Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige aanvullingen op het ...

Stichting voor Economisch Onderzoek 

der Universiteit van Amsterdam 

Ontwikkelingen op de markt 

voor vrijwillige aanvullingen 

op het pensioen 

Amsterdam, december 2004



Ontwikkelingen op de markt 

voor vrijwillige aanvullingen 

op het pensioen 

Inge Groot 

Lucy Kok 

Onderzoek in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 

Amsterdam, december 2004

SEO-rapport nr. 778 

Copyright © 2004 SEO Amsterdam. Alle rechten voorbehouden. Het is geoorloofd 

gegevens uit dit rapport te gebruiken in artikelen en dergelijke, mits daarbij de bron duidelijk 

en nauwkeurig wordt vermeld.

Inhoud 

Conclusies .............................................................................................................................................. i 

1 Inleiding ........................................................................................................................................... 1 

1.1 Aanleiding........................................................................................................................ 1 

1.2 Onderzoeksvraag............................................................................................................ 2 

1.3 Afbakening van de markt .............................................................................................. 3 

1.4 Leeswijzer ........................................................................................................................ 5 

2 Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen................................. 7 

2.1 Inleiding ........................................................................................................................... 7 

2.2 Het bedrijfstakpensioenfonds....................................................................................... 7 

2.3 Het ondernemingspensioenfonds ................................................................................ 9 

2.4 De verzekeraar .............................................................................................................. 10 

2.5 Conclusie........................................................................................................................ 10 

3 Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige WAO-gatverzekeringen................................ 13 

3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 13 

3.2 Het bedrijfstakpensioenfonds..................................................................................... 13 

3.3 Het ondernemingspensioenfonds .............................................................................. 14 


3.5 Conclusie........................................................................................................................ 15 

4 Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedags-voorziening. 17 

4.1 Inleiding ......................................................................................................................... 17 

4.2 Het bedrijfstakpensioenfonds..................................................................................... 17 

4.3 Het ondernemingspensioenfonds .............................................................................. 19 


4.5 Conclusie........................................................................................................................ 22 

5 Recente ontwikkelingen............................................................................................................... 25 

5.1 Inleiding ......................................................................................................................... 25 

5.2 Wet- en regelgeving...................................................................................................... 25 

5.3 Overige veranderingen................................................................................................. 28 

5.4 Gevolgen voor de markt.............................................................................................. 30

5.5 Conclusie........................................................................................................................33 

Literatuur.............................................................................................................................................35 

Steekproefverantwoording................................................................................................................37 

Alternatieve berekeningswijze ..........................................................................................................39 

Vragenlijsten........................................................................................................................................45

Conclusies 

• De markt voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen is iets gegroeid. 

Bedrijfstakpensioenfondsen, verzekeraars in de tweede pijler en verzekeraars in de 

derde pijler profiteren van deze groei. De kanttekening moet worden gemaakt dat de 

gegevens van de verzekeraars – met name de gegevens over 2000 – gebaseerd zijn op 

weinig waarnemingen. 

• WAO-gatverzekeringen worden vaker dan Anw-hiaatverzekeringen collectief 

aangeboden. 6% van de bedrijfstakpensioenfondsen biedt een vrijwillige WAOgatverzekering 

aan, de ondernemingspensioenfondsen in onze steekproef bieden 

deze voorziening in het geheel niet aan. In 2000 domineerde een groot 

pensioenfonds met de aan haar gelieerde verzekeraar de markt voor vrijwillige 

WAO-gatverzekeringen. In 2003 is dat nog steeds het geval. 

• De markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorzieningen is nog steeds 

vrijwel geheel in handen van de verzekeraars in de derde pijler. Ondanks de 

beperking van de fiscale mogelijkheid om lijfrentes af te trekken blijft hun omzet 

gehandhaafd. De - vooral bedrijfstak - pensioenfondsen kenden wel een sterke groei 

in hun omzet voor deze producten. Dit wordt met name veroorzaakt door de sterke 

groei van het aantal bedrijfstakpensioenfondsen dat deze pensioenvoorzieningen 

aanbiedt. De animo van de deelnemers aan het pensioenfonds om ook daadwerkelijk 

gebruik te maken van de door de fondsen aangeboden pensioenvoorzieningen blijft 

gering. 

• De markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen is de afgelopen jaren veranderd. 

De omvang van de markt is iets toegenomen. Dit is vooral ten gunste gekomen van 

de (bedrijfstak)pensioenfondsen. Derdepijlerverzekeraars zijn echter nog steeds de 

dominante partij op deze markt. Verreweg de meeste omzet wordt behaald uit de 

verkoop van lijfrentes. Een mogelijke verklaring voor de relatief sterke groei bij 

bedrijfstakpensioenfondsen is de versobering van de lijfrenteaftrek, het relatief 

geringe aanbod van vrijwillige pensioenvoorzieningen door 

bedrijfstakpensioenfondsen in 2000 en het vervallen van de voordelen voor aan 

pensioenfondsen gelieerde verzekeraars. 

• De Wet Bpf 2000 heeft vooral effecten op aan bedrijfstakpensioenfondsen gelieerde 

verzekeraars, vanwege de bepalingen waardoor de voordelen van aan 

pensioenfondsen gelieerde verzekeraars vervallen. De introductie van de Wet Bpf 

i

ii 

2000 leidde daardoor tot een verschuiving van marktaandeel van aan 

pensioenfondsen gelieerde verzekeraars naar de bedrijfstakpensioenfondsen. Een 

deel van de omzet die in 2000 aan de gelieerde verzekeraars werd toegerekend wordt 

nu door het bedrijfstakpensioenfonds zelf gerealiseerd. Omdat vooral grote 

pensioenfondsen, zoals het ABP en PGGM, gelieerde verzekeraars hadden, heeft de 

Wet Bpf 2000 vooral effecten voor hen. De groei van het marktaandeel van de 

bedrijfstakpensioenfondsen wordt niet veroorzaakt door de verplichtstelling.

1 Inleiding 

1.1 Aanleiding 

Op 1 januari 2001 is de Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 

(Wet Bpf 2000) van kracht geworden. Met de Wet Bpf 2000 is de oude Wet Bpf 

gemoderniseerd. Op basis van deze wet kan deelname in een bedrijfstakpensioenfonds 

verplicht worden gesteld voor iedereen die werkzaam is in die bedrijfstak. In het 

wetsvoorstel voor deze nieuwe wet stelde het kabinet voor om de verplichtstelling te 

beperken tot producten met een essentiële sociale functie en die vrijwillige producten 

betreffende ouderdomspensioen die aanvullen tot hetgeen maximaal op enig moment in de 

collectieve regeling haalbaar is aan ouderdomspensioen. Idee hierachter is dat het kabinet het 

alleen gerechtvaardigd acht via de verplichtstelling in te grijpen in de 

pensioenverzekeringsmarkt, indien er sprake is van solidariteit. Bij amendement is dit 

voorstel uit het wetsvoorstel gehaald. Op dit punt is het wettelijk kader dus niet gewijzigd. 

Tijdens het Tweede Kamer debat over de Wet Bpf 2000 heeft de VVD gevraagd naar ‘een 

soort monitor (..) opdat over twee of drie jaar kan worden bezien welke effecten de wet 

heeft gehad (..) met name voor de concurrentieverhouding tussen 

bedrijfstakpensioenfondsen en verzekeraars’. 1 De staatssecretaris heeft dit toegezegd. 

Aangezien in de nieuwe wet geen sprake is van een wijziging van de verplichtstelling op het 

punt van de vrijwillige pensioenvoorzieningen interpreteert het ministerie van Sociale Zaken 

en Werkgelegenheid deze toezegging als een onderzoek naar de ontwikkeling van de 

uitvoering van de vrijwillige pensioenvoorzieningen door verplicht gestelde 

bedrijfstakpensioenfondsen. 

Om deze ontwikkeling te kunnen meten is in 2001 door de Stichting voor Economisch 

Onderzoek een nulmeting uitgevoerd. 2 In dit onderzoek is de toenmalige markt voor 

vrijwillige pensioenvoorzieningen in kaart gebracht. In 2004 is het onderzoek herhaald: er is 

een éénmeting uitgevoerd. Dit rapport geeft de resultaten weer van deze éénmeting. 

1 Handelingen Tweede Kamer, 27 september 2000, blz. 5-248. 

2 Groot en Kok (2001). 

1

2 Hoofdstuk 1 

1.2 Onderzoeksvraag 

Het doel van het evaluatieonderzoek is om te onderzoeken of er een verandering is waar te 

nemen in het relatieve aantal vrijwillige pensioenvoorzieningen dat wordt uitgevoerd door 

verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen ten opzicht van verzekeraars en om een 

eventuele verandering te verklaren. 

Een verschuiving in het marktaandeel van de verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen 

naar verzekeraars of vice versa hoeft niet veroorzaakt te worden door de Wet Bpf 2000. Om 

de effecten van de Wet Bpf 2000 te kunnen scheiden van andere ontwikkelingen, zoals een 

toenemende behoefte aan vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensdervingverzekeringen 

door een groter belang dat wordt gehecht aan individuele keuzes, wordt ook 

de ontwikkeling van het aantal vrijwillige pensioenvoorzieningen dat wordt uitgevoerd door 

ondernemingspensioenfondsen gemeten. De Wet Bpf 2000 heeft immers geen effect op 

ondernemingspensioenfondsen, terwijl maatschappelijke veranderingen het aantal vrijwillige 

pensioenvoorzieningen dat wordt uitgevoerd door ondernemingspensioenfondsen wel 

beïnvloeden. 

De centrale onderzoeksvraag voor de éénmeting kan als volgt worden geformuleerd: 

Hoe groot is de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en individuele 

inkomensdervingsverzekeringen ultimo 2003, hoe is deze verdeeld over bedrijfstakpensioenfondsen, 

ondernemingspensioenfondsen en verzekeraars en in hoeverre verschillen deze uitkomsten met de 

markt(verdeling) ultimo 2000? 

Om deze centrale onderzoeksvraag te beantwoorden moeten de volgende onderzoeksvragen 

per vrijwillige pensioenvoorziening/individuele inkomensdervingsverzekering worden 

beantwoord: 

Voor verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen: 

1. Hoeveel personen kunnen deelnemen aan de vrijwillige pensioenvoorziening? 

2. Hoeveel personen nemen daadwerkelijk deel aan de vrijwillige pensioenvoorziening? 

3. Hoe hoog zijn de premie-inkomsten voor deze vrijwillige pensioenvoorziening? 

Voor ondernemingspensioenfondsen: 

1. Hoeveel personen kunnen deelnemen aan de vrijwillige pensioenvoorziening? 



Voor verzekeraars in de tweede pijler: 

1. Hoeveel personen kunnen deelnemen aan de vrijwillige pensioenvoorziening?

Inleiding 3 



Voor verzekeraars in de derde pijler: 

1. Hoeveel personen nemen daadwerkelijk deel aan deze individuele inkomensdervingsverzekeringen/lijfrentes? 

2. Hoe hoog zijn de premie-inkomsten voor deze individuele inkomensdervingsverzekeringen/lijfrentes? 

1.3 Afbakening van de markt 

Het Nederlandse pensioen is opgebouwd uit drie delen. In Figuur 1/1 is de opbouw van het 

pensioen schematisch weergegeven. Ten eerste krijgt iedereen een basis oudedagvoorziening: 

de AOW (Pijl 1). Werknemers kunnen tijdens hun werkzame leven een aanvulling op deze 

oudedagvoorziening opbouwen, het collectieve arbeidspensioen (Pijl 2 en Pijl 4). Het 

collectieve arbeidspensioen kunnen zij desgewenst vrijwillig aanvullen. Deze vrijwillige 

aanvullingen op het arbeidspensioen worden vrijwillige pensioenvoorzieningen genoemd 

wanneer zij via de werkgever worden afgenomen (tweede pijler, Pijlen 3 en 5) en 

inkomensdervingverzekeringen of lijfrentes wanneer zij zonder tussenkomst van de 

werkgever direct bij de verzekeraar worden afgenomen (derde pijler, Pijl 6).

4 Hoofdstuk 1 

Figuur 1/1 Het Nederlandse pensioenstelsel 

Eerste pijler Tweede pijler Derde pijler 

Overheid Werkgever 

AOW 

Pensioen- 

fonds 

Collectief 

arbeids- 

pensioen 

Individu 

Verzekeraar 

1. 2. 3. 4. 5. 6. 

Vrijwillige 

pensioen 

voorziening 

Verzekeraar 

Inkomens- 

dervings- 

verzekering/ 

lijfrente 

In dit onderzoek verkennen wij de markt voor deze vrijwillige aanvullingen op het 

arbeidspensioen: vrijwillige pensioenvoorzieningen en individuele inkomensdervingsverzekeringen/lijfrentes. 

Het gaat om producten waarvoor de werknemer zelf kan kiezen of 

hij/zij gebruik maakt van dit product. Een WAO-gatverzekering waarvoor de werknemer 

zelf kan kiezen of deze verzekering wordt gebruikt of niet is een product dat wel onder de in 

dit onderzoek gebruikte definitie valt; wordt dit product collectief aangeboden en heeft de 

werknemer geen vrije keuze om te participeren, dan valt dit product niet binnen onze 

definitie. We definiëren vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensderveringsverzekeringen 

als volgt: 

Een vrijwillige pensioenvoorziening is een pensioenvoorziening tegen inkomensderving die door 

de werkgever wordt aangeboden en waarvoor de deelnemer zelf kan beslissen of hij deze 

pensioenvoorziening gebruikt of niet. De werknemer is dus niet verplicht om deze 

pensioenvoorziening te gebruiken. Een vrijwillige pensioenvoorziening is (meestal) een 

aanvulling op de (collectieve) pensioenregeling zoals deze is afgesproken tussen werkgevers 

en werknemers, maar kan door de werkgever ook los van deze (collectieve) pensioenregeling

Inleiding 5 

worden geregeld (bij een verzekeraar). Vrijwillige pensioenvoorzieningen vloeien altijd voort 

uit de arbeidsrelatie en kunnen door verzekeraars en pensioenfondsen worden aangeboden. 

Vrijwillige pensioenvoorzieningen zijn producten in de tweede pijler. 

Onder vrijwillige pensioenvoorzieningen vallen in dit onderzoek niet: 

- keuzemogelijkheden binnen de pensioenregeling (bv. uitruil tussen 

- 

nabestaandenpensioen of ouderdomspensioen) 

pensioenvoorzieningen via een contract met de werkgever waarvoor is bepaald dat alle 

werknemers er gebruik van maken: de werknemer heeft geen vrije keuze. 

Individuele inkomensdervingverzekeringen zijn verzekeringsovereenkomsten door de deelnemer op 

individueel niveau met een verzekeraar afgesloten, zonder tussenkomst van een werkgever. 

