Moeder in Opstand - radicaal feminisme

Mary Wilkins Freeman 

Moeder in Opstand 

en andere verhalen 

Oorspronkelijke titel 

The Revolt of 'Mother' and Other Stories 

Vertaling 

Margreet Bouma, Marijke Hajunga en Hetty Litjens 

in samenwerking met Frederike van Leeuwen 

Omslagontwerp Olga Kusákóva 

Titelplaat 'De kerk in het wilde bos' van Anna Mary Robertson Moses 

Produktie en verspreiding 

Feministiese uitgeverij De Bonte Was: 

Anneke van Baalen, Marijke Ekelschot, Marieke Griffijn, Lucy Kok, Olga 

Kusákóva, Frederike van Leeuwen, Roswitha Pudlat, Marga van Rijen 

©Copyright Michèle Clark, 1974 

©Copyright Nederlandse vertaling, De Bonte Was, 1980 

isbn 9070268132

Inhoud 

Misplaatste liefdadigheid ... 3 

Een morele noodzaak ... 11 

Honing ... 18 

Louisa ... 25 

De zondagse jurk ... 36 

Moeder in opstand ... 44 

Een non in New England ... 54 

Zo arm als een kerkrat ... 62 

Nawoord ... 71

Misplaatste liefdadigheid 

In een groen veld bevonden zich een laag, klein verweerd huisje met, vanaf de hoofdweg enkele 

tientallen meters verderop, een paadje ernaartoe, en twee oude vrouwen - de ene was, 

met een tinnen pan en een oud mes, naar paardebloemen tussen het korte jonge gras aan het 

zoeken, en de ander zat op de drempel en keek naar haar, of beter gezegd, het leek alsof ze 

naar haar keek. 

'Is er genoeg voor het eten, Harriét?' vroeg de oude vrouw die op de drempel zat. Ze sprak de 

naam 'Harriét' uit op een vreemde manier met de nadruk op de laatste lettergreep, en er was 

iets bijzonders aan haar oude zwakke, gebroken stem. 

Behalve de vraag die herkenbaar was aan de woordvolgorde en de stijgende toon, was er nog 

iets vragends in haar stem, iets wijders en subtielers, de kern van alle vragen; de gebroken, 

beverige tonen die zij gebruikte reikten verder en vroegen en tastten als vingers in het duister. 

Uit de klank van haar stem kon men al opmaken dat de oude vrouw blind was. 

De oude vrouw die op haar knieën in het gras op zoek was naar paardebloemen, antwoordde 

niet; blijkbaar had ze de vraag niet gehoord. Dus toen de oude vrouw op de drempel een paar 

minuten met haar hoofd afwachtend naar haar toegewend had gezeten, vroeg ze het nog een 

keer, op een iets andere manier, en ze sprak luider: 'Is er genoeg voor het eten, dacht je Harriét?' 

Deze keer hoorde de oude vrouw in het gras haar. Langzaam en moeizaam richtte ze zich op; 

de inspanning die nodig was om haar reumatische oude spieren te strekken bezorgde haar 

blijkbaar pijn; daarna keek ze naar de groene planten die in de tinnen pot opgehoopt lagen en 

drukte ze ze met haar hand neer. 

'Nou, ik weet het niet Charlotte', antwoordde ze met een hese stem. 'Er staat hier genoeg maar 

ik heb lang niet voldoende voor een maaltijd; het slinkt zo als je het kookt; maar het enige dat 

ik kan doen is mijn ouwe botten buigen om ze uit te steken.' 'Ik zou er veel voor geven als ik 

je kon helpen, Harriét', zei de oude vrouw op de drempel. 

Maar de ander hoorde haar niet. Ze lag alweer op haar knieën naarstig naar paardebloemen te 

zoeken. 

De oude vrouw op de drempel, die gekleed was in een bonte katoenen jurk, legde dus maar 

haar kleine gerimpelde handen op haar knieën en zat heel stil; de zachte lentewind streek over 

haar heen. 

De oude houten drempel was diep weggezonken tussen het gras en het hele huis leek zich in 

het gras in te nestelen en daarin langzaam te vermolmen als in zijn eigen graf. 

Harriét Shattuck was doof en reumatisch geworden en had haar werk als kostuumnaaister op 

moeten geven en Charlotte Shattuck verloor het licht in haar ogen en kon niet meer met naaien 

in haar levensonderhoud voorzien; toen was het voor de rijke man, die een hypotheek had 

op het huis waarin zij geboren waren en hun hele leven gewoond hadden, maar een kleine 

onbeduidende daad van goedgeefsheid geweest om hun het gebruik ervan te schenken, zonder 

huur of rente. Maar een eekhoorn geen huur vragen voor zijn huisje in een oude vervallen 

boom in de bossen is ook geen verdienste. 

Het woninkje was zo vreselijk oud, zo wankel en vermolmd - de handen die het gebouwd 

hadden, lagen al zo lang stil in hun graf - dat het haast geen huis meer genoemd kon worden. 

Regen en sneeuw waren door het dak gesijpeld, er groeide mos overheen, wormen hadden 

zich ingevreten en vogels hadden hun nestjes onder de dakrand gebouwd: de natuur had het 

werk van mensen haast helemaal onder de voet gelopen en uitgewist en zij had zich haar eigendom 

weer toegeëigend totdat het huis net als een oude boomstronk een bouwval van de 

natuur was geworden. 

3 

Mary Wilkins Freeman, MOEDER IN OPSTAND en andere verhalen. De Bonte Was, 1980

De Shattucks waren altijd arme en hele gewone mensen geweest; niemand van hen had bijzondere 

stijl en verfijning of ambities gehad; zij waren altijd arme en gewone volksmensen 

geweest. Hun vader en diens vader voor hem hadden eenvoudig in het arme huisje gewoond, 

zij hadden geploeterd voor hun bestaan en waren daarna gestorven zonder ooit ergens vragen 

over te stellen. Hun moeder was net zo geweest en de twee dochters waren uit hetzelfde hout 

gesneden. 

Na de dood van hun ouders hadden Harriét en Charlotte van hun jeugd tot hun oude dag alleen 

in het oude huisje gewoond en hun enige hoop was dat ze een dak boven hun hoofd zouden 

kunnen houden, kleren aan hun lijf en eten in hun maag – dat was voor hen genoeg. 

Geen van beiden had ooit een minnaar gehad; het leek of zij het andere geslacht altijd meer 

hadden afgestoten dan aangetrokken. Dat was niet alleen doordat ze arm, gewoon en eenvoudig 

waren; er waren meer dan genoeg mannen in de buurt die wat dat betreft goed met hen 

overeenkwamen; de fout zat dieper - in hun karakter. Zelfs al in haar meisjesjaren was Harriét 

kortaf en eigenzinnig geweest, bij het norse af, en dat gedrag was er goed op berekend verlegen 

aanbidders af te schrikken; en over Charlotte was altijd gezegd dat zij niet helemaal goed 

bij haar hoofd was. 

Harriét was de huizen langsgegaan om kleren te naaien volgens de simpele plattelandsmode 

en Charlotte had voor omwonenden het eenvoudige naaien verstelwerk gedaan. Over het 

algemeen waren zij, behalve als zij gedrukt werden door tijdelijk gebrek aan werk of aan betaling 

daarvoor, gelukkig en tevreden; dat negatieve soort geluk en tevredenheid dat niet voortkomt 

uit het bereiken van een doel maar uit het ontbreken van enig doel. Alles waar zij om 

gaven, hadden ze in betrekkelijke overvloed ook gehad, want zeker Harriét was vlug en bekwaam 

geweest in haar werk. Het opgelapte, met mos overdekte oude dak hadden zij boven 

hun hoofd kunnen houden, het eenvoudige gezonde voedsel waar zij van hielden, had op hun 

tafel gestaan, en hun goedkope kleren waren warm en sterk geweest. 

Toen Charlottes ogen minder werden en Harriét reumatiek kreeg en het beetje spaargeld naar 

de dokter ging kenden ze een moeilijke tijd hoewel je nog niet echt kon zeggen dat ze noodlijdend 

waren. 

Toen ze de rente op de hypotheek niet konden betalen mochten ze zonder rente in het huis 

blijven wonen; maar het huisje hoorde eigenlijk net zo min als een oude rotte appelboom een 

hypotheek te hebben; en de mensen in de buurt, voornamelijk boeren en vriendelijk volk, 

stonden hen bij in hun levensonderhoud. De een gaf aan de twee oude vrouwtjes een mand 

appels van zijn overvloedige oogst en de ander een mand aardappels, weer een ander een stapel 

hout als brandstof voor de winter en menige boerenvrouw was het smalle voetpad opgestapt 

met een pond boter of een dozijn verse eieren of een lekker stuk varkensvlees. En behalve 

deze dingen was er een klein moestuintje achter het huis waarin een grillige rij bosbessenstruikjes 

en een struik met kruisbessen stonden – elk jaar slaagde Harriét er weer in een paar 

pompoenen op te kweken: die waren de trots van haar leven. Rechts in de tuin stonden twee 

appelbomen, een Baldwin en een Porter, beide in een tamelijk goede vruchtdragende staat. 

De vreugde die de twee oudjes aan hun eigen pompoenen, appels en bessen beleefden, was 

onbeschrijfelijk. Niet alleen omdat ze voor een groot gedeelte bijdroegen in hun levensonderhoud, 

maar ook omdat ze hun eigen, persoonlijk aandeel vormden in de grote rijkdom van 

de natuur: dat kleine beetje van die rijkdom was voor hen opzij gelegd, en daarom was dat 

voor hen van meer waarde - hoewel zij zich dat niet bewust waren - dan al die mooiere vruchten 

die zij ontvingen uit de tuin van hun buren. 

Deze morgen stonden de twee appelbomen met hun bloesems te pronken, de bessenboompjes 

zagen er goed uit en de pompoenzaadjes zaten in de grond. Af en toe wierp Harriét een tevreden 

blik in hun richting als zij zich pijnlijk naar de paardebloemen bukte. Ze was een korte, 

4 


stevig gebouwde oude vrouw, met een groot gezicht vol rimpels en op haar vierkante kin iets 

dat misschien op stoppels van een baard leek. 

Toen haar tinnen pan naar haar zin voldoende met de sprieterige plantjes gevuld was en toen 

ze wat stijf terug hobbelde naar haar zuster op de drempel, zag ze een andere vrouw met een 

mand in haar hand voor haar staan. 'Goedemorgen, Harriét', zei zij met een luide, schelle stem 

terwijl ze dichterbij kwam. 'Ik heb oliebollen gebakken en ik kom je een paar warme brengen.' 

'Ik heb net tegen haar gezegd dat dat erg vriendelijk van haar is', zei Charlotte vlug vanaf de 

drempel, en ze wendde angstig haar blinde gezicht naar het geluid van haar zusters voetstappen. 

Harriét zei slechts schor: 'Goedemorgen, mevrouw Simonds'. Toen pakte ze de mand, tilde de 

doek op, koos een oliebol uit en proefde die zorgvuldig. 

'Taai', zei ze. 'Dat dacht ik al. Als er iets ter wereld is waaraan ik een hekel heb, dan is het wel 

een oliebol die taai is.' 

'Oh Harriét!' zei Charlotte met een uitdrukking van schrik op haar gezicht. 

'Ze zijn taai', zei Harriét uitdagend met haar schorre stem, 'en als er iets ter wereld is waaraan 

ik een hekel heb, dan is het wel een taaie oliebol.' 

De vrouw wier goedheid en kookkunst zo ondankbaar werd ontvangen, lachte alleen maar. Ze 

was tamelijk gezet en had een rond, rozig, vastberaden gezicht. 

'Wel, Harriét', zei ze, 'het spijt me dat ze taai zijn maar misschien kun je ze toch op een bord 

leggen en mij mijn mand teruggeven. Misschien lust je er toch wel twee of drie, zelfs al zijn 

ze taai.' 

'Ze zijn taai - verschrikkelijk taai', zei Harriét koppig; maar desondanks nam ze de mand mee 

het huis in en haalde ze de oliebollen eruit. 

'Met die zware regenval van eergisteren heeft je dak zeker net zo verschrikkelijk gelekt als 

altijd' zei de bezoekster tegen Harriét en ze wierp een onderzoekende blik op de dakspanten, 

overdekt met mos, toen ze met haar lege mand op het punt stond weg te gaan. 

'Het was verschrikkelijk', antwoordde Harriét, korzelig maar berustend. 'Verschrikkelijk. 

Overal moesten we emmers en pannen neerzetten en we moesten het bed weghalen.' 

'Mijnheer Upton zou het eigenlijk moeten repareren.' 

'Er is geen repareren meer aan; er kunnen geen nieuwe spanten meer vastgemaakt worden aan 

het oude dak: door het timmeren zou de hele boel op ons hoofd neerkomen', zei Harriét 

grimmig. 

'Nou, ik weet ook niet of het nog wel gerepareerd kan worden, het is zo oud. De wind komt 

zeker ook door de kieren van de ramen en deuren binnen?' 

'Alsof we hier wonen met een stuk papier op een zeef tussen ons en de wind en de regen', zei 

Harriét, heftig haar hoofd schuddend. 

'Op jullie leeftijd zouden jullie een geriefelijker huis moeten hebben', zei de bezoekster nadenkend. 

'Oh, het is goed genoeg', riep Harriét, plotseling geschrokken en op een totaal andere toon; de 

opmerking van de vrouw had een oude angst in haar wakker geroepen. 'Het oude huis zal het 

wel uithouden zolang Charlotte en ik nog leven. De regen is niet zo erg en de wind ook niet; 

er is genoeg ruimte voor ons op droge plekjes, weg van de ramen en deuren. Dit is veel beter 

dan naar de stad te gaan.' Haar oude vierkante, opstandige gezicht zag zowaar bleek bij die 

laatste woorden en angstig keek ze naar de vrouw. 

'Oh, ik dacht niet echt dat jullie dat zouden doen', zei ze haastig en vriendelijk. 'We weten 

allemaal hoe jij daarover denkt, Harriét, en niemand van de buren zal jou en Charlotte naar 

het armenhuis laten vertrekken zolang wij nog een korst brood met jullie te delen hebben.' 

Harriét's gezicht klaarde op. 'Dank U, mevrouw Simonds', zei ze, wel beleefd maar niet van 

harte. 'Ik ben U en alle andere buren heel erg dankbaar. We houden best van een paar oliebollen, 

ook al zijn ze taai', zei ze verzoenend toen haar bezoekster het voetpad afliep. 

5 


'Maar Harriét', zei Charlotte en ze hief een zwak, smal en verwonderd gezicht op. 'Waarom 

zei je tegen haar dat de oliebollen taai waren?' 

'Charlotte, wil je dat iedereen op ons neerkijkt en denkt dat ze geen rekening met ons hoeven 

te houden, net zo min als met bedelaars, omdat zij ons eten komen brengen?' zei Harriét. Zij 

wierp een strenge blik op het deemoedige gezicht van haar zuster die zich van die strengheid 

niet bewust was. 'Nee, Harriét', fluisterde ze. 

'Wil je soms naar het armenhuis?' 

'Nee, Harriét'. Het arme vrouwtje op de drempel kromp bijna ineen voor haar agressieve oude 

zuster. 

'Val me dan niet meer lastig als ik tegen mensen zeg dat hun oliebollen taai zijn en hun aardappels 

slecht. Als ik me niet flink houd en af en toe commentaar geef dan verlies ik alle trots 

over mezelf en andere mensen ook en voordat wij het weten hebben zij ons al het armenhuis 

binnen gebracht. Als ik er niet was had jij daar allang gezeten, Charlotte.' 

Charlotte leek zich gedwee te laten overtuigen; haar zuster ging op een stoel in de deuropening 

zitten om haar paardebloemen schoon te maken. 

'Is het veel?' vroeg Charlotte nederig. 

"t Gaat wel.' 

'Het zal goed smaken bij dat stuk varkensvlees dat mevrouw Mann gisteren heeft gebracht. 

Oh mijn Heer, Harriét, ik zie een lichtstraaltje!' Harriét snoof. 

Haar zuster, met haar gevoelige oren, ving het geluid op. 'Als jij', zei ze ruzie-zoekerig en met 

meer volharding dan ze in de zaak met de oliebollen had getoond, 'in het donker zat zoals ik, 

Harriét, zou jij ook geen grapjes over lichtstraaltjes maken en je neus er niet over optrekken. 

Als jij ineens het licht binnen had zien stromen door een klein gaatje waarvan je niets wist 

toen je deze morgen op de drempel ging zitten, en de wind met de appelbloesemgeur in je gezicht 

woei en toen mevrouw Simonds die warme oliebollen kwam brengen en toen ik daarnet 

dacht aan het varkensvlees en die groente - oh mijn Heer, wat straalde het licht toen naar binnen! 

En nu schijnt het ook naar binnen. Als jij in mijn plaats was, Harriét, zou je wel begrijpen 

dat er lichtstraaltjes bestaan.' 

Er rolden tranen uit haar blinde ogen en ze stroomden meelijwekkend over haar oude, bleke 

wangen. 

Harriét keek naar haar zuster en de strenge uitdrukking op haar gezicht verzachtte. 'Goed, 

Charlotte, geloof jij nou maar dat er lichtstraaltjes bestaan. Wat geeft het?' 

'Er bestaan echt lichtstraaltjes, Harriét.' 

'Goed, er bestaan wel lichtstraaltjes. Als ik niet opschiet krijg ik de groente niet op tijd klaar 

voor het eten.' 

Toen de twee oude vrouwen tevreden in hun keukentje aanschoven aan hun maaltijd van varkensvlees 

en paardebloemen, hadden zij nog niet kunnen dromen, dat het lot langzaam maar 

zeker een paar nieuwe kleuren aan het weven was in hun levensweb - al was dat al bijna voltooid, 

- en dat dit voor lange tijd een van de laatste maaltijden zou zijn die zij in hun oude 

huisje zouden gebruiken. Binnen ongeveer een week vanaf die dag waren ze ondergebracht in 

het Tehuis voor Oude Vrouwen in een naburige stad. Dat ging als volgt. 

Mevrouw Simonds, de vrouw die de warme oliebollen had gebracht, was een slimme energieke 

vrouw, die altijd klaarstond om goed te doen, en ze deed veel goed. Maar let wel, ze deed 

dat wel, maar altijd op haar eigen manier. Als zij warme oliebollen verkoos te geven, dan gaf 

ze warme oliebollen; het maakte voor haar niet het minste verschil of de ontvangers van haar 

goede gaven niet heel veel liever gemberkoeken hadden gekregen. Maar toch waren er heel 

wat mensen die wel warme oliebollen wilden en ongetwijfeld deed ze veel goede daden. 

Zij had een achtenswaardige assistente in de persoon van een oudere, rijke en kinderloze weduwe 

uit het dorp. Zij waren een soort compagnonschap in goede werken aangegaan, met 

ongeveer evenveel kapitaal aan beide kanten; de weduwe leverde het geld, en mevrouw Si- 

6 


monds, die de slimste was van de twee, leverde de feitelijke plannen voor de werken van liefdadigheid. 

Op dezelfde middag na de gebeurtenis met de oliebollen was zij met een nieuw plan naar de 

weduwe gegaan en het resultaat was dat de kosten voor de opname betaald waren, en dat de 

oude Harriét en Charlotte voor de rest van hun leven verzekerd waren van een gerieflijk tehuis. 

De weduwe had nauwe banden met bestuursleden van kerkelijke organisaties en met 

regenten van liefdadigheidsinstellingen. Het sterftecijfer onder de bewoners van het Tehuis 

was dit voorjaar buitengemeen hoog geweest, er waren verscheidene plaatsen open en de toelating 

van Harriét en Charlotte werd zeer snel en gemakkelijk geregeld. 

Maar dat wat het eenvoudigste had geleken - namelijk de twee vrouwen zover zien te krijgen 

dat ze de gave die de Voorzienigheid, de weduwe en mevrouw Simonds hen wilden schenken, 

zouden aannemen - bleek het moeilijkst te zijn. De strijd die geleverd moest worden om hen 

te overreden om hun wankele oude huisje te verruilen voor een beter was verschrikkelijk. De 

weduwe had gepleit met milde verwondering, en mevrouw Simonds met welwillende vastberadenheid; 

de raad en de welbespraaktheid van de eerbiedwaardige dominee waren te hulp 

geroepen, en toen zij uiteindelijk toegaven, toonden zij zich niet bepaald dankbaar voor de 

liefdadigheid die hen ten deel was gevallen. 

Het was moeilijk geweest om hen ervan te overtuigen dat het tehuis niet een armenhuis onder 

een andere naam was. Dat ze tenslotte toegaven, even voordat er werkelijk geweld aan te pas 

kwam, kwam waarschijnlijk door het welsprekend pleidooi - dat het meest tot Harriét was 

gericht - dat het daar voor Charlotte veel gerieflijker zou zijn. 

Op de ochtend waarop zij vertrokken, huilde Charlotte erbarmelijk en ze trilde over haar hele 

verschrompelde lichaam. Harrièt huilde niet. Maar toen haar zuster door de lage scheefhangende 

deur was gegaan draaide ze de sleutel om in het slot, trok hem eruit en stopte hem stiekem 

in haar zak, en schudde ze fier en vastberaden, zachtjes haar hoofd. 

De echtgenoot van mevrouw Simonds zou hen naar de afspanning brengen. Terwijl hij de 

twee bedroefde oude zielen in zijn sjees hielp zei hij tegen zichzelf dat het een schande was, 

en daarmee verzette hij zich tegen de bedrijvige liefdadigheid van zijn vrouw. 

Mevrouw Simonds, de weduwe en de dominee en de heer van het Tehuis die de zorg voor hen 

op zich zou nemen, waren allen bij de afspanning; hun gezicht straalde van vreugde over zoveel 

geslaagde liefdadigheid. Maar de twee arme oude vrouwen zagen er tussen hen in uit als 

twee verlaten gevangenen. Ze waren een indrukwekkende illustratie van het gezegde: 'Het is 

zaliger te geven dan te ontvangen.' 

Welnu, met tegenzin en verdriet gingen Harriét en Charlotte Shattuck naar het Tehuis voor 

Oude Vrouwen. Ze bleven daar twee maanden, en toen gingen zij er vandoor. 

Het Tehuis was gerieflijk, en in sommige opzichten zelfs luxueus; maar niets was naar de zin 

van die twee ongelukkige, onredelijke oude vrouwen. 

Het voedsel was beter, gevarieerder en met veel meer smaak bereid dan zij gewend waren; 

zelfs al die heerlijk gekruide, voedzame soepen, waarop het Tehuis zelf zeer trots was, kon 

een verhemelte dat gewend was aan gewoon, grover voedsel, niet strelen. 

'Oh, mijn Heer, Harriét, als ik hier aan tafel ga zijn er geen lichtstraaltjes', zei Charlotte altijd. 

'Als we maar een beetje kool of een stukje varkensvlees en wat paardebloemen konden krijgen, 

wat zou het licht dan binnenstromen!' 

Verder moesten ze meer aandacht besteden aan hun kleding. Ze waren altijd keurig netjes 

geweest, maar nu moest het nog netter: de weduwe had dit alles uit de goedheid van haar hart 

mogelijk gemaakt, en de goede lieden die het Tehuis bestuurden, probeerden uit de goedheid 

van hun hart de plannen van de weduwe ten uitvoer te brengen. 

7 


Maar niets kon deze twee vrouwen die aan beschaving niet gewend waren, veranderen in twee 

keurige, oude dametjes. Ze hielden niet van witte kanten kapjes en fijne sjaaltjes. Ze vonden 

hun nieuwe zwarte cachemier jurken wel mooi, maar om die iedere middag aan te trekken, dat 

vonden ze een overtreding van een gebod. Altijd hadden zij thuis katoen met lange schorten 

gedragen en dat wilden ze nu ook; en zij wilden hun dunne grijze haar in kleine knotjes op 

hun achterhoofd opsteken, en zonder kapjes lopen zoals zij altijd hadden gedaan. 

Charlotte zag er meelijwekkend uit met haar schattige witte kapje, maar Harriét zag er zowel 

meelijwekkend als komisch uit. Ze pasten helemaal niet in hun omgeving en dat voelden zij 

heel duidelijk, zoals alle mensen van hun afkomst. Hoeveel vriendelijkheid en aandacht hen 

ook werd gegeven - en van beide kregen zij heus genoeg - toch konden ze zich niet met hun 

nieuwe thuis verzoenen. Voortdurend smeekte Charlotte haar zuster om terug te gaan naar 

hun oude huis. 

'Oh mijn Heer, Harriét', riep ze dan uit (trouwens, het 'Oh mijn Heer' van Charlotte, dat, zoals 

zij het zei heel onschuldig klonk, hoorde men in het Tehuis met groot ongenoegen; zonder dat 

zij begreep waarom, had men er haar op gewezen dat zij daar op moest letten), 'laten wij naar 

huis gaan. Hier in deze wereld kan ik echt niet blijven. Ik vind hun eten niet lekker, en ik wil 

geen kapje dragen; ik wil naar huis waar ik wel mijn gang kan gaan. De bessen zijn nu rijp, 

Harriét. Oh, Heer, dat was bijna een lichtstraaltje toen ik daar aan dacht! Ik wil graag een paar 

bessen, en de Porterappels zijn nu rijp aan het worden; en we zouden appeltaart kunnen eten. 

