Arbeidsongeschiktheid bij hartpatiënten - Onafhankelijke ...

Strategische Studies & Communicatie
Samenvatting
Arbeidsongeschiktheid bij hartpatiënten
In de geïndustrialiseerde landen zijn hartaandoeningen nog steeds doodsoorzaak nummer één en
één van de voornaamste oorzaken voor invaliditeit. Hartaandoeningen vallen onder de noemer
'ziekten van het hartvaatstelsel', de derde grootste oorzaak van invaliditeit volgens het RIZIV.
Deze studie spitst zich toe op personen die arbeidsongeschikt werden als gevolg van een
coronaire overbrugging (CABG) of een coronaire dilatatie (PTCA). De bestudeerde populatie is
veelal tussen 46 en 57 jaar oud en bestaat overwegend uit mannen. Het percentage
werkhervattingen bedraagt 78% en de hervatting gebeurt in vrijwel alle gevallen binnen 12
maanden na het begin van de arbeidsongeschiktheid.
De werkhervatting wordt beïnvloed door tal van factoren zoals de leeftijd en het geslacht van de
persoon, het soort interventie, het sociaal statuut, de cardiale revalidatie en de gedeeltelijke
werkhervatting met het akkoord van de adviserend geneesheer. Al die elementen komen in deze
analyse aan bod.
Voor personen die een hartinterventie ondergingen, is een gedeeltelijke werkhervatting met het
akkoord van de adviserend geneesheer een prima tussenstap op weg naar een volledige
werkhervatting. De gedeeltelijke hervatting heeft bovendien een significante impact op de
inkorting van de periode van arbeidsongeschiktheid. Personen die arbeidsongeschikt worden als
gevolg van een hartinterventie maken overigens dubbel zo vaak gebruik van de mogelijkheid om
gedeeltelijk terug aan de slag te gaan dan andere personen in arbeidsongeschiktheid.
De situatie van de zelfstandigen vergt bijkomend onderzoek om na te gaan of hun terugkeer op
de arbeidsmarkt niet belemmerd wordt door het feit dat een gedeeltelijke werkhervatting in hun
geval beperkt is tot een periode van 6 of 18 maanden.
Tot slot stellen we vast dat onze populatie niet systematisch voor cardiale revalidatie kiest:
amper 38% volgde revalidatiesessies (55,6% van de CABG-patiënten en 32,3% van de PTCApatiënten).
We beperken ons echter tot die vaststelling, aangezien we niet weten op basis van
welke criteria uit de Evidence Based Medicine de revalidatiecentra hebben beslist om patiënten
al dan niet te laten deelnemen aan hun programma's voor cardiale revalidatie.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 1/24

1. Inleiding
In de geïndustrialiseerde landen zijn hartaandoeningen nog steeds doodsoorzaak nummer één.
Bovendien plegen ze een ernstige inbreuk op de levensverwachting (een leven in goede
gezondheid) en behoren ze tot de voornaamste oorzaken van invaliditeit. Hartaandoeningen
vallen onder de noemer 'ziekten van het hartvaatstelsel', een groep die in het jaarverslag 2004
van het RIZIV gecatalogeerd wordt als de derde grootste oorzaak van invaliditeit. Op 31
december 2003 vertegenwoordigden de 19.983 personen in die groep 9,95% van het totale aantal
invaliden (200.703).
Ziektegroep 1999 2000 2001 2002 2003
1. Besmettelijke en parasitaire ziekten 1.864 1.826 1.822 1.863 1.943
2. Gezwellen 9.334 9.752 10.206 10.561 11.191
3. Endocriene ziekten, voedings- en stofwisselingsziekten 4.574 4.675 4.847 4.959 5.087
4. Ziekten van het bloed en bloedvormende organen 349 348 348 354 371
5. Psychische stoornissen 52.272 55.040 57.494 60.603 63.911
6. Ziekten van het zenuwstelsel en de zintuigen 11.624 11.933 12.153 12.339 12.696
7. Ziekten van het hartvaatstelsel 20.973 20.857 20.590 20.091 19.983
8. Ziekten van de ademhalingswegen 7.398 7.161 6.893 6.561 6.347
9. Ziekten van het spijsverteringsstelsel 6.396 6.307 6.207 6.091 6.092
10. Ziekten van het urogenitaalsysteem 1.841 1.854 1.863 1.846 1.887
11. Complicaties van zwangerschap, bevalling en kraambed 306 307 314 307 299
12. Ziekten van de huid en de celweefsels 928 952 977 1.004 1.034
13. Ziekten van het bewegingsstelsel en het bindweefsel 44.477 46.365 47.476 48.932 50.976
14. Congenitale afwijkingen 1.246 1.305 1.332 1.399 1.436
15. Aandoeningen met oorsprong in de perinatale periode 27 25 29 23 23
16. Symptomen en onvolledig omschreven ziektebeelden 2.931 3.111 3.269 3.513 3.923
17. Ongevalsletsels en vergiftigingen 12.029 12.290 12.697 13.092 13.503
Onbekend 1 1 0 0 1
Totaal 178.570 184.109 188.517 193.538 200.703
Tabel 1. Aantal invaliden per ziektegroep op 31 december – Evolutie van 1999 tot 2003
Binnen de groep 'ziekten van het hartvaatstelsel' valt een subgroep 'hartaandoeningen' af te
bakenen door op zoek te gaan naar gevallen waarbij sprake is van een coronaire dilatatie (PTCA,
Percutaneous transluminal coronary angioplasty) of een coronaire overbrugging (CABG,
Coronary Artery Bypass Grafting).
Deze studie spitst zich toe op de situatie van hartpatiënten. Hoelang duurt hun
arbeidsongeschiktheid? Gaan ze uiteindelijk terug aan de slag of niet? Hoe vaak maken ze gebruik
van de mogelijkheid tot deeltijdse werkhervatting met het akkoord van de adviserend geneesheer?
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 2/24