Dit zijn derdepijlerproducten, deze producten kunnen alleen door verzekeraars worden 

aangeboden. Pensioenfondsen mogen geen derdepijlerproducten aanbieden. 

We onderscheiden in dit onderzoek vier vrijwillige pensioenvoorzieningen/ 

inkomensdervingproducten: 

- Anw-hiaatverzekering, 

- WAO-gatverzekering, 

- aanvulling op de oudedagsvoorziening met een beschikbare premieregeling, 

- aanvulling op de oudedagsvoorziening met een loongerelateerde uitkering. 

Al deze producten kunnen zowel in de tweede pijler als in de derde pijler worden 

aangeboden. De aanvullingen op de oudedagsvoorziening in de derde pijler worden lijfrentes 

genoemd. 

De spelers op de markt zijn de pensioenfondsen en verzekeraars. Pensioenfondsen kunnen 

worden onderscheiden naar bedrijfstakpensioenfondsen en ondernemingspensioenfondsen. 3 

Pensioenfondsen kunnen alleen producten in de tweede pijler aanbieden, terwijl verzekeraars 

producten in de tweede en derde pijler kunnen aanbieden. 

1.4 Leeswijzer 

In de Hoofdstukken 2 tot en met 4 worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd 

voor achtereenvolgens de markt voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen, vrijwillige WAOgatverzekeringen 

en vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening. In Hoofdstuk 5 

wordt een verklaring gezocht voor de gevonden veranderingen van de markt. In de bijlage 

worden de steekproefverantwoording en de vragenlijsten gegeven. 

3 Alleen de gegevens verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen zijn in het onderzoek 

betrokken.

2 Ontwikkelingen op de markt voor 

vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen 

2.1 Inleiding 

De Algemene nabestaandenwet (Anw) heeft per 1 juli 1996 de Algemene Weduwen en 

Wezenwet (AWW) vervangen. Een nabestaande komt sinds die tijd in aanmerking voor een 

uitkering als de nabestaande jonger is dan 65 jaar en aan één van de volgende voorwaarden 

voldoet: 

- de nabestaande is geboren voor 1950, of 

- de nabestaande heeft een kind onder de 18 jaar, of 

- de nabestaande is voor tenminste 45% arbeidsongeschikt. 

De Anw is daarmee strenger dan de AWW, die deze eisen niet oplegde. Er is daarom een 

hiaat ontstaan: er zijn mensen (mensen geboren na 1949, zonder een kind onder de 18 jaar 

en die niet voor meer dan 45% arbeidsongeschikt zijn) die wel verzekerd waren van een 

uitkering bij overlijden van hun partner onder de AWW en deze uitkering niet krijgen bij de 

Anw. 

Om dit hiaat op te dichten worden Anw-hiaatverzekeringen aangeboden. Deze producten 

worden door zowel pensioenfondsen als verzekeraars aangeboden. In Paragraaf 2 wordt de 

ontwikkeling in het aanbod van Anw-hiaatverzekeringen door bedrijfstakpensioenfondsen 

besproken. Paragraaf 3 gaat in op het aanbod door ondernemingspensioenfondsen. In 

Paragraaf 4 komen de verzekeraars aan bod. Paragraaf 5 concludeert. 4 

2.2 Het bedrijfstakpensioenfonds 

Iets meer dan de helft van de bedrijfstakpensioenfondsen biedt Anw-hiaatverzekeringen aan, 

zie Tabel 2/1. 38% van de fondsen doet dit collectief: iedereen in het pensioenfonds is 

verplicht verzekerd voor het Anw-hiaat. 21% van de bedrijfstakpensioenfondsen biedt de 

deelnemers zelf de keuze of ze gebruik willen maken van de door het pensioenfonds 

4 In dit hoofdstuk kijken we alleen naar Anw-hiaatverzekeringen. Andere vrijwillige 

pensioenvoorzieningen om expliciet te sparen voor (een aanvulling op) het 

nabestaandenpensioen (bijvoorbeeld een voorziening om het gat als gevolg van de overgang van 

een nabestaandenpensioen op opbouwbasis naar een nabestaandenpensioen op risicobasis) zijn 

in dit onderzoek niet meegenomen. Het is bij ons ook niet bekend of en zo ja, in hoeverre 

dergelijke producten worden aangeboden. 

7

8 Hoofdstuk 2 

aangeboden Anw-hiaatverzekering. 41% van de fondsen biedt geen Anw-hiaatverzekering 

aan. De cijfers over het aantal pensioenfondsen dat een vrijwillige Anw-hiaatverzekering 

aanbiedt zeggen nog niets over het aantal deelnemers dat gebruik kan maken van deze 

pensioenvoorziening. Daarom zijn in de vierde en vijfde kolom van Tabel 2/1 de 

percentages op deelnemersniveau weergegeven. De verschillen zijn klein. Er is dus geen 

duidelijke relatie tussen de omvang van het bedrijfstakpensioenfonds en het aanbod van de 

Anw-hiaatverzekering. 

Vergelijken we de resultaten van 2003 met de resultaten van 2000 zien we op fondsniveau 

slechts kleine verschuivingen: iets minder fondsen bieden een vrijwillige Anwhiaatverzekering 

aan. Op deelnemersniveau zijn de verschillen echter aanmerkelijk groter: 

een paar grote fondsen hebben hun collectieve regeling stopgezet en bieden geen Anwhiaatverzekering 

meer aan. 

Tabel 2/1 Aanbod van Anw-hiaatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 

Vrijwillige Anwhiaatverzekering 

Fondsen Potentiële deelnemers 

2003 2000 Verschil 

2003 - 

2000 


2003 - 

2000 

21% 23% -2% 19% 18% 1% 

Collectieve verplichte 

Anw-hiaatverzekering 

38% 30% 8% 38% 76% -38% 

Geen Anwhiaatverzekering 

41% 47% -6% 43% 6% 37% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 

Bron: SEO-enquête markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen 

N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

19% van de deelnemers in een bedrijfstakpensioenfonds kan gebruik maken van een 

vrijwillige Anw-hiaatverzekering. Doen zij dit ook? Nee, ongeveer 10% van de mensen die 

gebruik kan maken van de vrijwillige Anw-hiaatverzekering doet dit ook. Zij betaalden in 

2003 gezamenlijk ongeveer 35 miljoen Euro aan premie. Het gebruik van de Anwhiaatverzekering 

is ten opzichte van 2000 iets afgenomen: toen maakte 11% van de 

deelnemers die via het pensioenfonds vrijwillig gebruik kon maken van de Anwhiaatverzekering 

ook daadwerkelijk gebruik van deze pensioenvoorziening. De premieinkomsten 

zijn per saldo toegenomen.

Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen 9 

Tabel 2/2 Gebruik van Anw-hiaatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 

Daadwerkelijk aantal mensen dat gebruik 

maakt van vrijwillige Anw-hiaatverzekering 

2003 2000 

10% 11% 

Premie 35 miljoen Euro 20 miljoen Euro 


N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

2.3 Het ondernemingspensioenfonds 

Ondernemingspensioenfondsen bieden, net als bedrijfstakpensioenfondsen, vrijwillige en 

collectieve Anw-hiaatverzekeringen aan. 5 Net als in 2000 bieden zij vaker (32% versus 21%) 

vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen aan dan bedrijfstakpensioenfondsen. De tendens naar een 

verminderde populariteit van het aanbod van Anw-hiaatverzekeringen die bij 

bedrijfstakpensioenfondsen (vooral op deelnemersniveau) zichtbaar was, is bij de 

ondernemingspensioenfondsen niet aanwezig. 

Tabel 2/3 Aanbod van Anw-hiaatverzekering bij ondernemingspensioenfondsen 

Vrijwillige ANWhiaatverzekering 



2003 - 

2000 


2003 - 

2000 

32% 30% 2% 33% 31% 2% 


ANW-hiaatverzekering 

32% 22% 10% 25% 24% 1% 

Geen ANWhiaatverzekering 

37% 48% -11% 42% 45% -3% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 19 (2003), N = 27 (2000) 

33% van de deelnemers in een ondernemingspensioenfonds kan gebruik maken van een 

vrijwillige Anw-hiaatverzekering. Ongeveer 24% van de mensen die gebruik kunnen maken 

van de vrijwillige Anw-hiaatverzekering doet dit ook. Zij betaalden in 2003 gezamenlijk 

ongeveer 8 miljoen Euro aan premie. De populariteit van de Anw-hiaatverzekering in ten 

opzichte van 2000 toegenomen: toen maakte 22% van de deelnemers die via het 

pensioenfonds vrijwillig gebruik kon maken van de Anw-hiaatverzekering ook daadwerkelijk 

5 De gepresenteerde cijfers over ondernemingspensioenfondsen zijn op een relatief klein aantal 

waarnemingen gebaseerd. De cijfers moeten derhalve met enige voorzichtigheid worden 

geïnterpreteerd.

10 Hoofdstuk 2 

gebruik van deze pensioenvoorziening. De premie-inkomsten zijn overigens afgenomen, in 

2000 ontvingen de ondernemingspensioenfondsen 14 miljoen Euro. 

Tabel 2/4 Gebruik van Anw-hiaatverzekeringen bij ondernemingspensioenfondsen 


maakt van vrijwillige Anw-hiaatverzekering 

2003 2000 

24% 22% 



N = 19 (2003), N = 27 (2000) 

2.4 De verzekeraar 

Vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen worden zowel door verzekeraars in de tweede pijler als 

verzekeraars in de derde pijler aangeboden. 6 80% van de verzekeraars in de tweede pijler die 

hebben gerespondeerd en 40% van de verzekeraars in de derde pijler die hebben 

gerespondeerd bieden deze producten aan. 7 De omzet is in beide pijlers ongeveer even 

groot: 30 miljoen Euro. De omzet van dit product door verzekeraars is zowel in de tweede 

pijler als in de derde pijler iets gegroeid. 

Tabel 2/5 Premie-inkomsten Anw-hiaatverzekeringen bij verzekeraars 

2003 2000 

Verzekeraars tweede pijler 30 miljoen Euro 20 miljoen Euro 

Verzekeraars derde pijler (inclusief gelieerde 

verzekeraars) 

30 miljoen Euro 25 miljoen Euro 

Verzekeraars derde pijler (exclusief gelieerde 

verzekeraars) 

5 miljoen Euro 

Verzekeraars gelieerd 20 miljoen Euro 

2.5 Conclusie 

Anw-hiaatverzekeringen worden door bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen 

en verzekeraars in de tweede pijler vaak collectief aangeboden. In die situatie 

6 De gepresenteerde cijfers over verzekeraars zijn op een relatief klein aantal waarnemingen 

gebaseerd. De cijfers moeten derhalve met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. 

7 In 2003 is geen onderscheid meer gemaakt tussen aan pensioenfondsen gelieerde verzekeraars 

en verzekeraars in de derde pijler, deze groepen zijn samengenomen. Er waren onvoldoende 

waarnemingen van aan pensioenfondsen gelieerde verzekeraars om dit onderscheid te kunnen 

maken.

Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen 11 

hebben de deelnemers geen vrije keuze om te participeren in deze verzekering of niet. In dit 

onderzoek richt de aandacht zich echter op pensioenvoorzieningen en verzekeringen 

waarvoor wel een vrije keuze bestaat. In Figuur 2/1 is de markt voor vrijwillige Anwhiaatverzekeringen 

in 2000 en in 2003 aangegeven. De markt voor vrijwillige Anwhiaatverzekeringen 

is iets gegroeid. Deze groei komt bij de verzekeraars (zowel tweede als 

derde pijler) en bedrijfstakpensioenfondsen terecht. De kanttekening moet worden gemaakt 

dat de getallen - met name de gegevens over 2000 van de verzekeraars – gebaseerd zijn op 

weinig waarnemingen. 

Figuur 2/1 Verdeling premie-inkomsten voor vrijwillige Anw-hiaatverzekeringen 

Premie-inkomsten in miljoenen Euro's 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

2000 2003 

Verzekeraar derde pijler (incl. gelieerde 

verzekeraars) 

Verzekeraar gelieerd 

Verzekeraar derde pijler (excl. gelieerde 

verzekeraars) 

Verzekeraar tweede pijler 

Ondernemingspensioenfonds 

Bedrijfstakpensioenfonds 


2003: Bpf, N = 8, Opf, N=4, verzekeraars tweede pijler N = 4, verzekeraars derde pijler, N = 2 

2000: Bpf, N = 10, Opf, n=6, verzekeraars tweede pijler N = 4, verzekeraars gelieerd, N = 3


vrijwillige WAO-gatverzekeringen 

3.1 Inleiding 

De WAO-uitkering is een uitkering tegen loonderving als gevolg van arbeidsongeschiktheid. 

De loondervingsuitkering bedraagt 70% van het laatst verdiende loon. 8 De duur van de 

loondervingsuitkering is afhankelijk van iemands leeftijd. Tot een leeftijd van 33 jaar 

ontvangt de arbeidsongeschikte zelfs helemaal geen loondervingsuitkering. Nadat de 

loondervingsuitkering is afgelopen ontvangt de arbeidsongeschikte een vervolguitkering. 

Deze uitkering is lager dan de loondervingsuitkering en men spreekt daarom van een WAOgat. 

Het inkomensverschil tussen de vervolguitkering en de loondervingsuitkering kan worden 

verzekerd met een WAO-gatverzekering. Pensioenfondsen en verzekeraars bieden deze 

verzekering aan. Paragraaf 2, 3 en 4 van dit hoofdstuk beschrijven het aanbod van WAOgatverzekeringen 

door respectievelijk bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen 

en verzekeraars. Paragraaf 5 concludeert. 


Net als in 2000 biedt een meerderheid van de fondsen haar deelnemers een WAOgatverzekering. 

De meesten doen dit collectief. Net als bij de Anw-hiaatverzekering 

beschermt een collectieve pensioenvoorziening het fonds tegen selectie. Bij een individuele 

regeling zullen immers de mensen die denken de voorziening het meeste nodig te hebben – 

dit zijn doorgaans de mensen die het minst gezond zijn – gebruik maken van dit product. 

8 De loondervingsuitkering is gebaseerd op het dagloon, het loon dat de arbeidsgehandicapte in 

het jaar voorafgaand aan zijn arbeidsongeschiktheid gemiddeld per dag had kunnen verdienen. 

Dit dagloon wordt bepaald tijdens het arbeidsdeskundig onderzoek. Het dagloon is 

gemaximeerd. De vervolguitkering is gebaseerd op het vervolgdagloon: het minimumloon plus 

een aanvulling. De aanvulling bestaat uit 2% van het verschil tussen het dagloon en het 

minimumloon vermenigvuldigt met het aantal jaren dat de arbeidsgehandicapte ouder is dan 

15 jaar op de datum van ingang van de WAO-uitkering. Volledig arbeidsgehandicapten 

ontvangen het gehele (vervolg)dagloon; gedeeltelijk arbeidsongeschikten krijgen een deel van 

het (vervolg)dagloon. (www.minszw.nl). 