Wat ze hier hebben is niet goed; ik wil stroop om het zoet te maken. Kunnen we niet op de 

een of andere manier terug gaan, Harriét? Het is niet ver en we zouden kunnen lopen en zij 

sluiten ons vast niet op. Hier wil ik niet dood gaan; hiervandaan ga je niet meteen recht naar 

de hemel. Oh, Heer, de hele tijd dat ik hier ben heb ik het gevoel gehad alsof ik niet recht onder 

de hemel leefde en het was zo akelig donker. Ik heb geen enkel straaltje licht gezien. Ik 

wil naar huis, Harriét.' 

'Morgenochtend gaan we naar huis', zei Harriét tenslotte; 'we pakken onze spulletjes en we 

gaan; we doen onze oude jurken aan en de nieuwe vouwen we op in een bundeltje, en morgenochtend 

sluipen we gewoon door de achterdeur naar buiten; en dan gaan we. Ik kan de 

weg wel vinden, en volgens mij komen wij er wel, al is het twintig kilometer. Misschien kunnen 

we wel met iemand meerijden.' 

En zij gingen. Met een vastberaden gebaar hing Harriét de nieuwe witte kanten kapjes waarmee 

zij en Charlotte zo geplaagd waren elk aan een stijl aan het hoofdeind van het ledikant 

zodat de eerste die de deur zou open doen ze direct zou zien. Toen namen zij hun bundeltjes 

op, slopen stiekem naar buiten en waren spoedig op de hoofdweg; ze strompelden voort, hielden 

elkaar bij de hand, ze waren zo uitgelaten als kinderen, en ze giechelden stilletjes over 

hun ontsnapping en over de verbazing die er waarschijnlijk in het Tehuis zou ontstaan. 

'Oh, mijn Heer, wat denk je dat ze zullen zeggen van die kapjes?' riep Charlotte vrolijk lachend. 

'Dat zal ze hopelijk leren dat ze mensen in een vrij land geen kapjes tegen hun zin kunnen 

laten dragen', zei Harriét teruglachend, terwijl ze langzaam en dapper voortzwoegden. 

Het was maar goed dat het Tehuis aan de rand van de stad stond. Ze zouden het een moeilijke 

opgave gevonden hebben om de drukke straten over te steken. Maar nu voerde een korte 

wandeling hen naar de rustige straatweg – betrekkelijk rustig want zelfs hier was er om tien 

uur 's ochtends heel wat verkeer van en naar de stad, voor werk of voor ontspanning. 

De mensen die zij op de weg tegenkwamen keken niet zo verwonderd naar hen als men zou 

hebben gedacht. Harriét hief haar borstelige kin omhoog en hobbelde voort alsof ze heel goed 

wist waar ze heen ging en dit bracht de mensen, die eerst iets ongewoons aan de twee vrouwen 

meenden te zien, weer aan het twijfelen. 

Toch trok hun duidelijk zichtbare zwakheid af en toe een onderzoekende blik van de een of 

ander. Toen zij ongeveer een half uur op weg waren reed een man in een huifkar hen achter- 

8 


op. Toen hij hen gepasseerd was stak hij zijn hoofd om de huif en keek achterom. Tenslotte 

stopte hij en wachtte tot zij bij hem gekomen waren. 

'Kan ik U meenemen, mevrouw' zei hij; hij keek tegelijk verbijsterd en medelijdend. 

'Alstublieft', zei Harriét, 'heel graag.' 

Toen de man de oude vrouwen op zijn huifkar getild had en op de achterbank had laten 

plaatsnemen, draaide hij zich om en terwijl hij langzaam verder reed keek hij hen nieuwsgierig 

aan. 

't Lijkt me dat U niet sterk genoeg bent om zo ver te lopen', zei hij, 'Waar ging U naar toe?' 

Harriét vertelde het hem en uit haar houding sprak verzet. 

'Jee', riep hij uit, 'dat is twintig kilometer. Dat had U nooit van uw leven kunnen lopen. Nu 

moet ik daar drie kilometer vandaan zijn en ik kan even goed een eindje verder rijden. 

Maar ik begrijp het niet - bent U in de stad geweest?' 

'Ik ben bij mijn getrouwde dochter in de stad op bezoek geweest', zei Harriét rustig. 

Charlotte schrok en slikte krampachtig. Nooit eerder in haar leven had Harriét opzettelijk een 

leugen verteld maar dit leek haar een van die geweldige momenten in het leven die een leugen 

noodzakelijk maakten en rechtvaardigden. Ze was wanhopig. Als zij de man niet op de een of 

andere manier om de tuin zou weten te leiden, zou hij misschien onmiddellijk omdraaien en 

Charlotte en haar terugbrengen naar het Tehuis en de witte kapjes. 

'Ik kan me niet voorstellen dat uw dochter U aan zo'n wandeling laat beginnen', zei de man. 'Is 

deze dame uw zuster? Ze is blind, he? Ze ziet er niet naar uit dat ze ook maar een kilometer 

zou kunnen lopen.' 

'Ja, ze is mijn zuster', antwoordde Harriét stuurs, 'en ze is blind; en mijn dochter wilde niet dat 

we gingen lopen. Ze vond het heel erg. Maar ze kon er niets aan doen. Ze is arm, en haar man 

is dood, en ze heeft vier kleine kinderen'. 

Met een verbazingwekkende radheid van tong vertelde Harriét over de grote problemen van 

haar denkbeeldige dochter. 

Weer slikte Charlotte. 

'Nou', zei de man, 'ik ben blij dat ik U achterop kwam want ik denk niet dat U uw huis ooit 

levend bereikt had.' 

Op ongeveer negen kilometer van de stad passeerde hen een snel, open rijtuigje. Daarin zaten 

de directrice en een van de regenten van het Tehuis. Ze kwamen niet op het idee in de huifkar 

te kijken - en men kan inderdaad in een dergelijk voertuig, dat heel populair is in bepaalde 

streken van New England, met even veel privacy rondreizen als in zijn doodskist. De twee 

mensen in het rijtuigje waren ernstig ongerust en bezorgd over de veiligheid van de oude 

vrouwen die ondeugend in de wagen zaten te grinniken en die zij spoedig ver achter zich lieten. 

Harriét had hen ademloos nagekeken tot ze in de bocht van de weg uit het zicht verdwenen; 

toen fluisterde ze iets tegen Charlotte. 

Even na twaalven schuifelden de twee oudjes langzaam het voetpad op, door het veld naar 

hun oude huisje. 

'De klaver staat tot onze knieën', zei Harriét, 'en de zuring en het fluitekruid; en er zijn heel 

veel gele vlinders.' 

'Oh, mijn Heer, dat is een lichtspleetje, Harriét, en ik geloof dat ik een van die gele vlinders 

voorbij zag gaan', riep Charlotte; ze trilde over haar hele lichaam en schudde heftig haar grijze 

hoofd. 

Harriét stond op de oude verzakte drempel en stak de sleutel, die zij triomfantelijk uit haar zak 

gehaald had, in het slot, terwijl Charlotte bevend achter haar stond te wachten. 

Daarna gingen ze naar binnen. Alles stond daar zoals zij het achtergelaten hadden. 

9 


Charlotte zakte in een stoel neer en begon te huilen. Harriét haastte zich naar het raam dat op 

de tuin uitzag. 'De bessen zijn rijp', zei ze, 'en bovendien zijn de pompoenen overal overheen 

gegroeid.' 

'Oh mijn Heer, Harriét', snikte Charlotte, 'er zijn zo veel lichtstraaltjes dat ze allemaal door 

elkaar heen lopen!' 

10 


Een Morele Noodzaak 

Om vijf uur ging Eunice Fairweather naar boven om zich te verkleden voor het gezellige 

avondje rond de kerstboom dat 's avonds gehouden werd in de pastorie ter gelegenheid van 

Kerstavond. De hele dag was ze druk met de voorbereidingen in de weer geweest. Ze was de 

dochter van de dominee en moest daarom aktief deelnemen aan zulke gebeurtenissen. 

Ze aanvaardde het, zoals gewoonlijk, loyaal en energiek, maar al sinds haar kindertijd - en ze 

was nu vijfentwintig - waren er tijden geweest dat de sociale verplichtingen, die ze door haar 

geboorte had meegekregen, vermoeiend en vervelend voor haar waren. Vandaag was dat ook 

zo. Ze had geduldig en nauwgezet zijden zakjes met verschillende kleuren sajet genaaid en ze 

met snoepgoed gevuld. Ze had popcorn aan een draad geregen en de pakjes gemerkt die sinds 

het aanbreken van de dag van alle kanten waren komen binnenstromen. Ze had een vooraanstaande 

rol gespeeld te midden van de groep onvermoeibare vrouwen die altijd aanwezig was 

op zulke gelegenheden en als dochter van de dominee had ze dapper haar werk gedaan. De 

laatste van de ijverige, babbelende vrouwen waarmee ze had gewerkt repten zich nu echter 

naar huis en uit iedere beweging van hun met sjaals bedekte schouders sprak het plezierige 

gevoel dat ze belangrijk werk hadden gedaan. 

Ze zouden zich pas om ongeveer half zeven terug haasten; en de boom prijkte in volle glorie 

in de zitkamer van de pastorie, zich niet bewust van de indruk die hij maakte. 

Eunice was naar boven gegaan in het vaste voornemen om zich direkt voor de feestelijke gelegenheid 

te kleden en dan snel weer naar beneden te gaan om klaar te staan als ze ergens 

nodig was. Haar moeder was zwak en was de hele dag op haar kamer gebleven om zichzelf op 

de avond voor te bereiden. Bij deze gelegenheden was haar vader nutteloos, er was geen bediende 

en alle verantwoordelijkheid kwam op haar neer. 

Maar ze veranderde van voornemen; ze sloeg een oude geruite sjaal om zich heen en ging op 

bed liggen om een paar minuten uit te rusten. Ze deed haar ogen niet dicht, maar bestudeerde 

lui de vertrouwde details van de kamer. Hij was klein, de pastorie was maar een klein huisje 

met aan de ene kant een overhangend dak. Er was een raam met een wit katoenen gordijntje, 

met kwastjes en opgenomen door een oude porseleinen knop waarop een schilderijtje geschilderd 

was. Die knop met zijn kleine, felgekleurde landschapje had ze als kind al prachtig gevonden. 

Zelfs nu keek ze er nog met interesse naar en de sprookjesachtige magie ervan was in 

haar ogen nog niet helemaal verdwenen. Op de muren van het kamertje zat behang met een 

onregelmatig patroon. De eerste glans had het verloren, want ook die was verbonden met Eunice's 

kinderjaren, maar in een bepaald licht was er een satijnen glans en een blauwe lijn 

zichtbaar. Het oorspronkelijke patroon had bestaan uit blauwe rozen op een satijnachtige ondergrond. 

Mooi was het nooit geweest, maar wel erg vertrouwd. Op de grond lag een erg oude 

strooien mat. Er lag een zelfgevlochten kleedje voor de bedstee en ook één voor het grenen 

bureau dat vol vlekken zat. Er waren een paar verwoede pogingen gedaan om de muren op te 

fleuren; een houten brievenstandaard, een spreuk geborduurd met sajet, een vrolijk prentje 

van een bijzonder keurig meisje, dat een trouw hondje vasthield. 

Dit laatste, in zijn schitterende eenvoud, was geen kunstwerk, maar Eunice had er altijd van 

gehouden. Ze was een behoudend iemand. Zelfs na haar jaar op het seminarie, waarvoor het 

geld vijf jaar geleden bij elkaar geschraapt was, had ze nog steeds hetzelfde bewonderende 

vertrouwen in alle openbaringen uit haar kindertijd. Toen ze weer naar huis terugkeerde zag 

het er net zo mooi uit als eerst; ze werd niet plotseling geschokt door de lelijkheid ervan, die 

zij vroeger doordat het zo vertrouwd was niet had opgemerkt. 

Ze lag rustig, de sjaal over haar gezicht getrokken, zodat alleen haar kalme, lichtbruine ogen 

zichtbaar waren. De kamer was akelig koud. Ze had nooit de haard aan; een brandende haard 

11 


in een slaapkamer zou een zondige luxe zijn geweest in het arme domineesgezin. Zelfs de 

kamer van haar moeder werd alleen verwarmd via de zitkamer. 

Als het zonnig weer was, was de kamer van Eunice wel vrolijk en als je hem dan zag - of misschien 

kwam het door de sfeer - werd je hart een beetje verwarmd. De kamer lag op het zuidwesten. 

Maar vandaag drong het licht door laaghangende grijze wolken, want sinds die ochtend 

dreigde het al te gaan sneeuwen en de kamer zag er somber uit. 

Nu viel er snel een troosteloze schemering over alles. Eunice stond eindelijk op, ze moest zich 

nu snel aankleden, dacht ze, of naar beneden gaan om een kaars te halen. 

Ze was een groot, zwaargebouwd meisje met grote, goed gevormde handen en voeten. Ze had 

een rond gezicht en een dikke, kleurloze huid. Haar gelaatstrekken waren grof, maar het geheel 

maakte op mensen een aangename indruk. Het was een sterk, eerlijk gezicht met iets 

koppigs erin. Niet helemaal gelukkig bekeek ze zichzelf in het vierkante spiegeltje, terwijl ze 

haar haar uitborstelde en het in een gladde wrong draaide. Het stond niet echt mooi, maar zo 

had ze het altijd gedaan. Toen ze klaar was met haar haar bewonderde ze het effekt niet. 

Evenmin keek ze voldaan naar haar uiterlijk toen ze haar mooiste bruine kasjmier jurk met 

zijn opstaande gesteven kant aan de hals, had aangetrokken. Maar het was nooit in haar opgekomen 

dat verandering verbetering kon betekenen. Het was haar mooiste jurk en ze was gewend 

haar haar op te steken. Ze vond geen van beide mooi, maar zo was ze het nou eenmaal 

gewend en dat was genoeg voor haar. 

Op dezelfde wijze beschouwde ze haar eigen levenslot, met een soort gelaten afkeuring. 

Vanwege de slechte gezondheid van haar moeder was ze de laatste vijf jaar belast geweest 

met de talloze sociale verplichtingen die de vrouw van een arme plattelandsdominee heeft. Ze 

was aktief geweest op de picknicks van de zondagsschool en de gezellige avondjes van de 

kerk, in orkestjes van de missie en op gebedsbijeenkomsten in de streek. Ze was lid van de 

kerk en het 'aardige meisje', maar die rol beviel haar niet. 

Toch aanvaardde ze het als onvermijdelijk en de gedachte om zich eraan te onttrekken kwam 

net zo min in haar op als de gedachte om zich aan het hele leven te onttrekken. Ze had een 

bijna koppige vastberadenheid over zich om steeds maar door te gaan; een vastberadenheid 

die haar eeuwig in dezelfde sleur zou houden, hoe onaangenaam die ook zou zijn, tenzij een 

of andere invloed van buitenaf haar op een ander spoor zou zetten. 

Toen ze beneden kwam, trof ze daar haar moeder zittend naast de kachel in de zitkamer; ook 

zij was uitgedost in haar mooiste kleren - een glimmende, zwarte jurk met lange schoudernaden, 

de mouwen bovenaan verfraaid met puntige kapjes, die afgezet waren met zwart fluweel. 

Toen Eunice binnenkwam keek ze op. Er lag een voldane glimlach op haar lange, fijne gezicht; 

ze vond haar doorgaans alledaagse en ongekunstelde dochter er charmant uitzien in haar 

mooiste jurk. Achter de gesloten deur van de kamer ernaast was het geroezemoes van mannenstemmen 

te horen. 

'Vader is daar met mijnheer Wilson', legde mevrouw Fairweather uit in antwoord op de vragende 

blik van Eunice. 'Hij kwam net nadat jij naar boven was gegaan. Ze hebben heel druk 

over iets zitten praten. Misschien wil mijnheer Wilson wel naar een andere gemeente.' 

Juist op dat ogenblik ging de deur van de studeerkamer open en kwamen de twee mannen 

naar buiten. De vader van Eunice was lang, met ronde schouders. Zijn zandkleurige haar en 

baard waren grijs aan het worden. Hij liet zijn gast beleefd voorgaan. Ze leken wel wat op 

elkaar, hoewel er geen verwantschap was. Mijnheer Wilson was tien jaar jonger; hij was kleiner 

en tengerder, maar zijn haar en baard waren, hoewel minder grijs, even zandkleurig, en hij 

had ongeveer dezelfde gezichtsvorm. Hij stond in een naburige gemeente. Hij was weduwnaar 

en had vier jonge kinderen; zijn vrouw was een jaar geleden gestorven. 

Bij eerste binnenkomst had hij al met mevrouw Fairweather gesproken, dus liep hij meteen 

met uitgestrekte hand naar Eunice toe. Zijn minzaamheid, die zo eigen is aan dominees, was 

12 


enigszins vermengd met verwarring en waar zijn zandkleurige baard begon waren zijn dunne 

wangen vuurrood. 

Eunice schudde de toegestoken hand kalm en vriendelijk en informeerde naar zijn kinderen. 

Zij had er geen idee van dat zijn verwarring, als ze die al opmerkte, iets betekende. Haar vader 

stond er onhandig bij, klaar om tot aktie over te gaan wanneer ze het uitwisselen van beleefdheden 

zouden hebben beëindigd. 

Toen de pauze, waarop hij gewacht had, kwam, zette hij zelf een stoel voor mijnheer Wilson 

neer. 'Ga maar zitten, broeder Wilson', zei hij nerveus, 'en ik zal de zaak waarover wij het 

hadden met mijn dochter overleggen. Eunice, ik wil in de studeerkamer even met je praten.' 

'Natuurlijk, vader', zei Eunice. Zij keek verbaasd, maar volgde hem onmiddellijk naar de studeerkamer. 

'Vertel me zo vlug mogelijk wat er is, vader', zei ze, 'want het is zo ver dat de 

mensen komen en ik moet ze opvangen.' 

Ze was zelf niet gaan zitten, maar leunde tegen de muur terwijl haar ogen haar vader vragend 

opnamen. 

Hij stond voor haar, en wist zich met zijn lange figuur niet goed raad. Hij beefde zichtbaar. 

'Eunice, lieve dochter', zei hij met bevende stem, 'mijnheer Wilson kwam om te zeggen dat hij 

met je wil trouwen.' 

Hij schraapte zijn keel om zijn verwarring te verbergen. Hij voelde een ontzettende terughoudendheid 

om met Eunice over zulke zaken te spreken; hij zag er beschaamd en bedroefd uit en 

was helemaal van streek. 

Eunice keek hem rustig aan. Zij veranderde helemaal niet van kleur. 'Ik denk dat ik het liever 

houd zoals het is, vader', zei ze kalm. 

Haar vader vermande zich daarop. 'Lieve dochter', zei hij, met nauwverholen gretigheid, 'beslis 

hier niet te snel over zonder het alle aandacht te geven die het verdient. Mijnheer Wilson 

is een goede man; hij zou een waardig echtgenoot voor je zijn en hij heeft zo hard een vrouw 

nodig. Denk je eens in wat een geweldige taak er voor je ligt; vier kleine, moederloze kinderen 

om van te houden en voor te zorgen! Het zou een prachtige gelegenheid voor je zijn goed 

te doen.' 

'Ik geloof niet', zei Eunice kortaf, 'dat ik op zo'n soort gelegenheid zit te wachten.' 

'Dan', vervolgde haar vader, 'zul je me wel willen vergeven als ik openhartig met je spreek, 

liefje. Je wordt al ouder; je hebt geen andere aanzoeken gehad. Er zou zo goed voor je gezorgd 

worden.' 

'Erg goed.' antwoordde Eunice langzaam. 'Zeshonderd dollar per jaar en een lekkende pastorie 

voor een man en vrouw en vier kinderen, en - wie weet hoeveel nog meer.' Zij was bijna grof 

in haar trage verontwaardiging en bloosde er niet om. 

'De Heer zorgt voor zijn dienaren.' 

'Ik weet niet of hij dat wel of niet zou doen. Ik geloof niet dat hij verplicht zou zijn iets te 

doen als zijn dienaar zichzelf opzettelijk opzadelde met een groter gezin dan hij zou kunnen 

onderhouden.' 

Haar vader zag er zo terneergeslagen uit, dat haar zo krachtig uitgesproken woorden haar hart 

pijn deden. 'U wilt toch zeker niet van me af, vader', zei ze op een andere toon. 

Mijnheer Fairweather's lippen bewogen zich onzeker toen hij antwoordde: 'Nee, lieve dochter, 

laat die gedachte nooit bij je opkomen. Alleen ik - mijnheer Wilson is een goede man, en getrouwd 

is een vrouw het beste af, en je moeder en ik zijn oud. Ik heb nooit iets.gespaard. 

Soms - misschien heb ik niet genoeg vertrouwen in God, maar ik heb me altijd bezorgd om je 

gemaakt voor als er iets met me zou gebeuren.' Er stonden tranen in zijn lichtblauwe ogen die 

nooit zo rustig en scherp waren geweest als die van zijn dochter. 

De deurbel klingelde luid. Eunice schrok op. 'Oh! Ik moet gaan', zei ze. 'We zullen er nog wel 

eens over praten. Maakt U er zich maar geen zorgen over, lieve vader.' 

'Maar Eunice, wat moet ik zeggen?' 

13 


'Moet er vanavond nog iets over gezegd worden?' 

'Anders zou het niet eerlijk tegenover hem zijn.' 

Eunice keek aarzelend naar vader's uitgeputte, bezorgde gezicht. 'Zeg hem', zei ze tenslotte, 

'dat ik hem mijn antwoord over een week zal geven.' 

Haar vader keek dankbaar. 'We zullen het in de handen van de Heer leggen, lieveling.' 

De lip van Eunice krulde vreemd omhoog, maar ze zei plichtsgetrouw 'Ja, vader', en haastte 

zich de kamer uit om de deur te openen. 

De nieuwe groepjes die daarna steeds arriveerden namen al haar aandacht in beslag. Ze kon 

niet meer dan snel 'Goedenavond' zeggen tegen mijnheer Wilson toen hij kwam om afscheid 

te nemen na een tweede kort gesprek met haar vader in de studeerkamer. Hij zag er hoopvol 

uit met iets smekends in zijn ogen. De arme man was echt een zielig geval. Zes jaar geleden, 

toen hij trouwde, was hij romantisch geweest. Dat zou hij nooit meer zijn. Hij dorstte nu niet 

meer naar liefde en gezelschap van een verwante geest, maar naar een goede, bekwame vrouw 

die voor zijn vier luidruchtige kinderen kon zorgen zonder ervoor betaald te worden. Hij 

keerde die avond terug naar zijn armoedige, vuile pastorie en het leek hem redelijk hoopvol 

dat zijn omstandigheden spoedig ten goede zouden keren. Natuurlijk had hij liever gezien dat 

de dame meteen ja had gezegd: het zou hem niet alleen bemoedigd hebben, maar ook de tijd 

verkorten totdat zijn last verlicht zou worden; maar dat had hij amper kunnen verwachten 

omdat zijn aanzoek zo onverwacht was gekomen en hij haar van te voren niet het hof had gemaakt. 

De week proeftijd ontmoedigde hem dan ook niet erg. Hij zag echt geen reden waarom 

Eunice hem zou afwijzen. Ze zag er niet knap uit en werd er niet jonger op; het was waarschijnlijk 

haar eerste en bijna wel zeker ook haar laatste kans om te trouwen. Hij was een 

geestelijke met een goede reputatie en ze zou er in stand niet op achteruitgaan. Hij was er zeker 

van dat hij zeer binnenkort verlost zou worden uit de onaangename toestand waarin hij 

zich sinds de dood van zijn vrouw bevond en waaraan hij zich fatsoenshalve een vol jaar lang 

niet had kunnen onttrekken. In feite was dat jaar vijf dagen geleden afgelopen. Hij vond het 

eigenlijk een verdienste van zichzelf dat hij zich die vijf dagen zo rustig had gehouden. Het 

was nogal aanstootgevend, maar er was veel dat in zijn voordeel pleitte. Geen vrouw en vier 

kleine kinderen, zeshonderd dollar per jaar, een middelmatige intelligentie en een aktief geweten 

zijn een moeilijke combinatie van faktoren voor welke man dan ook. 

Vanavond echter dankte hij de Heer voor zijn talloze zegeningen met een vurige vroomheid, 

die getemperd zou zijn geweest als hij geweten had in welke toestand Eunice's gedachten verkeerden. 

Het vrolijke gezelschap was vertrokken, de boom stond afgetuigd in de zitkamer en zij maakte 

zich klaar om naar bed te gaan en haar gedachten waren vol, niet van hem, maar van een andere 

man. 

Terwijl ze voor de spiegel haar nogal dunne, doffe haar stond uit te kammen, schilderde haar 

fantasie naast haar eigen gewone, ernstige gezicht een ander gezicht, dat van een knappe, 

blonde man met een tedere, bijna vrouwelijke glimlach rond zijn volle, rode lippen en een 

gevaarlijke zachte glans in zijn blauwe ogen. Als een derde de dubbele afbeelding had kunnen 

zien zoals zij die zag, dan zou hij getroffen zijn geweest door een gevoel van tegenstrijdigheid, 

bijna van absurditeit. Eunice zelf met haar harde, onbuigzame gezonde verstand dat 

geen water in de wijn deed, verplaatste zich in die derde en uiteindelijk blies ze haar kaars uit 

en ging naar bed, in haar hart bitter geamuseerd om haar eigen dwaasheid. 