Hoe vaak wordt er een beroep gedaan op cardiale revalidatie? Wat is het nut van zo'n revalidatie?
Levert het resultaten op? Al die vragen krijgen hieronder een antwoord.
2. Methodologie
De geselecteerde gegevens betreffen enerzijds de gevallen van arbeidsongeschiktheid die aanvingen
tussen 01/04/2003 en 31/03/2004 (als de ongeschiktheid eindigde na 31/03/2004 werd ook de
datum van de werkhervatting als informatie gebruikt) en anderzijds de verblijven tijdens dewelke
een PTCA-verstrekking (nomenclatuurcodes 589013 1 , 589024 1 , 589035 2 , 589046 2 ) of een
CABG-verstrekking plaatsvond (nomenclatuurcodes 229574, 229585, 229611, 229622, 229633,
229644).
De selectie beperkt zich tot primair uitkeringsgerechtigden 3 die op het moment van de interventie
minder dan een maand arbeidsongeschikt waren. Er wordt met andere woorden geen rekening
gehouden met gevallen waarbij het begin van de arbeidsongeschiktheid dateert van meer dan een
maand vóór de datum van opname in het ziekenhuis. Het is dan immers niet zeker dat de
arbeidsongeschiktheid verband houdt met het hartprobleem. De selectie houdt evenmin rekening
met patiënten die op het moment van de operatie al met pensioen waren (zij zijn dan immers geen
primair uitkeringsgerechtigde meer).
Opdat er een aannemelijk verband zou bestaan tussen de arbeidsongeschiktheid en het
ziekenhuisverblijf, is het noodzakelijk:
- dat de arbeidsongeschiktheid aanvangt met het ziekenhuisverblijf (vermoedelijke
arbeidsongeschiktheid tijdens het verblijf);
- of dat het begin van de arbeidsongeschiktheid dateert van minder dan een maand vóór of
na het ziekenhuisverblijf.
Een arbeidsongeschiktheid die eindigt vóór het begin van een ziekenhuisverblijf, wordt
beschouwd als losstaand van de bestudeerde arbeidsongeschiktheid. Een arbeidsongeschiktheid
die meer dan een maand na een ziekenhuisverblijf aanvangt, wordt eveneens beschouwd als
losstaand van de bestudeerde arbeidsongeschiktheid.
1 Percutane endovasculaire dilatatie onder controle door medische beeldvorming van een vernauwing en/of occlusie
van een kransslagader, inclusief de manipulaties en controles tijdens de behandeling en al het gebruikte materieel,
met uitsluiting van de dilatatiecatheter, met of zonder plaatsing van stent(s), de farmaca en de contrastmiddelen.
2 Bijkomend honorarium bij 589013-589024 voor bijkomende vernauwing van een coronaire slagader.
3 Primair uitkeringsgerechtigden zijn personen die verzekerd zijn in geval van arbeidsongeschiktheid. De diverse
categorieën zijn terug te vinden in artikel 86 van de gecoördineerde wet van 14/07/1994: werknemers uit de privésector,
werklozen... en zelfstandigen.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 3/24

Er werd een bijkomende controle uitgevoerd in verband met de oorsprong van de
arbeidsongeschiktheid om alle gevallen van arbeidsongeschiktheid eruit te halen die van nature
losstaan van de bestudeerde ingrepen (bv. arbeidsongeschiktheid tengevolge van preventieve
verwijdering uit het arbeidsmilieu, bevallingsrust, ouderschapsverlof, vaderschapsverlof en
adoptieverlof).
De bestudeerde gegevens laten niet toe uitspraken te doen over de ernst van de pathologie.
3. Beschrijving van de bestudeerde populatie
3.1. Beschrijving van de groepen
Een selectie op basis van de voormelde criteria levert 332 gevallen op, die vervolgens nog in
groepen worden onderverdeeld naargelang de reden van het einde van de arbeidsongeschiktheid
(cf. Tabel 2).
Reden einde ongeschiktheid Aantal personen Percentage
Spontane of verplichte
werkhervatting
260 78,3 %
Erkenning invaliditeit, geen
werkhervatting
55 16,6 %
Overleden tijdens
arbeidsongeschiktheid
4 1,2 %
Met pensioen gegaan 8 2,4 %
Mutatie 3 0,9 %
Opschorting uitkeringen voor
gerechtigde algemene regeling
2 0,6 %
Totaal 332 100%
Tabel 2. Spreiding van personen die arbeidsongeschikt werden na een hartoperatie,
in verhouding tot de reden van het einde van de arbeidsongeschiktheid
Bij sommigen moet men ervan uitgaan dat de arbeidsongeschiktheid nog niet ten einde is,
aangezien ze niet terug aan de slag zijn gegaan of niet opnieuw beschikbaar zijn op de
arbeidsmarkt. Het gaat om:
- personen die de pensioenleeftijd bereikt hebben 4 ;
- personen die overleden zijn;
- personen die erkend zijn als invalide en op dit moment 5 nog niet terug aan de slag zijn
gegaan;
- gerechtigden uit de algemene regeling bij wie de uitkeringen zijn opgeschort. Als ze
zonder geldige reden verstek laten gaan voor een medische controle, kan de adviserend
geneesheer de betaling van de uitkeringen stopzetten zolang de controle niet gebeurd is.
4 Ter herinnering: de selectie houdt geen rekening met personen die op het moment van de heelkundige operatie met
pensioen waren.
5 Situatie op 31 augustus 2005. Er is dus geen rekening gehouden met werkhervattingen die dateren van na 31
augustus 2005.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 4/24

De betrokkene blijft wel in arbeidsongeschiktheid 6 . Als hetzelfde scenario zich afspeelt
met een gerechtigde uit de regeling zelfstandigen, zal de adviserend geneesheer
onmiddellijk een eind maken aan de erkenning van de arbeidsongeschiktheid 7 (in dat
geval zijn de betrokkenen ondergebracht in de groep personen die terug aan de slag zijn
gegaan);
- personen die gemuteerd zijn naar een ander ziekenfonds. We beschikken immers niet
over gegevens in verband met een eventuele werkhervatting.
Hierna wordt een onderscheid gemaakt tussen:
- personen die uiteindelijk opnieuw volledig aan de slag zijn gegaan in het normale
arbeidscircuit (GVW - groep volledige werkhervatting);
- personen die niet opnieuw aan de slag zijn gegaan en gedeeltelijke werkhervattingen met
het akkoord van de adviserend geneesheer (GGVW – groep geen volledige
werkhervatting).
3.2. Kenmerken van de bestudeerde groepen
Dit deel omvat een beschrijving van de bestudeerde populatie.
3.2.1. Leeftijd van de bestudeerde populatie
Ter herinnering: het gaat enkel om gevallen waarbij zowel sprake is van een
arbeidsongeschiktheid, als van een coronaire dilatatie of een coronaire overbrugging. Er wordt
dus geen rekening gehouden met personen die op het moment van de heelkundige ingreep al met
pensioen waren. Figuur 1 schetst de verdeling van die personen over de diverse
leeftijdscategorieën.
6 Artikel 134 §2 van de gecoördineerde wet van 14/07/1994
7 Artikel 24 van het KB van 20/07/1971
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 5/24

60
50
40
30
20
10
0
28-30 31-33 34-36 37-39 40-42 43-45 46-48 49-51 52-54 55-57 58-60 61-63 64-65
Figuur 1. Spreiding per leeftijdscategorie van personen die arbeidsongeschikt werden
na een hartoperatie (PTCA of CABG)
De meeste personen zijn tussen 46 en 57 jaar oud. De daling van het aantal vastgestelde gevallen
na de leeftijd van 57 jaar valt te verklaren door het feit dat een deel van die personen op het
moment van de operatie al meer dan een maand arbeidsongeschikt of zelfs in invaliditeit was.
Aandachtige lezers hebben vast al gezien dat de GGVW groter is in de gevorderde
leeftijdscategorieën.
3.2.2. Geslacht van de bestudeerde populatie
Tabel 33 schetst de verdeling van de bestudeerde populatie over de beide seksen.
Groep Mannen Vrouwen Totaal
GVW 237 7 244
GGVW 65 23 88
Totaal 302 30 332
% 91,0 % 9,0 % 100,0 %
Tabel 3. Spreiding van personen die arbeidsongeschikt werden na een hartoperatie,
in verhouding tot het geslacht
De spreiding per geslacht vertoont een duidelijke ongelijkheid, aangezien 91% van de gevallen
mannen betreft. Het feit dat hartaandoeningen minder vaak voorkomen bij vrouwen is een van de
mogelijke verklaringen.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 6/24
GGVW
GVW