13


Doordat spelers in de tweede pijler niet medisch mogen keuren, is het voor deze partijen 

lastig om een levensvatbaar product aan te kunnen bieden op vrijwillige basis. Het 

percentage deelnemers dat gebruik kan maken van de vrijwillige WAO-gatverzekering is 

hoger dan het percentage fondsen dat dit product aanbiedt. Dit komt doordat een groot 

fonds een dergelijke vrijwillige pensioenvoorziening aanbiedt. Het aantal deelnemers met een 

collectieve WAO-gatverzekering is sterk afgenomen. Dit komt omdat een relatief groot 

fonds deze voorziening niet meer aanbiedt. 

Tabel 3/1 Aanbod WAO-gatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 

Vrijwillige WAOgatverzekering 



2003 - 

2000 


2003 – 

2000 

6% 4% 2% 29% 27% 2% 


WAO-gatverzekering 

53% 64% -11% 29% 61% -32% 

Geen WAOgatverzekering 

41% 32% 9% 42% 12% 30% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

Net als in 2000 maakt vrijwel iedereen die gebruik kan maken van de vrijwillige WAOgatverzekering 

daar ook daadwerkelijk gebruik van. De premie-inkomsten voor de vrijwillige 

WAO-gatverzekering zijn gestegen: in 2000 ontvingen de pensioenfondsen ca. 50 miljoen 

Euro, in 2003 is dit toegenomen tot ongeveer 60 miljoen Euro. 

Tabel 3/2 Gebruik van WAO-gatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 


maakt van vrijwillige WAO-gatverzekering 

2003 2000 

95%-100% 98% 



N = 47 (2003), N = 47 (2000) 


Net als in 2000 bieden ondernemingspensioenfondsen geen vrijwillige WAOgatverzekeringen 

aan. Meer dan de helft van de fondsen biedt wel een verplichte collectieve 

WAO-gatverzekering aan (zie Tabel 3/3).

Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige WAO-gatverzekeringen 15 

Tabel 3/3 WAO-gatverzekering bij ondernemingspensioenfondsen 




2003 – 

2000 


2003 - 

2000 

0% 0% 0% 0% 0% 0% 



58% 52% 6% 47% 54% -7% 


42% 48% -6% 53% 46% 7% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 19 (2003), N = 27 (2000) 


Vrijwillige WAO-gatverzekeringen worden zowel door verzekeraars in de tweede pijler als 

verzekeraars in de derde pijler aangeboden. 60% van de gerespondeerde verzekeraars in 

zowel de tweede als derde pijler biedt deze producten aan. De meeste omzet wordt behaald 

in de derde pijler: de verzekeraars die daar een vrijwillige WAO-gatverzekering aanbieden 

hebben een omzet van ongeveer 150 miljoen Euro. In de tweede pijler wordt ongeveer 20 

miljoen Euro omgezet. De omzet van dit product door verzekeraars in de tweede pijler is 

daarmee vergelijkbaar met de omzet in 2000. 

Tabel 3/4 Premie-inkomsten WAO-gatverzekeringen bij verzekeraars 

2003 2000 



verzekeraars) 

150 miljoen Euro 72 miljoen Euro 


verzekeraars) 


Verzekeraars gelieerd 70 miljoen Euro 

3.5 Conclusie 

WAO-gatverzekeringen worden vaker dan Anw-hiaatverzekeringen collectief aangeboden. 

In Figuur 3/1 is de marktverdeling voor vrijwillige WAO-gatverzekeringen in 2000 en in 

2003 aangegeven. In 2000 domineerde een groot pensioenfonds met de aan haar gelieerde 

verzekeraar de markt. In 2003 is dat nog steeds het geval. De bedrijfstakpensioenfondsen die


vrijwillige WAO-gatverzekeringen aanbieden halen ongeveer 60 miljoen Euro aan omzet, de 

derde pijler verzekeraars hebben ongeveer 150 miljoen Euro aan omzet. Verzekeraars in de 

tweede pijler hebben ongeveer 15 tot 20 miljoen Euro aan premie-inkomsten. 

Ondernemingspensioenfondsen bieden dit product niet aan. 

Figuur 3/1 Verdeling premie-inkomsten voor vrijwillige WAO-gatverzekeringen 

Premie-inkomsten in miljoenen Euro 

250 

200 

150 

100 

50 

0 

2000 2003 


verzekeraars) 



verzekeraars) 





2003: Bpf, N = 2, Opf, N = 0, verzekeraars tweede pijler N = 3, verzekeraars derde pijler, N = 2 

2000: Bpf, N = 2, Opf, N = 0, verzekeraars tweede pijler N = 3, verzekeraars gelieerd, N = 3, 

verzekeraars derde pijler, N = 1


vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening 

4.1 Inleiding 

Werknemers sparen reeds via de collectieve pensioenregeling voor een arbeidspensioen en 

vaak ook voor het prepensioen. Met vrijwillige pensioenvoorzieningen en lijfrentes kunnen 

de werknemers nog eens extra sparen. Ze kunnen op twee manieren sparen: via een 

beschikbare premieregeling (defined contribution) en via een loongerelateerde regeling 

(defined benefit). In de eerste situatie sparen de werknemers gedurende hun werkzame leven 

een bepaald bedrag bijeen. Op het moment dat zij met pensioen gaan wordt gekeken 

hoeveel extra pensioeninkomen zij met dat spaarpotje kunnen ontvangen. De inleg is dus 

vast, terwijl de uitkering van tevoren niet bekend is. In een defined benefit spaarsysteem 

werkt het omgekeerd. De werknemers sparen voor een extra uitkering die van tevoren vast 

ligt, bijvoorbeeld 5% extra pensioeninkomen of een half jaar eerder stoppen met werken. 

In dit hoofdstuk beschrijven we het aanbod van dergelijke vrijwillige aanvullingen op de 

oudedagsvoorziening. Paragraaf 2, 3 en 4 van dit hoofdstuk beschrijven dit aanbod door 

respectievelijk bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen en verzekeraars. 

Paragraaf 5 concludeert. 


22% van de bedrijfstakpensioenfondsen biedt de deelnemers de mogelijkheid om via een 

defined contribution regeling vrijwillig aanvullend op de collectieve basisregeling te sparen 

voor de oude dag. Het zijn met name de grote fondsen die deze pensioenvoorzieningen 

aanbieden: 75% van de deelnemers kan gebruik maken van deze regeling. Dit doen de 

deelnemers overigens nauwelijks: slechts 1,6% van de mensen die kunnen sparen voor de 

oude dag doet dit ook daadwerkelijk. Zij betalen gezamenlijk ongeveer 55 miljoen Euro aan 

premies. 

In vergelijking met 2000 zijn er aanzienlijk meer mensen die de mogelijkheid hebben om bij 

hun bedrijfstakpensioenfonds vrijwillig aanvullend te sparen voor de oude dag. Het aantal 

17


fondsen dat deze voorziening aanbiedt is immers sterk toegenomen. Dit is ook zichtbaar in 

de premie-inkomsten: deze zijn in de afgelopen drie jaar vervijfvoudigd (was ca. 10 miljoen 

Euro in 2000). 

Tabel 4/1 Aanbod pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 

bedrijfstakpensioenfondsen 

Vrijwillig pensioensparen 

via beschikbare premie 

Geen vrijwillig 

pensioensparen via 

beschikbare premie 



2003 – 

2000 


2003 - 

2000 

22% 9% 13% 75% 13% 62% 

78% 91% -13% 25% 87% -62% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

Tabel 4/2 Gebruik pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 



maakt van vrijwillig pensioensparen via 


2003 2000 

1,6% 1,5% 



N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

Ook zijn er meer fondsen die de deelnemers de mogelijkheid bieden om vrijwillig te sparen 

voor een extra loongerelateerde uitkeringen: bood in 2000 slechts 9% van de fondsen haar 

deelnemers deze mogelijkheid, in 2003 is dit toegenomen tot 23%. Het aantal deelnemers 

dat gebruik kan maken van een dergelijke regeling is ook gestegen: van 28% in 2000 tot 36% 

in 2003. Sparen via een loongerelateerde regeling is populairder dan de sparen via een 

beschikbare premieregeling: 4,3% van de mensen die gebruik kan maken van deze regeling 

doet dit ook daadwerkelijk. Zij hebben gezamenlijk ongeveer 90 miljoen Euro ingelegd in 

2003, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2000 (was ca 50 miljoen Euro in 2000).

Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening 19 

Tabel 4/3 Aanbod pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 



met loongerelateerde 

uitkering 


pensioensparen met 

loongerelateerde uitkering 



2003 – 

2000 


2003 - 

2000 

23% 9% 14% 36% 28% 8% 

77% 91% -14% 64% 72% -8% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

Tabel 4/4 Gebruik pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 



maakt van vrijwillig pensioensparen via een 

loongerelateerde regeling 

2003 2000 

4,3% 5% 



N = 47 (2003), N = 47 (2000) 


Ook bij ondernemingspensioenfondsen is het aantal fondsen dat pensioensparen via een 

beschikbare premieregeling aanbiedt toegenomen. De toename is echter minder sterk dan de 

toename in het aanbod door bedrijfstakpensioenfondsen. Desalniettemin wordt nog steeds 

door meer ondernemingspensioenfondsen een vrijwillige aanvulling op de 

oudedagsvoorziening via een beschikbare premieregeling aangeboden dan door 

bedrijfstakpensioenfondsen. 15% van de deelnemers die gebruik kan maken van een 

dergelijke regeling bij het ondernemingspensioenfonds maakt ook daadwerkelijk gebruik van 

deze regeling. In totaal legden deze mensen ongeveer 80 miljoen Euro in aan premies. Dit is 

bijna een verdubbeling ten opzichte van de premie-inkomsten in 2000 (was ca. 45 miljoen 

Euro).


Tabel 4/5 Aanbod pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 

ondernemingspensioenfondsen 

vrijwillig pensioensparen 


geen vrijwillig 





2003 - 

2000 


2003 - 

2000 

47% 37% 10% 46% 54% -8% 

53% 63% -10% 54% 46% 8% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 19 (2003), N = 27 

Tabel 4/6 Gebruik pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 





2003 2000 

15% 10% 



N = 19 (2003), N = 27 (2000) 

Het aantal fondsen dat haar deelnemers de mogelijkheid biedt om te sparen voor een 

loongerelateerde uitkering is de afgelopen drie jaar nauwelijks veranderd bij 

ondernemingspensioenfondsen. Het aantal mensen dat gebruik maakt van deze mogelijkheid 

is echter wel sterk toegenomen. In 2003 maakte 6% van de deelnemers die gebruik konden 

maken van deze regeling daar ook daadwerkelijk gebruik van. In 2000 was dit 0,2%. In totaal 

hebben de deelnemers in 2003 ongeveer 5 miljoen Euro ingelegd, een aanmerkelijke stijging 

sinds 2000 toen de deelnemers aan ondernemingspensioenfondsen slechts 0,2 miljoen Euro 

aan premie hadden ingelegd.


Tabel 4/7 Aanbod pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 


vrijwillig pensioensparen 


uitkering 



2003 - 

2000 


2003 – 

2000 

11% 11% 0% 4% 12% -8% 

Geen vrijwillig met 


89% 89% 0% 96% 88% 8% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 


N = 19 (2003), N = 27 (2000) 

Tabel 4/8 Gebruik pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 




loongerelateerde regeling 

2003 2000 

6% 0,2% 

Premie 5 miljoen Euro 0,2 miljoen Euro 


N = 19 (2003), N = 27 (2000) 


Verzekeraars in de tweede pijler bieden zowel pensioensparen aan via een beschikbare 

premieregeling (80% van de respondenten) als pensioensparen met een loongerelateerde 

uitkering (20% van de respondenten). De omzet behaald met beschikbare premieregelingen 

is met 60 miljoen Euro net iets groter dan de omzet behaald met loongerelateerde 

uitkeringen (50 miljoen Euro). De omzet is daarmee vergelijkbaar met de in 2000 geschatte 

omzet. 

Verzekeraars in de derde pijler bieden lijfrente producten aan, waarmee mensen een 

aanvulling kunnen ontvangen op hun pensioeninkomen. Lijfrenteproducten zijn niet 

loongerelateerd: de uitkering hangt af van de behaalde rendementen, eventueel met een 

minimum garantie. In 2003 is ongeveer 5,5 miljard Euro omgezet aan lijfrenteproducten. 9 

Niet al deze 5,5 miljard Euro is een aanvulling op het collectieve pensioen. Sommige 

9 Daling aantal nieuwe levensverzekeringen, Verbond van verzekeraars. De posten lijfrente 

uitgesteld, direct ingaande lijfrente en levenslang bij overlijden zijn opgeteld.


zelfstandigen sluiten lijfrenteproducten af om hun gehele pensioen op te bouwen. In 

Nederland is ongeveer 10% van de beroepsbevolking zelfstandige. Zij leggen naar 

verwachting hogere bedragen in dan de werknemers, omdat zij niet allemaal zelf pensioen 

opbouwen. We verwachten daarom dat de premie-inkomsten voor werknemers tussen de 4 

en 5 miljard Euro zijn. De premie-inkomsten zijn daarmee vergelijkbaar met de premieinkomsten 

in 2000. 

Tabel 4/9 Premie-inkomsten pensioensparen bij verzekeraars 

Beschikbare premieregeling 

2003 2000 



verzekeraars) 

4 a 5 miljard Euro 4 miljard Euro 


verzekeraars) 

4 miljard Euro 

Verzekeraars gelieerd 

Loongerelateerde regeling 




Tweede pijler: N = 5 (2003), N = 5 (2000) 

Derde pijler: N = 5 (2003), N = 5 (2000) 

4.5 Conclusie 

De markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorzieningen is nog steeds vrijwel 

geheel in handen van de verzekeraars in de derde pijler. Ondanks de beperking van de fiscale 

mogelijkheid om lijfrentes af te trekken (zie Paragraaf 5.2) blijft hun omzet gehandhaafd. De 

- vooral bedrijfstak - pensioenfondsen kenden wel een sterke groei in hun omzet voor deze 

producten. Dit wordt veroorzaakt doordat steeds meer fondsen deze pensioenvoorzieningen 

aanbieden. De animo van de deelnemers aan het pensioenfonds om ook daadwerkelijk 

gebruik te maken van de door de fondsen aangeboden pensioenvoorzieningen blijft echter 

gering. In de Figuren 4/1 en 4/2 is de ontwikkeling grafisch weergegeven op respectievelijk 

de markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening met een beschikbare 

premieregeling en de markt voor vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening met een 

loongerelateerde uitkering.


