Van beleidswetenschap naar kennissamenleving.pdf - Prof. dr. AFA ...

54
autopoiesetheorie, die na een beloftevolle start eerder een terugtred doormaakte. Ook de
structuratietheorie van Giddens heeft hier weinig school gemaakt, reden waarom we daar geen
aandacht aan hebben besteed (zie echter Jochoms 1997; Grin 2004). En we constateerden dat
het procesmanagementdenken bij de bestudering van te veel beleidsproblemen, ook eenvoudige,
van stal gehaald wordt. Ten onrechte.
Ten derde blijkt dat sinds haar ontstaan en groei de beleidswetenschap een andere
hoofdrichting is ingeslagen. Aanvankelijk was de idee, in Wildavsky's termen, 'speaking (scientific)
truthtopower'.Maarzoweldenetwerkbenaderingalsdeargumentatieve,interpretatief-deliberatieve
wending staat veel meer in het teken van 'making sense together' (Hoppe 1999).
Ten vierde, in de strijd om beleid zou de wetenschappelijke stem oorspronkelijk een
geprivilegieerde plaats krijgen dankzij de beleidswetenschap. Voortschrijdend inzicht en
veranderende omstandigheden hebben 'frontrunners' in de beleidswetenschap ertoe gebracht de
stem van de wetenschap minder te beklemtonen. Of anders gezegd: om wetenschap,
belanghebbenden, doelgroepen, ambtelijke beleidsmakers en politici meer in dialoog en
gezamenlijke verantwoordelijkheid beleid te laten maken. De vraag die vervolgens rijst is of de
beleidswetenschap zelf daarin dan nog een rol speelt.
Ten vijfde wordt duidelijk dat zich sinds de vaststelling dat het bij beleid in de kern gaat om
het voldoen aan vier beoordelingscriteria – namelijk rechtmatigheid, effectiviteit, legitimiteit en
doelmatigheid – er steeds meer beoordelingscriteria voor beleid bij zijn gekomen. Er is inmiddels
sprake van beginselen van behoorlijk bestuur, van behoorlijke behandeling (ombudsmancriteria),
van behoorlijke regelgeving, van behoorlijk visiteren, van behoorlijke bestuurskracht, maar ook
van onder meer de noodzaak van rechtvaardigheid, rekenschap en verantwoording,
rentmeesterschap,responsiviteit,transparantieenproportionaliteit(ookSnellen1996).DeAlgemene
Rekenkamer heeft zelfs een normenbank ontwikkeld om de weg niet kwijt te raken. Dit is weer
aanleiding geweest om op zoek te gaan naar een indikking. Hemerijck doet de suggestie na te
gaan: mag het, hoort het, past het, werkt het? (Bekkers en Ringeling 2003).
Ten zesde, de geïnformeerde lezer kan zich afvragen wie in de voetsporen getreden is van
onderzoek naar bijvoorbeeld beleidsimplementatie, stijlen van uitvoerders en beleidsvrijheid zoals
uitgevoerd door Ringeling, Knegt, Ekkers, Aalders en Terpstra (Derksen en Korsten 1986). Of is
het van de kaart verdwenen? Dit onderzoek is inderdaad wel voortgezet, maar men moet over
een kennersoog beschikken om het waar te nemen. We verwijzen naar onderzoek van Wiering
(1999)overhandhavingvanmestwetgevingenvanHaverland(1999)naarverpakkingsafvalregimes
in drie landen (Bakker en Van Waarden 1999) en de internationale overzichtsstudie over
beleidsimplementatie van Hill en de Nederlandse beleidswetenschapper Hupe (Hill en Hupe 2002).
6 Beleidswetenschap in de overgang naar een risico- en
kennissamenleving
De omstandigheden waaronder de beleidswetenschap aan het begin van de 21 ste eeuw moet
opereren, is radicaal verschillend van die van het midden van de 20 ste eeuw. Toen onbetwijfelbaar
geloof in de ene objectieve wetenschap, thans een nog slechts wankel geloof in de vaak met
onzekerheden bezette en elkaar tegensprekende kennispakketten uit de vele velden van
wetenschappelijke kennisproductie. Toen groot optimisme over de rationaliserende rol van
wetenschap in de politiek, thans tekenen van een door politiek soms misbruikte wetenschap, die
BELEIDSWETENSCHAP 2006▷4