3.2.3. Type van interventie
Men kan een onderscheid maken naargelang het type van interventie, namelijk een coronaire
dilatatie (PTCA) of een coronaire overbrugging (CABG).
Coronaire overbrugging (CABG) Coronaire dilatatie (PTCA)
Soort operatie Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal
Groep VW 61 2 63 176 21 197
Groep G/DW 18 0 18 47 7 54
Alle soorten samen 79 2 81 223 28 251
Tabel 4. Aantal personen in arbeidsongeschiktheid, in verhouding tot het type van interventie
Driekwart van de personen heeft een PTCA-verstrekking ondergaan en het overige kwart kreeg
een coronaire overbrugging. De spreiding per leeftijd in verhouding tot het type van interventie
is weer te geven aan de hand van een boxplot (doosdiagram), zoals blijkt uit Figuur 3. Figuur 2
maakt duidelijk waarom een boxplot ook wel een doosdiagram wordt genoemd.
Figuur 2. Betekenis van de boxplot
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 7/24

Figuur 3. Spreiding van de personen per leeftijd, in verhouding tot de interventie (Boxplot)
De leeftijdsmediaan van personen die een overbrugging kregen (CABG), is hoger en meer
geconcentreerd dan die van personen die een dilatatie ondergingen. De spreiding voor de groep
PTCA is groter
3.2.4. Sociaal statuut
Tabel 5 schetst de spreiding van de personen en hun gemiddelde leeftijd, in verhouding tot het
sociaal statuut:
Statuut G/DW VW Totaal Percentage Gemiddelde leeftijd
Bedienden 16 120 136 41,0 % 51,4
Arbeiders 34 103 137 41,3 % 48,5
Zelfstandigen 22 37 59 17,8 % 55,2
Totaal 72 260 332 100,0 % 50,9
Tabel 5. Spreiding van het aantal personen en hun gemiddelde leeftijd, in verhouding tot het sociaal statuut
De gemiddelde leeftijd ligt hoger bij zelfstandigen. Ook interessant is de verhouding van het
soort operatie in functie van het sociaal statuut (Tabel 6).
Statuut CABG PTCA Totaal Percentage CABG
Bedienden 34 102 136 25,0 %
Arbeiders 22 115 137 16,1 %
Zelfstandigen 25 34 59 42,4 %
Totaal 72 260 332 100,0 %
Tabel 6. Spreiding van de personen, in verhouding tot het sociaal statuut en het soort operatie
Het feit dat de gemiddelde leeftijd bij zelfstandigen hoger ligt, is een van de factoren die
meespelen in het hogere aantal CABG-verstrekkingen bij zelfstandigen.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 8/24

4. Duur van de arbeidsongeschiktheid
4.1. Percentage volledige werkhervattingen
Uit Tabel 2 blijkt dat 78,3% opnieuw volledig aan de slag gaat, wat overeen lijkt te stemmen met
de wetenschappelijke literatuur ter zake 8 . 16,6% raakte in de invaliditeit verzeild en is tot op dit
moment 5 niet opnieuw aan de slag gegaan of heeft het werk gedeeltelijk hervat met het akkoord
van de adviserend geneesheer. Anderen zijn opnieuw aan de slag gegaan na een periode van
invaliditeit en zijn ondergebracht in de groep personen die het werk hervat hebben.
Tabel 7 geeft het aantal en het percentage volledige werkhervattingen weer, in verhouding tot het
type van interventie
CABG PTCA Beide operaties samen
Aantal 63 197 260
Percentage 77,8 % 78,5 % 78,3 %
Tabel 7. Aantal en percentage volledige werkhervattingen, in verhouding tot het type van interventie
We stellen vast dat het aantal volledige werkhervattingen gelijk blijft, ongeacht het type van
interventie.
Tabel 8 geeft het aantal volledige werkhervattingen weer, in verhouding tot het sociaal statuut en
het soort interventie.
CABG PTCA Beide operaties samen
Bedienden 94,1% 86,3% 88,2%
Arbeiders 54,5% 79,1% 75,2%
Zelfstandigen 76,0% 52,9% 62,7%
Tabel 8. Aantal volledige werkhervattingen, in verhouding tot het sociaal statuut en het soort operatie
4.2. Duur van de arbeidsongeschiktheid
Tabel 9 schetst de spreiding van de personen in de GVW, in verhouding tot de duur van hun
arbeidsongeschiktheid.
Duur van de
Aantal personen Percentage Gecumuleerd
arbeidsongeschiktheid
percentage
Minder dan 1 maand 35 13,5 % 13,5 %
1 tot 6 maanden 163 62,7 % 75,2 %
6 tot 12 maanden 53 20,4 % 96,5 %
13 tot 24 maanden 9 3,5 % 100,0 %
Totaal 260 100,0 % 100,0 %
Tabel 9. Spreiding van de personen in de GVW, in verhouding tot de duur van de arbeidsongeschiktheid
8 cf. Sellier P. (1995)
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 9/24

Op basis van de gegevens in Tabel 9 zou men – verkeerdelijk – kunnen denken dat 100% van de
personen opnieuw aan de slag is gegaan of dat de anderen (GGVW) nooit opnieuw aan de slag
zullen gaan. Dat is uiteraard niet zo. Het percentage duidt immers niet op het aantal effectieve
werkhervattingen (= 78,3%, zoals gebleken is uit Tabel 2), maar op het moment waarop de
personen opnieuw aan de slag zijn gegaan, rekening houdend met de gekende duur van de
arbeidsongeschiktheid (merk op dat we nog niet over informatie beschikken in verband met
werkhervattingen na 5 jaar arbeidsongeschiktheid).
Uit de cijfers blijkt dat 13,5% van de personen die opnieuw aan de slag gaan, het werk
hervat binnen een maand na het begin van de arbeidsongeschiktheid en 62,7% hervat het
werk 1 tot 6 maanden na het begin van de arbeidsongeschiktheid. Merk op dat driekwart
van de werkhervattingen plaatsvindt binnen 6 maanden na het begin van een
arbeidsongeschiktheid en dat vrijwel alle werkhervattingen plaatsvinden binnen de periode
van primaire arbeidsongeschiktheid 9 .
Het geringe aantal personen die minder dan een maand arbeidsongeschikt zijn, valt te verklaren
door het feit dat gerechtigden met een bediendencontract 28 kalenderdagen de tijd hebben om
hun verklaring van arbeidsongeschiktheid in te dienen (te rekenen vanaf het begin van de
arbeidsongeschiktheid). Voor gerechtigden met een arbeiderscontract is dat 14 kalenderdagen.
Het is dus niet ondenkbaar dat een arbeidsongeschiktheid van korte duur (minder lang dan de
termijn voor de aangifte) gewoon niet wordt aangegeven.
Men kan statistieken opmaken van de duur van een arbeidsongeschiktheid in verhouding tot het
type van interventie. Dat gebeurt op basis van een overlevingsanalyse (cf. punt 7), waarbij
rekening wordt gehouden met de informatie die af te leiden valt uit de GGVW (als een persoon
uit de GGVW al meer dan 300 dagen arbeidsongeschikt is, weten we dat de duur meer dan 300
dagen bedraagt zonder de precieze totale duur te kennen). Dergelijke statistieken zijn terug te
vinden in Tabel 10. De vermelde intervallen zijn betrouwbaarheidsintervallen met een
waarschijnlijkheid van 95% ten opzichte van de estimator.
Duur van de arbeidsongeschiktheid (in dagen)
CABG
Estimator Interval
PTCA
Estimator Interval
Gemiddelde 257 219
Minimum 6* 1
Percentiel 25 van de verdeling 97 [84,121] 47 [41,59]
Mediaan (percentiel 50 van de verdeling) 167 [132,204] 114 [86,149]
Percentiel 75 van de verdeling 308 311 [227,484]
* De geringe duur vloeit voort uit het overlijden van de persoon. Als we die persoon uit de analyse halen, bedraagt de
minimale duur 13 dagen.
Tabel 10. Statistieken in verband met de duur van de arbeidsongeschiktheid,
in verhouding tot het soort operatie
De duur van de arbeidsongeschiktheid is aanzienlijk verschillend verdeeld naargelang het type
van interventie: 25% van de personen die een CABG-verstrekking ondergingen, waren minder
dan 97 dagen arbeidsongeschikt, terwijl 25% van de personen die een PTCA-verstrekking
ondergingen, minder dan 47 dagen arbeidsongeschikt waren. Van de CABG-patiënten was 50%
9 De periode van primaire arbeidsongeschiktheid stemt overeen met het eerste jaar arbeidsongeschiktheid.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 10/24