Figuur 4/1 Verdeling premie-inkomsten voor vrijwillige aanvullingen op de 

oudedagsvoorziening, beschikbare premieregeling 


5000 

4500 

4000 

3500 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 


verzekeraars) 



verzekeraars) 




0 

2000 2003 


2003: Bpf, N = 7, Opf, N = 8, verzekeraars tweede pijler N = 4 

2000: Bpf, N = 1, Opf, N = 9, verzekeraars tweede pijler N = 4, verzekeraars gelieerd, N = 3, 

verzekeraars derde pijler N = 2 

Figuur 4/2 Verdeling premie-inkomsten voor vrijwillige aanvullingen op de 

oudedagsvoorziening, loongerelateerde regeling 


160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 


verzekeraars) 



verzekeraars) 




0 

2000 2003 


2000: Bpf, N = 9, Opf, N = 2, verzekeraars tweede pijler N = 1 

2003: Bpf, N = 4, Opf, N = 3, verzekeraars tweede pijler N = 1, verzekeraars gelieerd, N = 3

5 Recente ontwikkelingen 

5.1 Inleiding 

In dit hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst die de ontwikkeling van 

de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensdervingverzekeringen kunnen 

hebben beïnvloed. In Paragraaf 2 wordt de wet- en regelgeving voor pensioenfondsen en 

verzekeraars genoemd. In Paragraaf 3 wordt kort stil gestaan bij de veranderingen in de 

maatschappij en veranderingen in de regelingen die pensioenfondsen aanbieden. In 

Paragraaf 4 wordt ten slotte ingegaan op de mogelijke consequenties van deze 

ontwikkelingen voor de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en 

inkomensdervingverzekeringen. Paragraaf 5 concludeert. 

5.2 Wet- en regelgeving 

Bedrijfstakpensioenfondsen zijn wanneer verplicht gesteld, pensioenuitvoerders met een 

bijzonder of uitsluitend recht. Zij ondervinden voordeel op verzekeraars, doordat de 

werkgevers en werknemers in een bedrijfstak in het geval van verplichtstelling, verplicht 

worden om deel te nemen in het bedrijfstakpensioenfonds. Het bedrijfstakpensioenfonds 

hoeft geen acquisitie te plegen om zijn pensioenregeling(en) aan de man te brengen. 

De werkgroep Cohen heeft in 1997 een advies uitgebracht waarin wordt geconstateerd dat 

het belang van volledige gelijkheid van concurrentiecondities moet wijken als aan een aantal 

specifieke voorwaarden is voldaan. Het solidariteitsprincipe waarop het pensioenstelsel is 

gebaseerd is een voorbeeld van zo’n specifieke voorwaarde. 

Mede door de discussie over ‘markt en overheid’ is de vaak al lang bestaande 

pensioenwetgeving aan het begin van deze eeuw herzien. Deze nieuwe wetgeving heeft 

consequenties voor de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en 

inkomensdervingverzekeringen. De belangrijkste nieuwe wetgeving betreffen de regeling 

taakafbakening pensioenfondsen en de Wet Bpf 2000. 

Regeling taakafbakening pensioenfondsen10 Pensioenfondsen gaven aan behoefte te hebben aan mogelijkheden om in te spelen op de 

maatschappelijke trends van individualisering en flexibilisering. De toenmalige Pensioen- en 

10 Staatscourant 2000, 249. 

25


spaarfondsenwet bood deze mogelijkheden niet. In 1997 is dit knelpunt opgelost door het 

begrip pensioentoezegging te verruimen. 11 Het kabinet gaf wel aan dat pensioenfondsen haar 

wezen dienen te respecteren: collectiviteit en solidariteit moeten bij de producten die worden 

aangeboden hoog in het vaandel staan. Ultimo 2000 is één en ander vastgelegd in de regeling 

taakafbakening. Deze regeling schept duidelijkheid over de mogelijkheden voor 

pensioenfondsen om vrijwillige pensioenvoorzieningen aan te bieden. Een pensioenfonds 

mag een vrijwillige pensioenvoorziening aan bieden als is voldaan aan tenminste één van de 

volgende criteria (art. 5 Regeling taakafbakening pensioenfondsen). 

1. De bijdrage van de werkgever bedraagt tenminste 10% van de actuariële kosten van de 

pensioenvoorziening. 

2. De door de deelnemers verschuldigde premie is voor alle deelnemers gelijk of bedraagt 

een gelijk percentage van het loon, dan wel van het gedeelte van het loon dat voor de 

pensioenberekening in aanmerking wordt genomen, met dien verstande dat voor 

verschillende soorten pensioen en voor verschillende pensioenvoorzieningen 

verschillende premies kunnen worden vastgesteld. 

3. De kosten verbonden aan het toeslag- of indexeringsbeleid worden niet ten laste van de 

individuele deelnemers gebracht, maar ten laste van de collectiviteit van het fonds: voor 

toeslagverlening of indexering gelden de voorwaarden die van toepassing zijn op de 

collectieve basisregeling. 

4. Op het pensioen of de pensioenaanspraak, dat door omzetting van het opgebouwde 

pensioenkapitaal ontstaat indien het deelnemerschap dan wel de vrijwillige voortzetting 

wordt beëindigd door overlijden, pensionering of door ontslag niet gevolgd door 

waardeoverdracht naar een andere pensioenuitvoerder, zijn voorwaarden van toepassing 

overeenkomstig de voorwaarden die bij beëindiging van het deelnemerschap door deze 

omstandigheden gelden voor de collectieve basisregeling. 

De Wet Bpf 2000 

Op 1 januari 2001 is de Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 

(Wet Bpf 2000) van kracht geworden. Met de Wet Bpf 2000 is de oude Wet Bpf 

gemoderniseerd. Op basis van deze wet kan deelname in een bedrijfstakpensioenfonds 

verplicht worden gesteld voor iedereen die werkzaam is in die bedrijfstak. In het 

wetsvoorstel voor deze nieuwe wet was het voorstel opgenomen om een deel van de 

vrijwillige pensioenvoorzieningen buiten de reikwijdte van deze wet te houden, omdat 

vrijwillige pensioenvoorzieningen minder solidariteit waarborgen. Via het amendement Van 

Zijl/Balkenende is deze voorgestelde wetswijziging uit het wetsvoorstel gehaald, omdat een 

11 De voorwaarde van een werkgeversbijdrage van 50% verviel.

Recente ontwikkelingen 27 

meerderheid van de Tweede Kamer vond dat vrijwillige pensioenvoorzieningen een 

zodanige sociale functie vervullen dat ze onder de verplichtstelling moesten vallen. 

Vrijwillige pensioenvoorzieningen die worden aangeboden door het 

bedrijfstakpensioenfonds vallen derhalve onder de reikwijdte van de verplichtstelling. Op dit 

punt is het wettelijk kader dus niet gewijzigd. 

De wet heeft wel effecten voor de positie van aan bedrijfstakpensioenfondsen gelieerde 

verzekeraars. Met verzekeraars die gelieerd zijn aan een pensioenfonds bedoelen we 

verzekeraars die in dezelfde holding zitten als het pensioenfonds. De grootste waren ABPverzekeringen, 

PGGM-verzekeringen en SFB-verzekeringen. 12 De nieuwe Wet Bpf 2000 

stelt regels waardoor verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen (aan hen gelieerde) 

verzekeraars niet meer mogen bevoordelen boven andere verzekeraars. Het is daarom niet 

meer toegestaan dat andere instanties, bijvoorbeeld de aan het bedrijfstakpensioenfonds 

gelieerde verzekeraar, hetzelfde beeldmerk of dezelfde naam voeren. Ook mogen 

pensioengegevens van de deelnemers niet zonder toestemming van deze deelnemers aan een 

derde (bijvoorbeeld de aan het bedrijfstakpensioenfonds gelieerde verzekeraar) worden 

aangeboden. Tenslotte is bepaald dat verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen alleen 

algemene informatie en informatie over eigen regelingen mogen verstrekken. Reclame 

maken voor producten van bijvoorbeeld gelieerde verzekeraars is niet meer mogelijk. 

Fiscale faciliëring 

Sparen voor de oude dag wordt fiscaal gestimuleerd. De werknemer betaalt geen belasting 

over pensioenpremies. Ook het rendement op het pensioenvermogen is – in tegenstelling tot 

het rendement van de gewone spaarrekening – onbelast. De werknemer betaalt wel belasting 

over de pensioenuitkering. Dit wordt de omkeerregel genoemd. In ons progressieve 

belastingstelsel is het tarief waartegen die uitkeringen worden belast gemiddeld lager dan het 

tarief waartegen de premies zijn vrijgesteld. Sparen voor het pensioen is daarmee fiscaal 

aantrekkelijk. Er zijn echter grenzen gesteld aan de fiscale aftrekbaarheid van het pensioen. 13 

De fiscale aantrekkelijkheid van lijfrentes is de afgelopen jaren stapsgewijs verlaagd. In 2000 

mochten mensen – zonder de noodzaak van een aantoonbaar pensioengat – ongeveer 2.800 

Euro aan premie betaald voor lijfrentes aftrekken. De premieaftrek was in sommige gevallen 

overdraagbaar. Met de ingang van het nieuwe belastingstelsel (op 1 januari 2001) werd de 

belastingaftrek van lijfrenten aan strengere regels gebonden. Iedereen mocht toen ongetoetst 

premies voor lijfrenten aftrekken tot iets meer dan 1.000 Euro. Deze aftrekmogelijkheid was 

12 Een kleinere verzekeringsmaatschappij die onder deze noemer valt is de NV Levensverzekering 

SFS. Deze valt onder het Sociaal Fonds Schildersbedrijf en is gelieerd aan de Stichting 

Bedrijfspensioenfonds Schilders- en Afwerkingsbedrijf. 

13 Momenteel mag bijvoorbeeld tot een maximum van 100% van het eindloon worden gespaard.


niet overdraagbaar. Als er sprake was van een aantoonbaar pensioengat mocht er meer 

premie worden afgetrokken. Per 1 januari 2003 zijn de aftrekmogelijkheden voor lijfrenten 

nog verder beperkt. Alleen onder bepaalde voorwaarden komen lijfrentes nog voor aftrek in 

aanmerking. Lijfrenteproducten werden dus steeds minder makkelijk fiscaal aftrekbaar. 14 

Bovendien moeten individuen zelf aantonen dat zij gebruik kunnen maken van de fiscale 

faciliëring. 

5.3 Overige veranderingen 

Naast de regeling taakafbakening pensioenfondsen, de nieuwe Wet Bpf 2000 en de 

wijzigingen in het fiscale regime zijn er ook andere ontwikkelingen die de markt voor 

vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensdervingverzekeringen zullen beïnvloeden. Dit 

zijn maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de informatiserings- en individualiseringstrend 

en veranderingen in de vormgeving van de pensioenregeling. 

Maatschappelijke veranderingen 

In de discussienota ‘de economie van de 21ste eeuw’ (EZ, 2000) worden vier trends 

onderscheiden als gevolg waarvan de maatschappij verandert: informatisering, 

individualisering, demografische veranderingen en internationalisering. De eerste drie 

kunnen invloed hebben op de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen. 

Informatisering is de trend dat er steeds meer belang wordt gehecht aan kennis en informatie. 

De toegenomen toegankelijkheid tot informatie biedt pensioenfondsen en verzekeraars 

mogelijkheden: pensioentekorten kunnen makkelijker worden bepaald en 

pensioenuitvoerders kunnen op inzichtelijke wijze pensioenoverzichten aan hun deelnemers 

overhandigen. 

Door de individualiseringtendens hebben individuen meer keuzevrijheid gekregen, ook wat 

betreft de keuzemogelijkheden in een pensioenregeling. Doordat de arbeidspatronen van 

werknemers steeds meer van elkaar verschillen, ontstaat er waarschijnlijk een grotere 

behoefte aan maatwerk. 

Demografische veranderingen kunnen ook invloed hebben op de markt voor vrijwillige 

pensioenvoorzieningen. Door de vergrijzing kunnen meer mensen zich bewust worden van 

de inkomensrisico’s die zij lopen als gevolg van veroudering. De vraag naar 

inkomensdervingverzekeringen en aanvullingen op het pensioen kan daardoor toenemen. 

14 Bron: www.belastingdienst.nl.


Verandering pensioenregeling 

De pensioenregelingen zijn in de periode 2000-2003 versoberd. Dit is duidelijk zichtbaar bij 

de vormgeving van het nabestaandenpensioen. In het verleden werd een 

nabestaandenpensioen opgebouwd. Dit betekent dat werknemers een pensioenrecht 

bijeensparen. Het nabestaandenpensioen garandeert daardoor niet alleen een uitkering op 

het moment van overlijden tijdens het werkzame leven. Ook na pensionering kan het 

pensioentegoed worden gebruikt om de nabestaande een zekere oude dag te gunnen. 

Momenteel bieden steeds meer fondsen een nabestaandenpensioen aan op risicobasis, zie 

Tabel 5/1. Een nabestaandenpensioen op risicobasis is meer een verzekering in plaats van 

een spaarvorm. Partners van werknemers die gedurende hun werkzame leven overlijden, 

ontvangen een nabestaandenuitkering. De dekking houdt echter op op het moment dat de 

pensioengerechtigde leeftijd wordt bereikt. Er wordt dus geen nabestaandenpensioen 

opgebouwd. Wil de pensioengerechtigde zijn of haar partner een nabestaandenpensioen 

geven dan kan dat, maar dat gaat wel ten koste van de hoogte van het ouderdomspensioen. 

Een nabestaandenpensioen op risicobasis biedt daarmee minder zekerheid dan een 

nabestaandenpensioen op opbouwbasis. 

In 2000 was bij 77% van de bedrijfstakpensioenfondsen en bij 83% van de 

ondernemingspensioenfondsen het nabestaandenpensioen op opbouwbasis geregeld. In 

2003 was dat nog maar bij 59% van de bedrijfstakpensioenfondsen en 39% van de 

ondernemingspensioenfondsen het geval (zie Tabel 5/1). De overige fondsen zijn 

overgestapt naar een regeling op risicobasis. 

Ook de ouderdomspensioenen zijn versoberd. In het verleden was een eindloonregeling de 

standaard, momenteel hebben steeds meer pensioenfondsen een middelloonregeling. Daar 

tegenover staat een verlaging van de franchise: steeds minder fondsen hebben een franchise 

gebaseerd op basis van het kostwinnersmodel (2 maal AOW). 

Een belangrijke constatering is dat de ontwikkelingen met betrekking tot de collectieve 

basisregeling bij bedrijfstakpensioenfondsen en ondernemingspensioenfondsen vergelijkbaar 

zijn. Dit betekent dat een eventueel verschil in de verandering in de vrijwillige 

pensioenproducten die bedrijfstakpensioenfondsen en ondernemingspensioenfondsen 

aanbieden niet veroorzaakt wordt door verschillende veranderingen in de pensioenregeling.


