Download PDF - Droom van een Stroom

Van verdieping tot verdieping
122
Eeuwenlang hebben Vlaanderen en Nederland
confl icten gekend over de Westerschelde. Bij deze
confrontaties is de ondertoon altijd economisch.
Een normale zaak als we bedenken dat de toegankelijkheid
van de Westerschelde onlosmakelijk verbonden is met
de welvaart van Antwerpen en zijn achterland. Sinds de
Tweede Wereldoorlog zijn de wereldhavens Antwerpen
en Rotterdam grote concurrenten van elkaar. Beide zijn
aangewezen op dezelfde rederijen, verhandelen dezelfde
producten en zoeken dezelfde klanten. Rotterdam is groter
en feller, Antwerpen haalt in en snoept af en toe af.
De geschiedenis van de relaties tussen Nederland
en Vlaanderen over de Westerschelde volledig in beeld
brengen zou ons naar een ander boek leiden, dat trouwens
al onder de veelzeggende titel Goede nabuurschap ?
is verschenen. 1 Toch beginnen we ons verhaal met
het in de tijd uitzetten van enkele mijlpalen in de strijd
om de toegankelijkheid van de Westerschelde.
1 S. Vanfraechem, Goede nabuurschap?
De waterverdragen tussen België en Nederland
1960-2002, Gent, Academia Press, 2003
(Historische Economie en Ecologie).
Drie mijlpalen in
het verleden
De eerste gedenkwaardige mijlpaal tekenen we op
in de nieuwe tijden, wanneer in de Nederlanden
de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) woedt. Het
confl ict begint als een opstand tegen het Spaanse gezag
en draait om bestuurlijke, economische en religieuze
geschillen. Hoewel alle zeventien gewesten van de Lage
Landen aanvankelijk aan één zeel trekken, groeien de
noordelijke en zuidelijke gebieden steeds meer uit elkaar.
Een voor een vallen de Vlaamse steden in het zuiden in
Spaanse handen. Een keerpunt is de verovering in 1585 van
de belangrijke havenstad Antwerpen op de opstandelingen.
Daarop roepen de noordelijke gewesten in 1588 de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden uit en sluiten als
uitvloeisel hiervan de Westerschelde af. Voor Antwerpen,
dat zich in de zestiende eeuw heeft ontpopt tot een commercieel
en artistiek wereldcentrum, betekent de afsluiting
van de Westerschelde door de schepen van de Republiek
een ramp. De blokkade duurt tot 1795, wat betekent dat de
stad meer dan twee eeuwen lang verstoken blijft van enige
betekenisvolle overzeese handel. Daarnaast vindt een
gigantische menselijke aderlating plaats door de emigratie
van de commerciële en intellectuele elite naar de Republiek.
Het inwonersaantal zakt van 100.000 naar 40.000.
Antwerpen wordt weer een provinciestad.
Een tweede belangrijke mijlpaal is de onafh ankelijkheid
van België in 1830. Het kersverse koninkrijk kan zijn claim op
Zeeuws-Vlaanderen niet hard maken. De Westerschelde blijft
in Nederlandse handen en er volgt een nieuwe blokkade
voor Antwerpen. Daaraan komt echter al in 1839 een einde.
Onder druk van de grote mogendheden tekent de Nederlandse
koning Willem I alsnog het Scheidingsverdrag waarin
onder meer de garantie is opgenomen van een vrije scheepvaart
op de Westerschelde. Bovendien bepaalt het verdrag
dat de toegankelijkheid – de diepgang van de rivier – moet
worden aangepast aan alle ‘huidige en toekomstige noden’.
1102021 Droom Stroom binnen.indd 122 22/08/11 11:08