minder dan 167 dagen arbeidsongeschikt en van de PTCA-patiënten was 50% minder dan 114
dagen arbeidsongeschikt.
Die resultaten lijken logisch, aangezien een coronaire overbrugging een zwaardere interventie is
dan een coronaire dilatatie.
5. Gedeeltelijke werkhervatting met akkoord van de adviserend geneesheer
Een als arbeidsongeschikt erkende verzekerde kan bij de adviserend geneesheer een verzoek
indienen om de vroegere of een andere beroepsbezigheid gedeeltelijk te hervatten tijdens de
periode van arbeidsongeschiktheid. De adviserend geneesheer zal dan nagaan of een
gedeeltelijke werkhervatting tot de mogelijkheden behoort, rekening houdend met de
arbeidsduur, de aard van het werk en de aandoening van de betrokkene. Voor verzekerden uit de
algemene regeling geldt het akkoord van de adviserend geneesheer voor een gedeeltelijke
werkhervatting voor onbepaalde duur, maar voor verzekerden uit de regeling zelfstandigen is het
akkoord beperkt tot een periode van 18 maanden of 6 maanden, naargelang het gaat om een
gedeeltelijke hervatting van de vroegere beroepsbezigheid of een nieuwe beroepsbezigheid.
5.1. Aantal en duur van gedeeltelijke werkhervattingen met het akkoord van de adviserend
geneesheer
Een gedeeltelijke werkhervatting lijkt a priori een goede oplossing om geleidelijk aan terug aan
de slag te gaan na een heelkundige ingreep ten gevolge van een hartaandoening. Het aantal
werkhervattingen zou dus vrij hoog moeten liggen.
Tabel 1 schetst het aantal en de duur van gedeeltelijke werkhervattingen (GWH), in verhouding
tot het sociaal statuut en het soort interventie.
Percentage personen Gemiddelde duur
Groep Sociaal statuut Aantal GWH met dat statuut van de GWH (in dagen)
CABG PTCA Totaal CABG PTCA Totaal
Bedienden 9 12,5% 5,7% 7,5% 72 66 69
GVW
Arbeiders
Zelfstandigen
4
6
20,0%
26,3%
2,2%
5,6%
3,9%
16,2%
116
272
88
303
102
277
Totaal 19 17,5% 4,1% 7,3% 171 101 141
GGVW
Bedienden
Arbeiders
Zelfstandigen
5
4
10
0,0%
0,0%
33,3%
35,7%
16,7%
50,0%
31,3%
11,8%
54,5%
niet van toepassing
456 303 333
Totaal
Algemeen totaal
19
38
11,1%
17,3%
31,5%
10,0%
26,4%
11,4%
niet van toepassing
Tabel 1. Aantal en duur van gedeeltelijke werkhervattingen,
in verhouding tot het sociaal statuut en het soort interventie
Gedeeltelijke werkhervattingen vinden slechts beperkte bijval, zoals blijkt uit het feit dat amper
19 personen uit de GVW (7,3%) er gebruik van hebben gemaakt. In de GGVW zijn ook slechts
19 personen gedeeltelijk terug aan de slag gegaan met het akkoord van de adviserend
geneesheer.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 11/24

Als we het aantal gedeeltelijke werkhervattingen bekijken in verhouding tot het soort operatie,
stellen we vast dat in de GVW 11 CABG-patiënten (17,5%) en 8 PTCA-patiënten (4,1%)
gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om gedeeltelijk terug aan de slag te gaan. Een
gedeeltelijke werkhervatting met het akkoord van de adviserend geneesheer komt dus vaker voor
bij de zwaarste van beide operaties (CABG). Aangezien het over de GVW gaat en alle personen
in die groep het werk (per definitie) hebben hervat, kunnen we daaruit afleiden dat 95,9% van de
PTCA-patiënten en 82,5% van de CABG-patiënten meteen volledig terug aan de slag zijn
gegaan. Het verschil valt opnieuw te verklaren door de ernst van de aandoening.
Bij PTCA-patiënten zijn er meer gedeeltelijke werkhervattingen in de GGVW dan in de GVW.
Wellicht gaat het om personen die af te rekenen krijgen met een meer ernstige aandoening,
comorbiditeit of complicatie.
Spelen het sociaal statuut en het soort operatie een rol in de vraag naar gedeeltelijke
werkhervattingen?
Op het eerste gezicht lijken zelfstandigen vaker gebruik te maken van de mogelijkheid om
gedeeltelijk terug aan de slag te gaan en dat geldt zowel voor zelfstandigen uit de GVW als uit
de GGVW. Die motivatie zou verband kunnen houden met de wil om een bedrijf draaiende te
houden, maar gezien het geringe aantal zelfstandigen in de bestudeerde populatie, valt er geen
enkele vaststaande conclusie uit te trekken.
Opmerkelijk is wel dat een gedeeltelijke werkhervatting in de GVW gemiddeld veel langer duurt
bij zelfstandigen dan bij arbeiders of bedienden en die vaststelling is des te opmerkelijker als
men bedenkt dat er voor gedeeltelijke werkhervattingen bij zelfstandigen enkel akkoorden zijn
van bepaalde duur.
In Tabel 1 staat er voor de GGVW geen duur vermeld voor de gedeeltelijke werkhervatting,
aangezien het akkoord voor de gedeeltelijke hervatting op dat moment nog lopende was voor een
deel van de betrokkenen, wat op zich al een succes is in termen van socioprofessionele
reïntegratie. De duur van de gedeeltelijke hervatting staat wel vermeld voor de zelfstandigen,
vermits de gedeeltelijke hervatting in hun geval sowieso van bepaalde duur is.
In de groep GGVW maakten 10 zelfstandigen gebruik van de mogelijkheid om gedeeltelijk terug
aan de slag te gaan. Bij 5 van hen beliep de gedeeltelijke hervatting de volledige termijn van het
akkoord (6 of 18 maanden, naargelang het geval). Men kan zich terecht afvragen of een langere
termijn hen ook langer (deeltijds) aan het werk zou houden, maar die vraag valt enkel te
beantwoorden na bijkomend onderzoek.
5.2. Vergelijking tussen het aantal gedeeltelijke werkhervattingen bij de bestudeerde
populatie en de arbeidsongeschiktheid in het algemeen
Het aantal gedeeltelijke werkhervattingen in geval van arbeidsongeschiktheid met of zonder
volledige werkhervatting is te berekenen op basis van het totale aantal gevallen van
arbeidsongeschiktheid – ongeacht of ze al dan niet verband houden met een hartaandoening – die
aanvingen tijdens de bestudeerde periode (01/04/2003 – 31/03/2004) en die niet voortvloeiden
uit bevallingsrust, preventieve verwijdering uit het arbeidscircuit, ouderschapsverlof,
adoptieverlof, enz. We houden bovendien enkel rekening met gevallen van
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 12/24

