De eschatologie van Hendrik Berkhof in ... - Bart van Egmond

logische consequentie van het geheel van Berkhofs eschatologie: Gods wezen is niet denkbaar zonder de
mens en daarom moet het eschaton erop uitlopen dat de mens vergoddelijkt wordt.
4. Evaluatie
Ik heb veel van Berkhofs theologie geleerd. Wellicht komt het in mijn weergave niet altijd even goed uit de
verf, maar ik bewonder hem om de manier waarop hij genuanceerd verschillende posities met elkaar probeert
te verzoenen. Het is een spannende dogmatiek. Ook de kleine lettertjes geven je veel historische informatie.
Hoewel hij met veel liefde spreekt over de christelijke traditie, speelt zich in deze kleine lettertjes ook
voortdurend de strijd af met het 'substantialisme', het 'subject-object-denken' en de klassieke metafysica.
Daar verzet hij zich tegen met noties als 'intersubjectiviteit' en 'ontmoetingsdenken'. En ik kan me zijn kritiek
ook goed voorstellen. Als ik kijk naar mijn eigen theologische ontwikkeling, merk ik dat de gereformeerde
theologie bij mij de vraag deed rijzen of God zelf wel echt betrokken is op de relatie met de mens. Zowel in
mijn bachelorscriptie als in mijn scriptie over Hans Urs von Balthasar heb ik mij afgevraagd hoe God zelf in
Christus naar mij toekomt en hoe hij dus wezenlijk op mijn leven betrokken is.
Berkhofs oplossing lijkt mij echter weinig bevredigend. Hij wil God dichterbij de moderne mens
brengen met zijn nadruk op intersubjectiviteit en ontmoeting, maar dat is niet gelukt. In zijn eschatologie
blijkt hoe de heilsgeschiedenis uiteindelijk niet meer draait om 'ons mensen en ons behoud', maar om de
redding van het leven van God. Uiteindelijk moet God mensen wel redden, omdat Hij anders niet de
volmaakte liefde kan zijn. Uiteindelijk moet Hij mensen wel redden, omdat de schepping anders het product
van een kwade God is. In een tijd waarin men geloofde in toekomst voor de humaniteit, kan ik me
voorstellen dat Berkhofs boodschap aantrekkelijk klonk. God was op te merken in de ontwikkeling van de
maatschappij. Vandaag zal juist deze God als geen ander ver weg lijken.
De klassieke theologie zegt dat juist in de historische persoon van Jezus van Nazareth God zelf in het
vlees verschenen is. In Hem oordeelt Hij mijn zondige bestaan. En in Hem draagt Hij het ook. Daarom mag
ik me door geloof in Christus op de meest intieme en zuivere manier aan God zelf verbonden weten. In Jezus
Christus alleen, maar dan ook helemaal. Bij Berkhof blijft onze verbondenheid met God toch afhankelijk
van de gerealiseerde humaniteit, hier of hiernamaals. Omdat uiteindelijk Gods eigen wezen daarvan
afhankelijk is. Pas als dat proces ten einde is, zullen we met God verbonden zijn. In deze tijd wordt God met
zo'n verhaal alleen nog maar een grotere vraag. Willen we met Berkhof het evangelie vandaag verkondigen
als de blijde boodschap dat God met ons is, dan moeten we inzetten bij Jezus van Nazareth als degene in wie
God zelf als mens verschenen is. Niet om zijn eigen bestaan te verwerkelijken, maar om het onze te
ontmaskeren, te dragen en te verlossen.