Tabel 5/1 De pensioenregeling, verandering in de periode 2000 - 2003 

Bedrijfstakpensioenfondsen Ondernemingspensioenfondsen 

fondsen Deelnemers fondsen Deelnemers 

2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 

Nabestaandenpensioen 

- opbouwbasis 76% 59% 57% 53% 83% 39% 89% 60% 

- risicobasis 

Ouderdomspensioen 

26% 43% 43% 47% 22% 67% 33% 62% 

- eindloon 32% 26% 66% 65% 72% 50% 71% 56% 

- middelloon 66% 70% 32% 33% 33% 61% 38% 63% 

- beschikbare premie 

Franchise 

7% 7% 2% 2% 6% 17% 16% 41% 

- 2 maal AOW 20% 13% 6% 1% 41% 17% 13% 4% 

- AOW alleenstaand 20% 20% 36% 37% 24% 28% 46% 49% 

- 1 maal AOW 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 

- anders 60% 68% 59% 62% 35% 56% 41% 45% 


N = 41 bedrijfstakpensioenfondsen 

N = 19 ondernemingspensioenfondsen 

De percentages tellen soms op tot meer dan 100%, omdat sommige fondsen verschillende regelingen 

hebben (bijvoorbeeld zowel een eindloon als een middenloonregeling, vaak voor verschillende groepen 

werknemers i.v.m. overgangsregelingen). 

5.4 Gevolgen voor de markt voor vrijwillige 

aanvullingen op het pensioen 

Alle markten voor vrijwillige aanvullingen op het pensioen zijn de afgelopen jaren in omvang 

toegenomen. De groei is echter niet bij alle partijen in gelijke mate terechtgekomen. Bij 

bedrijfstakpensioenfondsen en verzekeraars in de derde pijler zijn de premie-inkomsten voor 

de vrijwillige Anw-hiaatverzekering en de vrijwillige WAO-gatverzekering de laatste drie jaar 

toegenomen. Verzekeraars in de tweede pijler kenden een groei voor vrijwillige Anwhiaatverzekeringen, 

maar de premie-inkomsten voor vrijwillige WAO-gatverzekeringen 

bleven constant. Bij ondernemingspensioenfondsen zijn de premie-inkomsten voor de 

vrijwillige Anw-hiaatverzekering afgenomen; vrijwillige WAO-gatverzekeringen worden door 

ondernemingspensioenfondsen in het geheel niet aangeboden. 

Ook bij vrijwillige aanvullingen op de oudedagsvoorziening is een verschil te zien tussen de 

ontwikkelingen bij verschillende partijen. Bij bedrijfstakpensioenfondsen zijn de premieinkomsten 

voor het sparen met een beschikbare premieregeling aanmerkelijk sterker 

gestegen dan bij de ondernemingspensioenfondsen. Voor het sparen met een


loongerelateerde uitkering geldt het omgekeerde. 15 Verzekeraars in de tweede pijler kenden 

een groei in het sparen met een loongerelateerde uitkering. Daarentegen zijn de premieinkomsten 

voor het sparen met een beschikbare premieregeling iets gedaald. Bij verzekeraars 

in de derde pijler zijn de inkomsten uit lijfrenteproducten ongeveer gelijk gebleven. 

De in Paragraaf 2 en 3 beschreven ontwikkelingen hebben consequenties voor de markt 

voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensdervingverzekeringen. Er zijn 

ontwikkelingen die invloed hebben op de omvang van de markt en ontwikkelingen die 

invloed hebben op het marktaandeel van de spelers op deze markt: de 

bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen en verzekeraars. In hoeverre 

kunnen deze ontwikkelingen een verklaring bieden voor deze geobserveerde verandering van 

de markt? 

De Wet Bpf 2000: verschuiving van marktaandeel van voormalig aan 

bedrijfstakpensioenfondsen gelieerde verzekeraars naar bedrijfstakpensioenfondsen 

De Wet Bpf 2000 heeft vooral effecten op aan bedrijfstakpensioenfondsen gelieerde 

verzekeraars. Deze verzekeraars werden indertijd mede opgericht omdat het 

bedrijfstakpensioenfonds geen mogelijkheid had om vrijwillige pensioenvoorzieningen en 

inkomensdervingverzekeringen aan te bieden. Door de regeling taakafbakening 

pensioenfondsen is deze reden komen te vervallen: pensioenfondsen hebben sinds de 

introductie van deze regeling de mogelijkheid om vrijwillige pensioenvoorzieningen aan te 

bieden. De Wet Bpf 2000 zorgde er voor dat de aantrekkelijkheid van het hebben van een 

aan een gelieerde verzekeraar is verminderd. De introductie van de Wet Bpf 2000 heeft tot 

twee verschillende gedragsreacties geleid. Enerzijds konden bedrijfstakpensioenfondsen 

besluiten dat de noodzaak voor een aan het fonds gelieerde verzekeraar niet meer aanwezig 

is. PGGM koos er daarom voor om de activiteiten van haar dochter PGGM-verzekeringen 

af te bouwen en vrijwillige pensioenvoorzieningen binnen het pensioenfonds aan te bieden. 

Anderzijds konden bedrijfstakpensioenfondsen er voor kiezen om de aan het 

bedrijfstakpensioenfonds gelieerde verzekeraar onder een andere naam voort te zetten. Deze 

keuze is gemaakt door het ABP: het voormalige ABP-verzekeringen is voortgezet onder de 

naam Loyalis. De introductie van de Wet Bpf 2000 leidt daarom naar verwachting tot een 

verschuiving van marktaandeel van aan pensioenfondsen gelieerde verzekeraars naar de 

bedrijfstakpensioenfondsen. Een deel van de omzet die in 2000 aan de gelieerde 

verzekeraars werd toegerekend wordt nu immers door het bedrijfstakpensioenfonds zelf 

gerealiseerd. 

15 De kanttekening moet worden gemaakt dat de cijfers van ondernemingspensioenfondsen slechts 

op een relatief beperkt aantal waarnemingen zijn gebaseerd en daarom met de nodige 

voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd.


De Wet Bpf 2000 bepaalt tevens dat de vrijwillige voorzieningen die het pensioenfonds 

aanbiedt ook verplicht door de niet georganiseerde werkgevers in de bedrijfstak moeten 

worden aangeboden. De verplichtstelling voorkomt dat de georganiseerde werkgevers een 

concurrentienadeel ondervinden op de niet-georganiseerde werkgevers. Als de 

verplichtstelling niet zou gelden, dan hebben de niet-georganiseerde werkgevers immers zelf 

de keuze of en door wie ze een vrijwillige pensioenvoorziening laten uitvoeren. 

Georganiseerde werkgevers hebben deze keuze in mindere mate. 

Wat is nu het effect van deze verplichtstelling op het aanbod van vrijwillige 

pensioenvoorzieningen door bedrijfstakpensioenfondsen? Dit hangt af van de 

werkgeversbijdrage. Als werkgevers een hoge werkgeversbijdrage zouden moeten betalen, 

dan kunnen zij inderdaad een concurrentienadeel ondervinden van de verplichtstelling. Het 

loslaten van de verplichtstelling kan dan een remmende werking hebben op het aanbod van 

vrijwillige pensioenvoorzieningen door bedrijfstakpensioenfondsen. Het is voor de 

georganiseerde werkgevers immers relatief onaantrekkelijk om het pensioenfonds te vragen 

een dergelijke regeling uit te voeren. Omdat de werkgeversbijdrage aan vrijwillige 

aanvullingen op de pensioenvoorziening doorgaans laag is, is het concurrentienadeel dat de 

georganiseerde werkgevers ondervinden als er geen sprake zou zijn van een verplichtstelling 

relatief klein. We verwachten daarom dat de verplichtstelling geen wezenlijke invloed heeft 

op het aanbod van vrijwillige aanvullingen op het pensioen door 

bedrijfstakpensioenfondsen. De door ons verzamelde gegevens zijn echter ontoereikend om 

deze hypothese te bevestigen of ontkennen. 

Fiscale regime: afname van de omvang en verschuiving van derde pijler naar tweede pijler 

De versobering van de lijfrenteaftrek heeft waarschijnlijk zowel een effect op de omvang van 

de markt als op de verdeling van de markt over de verschillende spelers. Door de 

verminderde aftrekmogelijkheden zijn lijfrentes immers minder aantrekkelijk geworden. 

Bovendien moeten individuen die gebruik willen maken van een lijfrente – in tegenstelling 

tot producten aangeboden in de tweede pijler - zelf aantonen recht hebben op 

belastingvoordeel. Daardoor zal de vraag naar lijfrentes afnemen en zullen consumenten op 

zoek gaan naar andere producten – bijvoorbeeld de door pensioenfondsen of verzekeraars in 

de tweede pijler aangeboden vrijwillige pensioenvoorzieningen – om in hun behoefte om te 

sparen voor de oude dag te voorzien. 

Maatschappelijke ontwikkelingen: toename van de markt voor vrijwillige voorzieningen 

De individualiserings- en informatiseringstrend zullen waarschijnlijk leiden tot een grotere 

behoefte aan maatwerk in de arbeidsvoorwaarden: a la carte CAO’s en een pensioen op 

maat. De behoefte aan vrijwillige producten zal door de trend toenemen. Of deze producten 

ook zullen worden aangeboden door verzekeraars in de tweede pijler of pensioenfondsen


hangt af van de sociale partners: zij bepalen uiteindelijk of vrijwillige pensioenvoorzieningen 

worden opgenomen in de pensioenregeling of niet. De deelnemers hebben het laatste 

woord, zij kiezen of zij het vrijwillige product afnemen via de werkgever of de verzekeraar in 

de derde pijler. 

De pensioenregeling: toename van de markt voor vrijwillige voorzieningen en verschil in 

groei tussen bedrijfstakpensioenfondsen en ondernemingspensioenfondsen 

Tot slot kan de versobering van de collectieve pensioenregeling leiden tot een toename van 

de behoefte aan vrijwillige pensioenvoorzieningen en inkomensdervingsverzekeringen. In 

Paragraaf 5.3 hebben we laten zien dat de collectieve pensioenregelingen van 

bedrijfstakpensioenfondsen en ondernemingspensioenfondsen nauwelijks van elkaar 

verschillen. Er was wel een verschil in de startpositie van bedrijfstakpensioenfondsen en 

ondernemingspensioenfondsen met betrekking tot het aanbod van vrijwillige 

pensioenvoorzieningen. Zo boden ondernemingspensioenfondsen al in 2000 relatief vaak 

een vrijwillige aanvulling op het ouderdomspensioen met een beschikbare premieregeling 

aan. Bedrijfstakpensioenfondsen boden deze voorziening in 2000 minder vaak aan. Vanwege 

de lage uitgangswaarde waren er veel meer groeimogelijkheden voor 

bedrijfstakpensioenfondsen op deze markt dan voor ondernemingspensioenfondsen. 

5.5 Conclusie 

De markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen is de afgelopen jaren veranderd. De 

omvang van de markt is iets toegenomen. Dit is vooral ten gunste gekomen van de 

(bedrijfstak)pensioenfondsen. Derdepijlerverzekeraars zijn echter nog steeds de dominante 

partij op deze markt. Verreweg de meeste omzet wordt behaald uit de verkoop van lijfrentes. 

Een mogelijke verklaring voor de relatief sterke groei bij bedrijfstakpensioenfondsen is de 

versobering van de lijfrenteaftrek, het relatief geringe aanbod van vrijwillige 

pensioenvoorzieningen door bedrijfstakpensioenfondsen in 2000 en het vervallen van de 

voordelen voor aan pensioenfondsen gelieerde verzekeraars. 

De Wet Bpf 2000 heeft vooral effecten op aan bedrijfstakpensioenfondsen gelieerde 

verzekeraars, vanwege de bepalingen waardoor de voordelen van aan pensioenfondsen 

gelieerde verzekeraars vervallen. De introductie van de Wet Bpf 2000 leidde daardoor tot 

een verschuiving van marktaandeel van aan pensioenfondsen gelieerde verzekeraars naar de 

bedrijfstakpensioenfondsen. Een deel van de omzet die in 2000 aan de gelieerde 

verzekeraars werd toegerekend wordt nu door het bedrijfstakpensioenfonds zelf gerealiseerd. 

Omdat vooral grote pensioenfondsen, zoals het ABP en PGGM, gelieerde verzekeraars


hadden, heeft de Wet Bpf 2000 vooral effecten voor hen. De groei van het marktaandeel van 

de bedrijfstakpensioenfondsen wordt niet veroorzaakt door de verplichtstelling.

Literatuur 

Groot, I. en L. Kok (2001). De markt voor vrijwillige aanvullingen op het pensioen. Den Haag: 

ministerie van Sociale Zaken en werkgelegenheid. 

Handelingen Tweede Kamer, 27 september 2000, blz. 5-248 

Ministerie van Economische Zaken (2000). De economie van de 21 ste eeuw. Ruim baan voor 

kennis en keuzes. Den Haag. 

Pensioen- & Verzekeringskamer (2004). Niet-financiële gegevens pensioenfondsen, pensioenmonitor. 

Stand van zaken 1 januari 2004. Apeldoorn. 

Staatscourant (2000), Regeling taakafbakening pensioenen, 22 december 2000, nr 249, p. 27 

Verbond van Verzekeraars (2004). Daling aantal nieuwe levensverzekeringen. Persbericht 

35

Steekproefverantwoording 

De dekking 

We hebben enquêtes uitgezet onder alle bedrijfstakpensioenfondsen, de grootste 

ondernemingspensioenfondsen, de grootste verzekeraars en de voormalige aan 

pensioenfondsen gelieerde verzekeraars. We hebben daarmee zo veel mogelijk dezelfde 

fondsen benaderd als in 2001. Het responspercentage bedroeg ongeveer 50%. In Tabel B/1 

zijn de responspercentages per marktpartij weergegeven. De enquêtes waren doorgaans goed 

ingevuld, waardoor vrijwel alle ingevulde enquêteformulieren goed bruikbaar waren. 

Tabel B/1 Responspercentage 

bedrijfstak- 

pensioenfonds 

ondernemingspensioenfonds 

verzekeraars 

Enquêtes uitgezet 81 41 12 

Enquêtes retour 47 19 6 

Responspercentage 58% 46% 50% 

Bron: SEO – enquête markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen 

Tabel B/2 geeft de dekking van de steekproef aan. De dekking kan op twee manieren 

worden bepaald. Er kan worden gekeken op fondsniveau en op deelnemersniveau. In de 

eerste situatie bepaal je van hoeveel fondsen en verzekeraars er een reactie is gekomen en 

hoeveel fondsen en verzekeraars op de markt opereren. Deze getallen worden op elkaar 

gedeeld, resulterend in een dekking op fondsniveau (dus x% van het totale aantal fondsen 

heeft gereageerd). Een andere manier is het dekkingspercentage te bepalen op 

deelnemersniveau. Het totale aantal deelnemers aan de fondsen die hebben gereageerd op de 

enquête wordt gedeeld door het totale aantal deelnemers aan een pensioenfonds / het totale 

aantal verzekerden. Omdat de markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen draait om 

individuele keuzes die worden gemaakt geeft de tweede benadering een beter beeld van de 

dekking. 