arbeidsongeschiktheid van langer dan 3 maanden (een arbeidsongeschiktheid van korte duur
leent zich immers niet tot een gedeeltelijke werkhervatting). De resultaten zijn weergegeven in
Tabel 2.
Ongeschiktheid met of
zonder werkhervatting
Ongeschiktheid met
werkhervatting
Arbeidsongeschiktheid Arbeidsongeschiktheid tengevolge van een
in het algemeen PTCA- of CABG-operatie
8,3 % 18,8 %
6,8 % 13,7 %
Tabel 2. Aantal gedeeltelijke werkhervattingen met akkoord van de adviserend geneesheer voor alle soorten
van arbeidsongeschiktheid (met/zonder volledige werkhervatting)
Hoewel er bij arbeidsongeschiktheid tengevolge van een PTCA- of CABG-operatie slechts
weinig gedeeltelijke werkhervattingen met akkoord van de adviserend geneesheer zijn, zijn er
toch dubbel zoveel als bij gevallen van arbeidsongeschiktheid in het algemeen.
6. Multidisciplinaire cardiale revalidatie
6.1. Definitie en potentiële doelstellingen
Na een PTCA- of CABG-operatie kunnen patiënten opteren voor cardiale revalidatie. Het gaat
om individuele, multidisciplinaire sessies van minstens 30 minuten (nomenclatuurcode 771201,
terugbetaling beperkt tot 30 sessies) of collectieve, multidisciplinaire sessies van minstens 60
minuten volgend op een individueel revalidatieprogramma (nomenclatuurcodes 771212 en
771223, terugbetaling beperkt tot 45 sessies). De sessies vinden plaats in de 34 centra die erkend
zijn door het College van Geneesheren-Directeurs.
Cardiale revalidatie omvat de fysieke training, cardiovasculaire preventie en psychologische
ondersteuning die nodig is voor een socioprofessionele reïntegratie 10 . Daarmee mikt de revalidatie
op de terugkeer naar een kwaliteitsvol bestaan, terwijl meteen ook aan secundaire preventie wordt
gedaan. De sessies richten zich specifiek tot personen die geconfronteerd werden met:
- een myocardinfarct;
- een coronaire heelkundige ingreep (o.a. overbruggingen);
- percutane coronaire dilatatie (o.a. PTCA);
- een heelkundige ingreep naar aanleiding van een verworven of aangeboren valvulaire
misvorming;
- een harttransplantatie;
- cardiomyopathie met functiestoornis aan de linkerhartkamer.
10 Meer info: http://www.chrcitadelle.be/cardio-angeiologie/technique/revalidation.html
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 13/24

Er is al ontzettend veel geschreven over de voordelen van cardiale revalidatie. De doelstellingen
van zo'n revalidatie kunnen erg uiteenlopend zijn 11 :
Medische doelstellingen Psychologische doelstellingen
- fysieke capaciteiten verbeteren
- symptomen afzwakken
- risico's inschatten
- educatie
- secundaire preventie
- ziekte- en sterftecijfers doen dalen
- opnieuw veilig kunnen trainen
- levenskwaliteit verbeteren
- zelfvertrouwen opkrikken
- angsten en depressies tegengaan
- stress verminderen
- opnieuw normaal seksueel actief zijn
Sociale doelstellingen Doelstellingen i.v.m. de volksgezondheid
- betere werkhervatting
- meer autonomie
- therapietrouw bevorderen
- directe medische kosten doen dalen
- sneller naar huis gaan na ziekenhuisverblijf
- geneesmiddelenverbruik doen dalen
- aantal patiënten dat achteraf opnieuw naar het
ziekenhuis moet, doen dalen
Tabel 3. Potentiële doelstellingen van cardiale revalidatie (cf. Sellier P., Gaumont A.M. , ...)
6.2. Aantal cardiale revalidaties
Hoeveel hartpatiënten volgden cardiale revalidatie? De analyse maakt een onderscheid tussen
personen die enkel aan revalidatie deden tijdens hun ziekenhuisverblijf en personen die de
revalidatie ook na hun ziekenhuisverblijf (ambulant) voortzetten.
Tabel 4 geeft weer hoeveel patiënten cardiale revalidatie volgden, in verhouding tot het soort
operatie. Door de revalidaties in het ziekenhuis (uitsluitend) op te tellen bij de revalidaties in
ambulant milieu (volgend op sessies in het ziekenhuis), bekomt men het totale aantal personen
die cardiale revalidatie hebben gevolgd.
Groep
% personen die enkel
revalidatie volgden in
het ziekenhuis
% personen die
revalidatie volgden in
het ziekenhuis en
daarna ook ambulant
Totaal % personen die
cardiale revalidatie
volgden
CABG PTCA Totaal CABG PTCA Totaal CABG PTCA Totaal
GGVW 38,9% 16,7% 22,2% 5,6% 18,5% 15,3% 44,4% 35,2% 37,5%
GVW 25,4% 7,6% 11,9% 33,3% 23,9% 26,2% 58,7% 31,5% 38,1%
Totaal 28,4% 9,6% 14,2% 27,2% 22,7% 23,8% 55,6% 32,3% 38,0%
Tabel 4. Percentage personen die cardiale revalidatie volgden, in verhouding tot het soort operatie
Hartpatiënten lijken niet systematisch gebruik te maken van cardiale revalidatie: slechts 126
patiënten (38% van de bestudeerde populatie) kozen ervoor en van die groep volgde 14,2% enkel
sessies tijdens het ziekenhuisverblijf, terwijl 23,8% de revalidatie ook na het verblijf voortzette
11 De classificatie is ontleend aan Sellier P., Gaumont A.M. et de Vernejoul N. (1990)
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 14/24

