Van beleidswetenschap naar kennissamenleving.pdf - Prof. dr. AFA ...

the distributed model could exploit many of the advantages of other distributed systems
(redundancy, adaptability, expandability, resilience) but would still need to solve problems
related to communication, fragmentation, identity and collective action.
Drie thema's
Maar om levensvatbaar te zijn, vereist dit wel dat zij die zich tot de beleidswetenschappelijke
epistemische gemeenschap blijven rekenen, doordrongen moeten zijn van een gedeelde agenda
van thema's voor onderzoek en praktijkreflectie. Drie zulke thema's dringen zich op:
1. Studie van de mogelijke rol en functie van 'beleidswetenschap(pen)' onder condities van een
kenniseconomie en een kennis- of risicosamenleving (bijvoorbeeld Rooney et al. 2003). In de
publieke discussie is er enige consensus te ontdekken over de wenselijkheid om te werken in
de richting van een in maatschappelijk, economisch, ruimtelijk en ecologisch opzicht meer
houdbare samenleving (sustainable society). Bovendien is men het erover eens dat zo'n
samenleving intelligenter om moet gaan met kennis en capaciteiten van mensen dan in de
hedendaagse, laatmoderne risicosamenleving. Met andere woorden, we willen opschuiven
in de richting van een kenniseconomie of een kennissamenleving waarin de verbetering van
levenskwaliteit kennisintensief zal zijn. Maar, paradoxalerwijs, wanneer regeringen of de EU
spreken over een meer competitieve economie, of meer algemeen, over creatiever beleid,
maken ze gebruik van ouderwets industrie- en R&D-gerelateerde taal. Het discours over de
kenniseconomie en de kennissamenleving zelf is routinematig, saai, weinig creatief, te
instrumenteel, antisociaal, ja zelfs anti-intellectueel. Kennisvalorisatie is de nieuwste modeterm
voor platte commercialisering en vermarkting van kennis. We schijnen gevangen te zitten in
de belachelijke situatie dat beleidsmakers geen flauw benul hebben van wat kennis is en hoe
kennis in de samenleving functioneert (Rooney et al. 2003: xii). In deze situatie is er behoefte
aan beleidsstudies en beleidsanalyse die geschikt is voor een kennissamenleving. Er moet
dringend een solide basis voor conceptuele systemen en analytische methoden ontworpen
worden die bruikbaar is voor beleidsprofessionals die geïnteresseerd zijn in de bevordering
van een echte kennissamenleving en kenniseconomie. Alleen zo kunnen we op kennis
gebaseerd beleid ontwikkelen dat op verstandige wijze wordt geïnformeerd door begrippen,
theoretische modellen en analysevormen die gevoelig zijn voor de aard van kennis en
kennisomgevingen.
2. Bezinning en bestudering van vormen van langetermijnbeleidsdynamiek. Een tweede
onderzoekstaak is om meer inzicht te verwerven in wat, onder condities van governance,
verandering teweegbrengt in beleidsinhouden, administratieve en organisatorische routines
en in beleidsregimes als geheel. Welke typen verandering bestaan er eigenlijk? Is het
voldoende om als vanouds te onderscheiden tussen incrementele en non-incrementele
verandering, tussen routinematige aanpassing en innovatieve veranderingen? Co-evolueert
de verandering van beleidsinhoud, hele pakketten van beleid of beleidsregimes met andere
soorten maatschappelijke verandering? Zulk onderzoek blijft noodzakelijk om te begrijpen
hoe, nu iedereen begrijpt dat 'sturing' onmogelijk is, beleidsmoduleren in de richting van
gewenste veranderingen toch mogelijk blijft; ofwel wat het betekent om werkelijk te leren –
een wezenlijk belangrijke claim in de overgang van instrumenteel-substantiële naar een meer
procedureel-fallibilistische rationaliteit in collectief handelen. Indien governancenetwerken
deels gedefinieerd worden door hun verbeterde toepassing van fallibilistische rationaliteit,
moeten beleidsstudies een hoop energie en creativiteit steken in empirisch onderzoek naar
daadwerkelijk optredende leerstrategieën. 'Beleidsleren' is een sterk overgetheoretiseerd en
VAN BELEIDSWETENSCHAP NAAR KENNISSAMENLEVING
ARNO KORSTEN EN ROB HOPPE
61