Er was die avond een jongeman aanwezig geweest die een betrekkelijk nieuwe aanwinst voor 

de dorpsgemeenschap was. Hij woonde nu drie maanden in het stadje. Twee jaar daarvoor had 

zijn vader een van de grootste boerderijen in de buurt gekocht en was daarheen verhuisd vanuit 

een naburige staat. Deze zoon was toentertijd afwezig geweest; er werd gezegd dat hij een 

veeranch leidde in een van die afgelegen gebieden die de mensen in New England zo fantastisch 

lijken. 

14 


Sinds zijn thuiskomst had hij in het middelpunt van de belangstelling gestaan. Hij was begin 

dertig maar uitzonderlijk jongensachtig in zijn manier van doen en hij nam met veel animo 

deel aan de fuiven in het stadje. Algemeen werd aangenomen dat hij verloofd was met Ada 

Harris, de dochter van jonker Harris, zoals zij vaak genoemd werd. Haar vader was de meest 

vooraanstaande man in het dorp, die in het mooiste huis woonde en de luidste stem had in 

publieke aangelegenheden. Hij was advokaat, eerder pompeus dan kundig misschien, maar de 

familie Harris had altijd geld en invloed gehad en dat voorkwam alle kritiek. 

De dochter was een mooi blondje met middelmatige talenten, maar met een helder verstand en 

sterke hartstochten. Ze was niet aanwezig geweest bij de Kerstboom en haar geliefde, misschien 

wel daarom, of omdat hij zich opeens sterk tot Eunice voelde aangetrokken, was de 

hele avond niet van haar zijde geweken. Hij had een bepaalde manier om zijn attenties op te 

laten vallen: dat deed hij bij die gelegenheid. Hij deed alsof hij haar assisteerde, maar het was 

alleen maar een spel en ze wist het, hoewel ze het geweldig vond. Ze had hem wel al ontmoet, 

maar nooit eerder meer dan een paar woorden met hem gewisseld. Ze had hem met Ada Harris 

samen gezien en toen leek hij net zo ver van haar af te staan als een minnaar uit een boek. 

Jonge mannen van zijn soort waren tot dan toe onbekende grootheden voor deze rustige, gewone 

jonge vrouw. Ze schenen andere meisjes toe te behoren. 

Zijn toewijding aan haar gedurende de hele avond en zijn verzoek bij het afscheid nemen om 

haar nog eens op te mogen zoeken, schenen haar dus ongelooflijk toe. Haar hoofd was niet op 

hol gebracht in de gebruikelijke zin van het woord – het was geen hoofd dat makkelijk op hol 

te brengen was - maar het was vol van Burr Mason en iedere gedachte, het deed er niet toe 

waar die ook begon, dwaalde uiteindelijk af naar de gedachte aan hem. 

Het aanzoek van mijnheer Wilson drukte haar de week daarna erg. Haar vader leek heel graag 

te willen dat zij het zou accepteren; haar moeder ook, die zuchtte in stilte bij het vooruitzicht 

dat haar dochter ongetrouwd zou blijven. Door hun niet wereldse instelling of doordat ze er zo 

van overtuigd waren dat het huwelijk zelf wenselijk was, leek het magere financiële uitzicht 

hen niet in het minst te beïnvloeden. Eunice dacht er niet eenmaal aan dat Burr Mason de reden 

zou kunnen zijn van haar tegenzin, maar toen hij haar een dag voor de proefweek voorbij 

was kwam bezoeken en toen hij haar de volgende dag voor een ritje meenam, besliste zij tamelijk 

gemakkelijk om het aanzoek van de predikant te weigeren. Ze had eerst een beetje geweifeld. 

Aan mijnheer Wilson werd het overgelaten om te beslissen welke andere waardige, betrouwbare 

vrouw voorwerp zou worden van zijn attenties en Eunice ging door met haar nieuwe geliefde. 

Hoe dit nuchtere, gewetensvolle meisje zich kon verzoenen met de koers die ze nu 

volgde was een vraag. Waarschijnlijk deed ze geen poging om die vraag op te lossen; ze was 

zo verstandig dat ze al van te voren inzag dat dat nutteloos en schijnheilig zou zijn. 

Ze wist dat haar geliefde met Ada Harris verloofd was geweest; dat ze hem aanmoedigde een 

andere vrouw wreed en oneerzaam te behandelen; maar toch ging ze er mee door. Er kwamen 

zelfs mensen naar haar toe die haar vertelden dat het hart brak van het in de steek gelaten 

meisje. Ze luisterde met onbewogen kalmte op haar gezicht. Ze hoorde rustig de protesten van 

haar ouders aan en ging ermee door. Er was iets vreemds aan het karakter van Burr Mason. 

Hij was vreselijk wankelmoedig, maar dat wist hij. Op een keer zei hij tegen Eunice, met het 

zorgeloze gemak dat bij een andere man bijna onbeschaamd zou zijn geweest: 'Ik waarschuw 

je, ik moet niet te veel van Ada Harris zien, schat. Ik ben van plan je trouw te blijven, maar ze 

heeft zo'n mooi gezicht, en ik was ook van plan haar trouw te blijven, maar jij hebt - ik weet 

niet precies wat, maar iets dat zij niet heeft.' 

Eunice wist precies wat hij bedoelde. Het onbegrijpelijke van dat alles was voor haar, die zich 

zo bewust was van haar eigen zwakke punten, de aantrekkingskracht die zij voor een dergelijke 

man kon hebben. 

15 


Een paar dagen nadat Burr Mason die opmerking had gemaakt, kwam Ada Harris bij haar op 

bezoek. Toen Eunice de zitkamer in ging om haar te begroeten, bleef haar gezicht kalm en 

onbewogen, maar de verandering in het meisje voor haar was vreselijk. Niet dat ze magerder 

of bleker was dan anders, maar iets veel ergers. Haar rode lippen stonden zo strak dat de zachte 

rondingen verloren waren gegaan, haar wangen gloeiden koortsachtig, haar blauwe ogen 

schitterden fel en het meelijwekkendste van dit alles was dat een andere vrouw zag dat ze haar 

mooie blonde haar niet gekruld had, maar het recht naar achteren gekamd had, weg van haar 

bonzende voorhoofd. 

Toen Eunice binnenkwam, wachtte ze de inleidende plichtplegingen niet af, maar sprong naar 

voren, pakte haar hand in een sterke, nerveuze greep en bleef zo staan, haar knappe wanhopige 

gezicht tegenover Eunice's kalme, onopvallende gezicht. 

'Eunice!' riep ze uit, 'Eunice! Waarom heb je hem van me afgenomen? Eunice! Eunice!' Toen 

barstte ze uit in een zachte jammerklacht zonder tranen. 

Eunice trok haar hand los en ging zitten. 'Je kunt beter gaan zitten, Ada', zei ze op haar kalme, 

gelijkmatige toon. 'Als je hem zegt, bedoel je Burr Mason neem ik aan'. 

'Je weet best dat ik dat bedoel. Oh, Eunice, hoe kon je dat doen? Hoe kon je? Ik dacht dat je 

zo oprecht was!' 

'Je vraagt me waarom ik dit of dat doe, maar geloof je niet dat hij er zelf ook iets mee te maken 

had?' 

Ada stond voor haar, en wrong haar kleine, witte handen. 'Eunice Fairweather, jij kent Burr 

Mason en ik ken Burr Mason. Je weet dat als je hem op zou geven en hem weigerde te zien, 

dat hij bij me terug zou komen. Dat weetje.' 

'Ja, dat weet ik.' 

'Je weet het wel; je zit daar maar en zegt datje het weet en je doet zoiets wreeds - jij, de dochter 

van een dominee. Je begreep van het begin af aan hoe de zaken stonden. Je wist dat hij van 

mij was, dat je geen recht op hem had. Je weet dat als je hem ook maar een klein beetje zou 

mijden, hij bij me terug zou komen. En toch stond je hem toe dat hij jou het hof kwam maken. 

Je wist het. Er bestaat geen verontschuldiging voor je; je wist het. Voor hem geldt hetzelfde. 

Je hebt hem aangemoedigd ontrouw te zijn. Je hebt hem neergehaald. Je bent minder mooi en 

nuchterder dan ik, maar niet beter. Je zult geen betere vrouw voor hem zijn. Hierna kun je 

geen goede vrouw voor hem zijn. Het is alleen maar voor jezelf - jezelf!' 

Eunice bleef onbeweeglijk. 

Toen wierp Ada zich op haar knieën naast haar en smeekte als ging het om haar leven. 'Eunice, 

oh Eunice, geef hem terug aan mij! Het is dodelijk voor me! Eunice, lieve Eunice, zeg dat 

je dat zult doen!' 

Terwijl Eunice keek naar het arme over haar schoot gebogen hoofd met de goudkleurige, 

verwarde haren, flitste er vreemd genoeg een beeld door haar hoofd van een hoekje bij de 

dorpsschool, die ze beiden jaren geleden hadden bezocht toen zij bij de oudere meisjes hoorde 

en Ada een kind voor haar was: hoe ze gespeeld had dat ze haar dochtertje was en haar op 

schoot gehouden had en dat goudkleurige hoofd zich tegen haar borst had genesteld. 

'Eunice, oh Eunice, hij hield het eerst van mij. Je had nog beter mijn eigen hart kunnen stelen. 

Dat zou niet zo gemeen of zo wreed zijn geweest. Hoe kon je? Oh, Eunice, geef hem aan me 

terug, Eunice, alsjeblieft?' 

'Nee.' 

Ada kwam overeind, wankelend, zonder een woord te zeggen. Ze kreunde een beetje terwijl 

ze de kamer doorliep naar de deur. Eunice ging met haar mee naar de buitendeur en nam afscheid. 

Ada antwoordde niet. Eunice zag dat ze zich aan het hek moest vastgrijpen, toen ze 

daar langs liep, om haar evenwicht niet te verliezen. 

16 


Toen liep ze langzaam de trap op naar haar eigen kamer, sloeg een sjaal om zich heen en ging 

op bed liggen, net zo als ze gedaan had op Kerstavond. Ze zag erg bleek en er lag een vreemde 

uitdrukking, bijna van afschuw, op haar gezicht. 

Terwijl ze daar lag, staarde ze naar alle vertrouwde voorwerpen in de kamer, maar zelfs de 

meest gewone en nietszeggende dingen zagen er in haar ogen vreemd en akelig uit. De verandering 

lag echter in haar zelf en niet in die dingen. De schaduw die over haar eigen ziel hing 

overschaduwde ze en vertekende het beeld. Maar ze voelde ook bijna een angst voor al die 

zielloze dingen waar ze naar staarde. Het waren evenzoveel herinneringen voor haar aan een 

betere tijd, want ze had ze al zo vaak bekeken in haar kindertijd toen ze zich van veel dingen 

nog niet bewust was. Hun stille beschuldigingen maakten haar ziek van afschuw. Daar was 

het spiegeltje waar ze in gekeken had voordat ze de dierbaarste schat van een andere vrouw 

had gestolen, de stoel waar ze op gezeten had, het bed waar ze in gelegen had. 

Eindelijk brak Eunice Fairweather's sterke wil onder de beschuldigingen van haar eigen geweten, 

die zo sterk waren dat ze een lijfelijke vorm aannamen. 

Uitgeput lag Ada Harris op haar bed in haar mooie kamer, met haar gezicht begraven in het 

kussen, toen ze opschrok door een hand op haar schouder. Iemand was heel stil en onaangekondigd 

de kamer ingekomen - niet haar moeder want die stond buiten op de gang te wachten. 

Ada keek om en zag Eunice. Ze sloeg wild met haar slanke handen naar haar. 'Ga weg!' 

schreeuwde ze. 

'Ada!' 

'Ga weg!' 

'Burr Mason is beneden. Ik ben je samen met hem komen opzoeken.' 

Ada ging overeind zitten, terwijl ze haar aanstaarde, haar hand nog steeds geheven. 

'Ik ga mijn verloving met hem verbreken.' 

'Oh, Eunice! Eunice! Je bent een schat.' 

Eunice trok het goudkleurige hoofd tegen haar boezem, net als toen die schooldag. 

'Houd van me zo veel je kunt, Ada', zei ze, 'ik wil toch – iets.' 

17 


Honing 

Het lange, lage, roodgeschilderde huisje stond hoger dan de straat met aan weerskanten een rij 

huizen. Steile stenen trappen leidden naar de huizen. Ze waren met groen, slijmerig mos bedekt 

en uit iedere spleet groeiden varentjes en onkruid. Een pad van platte leistenen liep naar 

de voordeur die groen geschilderd was, scheef aan de scharnieren hing en een koperen klopper 

had. 

Het hele erf en de twee aarden wallen waren bedekt met een wuivende massa zuring en 

pluimgras en rode en witte klaver. Het hooiseizoen was in volle gang. 

Een met gras bedekt karrespoor leidde langs de zijkant van het huis naar een schuur die hier 

en daar een rode lik verf had. 

Naar links lag een wuivend weideland en een tuintje omheind door bonestaken en glanzende 

maisbladeren. Een lange rij bijenkorven prijkte midden in de tuin. 

Een roestig open rijtuigje met een wit paard met hangoren stond op het pad voor de zijdeur 

van het huis. In het rijtuigje zat een vrouw van middelbare leeftijd met een groene katoenen 

paraplu boven haar hoofd rustig te wachten. Ze had een plat, zwart strohoedje met paarse linten 

op en om haar brede schouders droeg ze een matgroene zijden sjaal bezaaid met kleine, 

lichte palmblaadjes Ze had een groot, glimlachend gezicht, warrig grijs haar en op haar dubbele 

onderkin een nogal dikke, witte, kortgeknipte baard. 

De zijdeur stond open en een jonge vrouw liep in en uit met emmers en ronde houten dozen 

die ze wegborg in de achterbak en onder de zitting van het rijtuigje. Ze had ietwat ronde 

schouders en haar gezicht, met dezelfde dikke huid en vale kleur als dat van haar moeder, was 

net zo vriendelijk en glimlachend, maar had ook iets slims dat bij de oudere vrouw ontbrak. 

Toen de emmers en dozen allemaal in het rijtuigje waren geladen, deed ze de deur op slot, 

stapte zelf in en reed voorzichtig het erf af. 

De weg waar langs zij reden lag tussen wuivende graanvelden. Het geluid van ratelende 

maaimachines vulde deze ochtend de lucht; bijna ieder veld vertoonde brede voren waar ze 

geweest waren. 

Het oude, witte paard draafde langzaam verder, de twee vrouwen zaten zwijgend achter hem, 

de oudste van de twee zat rustig en met belangstelling om zich heen te kijken, de jongste was 

schijnbaar in gedachten verzonken. Ze rekende uit hoeveel haar boter, eieren en bessen op 

zouden brengen in Bolton, het marktstadje waarheen ze op weg waren. 

Inez Morse en haar moeder reden daar iedere week naar toe om de produkten van hun boerderijtje 

te verkopen. Haar vader was drie jaar geleden gestorven; sindsdien had de dochter de 

boerderij voortgezet, haast zonder gehuurde krachten. Er rustte een hypotheek van zeshonderd 

dollar op die ze probeerde af te lossen. Het ging maar langzaam ofschoon zij iedere cent als 

het maar even kon opzij legden en zichzelf de opbrengst van hun eigen land ontzegden. 

Inez maakt altijd milde grapjes over de honing die haar bijen maakten. Zij en haar moeder 

aten die zelden; het ging allemaal naar de markt in Bolton. 

'Ik zal U eens wat zeggen, moeder', placht Inez te zeggen, 'de dag dat de hypotheek is afgelost 

eten we 's avonds warme crackers met honing.' 

Iedere keer als haar moeder verlangend keek naar de heerlijkheden die ze niet voor hun eigen 

genoegen konden houden, zei Inez dat ze er maar niet aan moest denken – mettertijd zouden 

ze hun eigen honing wel kunnen eten. Die opmerking werd een gevleugeld gezegde voor hen. 

Voor de moeder waren de ontberingen veel erger dan voor de dochter. Ze was één van die 

vrouwen voor wie dit soort eenvoudige geneugten een belangrijk deel van het leven uitmaken. 

Ze had niet veel fantasie. Ze raakte bij het vooruitzicht dat eens de hypotheek afgelost zou 

zijn lang niet zo in verrukking als Inez; ze was daar nauwelijks toe in staat, hoewel ze toch 

wel erg blij zou zijn als de tijd daar was. Nu was de honing meer in haar gedachten. Ze had 

18 


echter nooit gemopperd over welke zakelijke regeling dan ook van haar dochter. Volgens haar 

handelde Inez altijd wel juist. 

Toen ze in Bolton waren aangekomen, reed Inez van huis tot huis het dorp rond; haar spullen 

verkocht ze aan de deur, terwijl haar moeder in het rijtuigje zat en de teugels hield. Ze had een 

behoorlijk aantal vaste klanten; haar koopwaar was altijd uitstekend en tot ieders tevredenheid, 

ofschoon ze de naam had een beetje moeilijk te zijn bij het afdingen en altijd een zo 

hoog mogelijke prijs vroeg. 

Vandaag had een van haar klanten haar bij het wisselen een cent te weinig gegeven. Toen Inez 

dat ontdekte, reed ze een halve kilometer terug om de fout te herstellen. De vrouw keek geamuseerd 

en een beetje neerbuigend toen haar de ontbrekende cent werd gevraagd. Inez zag 

dat. 'U vindt het misschien vreemd dat ik voor een cent terugkom', zei ze waardig, 'maar centen 

zijn mijn dollars.' 'Ja, dat zal wel', gaf de vrouw snel toe, en ze trok een ander gezicht. 

Terwijl Inez door de straten van Bolton reed, keek ze met de ernstige bewondering van een 

vrouw naar de meisjes van haar eigen leeftijd in hun mooie stadskleren. Zij zelf had nooit iets 

anders dan het hoogst noodzakelijke gehad wat kleding betreft. De laatste tijd was er een ijdel 

verlangen in haar hart geslopen naar een kleurig lint voor om haar hals, zoals sommige van 

die meisjes hadden. Ze dacht er in de verste verte niet aan om aan dat verlangen toe te geven, 

maar het bleef. Ze dacht daar zo vaak aan dat ze er op weg naar huis tegen haar moeder over 

begon voor ze het wist. 

'Moeder', zei ze, 'een rode strik met linten, zoals die meisjes droegen, zou me wel goed staan, 

denkt U ook niet?' 

Haar moeder keek haar verbaasd aan. Zo praatte Inez toch niet? 'Heel goed, kind', zei ze. 'Ik 

zou er één kopen als ik jou was; je bent jong en dan wil je zulke dingen. Ik heb ze ook gehad 

als meisje.' '0 nee, moeder', riep Inez haastig uit, 'Natuurlijk heb ik daar nooit echt aan gedacht, 

Ik zei het zomaar. We moeten wachten tot de hypotheek afgelost is voor we onze honing 

eten, weet U wel.' 

Toen moeder en dochter die avond hun avondmaal hadden gegeten en zaten te schemeren in 

de keuken, werd er op de deur geklopt. Inez deed de deur open. Het was Willy Linfield. 

'Dag, hoe gaat het er mee, Willy?' zei ze. 

'Heel goed, dank je, Inez.' 

Toen viel er een stilte. Inez bleefde jongeman ernstig aankijken. Ze vroeg zich af wat hij wilde 

en waarom hij niet zei waar hij voor kwam. 

'Mooie avond, niet?' zei hij eindelijk. 

'Prachtig.' 

Toen viel er weer een stilte. De jonge kerel ging op zijn ene been staan, toen op zijn andere en 

bloosde. 

Inez kon niet bedenken waarom hij niet zei waar hij voor kwam. Ze werd er op het laatst 

wanhopig van. 

'Wilde je moeder wat eieren kopen, Willy?' vroeg ze. 'Ne-ee', stamelde hij; hij leek nogal van 

zijn stuk gebracht. 'Ik weet niet - zij - tenminste, ze heeft er niets over gezegd.' 

'Was het dan boter?' 

'Nee - ik denk 't niet. Ik geloof dat ze genoeg boter heeft.' 

Inez staarde hem met stijgende verbazing aan - wat wou hij nou? 

De jongen had een lichte huid en zag er uit of het bloed zo ongeveer door zijn gezicht heen 

zou barsten. 

'Goedenavond, Inez', zei hij eindelijk. 

'Goedenavond, Willy', antwoordde ze. Toen liep hij weg. Inez liep helemaal verwonderd de 

keuken in. Ze vertelde het haar moeder. 'Wat denkt U dat hij wilde?' vroeg ze. Mevrouw Morse 

was niet erg pienter, maar de vader van Inez had haar lang geleden het hof gemaakt. Ze 

vond de sleutel tot het mysterie sneller dan haar dochter. 

19 


'Nou, waarschijnlijk kwam hij je opzoeken.' 

'Mij opzoeken! Maar waarom dan?' 

'Nou, omdat hij dat wilde. Waarom zoekt een man een meisje op?' 

Nu was het de beurt van Inez om te blozen. Ik heb daar nooit aan gedacht', zei ze. 'Ik geloof 

het niet, moeder.' 

'Hij wel, dat is zo klaar als een klontje.' 

'Ik heb er helemaal niet aan gedacht om hem binnen te vragen. U hebt zich vast vergist moeder. 

Niemand is me ooit om die reden op komen zoeken.' 

Inez bleef er over nadenken en voelde zich niet erg op haar gemak. Het gaf haar een soort 

onbehaaglijk gevoel en dat soort onbehaaglijkheid was nieuw voor haar. 

De volgende dag kwam ze Willy Linfield in de dorpswinkel tegen. Ze ging meteen op hem af. 

'Willy', zei ze, 'ik heb je gisteravond niet gevraagd om binnen te komen en achteraf bedacht ik 

dat ik dat wel had moeten doen. Ik dacht er helemaal niet aan dat je misschien binnen wilde 

komen. Ik dacht dat je voor een boodschap kwam.' 

De jongeman had eerst wat stijfjes en beledigd gekeken toen zij naar hem toe was gekomen, 

maar het was onmogelijk om haar eerlijke verontschuldiging in twijfel te trekken. 

'Nou, ik dacht je maar eens op te zoeken, of zo, Inez', bekende hij blozend. 

'Dat spijt me dan, maar geen enkele jongeman is mij ooit eerder op komen zoeken en ik heb 

nooit aan zoiets gedacht.' 

Ze keek hem vriendelijk recht in zijn ogen aan. Hij vatte moed. 

'Zeg, Inez', zei hij, 'de klokkenluiders treden morgenavond op in het gildehuis. Heb je geen 

zin om met me mee te gaan?' 

'Ja, dat lijkt me leuk. Graag, Willy.' 

Inez was niet gauw uit haar evenwicht gebracht, maar nu ging ze helemaal opgewonden naar 

huis. Zoiets was nog nooit eerder gebeurd. Jonge mannen hadden nooit enige voorkeur voor 

haar getoond. Ze was ontzettend blij. Ze was zich er nooit van bewust geweest dat het haar 

iets kon schelen, omdat ze nooit de ervaringen van andere meisjes had gehad; maar nu ontwaakten 

haar meisjes-instincten. Ze had veel van haar moeders eenvoud van geest, hoewel die 

eenvoud werd gecompenseerd door natuurlijke pienterheid. 

Nu begon ze het plan van het rode lint weer te overdenken. Ze wilde het zo graag hebben, 

maar naar haar gevoel was het een vreselijke verkwisting. Uiteindelijk besloot ze het te kopen. 

Ze zag er bleek en angstig uit toen ze het aan de toonbank in het modezaakje kocht. 

Ze voelde een schuldbewuste blijdschap toen ze het mee naar huis nam. Ze liet het aan haar 

moeder zien en vertelde van Willy Linfield's uitnodiging. Dat had ze daarvoor nog niet gedaan. 

Het was op de middag voor het concert. 

'Zo!' zei haar moeder opgetogen. 'Je hebt een aanbidder, Inez, dat is zo zeker als wat, en het 

rode lint is prachtig.' 

Inez kon zich echter niet van haar schuldige gevoel losmaken. Ze gaf haar moeder een stuk 

honingraat voor het avondmaal. 

'Het is niet eerlijk dat ik lint koop van het geld voor de hypotheek terwijl moeder niets heeft', 

zei ze tegen zichzelf. 'Dus moet zij honing krijgen, dat trekt de zaken recht..' 

Maar toen Inez met het kokette rode lint om haar hals, gevolgd door haar begeleider, onwennig 

door het verlichte gildehuis liep en naast hem zat te luisteren naar de kristalheldere tonen 

van de klokkenspelers, schenen de zorgen over het lint en de druk van de hypotheek tijdelijk 

van haar jonge, gebogen schouders te glijden. Ze dacht er alleen aan als ze naar sommige andere 

meisjes met linten keek en dan was ze blij dat ze er ook één had. Een paar minuten lang 

beleefde ze de meisjesjaren die ze nooit gekend had. 

Het concert was op woensdag. Zaterdags reden zij en haar moeder weer naar Bolton om hun 

boter en eieren te verkopen. Toen ze thuis kwamen, opende Inez de zitkamer, die nooit gebruikt 

werd, en veegde hem en stofte af. Haar moeder en zij vonden het een prachtige kamer. 

20 


Sinds de begrafenis van haar vader was hij niet meer open geweest. Toen ze die dag de deur 

ontsloot, leek het net of ze de lange doodskist midden op de vloer zag staan, net als toen. Ze 

rilde een beetje. 'Ik denk dat mensen die moeilijkheden hebben gehad, achteraf doodskisten 

zien zelfs als ze gelukkig zijn', mompelde ze bij zichzelf. Toen ging ze aan de slag. Er stond 

een groot mahoniehouten bureau in de hoek van de kamer; er stonden wat stoelen met rieten 

zittingen stijfjes opgesteld; tussen de twee ramen aan de voorkant stond een ouderwets kaarttafeltje 

met daarop de gedichten van Mevrouw Heman en de mooiste lamp met een kralen 

lampekap. Daarboven hing een smalle spiegel met een vergulde lijst. 