in ambulant milieu. Patiënten kunnen niet uitsluitend voor collectieve ambulante sessies opteren,
aangezien die altijd voorafgegaan moeten worden door individuele sessies in het ziekenhuis.
Patiënten die een coronaire overbrugging kregen (CABG), doen vaker aan cardiale revalidatie
dan patiënten die een coronaire dilatatie ondergingen (PTCA), meer bepaald 55,6% tegenover
32,3%.
Tabel 5 geeft weer welk soort cardiale revalidatie de patiënten volgden.
Enkel sessies
in het
ziekenhuis
CABG PTCA
Zowel sessies in
het ziekenhuis als
in ambulant milieu
Enkel sessies
in het
ziekenhuis
Zowel sessies in het
ziekenhuis als in
ambulant milieu
GGVW 87,6% 12,4% 47,4% 52,6%
GVW 43,2% 56,8% 24,1% 75,9%
Totaal 51,1% 48,9% 30,0% 70,0%
Tabel 5. Percentage personen die cardiale revalidatie volgden
Van de 55,6% patiënten die na een coronaire overbrugging opteerden voor cardiale revalidatie,
heeft iets meer dan de helft (51,1%) enkel sessies gevolgd tijdens het ziekenhuisverblijf. Zonder
daar enig causaal verband aan te koppelen, stellen we vast dat patiënten die de cardiale
revalidatie stopzetten zodra ze het ziekenhuis verlaten, vaak niet opnieuw aan de slag gaan
(87,6% van de personen die het werk niet hervatten, volgde enkel sessies in het ziekenhuis,
tegenover 43,2% van de personen die wel opnieuw aan de slag zijn gegaan)
Van de 32,3% patiënten die na een coronaire dilatatie opteerden voor cardiale revalidatie, heeft
70% de sessies voortgezet na het ziekenhuisverblijf. Dat was het geval bij 75,3% van de
personen die terug aan de slag zijn gegaan en bij 52,6% van de mensen die het werk niet hebben
hervat.
Van de personen in de GVW die zowel in het ziekenhuis als in ambulant milieu aan cardiale
revalidatie deden, hebben er 30 (op een totaal van 68, dat is 44,1%) de sessies ook voortgezet
toen ze al opnieuw volledig aan de slag waren.
6.3. Cardiale revalidatie, kinesitherapie en fysiotherapie
Misschien geven hartpatiënten de voorkeur aan kinesitherapie of fysiotherapie in plaats van
cardiale revalidatie? Ze moeten dan wel diverse soorten verzorging na elkaar krijgen, want
verstrekkingen in het kader van cardiale revalidatie zijn in eenzelfde periode niet cumuleerbaar
met kinesitherapie of fysiotherapie.
In de verplichte verzekering geldt kinesitherapie als een klein risico, dus hebben we verzekerden
uit de regeling zelfstandigen in dit deel van de analyse buitenspel gezet. Het onderzoek betreft
dus slechts 273 personen (uit de algemene regeling).
Tabel 6 geeft weer hoeveel personen revalidatie, kinesitherapie en/of fysiotherapie hebben
gevolgd, in verhouding tot de groep en het soort operatie.
CABG PTCA
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 15/24

Soort verzorging die de persoon heeft gekregen
(successief, als er meerdere soorten in het spel zijn)
CABG PTCA
Geen Soort verzorging die de persoon heeft gekregen GGVW 0,0 % GVW 4,5 % GGVW 34,2 % GVW 45,3 %
(successief, Fysiotherapie als er meerdere soorten in het spel zijn) 0,0 % 4,5 % 7,9 % 6,7 %
Kinesitherapie 41,7 % 15,9 % 21,1 % 13,4 %
Cardiale revalidatie 8,3 % 13,6 % 15,8 % 15,6 %
Kinesitherapie en fysiotherapie 16,7 % 13,6 % 5,3 % 3,9 %
Revalidatie en fysiotherapie 8,3 % 6,8 % 5,3 % 6,7 %
Revalidatie en kinesitherapie 16,7 % 27,3 % 5,3 % 7,3 %
Revalidatie, kinesitherapie en fysiotherapie 8,3 % 13,6 % 5,3 % 1,1 %
Totaal 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 %
Tabel 6. Aantal personen uit de algemene regeling die achtereenvolgens
revalidatie, kinesitherapie en/of fysiotherapie hebben gevolgd
Van de patiënten met een coronaire overbrugging (CABG) zijn er uiteindelijk slechts heel weinig
die geen gebruik maken van revalidatie, noch van kinesitherapie, noch van fysiotherapie. Dat
percentage is aanzienlijk hoger bij patiënten die een coronaire dilatatie ondergingen.
Het feit dat een deel van de personen in de GVW geen cardiale revalidatie volgt, lijkt a priori
niet onrustwekkend, aangezien ze allemaal volledig terug aan de slag zijn gegaan. We mogen
een eventueel herval echter niet uit het oog verliezen, net als de potentieel langere duur van de
arbeidsongeschiktheid (in vergelijking met de groep die wel revalidatie volgde).
Men kan zich wel afvragen hoeveel baat de 34,2% PTCA-patiënten uit de GGVW hebben gehad
bij de cardiale revalidatie. Een heelkundige ingreep aan het hart gaat immers vaak gepaard met
angsten, depressies en mogelijks ook een gevoel van invaliditeit. In dat geval kan een revalidatie
met psychotherapie en stressbeheersing erg nuttig zijn 12 .
6.4. Analyse van het potentiële effect van revalidatie op de bestudeerde populatie
Dit deel neemt het nut van revalidatie voor de bestudeerde populatie onder de loep, zonder
evenwel een vraagteken te plaatsen bij de wetenschappelijke literatuur ter zake.
Als het gaat over de daling van het sterfterisico, lijken de resultaten van onze populatie wel een
schoolvoorbeeld: de 8 sterfgevallen zitten immers allemaal in de groep patiënten die geen
cardiale revalidatie volgden. We moeten er evenwel op wijzen dat 2 van hen overleden zijn in de
eerste 2 weken arbeidsongeschiktheid. De vaststelling is ook met de nodige omzichtigheid te
interpreteren, vermits we geen informatie hebben over de ernst van de aandoeningen. Sommige
studies 13 wijzen uit dat een programma voor cardiale revalidatie na een myocardinfarct het
sterfterisico met 20 à 25% doet dalen, maar in de praktijk lijkt een dagelijkse dosis beweging
evenveel nut te hebben. Ook stoppen met roken na een infarct 14 zou het sterfterisico met 40%
terugschroeven.
12 Volgens Oldridge NB (1988)
13 Cf. Oldridge NB (1988) en O’Connor GT (1989)
14 Cf. Berlin JA (1990) en Van Berkel TFM (1999)
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 16/24

Cardiale revalidatie heeft geen enkele impact op het aantal werkhervattingen. Voor onze
populatie kan men berekenen (zie ook punt 7) dat 78,2% van de personen die geen revalidatie
volgden, terug aan de slag is gegaan (tegenover 78,6% die wel voor revalidatie kozen). Dat
resultaat kan uiteraard beïnvloed zijn door het weldoende effect van revalidatievervangende
kinesitherapie en fysiotherapie enerzijds en – zoals we hiervoor al vermeldden – door het
weldoende effect van een dagelijkse dosis beweging anderzijds. Sommige studies 15 tonen
evenwel aan dat de impact van revalidatie een langetermijn kwestie is: cardiale revalidatie zou
de persoon langer op de arbeidsmarkt houden. Dat aspect werd echter niet onderzocht in deze
studie, evenmin als de comorbiditeit.
7. Doorslaggevende elementen voor de werkhervatting
7.1. Overlevingsanalyse en werkhervattingscurve
De overlevingsanalyse werd initieel gebruikt om de levensduur van patiënten in te schatten en is
inmiddels een vaste waarde in de medische literatuur 16 . Er valt echter veel meer in te schatten
dan enkel de levensduur, aangezien elk binair element bruikbaar is als criterium. In dit geval
nemen we het aantal werkhervattingen onder de loep.
Een overlevingsanalyse biedt niet enkel de mogelijkheid om het aantal werkhervattingen te
analyseren, maar ook de mogelijke achterliggende redenen voor die werkhervattingen.
De analyse werd uitgevoerd met SAS-software en is gebaseerd op een lognormaal model. Voor
de overlevingscurves is gebruik gemaakt van de Kaplan-Meyermethode. Patiënten die het werk
nog niet hervat hadden op het eind van de bestudeerde periode, vormen de censuurgegevens van
het model (wat niet betekent dat er geen rekening mee wordt gehouden).
Er is gewerkt met de volgende variabelen: de leeftijd (uitgedrukt in jaren), het geslacht, het
statuut van arbeider, het statuut van zelfstandige, de gedeeltelijke werkhervatting (of geen
hervatting), het soort operatie (PTCA of CABG), de cardiale revalidatie tijdens het
ziekenhuisverblijf, de cardiale revalidatie na het ziekenhuisverblijf (ambulant). Al die variabelen
zijn binair, met uitzondering van de leeftijd. Het model houdt ook rekening met overlijdens en
pensioneringen, om na te gaan welke impact die hebben op de resultaten.
Uitgaande van het model, kan men weergeven hoeveel personen na een welbepaalde periode
(uitgedrukt in dagen) terug aan de slag zijn gegaan (cf. Figuur 4).
15 Cf. Hedback B (1993)
16 We verwijzen de geïnteresseerde lezer naar LANDAIS P. (2002)
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 17/24

