Mijnwerkers in Limburg: iedereen zwart? - Averbode

2. Dat de mijnarbeiders in de cité woonden, had voor de
mijndirectie verscheidene voordelen. De arbeiders zouden
zeker op tijd op hun werk zijn. En de directie hield controle
over haar arbeiders. Een anonieme getuige vertelde over het
leven in de cité:
‘We woonden op een eiland en hadden er alles. Iedereen moest, mocht
en kon hetzelfde. Alles was goed geregeld en de regels waren duidelijk.
En als iemand een voorschrift vergat, kwam de garde of een opzichter
van de regie dat wel zeggen. De straten, stoepen en tuinen waren proper.’
Geciteerd in: Bart Delbroek e.a., De Koolputters. Geschiedenis van de
Belgisch-Limburgse mijnwerkers, Zwolle, 2007, p. 371.
3. Toen de Pool Franek in 1938 aankwam in België, kregen
zijn ouders onmiddellijk een woning in de tuinwijk van
Zwartberg.
‘Mijn ouders hebben dadelijk een citéhuis gekregen. De eerste dag
werden we gekazerneerd in een kantine. ’s Avonds, het was laat, alles
erop en eraan, kregen we eten en drinken. En dan kregen we daar slaapgelegenheid.
’s Anderendaags kreeg iedereen zijn sleutel en zeiden ze:
“Gij daar, gij daar en daar.”’
Geciteerd in: Tine De Rijck en Griet Van Meulder, De ereburgers. Een sociale
geschiedenis van de Limburgse mijnwerkers, Berchem, 2000, p. 219.
• Hoe blijkt uit de twee bovenstaande fragmenten dat de
mijndirectie greep had op het privéleven van de arbeiders?
3. Historica Leen Beyers deed onderzoek naar het samenleven
van migranten en Belgische arbeiders in Zwartberg.
Ze interviewde daarvoor onder meer Jeanne, een Vlaamse
mijnwerkersvrouw die net buiten de cité woonde.
‘“En ik zei, ik wilde niet in de cité, hè”, bekent Jeanne aarzelend.
“Waarom niet?”, vraag ik [Leen Beyers].
“Dat kan ik niet zeggen. Bij ons werd dat altijd zo…”, waarna Jeanne
overgaat op een ander onderwerp. “Er zijn ook andere mensen die mij
dat hebben gezegd.”
“Wat was zo het gedacht over de cité?” probeer ik voorzichtiger.
“Dat weet ik niet. Weet ge wat het was? Die mensen van vroeger [zeiden],
als er één ging werken: ‘Ga niet in de cité wonen, want daar zit…’, ze
wilden zeggen: ‘gemeen volk’”, antwoordt Jeanne uiteindelijk.’
Naar: Leen Beyers, Iedereen zwart: het samenleven van gevestigden en
nieuwkomers in de mijncité Zwartberg, 1930-1990, Amsterdam, 2007, p.
????
• Waarom wilde Jeanne niet naar de cité?
• Lees opnieuw de eerste getuigenis over het leven in de
cité van Eisden. Hoe kun je verklaren dat die twee visies
zo uiteenlopen?
4. Uit het laatste fragment kun je afleiden hoe interviews
verlopen. Geïnterviewden antwoorden niet in volzinnen. Ze
twijfelen, soms lijken ze angstig. Ze doen erg hun best om
een ‘juist’ of ‘goed’ antwoord te geven. Hun gevoelens of
hun herinneringen aan vroegere ervaringen stemmen niet
noodzakelijk overeen met wat de interviewer – in hun ogen
– graag zou willen horen. In een handboek over mondelinge
geschiedenis hebben de historici Bruno De Wever en
Pieter François dat probleem als volgt verwoord:
‘Het is van belang te beseffen dat het individuele geheugen constant in
dialoog is met het collectieve geheugen, en dat de sociale context grote
impact heeft op de individuele herinnering. Maatschappelijke waarden
en normen beïnvloeden een getuigenis.’
Uit: Bruno De Wever en Pieter François, Gestemd verleden. Mondelinge
geschiedenis als praktijk, Schaarbeek, 2003, p. 15.
• Leg dat citaat uit aan de hand van de getuigenis van
Jeanne.
Samenleven in de cité
De meeste bewoners van de mijncités waren migrantenarbeiders.
Veel Belgische arbeiders pendelden tussen de mijn
en hun oorspronkelijke woonplaats, iets wat migranten
uiteraard niet konden. Migranten die hun gezin naar België
hadden meegebracht, woonden in een huis. Vrijgezellen
werden gehuisvest in speciaal daarvoor gebouwde logementshuizen.
De Belgen die in de cité woonden, werkten
vooral als bedienden en als leidend personeel. Slechts een
minderheid van de bewoners waren Belgische mijnarbeiders.
De oorspronkelijke Engelse tuinwijken streefde naar
de vermenging van sociale klassen, beroepen en nationaliteiten,
maar in de Limburgse cités woonden meer nationaliteiten
bij elkaar dan in de gemiddelde Engelse tuinwijk. De
bewoners kwamen van heinde en ver en ze hadden allemaal
een andere achtergrond. Het samenleven van al die mensen
lijkt op eerste gezicht dan ook niet zo evident.
1. Om te vermijden dat er problemen zouden ontstaan tussen
de bewoners van de cités, stelden de mijnbazen sociale
werkers aan. Die moesten in het oog houden hoe het met
de mijnwerkersfamilies ging. Ze moesten ook zorgen voor
een goede verdeling van de migranten en de Belgen in de
cité. Over het leven in de tuinwijk van Eisden vertelde een
anonieme getuige:
‘Hiernaast woonden Oostenrijkers, René was een Belg, daarnaast een
Pool. Daar woonde een Italiaan, dan de chauffeur van de mijn, dan
woonde weer een Vlaming, dan woonde weer een Pool, dan een Waal.
Hiernaast woonde een grote baas, daarnaast woonde een Pool, daarnaast
woonde een chef van de schrijnwerkerij, dan een Vlaming die in de mijn
werkte, dan weer een vreemde, zo was dat.’
Geciteerd in: Tine De Rijck en Griet Van Meulder, De ereburgers, p. 228.
• Welke redenen had de mijndirectie om te waken over de
verdeling van de woningen?
• Leek het erop dat ze, alvast in Eisden, in die opzet is geslaagd?
Motiveer je antwoord.
2. De mensen in de cités leefden samen in relatief besloten
gemeenschappen. Het mag dan ook niet verbazen dat er
mensen van verschillende nationaliteiten weleens verliefd
arbeid / 6