Uit Tabel B/2 blijkt dat de gegevens in de enquête betrekking hebben op 77% van de 

deelnemers in een bedrijfstakpensioenfonds. Dit percentage is hoger dan het percentage 

fondsen dat heeft gerespondeerd. Dit betekent dat verhoudingsgewijs grote fondsen vaker 

hebben gereageerd dan kleine fondsen. Van 25% van de deelnemers aan een 

ondernemingspensioenfonds zijn gegevens bekend. Bij ondernemingspensioenfondsen is het 

dekkingspercentages op fondsniveau veel lager. Dit wordt veroorzaakt doordat alleen de 

grootste ondernemingspensioenfondsen zijn aangeschreven. 

37

38 

Tabel B/2 Dekkingspercentage enquête 

bedrijfstakpensioenfonds Ondernemingspensioenfonds 

op fondsniveau 58% 3% 

op deelnemersniveau 77% 25% 

Bron: SEO – enquête markt voor vrijwillige pensioenvoorzieningen en PVK (2004) 

Ophoging 

Om vanuit de enquêtedata gegevens te krijgen op landelijk niveau moeten de cijfers worden 

opgehoogd. Daarvoor veronderstellen we dat de cijfers op deelnemersniveau representatief 

zijn. De data worden vervolgens gewogen met de dekkingspercentages op deelnemersniveau 

Een voorbeeld: de som van de betaalde premies aan een vrijwillige Anw-hiaatverzekering is 

voor de bedrijfstakpensioenfondsen die de enquête hebben teruggestuurd is 26,6 miljoen 

Euro. Het dekkingspercentage is 77%. De totaal in Nederland betaalde premie aan vrijwillige 

Anw-hiaatverzekeringen voor bedrijfstakpensioenfondsen is dan 35 miljoen Euro.

Alternatieve berekeningswijze 

In dit rapport hebben we de markt voor vrijwillige aanvullingen op het pensioen in 2000 en 

in 2003 beschreven. We maken daarbij gebruik van een steekproef onder pensioenfondsen 

en verzekeraars. Er zijn twee manieren waarop de uitkomsten van de twee enquêtes kunnen 

worden vergeleken. 

1). De totale respons van 2000 wordt vergeleken met de totale respons van 2003. Dan 

wordt verondersteld dat de steekproeven in beide jaren representatief zijn voor de 

gehele markt. 16 De uitkomsten van het onderzoek kunnen worden vertekend doordat 

de fondsen die in 2000 hebben gerespondeerd niet precies dezelfde fondsen zijn als 

de fondsen die in 2003 hebben gerespondeerd. Een verandering van het aantal 

fondsen dat een bepaald product aanbiedt kan nu door twee redenen worden 

veroorzaakt. Er kunnen inderdaad meer fondsen zijn die het product aanbieden. Het 

is echter ook mogelijk dat er verschuivingen zijn opgetreden doordat een andere 

samenstelling van de pensioenfondsen heeft gerespondeerd. 

2). Alleen de fondsen die zowel in 2000 als in 2003 hebben gerespondeerd worden met 

elkaar vergeleken. Het voordeel van deze vergelijking is dat de uitkomsten niet 

kunnen worden vertekend doordat verschillende fondsen met elkaar worden 

vergeleken. Nadeel is dat slechts een gering aantal fondsen (met name bij de 

ondernemingspensioenfondsen en de verzekeraars) beide keren hebben 

gerespondeerd. Bovendien kan ook nu de steekproef niet representatief zijn. Het is 

denkbaar dat de fondsen die beide jaren hebben gerespondeerd geen representatieve 

afspiegeling zijn van alle fondsen. 

In het hoofdrapport hebben we voor de eerste methode gekozen. In deze bijlage zullen we 

laten zien dat de resultaten – met name bij de bedrijfstakpensioenfondsen - niet heel gevoelig 

zijn voor de gekozen methode. We vergelijken daarvoor de resultaten van de 

pensioenfondsen berekend op de eerste wijze (en opgenomen in het hoofdrapport) met de 

resultaten berekend op manier 2. 17 Bij de bedrijfstakpensioenfondsen zijn de uitkomsten van 

beide methoden vergelijkbaar. Bij de ondernemingspensioenfondsen is alleen de richting van 

veranderingen vergelijkbaar. De absolute bedragen en percentages zijn wel gevoelig voor de 

gekozen methode. Dit wordt veroorzaakt doordat slechts een beperkt aantal ondernemings- 

16 Vooral voor de bedrijfstakpensioenfondsen lijkt dit een gerechtvaardigde aanname: in beide 

jaren is voor meer dan driekwart van de deelnemers aan een bedrijfstakpensioenfonds bekend in 

hoeverre zij kunnen en hebben gespaard voor een vrijwillige aanvulling op het pensioen. 

17 Er zijn te weinig verzekeraars die beide jaren hebben gerespondeerd om de gegevens van de 

verzekeraars ook op deze wijze te berekenen. 

39

40 

pensioenfondsen in beide jaren heeft gerespondeerd. De uitkomsten zijn daarvoor veel 

gevoeliger voor toevalligheden. 

Tabel B/3 Aanbod van Anw-hiaatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 



Methode 1 Methode 2 Methode 1 Methode 2 

2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

21% 23% 26% 26% 19% 18% 21% 20% 



38% 30% 37% 52% 38% 76% 38% 74% 


41% 47% 37% 22% 43% 6% 42% 6% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 


Methode 1: N = 47 (2003), N = 47 (2000) 

Methode 2: N = 27 

Tabel B/4 Gebruik van Anw-hiaatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 

Daadwerkelijk aantal mensen dat 

gebruik maakt van vrijwillige Anwhiaatverzekering 

Premie 35 miljoen 

Euro 

Methode 1 Methode 2 

2003 2000 2003 2000 

10% 11% 9% 11% 

20 miljoen 

Euro 




35 miljoen 

Euro 

Tabel B/5 Aanbod WAO-gatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 



25 miljoen 

Euro 


2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

6% 4% 11% 7% 29% 27% 36% 33% 



53% 64% 52% 63% 29% 61% 18% 55% 


41% 32% 37% 30% 42% 12% 46% 12% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 



Methode 2: N = 27

Alternatieve berekeningswijze 41 

Tabel B/6 Gebruik van WAO-gatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 


gebruik maakt van vrijwillige 



Euro 


2003 2000 2003 2000 

ca. 95% 98% ca. 95% 98% 

50 miljoen 

Euro 




75 miljoen 

Euro 

60 miljoen 

Euro 

Tabel B/7 Aanbod pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 









2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

22% 9% 30% 11% 75% 13% 83% 15% 

78% 91% 70% 90% 25% 87% 17% 85% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




Tabel B/8 Gebruik pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 



gebruik maakt van vrijwillig 

pensioensparen via beschikbare 

premie 


Euro 


2003 2000 2003 2000 

1,6% 1,5% 1,8% 1,3% 

10 miljoen 

Euro 




65 miljoen 

Euro 

10 miljoen 

Euro

42 

Tabel B/9 Aanbod pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 




uitkering 






2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

23% 9% 19% 7% 36% 28% 40% 33% 

67% 91% 81% 93% 64% 72% 60% 67% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




Tabel B/10 Gebruik pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 





premie 


Euro 


2003 2000 2003 2000 

4,3% 5% 4,4% 6% 

50 miljoen 

Euro 




100 miljoen 

Euro 

Tabel B/11 Aanbod van Anw-hiaatverzekeringen bij ondernemingspensioenfondsen 



60 miljoen 

Euro 


2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

32% 30% 18% 18% 33% 31% 2% 7% 



32% 22% 27% 18% 25% 24% 29% 25% 


37% 48% 55% 64% 42% 45% 69% 68% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




Alternatieve berekeningswijze 43 

Tabel B/12 Gebruik van Anw-hiaatverzekeringen bij bedrijfstakpensioenfondsen 


gebruik maakt van vrijwillige Anwhiaatverzekering 

Premie 6 miljoen Euro 14 miljoen 

Euro 





2003 2000 2003 2000 

24% 22% 3% 7% 

0,2 miljoen 

Euro 

Tabel B/13 Aanbod WAO-gatverzekeringen bij ondernemingspensioenfondsen 





2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 



58% 52% 45% 36% 47% 54% 34% 32% 


42% 48% 55% 64% 53% 46% 66% 68% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




Tabel B/14 Aanbod pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 









2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

47% 37% 36% 36% 46% 54% 70% 73% 

53% 63% 64% 64% 54% 46% 30% 27% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




44 

Tabel B/15 Gebruik pensioensparen via een beschikbare premieregeling bij 





premie 


Euro 


2003 2000 2003 2000 

15% 10% 17% 15% 

45 miljoen 

Euro 




150 miljoen 

Euro 

120 miljoen 

Euro 

Tabel B/16 Aanbod pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 




uitkering 






2003 2000 2003 2000 2003 2000 2003 2000 

11% 11% 9% 0% 4% 12% 4% 0% 

89% 89% 91% 100% 96% 88% 96% 100% 

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 




Tabel B/17 Gebruik pensioensparen via een loongerelateerde regeling bij 





premie 

Premie 5 miljoen Euro 0,2 miljoen 

Euro 





2003 2000 2003 2000 

6% 0,2% 1% 0% 

2 miljoen Euro 0 miljoen Euro

Vragenlijsten 

45

Vragenlijst enquête markt voor vrijwillige voorzieningen 

enquête voor ondernemingspensioenfondsen 

naam fonds: _____________________________ 

juni 2004 

Voor toelichting op de vragenlijst kunt u contact opnemen met Inge Groot of Lucy 

Kok van de Stichting voor Economisch Onderzoek op telefoonnummer 020 – 525 

16 37 of per e-mail: ingeg@seo.fee.uva.nl en lucyk@seo.fee.uva.nl 

Roetersstraat 

29 

1018 WB 

Amsterdam 

tel.: #31 (0)20- 

5251630 

fax: #31 (0)20- 

5251686 

e-mail: 

secr@seo.fee.uva.nl 

http://www.seo.nl 

47 

ABN-AMRO, rek. nr. 

41.17.44.356 

Postbank nr. 

4641100 

Reg.nr. KvK 

Amsterdam 

41197444

48 Vragenlijst enquête markt voor vrijwillige voorzieningen 

In deze enquête onderzoeken wij de markt voor vrijwillige voorzieningen en 

individuele inkomensdervingsverzekeringen. 

Een vrijwillige voorziening is een voorziening in de tweede pijler tegen 

inkomensderving waarvoor de deelnemer zelf kan beslissen of hij deze 

voorziening gebruikt of niet. Een vrijwillige voorziening is meestal een aanvulling 

op de (collectieve) pensioenregeling zoals deze is afgesproken tussen 

werkgevers en werknemers, maar kan door de werkgever ook los van deze 

(collectieve) pensioenregeling worden geregeld. De werknemer is dus niet 

verplicht om deze voorziening te gebruiken. Vrijwillige voorzieningen vloeien 

altijd voort uit de arbeidsrelatie, en kunnen door verzekeraars en 

pensioenfondsen aangeboden worden. 

Individuele inkomensdervingsverzekeringen zijn verzekeringsovereenkomsten op 

individueel niveau met een verzekeraar afgesloten zonder tussenkomst van een 

werkgever. Dit zijn derdepijlerproducten, deze producten kunnen alleen 

aangeboden worden door verzekeraars. Pensioenfondsen bieden per definitie 

geen derdepijlerproducten aan. Omdat derdepijlerproducten voor dezelfde 

doelgroep interessant kan zijn als vrijwillige pensioenvoorzieningen (tweede 

pijler), wordt ook de ontwikkeling van deze producten onderzocht in de enquête 

die is gestuurd naar de verzekeraars. 

Wij onderscheiden in deze enquête de volgende vier vrijwillige voorzieningen/ 

inkomensdervingsverzekeringen: 

ANW-hiaatverzekering; 

WAO-gatverzekering; 

Pensioensparen via een beschikbare premieregeling; 

Pensioensparen met een loongerelateerde uitkering;

enquête voor ondernemingspensioenfondsen 49 

Onder vrijwillige voorzieningen vallen in dit onderzoek niet: 


- 


inkomensdervingsvoorzieningen via een contract met de werkgever waarvoor 

is bepaald dat alle werknemers er gebruik van maken: de werknemer heeft 

geen vrije keuze. 

We verzoeken u de vragen ook te beantwoorden voor voorzieningen die u heeft 

herverzekerd bij een verzekeraar. Verzekeringen die een werkgever rechtstreeks 

bij een verzekeraar heeft afgesloten vallen buiten deze vragenlijst. 

Voorbeeld 1: een WAO-gatverzekering is een vrijwillige voorziening als de 

werknemer zelf kan beslissen of hij/zij deelneemt aan deze voorziening of niet. 

Het komt voor dat de werknemer verplicht is om een WAO-gatverzekering af te 

nemen (bv. omdat dit tijdens de CAO-onderhandelingen is afgesproken). Dan 

geldt de WAO-gatverzekering niet als een vrijwillige voorziening. 

Voorbeeld 2: een werknemer betaalt iedere maand een extra premie, zodat zijn 

eindloonregeling wordt uitgebreid van 70% van het laatst verdiende loon naar 

80% van het laatst verdiende loon. De werknemer kon zelf beslissen of hij 

gebruikt maakte van deze regeling of niet. Deze vorm van pensioensparen is een 

vrijwillige voorziening. 

Voorbeeld 3: een werknemer heeft de keuze om nabestaandenpensioen in te 

ruilen tegen ouderdomspensioen, resulterend in een hoger ouderdomspensioen. 

Het gaat niet om een aanvulling op het pensioen: het is daarom geen vrijwillige 

voorziening.


De enquête bestaat uit een algemeen gedeelte en specifieke vragen per product. 

Wij willen u vragen om het algemene gedeelte en de vragen voor de vrijwillige 

voorzieningen die u aanbiedt te beantwoorden. 

U kunt de enquête retourneren naar: 


t.a.v. Inge Groot 

Antwoordnummer 177 

1000 RA Amsterdam 

of per email: ingeg@seo.fee.uva.nl 

Wij willen benadrukken dat alle gegevens vertrouwelijk en geanonimiseerd 

worden behandeld en willen u reeds bedanken voor de medewerking.