100%
80%
60%
40%
20%
0%
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Figuur 4. Verdeling van het gecumuleerde percentage personen die terug aan de slag zijn gegaan
Het aantal werkhervattingen is aanvankelijk vrij hoog: 40% van de bestudeerde populatie is
binnen 100 dagen na het begin van de arbeidsongeschiktheid terug aan de slag gegaan. Hoe
langer een arbeidsongeschiktheid duurt, hoe kleiner de kans op werkhervatting. Tot die
vaststelling waren we al gekomen in ons vorig onderzoek 17 en dat was ook de reden waarom we
ervoor pleitten om niet te lang te wachten met de begeleiding van personen in
arbeidsongeschiktheid en om initiatieven aan te moedigen die de werkhervatting bevorderen.
7.2. Algemeen model van werkhervatting
In punt 4.2. hebben we erop gewezen dat het geringe aantal personen die minder dan een maand
arbeidsongeschikt zijn, wellicht te verklaren valt door de veronderstelling dat een
arbeidsongeschiktheid van korte duur in bepaalde gevallen gewoon niet wordt aangegeven.
Gerechtigden met een bediendencontract hebben immers 28 kalenderdagen de tijd om hun
verklaring van arbeidsongeschiktheid in te dienen (te rekenen vanaf het begin van de
arbeidsongeschiktheid) en gerechtigden met een arbeiderscontract hebben 14 kalenderdagen de
tijd. Aangezien die periode varieert naargelang het sociaal statuut, hebben we in het
onderstaande model geen rekening gehouden met gevallen van arbeidsongeschiktheid van
minder dan 28 dagen.
De gebruikte parameters zijn, zoals hierboven vermeld: de leeftijd, het geslacht, het statuut van
arbeider, het statuut van zelfstandige, de gedeeltelijke werkhervatting, het type van interventie,
de cardiale revalidatie tijdens het ziekenhuisverblijf, de cardiale revalidatie na het
ziekenhuisverblijf (ambulant), overlijdens en pensioneringen.
17 Vandermeersch (2005)
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 18/24

Tabel 7 schetst de significantie van elke parameter. Het sociaal statuut van bediende wordt
toegekend als de binaire variabelen 'statuut van arbeider' en 'statuut van zelfstandige' allebei nul
zijn.
Parameters Statistische Waarschijnlijkheid
grootheid χ² > χ²
Geslacht 0,23 0.6329
Arbeider 24,03

Als de estimator van de invloed van de variabele hoger is dan 1, wijst dat erop dat de variabele
de kans op werkhervatting verhoogt. Als de estimator kleiner is dan 1, wil dat zeggen dat de
variabele de kans op werkhervatting negatief beïnvloedt (hoe kleiner de waarde, hoe negatiever
de invloed). De kans op werkhervatting wordt dus negatief beïnvloed door het feit arbeider te
zijn: de waarschijnlijkheid van een werkhervatting bij arbeiders is gelijk aan 0,71% in
vergelijking met die bij bedienden (de bedienden zijn de referentiegroep). Dat resultaat houdt
wellicht verband met de zwaardere fysieke inspanningen van het werk.
Wat verrassender is, uitgaande van de resultaten van de vorige studie 17 , is de vaststelling dat de
kans op werkhervatting ook negatief beïnvloedt wordt door het feit zelfstandige te zijn. De kans
op werkhervatting is ⅓ (0,444) in vergelijking met de bedienden. Ligt dat aan de hoge werklast
(niet beperkt tot 38u/week) die nodig is om het bedrijf draaiende te houden? Of ligt het aan het
(dreigende) faillissement van het bedrijf als gevolg van de langdurige werkonderbreking, wat
weinig perspectieven biedt voor hervatting? De arbeidsperspectieven en de economische context
in het algemeen zijn verklarende parameters in de studie van Sellier P. (1995).
De gedeeltelijke werkhervatting lijkt erg positief te zijn voor de (volledige) hervatting. Iemand
die het werk gedeeltelijk hervat met het akkoord van de adviserend geneesheer, heeft 29,62%
meer kans om uiteindelijk volledig terug aan de slag te gaan dan iemand die het werk niet
gedeeltelijk hervat.
De resultaten van ons onderzoek lijken de vaststellingen van de Franse studie van Sellier P.
(1995) te bevestigen. Zo geeft Sellier bijvoorbeeld aan dat niet zozeer medische factoren
bepalend zijn voor de werkhervatting, maar wel de sociaal-economische context waarin de
patiënt zich bevindt. Hij benadrukt uiteraard dat een werkhervatting voor sommige personen
totaal uitgesloten is als gevolg van hun hartaandoening.
Het begrip 'sociaal-economische context' in de studie van Sellier omvat de factor 'leeftijd' (één
van de elementen die we in onze vorige studie identificeerden 17 en die ook hier een negatieve
impact blijkt te hebben op de werkhervatting), het opleidingsniveau, de socio-professionele
categorie en de fysieke vereisten van de job (wat het verschil verklaart in aantal gevallen van
arbeidsongeschiktheid bij bedienden en arbeiders).
Andere factoren, die niet aan bod kwamen in dit onderzoek, spelen eveneens een rol: de
economische context, de psychologische factoren die te maken hebben met de hartaandoening
(depressie en angsten) en, tot slot, de omvang van het bedrijf. In een groot bedrijf zijn er wellicht
meer mogelijkheden om de werksituatie aan te passen of om over te stappen naar een andere
functie. Laten we niet vergeten dat een werkhervatting in een derde van de gevallen een
aanpassing van de werksituatie vergt 8 .
7.3. Model per soort revalidatie
Men kan verschillende modellen maken naargelang het soort revalidatie: een model voor
patiënten die geen revalidatie volgden (model 1), een model voor patiënten die enkel revalidatie
volgden tijdens hun ziekenhuisverblijf (model 2) en een model voor patiënten die de revalidatie
voortzetten na het ziekenhuisverblijf (model 3).
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 20/24

