Open Monumentendagbrochure 11 - UiT in regio Kortrijk

01.
03.
open monumentendag 2011 open monumentendag 2011
* * * FOCUS * * *
Amerikaanse
trots over
Flanders Field
in Waregem
Unieke
Amerikaanse
militaire
begraafplaats
christophe maertens en kris vanhee
Het Flanders Field American Cemetery and Memorial in
Waregem is de enige Amerikaanse militaire begraafplaats
met slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog. Het is bovendien
de kleinste van de acht Amerikaanse militaire begraafplaatsen
uit WO I in Europa. En de mooiste, voegt men er
in Waregem graag aan toe.
02.
01-04. Historische foto’s van de Eerste Wereldoorlog
en van herdenkingen ervan op de site van
de Waregemse begraafplaats.
04.
* * * FOCUS * * *
Als je de naam Flanders Field hoort, denk
je wellicht aan het Ieperse oorlogsmuseum,
maar Waregem heeft evenveel recht op de
naam. Stadsarchivaris Sandrin Coorevits:
“We waren de eersten die de naam Flanders
Field gebruikten. Toen men kort na het
einde van de Eerste Wereldoorlog op zoek
ging naar een naam voor de Amerikaanse
militaire begraafplaats in Waregem kwam
men uit op het bekende gedicht van John
McGrae.”
Hoe komen Amerikaanse soldaten
uit de Eerste Wereldoorlog op een
begraafplaats in Waregem terecht?
Sandrin Coorevits: “Veel mensen weten
niet dat de Eerste Wereldoorlog in België
beëindigd werd met het Schelde-offensief
en niet in de Westhoek.” In de herfst van
1918 werden de Duitsers over het hele front
teruggedreven. Vanuit het Ieperse probeerden
de geallieerden via de Leie naar de Schelde
door te stoten. Aan de Leie en in het
Waregemse botsten de Fransen, de Britten
en de Amerikanen op veel Duitse weerstand.
Zo hebben de Amerikanen in de
Spitaalbossen van Wortegem durende twee
dagen hard slag geleverd. De 91ste divisie
verloor er 49 officieren en 920 manschappen.
Op 9 november werd de Schelde definitief
overgestoken en stootten de geallieerden
door naar Brussel. Dat slotoffensief werd
bij de capitulatie op 11 november afgebroken.
Sandrin Coorevits: “Waregem werd al
op 1 november bevrijd, maar er was zeer
veel oorlogsschade, zowel materieel als
menselijk. Toen de eerste Fransen al op 23
oktober opdoken in de straten, vierden de
Waregemnaren meteen de bevrijding. Veel
te vroeg zo bleek, want de gemeente werd
prompt zwaar beschoten door de Duitsers.
Daarbij vielen veel burgerslachtoffers. Het
zou de Waregemnaren aan het einde van
de Tweede Wereldoorlog trouwens nog eens
overkomen, ook toen werden ze verrast
door terugkerende Duitsers.
De Amerikanen gaven de slag bij Waregem
een eigen naam. Bij de 37ste en 91ste divisie
is de slag de geschiedenis ingegaan onder
de naam ‘The Turnip Drive’, de rapendoortocht.
In vergelijking met de desolate
Ieperse frontstreek was het Waregemse
bijna ongeschonden. De Amerikaanse
troepen op doortocht zagen velden vol
rapen en blijkbaar hebben ze er veel geplukt
om hun soldatenrantsoen aan te vullen.
Het zijn vooral soldaten uit die twee
Ameri kaanse divisies die in Waregem begraven
liggen. Er zijn 371 Amerikaanse
graven. Nabestaanden van Amerikaanse
soldaten krijgen de keuze tussen repatriëring
of het ter plaatse begraven. Het is
zeker niet zo dat enkel de welvarende Amerikanen
het zich kunnen veroorloven om
de stoffelijke resten van hun geliefde te laten
overbrengen naar de VS. Het is een vrije
keuze, want de repatriëring wordt volledig
door de Amerikaanse overheid betaald.”
De Amerikaanse militaire begraafplaats
onderscheidt zich van de vele Britse begraafplaatsen
in ons land. Bij de Britten
bestaat de grafsteen uit witte Portlandsteen
uit Zuid-Engeland, de Amerikanen kiezen
voor witte kruisjes. De Britten begraven hun
soldaten heel dicht bij de plaats waar ze gesneuveld
zijn. De Amerikaanse soldaten
lagen verspreid begraven op burgerlijke
kerkhoven en werden toen overgebracht
naar Waregem waar ze een laatste rustplaats
kregen op een strak planmatige, in geometrische
vlakken verdeelde, begraafplaats.
Coorevits: “Na het einde van de Eerste
Wereldoorlog zijn in de streek heel wat
Amerikanen achtergebleven om de begraven
soldaten opnieuw op te graven en over
te brengen naar Flanders Field. Die arbeiders
waren vooral zwarten en daar keken
de landelijke Waregemnaren van op. Het zou
pas met de Expo van ’58 zijn dat de meeste
Vlamingen kennis maakten met ‘de zwarten’”.
Bezoekerscentrum
Hoewel het Flanders Field American
Ceme tery and Memorial in 1922 in gebruik
werd genomen en in 1930 een kapel als
herdenkingsmonument kreeg, werd het
pas in 1937 officieel ingehuldigd. Al in 1927
betoonde Charles Lindberg, die net als
eerste solo de Atlantische Oceaan had
overgevlogen, hulde aan zijn gesneuvelde
landgenoten door een ruiker bloemen over
de begraafplaats uit te gooien. Hij deed
42 43
dat op 30 mei, de traditionele Memorial
Day waarop de Amerikanen elk jaar hun
gesneuvelden herdenken. Dat gebruik gaat
terug tot de Amerikaanse Burgeroorlog.
In Waregem volgt Memorial Day een vast
stramien waarbij, onder meer, Amerikaanse
gevechtsvliegtuigen overvliegen, gebeden
wordt voor de katholieken, protestanten en
de joden, en kinderen uit het Waregemse
basisonderwijs het Amerikaanse volkslied
zingen.
Er zijn concrete plannen om een bezoekerscentrum
te bouwen op de begraafplaats.
Coorevits: “De subsidies vanuit het
project ‘100 jaar Grote Oorlog’ van Toerisme
Vlaanderen zijn toegekend en wij hopen
het bezoekerscentrum te openen in 2017,
100 jaar nadat de Amerikanen officieel in
de oorlog gestapt zijn. We onderhandelen
daarover met The American Battle Monuments
Commission. Het centrum zal uiteraard
focussen op de Amerikanen. Bijvoorbeeld
op de rol die de Amerikanen gespeeld
hebben in de oorlog. Hoewel de Verenigde
Staten pas in 1917 officieel bij de oorlog
betrokken raakten, leverden ze vanaf 1914
voedsel aan de geallieerde troepen. Een
ander opmerkelijk initiatief was The Gold
Star Mothers. Amerikaanse moeders mochten
vanaf 1929 op kosten van de overheid
de graven van hun gesneuvelde zonen
bezoeken in Europa. Ook het Flanders
Field American Cemetery kreeg Gold Star
Mothers op bezoek.”
Materiaal genoeg om er een boeiend
ontmoetingscentrum van te maken.
Sandrin Coorevits is naast stadsarchivaris
van Waregem ook co-auteur en eindredacteur
van het boek ‘Memorial Rain’ dat in 2002
uitgebracht werd naar aanleiding van het
tachtigjarig bestaan van het Flanders Field
American Cemetery.