Mevrouw Morse hoorde dat Inez aan het werk was en kwam binnen. 'Wat ben je in vredesnaam 

aan 't doen; Inez?' vroeg ze verwonderd. 

'Ik dacht, ik knap het hier een beetje op. Willy Linfield zei dat hij - misschien - even langs zou 

komen op zondagavond.' Inez keek haar moeder niet aan. Op de een of andere manier voelde 

ze zich beschaamder tegenover haar dan dat ze zich tegenover een intelligentere vrouw zou 

hebben gevoeld. 

'Wel heb ik ooit, Inez, 't is toch niet waar! Je hebt een aanbidder zo waar als ik hier sta! Je 

vader bleef regelmatig komen toen we voor het eerst voor de zondagavond hadden afgesproken. 

Je moet een nieuwe pit in die lamp doen, Inez.' 

'Ik zal ervoor zorgen, moeder', antwoordde Inez kort. Ze was zelf erg blij, maar ze was boos 

op haar moeder, omdat die zo duidelijk liet merken dat ze opgetogen was; het leek alsof haar 

vreugde daardoor verminderde. 

Op zondag ging Inez 's morgens en 's middags met haar moeder naar de kerk. Na de ochtenddienst 

ging ze ook naar de Zondagsschool. Ze zat in een klas met meisjes van haar eigen leeftijd. 

Op de een of andere manier had ze nooit gevoeld dat ze ook maar enigszins bij hen hoorde. 

Ze had nooit de dingen gehad die zij hadden gehad, of dingen gedaan die zij deden. Vandaag 

keek ze naar hen met het gevoel van verwantschap. Zij was ook een meisje. Drie of vier 

van hen hadden verkering. Inez keek naar hen en dacht er aan dat zij dat ook had en dat haar 

aanbidder vanavond kwam, net als de hunne. 

Ze had zondags net zo goed werk te doen als door de week. De koeien moesten gemolken 

worden en de kippen gevoerd. Maar na het avondeten verkleedde ze zich en deed haar nieuwe 

rode lint om. Ze plukte een boeketje rozen uit de voortuin (er stonden een paar van deze kleine 

rozen half verscholen tussen het hoge gras) en schikte ze in een oud wijnglas op de schoorsteenmantel 

in de zitkamer. Toen ze Willy's voetstappen op het leistenen pad hoorde en zijn 

kloppen op de voordeur, begon haar hart te bonzen als nooit tevoren. 

'Daar is je aanbidder, Inez!' riep haar moeder; hij is er!' 

Inez was vreselijk bang dat Willy zou horen wat haar moeder zei; alle ramen stonden open. 

Trillend liep ze naar de deur en noodde ze hem in de fraaie zitkamer. 

Mevrouw Morse bleef in de keuken. Buiten werd het donkerder. Ze kon het zachte gemompel 

van stemmen in de zitkamer horen. 'Inez is daarbinnen met haar aanbidder', zei ze. 'Net zoals 

vroeger haar vader en ik, maar dat is voorbij. Alles heeft iets vreemds.' 

Daarna kwam Willy Linfield vaak op zondagavond. Iedereen zei dat Willy Linfield met Inez 

Morse ging. De mensen vroegen zich af wat hij in haar zag. Hij was een knappe, nogal fatterige 

jonge kerel en Inez was zo gewoon in haar manier van doen. Ze zag er wel tien jaar ouder 

uit dan hij, alhoewel ze ongeveer van dezelfde leeftijd waren. 

Op een maandagmiddag vertelde ze haar moedcr dat Willy haar de avond tevoren ten huwelijk 

had gevraagd. De twee vrouwen zaten bij het keukenraam uit te rusten. Ze hadden de was 

gedaan en waren net klaar. De keuken vloer was net geschrobd; alles zag er vochtig en schoon 

uit. 

"t Is toch niet waar, Inez!' riep haar moeder bewonderend uit. 'Wat heb je hem geantwoord? 

Natuurlijk neem je hem; hij is echt een aardige vent; en ik denk niet dat je ooit nog iemand 

anders zult krijgen.' 

21 


'Ik heb hem gezegd dat ik hem wil hebben als hij drie jaar wil wachten, zodat ik de hypotheek 

kan aflossen', antwoordde Inez rustig. 

'Zei hij dat hij dat zou doen?' 

'Ja'. 

'Het is een lange tijd om te wachten voor een jongen', zei haar moeder, en ze schudde weifelend 

haar hoofd. 'Ik ben bang dat je hem kwijt zult raken, Inez.' 

'Dan raak ik hem maar kwijt', zei Inez. 'Ik zal die hypotheek aflossen voor ik met welke man 

dan ook trouw. Kijk eens, moeder', vervolgde ze met een felheid die totaal ongewoon was en 

die toonde hoe gevoelig de zaak voor haar lag, 'U weet ongeveer hoe ik over die hypotheek 

denk. Het is geen gewone hypotheek. U weet hoe vader er over dacht.' 

'Ja, dat weet ik, Inez', zei haar moeder met een snik in haar stem. 

'Hoe vaak heeft vader er niet met me over gepraat daarginds op de akker', vervolgde Inez. 

'Zijn hele leven heeft hij geprobeerd om dit land schuldvrij te krijgen; hij heeft er voor gezwoegd 

als een ezel; we hebben allemaal gewerkt en ontberingen geleden. Maar hoe hard hij 

ook werkte, aan die laatste zeshonderd dollar is hij niet toegekomen. Toen de dokter hem vertelde 

dat hij nog maar een paar maanden te leven had, deed hij niet anders meer dan er over 

tobben en dat vertelde hij me. Hij heeft volgens mij altijd meer met mij over zijn zorgen gepraat 

dan met U, moeder.' 

'Dat denk ik ook, Inez.' 

'Op het laatst heb ik gezegd - dat was toen hij nog kon lopen, vlak voordat hij het opgaf; ik 

was buiten in de tuin erwten aan het plukken en hij stond daar met zijn stok. 'Inez', zei hij, 'ik 

moet sterven en kan die hypotheek niet aflossen, en al vanaf de tijd dat ik een jongeman was 

heb ik daarvoor gewerkt.' 

'Vader', zei ik, 'maak U geen zorgen. Ik zal die hypotheek aflossen.' 'Dat kun je niet, Inez', zei 

hij. 'Vast en zeker wel', zei ik, 'dat beloof ik U, vader.' 'Dat scheen hem op te vrolijken. Hij 

tobde er daarna niet zo veel meer over, maar hij bleef me maar vragen of ik heus dacht dat ik 

dat wel kon. Ik heb altijd ja gezegd. Dus, moeder, als ik nu met Willy trouw, mag de hemel 

weten wat me allemaal kan verhinderen om mijn belofte aan vader te houden. Willy heeft 

niets gespaard en hij is niet erg sterk. Bovendien moet hij zijn moeder en zuster helpen. Hattie 

begint net een beetje voor zichzelf te zorgen, maar ze kan nog niet veel voor haar moeder 

doen. Mevrouw Linfield is niet in staat om te werken en Willy moet voor haar zorgen. En dan 

heb ik U nog. En misschien moet er nog voor meer gezorgd worden in twee of drie jaar tijds; 

niemand die het weet. Als ik nu met Willy trouw, kan ik die hypotheek nooit aflossen zoals ik 

vader beloofd heb en dat wil ik niet. Er zijn precies drie jaar nodig tot de laatste cent afbetaald 

zal zijn en dan zal ik met hem trouwen als hij op me wil wachten. Als die hypotheek alleen 

voor mij was, kon het me niet schelen, alhoewel ik niet denk dat dat verstandig zou zijn. Maar 

het is voor vader.' 

Mevrouw Morse huilde. 'Ik weet dat je gelijk hebt over die hypotheek, Inez', snikte ze, 'maar 

je zult je aanbidder zo zeker als wat verliezen'. 

Niettemin leek het er heel lang op dat dat niet zou gebeuren. Willy bleef haar trouw. Hij was 

van het goede soort en hij was dol op Inez, alhoewel hij zich nauwelijks kon verplaatsen in 

haar gevoelens over de hypotheek. Soms voelde ze een scherpe pijn in haar hart uit medelijden 

voor haar vader. Het maakte voor haar geen verschil dat alle aardse beslommeringen nu 

voor hem voorbij waren. Als ze overdacht hoe hij gezwoegd en getobd had en zichzelf alles 

ontzegd had om hun boerderijtje af te kunnen lossen, en toen gestorven was zonder dat dat 

voor elkaar was, was het haar zwaar te moede. Het trieste beeld van haar arme, saaie vader, 

die zijn hele leven tevergeefs had gewerkt voor zo'n beperkt doel met zulke beperkte middelen, 

achtervolgde haar. Gedurende de volgende drie jaar spande ze zich tot het uiterste in. Ze 

ontzegde zich zelfs nog meer dan ze vroeger gedaan had. Soms dacht ze dat haar kleren nauwelijks 

geschikt waren om er mee naast Willy te verschijnen, hij zag er altijd zo netjes uit. 

22 


Maar ze dacht dat hij wel wist waarom ze zo armoedig gekleed ging en dat hij het niet erg 

vond. 'Het brengt het moment dat we onze eigen honing kunnen eten dichterbij', zei ze. 

Willy was haar heel lang trouw; maar het laatste half jaar van het derde jaar, liet hij af en toe 

verstek gaan. Soms kwam hij zondagsavonds niet. Inez zat daar een beetje over in, maar ze 

twijfelde niet echt aan hem, hij was haar zo lang trouw geweest. Er moest trouwens nog maar 

één betaling op de hypotheek gedaan worden en ze was daarover zo in de wolken, dat ze over 

alles vol goede hoop was. 

Toch was ze niet echt opgetogen toen ze op een middag naar het notariskantoor ging en de 

laatste betaling deed. Ze was minder gelukkig dan ze had verwacht. Willy was nu al drie weken 

niet meer bij haar geweest. Ze had hem zelfs niet in de kerk gezien. 

Toch ging ze rechtstreeks van het notariskantoor naar zijn huis; dat was de oude afspraak tussen 

hen geweest, die ze lachend gemaakt hadden. Ze zou hem het goede nieuws komen vertellen; 

dan zou hij met haar naar huis gaan en het feestelijke maal van crackers en honing met 

hen eten. 

Ze ging meteen door de zijdeur naar binnen en liep de zitkamer in. Ze kende het huis goed. In 

de zitkamer zaten Willy's moeder en zuster. Ze schrokken alle twee op toen ze haar zagen. 

'Oh moeder, hier is ze!' riep Hattie uit, zonder tegen Inez te spreken. 

Het hart zonk Inez in de schoenen, maar ze probeerde gewoon te praten. 

'Waar is Willy?' vroeg ze. 'Hij is toch al wel thuisgekomen van de winkel, hè? Ik heb de laatste 

betaling op de hypotheek gedaan en dat kwam ik hem vertellen.' 

Moeder en dochter antwoordden niet maar staarden zwijgend, in de grootste verlegenheid 

gebracht, naar elkaar. 

'Oh, Inez!' riep Hattie op het laatst uit, alsof ze niets anders te zeggen had. 'Kom even in de 

mooie kamer met me, Inez', voegde ze er na een tijdje aan toe. 

Bevend volgde Inez haar. 

Hattie deed de deur dicht en sloeg haar armen om Inez heen. 

'Oh, Inez!' riep ze weer uit en ze begon te huilen; 'Ik weet niet hoe ik het je moet vertellen. 

Willy heeft je zo verschrikkelijk gemeen behandeld. We hebben allemaal met hem gepraat, 

maar dat heeft niets geholpen. Oh, Inez, ik kan het je niet vertellen. Hij is vanmiddag - naar 

West Dorset gegaan om – te trouwen! Oh, Inez!' 

'Met wie trouwt hij?' 

'Ze heet Tower - Minnie Tower. Oh, Inez, het spijt ons zo verschrikkelijk! Hij kent haar nog 

niet zo lang. Zoiets hadden we nooit kunnen denken.' 

'Het geeft niet', zei Inez rustig. 'Stel je niet zo aan, Hattie. Misschien is het zo wel het beste.' 

'Maar, vindt je het niet érg, Inez?' 

Aan het gezicht van Inez viel niets af te lezen en ze was meelijwekkend kalm. 'Het heeft geen 

zin te kniezen over iets wat toch niet veranderd kan worden', zei ze. 'Ik geloof niet dat Willy 

slecht gehandeld heeft. Ik heb hem lang laten wachten.' 

'Dat was het probleem, Inez.' 

'Ik kon het niet helpen. Ik zou het weer zo doen..' 

Inez nam het zo kalm op, dat het andere meisje opfleurde. Ze had zich angstig en wanhopig 

gevoeld maar haar gevoelens gingen niet erg diep. 

'Inez', zei ze aarzelend, toen zij aanstalten maakte om te vertrekken; 'ze hebben boven een 

kamer in orde gemaakt, weet je; zou je die willen zien? Hij is echt mooi.' 

Inez rilde. Hoewel ze wist dat het meisje het goed bedoelde, trof deze steek haar tot in het 

diepst van haar hart. 

'Nee dank je, Hattie, ik blijf niet.' 

Inez was blij toen ze buiten was. Ze voelde zich een beetje licht in haar hoofd. Ze moest meer 

dan een mijl lopen voor ze thuis was. Eén keer stopte ze en rustte ze uit op een steen langs de 

23 


weg. Ze keek vermoeid om zich heen naar het vertrouwde landschap. 'De hypotheek is afgelost', 

zei ze, 'maar ik zal mijn honing nooit eten.' 

Haar moeder keek door het keukenraam naar haar uit toen ze het erf opkwam. 

'Is hij afgelost, Inez?' vroeg ze gretig, toen ze de deur opendeed. 

'Iedere cent, moeder', antwoordde de dochter, terwijl ze haar kuste - iets wat ze zelden deed; 

ze was niet erg aanhalig. 

'Waar is je verloofde?' was de volgende vraag. 'Ik dacht dat je hem mee naar huis zou nemen.' 

'Hij komt niet, moeder. Hij is naar West Dorset gegaan om te trouwen.' 

'Inez Morse, dat meen je toch niet! Je bedoelt toch niet dat je je verloofde echt bent kwijtgeraakt? 

Had ik het je niet gezegd!' Mevrouw Morse ging zitten en begon te huilen. 

Inez had haar jas uitgedaan en nu pakte ze de kneedplank en wat bloem. 

'Wat ben je nou aan 't doen, Inez?' 

'Ik ga warme crackers maken voor het avondeten, moeder, voor bij de honing.' 

'Je gaat toch geen warme crackers maken als je je verloofde bent kwijtgeraakt?' 

'Ik zie niet in waarom we daarom het eten, waar we het al deze jaren over gehad hebben, zouden 

moeten missen.' 

'Alsjemenou, ik geloof niet dat het je iets kan schelen', zei de arme simpele moeder, en het 

verdriet om haar dochter werd daardoor iets verlicht. 

'Wat me wel kan schelen is dat ik genoeg moed heb om verder te leven, moeder.' 

'Nou, ik ben blij dat je het zo kunt bekijken, Inez; maar je bent een vreemd meisje.' 

De crackers waren heerlijk luchtig. Het gezicht van Inez stond net zo opgewekt als altijd toen 

zij en haar moeder aan het tafeltje zaten met de crackers en de goudkleurige honingraat in een 

doorzichtig glazen schaaltje tussen hen in. De moeder zag er vredig en gelukkig uit. Ze was 

verrukt dat Inez het 'zo' opnam. 

Maar toen ze haar crackers en honing op haar bord zag liggen, zei ze weer: 'Je bent een 

vreemd meisje, Inez. Ik weet dat de hypotheek afgelost is en ik zou willen dat je arme vader 

het wist, en hier zitten we nou warme crackers met honing te eten. Maar ik had verwacht dat 

de honing je niet zo zoet meer zou smaken nu je je verloofde kwijt bent.' 

Het vriendelijke geduld op het gezicht van Inez was aandoenlijker dan tranen. 'Ik denk dat het 

zo heel wat mensen op de wereld met hun honing vergaat', zei ze. 'Morgen, als het mooi weer 

is, rijden we naar Bolton en dan kopen we een nieuwe jurk voor je, moeder.' 

24 


Louisa 

'Ik weet niet wat jij allemaal in je hoofd hebt.' Mevrouw Britton keek scherp naar haar dochter 

Louisa maar ze kreeg geen antwoord. 

Louisa zat op één van de keukenstoelen vlak bij de deur. Daar was ze op neergevallen zodra 

ze binnenkwam. Haar handen waren helemaal bruin en smerig van de aarde van het veld; hij 

kleefde aan de zoom van haar oude jurk en aan haar werkschoenen. Mevrouw Britton, die 

tegenover haar bij het raam zat, keek naar haar en wachtte af. Plotseling leek het zwijgen van 

Louisa haar moeders wil met een elektrische schok te treffen; ze trok zich met een boze ruk 

van haar hoofd terug. 'Je weet er helemaal niets van. Je zou hem best aardig vinden als je 

maar eenmaal met hem was getrouwd', zei ze, alsof ze antwoord gaf op één of andere tegenwerping. 

Louisa zag er nogal onopvallend uit; het leek of haar stijfkoppigheid een waas over haar heen 

wierp. Ze hield haar ogen neergeslagen; ze leunde met haar hoofd tegen de muur. 

'Ja, blijf daar maar zitten alsof je een bezemsteel hebt ingeslikt!' riep haar moeder uit. 

Louisa kwam overeind. Toen ze zich bewoog verspreidde zich in de kamer een vage geur van 

aarde - een geur als van omgeploegd land. Mevrouw Britton's smalle, vale gezicht kreeg een 

hardere trek. 'En nou ga je zeker weer terug naar je aardappelveld, hè?', zei ze. 'Daar buiten 

aardappels poten als een man. Iedereen kan het zien. Een mooi gezicht is dat!' 

'Als het ze niet bevalt kijken ze maar niet', antwoordde Louisa. Ze sprak nogal vlak. Haar jonge 

rug was stijf van het al die tijd gebogen staan boven de aardappels, maar ze strekte zich 

krachtig. Ze trok haar hoed dieper in haar ogen. 

Er klonk geschuifel buiten de deur en gemorrel aan de klink. De deur ging open en er kwam 

een oude man binnen; slepend met zijn voeten kwam hij over de drempel. Hij droeg een oude 

mand. 'Wat heeft U in die mand, vader?', vroeg mevrouw Britton. De oude man keek haar 

aan. Zijn oude gezicht had de ronde vormen en het naïeve lachje van een kind. 

'Vader, wat heeft U in die mand?' 

Met angstige voorgevoelens keek Louisa in de mand. 'Waar hebt U die aardappels vandaan, 

grootvader?' vroeg ze. 

'Opgegraven.' De grijns van de oude man werd breder. Hij giechelde schor. 

'Ik wed dat hij al die aardappels die jij net gepoot hebt, heeft opgegraven!', zei mevrouw Britton. 

'Ja, dat klopt.', zei Louisa. 'O, grootvader, U wist toch dat ik die aardappels net gepoot had?' 

De oude man keek haar met zijn tranende blauwe ogen aan en grijnsde nog steeds. 

'Dat wist U toch wel, grootvader?', zei ze weer. 

Maar de oude man grinnikte alleen maar. Hij was zo oud dat hij weer teruggekeerd was in de 

mysterieuze wereld van het kind-zijn. Zijn motieven waren verborgen en bleven ondoorgrondelijk; 

de mensenwereld ontging hem meer en meer. 

'Hemel, verdoe alsjeblieft niet nog meer tijd door tegen hem te gaan praten', zei mevrouw 

Britton. 'Je kunt er toch niet achter komen of hij weet wat hij doet of niet. Ik geef het op. Vader, 

zet die aardappels nu maar neer, en kom hier maar in de leunstoel zitten; vandaag hebt U 

wel genoeg werk gedaan.' 

De oude man schudde zijn hoofd, traag, opstandig. 

'Kom direkt hier.' 

Louisa trok aan de mand met aardappels. 'Geef hier, grootvader', zei ze. 'Ik moet ze hebben.' 

De oude man verzette zich. Zijn grijns verdween en zijn gezicht kreeg iets vastberadens. Mevrouw 

Britton stond vastbesloten op en liep op hem toe. Ze was een ziekelijke, tengere 

vrouw; haar hals was mager, maar haar stem klonk krachtig, met diepe bastonen. 

25 


'En nu, vader', zei ze, 'geeft U haar die mand, en U gaat daar aan het andere eind van de kamer 

in die schommelstoel zitten.' 

De oude man keek neer op haar kleine, wigvormige gezicht. Zijn greep op de mand verslapte. 

Louisa trok de mand weg en schoof langs hem heen naar buiten toe, traag volgde de oude man 

zijn dochter door de kamer naar de schommelstoel. 

De Brittons hadden geen erg groot aardappelveld; alles bij elkaar hadden ze maar twee hectare. 

Louisa had tweederde van haar aardappels gepoot; nu moest ze dat allemaal opnieuw doen. 

Ze was naar huis gegaan om water te drinken; haar moeder had haar opgehouden en in die 

tussentijd had de oude man haar werk ongedaan gemaakt. Ze begon de uit de grond gerukte 

aardappels weer te poten. Ze werkte zorgvuldig en gestadig. Uit het oosten woei een krachtige 

wind, vol met vocht. Je kon er de zeelucht ruiken hoewel het hier een paar kilometer landinwaarts 

was. Louisa's bruine katoenen rok werd door de wind als een zeil opgebold. Als ze 

zich oprichtte blies de wind pal in haar gezicht. 

'Ik moet ze er vandaag in krijgen, hoe dan ook', mompelde ze bij zichzelf. 'Morgen gaat het 

zeker regenen.' 

Ze werkte zo snel als ze maar kon; en zo vorderde de middag. 

Om vijf uur keek ze toevallig even naar de weg - waar het aardappelveld naast lag :- en ze zag 

Jonathan Nye met zijn grijze paard en rijtuigje voorbij rijden. Snel keerde ze haar rug naar de 

weg en ze luisterde tot het geratel van de wielen verdwenen was. Om zes uur keek haar moeder 

uit het keukenraam en riep haar voor het avondeten. 

'Ik kom zo', riep Louisa terug. Daarna werkte ze sneller dan ooit. Om half zeven ging ze het 

huis in en zaten de aardappels allemaal in de grond. 

'Waarom kwam je niet toen ik je riep?' vroeg haar moeder. 

'Ik moest de laatste aardappels nog poten,' 

'Volgens mij was het helemaal niet nodig om ze beslist vanavond allemaal te poten. Als je 

hard werkt om het avondeten klaar te maken, vind ik het wel ontmoedigend om het dan nog 

een uur te laten staan. En ik zou zo zeggen datje voor vandaag wel genoeg gewerkt hebt in 

deze vochtige wind.' 

Louisa waste haar handen en haar gezicht bij de gootsteen in de keuken en voor de spiegel die 

daarboven hing, streek ze haar haar glad. Ze had haar haar ook vochtig gemaakt zodat het 

donkerder leek; eigenlijk was het lichtbruin van kleur. Ze borstelde het in soepele, rechte slagen 

weg van haar slapen. Doordat haar gezicht steeds blootgesteld was geweest aan de vochtige 

wind zag het er nu helder en stralend uit. Ze zag het zelf en knikte even zelfbewust. 

Toen ze aan tafel zat keek haar moeder haar aan, met een bewondering die ze achter afkeuring 

verborg. 'Kijk nou eens naar je gezicht', zei ze. 'Zo rood als een biet. Als het zo doorgaat zul je 

er voor het einde van de zomer wel fraai uitzien.' 

Louisa bedacht dat het licht niet erg sterk was en dat ze in de spiegel waarschijnlijk mooier 

had geleken. Ze zag er vast niet zo mooi uit als ze had gedacht. Heel zuinig smeerde ze een 

beetje boter op haar brood. Er was alleen maar brood en boter en slappe thee voor het avondeten, 

hoewel de oude man zoals altijd zijn bord met maïspap had. Hij kon niet veel vast voedsel 

eten. Hij boog zich tot vlak boven zijn bord en at met grote happen en veel geslurp. Zijn 

dochter had een doek om zijn nek geknoopt zoals je een kind een schortje voorbindt. Ze had 

ook een doek op het tafelkleed voor hem uitgespreid en lette scherp op dat hij niet met zijn 

eten zou morsen. 

'Ik wou dat ik iets te eten had dat ik net zo lekker vond als hij die pap met stroop', zei ze. Ze 

had haast niets gegeten. Met kleine slokjes dronk ze haar slappe thee. Louisa keek naar haar 

moeder tegenover haar, een mager figuurtje in een keurige oude jurk; ze keek naar haar smalle 

hoofd dat een brede scheiding in het dunne haar liet zien als ze zich over haar theekopje 

boog. 'Waarom rooster je je brood niet, moeder?' zei ze. 'Ik wil het wel voor je doen.' 

26 


'Nee, daar heb ik geen trek in. Ik zou het net zo goed wel kunnen eten, maar ik heb er geen 

trek in. Ik wil iets lekkers - een haring of een stukje koud vlees, of zoiets. Ik zou best flink 

kunnen eten, als ik maar net zoveel had als sommige andere mensen. Mevrouw Mitchell zei 

laatst dat ze het haast niet kon geloven maar dat er elke dag vlees van de slager naar mevrouw 

Nye gebracht werd. Ze zei dat Jonathan naar Wolfsborough gaat, en dan elke week grote 

stukken vlees in een mand mee naar huis brengt. Ze zullen wel van alles hebben wat ze willen.' 