Tabel 9 geeft de significantie van de parameters in de diverse modellen weer.
Parameters Model 1 Model 2 Model 3
Geslacht 0,8536 0,9147 0,2541
Arbeider

De opzet van deze studie was om een subgroep van de ziekten van het hartvaatstelsel (derde
grootste oorzaak van invaliditeit) onder de loep te nemen, namelijk de patiënten die een
coronaire dilatatie (PTCA) of een coronaire overbrugging (CABG) ondergingen, met een periode
van arbeidsongeschiktheid tot gevolg. De populatie is veelal 46 tot 57 jaar oud en het gaat
voornamelijk om mannen.
78,3% van de patiënten die zo'n interventie ondergingen, is opnieuw aan de slag gegaan en dat
gebeurt in vrijwel alle gevallen (96,5%) binnen de periode van primaire arbeidsongeschiktheid.
Daarom pleiten we ervoor om niet te lang te wachten met de begeleiding van personen in
arbeidsongeschiktheid, maar dat vergt een nauwe samenwerking tussen alle betrokkenen
(adviserend geneesheer, arbeidsgeneesheer, behandelende arts, enz.) en op dat vlak is er nog
werk aan de winkel. Het uitwerken en opzetten van reïntegratietrajecten is geen slecht idee.
Een gedeeltelijke werkhervatting met het akkoord van de adviserend geneesheer is voor die
groep van hartpatiënten een prima tussenstap op weg naar een volledige werkhervatting. De
gedeeltelijke hervatting heeft overigens een significante impact op de inkorting van de periode
van arbeidsongeschiktheid, zoals onze overlevingsanalyse heeft aangetoond.
Toch maakt gemiddeld slechts één persoon op zes gebruik van de mogelijkheid om gedeeltelijk
terug aan de slag te gaan na een PTCA- of een CABG-operatie. Als men alle gevallen van
arbeidsongeschiktheid van langer dan 3 maanden bekijkt (ongeacht de oorzaak), blijkt dat amper
één persoon op dertien het werk gedeeltelijk hervat. In vergelijking met het totale aantal gevallen
van arbeidsongeschiktheid, maken personen die arbeidsongeschikt worden als gevolg van een
heelkundige ingreep aan het hart dubbel zo vaak gebruik van de mogelijkheid om gedeeltelijk
terug aan de slag te gaan.
Een analyse van de gedeeltelijke werkhervatting met het akkoord van de adviserend geneesheer
in verhouding tot het sociaal statuut van de betrokkenen heeft aangetoond dat bij een bepaald
aantal zelfstandigen de duur van de gedeeltelijke hervatting gelijk was aan de volledige termijn
van het akkoord (18 maanden of 6 maanden, naargelang het gaat om een gedeeltelijke hervatting
van de vroegere beroepsbezigheid of een nieuwe beroepsbezigheid). Zelfstandigen die na afloop
van die periode niet in staat zijn om volledig terug aan de slag te gaan, raken in de invaliditeit
verzeild. Men kan zich terecht afvragen of een langere toegestane periode van gedeeltelijke
hervatting hen ook langer (deeltijds) aan het werk zou houden, maar gezien de beperkte omvang
van de bestudeerde groep valt die vraag enkel te beantwoorden na bijkomend onderzoek.
De hartpatiënten in onze populatie lijken niet systematisch aan cardiale revalidatie te doen:
slechts 38% volgde revalidatiesessies (55,6% van de CABG-patiënten en 32,3% van de PTCApatiënten).
We beperken ons tot die vaststelling, aangezien we niet weten op basis van welke
criteria uit de Evidence Based Medicine de revalidatiecentra hebben beslist om patiënten al dan
niet te laten deelnemen aan hun programma's voor cardiale revalidatie.
Aangezien we niet beschikken over klinische gegevens en aangezien de omvang van de
bestudeerde groep beperkt is, valt met onze analyse niet uit te maken of revalidatie al dan niet
een significante impact heeft op de duur van de arbeidsongeschiktheid. We nemen evenwel aan
dat er sprake is van een positief effect. Volgens de wetenschappelijke literatuur helpt cardiale
revalidatie in elk geval het risico op recidive te verkleinen. Cardiale revalidatie zou ook helpen
om de aanwezigheid op de arbeidsmarkt te verlengen. Die twee laatste aspecten zijn echter niet
aan bod gekomen in deze studie.
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 22/24

Guillaume Vandermeersch
In samenwerking met Chris Van Hul, Agnès Leclercq, Ann Ceuppens, Philippe Drabs en
Jan Van Emelen
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 23/24

Bijlage: bibliografie
• Berlin J.A., Coldits G.A., A meta-analysis of physical activity in the prevention of
coronary heart disease, American Journal Of Epidemiology, 1990 geciteerd in Sellier P.
(2000)
• Hedback B., Perk J., Wodlin P., Long-term reduction of cardiac mortality after
myocardial infarction : 10-year of a comprehensive rehabilitation programme, European
Heart Journal, pp. 831-35, 1993.
• RIZIV, College van Geneesheren-Directeurs, Werkgroep 'Cardiale revalidatie',
Revalidatiegeneeskunde, oktober 2004. Beschikbaar via
https://www.riziv.fgov.be////care/nl/revalidatie/study/pdf/Bijlage%20III%20_cardiale%2
0revalidatie_.pdf
• RIZIV, Commissie voor Begrotingscontrole, Audit revalidatiesector, juni 2004
• RIZIV, Jaarverslag 2004, mei 2005.
• Landais P, Jais JP, Biostatistique clinique, épidémiologie et essais cliniques, Cours de la
Faculté de Médecine René Descartes Paris 5, Site Necker-Enfants Malades, 2002.
Beschikbaar via http://www.educ.necker.fr/cours/poly/biostatistique/biostat.htm
• O’Connor G.T., Buring J.E., Yusuf S., Goldhaber S.Z., Olmstead Em., Paffenbarger R.S.,
Hennekens CH., An overview of randomized trials of rehabilitation with exercise after
myocardial infarction, Circulation, 1989 geciteerd in Sellier P. (2000)
• Oldridge N.B., Gordon H., Guyart G.H., Fischer ME., Rimm A.A., Cardiac rehabilitation
after myocardial infarction. Combined experience of randomized clinical trials, Journal
of the American Medical Association (JAMA), 1988 geciteerd in Sellier P. (2000)
• Sellier P., Varaillac P., Iliou M.C., Corona P., Prunier L., Audouin A. , La reprise du
travail après infarctus du myocarde. Quand redouter une invalidité ultérieure et comment
la prévenir ?, Annales de Psychiatrie, Volume 10, fascicule 4, pp. 208-214, 1995.
• Sellier P., Gaumont A.M. et de Verjenoul N. au nom du groupe « rééducation
cardiaque », Rapport sur la rééducation cardiaque en Ile de France, november 2000
• Van Berkel TFM, Boersma H, Ross-Hesselink JW, Erdman RAM et Simoons ML,
Impact of smoking cessation and smoking interventions in patients with coronary heart
disease, European Heart Journal, 1999 geciteerd in Sellier P. (2000)
• Vandermeersch G., Van Hul C., Is er een verband tussen arbeidsongeschiktheid en
leeftijd?, Studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, 2005, beschikbaar via
www.mloz.be
Union Nationale des Mutualités Libres
Version 4 Etude sur l’incapacité de travail des patients cardiaques 24/24