Van beleidswetenschap naar kennissamenleving.pdf - Prof. dr. AFA ...

hoogleraar Maes vaststelden. Dat blijkt ook uit inleidingen in de bestuurskunde en handboeken
(Rosenthal et al. 1977; Bovens et al. 2001; Korsten en Toonen 1988).
COBA
Beleidsanalyse is de Nederlandse sociale wetenschappen eind jaren zestig, begin jaren zeventig
via auteurs als Kuypers en Hoogerwerf binnengekomen als beleidspoliticologie, via auteurs als
Becker, Van Houten en Van Doorn als beleidssociologie en iets later via een auteur als In 't Veld
en Rosenthal als onderdeel van een bredere bestuurskunde, met onder meer aandacht voor
zelfsturing,complementairbestuur,crisisbesluitvormingenbeleidonderbijzondereomstandigheden.
Vanaf het begin toonde de Nederlandse centrale overheid, in de vorm van de Commissie
Ontwikkeling Beleidsanalyse (COBA), zich zeer geïnteresseerd. Dat leidde tot veel artikelen in
Beleidsanalyseoverondermeerofficiëlebeleidsdoelstellingenenfijnvertaktedoelbomen.Uitgaande
van de misvatting dat departementale beleidsvoorbereiding gereduceerd kon worden tot een
probleem van optimale middelenallocatie bij gegeven doelen onder financiële randvoorwaarden,
werd het analycentrische experiment van de COBA uiteindelijk beëindigd (Klaassen 1995). Maar
het denken in termen van doelstellingen bleef terugkeren in de jaren 1990-1998 – prestatiemeting
– en in de periode 1998-heden – de begrotingsoperatie VBTB (Hakvoort en Klaassen 2002).
De politieke factor
Deze analycentrische benadering is van meet af aan kritisch bejegend door politicologisch
geschoolde beleidswetenschappers als Kuypers en Hoogerwerf. Beiden hebben in hun geschriften
uitvoerig laten zien en betoogd dat het politieke element in beleidsprocessen fundamenteel is en
bovendien functioneel voor de kwaliteit en de democratische legitimiteit van het beleid. Beiden
hebben daarnaast steeds benadrukt dat inzicht in causale samenhangen in de werkelijkheid de
voorwaarde is om beleidsanalytische technieken en methoden werkelijk vruchtbaar toe te passen
in de praktijk. Daarbij koos Kuypers in zijn ontwerpsystematiek voor een Lindblomiaans incrementele
benadering, die naast wetenschappelijk gewaarmerkte inzichten alle ruimte bood voor 'ordinary
knowledge' (Kuypers 1980; Van de Graaf en Hoppe 1989: 429). Ongeveer tegelijkertijd ontwierp
Brasz, evenals Kuypers verbonden aan de VU, zijn praxeologische methode voor bestuurskundig
redeneren, in veel opzichten een voorloper van een postpositivistische, argumentatieve benadering
(Edwards 1990). Maar sterker nog dan Kuypers' aanpak berust Brasz' benadering op een
systematisering en methodisering van de informele logica van bestuurlijke praktijkkennis (Brasz
1986). Paradoxalerwijs zou men beide VU-benaderingen als interpretatief en tegelijk analycentrisch
kunnen beschouwen. Vermoedelijk verklaart dit ook waarom beide benaderingen snel werden
verlaten, maar instrumenteel waren in de ontwikkeling van de beleidswetenschap.
Beleidstheorie, instrumentkeuze en beleidseffectevaluatie
Onder leiding van Hoogerwerf ontstond aan de Universiteit Twente een beleidswetenschappelijke
stroming die systematisch kiest voor het primaat van de wetenschap. Dat heeft veel dissertaties
opgeleverd van onder meer Bressers, Maarse, Klok, Arentsen, Van der Doelen, Pröpper, Van
Heffen, Lulofs, Ligteringen, Joldersma en De Bruijn. Hoogerwerf onderstreept in zijn eigen, populaire
visie op het ontwerpen van beleid dat het uiteindelijk gaat om het ontwerpen en voor de uitvoering
toetsen van een zo wetenschappelijk mogelijke beleidstheorie (Hoogerwerf 1984, maar zie Van
Heffen 1995). De beleidstheorie verwijst naar het geheel van veronderstellingen over oorzaken
en gevolgen, doelen en middelen.
VAN BELEIDSWETENSCHAP NAAR KENNISSAMENLEVING
ARNO KORSTEN EN ROB HOPPE
39