Louisa zelf at ook niet zoveel maar nu nam ze met een beslist gebaar nog een snee brood. 'Er 

zijn mensen die hiervoor nog dankbaar zouden zijn', zei ze. 'Ja, we moeten zeker maar dankbaar 

zijn dat we nog leven; het is toch zo'n troost dat we blijven leven', antwoordde haar moeder 

op een tragische, bittere toon. Juist omdat ze zo klein en zo zwak was klonk dat vreemd 

uit haar mond. Haar gezicht vertrok van emotie; haar ogen stonden vol met tranen; met driftige 

slokjes dronk ze haar thee verder op. 

'Er is nog wat suiker', zei Louisa. 'We hadden wel een beetje cake kunnen maken. 

Dat woord ving de oude man op. 'Cake?' murmelde hij vragend. Verheugd keek hij op en tastte 

met uitgestrekte hand in het rond. 'We kunnen de suiker niet aan cake verspillen', antwoordde 

mevrouw Britton. 'Eet uw pap op, vader, en wees niet vervelend. Er is geen cake.' 

Na het avondeten ruimde Louisa de borden op; daarna deed ze haar omslagdoek om en zette 

haar hoed op. 

'Waar ga je heen?' vroeg haar moeder. 

'Naar de winkel.' 

'Waarom?' 

'De olie is op. Vanochtend was er niet genoeg om de lampen mee te vullen. Ik heb geen tijd 

gehad om het eerder te doen.' 

Het was haast donker. De mist was zo dicht dat het bijna regende. Met haar oliekan liep 

Louisa snel de weg af. De winkel lag op een halve mijl afstand; hij voorzag in de weinige 

behoeften van de eenvoudige mensen in dit gehucht. Ze was ongeveer een half uur weg. Toen 

ze terugkwam had ze behalve de oliekan nog een pakje onder haar arm. Ze stapte de keuken 

binnen en legde alles neer. De oude man zat in zijn schommelstoel te slapen. In de kamer ernaast 

hoorde zij stemmen. Ze fronste haar wenkbrauwen en stond stil om te luisteren. 

'Louisa!' riep haar moeder. Haar stem klonk liefjes, en hoger dan gebruikelijk. Ze hield de 'i' 

in 'Louisa' lang aan. 

'Wat is er?' 

'Kom eens hier als je klaar bent.' 

Louisa wist dat Jonathan Nye in de kamer zat. Haastig gooide ze haar omslagdoek en hoed 

van zich af. Haar oude jurk was vochtig en er zaten nog steeds een paar moddervlekken op; 

haar haar was door de wind in de war gebracht maar ze keek niet meer in de spiegel; zonder 

nog iets aan haar uiterlijk te doen ging ze de kamer binnen. 'Mijnheer Nye is er, Louisa', zei 

haar moeder stralend. 'Goedenavond, mijnheer Nye', zei Louisa. 

Jonathan Nye kwam half overeind en stak zijn hand uit maar ze zag het niet. Bruusk ging ze 

op een stoel aan het andere eind van de kamer zitten. Jonathan zat in de enige schommelstoel 

die er was. De tengere, kleine gestalte van mevrouw Britton zat gespannen op de harde sofa 

met zijn bolle, met tapijt overtrokken zitting. Ze keek naar de jurk en het haar van Louisa; 

haar blik was versteend van afkeuring maar op haar lippen lag nog steeds een gemaakte glimlach 

en haar stem bleef vriendelijk. Ze wees op een glazen schaaltje op tafel. 

'Kijk eens wat mijnheer Nye ons heeft gebracht, Louisa', zei ze. 

Zonder enige interesse keek Louisa naar het schaaltje. 

'Honing', zei haar moeder, 'van zijn eigen bijen. Wil je niet een schoteltje pakken en ervan 

proeven? Een van die glazen schoteltjes.' 

27 


'Nee, ik hoef niet', antwoordde Louisa. 'Ik heb nooit zoveel om honing gegeven. Grootvader 

zal het wel lekker vinden.' 

Een ogenblik verdween de glimlach van mevrouw Britton's lippen maar ze herstelde zich. Ze 

stond op en liep de kamer door naar de bordenkast. Haar servies stond op de bovenste plank, 

de onderste lagen vol met boeken en papieren. 

'Ik heb iets dat ik U wil laten zien, mijnheer Nye', zei ze. 

Dit was nauwelijks meer dan een gehucht, maar het was een zelfstandige gemeente en had 

zijn eigen jaarverslagen. Zij haalde er een stapel tevoorschijn en legde die op tafel naast Jonathan 

Nye. 

'Hier', zei ze 'misschien vindt U het wel leuk om ze eens in te kijken.' Ze sloeg er één open en 

wees op het schoolverslag. 

Deze moeder kon niet pronken met de kunstzinnige gaven van haar dochter om een vrijer te 

interesseren, want die had ze niet. Louisa bezat geen piano of orgel; ze kon niet schilderen; 

maar ze had wel acht jaar lang tot ieders tevredenheid op school les gegeven - vanaf haar zestiende 

jaar - en in ieder jaarverslag stond daarvan een getuigenis doorspekt met lofuitingen. 

Aandachtig keek Jonathan Nye de boeken in; hij was maar een trage lezer. Hij was een paar 

jaar ouder dan Louisa, en hij was groot en lomp; hij had een lang gezicht en een lange nek. 

Zijn gezicht had een dieprode kleur van verlegenheid en dat bood een vreemd contrast met 

zijn stijve, waardige houding. 

Mevrouw Britton trok een stoel naar hem toe terwijl hij aan het lezen was. 'Ziet U, Louisa 

heeft acht jaar lang op die school lesgegeven, zei ze, 'en ze zou er nog staan als de dochter van 

mijnheer Mosely niet op een leeftijd was gekomen dat zij iets wilde gaan doen, en hij haar die 

plaats niet had gegeven. Hij was lid van het bestuur weet U. Ik weet niet of ik het wel mag 

zeggen, en ik hoop dat U het niet verder vertelt, maar ze zeggen dat Ida Mosely niet erg bevalt 

en volgens mij krijgt zij niet zulke goede verslagen in de jaarboeken behalve als haar vader ze 

schrijft. Kijk deze eens.' 

Zeer aandachtig las Jonathan Nye de lovende getuigenis van Louisa's bekwaamheid, haar verdiensten 

en haar beminnelijkheid, terwijl zijzelf in nukkig stilzwijgen in de verste hoek van de 

kamer zat. 

Af en toe, na een heimelijke blik op Jonathan die in een jaarverslag verdiept was, keek haar 

moeder naar haar en gebaarde nadrukkelijk dat zij bij hen moest komen zitten maar zij verroerde 

zich niet. Haar ogen stonden dof en kalm, haar lippen stonden stijf opeen; ze zag er 

maar gewoontjes uit. 

Louisa zag er erg aardig uit als ze blij en opgewekt was; op andere momenten leek ze wel een 

gesloten bloem en was er niets aantrekkelijks aan haar te ontdekken. Jonathan Nye las alle 

schoolverslagen; toen stond hij zwaar op. 'Ze zijn erg goed', zei hij. Hij keek schichtig naar 

Louisa en probeerde te glimlachen; zijn kleur werd nog roder. 

'Maar haast U toch niet', zei mevrouw Britton. 

'Ik moest maar eens gaan, dunkt me; moeder is alleen.' 

'Ze zal toch niet bang zijn; het is nog maar voor in de avond.' 

'Ik weet het niet. Maar ik denk dat ik beter kan gaan.' Aarzelend keek hij naar Louisa. 

Zij stond op en bleef staan, onverschillig. 

'Gaat U toch weer zitten', zei mevrouw Britton. 

'Nee, ik denk dat ik maar beter kan gaan.' Jonathan keerde zich naar Louisa. 'Goedenavond', 

zei hij. 

'Goedenavond.' 

Mevrouw Britton volgde hem tot aan de deur. Ze keek om en wenkte Louisa gebiedend maar 

die bleef staan. 'Komt U vooral toch een keer terug', zei mevrouw Britton tegen de bezoeker 

toen hij wegging 'U bent altijd welkom; onze avonden zijn erg eenzaam. Vader valt in zijn 

stoel in slaap en Louisa en ik hopen vaak dat er eens iemand langskomt; de mensen in deze 

28 


streek hebben helemaal niet zoveel met hun buren op. Komt U maar wanneer het U uitkomt; 

we zullen allebei blij zijn om U te zien. Zeg maar tegen uw moeder dat ik dat bord morgen 

terugstuur, en die honing zal ons heerlijk smaken.' 

Toen mevrouw Britton de buitendeur omzichtig achter Jonathan Nye had dichtgedaan kwam 

ze de kamer binnen met een vaart alsof haar boosheid haar als een stoomwolk voortstuwde. 

'Louisa Britton', zei ze, je moest je schamen - je schamen! Je hebt hem behandeld als een 

....varken!' 

'Ik kon er niets aan doen.' 

'Je kon er niets aan doen! Je kunt iedereen op een fatsoenlijke manier behandelen. Nog nooit 

heb ik iemand zoiets zien doen! Je hoeft heus niet bang voor hem te zijn. Hij is heus niet zo 

gek op je dat hij van plan is om je te schaken. Er zijn andere meisjes in de stad, evenveel 

waard als jij, en knapper. Waarom heb je je andere jurk niet aangetrokken? De kamer binnenkomen 

met dat oude ding aan, en je haar helemaal in de war! Hij zal heus geen zin hebben om 

weer te komen.' 

'Ik hoop het', zei Louisa heel zachtjes bij zichzelf. Ze trilde over haar hele lichaam. 

'Wat zei je?' 

'Niks.' 

'Er valt voor jou ook niks te zeggen; hem op zo'n manier behandelen terwijl hij hierheen 

kwam om die heerlijke honing te brengen! Hij had zich netjes aangekleed ook. Hij had een 

hele mooie jas aan, van de allerbeste stof, en het was een beetje vochtig toen hij binnenkwam. 

Dus heeft hij zich speciaal aangekleed om op deze regenachtige avond hier te komen en honing 

te brengen.' 

Mevrouw Britton greep het schoteltje met honing en liep er snel mee de keuken in. 

'En zeggen dat je geen honing lust nadat hij al die moeite had gedaan om het te brengen!' zei 

ze. 'Al had ik moeten liegen tot ik barstte, dan had ik nog gezegd dat ik er dol op was.' Zij 

zette het schoteltje in de voorraadkamer. 

Wat ruikt er hier in vredesnaam zo sterk en rokerig?' zei ze scherp. 

'De haring, denk ik. Ik heb er een paar in de winkel gekocht.' 

'En waarom heb jij dan wel haring gekocht?' 

'Ik dacht dat U het misschien lekker zou vinden.' 

'Ik heb geen zin in haring nu we honing hebben. Maar ik wist niet dat jij geld had om over de 

balk te smijten.' 

Ze schudde de oude man die naast de kachel zat, half wakker, en voerde hem naar zijn slaapkamertje 

naast de keuken. Zijzelf sliep in een slaapkamertje naast de woon- en zitkamer. 

Louisa's kamer was boven. 

Louisa stak haar kaars aan en ging naar bed; de scheldende stem van haar moeder achtervolgde 

haar als een boze geest. 

Toen ze in het donker in bed lag huilde ze maar weldra viel ze in slaap. Ze was op een te gezonde 

manier moe van het werken in de buitenlucht om lang wakker te blijven. Al haar jonge 

botten deden zeer van het zware lichamelijke werk zoals ze het afgelopen jaar, sinds ze haar 

school was kwijtgeraakt, al vele keren pijn hadden gedaan. 

De B rittons waren arm en zo was het altijd al geweest. Alles wat zij op de wereld bezaten 

was dit huisje met twee hectare land. Met het weinige geld dat Louisa op school verdiende 

hadden zij hun voedsel en kleding gekocht sinds haar vader was gestorven. Nu verhongerden 

ze bijna. Met veel moeite probeerde ze een klein beetje voedsel van hun met stenen bezaaide 

stukje land te halen; ze zwoegde als een Europese boerenvrouw. Haar New England waardigheid 

had ze daarbij opgegeven. Onlangs had zij zelf een stuk hout dat zij van een buurman 

had gekocht in stukken gehakt en ze betaalde het af door voor zijn vrouw te werken. 

'Denk je eens in: een onderwijzeres die bij mevrouw Mitchell gaat helpen schoonmaken.' zei 

haar moeder. 

29 


Hoewel zij haar hele leven lang bij de arme, hardwerkende mensen had gehoord, in de meest 

eenvoudige omgeving, was haar moeder een geboren aristocrate, met die uiterst sterke en uiterst 

intolerante voornaamheid die soms ontstaat uit alleen-gedragen armoede. Zij voelde zich 

een koningin; haar dochter, onderwijzeres, was voor haar een prinses van koninklijke bloede; 

dat zij in de keuken van een buurvrouw werkte was een bittere pil voor haar en ze vond het 

vreselijk. Het geplande huwelijk met jonathan Nye was als een koninklijke verbintenis voor 

het welzijn van de staat. Jonathan Nye was de enige jongeman in het dorp die in aanmerking 

kwam; hij had de meeste grond; hij had het beste huis. Hij had alleen zijn moeder nog; na 

haar dood zouden alle bezittingen van hem zijn. Mevrouw Nye was ouder dan mevrouw Britton, 

die haar eigen zwakheid niet meetelde als zij hun levensduur berekende. 

'Mevrouw Nye is een eind in de zeventig', zei zij dikwijls tegen zichzelf; 'en dan is het allemaal 

van Jonathan.' Zij zag zichzelf al in dat grote, witte huis als een regerende douarrière 

resideren. De enige hinderpaal was de eigenzinnigheid van Louisa die haar moeder niet kon 

begrijpen. Zij kon niets verkeerds aan Jonathan Nye zien. Ze was bijna zelf verliefd op hem, 

zo'n uitstekende man vond ze hem voor haar dochter. Dat Louisa hem niet wilde was voor 

haar net zo min te begrijpen als wanneer een prinses de sprookjesprins zou weigeren en daarmee 

het verhaal bederven. 

'Ik zou wel willen weten wat je tegen hem hebt', zei ze vaak tegen Louisa. 

'Ik heb helemaal niets tegen hem.' 

'Waarom doe je dan niet anders tegen hem, vertel me dat eens.' 

'Ik vind hem niet aardig.' Louisa zei 'aardig' met een gezicht waar schaamte op te lezen stond 

want zij bedoelde dat ze niet van hem hield en dat durfde ze niet te zeggen. 

'Aardig! Wat mensen al niet voor voorliefdes beweren te hebben - daar weet ik niets vanaf. 

Als ik een goed en fatsoenlijk persoon zie, dan mag ik die en daar gaat het om.' 

'Volgens mij ... voelde U niet ... op die manier ... voor vader!' zei Louisa zachtjes, hevig blozend. 

'Jawel. Ik hield mijn hoofd er wel bij.' 

En mevrouw Britton geloofde dat. Nu, op middelbare leeftijd, lagen er vele harde jaren tussen 

haar en haar eigen verkeringstijd en er is niets dat zozeer verandert in de loop der jaren als de 

herinneringen van de jeugd. Zij geloofde, dat zij zich door gezond verstand had laten leiden 

toen zij met de jonge John Britton, die goede vooruitzichten had, trouwde; zij vond ook dat 

haar dochter zich daardoor moest laten leiden tot een huwelijk met Jonathan Nye. 

Louisa ondervond geen medeleven van haar maar zij volhardde in haar weigering. Ze werkte 

steeds harder. Zij spaarde zichzelf binnen noch buiten. Naarmate de zomer vorderde raakte 

haar gezicht door de zon gebruind als bij een jongen, haar handen waren hard en bruin. Als zij 

's zondags haar witte jurk aantrok om naar de kerk te gaan vertoonde haar nek een witte rand 

waar de zon niet geweest was. Daarboven leken haar gezicht en hals nog bruiner. Haar mouwen 

waren tamelijk kort en boven haar bruine polsen zaten ook witte randen. 

'Het lijkt wel alsof je centimeter voor centimeter een Indiaan wordt', zei haar moeder. 

Terwijl Louisa in de kerk zat probeerde zij onopgemerkt haar mouwen naar beneden te trekken 

tot aan het bruin van haar polsen; ze duwde de ruches aan haar hals iets op. Toen keek ze 

even naar de overkant; Jonathan Nye zat naar haar te kijken. 

Ze stak haar handen, in de korte ruimzittende katoenen handschoentjes, zo ver ze kon uit haar 

mouwen; haar buine polsen staken opvallend af tegen haar witte jurk. Ze had nooit van de 

prinses gehoord die haar schoonheid vernietigde opdat zij niet gedwongen zou worden om 

met de man waar ze niet van hield te trouwen, maar zij had ongeveer hetzelfde gevoel, zij het 

niet voor de een of andere tastbare geliefde. Louisa had nooit iemand ontmoet die zij boven 

Jonathan Nye zou verkiezen. Er was geen andere huwbare man in het dorp. Zij had alleen 

haar dromen die zij deelde met andere meisjes. 

30 


Die zondagavond voordat zij naar de kerk ging, haalde haar moeder een stuk breed, oud kant 

uit de lade van haar schrijftafel. 'Kijk', zei ze, 'Dit ga ik aan de hals en de mouwen zetten 

voordat je je jurk aantrekt. Het zal wat beter bedekken; het kant is breder dan de ruches.' 

'Dat wil ik er niet op hebben', zei Louisa. 

'En waarom niet? Je ziet er verschrikkelijk uit. Ik schaamde me vanochtend voor je.' 

Met een beslist gebaar stak Louisa haar armen in de mouwen van haar witte jurk. De hele weg 

naar de kerk zei haar moeder geen woord tegen haar. Na de dienst wandelde Jonathan Nye 

met hen mee naar huis en bleef Louisa aan de andere zijde van haar moeder lopen. Hij kwam 

mee naar binnen en bleef een uur. Mevrouw Britton hield hem bezig terwijl Louisa er zwijgend 

bij zat. Toen hij weg was keek ze naar haar dochter alsof ze haar iets wilde doen maar ze 

zei niets. Met veel lawaai schoof ze de grendel voor de keukendeur. Louisa stak haar kaars 

aan. 

Uit de kamer van de oude man klonk zijn luide ademhaling; voor zij naar de kerk waren gegaan 

was hij voor de veiligheid in bed gestopt. Door de open ramen klonk een luid gemurmel 

van de zomernacht alsof die ook in diepe slaap was. 

'Welterusten moeder', zei Louisa toen ze naar boven ging; maar haar moeder gaf geen antwoord. 

De volgende dag was het erg warm. Het was een buitengewoon hete zomer. Louisa ging 

vroeg naar buiten; haar moeder zou toch niet vragen waar ze heen ging. Ze kwam pas om 

twaalf uur 's middags thuis. Haar gezicht gloeide; haar natte jurk kleefde aan haar armen en 

schouders. 

'Waar ben je geweest?' vroeg haar moeder. 

'Oh, op het land.' 

'Waar?' 

'Bij mijnheer Mitchell.' 

'Wat heb je daar gedaan?' 

'Hooien.' 

'Hooien met de mannen?' 

'Er was niemand behalve mijnheer Mitchell en Johnny. Niet doen, moeder!' 

Mevrouw Britton was bleek geworden. Zij zakte neer in een stoel. 'Ik kan het niet verdragen', 

kreunde ze. 'De enige dochter die ik heb.' 

'Zeg dat niet moeder! Ik heb niets kwaads gedaan. Wat voor kwaad kan dat nu? Waarom kan 

ik niet net zo goed hooien als een man? Een heleboel vrouwen doen dat soort dingen, ook al 

doet niemand dat hier in deze buurt. Hij zal me direkt betalen en we hebben het geld nodig. 

Nee, moeder!' Louisa haalde een glas water. 

'Hier moeder, drink dit maar'. 

Mevrouw Britton duwde het weg. Louisa keek haar bezorgd aan. De laatste tijd was haar 

moeder magerder geworden dan ooit; ze leek nauwelijks groter dan een kind. Even later stond 

zij op en liep naar het fornuis. 'Doe maar niet moeder, laat mij het eten maar afmaken', smeekte 

Louisa. Zij probeerde de trommel met broodjes uit haar moeders handen te pakken, maar 

die trok hem met een ruk weg. De oude man zat op de drempel; hij lag languit en loom in de 

zon als een oude hond. 

'Kom vader', riep mevrouw Britton met een dorre stem. 'Het eten is klaar - wat er nog aan eten 

is tenminste.' 

De oude man schuifelde naar binnen, hij glimlachte. De maaltijd bestond alleen maar uit 

warme broodjes en thee. Het voedsel werd met de dag schaarser. Het beetje spaargeld uit de 

tijd dat Louisa onderwijzeres was, was op en haar verdiensten nu waren laag en onzeker. Gedurende 

de zomer waren zij voor voedsel afhankelijk van hun tuin, maar in sommige opzichten 

was die tekort geschoten. Op een dag was de oude man stralend binnengekomen, zijn bevende 

handen vol aardappelbloesems; daarboven schitterden zijn ogen als van een ondeugend 

31 


kind. Verwijten waren nutteloos; de kleine aardappeloogst was ernstig beschadigd. Onlangs 

had hij, hoewel hij scherp in de gaten gehouden werd, de pompoenbloesem geplukt en er een 

grote, gele berg van gemaakt naast de keukendeur. 

Maar toch, het was bijna tijd om de erwten, de bonen en de bieten te oogsten; en zolang ze die 

hadden zouden ze niet van honger omkomen. Maar toen die rijp waren en Louisa elke morgen 

meer dan genoeg groente kon binnenhalen, was er weer een ander probleem. De eetlust van 

mevrouw Britton was gering en haar spijsvertering slecht; ze kon niet leven op een dieet van 

alleen groene groenten; en de oude man miste zijn pap, want er was geen meel meer. 

Op een ochtend in augustus aan de ontbijttafel huilde hij als een kind want hij wilde zijn pap 

hebben en mevrouw Britton duwde haar eigen bord met een wanhopig gebaar van zich af. 

'Het heeft geen zin', zei ze, 'Ik kan toch met geen mogelijkheid meer groente uit de tuin eten. 

Ik kan het die arme vader absoluut niet kwalijk nemen. Jij hebt geen greintje gevoel.' 

'Ik weet niet wat ik moet doen; ik heb zo hard gewerkt als ik kon', zei Louisa ongelukkig. 

'Ik weet wel wat jij kunt doen en dat weet jij ook.' 

'Niet waar, moeder', antwoordde Louisa snel. 

'Hij is al twee weken niet meer hier geweest en met mijn eigen ogen heb ik gezien dat hij een 

bord naar de Moselys bracht, en ik weet zeker dat het honing was. Ik denk dat hij nu achter 

Ida aanloopt.' 

'Bracht hij honing naar de Moselys? Dat geloof ik niet.' 

'Echt, ik heb het gezien. Het kan me ook niet schelen. Als je je behoorlijk zou gedragen zou je 

hem weer terug kunnen halen. Hij had zijn zinnen op jou gezet en ik kan niet geloven dat hij 

zo vlug overgelopen is naar dat meisje van Mosely.' 

'U wilt toch niet dat ik hem vraag om weer hierheen te komen, wel?' 

'Ik wil dat jij je behoorlijk gedraagt. Je zou vanmiddag naar de kerk kunnen gaan, als je wilde 

- ik ga niet; ik heb niet genoeg kracht - en het zou niet zo slecht wezen als je na de dienst wat 

achterbleef en zo'n beetje in zijn richting liep. Je hoeft alleen maar even naar hem te kijken.' 

'Moeder!' 

'Nou, mij kan het niet schelen. Het kost je niets. Er zijn meer meisjes die het zo doen of je het 

wilt geloven of niet. Hofmakerij wordt niet alleen door mannen gedaan - bij lange na niet. Het 

kost je niks. Waarom zie je zo rood?' Het gezicht van mevrouw Britton was zelf vuurrood. 

Boos ontweek ze de eerlijke, verontwaardigde ogen van haar dochter. 'Zoiets zou ik niet eens 

doen voor een man die ik aardig vind', zei Louisa; 'en dat doe ik dus zeker niet voor een man 

die ik niet aardig vind.' 

'Dan gaan je grootvader en ik dood van de honger', zei haar moeder; 'dat is alles. Geen van 

tweeën kunnen we het nog veel langer uithouden.' 

'We zouden.. .' 

'Wat' 

'Een kleine hypotheek op ons huis kunnen nemen.' 

Mevrouw Britton keek haar dochter aan. Iedere centimeter van haar zwakke lichaam beefde. 

'Een hypotheek op dit huis nemen en op den duur zelfs geen dak boven ons hoofd hebben! 

Ben je gek geworden? Ik zal je dit zeggen, Louisa Britton, wij mogen doodgaan van de honger, 

je grootvader en ik, en je kunt achter onze baar naar het kerkhof lopen, maar er is maar 

één voorwaarde waarop ik ooit een hypotheek op dit huis zal nemen. Als jij Jonathan Nye 

accepteert, zal ik hem vragen of hij een kleine hypotheek zal nemen om ons op weg te helpen 

en om jouw trouwspullen te kopen.' 

'Moeder, ik zal U zeggen wat ik ga doen.' 

'Wat dan?' 

