Eisma's Schildersblad nr 5 pag 8 en 9 - SchildersVAK

KERKORGEL
Breng in de Burgwerder kerk de kas van het gerestaureerde Schwartzburg-orgel en het
bijbehorende wapenschild terug in de oorspronkelijke kleuren van het bouwjaar 1735.
Deze bijzondere opdracht kregen de schilders Auke Bloemhof en Laas Sijbesma. Waar
monnikenwerk, dat veel vakmanschap vereiste.
Sijbesma schildert de
orgelkas in de grijsgroen-
blauwe kleur van 1735.
De rijksmonumentale Johanneskerk te
Burgwerd is een van de weinige kerkgebouwen
in Nederland waar nog een
orgel is te vinden van de beroemde
orgelbouwer Schwartzburg uit Leeuwarden.
Hij bouwde dit muziekinstrument in
1736. Het monumentale orgel onderging
in 1948 een grote onderhoudsbeurt.
Enkele jaren geleden werd duidelijk dat
het instrument, dat nog steeds volop
8 | EISMA’S SCHILDERSBLAD 5|2012
met uitstraling
wordt gebruikt tijdens kerkdiensten,
ingrijpend moest worden gerestaureerd.
Flentrop Orgelbouw uit Zaandam nam
deze klus op zich en werkte hier twee
jaar aan. De oplevering vond medio 2011
plaats.
De schilderscombinatie Auke Bloemhof
(uit Hartwerd) en Laas Sijbesma (uit Oosterend),
twee ozp’ers die al jarenlang
samenwerken, kreeg vervolgens van de
orgelrestauratiecommissie de opdracht de
orgelkas terug te brengen in de authentieke
kleuren van 1735. “Aanvankelijk
wilde men dat wij dit project in het voorjaar
van 2011 zouden uitvoeren”, vertelt
Bloemhof. “Wij waren echter bang dat
we dan in de knoei zouden komen met
het vele buitenwerk dat op onze agenda
stond en zagen het Burgwerder orgel
juist als een mooie binnenwerkklus voor
in de winterperiode. Gelukkig stemde
onze opdrachtgever in met deze verschuiving
in de planning.”
BAROK
In november vorig jaar gingen de twee
schilders aan de slag in de kerk. “De
grenenhouten orgelkas was tijdens de
onderhoudsbeurt in 1948 voor de laatste
maal geschilderd. Er zat een donkereiken
houtimitatie op”, aldus Bloemhof.
Kleurenrestaurator Bert Jonker uit Zwolle
werd door de restauratiecommissie inge-
schakeld om de oorspronkelijke kleuren
van het orgel te reconstrueren.
“Hij kwam op de orgelkas diverse verflagen
tegen en ontdekte uiteindelijk,
onder een mahonie-imitatie uit 1828, de
authentieke kleuren: grijsgroenblauw
met oker biezen. Daarnaast bleek het
orgel vroeger rijkelijk te zijn verguld
met bladgoud. Volgens Jonker was deze
enigszins kermisachtige look een uitvloeisel
van het feit dat het orgel uit de
baroktijd dateert”, zegt Sijbesma.
KLEURENPLAN
Op basis van het onderzoek van Jonker
werd het restauratiekleurenplan uitgewerkt.
Het handgesneden lofwerk (van
onder andere engeltjes met trompetten)
en de consoles werden eerst grondig
door de schilders schoongemaakt met
Universol, daarna in de grondverf gezet
en vervolgens, daar waar nodig, gerestaureerd
met een 2-componenten houtvuller
op basis van gips/polymeerdispersie
van Polyfilla Pro. “Er moesten met name
veel houtwormgaatjes worden dicht
geplamuurd. Vervolgens hebben we
het lofwerk en de consoles in de primer
gezet”, vertelt Sijbesma.
De orgelkas werd door het duo flink
geschraapt en geschuurd en twee keer in
de grondverf gezet. Bloemhof: “De vereiste,
authentieke grijsgroenblauwe kleur
voor de afwerking van het geheel en de
okerkleur van de biezen hebben we zelf
met de hand gemaakt door middel van
een mix van een universele mengkleur,
olieverf en verschillende kleurverven. Het
had heel wat voeten in de aarde voordat
we eindelijk tot de gewenste kleur kwamen.
Bovendien moest de verf, net als

vroeger, geen hoog- of zijdeglans, maar
een matte olieverflook hebben.”
VERGULDEN
Het vele lofwerk van het orgel moest
opnieuw worden verguld. “Voor dit specialistische
werk, dat precisie en geduld
vereist, besloten we extra mankracht in
te schakelen in de persoon van Steven
Voshart uit Groenlo. Hij is een goede
kennis van ons en met zijn bedrijf Reinaert
Vergulders een ware specialist”,
vertelt Bloemhof. “Alle lofwerk dat
demontabel was, hebben we naar zijn
atelier gebracht. De temperatuur is daar
standaard 20 graden Celsius en daarmee
ideaal voor het vergulden. Het niet
demontabele lofwerk hebben we uiteraard
ter plaatse in de kerk verguld.”
De schilders gebruikten voor het vergulden
23,75 karaat rosenobel Noris dubbel
bladgoud van de firma Linova. “Omdat
bladgoud relatief duur is, heb je als schilder
snel de neiging heel zuinig te zijn
met blaadjes. Steven drukte ons echter
op het hart dat je bij vergulden juist
nooit moet bezuinigen op bladgoud, wil
je hoogwaardige kwaliteit leveren. We
hebben zijn advies ter harte genomen.
In dit project hebben we maar liefst 92
boekjes bladgoud gebruikt”, glimlacht
Bloemhof. “Qua arbeidsuren kwamen we
bij dit project lager uit dan aanvankelijk
begroot. Dat compenseerde weer mooi
de kosten van het extra bladgoud.”
BOEIEND
Bloemhof en Sijbesma brachten ook nog
het wapenschild van twee plaatselijke
families, in 1735 geschonken ter ere van
het orgel, terug in de authentieke kleu-
ren. “De tekst onderaan het wapenschild
was op sommige plekken beschadigd en
daardoor moeilijk leesbaar geworden. Na
het wegwerken van de beschadigingen,
hebben we een aantal letters opnieuw
aangebracht”, zegt Sijbesma.
De twee vaklieden werkten in totaal
negen weken aan het project in de
Johanneskerk en zijn enthousiast over
het eindresultaat. Ook de restauratiecommissie
is vol lof. “Vaak moet op een
orgelkas een traditionele houtimitatie
worden aangebracht. Hier in Burgwerd
werd heel iets anders van ons gevraagd
en dat maakte dit project extra boeiend”,
vindt Sijbesma. “Persoonlijk vond ik het
dan ook een van de leukste en leerzaamste
opdrachten ooit. Bovendien was het
prettig werken in de serene rust die er in
het kerkgebouw heerst.” Op 11 mei aanstaande
wordt het gerestaureerde orgel
officieel op feestelijke wijze in gebruik
genomen. •
IN BEELD | RESTAURATIE | DOOR BROER FEENSTRA
??
Het fraai gerestaureerde
Burgwerder orgel.
Sijbesma aan het
vergulden.
Bloemhof brengt oker
biezen aan.
WWW.SCHILDERSVAK.NL | 9