Algemeen 

1. Hoeveel actieve deelnemers namen deel aan uw pensioenfonds ultimo 2003? 

____ deelnemers 

2. Kunt u de volgende kenmerken geven van de actieve deelnemers aan uw 

pensioenfonds ultimo 2003? 

____% man, ____% vrouw 

3. Kunt u in onderstaande tabel invullen wat de totale premie-inkomsten zijn 

geweest de afgelopen vijf jaar? Er wordt onderscheid gemaakt tussen 

premie-inkomsten uit vrijwillige voorzieningen en premie-inkomsten uit de 


Jaar Premie-inkomsten Premie-inkomsten 

collectieve 

vrijwillige 

basisregeling voorzieningen 

1999 € € 

2000 € € 

2001 € € 

2002 € € 

2003 € € 

4. Kunt u aangeven wat uw premiepercentage voor de collectieve basisregeling 

is geweest in 2003? 

_____% 

5. Sommige fondsen hanteren een premiekorting. Kunt u, indien dit voor uw 

fonds het geval is, de hoogte van de premie (voor de premiekorting) in 2003 

aangeven? 

_____%


6. Hoe groot is de wiskundige voorziening voor de collectieve basisregeling? 

€ _______________ 

7a Kunt u aangeven of u onderstaande producten aanbiedt en zo ja, of het dan 

een vrijwillige of geen vrijwillige voorziening betreft? 



Pensioensparen via een beschikbare 

premieregeling 

Pensioensparen via een loongerelateerde 

regeling 

Niet vrijwillig Vrijwillig 

7b Biedt u naast genoemde producten nog andere vrijwillige producten aan? 

nee 

ja, 1.________________________ 

2.________________________


8a. De vormgeving van de collectieve basisregeling kan van invloed zijn op het 

gebruik van vrijwillige voorzieningen. Kunt u aangeven hoe uw 

pensioenstelsel er ultimo 2000 en ultimo 2003 uitzag? 

Ouderdomspensioen, type 

Eindloon 

Middenloon 

Beschikbare premie 

Ouderdomspensioen, franchise gebaseerd op: 

2 maal AOW samenwonend 

AOW alleenstaanden 


Anders 


Opbouwbasis 

Risicobasis 

2000 2003 

8b. Is de collectieve basisregeling nog op andere punten veranderd (die van 

invloed kunnen zijn op de vraag naar vrijwillige voorzieningen) in de periode 

2000-2003? 

nee 

ja, namelijk __________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

Op de volgende pagina’s is per vrijwillige voorziening een aantal vragen opgenomen. Zou u 

voor de vrijwillige voorzieningen die u aanbiedt (genoemd in vraag 7a) de vragen willen 

beantwoorden?



U beantwoordt deze vragen indien u een vrijwillige Anw-hiaatverzekering 

aanbiedt, waarvoor de werknemers dus zelf kunnen beslissen of zij deelnemen 

aan deze voorziening of niet. 

9. Hoeveel actieve deelnemers maakten gebruik van deze voorziening ultimo 

2003? 

_____ deelnemers 

10. Kunt u de volgende kenmerken geven van de actieve deelnemers aan deze 

voorziening ultimo 2003? 

____% man, ____% vrouw 

11. Wat zijn de premie-inkomsten uit deze voorziening? 

€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 

12. Draagt de werkgever bij aan de kosten? 

nee ja, tussen de 10% en de 99% 

ja, maar minder dan 10% ja, 100%



U beantwoordt deze vragen indien u een vrijwillige WAO-gatverzekering 




2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 





Pensioensparen met een beschikbare premieregeling 

Pensioensparen houdt in dat werknemers vrijwillig sparen voor een aanvulling op 

hun ouderdoms-, nabestaandenpensioen of voor prepensioen. Een beschikbare 

premieregeling houdt in dat de pensioenuitkomst die de deelnemer heeft 

afhankelijk is van de premie die is betaald en de behaalde rendementen. 


2003? 


18. Kunt de volgende kenmerken geven van de actieve deelnemers aan deze 


____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 

20. Hoe groot is de wiskundige voorziening voor deze pensioenspaarregeling? 

€ _______________ 



ja, maar minder dan 10% ja, 100% 

22. Is de aanvulling gebonden aan een maximum? 

nee ja, nl.____________________


Pensioensparen met een loongerelateerde regeling 


hun ouderdoms-, nabestaandenpensioen of voor een prepensioen. Een 

loongerelateerde regeling betekent dat de pensioenuitkomst die iemand heeft 

afhankelijk is van zijn (bv. laatstverdiende) loon. 


2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 


€_______________ 





nee ja, nl.________________


enquête voor bedrijfstakpensioenfondsen 

naam fonds: _____________________________ 

juni 2004 




Roetersstraat 

29 

1018 WB 

Amsterdam 

tel.: #31 (0)20- 

5251630 

fax: #31 (0)20- 

5251686 

e-mail: 



59 


41.17.44.356 

Postbank nr. 

4641100 

Reg.nr. KvK 

Amsterdam 

41197444


In deze enquête onderzoeken wij de markt voor vrijwillige voorzieningen en 

individuele inkomensdervingsverzekeringen. 

Een vrijwillige voorziening is een voorziening in de tweede pijler tegen 

inkomensderving waarvoor de deelnemer zelf kan beslissen of hij deze 

voorziening gebruikt of niet. Een vrijwillige voorziening is meestal een aanvulling 

op de (collectieve) pensioenregeling zoals deze is afgesproken tussen 

werkgevers en werknemers, maar kan door de werkgever ook los van deze 

(collectieve) pensioenregeling worden geregeld. De werknemer is dus niet 

verplicht om deze voorziening te gebruiken. Vrijwillige voorzieningen vloeien 

altijd voort uit de arbeidsrelatie, en kunnen door verzekeraars en 

pensioenfondsen aangeboden worden. 

Individuele inkomensdervingsverzekeringen zijn verzekeringsovereenkomsten op 

individueel niveau met een verzekeraar afgesloten zonder tussenkomst van een 

werkgever. Dit zijn derdepijlerproducten, deze producten kunnen alleen 

aangeboden worden door verzekeraars. Pensioenfondsen bieden per definitie 

geen derdepijlerproducten aan. Omdat derdepijlerproducten voor dezelfde 

doelgroep interessant kan zijn als vrijwillige pensioenvoorzieningen (tweede 

pijler), wordt ook de ontwikkeling van deze producten onderzocht in de enquête 

die is gestuurd naar de verzekeraars. 






Pensioensparen met een loongerelateerde uitkering;

enquête voor bedrijfstakpensioenfondsen 61 



- 


inkomensdervingsvoorzieningen via een contract met de werkgever waarvoor 

is bepaald dat alle werknemers er gebruik van maken: de werknemer heeft 

geen vrije keuze. 

We verzoeken u de vragen ook te beantwoorden voor voorzieningen die u heeft 

herverzekerd bij een verzekeraar. Verzekeringen die een werkgever rechtstreeks 

bij een verzekeraar heeft afgesloten vallen buiten deze vragenlijst. 

Voorbeeld 1: een WAO-gatverzekering is een vrijwillige voorziening als de 

werknemer zelf kan beslissen of hij/zij deelneemt aan deze voorziening of niet. 

Het komt voor dat de werknemer verplicht is om een WAO-gatverzekering af te 

nemen (bv. omdat dit tijdens de CAO-onderhandelingen is afgesproken). Dan 

geldt de WAO-gatverzekering niet als een vrijwillige voorziening. 


eindloonregeling wordt uitgebreid van 70% van het laatst verdiende loon naar 

80% van het laatst verdiende loon. De werknemer kon zelf beslissen of hij 

gebruikt maakte van deze regeling of niet. Deze vorm van pensioensparen is een 

vrijwillige voorziening. 

Voorbeeld 3: een werknemer heeft de keuze om nabestaandenpensioen in te 

ruilen tegen ouderdomspensioen, resulterend in een hoger ouderdomspensioen. 

Het gaat niet om een aanvulling op het pensioen: het is daarom geen vrijwillige 

voorziening.


De enquête bestaat uit een algemeen gedeelte en specifieke vragen per product. 

Wij willen u vragen om het algemene gedeelte en de vragen voor de vrijwillige 


U kunt de enquête retourneren naar: 


t.a.v. Inge Groot 

Antwoordnummer 177 

1000 RA Amsterdam 

of per email: ingeg@seo.fee.uva.nl 


worden behandeld en willen u reeds bedanken voor de medewerking.


Algemeen 

1. Hoeveel bedrijven vielen onder uw bedrijfstakpensioenfonds ultimo 2003? 

____ bedrijven 

2. Hoeveel actieve deelnemers namen deel aan uw pensioenfonds ultimo 2003? 

____ deelnemers 

3. Kunt u de volgende kenmerken geven van de actieve deelnemers aan uw 

pensioenfonds ultimo 2003? 

____% man, ____% vrouw 

4. Kunt u in onderstaande tabel invullen wat de totale premie-inkomsten zijn 

geweest de afgelopen vijf jaar? Er wordt onderscheid gemaakt tussen 

premie-inkomsten uit vrijwillige voorzieningen en premie-inkomsten uit de 


Jaar Premie-inkomsten 

collectieve 

basisregeling 

1999 € € 

2000 € € 

2001 € € 

2002 € € 

2003 € € 

Premie-inkomsten 

vrijwillige 

voorzieningen 

5. Kunt u aangeven wat uw premiepercentage voor de collectieve basisregeling 

is geweest in 2003? 

_____% 

6. Sommige fondsen hanteren een premiekorting. Kunt u, indien dit voor uw 

fonds het geval is, de hoogte van de premie (voor de premiekorting) in 2003 

aangeven?


_____% 

7. Hoe groot is de wiskundige voorziening voor de collectieve basisregeling? 

€ _______________ 

8a Kunt u aangeven of u onderstaande producten aanbiedt en zo ja, of het dan 

een vrijwillige of geen vrijwillige voorziening betreft? 



Pensioensparen via een beschikbare 


Pensioensparen via een loongerelateerde 

regeling 

Niet vrijwillig Vrijwillig 

8b Biedt u naast genoemde producten nog andere vrijwillige producten aan? 

nee 

ja, 1.________________________ 

2.________________________


9a. De vormgeving van de collectieve basisregeling kan van invloed zijn op het 

gebruik van vrijwillige voorzieningen. Kunt u aangeven hoe uw 

pensioenstelsel er ultimo 2000 en ultimo 2003 uitzag? 

Ouderdomspensioen, type 

Eindloon 

Middenloon 

Beschikbare premie 

Ouderdomspensioen, franchise gebaseerd op: 


AOW alleenstaanden 


Anders 


Opbouwbasis 

Risicobasis 

2000 2003 

9b. Is de collectieve basisregeling nog op andere punten veranderd (die van 

invloed kunnen zijn op de vraag naar vrijwillige voorzieningen) in de periode 

2000-2003? 

nee 

ja, namelijk __________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

_____________________________________________________________ 

Op de volgende pagina’s is per vrijwillige voorziening een aantal vragen opgenomen. Zou u 

voor de vrijwillige voorzieningen die u aanbiedt (genoemd in vraag 8a) de vragen willen 

beantwoorden?



U beantwoordt deze vragen indien u een vrijwillige Anw-hiaatverzekering 




2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 






U beantwoordt deze vragen indien u een vrijwillige WAO-gatverzekering 




2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 





Pensioensparen met een beschikbare premieregeling 


hun ouderdoms-, nabestaandenpensioen of voor prepensioen. Een beschikbare 

premieregeling houdt in dat de pensioenuitkomst die de deelnemer heeft 

afhankelijk is van de premie die is betaald en de behaalde rendementen. 


2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 


€ _______________ 





nee ja, nl. ________________


Pensioensparen met een loongerelateerde regeling 


hun ouderdoms-, nabestaandenpensioen of voor een prepensioen. Een 

loongerelateerde regeling betekent dat de pensioenuitkomst die iemand heeft 

afhankelijk is van zijn (bv. laatstverdiende) loon. 


2003? 




____% man, ____% vrouw 


€___________ over 2001 

€___________ over 2002 

€___________ over 2003 


€_______________ 





nee ja, nl. _________________


enquête voor verzekeraars (deel II) 

derdepijlerproducten 

(particuliere markt, niet-PSW gerelateerd) 

juli 2004 




Roetersstraat 

29 

1018 WB 

Amsterdam 

tel.: #31 (0)20- 

5251630 

fax: #31 (0)20- 

5251686 

e-mail: 



71 


41.17.44.356 

Postbank nr. 

4641100 

Reg.nr. KvK 

Amsterdam 

41197444


In deze enquête onderzoeken wij de markt voor vrijwillige voorzieningen in de 

tweede pijler en individuele inkomensdervingsverzekeringen in de derde pijler. 

Een vrijwillige voorziening in de tweede pijler is een PSW-gerelateerde voorziening 

tegen inkomensderving die wordt aangeboden door tussenkomst van de werkgever, 

maar waarvoor de werknemer zelf kan beslissen of hij aan deze voorziening deelneemt 

of niet. Een vrijwillige voorziening is meestal een aanvulling op de (collectieve) 

pensioenregeling zoals deze is afgesproken tussen werkgevers en werknemers, maar 

kan door de werkgever ook los van deze (collectieve) pensioenregeling worden 

toegezegd . De werknemer is dus niet verplicht om deze voorziening te gebruiken. 

Vrijwillige voorzieningen vloeien altijd voort uit de arbeidsrelatie, en worden door 

verzekeraars aangeboden worden als B- polis of als C-polis (bijvoorbeeld via een 

mantelcontract). Ook pensioenfondsen kunnen vrijwillige voorzieningen aanbieden. 

Individuele inkomensdervingsverzekeringen zijn verzekeringsovereenkomsten die een 

particulier op individueel niveau met een verzekeraar heeft afgesloten, dus zonder 

enige betrokkenheid van een werkgever. Dit zijn derdepijlerproducten, deze producten 

kunnen alleen aangeboden worden door verzekeraars. Omdat derdepijlerproducten voor 

dezelfde doelgroep interessant kunnen zijn als vrijwillige aanvullende voorzieningen, 

wordt de ontwikkeling van deze producten ook onderzocht in dit onderzoek. 






Pensioensparen met een loongerelateerde uitkering; 




- inkomensdervingsvoorzieningen via een contract met de werkgever waarvoor is 

bepaald dat alle werknemers er verplicht aan deelnemen : de werknemer heeft geen 

vrije keuze. 

- producten die worden aangeboden via een pensioenfonds (waarvoor uw 

maatschappij als administrateur of herverzekeraar optreedt)

enquête voor verzekeraars (deel II) 73 

- excedentregeling die door een werkgever worden getroffen als aanvulling op een 

verplichtgestelde pensioenregeling, waaraan de werknemer verplicht moet meedoen 

Deze vragenlijst heeft alleen betrekking op de derdepijlerproducten. 