'Ik vraag het aan oom Solomon.' 

'Als Solomon Mears iets voor ons zal doen dan zullen we het weten ook. Hij heeft je vader dat 

perceel bos nooit vergeven en sinds die tijd haat hij ons allemaal. Toen ik op de begrafenis 

32 


van zijn vrouw was heeft hij me niet eens antwoord gegeven toen ik wat tegen hem zei. Als je 

naar hem toegaat zul je het bezuren.' 

Louisa zei niets meer. Zij begon de ontbijtboel af te ruimen en het huis aan kant te maken. 

Haar moeder was eigenlijk zo zwak dat ze nauwelijks kon staan, dat zag zij ook wel in. Ze 

was in de schommelstoel gaan zitten en rustte met haar hoofd tegen de rugleuning. Ze zag 

bleek, haar gezicht tekende zich scherp af tegen de donkere katoenen overtrek. 

Toen het huis aan kant was sloop Louisa naar boven, naar haar eigen kamertje. Ze trok haar 

schone, oude, blauwe mousselinen jurk aan en zette haar hoed op; daarna sloop ze heimelijk 

naar beneden en ging door de voordeur naar buiten. Het was zeven mijl naar het huis van oom 

Solomon Mears en zij had besloten dat ze die zou lopen. Ze liep erg snel, totdat de ramen van 

haar huis uit het gezicht waren verdwenen, daarna vertraagde ze haar pas een beetje. Het was 

een van de heetste hondsdagen. Een vochtige hitte hing zwaar boven de aarde; de zon was 

verschroeiend. Aan de voet van de heuvel kwam Louisa langs een huis waar een van haar 

kennissen woonde, die net met een schaal vol vroege appels het hek binnenliep. 'Hallo, 

Louisa', riep zij. 

'Hallo, Vinnie.' 

'Waar ga je heen?' I 

'Oh, een eindje lopen.' 

'Is het niet vreselijk heet? Zeg, Louisa, weet jij dat Ida Mosely bezig is jou van je plaats te 

verdringen?' 

'Van mij mag ze.' 

Het andere meisje, dat groter en zwaarder was dan Louisa, met een vaal ongezond uiterlijk, 

keek haar verwonderd aan. 

'Ik snap niet waarom je hem niet wilt', zei ze, 'Ik had gedacht datje die kans met beide handen 

zou aangrijpen.' 

'Zou jij dat dan wel doen als je hem niet aardig vond?' 

'Als hij zo'n mooi huis en zoveel geld had als Jonathan Nye, zou ik hem wel mogen', antwoordde 

het meisje. Zij bood Louisa een paar appels aan; al etend liep ze verder. Ze had die 

dag haast nog niets gegeten. Het was ongeveer negen uur; ze was vroeg opgestaan. Ze schatte 

hoeveel uur het haar zou kosten om die zeven mijl te lopen. Om het vol te kunnen houden liep 

ze zo snel als ze maar kon. De hitte leek erger te worden naarmate de zon hoger kwam te 

staan. Ze had ongeveer drie mijl gelopen toen ze achter zich wielen hoorde ratelen. Direkt 

daarna hield een paard-en-wagen naast haar stil. 

'Goedemorgen.' zei een verlegen stem. 

Zij keek om. Het was Jonathan Nye met zijn schimmel en zijn lichte wagentje. 

'Goedemorgen.' zei ze. 

'Moet je ver?' 

'Een klein eindje.' 

'Wil je niet meerijden?' 

'Nee, dank je. Ik loop eigenlijk liever.' 

Jonathan Nye knikte, maakte een onverstaanbaar geluid in zijn keel en reed door. Louisa keek 

de wagen na die dansend voortrolde. Er warrelde stof op. Ze haalde haar zakdoek te voorschijn 

en veegde de overvloedige zweetdruppels van haar gezicht. 

Het was ongeveer twaalf uur 's middags toen zij het huis van haar oom Solomon Mears in 

Wolfsborough in zicht kreeg. Het stond ver van de weg af, achter een groot groen, onbetreden 

grasveld. De luiken voor de ramen aan de grote, vierkante gevel zaten dicht; het zag er uit 

alsof iedereen weg was. Louisa liep om naar de zijdeur. Die stond wijd open. Een blauw 

wolkje tabaksrook kringelde naar buiten. Solomon Mears zat daar in de grote oude keuken 

zijn pijp te roken. Op de tafel naast hem stond een lege kom; hij had net zijn middagmaal van 

33 


ood en melk gehad. Hij maakte zijn eigen eten klaar want hij woonde alleen sinds zijn 

vrouw gestorven was. 

Hij keek naar Louisa. Blijkbaar herkende hij haar niet. 

'Hoe gaat het met U, oom Solomon?' zei Louisa. 

'Ach, het is de dochter van John Britton! Hoe gaat het ermee?' 

Hij haalde zijn pijp net lang genoeg uit zijn mond om dat te zeggen en stak hem daarna weer 

terug. Zijn ogen, doordringend onder zijn borstelige wenkbrauwen, waren op Louisa gevestigd; 

zijn brede, bewegelijke gezicht was even onverzettelijk afwijzend als dat van een os; zijn 

stevige lichaam, in zijn vuile boerenkleren, vulde de stoel helemaal. Hij zat pal tegenover de 

deuropening. Louisa ging voor hem staan en zette met een zekere waardigheid haar zaak uiteen 

terwijl de zweetdruppels van haar gloeiende gezicht liepen. Deze oude man was haar 

moeders naaste familielid. Hij had geld genoeg. Zou zij hem overleven dan zou het van haar 

zijn, tenzij zijn testament anders bepaalde. Met haar eenvoudig rechtvaardigheidsbesef had zij 

het gevoel dat hij haar behoorde te helpen. De oude man luisterde. Toen zij ophield met praten 

nam hij langzaam de pijp uit zijn mond en staarde somber langs haar heen naar zijn hooiland 

waar nu groene stoppels stonden. 

'Op dit moment heb ik geen geld dat ik kan missen', zei hij. 'Ik neem aan dat je weet dat jouw 

vader mij ooit een flinke som heeft afgezet?' 

'Geld hebben we niet zo hard nodig; als U maar iets over had om te eten. Wij hebben alleen 

maar groente uit de tuin.' 

Solomon Mears keek nog steeds fronsend langs haar heen naar het hooiland. Weldra stond hij 

langzaam op en liep de keuken door. Louisa ging op de drempel zitten en wachtte. 

Haar oom bleef tamelijk lang weg. Zij staarde ook in de richting van het veld dat in het hete 

licht als een zee leek te golven. 

'Hier zijn een paar dingen die je mee kunt nemen, als je wilt tenminste', zei haar oom achter 

haar. Snel stond zij op. Hij wees grimmig naar de keukentafel. Hij was ouderling, een orthodoxe 

gelovige; hij verstond de hulproep van de armen maar aalmoezen gaf hij zoals een soldaat 

zijn zwaard opgeeft. Vrijgevig was hij alleen na heel wat strijd met zijn geweten. Op de 

tafel lagen een ham, een zak maïsmeel, een zak bloem en een mand met eieren. 

'Ik ben bang dat ik dat niet allemaal kan dragen.' zei Louisa. 

'Laat dan hier wat je te veel is.' Solomon pakte zijn hoed en liep naar buiten. Hij mompelde 

zoiets van 'niet meer tijd verkwisten', terwijl hij wegliep. 

Louisa stond naar de pakken te kijken. Het was voor haar totaal onmogelijk om ze allemaal 

tegelijk te dragen. Ze hoorde haar oom tegen een paar koeien schreeuwen die hij uit de schuur 

dreef. Ze nam de zak maismeel en de mand met eieren op en droeg ze naar buiten naar het 

hek; toen keerde ze terug, pakte de bloem en de ham en liep daarmee naar een punt daar voorbij. 

Toen keerde ze terug voor het meel en de eieren en sjouwde die voorbij de andere dingen. 

Op die manier legde ze de zeven mijl naar huis af. De hitte werd erger. Sinds de ochtend had 

ze niets gegeten behalve de appels die ze van haar vriendin had gekregen. Ze voelde zich licht 

in haar hoofd maar ze ging verder. Zelfs onder de verzengende zon stond haar besluit onwrikbaar 

als een rots. Af en toe rustte ze even uit onder een boom, maar spoedig stond ze dan weer 

op en ging verder. Het leek op een bedevaart en het Mekka aan het eind van de brandende 

weg door de woestijn was haar eigen onafhankelijkheid als ongetrouwde vrouw. 

Het was over achten toen zij haar huis bereikte. Haar moeder stond in de deuropening naar 

haar uit te kijken, turend in de schemering. 

'Mijn hemel, Louisa Britton! Waar ben je geweest?' begon ze, maar Louisa legde het maismeel 

en de eieren op de stoep neer. 

'Ik moet nog even een eindje terug', hijgde ze. 

34 


Toen ze met de bloem en de ham terugkeerde kon ze nauwelijks het huis binnenkomen. Ze 

legde ze op de keukentafel waar haar moeder de andere dingen had neergelegd en zakte op de 

stoel neer. 

'Heb je alles op die manier mee naar huis genomen?' vroeg haar moeder. 

Louisa knikte. 

'Helemaal vanaf oom Solomon?' 

'Ja.' 

Haar moeder ging naar haar toe en nam haar hoed af. 'Het is een geluk dat je geen zonnesteek 

hebt gekregen', zei ze, scherp maar teder. 'Ik heb je iets te vertellen. Wat denk je dat er gebeurd 

is? Mijnheer Mosely is hier geweest en hij vroeg of je weer op school wilde komen als 

die volgende week weer open gaat. Hij zegt dat Ida een beetje ziek is, maar dat is het niet, 

denk ik. Ze denken dat zij binnenkort vaste verkering krijgt. Dat zegt mevrouw Mitchell. Zij 

is hier geweest. Zij zegt dat hij de hele tijd van alles komt brengen maar volgens haar is er 

nog niets vast geregeld. Ze zegt dat zij zo zeker van hun zaak zijn dat ze Ida de school laten 

opgeven. Ik zei tegen haar dat ik dacht dat Ida wel een goede vrouw voor hem zou zijn en dat 

ze eerder tevreden was dan sommige andere meisjes. En wat denk je dat mevrouw Mitchell 

zei? Ze zegt dat mevrouw Nye haar vertelde, dat één ding zeker was: als Jonathan jou zou 

krijgen zou hij zich niet laten opschepen met mij en vader; daar zou hij wel voor uitkijken. Ik 

zei tegen mevrouw Mitchell dat hij met niemand opgescheept zou worden, niet met jou en 

met niemand. Ik hoop dat ze dat aan mevrouw Nye vertelt. Nu zal ik je een beker melk inschenken 

- mevrouw Mitchell kwam met een hele emmer aan; zij zegt dat ze nu meer hebben 

dan ze kunnen gebruiken - ze hebben nu geen varken - en daarna ga je op de sofa in de zitkamer 

liggen en afkoelen; en ik zal wat pap voor het avondeten maken en een paar eieren koken. 

Vader zal niet weten wat hem overkomt. Ga nu meteen naar binnen. Ik ben vreselijk bang dat 

je ziek wordt. Ik heb nog nooit van iemand gehoord die zoiets deed als jij.' 

Louisa dronk haar melk op en strompelde de zitkamer in. Daar was het warm en benauwd, 

dus opende ze de voordeur en ging op de drempel zitten. Het schemerde al flink maar in het 

westen stond een heldergele gloed. Daar middenin was één grote ster opgekomen. Een heiïge 

koelte verspreidde zich over alles. De lucht was vol vogelgeluiden en stemmen van kinderen. 

Nu en dan klaterde er een lach. Louisa leunde met haar hoofd tegen de deurpost. 

Het huis stond vlak aan de weg. Er kwam iemand langs - een man met een mand. Louisa keek 

even naar hem en aan zijn gang herkende ze Jonathan Nye. Hij liep de weg verder af naar de 

Moselys. Louisa wendde haar blik van hem af en hervatte haar zoete, mysterieuze meisjesdromen. 

35 


De zondagse jurk 

'Ik hoef niet zo nodig naar die picknick op vier juli, Elizabeth.' 

'Als ik jou was, zei ik er maar helemaal niets meer over, Emily. Ik zou me maar meteen klaar 

maken en gaan.' 

'Ik voel me echt niet in staat om te gaan, Eliabeth.' 

'Dan wil ik wel eens weten waarom jij je daar niet toe in staat voelt.' 

'Ik denk dat ik gek word van de rotjes en het toeteren van de hoorns; en Matilda Jennings zegt 

dat ze er een kanon hebben en dat ze dat elk half uur gaan afschieten. Ik geloof niet dat ik daar 

tegen kan. Je weet toch dat ik geen sterke zenuwen heb, Elizabeth.' 

Elizabeth Babcock stak haar lange smalle neus met de blanke neusvleugels in de lucht en 

snoof. Blijkbaar had het tegenspartelen van haar zuster een onaanvaardbare geur voor haar. 

'Als jou was, Emily, zou ik niet zo praten. Natuurlijk ga je wel. Het is jouw beurt en dat weet 

je best. Ik ben afgelopen zondag naar de dienst geweest. Je trekt gewoon die jurk aan en je 

gaat.' 

Emily keek haar zuster aan. Ze probeerde niet al te verheugd te kijken. 'Ik weet wel dat je als 

laatste naar de dienst bent geweest', zei ze aarzelend, 'maar - een picknick op vier juli is - wel 

iets heel bijzonders.' 

Ze sprong bijna op toen haar zuster zich met zo'n plotselinge heftigheid naar haar toe wendde. 

'Iets bijzonders! Nou, ik hoop niet dat een vier juli-picknick voor mij zo'n feest is dat ik daar 

liever heen zou gaan dan naar een kerkdienst. Je moest je schamen voor zulke praat, Emily 

Babcock!' 

Emily, een ogenblik tevoren nog even alert en nerveus als haar zuster, verslapte tot een lusteloze 

houding in haar vormeloze, zwarte katoenen jurk. 

'Ik dacht er niet aan hoe dat klonk, Elizabeth.' 

'Nou, je zou maar beter wel kunnen denken. Zulke woorden passen een vrouw van jouw leeftijd 

niet. Je kunt die jurk nu beter uit doen, en het fluweel eraf halen en het kant erop naaien. 

Je hebt niet al te veel tijd. Ze beginnen vroeg in de ochtend. Als ik het avondeten ga klaarmaken 

zal ik een cake voor je bakken om mee te nemen.' 

'Geloof je niet dat ik ook wel zonder cake kan gaan?' probeerde Emily aarzelend. 

'Je wilt er toch niet heen gaan, wel, en dan andere mensen dankbaar moeten zijn voor je eten? 

Ik zou dat tenminste niet willen.' 

'Ik heb toch geen zin om iets te eten.' 

'Als je gaat, moet je net als de anderen doen. Ik wil zeker niet dat Matilda Jennings zit te gluren 

en te spionneren en te kletsen. Je kunt die jurk nu maar beter uit doen.' 

'Nou, goed', zei Emily spijtig maar voldaan. Ze stond op; haar lengte zou bijna majestueus 

geweest zijn als ze niet zo'n onvaste houding had gehad. De zusters waren ongeveer even 

lang, maar de mensen dachten meestal dat Elizabeth de langste was. Zij bewoog zich zo beslist 

dat het leek alsof ze iedere centimeter van haar gestalte stevig en strak onder controle 

hield alhoewel zij toch een oude vrouw was. 

'Laat die jurk eens even zien', zei ze toen Emily terugkwam. Ze poetste haar bril op, zette hem 

stevig op haar neus en begon de zoom van de jurk na te kijken terwijl ze hem vlak bij haar 

ogen hield. 'Je krijgt er allemaal rafels aan', zei ze al gauw. 'Dat dacht ik al. De laatste keer dat 

ik hem aanhad, dacht ik al dat ik er een paar rafels aan zag hangen. Dat komt alleen maar 

doordat jij niet rechtop staat. Voor jou is hij even lang als voor mij als je maar niet zo krom 

liep. 

Vermoeid keek Emily beurtelings naar haar zuster en naar de jurk. 'Ik ben niet zo erg sterk in 

mijn rug en je weet wel dat ik een zwakke maag heb en dus kan ik niet zo rechtop lopen als 

jij', antwoordde ze, zich schrap zettend voor een zwakke verdediging. 

36 


'Jij kunt even goed rechtop staan als ik, als je maar wilt.' 

'Ik zal dat fluweel er nu afhalen als je me die jurk geeft, Elizabeth.' 

Ze pakte de jurk behoedzaam op en gaf hem aan haar zuster. 

'Denk erom dat je er niet in knipt als je het fluweel eraf haalt', zei ze. 

Emily ging zitten met de jurk in glanzende zwarte plooien op haar schoot. De jurk was van 

zwarte zijde, en in zijn beste dagen was hij heel zacht en zwaar geweest; maar zelfs nu was hij 

nog heel goed te dragen. De taille en de bovenrok waren afgezet met een zwart fluwelen lint. 

Emily haalde het fluweel eraf; daarna naaide ze er een recht stuk ouderwets zwart kant vol 

kleine geborduurde twijgjes op. 

De zusters zaten in hun zitkamer rechts van de voordeur. De kamer was erg warm want er 

waren twee ramen op het westen en daarop scheen de felle, hete middagzon. Buiten het huis 

was een veranda met een koele, ongelijke bakstenen vloer en een dichte seringenboom aan de 

westkant. De zusters hadden daar heel aangenaam kunnen zitten maar dat deden ze niet. 'Daar 

voor alle buren te kijk zitten!' zouden ze met ontzetting uitgeroepen hebben als iemand dat 

idee geopperd had. 

Om deze oude vrouwen en al hun bezittingen hing een zekere voorname en verontschuldigende 

gereserveerdheid. Zodra je hun huis binnenkwam of zelfs zodra het in zicht kwam, voelde 

je dat meteen. Nooit zag je een hoofd voor een van de ramen; de blinden waren meestal dicht. 

Een enkele keer misschien zag een voorbijganger een oude vrouw, goed beschermd door een 

sjaal en een slappe zonnehoed, opschrikken als een bang vogeltje en stil verdwijnen door een 

kier van de voordeur. In de voortuin had Emily een bloembedje - balsemien, Oostindische 

kers en portulak - dat verzorgde ze terwijl ze telkens steels naar de weg keek. Elizabeth kwam 

vroeg naar buiten om de bakstenen vloer van de veranda te vegen - de voordeur bleef op een 

kier staan om haastig weer naar binnen te kunnen schieten als er iemand aankwam. 

Deze buitensporige verlegenheid en geheimzinnigheid had bijna iets schuldigs maar men zou 

zich geen onschuldiger en rechtschapener mensen kunnen voorstellen dan deze twee oude 

vrouwen. Voor de ramen van hun zitkamer hadden ze oude, volle, soepel vallende katoenen 

gordijnen, en zij hadden ze zo opgenomen dat maar het kleinst mogelijke stukje raam open 

was gelaten. De zitkamerstoelen waren tegen de muur gezet en in een donkere hoek glansde 

de was van de zitkamertafel. Er was erg weinig versiering te zien; tegen de muur stonden allemaal 

kasten en kastjes en daarin waren alle onnutte dingen weggestopt om ze te behoeden 

voor stof en spiedende blikken. Nooit stond er een deur in het huis open, iedere la van de ladenkast 

was stijf dicht. Er zouden heel goed heel wat geheimen verborgen kunnen zijn in deze 

bewaakte schuilhoeken. Er waren er geen, behalve misschien een enkel klein onschuldig geheimpje: 

een teken van de trots en teergevoeligheid van deze oude vrouwen. 

Er was niets dat de zusters Babcock angstvalliger bewaakten dan hun afzondering tijdens de 

maaltijden. De buren meenden dat daar een bepaalde reden voor was. 'De meisjes Babcock 

hebben zo weinig te eten dat ze er zich voor schamen om het andere mensen te laten zien', 

zeiden de mensen. Het was zeker zo dat de oude vrouwen het als een belediging opvatten om 

gestoord te worden tijdens de maaltijd maar het stond te bezien of dat ook niet het geval zou 

zijn geweest als hun tafel met alle overvloed van het seizoen gedekt was in plaats van met 

alleen maar brood en zonder groente. Geen groente bij de avondmaaltijd werd door de vrouwen 

van het dorp beschouwd als grote armoede. 

Deze avond gebruikten de Babcocks de maaltijd kort nadat het kant op de jurk genaaid was. 

Zij aten altijd vroeg. Ze waren halverwege de maaltijd toen de voordeur open ging en ze in de 

hal een stem hoorden roepen. 

De zusters wierpen elkaar een ontzette, verontwaardigde blik toe; ze stonden beiden op; maar 

de deur vloog open en hun kleine vierkante theetafel met de groen-met-witte porseleinen pot 

slappe thee, de broodmand en het kleine glazen bordje met boter, de twee porseleinen kopjes 

en de fijne zilveren theelepeltjes, stond in het gezichtsveld. 'Oh!' riep de bezoekster en ze deed 

37 


een paar stapjes terug. 'Neem me niet kwalijk! Ik wist niet dat jullie aan het avondeten zaten. 

Als ik dat had geweten was ik voor geen geld ter wereld binnengekomen. Ik ga meteen weer 

weg, er was toch niets bijzonders.' Al die tijd was haar scherpe, alles omvattende blik gericht 

op de eettafel. Onder het praten telde ze de sneetjes brood en mat ze de hoeveelheid boter. De 

zusters stapten met waardigheid naar voren. 

'Kom mee naar de andere kamer', zei Elizabeth; en de bezoekster die zich nog steeds verontschuldigde 

en achterom keek naar de eettafel, deed voor haar een stap opzij. Maar er was iets 

in de voorkamer waar ze nog nieuwsgieriger blikken op wierp dan op de karig gedekte tafel. 

De zusters keken elkaar even ontzet aan. Over een stoel lag de zwarte zijden jurk. Al pratend 

bewoog hun bezoekster, die hun buurvrouw Matilda Jennings was, zich daar langzaam naar 

toe. 'Ik dacht, laat ik eventjes bij jullie binnen wippen om te zien of jullie morgen naar de 

picknick gaan', zei ze ondertussen. Toen greep ze de jurk beet en veranderde van onderwerp. 

'Oh, je hebt je jurk genaaid!' zei ze met een onschuldige toespeling tegen Emily. 

Maar toespelingen maken kon Matilda Jennings niet goed; haar uiterlijk leende zich daar niet 

voor en de bedoeling was overduidelijk. Ze was kort en stevig, had gelige, bolle wangen en 

haar kleine zwarte oogjes staken fel vanonder een vlezig voorhoofd. 

'Ja, dat is zo', antwoordde Emily met een angstige blik naar Elizabeth. 

'Ja,' zei Elizabeth vastberaden inhakend op het onderwerp en Matilda met licht toegeknepen, 

blauwe ogen beslist aankijkend. 'Ze heeft hem versteld. Het kant was eraf getrokken en ze 

moest het er opnieuw opzetten.' 

'Het is toch mooi kant, he? Toen ik een meisje was heb ik eens iets dergelijks op een manteltje 

gehad. Dit doet me daar aan denken. De twijgjes van het mijne lagen iets dichter bij elkaar. 

Laat me eens kijken, Elizabeth, jouw zwarte zijden jurk is toch met fluweel afgezet?' 

Elizabeth nam haar kalm op. 'Ja, ik heb er altijd een zwart fluweel op gedragen', zei ze. 

Emily zuchtte zachtjes. Ze was bang geweest dat Elizabeth niet naar wens kon antwoorden en 

de waarheid zou spreken. 

'Laat eens kijken', ging Matilda verder. 'Hoe was dat fluweel op de taille gezet.' 

'Het liep in een punt uit.' 

'In één of twee punten?' 

'Een.' 

'Zou je me dat niet heel eventjes willen laten zien? Ik heb er over gedacht om mijn oude jurk 

van alpacawol wat te veranderen; ik heb een lapje zwart fluweel dat ik opgestoomd heb en het 

ziet er heel aardig uit. Ik dacht, misschien kan ik het er op zetten zoals bij jou.' 

Matilda Jennings stond meedogenloos als een beul voor de zusters Babcock in haar chocoladekleurige 

bonte katoenen jurk. Zij, tenger, broos en bleek in hun slappe effen zwarte katoenen 

jurken, bogen zich nog wat naar elkaar toe; toen strekte Elizabeth zich. 'Een andere keer, 

als het beter uitkomt, wil ik hem wel laten zien', zei ze. 

'Nou, heel graag', antwoordde Matilda. Uit haar houding bleek dat ze wel enigszins geïntimideerd 

was maar er kwam een scherpere uitdrukking in haar ogen. Weldra ging ze naar huis en 

ze gebruikte daar haar eenzame, uitgebreide maaltijd van brood, koude aardappelen, varkensvlees 

en bonen. Matilda Jennings was even arm als de Babcocks. Zij had nooit betere tijden 

gekend zoals zij die wel hadden gehad. Zij had nog nooit in haar leven jurken van fijn, oud 

mousseline of zwarte zijde bezeten maar ze had wel altijd meer te eten gehad. 

De Babcocks hadden zich altijd op een kiese, onopvallende manier boven haar verheven gevoeld. 

Er was in hun leven een zweem van adel en aristocratie. Hun vader had aan de universiteit 

gestudeerd en was dokter geweest. Matilda was van eenvoudige afkomst, zelfs in deze 

eenvoudige gemeenschap. Zij stamde af van houthakkers en tuiniers. In hun jeugd toen ze 

naar school gingen en samen speelden waren de zusters Babcock zich altijd bewust geweest 

van hun betere afkomst en zelfs ouderdom, armoede en een zekere vriendelijkheid kon dat 

niet teniet doen. 

