Epiduroscopie - Ziekenhuis Oost-Limburg

Vijf jaar rookstopraadpleging in het ZOL
De rookstopraadpleging in het ZOL
bestaat 5 jaar. In die tijd werden er 145
patiënten behandeld. Zij worden steeds
gezien door een pneumoloog en een psycholoog/tabacoloog.
Enkele feiten ivm roken
Wereldwijd roken 1,2 miljard mensen. Elke
dag beginnen bijna 10.000 jongeren met
roken. In België rookte in 2008 27 % van
de bevolking (22% dagelijks, 5% occasioneel).
Het aantal rokers in België daalt wel
geleidelijk (in 1980 was het aantal dagelijkse
rokers nog 40 %), maar de laatste 4
jaar stabiliseert het aantal rokers zich (ref.
9).
Dat roken een risicofactor is voor het ontwikkelen
van talrijke aandoeningen, hoeft
geen betoog. Wereldwijd sterven meer
dan vijf miljoen mensen per jaar aan de
directe gevolgen van de ‘tabaksepidemie’.
Uiteindelijk zal bijna de helft van de rokers
vroegtijdig sterven aan één van de vele
tabaksgerelateerde aandoeningen.
Roken geeft niet alleen aanleiding tot ziektes,
het IS ook een ziekte op zich: WHO,
International Classification of Diseases
ICD-10, Chapter V, F17, ‘Tobacco
Dependence’. Merk op dat men dus beter
over ‘Tobacco Dependence’ dan over
‘Nicotine Dependence’ spreekt; het verslavend
effect van zuivere nicotine is eerder
zwak, zo blijkt uit dierexperimenteel onderzoek
en uit de klinische praktijk (ref. 10).
Hoe stoppen met roken ?
Patiënten kunnen op eigen houtje stoppen
met roken. De slaagkans van een dergelijke
poging is echter laag (3 à 5%), en herhaalde
mislukte pogingen kunnen demotiverend
werken. Zorgverleners kunnen
deze patiënten echter diverse vormen van
hulp aanbieden.
Een eerste vorm van hulp is het zogenaamde
‘Minimale Interventie Plan’.
Dit is een tussenkomst die eigenlijk door
elke huisarts (èn specialist…) zou moeten
kunnen toegepast worden tijdens een consultatie.
Hierbij gaat men best te werk
volgens de “5 A’s”: ‘Ask’ (vraag of patiënt
rookt), ‘Advise’ (gemotiveerd advies tot
rookstop), ‘Assess’ (ga motivatie na),
‘Assist’ (bied farmacologische ondersteuning
aan), ‘Arrange’ (voorzie follow-up of
doorverwijzing). De kostenefficiëntie van
een dergelijke beperkte interventie is
hoog, het slaagpercentage echter eerder
laag.
Een tweede vorm van hulp is een geformaliseerde
rookstopbegeleiding, zoals op
onze ‘Rookstopraadpleging’ wordt toegepast.
De kostenefficiëntie is lager, het
slaagpercentage echter beduidend hoger
dan bij een ‘Minimaal Interventie Plan’
(30%).
Vijf jaar rookstopraadpleging in
het ZOL
In juni 2004 werd in het ZOL gestart met
ambulante rookstopbegeleiding op individuele
basis.
Hoe is de ‘rookstopraadpleging’ opgevat?
De pneumoloog ziet elke nieuwe ‘rookstop-patiënt’
voor het opmaken van een
medisch dossier, een klinisch onderzoek en
een motiverend gesprek. Op indicatie
gebeurt vervolgens een RX thorax en een
longfunctieonderzoek. Vervolgens wordt
de patiënt individueel gezien door de psycholoog/tabacoloog.
De indicatie tot medicamenteuze
ondersteuning wordt besproken.
De patiënt wordt nadien over een
verloop van drie maanden nog vijf keer
gezien door de psycholoog.
De eerste 3 sessies volgen elkaar wekelijks
op, de laatste 3 volgen met toenemende
tussentijd (2, 3, 4 weken). De kostprijs
bedraagt 87,50 €, ook rekening houdend
met de kost van rookstopmedicatie.
Rokersprofiel
De gemiddelde roker op de rookstopbegeleiding
is een man van 52
jaar die ruim een pakje sigaretten
per dag rookt en met een afhankelijkheidsgraad
(Fagerström) van 6
die duidt op matige fysieke afhankelijkheid.
De patiënt kwam
gemiddeld 4 keer van de 6 op
gesprek en gebruikte voornamelijk
Zyban of Champix als hulpmiddel.
25% had geen last van uitgesproken
pathologie en meldde zich toch
aan op eigen initiatief.
De psychologische begeleiding omvat een
eerste intake, losgekoppeld van de volgende
5 begeleidingen. Met deze uitgebreide
intake wordt bevraagd: het rookprofiel
(huidige rookgedrag, mate van nicotineafhankelijkheid
en functies van het roken),
eerdere stoppogingen, motivatie en mogelijke
barrières, het rookgedrag van de
omgeving, algemene levensstijl en voorkeur
van rookstopmiddel. Aan het einde
van deze intake, al deze factoren in acht
genomen, wordt er gezamenlijk besloten
om al dan niet te starten met de begeleiding,
hetzij deze op een later tijdstip te
plannen. Motivatie is hierbij een belangrijk
criterium, geen enkele begeleiding of hulpmiddel
kan iemand doen stoppen met
roken als hij niet gemotiveerd is.
Meermaals haakten kandidaten af omdat
het initiatief voor het eerste gesprek
eigenlijk niet bij hen lag maar enkel bij
hun omgeving of arts. Aldus zorgen we
steeds voor een grondige beoordeling van
de bereidheid, de belangrijkheid van de
gedragsverandering en de mate van zelfvertrouwen
om de slaagkansen zo groot
mogelijk te maken.
In sessie 2 tot en met 6 focussen we achtereenvolgens
op: 2. voorbereiding van de
stopdag en gebruik medicatie/Nicotine
Substitutie Therapie (ook al in sessie 1
besproken), omgaan met ontwenningsverschijnselen;
3. evaluatie van de stopdag,
ontwenning en eerste rookvrije week,
gunstige effecten op het lichaam; 4-6.
ondersteunen in self-efficacy, omgaan met
risicovolle situaties, het blijven bevragen
van het noodplan, informeren over lange
termijn winst voor het lichaam. Er kan ook
voedingsadvies gevraagd worden.
De begeleiding zelf is gebaseerd op het
‘Motivationeel Interview’ (ref. 1), het op
een neutrale manier bevragen van het
rookgedrag. Het exploreren en oplossen
van ambivalentie, het ondersteunen van
de zelf-effectiviteit en het creëren van dissonantie,
bvb. “Hoe ziet je leven/lichaam
eruit over 5 jaar, wanneer je doorgaat met
roken... wanneer je stopt met roken?”.
Kort samengevat:
• toon begrip
• vermijd discussie
• ondersteun self-efficacy
• ga mee in de weerstand
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
23