Van beleidswetenschap naar kennissamenleving.pdf - Prof. dr. AFA ...

40
Hoogerwerfkiestnadrukkelijkvooreenkritisch-rationalistischevariantvanbeleidswetenschap,
met centrale aandacht voor de kwaliteit van de beleidstheorie (Hoogerwerf 1984; Walraven
1991), in samenhang met een systematisch uitgewerkte leer van de beleidsinstrumenten (Klok
1991), de beleidscyclus en methoden van quasi-experimentele beleidseffectevaluatie (Hoogerwerf
1977; Bressers en Hoogerwerf 1995). De gehele beleidscyclus en de beleidsinstrumenten worden
beoordeeld tegen de achtergrond van de houdbaarheid en haalbaarheid van de betreffende
beleidstheorie. De beleidstheorie is aangrijpingspunt voor verbetering. De remedie tegen falend
overheidsbeleid ligt in eerste instantie in verbetering van de beleidstheorie (Hoogerwerf 1992:
13 e.v.). Zo is de beleidspraktijk, met haar onvermijdelijke leren door fouten en probeersels dankzij
de kritische rol van toegepaste sociale wetenschap, geleidelijk te verbeteren. In het politiekbestuurlijke
klimaat van de jaren zeventig en tachtig van de voorgaande eeuw was dit een
legitimering van het beleidswetenschappelijke project dat naadloos paste bij optimistische visies
over verwetenschappelijking van het overheidsbeleid in een Nederlandse samenleving die, naar
het model van Popper en Etzioni, zowel opener als actiever zou worden.
Sinds het begin in 1976 is dit kritisch-rationalistische beleidswetenschappelijke programma
met veel ijver en volhardendheid ten uitvoer gebracht, onder meer in dissertaties, het
gezaghebbende inleidende handboek Overheidsbeleid (Hoogerwerf en Herweijer 2003) dat in
2003 zijn zevende druk beleefde, en aanvankelijk ook, zoals reeds uiteengezet, in het tijdschrift
Beleidswetenschap. Hoogerwerfs meer recente werk over politieke evenwichtskunst in de omgang
met tegenstrijdige waarden (Hoogerwerf 1993; 1995) staat op de rand van de overgang naar
een minder door wetenschappelijke kennis doortrokken variant van beleidswetenschap. Maar,
mede omdat hij de blik van de politicoloog weer voorrang geeft boven het perspectief van de
beleidswetenschapper, heeft hij zich niet uitgelaten over wat die politieke evenwichtskunst voor
de systematiek van beleidsanalyse en -evaluatie betekent.
Hoogerwerf werd opgevolgd door Rob Hoppe, die zijn inspanningen om een
onderzoeksprogramma naar de relatie onderzoek-beleid onder het label 'grensverkeer' bij NWO
gehonoreerd te krijgen, beloond zag. Ook Hans Bressers bleef zijn aandeel in onderzoek en
onderwijs leveren. Hij bracht promovendi over de eindstreep, waaronder Huitema, Kuks en Tirion.
Het Twentse perspectief heeft niet alleen door wisseling van de wacht maar ook door
onderwijspolitiek en universitaire samenvoegings- en expansiepolitiek verandering ondergaan.
Bestuurskunde en bedrijfskunde raakten facultair verbonden en beleidswetenschap werd qua
menskracht in onderzoek en in onderwijsomvang teruggedrongen. Leerstoelomschrijvingen
veranderden hier en daar. De UT-centra voor onderzoek naar milieubeleid en technologie (Bressers
c.s.) en onderwijs (CHEPS) hebben hun inspanningen overigens voortgezet.
Beleid en sociologie
Aanvankelijk werd dit kritisch-rationalistisch beleidswetenschappelijke program vanuit een al eerder
gevestigd cultuur- en kennissociologisch, sociaal-constructivistisch standpunt bekritiseerd door de
Rotterdamse hoogleraar Van Doorn (De Beus en Van Doorn 1986; Van Doorn 1989). Een meer
beschouwelijke, relativistische en postpositivistische beleidswetenschap tekent zich al af in het
mede door hem in 1973 opgerichte tijdschrift Beleid en Maatschappij. Meer dan in
Beleidswetenschap wordt in Beleid en Maatschappij ruimte geboden voor macrosociologisch en
historisch getinte beschouwingen over de rol van (overheids)beleid als bepaald door sociale,
wetenschappelijke en politieke drijfveren. Met andere woorden, voor opvattingen waarin beleid
wordt gezien als expressie van maatschappelijke factoren en niet zozeer, andersom, als
veranderende kracht in de samenleving. Dit onderscheid gaat in de jaren negentig van de vorige
BELEIDSWETENSCHAP 2006▷4