiviteit lag hoog, gedragen door
een sterk protestant-christelijk arbeidsethos,
dat directeur en werkman met elkaar verbond.
Vak- en woningbouwverenigingen waren
georganiseerd op protestant-christelijke basis,
stakingen deden zich zelden voor. zoals
het jaarverslag van ritmeester uit 1936 het
verwoordde: “We weten dat alles in God’s
hand ligt, de grote beschikker van alle dingen.
dat geeft rust.” tot in de jaren zestig van de
vorige eeuw hebben de schoorsteenpijpen van
meerdere grote sigaren en textielfabrieken
het silhouet van het voormalige veendorp
gedomineerd. na 1970 stortten deze industrieën
volledig in en is het aanzicht van de stad
sterk veranderd. de laatste jaren profiteert
Veenendaal vooral van de gunstige ligging aan
de autosnelweg tussen de randstad en het
ruhrgebied, waardoor zich hier een nieuwe
generatie bedrijven heeft gevestigd.
rItMeester
In 1915 werd de naam ritmeester vastgesteld
voor een sigaar die de Veenendaalse fabriek
leverde aan mobilisatietroepen die in ede
waren gelegerd. tegen de duits uitziende
officier op de verpakking, geleverd door een
duitse firma, bleek echter weerstand bij de
militairen te bestaan. als vervanger koos men
ritmeester buat, een zeventiende-eeuwse
edelman bij de garde van Willem III. In de
crisisjaren 1930 besloot ritmeester een
nieuw type sigaar te introduceren: de bolknak.
de makkelijk aan te steken gepoederde
sigaar werd een doorslaand succes bij
notabelen, doktoren, geestelijken, advocaten
en ondernemers, aldus de directeur t. Van
schuppen in 1986.