Voorbeeld 1: een WAO-gatverzekering is een vrijwillige voorziening als de werkgever 

een verzekeringsverzekeringsovereenkomst heeft gesloten met een verzekeraars of er 

voor heeft gezorgd dat de werknemer in staat wordt gesteld zelf een overeenkomst te 

sluiten met een verzekeraar, waarbij de werknemer uiteindelijk zelf kan beslissen of hij 

deelneemt aan deze verzekering of niet. Het is mogelijk dat de werknemer verplicht is 

om deel te nemen aan een WAO-gatverzekering (bv. omdat dit tijdens de CAOonderhandelingen 

is afgesproken). Dan valt de WAO-gat verzekering buiten het 

onderzoek. Indien de werknemer als particulier zonder enige tussenkomst van zijn 

werkgever deze verzekering heeft gesloten is het een derdepijlerproduct en vallen deze 

producten onder de verzekeringen, zoals bedoeld in dit deel van de enquête. 


eindloonregeling wordt uitgebreid van 70% van het laatstverdiende loon naar 80% van 

het laatstverdiende loon. De werknemer kon zelf beslissen of hij deelneemt aan deze 

regeling of niet. De werknemer maakt gebruik van deze verzekering via het contract dat 

zijn werkgever heeft afgesloten met een verzekeraar. Hiervan is bijvoorbeeld ook sprake 

als er een mantelcontract is gesloten met de werkgever of er sprake is van individuele 

C-polissen (PSW) Deze vorm van pensioensparen is een tweede pijler 

inkomensdervingsregeling. Dergelijke producten vallen dus niet binnen dit van deze 

enquête. 

De enquête bestaat uit een algemeen gedeelte en specifieke vragen per product. Wij 

willen u vragen om zowel het algemene gedeelte als de vragen voor de individuele 

inkomensdervingsverzekeringen die u aanbiedt te beantwoorden. 

Een deel van de vragen is facultatief. Voor de beantwoording van de primaire 

onderzoeksvraag (de ontwikkeling in de omvang en de marktverdeling van de vrijwillige 

voorzieningen) zijn ze niet nodig. De antwoorden op deze vragen zijn wel nuttig bij de 

verklaring van de ontwikkelingen. Wij zouden het zeer op prijs stellen als u ook de 

facultatieve vragen beantwoord.



worden behandeld en u reeds bedanken voor de medewerking.


Algemeen 

1. Kunt u aangeven of u onderstaande producten aanbiedt? 

Anw (nabestaanden)-hiaatverzekering (zonder 

tussenkomst werkgever) 

ja/nee 

WAO-gatverzekering (zonder tussenkomst werkgever) ja/nee 

Lijfrente ja/nee 

2. Biedt u naast genoemde producten nog andere inkomensdervingsverzekeringen 

op individueel niveau aan? 

nee 

ja, _______________________________________________ 

3. Kunt u aangeven wat de totale premie-inkomsten zijn in 2000 en 2003? 

voor inkomensdervingsverzekeringen in de derde pijler, inclusief 

zelfstandigen: 

€____________ in 2000 en €____________ in 2003 

indien mogelijk: voor inkomensdervingsverzekeringen in de derde pijler, 

exclusief zelfstandigen: 

€____________ in 2000 en €____________ in 2003 

Op de volgende pagina’s zijn per inkomensdervingsverzekering een aantal 

vragen opgenomen. Zou u voor de in vraag 1 genoemde inkomensdervingsverzekeringen 

die u aanbiedt de vragen willen beantwoorden?


Anw (nabestaanden)-hiaatverzekering via individuele regelingen (derde pijler) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u een vrijwillige ANWhiaatverzekering 

aanbiedt via particuliere contracten. 

5. Hoeveel premiebetalende (actieve) deelnemers maakten gebruik van deze 

verzekering? 

_____ deelnemers, ultimo 2000 


6. Wat zijn de premie-inkomsten uit deze verzekering? 

€___________ over 2000 

€___________ over 2003 

Beantwoording van vraag 7 is facultatief. 

7. Kunt u de volgende kenmerken geven van de premiebetalende (actieve) 

deelnemers aan deze verzekering? 

____% man, ____% vrouw , ultimo 2000 

____% man, ____% vrouw , ultimo 2003


WAO-gatverzekering via individuele regelingen (derde pijler) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u een vrijwillige WAO-gatverzekering 

aanbiedt via particuliere contracten. 

8. Hoeveel premiebetalende (actieve) deelnemers namen deel aan deze 

verzekering? 




€___________ over 2000 

€___________ over 2003 





____% man, ____% vrouw , ultimo 2003


Lijfrente (derde pijler) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u een lijfrenteproduct aanbiedt via 

particuliere contracten. 

11. Hoeveel premiebetalende (actieve) deelnemers namen deel aan deze 

verzekering? 




€___________ over 2000 

€___________ over 2003 

13. Kunt u de premie-inkomsten uitsplitsen naar zelfstandigen en werknemers? 

nee 

ja, namelijk: 

€___________ werknemers en €___________ zelfstandigen over 2000 

€___________ werknemers en €___________ zelfstandigen over 2000 






____% werknemers ____% zelfstandigen, ultimo 2000 

____% werknemers ____% zelfstandigen, ultimo 2003


enquête voor verzekeraars (deel I) 

tweedepijlerproducten 

(PSW-gerelateerde producten, uitsluitend rechtstreekse regelingen) 

juli 2004 



16 30 of per e-mail: ingeg@seo.uva.nl en lucyk@seo.uva.nl 

Roetersstraat 

29 

1018 WB 

Amsterdam 

tel.: #31 (0)20- 

5251630 

fax: #31 (0)20- 

5251686 

e-mail: 


79 


41.17.44.356 

Postbank nr. 

4641100 

Reg.nr. KvK 

Amsterdam 

41197444


In deze enquête onderzoeken wij de markt voor vrijwillige voorzieningen in de 

tweede pijler en individuele inkomensdervingsverzekeringen in de derde pijler. 

Een vrijwillige voorziening in de tweede pijler is een PSW-gerelateerde voorziening 

tegen inkomensderving die wordt aangeboden door tussenkomst van de werkgever, 

maar waarvoor de werknemer zelf kan beslissen of hij aan deze voorziening deelneemt 

of niet. Een vrijwillige voorziening is meestal een aanvulling op de (collectieve) 

pensioenregeling zoals deze is afgesproken tussen werkgevers en werknemers, maar 

kan door de werkgever ook los van deze (collectieve) pensioenregeling worden 

toegezegd . De werknemer is dus niet verplicht om deze voorziening te gebruiken. 

Vrijwillige voorzieningen vloeien altijd voort uit de arbeidsrelatie, en worden door 

verzekeraars aangeboden worden als B- polis of als C-polis (bijvoorbeeld via een 

mantelcontract). Ook pensioenfondsen kunnen vrijwillige voorzieningen aanbieden. 

Individuele inkomensdervingsverzekeringen zijn verzekeringsovereenkomsten die een 

particulier op individueel niveau met een verzekeraar heeft afgesloten, dus zonder 

enige betrokkenheid van een werkgever. Dit zijn derdepijlerproducten, deze producten 

kunnen alleen aangeboden worden door verzekeraars. Omdat derdepijlerproducten voor 

dezelfde doelgroep interessant kunnen zijn als vrijwillige aanvullende voorzieningen, 

wordt de ontwikkeling van deze producten ook onderzocht in dit onderzoek. 






Pensioensparen met een loongerelateerde uitkering; 




- inkomensdervingsvoorzieningen via een contract met de werkgever waarvoor is 

bepaald dat alle werknemers er verplicht aan deelnemen : de werknemer heeft geen 

vrije keuze. 

- producten die worden aangeboden via een pensioenfonds (waarvoor uw 

maatschappij als administrateur of herverzekeraar optreedt)

enquête voor verzekeraars (deel I) 81 

- excedentregeling die door een werkgever worden getroffen als aanvulling op een 

verplichtgestelde pensioenregeling, waaraan de werknemer verplicht moet meedoen 

Deze vragenlijst heeft alleen betrekking op de vrijwillige voorzieningen in de 

tweede pijler. 

Voorbeeld 1: een WAO-gatverzekering is een vrijwillige voorziening als de werkgever 

een verzekeringsverzekeringsovereenkomst heeft gesloten met een verzekeraars of er 

voor heeft gezorgd dat de werknemer in staat wordt gesteld zelf een overeenkomst te 

sluiten met een verzekeraar, waarbij 

de werknemer uiteindelijk zelf kan beslissen of hij deelneemt aan deze verzekering of 

niet. Het is mogelijk dat de werknemer verplicht is om deel te nemen aan een WAOgatverzekering 

(bv. omdat dit tijdens de CAO-onderhandelingen is afgesproken). Dan 

valt de WAO-gat verzekering buiten het onderzoek. Indien de werknemer als particulier 

zonder enige tussenkomst van zijn werkgever deze verzekering heeft gesloten is het 

een derdepijlerproduct en vallen deze producten onder de verzekeringen, zoals bedoeld 

in het tweede deel van de enquête. 


eindloonregeling wordt uitgebreid van 70% van het laatstverdiende loon naar 80% van 

het laatstverdiende loon. De werknemer kon zelf beslissen of hij deelneemt aan deze 

regeling of niet. De werknemer maakt gebruik van deze verzekering via het contract dat 

zijn werkgever heeft afgesloten met een verzekeraar. Hiervan is bijvoorbeeld ook sprake 

als er een mantelcontract is gesloten met de werkgever of er sprake is van individuele 

C-polissen (PSW) Deze vorm van pensioensparen is een tweede pijler 

inkomensdervingsregeling. Dergelijke producten vallen dus wel binnen deel 1 van deze 

enquête. 

De enquête bestaat uit een algemeen gedeelte en specifieke vragen per product. Wij 

willen u vragen om zowel het algemene gedeelte als de vragen voor de vrijwillige 


Een deel van de vragen is facultatief. Voor de beantwoording van de primaire 

onderzoeksvraag (de ontwikkeling in de omvang en de marktverdeling van de vrijwillige 

voorzieningen) zijn ze niet nodig. De antwoorden op deze vragen zijn wel nuttig bij de


verklaring van de ontwikkelingen. Wij zouden het zeer op prijs stellen als u ook de 

facultatieve vragen beantwoord. 


worden behandeld en u reeds bedanken voor de medewerking.


Algemeen 

1. Kunt u aangeven of u onderstaande producten als vrijwillige voorziening 

aanbiedt in de tweede pijler? 

Anw (nabestaanden)-hiaatverzekering ja/nee 

WAO-gatverzekering ja/nee 

Pensioensparen – beschikbare premieregeling ja/nee 

Pensioensparen – loongerelateerd ja/nee 

2. Biedt u naast genoemde producten nog andere vrijwillige voorzieningen in de 

tweede pijler aan? 

nee 

ja, _______________________________________________ 

4. Kunt u aangeven wat de totale premie-inkomsten waren in 2000 en 2003? 

voor vrijwillige voorzieningen €____________ in 2000 en €____________ in 

2003 

uw totale omzet € __________ in 2000 en €____________ in 2003 

5. De in vraag 1 genoemde producten worden ook vaak als verplichte 

voorziening aangeboden door de werkgever (waarbij de werknemer dus geen 

vrije keuze heeft). Biedt u de genoemde producten ook als verplichte 

voorziening aan in de tweede pijler? Zo, ja kunt u een indicatie geven van het 

aantal deelnemers ultimo 2003? 


nee ja, …….………………deelnemers 

WAO-gatverzekering nee ja, …….………………deelnemers 

Pensioensparen – beschikbare 


nee ja, …….………………deelnemers 

Pensioensparen – loongerelateerd nee ja, …….………………deelnemers 

Op de volgende pagina’s is per vrijwillige voorziening een aantal vragen opgenomen.


Anw (nabestaanden)-hiaatverzekering (tweede pijler, PSW-gerelateerd) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u een vrijwillige Anw 

(nabestaanden)-hiaatverzekering aanbiedt. De werkgever biedt deze voorziening 

aan zijn werknemers aan (d.m.v. een contract met de verzekeraar), terwijl de 

werknemers zelf kunnen kiezen of zij deelnemen aan deze voorziening. 

6. Voor hoeveel (actieve) deelnemers werd premie betaald voor deze 

verzekering? 



7. Hoeveel deelnemers zouden maximaal (potentieel) via de contracten met de 

werkgevers gebruik kunnen maken van deze verzekering? 




€___________ over 2000 

€___________ over 2003 

Beantwoording van vraag 8 en 9 is facultatief. 

9. Hoeveel bedrijven hebben een vrijwillige ANW-hiaatverzekering bij u 

ondergebracht? 

_____ bedrijven, ultimo 2000 





____% man, ____% vrouw , ultimo 2003


WAO-gatverzekering (tweede pijler, PSW-gerelateerd) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u een vrijwillige WAO-gatverzekering 

aanbiedt. De werkgever biedt deze verzekering aan zijn werknemers aan (d.m.v. 

een contract met de verzekeraar), terwijl de werknemers zelf kunnen kiezen of zij 

deelnemen aan deze verzekering. 


verzekering? 








€___________ over 2000 

€___________ over 2003 


14. Hoeveel bedrijven hebben een dergelijke verzekering bij u ondergebracht? 






____% man, ____% vrouw , ultimo 2003


Pensioensparen – beschikbare premie (tweede pijler, PSW-gerelateerd)) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u de mogelijkheid tot vrijwillig 

pensioensparen met een beschikbare premieregeling aanbiedt. Pensioensparen 

met een beschikbare premieregeling houdt in dat werknemers vrijwillig sparen 

voor een aanvulling op hun ouderdomsof nabestaandenpensioen of voor 

prepensioen via een beschikbare premieregeling. 


verzekering? 








€___________ over 2000 

€___________ over 2003 








____% man, ____% vrouw , ultimo 2003


Pensioensparen – loongerelateerd (tweede pijler, PSW-gerelateerd) 

Onderstaande vragen beantwoordt u indien u de mogelijkheid tot vrijwillig 

pensioensparen aanbiedt. Pensioensparen via een loongerelateerde regeling 

houdt in dat werknemers vrijwillig sparen voor een aanvulling op hun ouderdomsof 

nabestaandenpensioen of voor hun pre-pensioen, waarbij de uiteindelijke 

uitkering die iemand krijgt afhankelijk is van het (bv. laatstverdiende) loon. 


verzekering? 








€___________ over 2000 

€___________ over 2003 








____% man, ____% vrouw , ultimo 2003



Roetersstraat 29, 1018 WB Amsterdam 

Telefoon: 020 525 1630, Telefax: 020 525 1686 

E-mail: secretariaat@seo.nl

Ontwikkelingen op de markt voor vrijwillige aanvullingen op het ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?