38 


Het huis waar de Babcocks in woonden was hun eigendom en ze hadden een kleine som geld 

op de bank staan; van de rente daarop leefden zij. Niemand wist hoeveel geld het was; zolang 

zij leefden zou niemand het ooit te weten komen. Ze hadden meer kunnen hebben als zij het 

huis verkocht hadden, of er een hypotheek op genomen hadden, maar dan gingen ze nog liever 

dood. Keurig en geduldig leden ze armoe van hun kleine inkomen. Zij verstelden hun kleren 

van fijne oude katoen en tibet en samen droegen zij één zondagse jurk, waarin zij om de 

beurt uitgingen. 

Het leek onlogisch, maar de zusters hielden veel van sociale omgang en hun gereserveerdheid 

deed niet af aan hun plezier in de eenvoudige dorpsaktiviteiten. Buitenshuis voelden zij zich 

meer op hun gemak dan thuis, misschien omdat daar niet zo veel deuren waren, die als ze 

opengingen inbreuk konden maken op hun afzondering. Maar ze waren de tamelijk willekeurige 

overtuiging toegedaan dat hun aanspraak op achting en respekt voor eeuwig verloren zou 

gaan als zij bij officiële gelegenheden in iets anders dan zwarte zijde zouden verschijnen. 

Volgens hun ideeën over etiquette was zwarte zijde, net zoals veren aan het engelse hof, een 

noodzakelijkheid waar niet aan te tornen viel. Zij konden zich niet vertonen en tegelijk toch 

zichzelf respekteren als zij in dunne mousselines en donkerbruine wollen kleren die toch wel 

erg dun en donkerbruin waren, gekleed zouden gaan. De oude mensen in het dorp konden zich 

nauwelijks herinneren wanneer de Babcocks een nieuwe jurk hadden gehad. Het was wonderbaarlijk 

zolang als die oude tere stoffen meegingen dankzij hun voorzichtigheid en zorg. Zij 

hielden hun rokken iets op als ze liepen en leunden niet met hun puntige ellebogen op tafels 

en stoelen. De zwartzijden jurk in het bijzonder werd uitgetrokken zodra de draagster ervan 

haar eigen huis binnenkwam. Hij werd zachtjes recht geschud, gevouwen en in een linnen 

laken weggeborgen. 

Die jurk had Emily aan op de ochtend van vier juli, toen Matilda Jennings haar kwam afhalen. 

Matilda verscheen in haar oude, wijde jurk van alpaca met haar tinnen lunchtrommeltje aan 

haar arm. Zij keek naar Emily in haar zwartzijden jurk en haar glimlach veranderde van uitdrukking. 

'Goeie genade, je gaat toch niet in de bossen rondlopen met die zwartzijden jurk?' 

zei ze. 

'Zoveel zal ze wel niet rondlopen, denk ik', zei Elizabeth, 'Ze moet er fatsoenlijk uitzien.' 

Matilda's oude eenvoudige jurk van alpaca had heel wat versleten plekken en gestopte winkelhaken 

tussen de plooien, op de ellebogen zaten lapjes, hij zag er nauwelijks fatsoenlijk uit. 

Maar ze gaf de rok uitdagend een draai en ze trok aan de verstelde ellebogen. 'Nou, ik vind 

dat je je altijd op de gelegenheid moet kleden', zei ze koppig, en op een manier alsof die jurk 

uit haar grote garderobe haar speciale picknickkleding was. 

Maar haar bravoure zat niet diep. De hele dag was ze in de weer om de verstelde plekken en 

de stoppen uit het oog te houden, telkens als ze van houding veranderde schikte ze zenuwachtig 

haar rok, ze hield haar ellebogen vlak tegen zich aan en ze maakte herhaaldelijk kleine, 

hatelijke opmerkingen over Emily's zwartzijden jurk. 

De feestelijkheden waren bijna voorbij en het eten was afgelopen. Matilda had haar bruinbrood, 

kaas en koude port met smaak verorberd en Emily had met kleine hapjes aan haar cake 

geknabbeld en met ingehouden walging naar het eenvoudige voedsel van haar buurvrouw 

gekeken. De plaatselijke beroemdheden hadden hun toespraken afgestoken, het kanon was elk 

halfuur afgevuurd, de zon neigde ter kimme, en een gouden mist rees op uit het struikgewas 

van varens in het bos. 

'Het wordt vochtig, ik zie de mist opkomen', zei Emily die reumatisch was. 'We kunnen denk 

ik beter nog wat rondlopen en dan naar huis gaan.' 

'Goed', antwoordde Matilda, 'Dat vind ik ook. Houd je jurk maar op.' 

De twee oude vrouwen kwamen moeizaam overeind en voorzichtig over de gladde dennenaalden 

stappend, begonnen ze door het bos te wandelen. Het bos weerklonk van vrolijke 

kreten, in het groen lichtten her en der de lichte kleuren van kleding op. Met tussenpozen 

39 


klonken er droge klappen van rotjes, een kanonschot, of het melancholieke getoeter van een 

hoorn. Zo nu en dan kringelde er blauwe kruitdamp in een gouden stoom wolkje van de mistige 

grond naar boven. Emily was bijziend; turend en nietsvermoedend bewoog zij zich verder, 

haar lange hals vooruitgestoken. Matilda was voorop gegaan maar plotseling stapte ze 

opzij. Emily liep argeloos verder en hield haar kostbare jurk omhoog. Plotseling was er een 

rookwolk je, een opschietende vlam, een serie gemene kleine knalletjes, en de arme Emily 

Babcock danste als een martelares op de brandstapel; haar voorname waardigheid liet haar 

volkomen in de steek. 'Oh, oh, oh!' gilde ze. 

Matilda Jennings kwam haastig naar voren; tegen die tijd stond Emily bleek en bevend op een 

hoopje as. 'Je bent in een hoop rotjes gestapt', zei Matilda, 'er rende net een jongen weg. Ik 

zag hem. Waarom ben je daar toch bovenop blijven staan? Waarom heb je niet gezorgd dat je 

wegkwam?' 

'Ik - dat kon ik niet', zei Emily naar adem snakkend; ze kon nauwelijks spreken. 

'Ik geloof niet dat het veel kwaad heeft gedaan; die jongens zouden vervolgd moeten worden. 

Heb je het gevoel dat je ergens verbrand bent, Emily?' 

'Nee - ik geloof van niet.' 

'Het lijkt alsof je jurk - laat me eens even naar je jurk kijken, Emily. Goeie genade! Wat vreselijk 

jammer! Kijk eens naar al die gaatjes, precies op de strook waar je het ziet!' 

Dat was maar al te waar. De strook die ter versiering aan de onderkant van de jurk was gezet 

was op een aantal plaatsen verschroeid. Emily keek ernaar en voelde zich verbleken. 'Ik moet 

direkt naar huis', jammerde ze. 'Oh, hemel!' 

'Misschien kun je de gaatjes stoppen als je het zo vreselijk vindt', zei Matilda niet helemaal op 

haar gemak. 

Emily zei niets; ze ging naar huis. Haar jurk veegde langs de stoffige planten aan de kant van 

de weg maar ze schonk er geen aandacht aan; ze liep zo snel dat Matilda haar nauwelijks bij 

kon houden. Toen ze bij haar eigen hek kwam sloeg ze het vlug voor Matilda's neus dicht, 

daarna snelde ze het huis binnen. 

Elizabeth kwam met een brief in haar hand naar de deur van de zitkamer. Toen ze het gezicht 

van haar zuster zag, riep ze uit: 'Wat is er in vredesnaam aan de hand, Emily?' 

'Jij kunt nooit meer uitgaan, Elizabeth. Nooit meer.' 

'Mag ik misschien weten waarom niet? Wat bedoel je, Emily Babcock?' 

'Jij kunt nooit meer uitgaan. Ik ben in een paar rotjes gestapt en ik heb een paar grote gaten 

precies in de strook gebrand. Jij kunt hem nooit meer dragen zonder dat de mensen het zullen 

zien. Matilda Jennings zal het hun wel vertellen. Oh, Elizabeth, wat ga je nu doen?' 

'Doen?' zei Elizabeth. 'Nou, op mijn leeftijd hoef ik toch, hoop ik, niet meer zo nodig uit te 

gaan, als het zo mocht lopen. Laat eens zien. Hm, dat kan ik wel stoppen.' 

'Nee, dat kan niet. Als je dat deed zou Matilda het zien. Oh hemel, oh hemel!' Emily zakte 

neer in een hoek en sloeg haar smalle handen voor haar gezicht. 

'Hou op met dat gedoe', zei haar zuster. 'Ik heb net een brief gekregen; Tante Elizabeth is 

dood'. 

Na een tijdje keek Emily op. 'Wanneer is ze gestorven?' vroeg ze, met wanhoop in haar stem. 

'Vorige week'. 

'Hebben ze ons voor de begrafenis gevraagd?' 

'Natuurlijk, vorige week vrijdag was het om twee uur 's middags. Ze wisten wel dat wij de 

brief pas na de begrafenis zouden krijgen maar natuurlijk hebben ze ons wel gevraagd.' 

'Waaraan zeiden ze dat ze gestorven is?' 

'Ouderdom denk ik, dat in elk geval. Tante Elizabeth was ver over de tachtig.' 

Emily zat diep na te denken; het leek alsof ze luisterde, terwijl haar zuster uitgebreid vertelde 

wat er in de brief stond. Plotseling onderbrak ze haar. 

'Elizabeth.' 

40 


'Ja?' 

'Ik zat te denken, Elizabeth - weetje nog die voiles van crèpe die we gedragen hebben toen 

moeder was gestorven?' 

'Ja, wat is daar mee?' 

'Waarom zou je geen strook van die voiles kunnen maken en die op deze jurk zetten als jij 

hem draagt, dan zou ze niets kunnen zien. 

'Waarom zou ik dan een strook van crèpe moeten dragen?' 

'Nou, je bent toch in de rouw voor tante Elizabeth?' 

'Emily Babcock, wat voor zin zou het hebben als ik wel in de rouw liep en jij niet?' 

'Jij bent naar haar vernoemd en dat is iets heel anders. Je kunt de mensen gewoon vertellen dat 

jij vernoemd bent naar de tante die net gestorven is, en dat je vond dat je een beetje crèpe op 

je nette jurk hoorde te dragen.' 

'Het is wel een vreselijk werk om elke keer dat we de jurk dragen, er een andere strook op te 

zetten.' 

'Dat zal ik wel doen; ik wil het zelfs heel graag doen. Oh, Elizabeth, ik besterf het als je ooit 

nog een keer uitgaat met die jurk aan.' 

'Oh, nee, alsjeblieft niet, Emily! Ik zal die voiles na het avondeten opzoeken en er eens naar 

kijken.' 

De volgende zondag droeg Elizabeth naar de kerk de zwartzijden jurk, getooid met een strook 

crèpe. Matilda Jennings liep met haar mee naar huis terug en ze keek nauwlettend naar de 

nieuwe versiering. :Je hebt er een nieuwe strook op, he?' zei ze tenslotte. 

'Vorige week kreeg ik bericht dat mijn tante Elizabeth Taylor gestorven is en ik vond het gepast 

om wat crèpe te dragen', antwoordde Elizabeth waardig. 

'Is Emily ook in de rouw?' 

'Emily heeft er geen reden voor. Zij is niet zoals ik, naar haar vernoemd, en ze heeft haar maar 

één keer gezien toen ze nog een klein meisje was. Ik heb haar nog zo'n tien jaar geleden gezien. 

Zij woonde in het westen. Ik vond dat Emily geen reden had om crèpe te dragen.' 

Matilda zei niets meer maar de achterdocht was niet uit haar ogen verdwenen toen zijn bij het 

hek van de Babcocks uiteen gingen. 

De week daarop arriveerde er uit het westen een grote kist vol kleren van tante Elizabeth Taylor. 

Haar dochter had ze gestuurd. In de kist zat een aardige verzameling mooie kleren van de 

oude vrouw, en tussen de andere jurken zaten er twee van zwarte zijde. Tante Elizabeth was 

altijd graag goed gekleed gegaan hoewel ze over de tachtig gestorven was. Het was een grote 

verrassing voor de zusters. Zij hadden nooit van zoiets gedroomd. Geïmponeerd en vol blijdschap 

haalden zij met kloppend hart de schatten tevoorschijn. Emily greep Elizabeth vast, een 

magere hand op een magere arm. 

'Elizabeth!' 

'Wat is er?' 

'Hier - vertellen we - niemand iets over. Aanstaande zondag gaan we gewoon samen naar de 

kerk en dragen wij deze zwartzijden jurken. Matilda Jennings zal vast paf staan.' 

Elizabeth keek Emily aan. Haar diepliggende blauwe ogen lichtten op, ze klemde haar dunne 

lippen opeen. 'Dat doen we', zei ze. 

Toen zij de volgende zondag naar de kerk gingen, droegen de twee zusters de zwartzijden 

jurken. Die week verschenen zij eerst samen op de naaikrans, en toen weer samen bij de kerkdienst. 

De verbazing en nieuwsgierigheid bleef geenszins tot Matilda Jennings beperkt. De 

hooghartigheid waarvan de zusters Babcock blijk gegeven hadden door zich niet samen in 

gezelschap te begeven was lange tijd een geliefd onderwerp van gesprek geweest in het dorp. 

Er werd heel wat over gespeculeerd. Nu zij drie maal achtereen samen waren verschenen, 

werd daar veel over gepraat. 

41 


Op de maandag die volgde op de tweede zondag, ging Matilda Jennings naar het huis van de 

Babcocks. Haar hoed stond schuin maar hij was stevig vastgebonden. Zij strekte haar oude 

spieren om de klink omhoog te krijgen en deed zachtjes de deur open. Voorzichtig ging zij in 

de aangeboden stoel zitten, en ze liet zomaar openlijk een versleten plek op haar knieën zien 

in haar katoenen jurk. 

'Gisteren hebben we een goede kerkdienst gehad, vonden jullie niet?' zei ze. 

'Erg goed', beaamden de zusters. 

'Ik vond het een goede preek.' 

Weer beaamden de zusters dat. 

'Ik heb veel mensen horen zeggen dat ze het een goede preek vonden', herhaalde Matilda, als 

nadrukkelijk refrein. Toen boog ze zich plotseling naar voren en haar gezicht, verscholen achter 

haar scheefstaande hoed, vertrok tot een welwillende glimlach. 'Ik was erg blij jullie samen 

uit te zien', fluisterde ze, met een betekenisvolle nadruk. 

De zusters glimlachten stijfjes. 

Matilda pauzeerde even; ze trok zich terug alsof ze kracht verzamelde voor een aanval; ze 

glimlachte niet meer. 'Ik was blij om jullie samen uit te zien want ik vond het maar niets zoals 

de mensen praatten', zei ze. 

Elizabeth keek haar aan. 'Wat zeiden ze dan?' 

'Nou, ik kan het jullie wel vertellen geloof ik. Ik heb al een tijdje gedacht dat ik het jullie misschien 

moest zeggen. De laatste tijd waren er tamelijk veel geruchten dat jij en Emily niet 

goed met elkaar konden opschieten, en dat dat de reden was waarom jullie niet samen uitgingen. 

Ik zei wel tegen hen dat ik dacht dat het niet zo was maar ik kon dat natuurlijk niet met 

zekerheid zeggen. Ik was heel blij om jullie samen uit te zien want je weet toch maar nooit of 

mensen goed met elkaar kunnen opschieten, en ik was heus blij dat jullie het bijgelegd hadden, 

tenminste als er moeilijkheden zijn geweest.' 

'We hebben geen moeilijkheden gehad.' 

'Nou, daar ben ik blij om en als het wel zo was dan ben ik blij dat ze opgelost zijn, en ik weet 

dat andere mensen daar ook blij om zijn.' 

Elizabeth stond op. 'Als je de reden wilt weten waarom we niet samen zijn uitgegaan dan zal 

ik je die vertellen', zei ze. 'Jij hebt op alle mogelijke manieren geprobeerd om daar achter te 

komen en nu zal ik je het dan vertellen. Jij hebt me daartoe gedwongen. Wij hadden maar één 

jurk voor ons tweeën en 

Emily en ik droegen die om beurten. Emily droeg er kant op en altijd als ik hem droeg haalde 

ik het kant eraf en naaide er zwart fluweel op zodat de mensen niet zouden zien dat het dezelfde 

jurk was. Emily en ik hebben nog nooit van ons leven ruzie gehad en het is een gemene 

leugen van de mensen om te zeggen van wel.' 

Emily zat zachtjes in haar zakdoek te huilen maar in Elizabeth's ogen was geen traan te zien; 

ze had felle blosjes op haar wangen en haar lange slanke gestalte torende indrukwekkend boven 

MatildaJennings uit. 

'Mijn tante Elizabeth naar wie ik vernoemd ben, is twee of drie weken geleden gestorven', 

ging ze verder, 'en ze hebben ons een kist vol met kleren gestuurd en daar zaten twee nette 

jurken tussen. Dat is de reden waarom Emily en ik sindsdien samen uit zijn gegaan. Nu, Matilda 

Jennings, ben je achter het hele verhaal gekomen en ik hoop dat je tevreden bent.' 

Nu het speurdersinstinct en de brandende nieuwsgierigheid die zo sterk waren in deze oude 

vrouw, bevredigd waren, had ze eigenlijk meer in haar sas moeten zijn dan ze nu was. Zij had 

vermoed wat niemand anders in het dorp had vermoed. Haar vermoedens waren bevestigd, en 

zij had ontdekt wat dankzij de geheimzinnigheid en de trots van de zusters voor het hele dorp 

verborgen was gebleven - toch zag ze er nog bedrukt uit en niet op haar gemak. 'Ik zal het aan 

niemand vertellen', zei ze. 

'Je mag het vertellen aan wie je maar wilt.. 

42 


'Ik zal het aan niemand vertellen'. Matilda Jennings stond op; ze was al door de zitkamerdeur 

gegaan toen ze omkeek. 'Ik denk dat ik jullie die zwarte jurk misschien wel misgunde', zei ze, 

'anders had ik nooit zoveel moeite gedaan om er achter te komen. Ik heb zelf nooit een zwartzijden 

jurk gehad en ook niemand in mijn familie voor zover ik gehoord heb. Ik heb trouwens 

toch niets fatsoenlijks om te dragen.' 

Er viel een ogenblik stilte. 'We nemen je het niet kwalijk', zei Elizabeth toen, en Emily snikte 

als antwoord. Matilda liep verder en deed de buitendeur open. Elizabeth fluisterde haar zuster 

iets in het oor en Emily knikte heftig. 'Zeg jij het haar maar', zei ze. 

'Matilda', riep Elizabeth. Matilda keek om. 'Ik wilde net zeggen dat jij, als je er niets op tegen 

hebt, hij heeft wat brandgaatjes maar we hebben het mooi versteld, dat je - die zwartzijden 

jurk - mag hebben. Emily en ik hebben hem eigenlijk niet nodig, en we zouden blij zijn als jij 

hem nam.' 

Er stonden tranen in Matilda Jennings' zwarte ogen maar ze hield ze in zonder te knipperen. 

'Dank je wel', zei ze met een barse stem en ze liep over de veranda het trapje af. Ze kwam bij 

Emily's bloembed. De scherpe zoete geur van de Oostindische kers woei haar in het gezicht; 

het was erg vroeg op de dag en de portulak stond in bloei, een schitterend veld van karmozijnrood 

en geel. Matilda draaide zich om, haar brede voeten schoven rakelings langs een afgedwaalde 

gele portulak tussen de stenen van het pad maar ze merkte het niet. Haar oude onopvallende 

gestalte bewoog zich snel opnieuw langs de bloemen en weer het huis in. Ze stond 

voor Elizabeth en Emily. 'Luister eens', zei ze, en er leek een zacht licht uit haar oude verweerde 

gezicht te schijnen, 'Ik wou jullie nog zeggen- voordat Emily op de rotjes stapte heb ik 

ze zien smeulen.' 

43 


Moeder in opstand 

'Vader!' 

'Waarom zijn die mannen ginds in 't veld aan 't graven?' 

Het leek of de onderkaak van de oude man plots zakte en breder werd, of er zich een zware 

last in had vastgezet; hij klemde zijn lippen op elkaar, en ging verder met het tuigen van de 

grote bruine merrie. Gejaagd rukte hij het gareel om haar nek. 

'Vader!' 

De oude man wierp het zadel over de rug van de merrie. 

'Kijk 'ns, vader, ik wil weten waarom die mannen daar in 't veld aan 't graven zijn, en ik zal 

het weten ook.' 

'Ga toch naar binnen, moeder, en bemoei je alleen met je huishouden', zei de oude man toen. 

Hij raffelde zijn woorden af en wat hij zei klonk haast als een onduidelijke grauw. 

Maar de vrouw begreep hem; het was de taal die ze het best verstond. 

'Ik ga niet naar binnen voor je me verteld hebt wat die mannen aan het doen zijn daar in 't 

veld', zei ze. Toen wachtte ze af. Ze was een kleine vrouw, kort van stuk en recht van lijf als 

een kind in haar bruine katoenen jurk. Haar voorhoofd, tussen het krullende grijze haar, wekte 

een zachtmoedige en welwillende indruk, om haar neus en mond liepen zachte neerwaartse 

lijnen; maar haar ogen, vast op de oude man gericht, keken alsof die gedweeheid haar eigen 

vrije wil was, in geen geval de wil van een ander. 

Ze stonden in de schuur, vóór de wijd openstaande deuren. De lentelucht vol van de geur van 

groeiend gras en voor het oog verborgen bloesem, woei in hun gezicht. Verspreid over het 

diepe erf waren karren en stapels hout; het gras aan de rand vlak bij het hek en het huis, was 

helder groen, er stonden ook wat paardebloemen. De oude man wierp een norse blik op zijn 

vrouw terwijl hij de laatste gespen van het gareel aantrok. Ze leek hem even onwrikbaar als 

een van de rotsstenen in zijn weiland, in de grond vastgeworteld door generaties braambesranken. 

Hij gooide de teugels over het paard en liep uit de schuur vandaan. 

'Vader!', zei de vrouw. 

De oude man hield stil. 'Wat is er?' 

'Ik wil weten wat die mannen daar in 't veld aan 't graven zijn.' 

'Ze graven een kelder, als je het persé wilt weten.' 

'Een kelder waarvoor?' 

'Een schuur.' 

'Een schuur? Je gaat toch geen schuur bouwen waar we een huis zouden gaan bouwen, vader?' 

De oude man zei geen woord meer. Hij spande haastig het paard voor de wagen en ratelde het 

erf af, stoer als een jongen op de wagen meeschuddend. 

De vrouw bleef een ogenblik naar hem staan kijken en liep toen de schuur uit, dwars over het 

erf naar het huis toe. Het huis stond haaks op de grote schuur en een lange rij hokken en bijgebouwen, 

en was daarmee vergeleken oneindig klein. Het was net zo geriefelijk voor levende 

wezens als de kleine hokjes onder de overhangende dakrand van de schuur voor duiven. 

Het aardige gezicht van een meisje, rozig en teer als een bloem, keek uit een van de ramen. Ze 

keek naar de drie mannen die verderop aan het graven waren in het veld, dat bij de weg aan 

het erf grensde. Rustig draaide ze zich om toen de vrouw binnenkwam. 

'Wat graven ze toch, moeder?' zei ze. 'Heeft hij u dat verteld?' 

'Ze graven - een kelder voor een nieuwe schuur.' 

'O, moeder, hij gaat toch niet nog een schuur bouwen?' 

'Hij zegt van wel.' 

44 


Een jongen stond voor de keukenspiegel zijn haar te kammen. Hij kamde traag en nauwgezet 

zijn bruine haar in een keurige slag over zijn voorhoofd. Schijnbaar besteedde hij geen aandacht 

aan het gesprek. 

'Sammy, wist jij dat vader een nieuwe schuur ging bouwen?' vroeg het meisje. 

De jongen bleef ijverig kammen. 

'Sammy!' 

Hij draaide zich om - zijn gezicht net als dat van zijn vader onder zijn golvende kop haar. 'Ja, 

ik neem aan van wel', zei hij onwillig. 

'Hoe lang weet je het al?' vroeg zijn moeder. 

'Zo'n drie maanden, denk ik.' 

'Waarom heb je het dan niet verteld?' 

'Dacht niet dat het nodig was.' 

'Ik begrijp niet waarom vader nóg een schuur wil', zei het meisje op haar zachte, trage toon. 

Ze keerde zich weer naar het raam en tuurde naar de spittende mannen in het veld. Haar tere, 

lieve gezicht zag er bedrukt uit. Haar voorhoofd was zo blank en onschuldig als dat van een 

baby, haar fijne haren naar achteren getrokken in een rij papillotten. Ze was vrij groot maar 

onder haar zachte rondingen zaten niet veel spieren. 

Haar moeder keek streng naar de jongen. 'Gaat hij nog meer koeien kopen?' vroeg ze. 

De jongen antwoordde niet; hij was zijn schoenveters aan het vastmaken. 

'Sammy, ik wil van je weten of hij nog meer koeien gaat kopen.' 

'Ik denk van wel.' 

'Hoeveel?' 

'Ik denk vier.' 

Zijn moeder zei verder niets. Ze liep de voorraadkamer in en weldra was het geluid van kletterende 

borden te horen. De jongen pakte zijn pet van een spijker achter de deur, nam een oud 

rekenboek van de plank en ging op weg naar school. Hij was lichtgebouwd maar bewoog zich 

onhandig. Hij liep het erf af met een vreemdsoortige veerkracht in zijn heupen die zijn loshangend 

handgemaakt jasje van achteren op deed wippen. 

Het meisje liep naar de gootsteen en begon de vaat af te wassen die daar was opgestapeld. 

Haar moeder kwam meteen uit de voorraadkamer en schoof haar opzij. 'Droog jij maar af', zei 

ze; 'Ik was wel af. Er is nogal wat vanmorgen.' 

De moeder doopte haar handen energiek in het water, het meisje droogde de borden traag en 

dromerig af. 'Moeder', zei ze, vindt U het niet vreselijk dat vader die nieuwe schuur gaat bouwen, 

terwijl we zo hard een fatsoenlijk huis om in te wonen nodig hebben?' 

Haar moeder schrobde verwoed op een van de borden. 'Jij hebt nog niet ontdekt dat we maar 

vrouwvolk zijn, Nanny Penn', zei ze. 'Daar heb je nog niet genoeg manvolk voor gezien. Vandaag 

of morgen zul je dat wel ontdekken, en dan zul je wel inzien dat wij alleen maar dat weten 

wat het manvolk denkt dat we moeten weten, voor zover dat al ergens toe dient, en hoe we 

met de mannen rekening moeten houden als met de Voorzienigheid, en net zomin mogen klagen 

over wat ze doen als over het weer.' 

'Het kan me niets schelen; ik geloof trouwens helemaal niet dat George zo is', zei Nanny. Haar 

fijne gezicht kleurde rood, haar onderlip begon te trillen alsof ze zou gaan huilen. 

'Nou, wacht maar af. George Eastman is volgens mij geen haar beter dan andere mannen. 

Maar je had niet zo over vader mogen oordelen. Hij kan het niet helpen, want hij bekijkt de 

dingen niet precies zoals wij. En het is hier tenslotte aardig comfortabel. Het dak lekt niet - 

heeft nooit gelekt, op één keer na - dat is één ding. Vader heeft het in goede staat gehouden.' 

'Toch wou ik dat we een zitkamer hadden.' 

'Het doet George Eastman heus geen kwaad om je te komen opzoeken in een mooie, schone 

keuken. Ik denk dat heel wat meisjes niet zo'n goed huis hebben als dit. Niemand heeft mij 

ooit horen klagen.' 

45 


'Ik klaagde toch niet, moeder.' 

'Dat moet je ook maar beter niet doen, met zo'n goeie vader en zo'n goed huis als jij hebt. Stel 

dat je vader je het huis uitstuurde om te werken voor de kost? Veel meisjes moeten wel, en die 

zijn echt niet sterker en beter in staat om te werken dan jij.' 

Sarah Penn waste met een resoluut gebaar de braadpan. Ze schuurde de buitenkant net zo vlijtig 

als de binnenkant. Ze hield haar kleine huisje voorbeeldig op orde. Haar ene woonkamer 

leek volledig vrij van alle stof dat je nu eenmaal krijgt als het dagelijks leven over levenloze 

dingen heenschuurt. Ze veegde, en het leek of er geen stofje voor de bezem uitgejaagd werd; 

ze poetste en je kon geen verschil zien. Ze was een kunstenares, zo perfekt dat het geen kunst 

leek. Vandaag haalde ze een deegkom en plank tevoorschijn om pasteitjes te maken en er zat 

niet meer bloem op haar schort dan op die van haar dochter die veel fijner werk deed. In de 

herfst zou Nanny trouwen - ze was bezig met het opnaaien van witte batist en borduursel. Ze 

was ijverig aan het naaien terwijl haar moeder bakte; haar zachte melkwitte handen en polsen 

waren witter dan haar fijne kantwerk. 

'We moeten binnenkort de kachel naar het schuurtje brengen', zei mevrouw Penn. 'We hebben 

het nu over tekort aan dingen maar het is een ware zegen om de kachel in dat schuurtje op te 

kunnen bergen als het warm weer is. Dat heeft vader goed gedaan, die kachelpijp daar zo te 

plaatsen.' 

Terwijl ze het deeg rolde vertoonde Sarah Penn's gezicht een uitdrukking van zachtmoedige 

kracht, die typisch had kunnen zijn voor een nieuwtestamentisch heilige. Ze maakte vleespasteitjes. 

Haar man, Adoniram Penn, hield daar het meeste van. Ze bakte twee keer per week. 

Adoniram hield van een stukje gebak af en toe, tussen de maaltijden door. Vanmorgen haastte 

ze zich. Ze was later dan gewoonlijk begonnen en ze wilde de pasteitjes klaar hebben voor het 

middageten. Hoeveel wrok ze ongewild ook tegen haar man mocht koesteren, toch zou ze 

nooit tekort schieten in haar onverdroten aandacht voor zijn wensen. 

Een voornaam karakter komt wel door een sluipdeurtje als er geen brede poorten zijn. Sarah 

Penns karakter was vandaag zichtbaar in kruimelige pasteitjes. Trouw maakte ze haar pasteitjes, 

terwijl ze, als ze opkeek van haar werk, van over de tafel uitkeek op datgene wat aan haar 

geduldige en standvastige geest knaagde: het graven van de kelder voor de nieuwe schuur op 

de plaats waar Adoniram haar veertig jaar geleden had beloofd dat hun nieuwe huis zou komen 

te staan. 

De pasteien waren klaar voor het middageten. Een paar minuten over twaalven kwamen Adoniram 

en Sammy thuis. Het middageten werd ernstig en gehaast verorberd. Er werd nooit veel 

gepraat aan tafel bij de Penns. Adoniram zei een gebed en meteen begonnen ze te eten; daarna 

stonden ze op en gingen aan hun werk. 

Sammy ging terug naar school. Met soepele sprongen huppelde hij steels het erf af, net als een 

konijn. Hij wilde voor school nog knikkeren en was bang dat zijn vader hem wat klussen zou 

geven. Adoniram haastte zich naar de deur en riep hem, maar hij was al uit het zicht. 

'Ik snap niet waarom je hem hebt laten gaan, moeder', zei hij. 'Ik wilde dat hij me het hout 

hielp afladen.' 

Adoniram ging aan zijn werk op het erf en laadde het hout van de wagen. Sarah ruimde de 

borden op; Nanny haalde haar papillotten uit haar haar en trok een andere jurk aan. Ze wilde 

naar de winkel om meer borduursel en draad te kopen. 

Toen Nanny weg was, liep mevrouw Penn naar de deur. 

'Vader!' riep zij. 

'Ja, wat is er!' 

'Ik wil je even spreken, vader.' 

'Ik kan dit hout niet zo laten liggen. Het moet afgeladen worden en ik moet voor tweeën een 

lading grint halen. Sammy had me moeten helpen. Je had hem niet zo vroeg naar school mogen 

laten gaan.' 

46 


'Ik wil je even spreken.' 

'Ik zeg toch dat het niet kan, moeder.' 

'Vader, kom hier.' Sarah Penn stond in de deuropening als een vorstin; ze hield haar hoofd 

alsof ze een kroon droeg, en er sprak uit haar een geduld dat het gezag in haar stem kracht 

bijzette. Adoniram kwam. 

Mevrouw Penn ging voor hem naar de keuken en wees naar een stoel. 'Ga zitten, vader', zei 

ze, 'ik heb je iets te zeggen.' Hij ging moeizaam zitten. Zijn gezicht was tamelijk onbewogen 

maar hij keek haar onwillig aan. 'Wat is er, moeder?' 

'Ik wil weten waarvoor je die nieuwe schuur bouwt, vader?' 

'Daar heb ik je niets over te zeggen.' 

'Je denkt toch niet dat je een nieuwe schuur nodig hebt?' 

'Ik zei al dat ik daar niets over te zeggen heb, moeder; en ik ga er ook niets over zeggen.' 

'Ga je ook meer koeien kopen?' 

Adoniram antwoordde niet; hij hield zijn mond stijf dicht. 

'Ik weet dat je dat van plan bent, zo zeker als wat.' 

'Kijk eens hier, vader' - Sarah Penn was niet gaan zitten; onderdanig als een bijbelse vrouw 

stond ze voor haar man - 'Ik zal openhartig met je praten; nog nooit sinds ik je trouwde heb ik 

dat gedaan, maar nu doe ik dat wel. Ik heb nooit geklaagd, en ik zal nu ook niet klagen, maar 

ik zal wel openhartig zijn. Zie je deze kamer, vader? Bekijk hem maar eens goed. Je ziet dat 

er geen tapijt op de vloer ligt, en je ziet dat het behang helemaal smerig is en van de muren 

komt. We hebben in geen tien jaar nieuw behang gehad, en toen heb ik het er nog zelf opgeplakt, 

en het kostte maar negen cent per rol. Zie je deze kamer, vader? Het is de enige kamer 

die ik had om in te werken en te eten en te wonen sinds we getrouwd zijn. Er is niet één 

vrouw in de hele stad van wie de man zelfs maar half zoveel geld heeft als jij hebt. Maar ze 

heeft het wel beter. Dit is alle ruimte die Nanny heeft om haar vrienden in te ontvangen; en er 

is niet één vriendin van haar die het niet beter heeft, en dat terwijl haar vader niet half zo bekwaam 

is. Dit is al de ruimte die ze heeft om in te trouwen. Wat zou jij gedacht hebben, vader, 

als we getrouwd waren in zo'n kamer? Ik ben getrouwd in de zitkamer bij mijn moeder 

thuis, met een tapijt op de vloer, en gestoffeerde meubels, en een mahoniehouten kaarttafeltje. 

En dit is dan de enige kamer waar mijn dochter in kan trouwen. Kijk eens, vader!' 

Sarah Penn liep de kamer door alsof ze op het toneel stond. Ze gooide een deur open, zodat 

een kleine slaapkamer zichtbaar werd waar nauwelijks een bed en een schrijftafel in pasten, 

met ertussen een gangpad. 'Dit, vader', zei ze, 'dit is al de ruimte die ik had om in te slapen, 

veertig jaar lang. Al mijn kinderen zijn hier geboren - de twee die er gestorven zijn, en de 

twee die in leven zijn gebleven. Hier was het ook dat ik ziek lag met koorts.' 

Ze liep verder en opende een andere deur. Daarachter was een kleine, slechtverlichte provisiekamer. 

'Dit', zei ze, 'dit is mijn hele voorraadkamer - de enige plaats die ik heb voor mijn 

borden, etenswaren en mijn melkpannen. Vader, in dit hok heb ik de melk verwerkt van zes 

koeien, en nu ga je een nieuwe schuur bouwen, en nog meer koeien houden, en mij nog meer 

werk bezorgen.' 

Ze gooide nog een deur open. Een smalle scheefgezakte trap leidde naar boven. 'Hier, vader', 

zei ze 'kijk nou eens naar de trap, naar die twee nooit afgebouwde kamers waar onze zoon en 

onze dochter al die jaren in moesten slapen. Er is geen meisje knapper en meer een dame dan 

onze Nanny, en dat is dan de kamer waar ze in moet slapen. Hij is niet half zo goed als je 

paardestal, niet half zo warm en beschut.' 

Sarah Penn liep terug en bleef voor het raam staan. 'Nu, vader', zei ze, 'ik wil weten of jij 

denkt dat wat je doet, goed is en met je belofte overeenstemt. Toen we trouwden, veertig jaar 

geleden, heb je me eerlijk beloofd dat we voor het einde van het jaar een nieuw huis zouden 

laten bouwen, ginds op het veld. Je zei datje er geld genoeg voor had, en dat je me niet kon 

vragen in zo'n huis als dit hier te blijven wonen. Dat is nu veertig jaar geleden, en je hebt in- 

47 


tussen nog meer geld verdiend, en al die tijd heb ik daarvan zoveel mogelijk voor je gespaard, 

en nóg heb je dat huis niet gebouwd. Je hebt hokken gebouwd en koeiestallen en een nieuwe 

schuur, en nu ga je er weer één bouwen. Vind je dat dan juist, vader? Je geeft je stomme beesten 

een beter onderkomen dan je eigen vlees en bloed. Vind je dat dan juist?' 

'Ik heb hier niets over te zeggen.' 

'Je kunt ook niets zeggen, zonder toe te moeten geven dat het niet juist is, vader. En er is nog 

wat - ik heb nooit geklaagd; ik heb het veertig jaar lang volgehouden, en ik hoop het nóg veertig 

jaar vol te houden, behalve als - als we geen ander huis krijgen. Nanny kan niet bij ons 

wonen als ze getrouwd is. Ze zal van ons vandaan moeten gaan en ergens anders moeten wonen, 

en ik denk er in de verste verte niet aan om dat te laten gebeuren, vader. Ze is nooit zo 

sterk geweest. Ze ziet er blozend uit maar ze is niet zo stevig. Het zwaarste werk heb ik haar 

altijd bespaard; ze is niet geschikt voor het huishouden en om alles alleen te doen. Binnen een 

jaar is ze helemaal aan het eind van haar krachten. Ik zie haar nog niet ál die was doen en 

strijken en koken met die zachte witte handen en armen en het hele huis vegen! Dat zal ik niet 

laten gebeuren, vader, in geen geval.' 

Haar gezicht gloeide, haar goedige ogen glansden. Ze had voor haar eigen zaak gepleit als de 

beste advocaat, nu eens ernstig, dan weer hartstochtelijk; maar haar tegenstander hulde zich in 

een eigenzinnig stilzwijgen dat haar welbespraaktheid als een spottende echo terugkaatste. 

Adoniram stond plomp op. 

'Vader, heb je dan niets te zeggen', vroeg mevrouw Penn. 

'Ik moet achter die lading grint aan. Ik kan hier niet de hele dag staan praten.' 

'Vader, denk er nog eens over na, waarom laat je geen huis bouwen in plaats van een schuur?' 

'Ik heb niets te zeggen.' 

Adoniram schoof naar buiten. 

Mevrouw Penn ging naar de slaapkamer. Toen ze terugkwam had ze rode ogen. Ze had een 

rol ongebleekt katoen gehaald. Die spreidde zij uit op de keukentafel en ze begon daar hemden 

voor haar man uit te knippen. De mannen op het veld hadden versterking gekregen die 

middag; ze kon hun geroep horen. 

Het patroon voor de hemden was krap afgemeten, ze moest de mouwen inpassen en uit meerdere 

stukken samenvoegen. Nanny kwam thuis met haar borduursel en begon te naaien. Haar 

papillotten had ze uit haar haar gehaald zodat nu een zachte lok blond haar als een kroon over 

haar voorhoofd hing; haar gezicht leek zo broos en doorschijnend als porselein. 

Plots keek ze op; een zacht rood vlamde over haar hele gezicht en hals. 'Moeder', zei ze. 

'Ja, wat?' 

'Ik heb eens nagedacht - ik zie niet hoe we in deze kamer een bruiloft kunnen houden. Ik zou 

me schamen om zijn familie te vragen als we niemand anders zouden uitnodigen.' 

'Misschien kunnen we tegen die tijd een nieuw behangetje nemen; dat kan ik er dan wel opplakken. 

Je zult je heus niet hoeven te schamen voor je familie.' 

'We zouden de bruiloft in de nieuwe schuur kunnen houden', zei Nanny kleintjes. 'Hé, moeder, 

waarom kijkt U zo?' 

Mevrouw Penn maakte een verschrikte beweging en staarde haar met een merkwaardige uitdrukking 

aan. Ze keerde zich weer naar haar werk en spreidde heel zorgvuldig een patroon uit 

op de stof. 'Niets' zei ze. 

Op dat moment ratelde Adoniram het erf af in zijn tweewielige stortkar, fier rechtop staand 

als een Romeins wagenmenner. 

Mevrouw Penn deed de deur open en bleef even naar buiten staan kijken; het geroep van de 

mannen klonk luider. Gedurende al die lentemaanden leek het haar alsof zij niets anders hoorde 

dan het geroep en het geluid van zagen en hamers. De nieuwe schuur schoot flink op. Het 

was een prachtig bouwsel voor dit kleine dorp. Mannen kwamen het op mooie zondagen, in 

48 


hun beste pakken en schone frontjes, rondom bewonderen. Mevrouw Penn zweeg erover, en 

Adoniram praatte er niet over, hoewel hij soms, na zijn inspectieronde, een houding aannam 

van gekwetste waardigheid. 

"t is vreemd hoe je moeder denkt over de nieuwe schuur', zei hij op een dag vertrouwelijk 

tegen Sammy. 

Sammy bromde daarop alleen - op een voor een jongen vreemde manier; dat had hij van zijn 

vader geleerd. 

In de derde week van juli was de schuur helemaal klaar en voor gebruik gereed. Adoniram 

had zich voorgenomen zijn vee woensdag naar de nieuwe schuur over te brengen; dinsdag 

ontving hij een brief die zijn plannen veranderde. Vroeg in de ochtend kwam hij ermee binnen. 

'Sammy is naar het postkantoor geweest', zei hij, 'en ik heb een brief van Hiram gekregen.' 

Hiram was een broer van mevrouw Penn, die in Vermont woonde. 

'Nou', zei mevrouw Penn, 'wat zegt hij over de familie?' 

'Ik geloof dat ze het goed maken. Hij zegt dat als ik er nu meteen heen ga, dat er dan een kans 

is dat ik precies het soort paard kan kopen dat ik hebben wil.' Peinzend staarde hij uit het raam 

naar de nieuwe schuur. Mevrouw Penn was pasteitjes aan het maken. Ze ging door met de 

deegrol op het deeg te slaan hoewel ze erg bleek was en haar hart luid klopte. 

'Ik dacht dat ik maar beter kan gaan', zei Adoniram. 'Ik vind het ontzettend vervelend om juist 

nu weg te gaan, zo midden in het hooien maar die vijf hectare grond is gemaaid, en ik neem 

aan dat Rufus en de anderen het voor een dag of drie, vier zonder mij afkunnen. Ik kan hier in 

de omtrek helemaal geen paard vinden dat geschikt is en ik moet toch nog een paard hebben 

voor al dat hout dat in de herfst vervoerd moet worden. Ik had Hiram gevraagd voor me uit te 

kijken en me te waarschuwen als hij lucht kreeg van een goed paard. Ik denk dat ik maar beter 

kan gaan.' 

'Ik zal je schone hemd en boordje uit de kast halen', zei mevrouw Penn kalm. 

Ze legde Adoniram's zondagse pak en zijn schone kleren klaar op het bed in de kleine slaapkamer. 

Ze legde zijn scheermes gereed en zette zijn scheerwater klaar. Tenslotte knoopte ze 

zijn boordje dicht en deed hem zijn zwarte das om. 

Adoniram droeg nooit zijn boord en das behalve bij bijzondere gelegenheden. Hij hield zijn 

hoofd hoog, stijf en waardig. Toen hij helemaal klaar was - jas en hoed geborsteld, en de 

lunch bestaande uit pasteien en kaas in een papieren zak - aarzelde hij even bij de drempel. 

Hij keek naar zijn vrouw en zijn houding was uitdagend en verontschuldigend tegelijk. 

'Als die koeien vandaag komen, kan Sammy ze de nieuwe schuur indrijven', zei hij; 'en als ze 

het hooi binnenbrengen, kunnen ze het daar opsteken.' 

'Dat is goed', antwoordde mevrouw Penn. 

Adoniram stak zijn geschoren kop naar voren, en ging. Toen hij de drempel over was draaide 

hij zich om en keek met een soort nerveuze ernst achter zich. 'Als er verder niets gebeurt ben 

ik zaterdag terug', zei hij. 

'Wees voorzichtig, vader', antwoordde zijn vrouw. 

Zij stond in de deuropening met Nanny vlak naast haar, en keek hem na tot hij uit het gezicht 

was. Haar ogen hadden een vreemde, weifelende uitdrukking gekregen; haar anders zo vreedzame 

voorhoofd was gefronst. Ze ging naar binnen, weer aan haar bakwerk. Nanny zat te 

naaien. Haar trouwdag kwam steeds dichterbij, en zij werd bleek en mager van het aanhoudend 

naaien. Haar moeder wierp telkens een blik op haar. 

'Heb je die pijn weer in je zij vanmorgen?' vroeg ze. 

'Een beetje.' 

Terwijl ze zo aan het werk was, veranderde er iets in het gezicht van mevrouw Penn; haar 

bezorgde voorhoofd klaarde op, haar ogen waren kalm, haar lippen stonden stevig op elkaar. 

Ze formuleerde een gezegde voor zichzelf; hoewel eerst onsamenhangend, (zij was ongelet- 

49 


terd) herhaalde zij toch gauw de spreuk 'onverwachte gelegenheden zijn de wegwijzers van de 

Heer naar nieuwe levenspaden', en zij nam een besluit over wat haar te doen stond. 

'Stel dat ik Hiram wél had geschreven', mompelde ze een keer, toen ze in de voorraadkamer 

was, 'stel dat ik wél had geschreven en hem gevraagd had of hij geen paard te koop wist? 

Maar dat heb ik niet gedaan, en dat vader ging, was niet door mijntoedoen. Het lijkt wel de 

voorzienigheid.' Haar stem weerklonk op het laatst vrij luid. 

'Waar heeft U het over, moeder?' riep Nanny. 

'Niets.' 

Mevrouw Penn haastte zich met bakken; om elf uur was alles klaar. De lading hooi van het 

stuk land dat aan de westkant lag, naderde langzaam op de karreweg, en hield halt bij de 

nieuwe schuur. Mevrouw Penn snelde naar buiten. 'Stop!' schreeuwde ze - 'stop!' 

De mannen stopten en keken naar haar; Sammy richtte zich op van boven de lading en staarde 

zijn moeder aan. 'Stop!' schreeuwde zij opnieuw. 'Het hooi mag niet in die schuur; het moet in 

de oude schuur.' 

'Hoezo, hij zei dat het hier in moest', weerlegde een van de hooiers verwonderd. Het was een 

jonge man, de zoon van één van de buren, die door Adoniram elk jaar in dienst werd genomen 

als hulp op de boerderij. 

'Het hooi mag niet in de nieuwe schuur; er is plaats genoeg in de oude, niet?' zei mevrouw 

Penn. 

'Plaats genoeg', antwoordde de knecht met zijn zware, boerse accent. Voor de ruimte was die 

nieuwe schuur helemaal nergens voor nodig. Goed, hij zal wel van gedachten veranderd zijn.' 

Hij pakte het paard bij de teugels. 

Mevrouw Penn liep terug naar het huis. Al gauw was het uitzicht door de keukenramen verdwenen, 

en een geur als van warme honing kwam de kamer in. 

Nanny legde haar werk neer. 'Ik dacht dat vader gezegd had dat ze het hooi naar de nieuwe 

schuur moesten brengen?' zei ze verwonderd. 

'Het is goed zo', antwoordde haar moeder. 

Sammy gleed van de berg hooi af en kwam binnen kijken of het eten klaar was. 

'Ik ga vandaag niet uitgebreid eten klaar maken nu vader weg is', zei zijn moeder. 'Ik heb het 

vuur uit laten gaan. Er is brood en melk en een stuk pastei voor jullie. Daar redden we het wel 

mee, denk ik.' Ze zette een paar melkkommen neer, en legde een stuk brood en pastei op de 

keukentafel. 'Jullie kunnen beter meteen eten' zei ze. 'Dan hebben jullie dat vast gehad. Ik wil 

dat jullie me daarna helpen.' Nanny en Sammy keken elkaar met grote ogen aan. Er was iets 

eigenaardigs in de manier van doen van hun moeder. Mevrouw Penn at zelf niets. Zij ging 

naar de voorraadkamer, en terwijl zij aten hoorden ze haar met het servies in de weer. Dadelijk 

daarop kwam zij weer binnen met een stapel borden. Ze haalde de wasmand uit het 

schuurtje, en stapelde ze daarin op. Nanny en Sammy keken toe. Ze haalde kopjes en schotels 

en voegde ze bij de borden. 

'Wat gaat U doen, moeder?' vroeg Nanny bedeesd. Een gevoel van iets ongewoons deed haar 

beven alsof ze een geestverschijning zag. Sammy zat met verbaasd rollende ogen voor zijn 

stuk pastei. 'Je zult wel zien wat ik ga doen', antwoordde mevrouw Penn. 'Als je klaar bent 

Nanny, wil ik dat je naar boven gaat om al je spullen bij elkaar te pakken; en jij Sammy, moet 

me helpen het bed in de slaapkamer uit mekaar te halen.' 

'O, moeder, waarom dan?' vroeg Nanny met ingehouden adem. 

'Dat zulje wel zien.' 

In de paar uren die volgden werd door deze eenvoudige, godsvruchtige moeder van New England 

een daad gesteld die op zijn manier gelijk stond aan de bestorming van de Abraham heuvels 

door generaal Wolfe. Er werd evenveel geniaal inzicht en vermetele dapperheid van generaal 

Wolfe geëist om zijn verbaasde soldaten aan te moedigen de steile hellingen te beklimmen 

onder het slapende oog van de vijand, als van Sarah Penn om, aan het hoofd van 

50 


haar kinderen, hun kleine huisraad naar de nieuwe schuur over te huizen terwijl haar echtgenoot 

weg was. 

Nanny en Sammy volgden de instructies van hun moeder zonder tegenspraak op; ze waren 

zelfs vol ontzag voor haar. Er is iets beangstigends en bovennatuurlijks in alle daden die nooit 

eerder ondernomen zijn, zoals die van hun moeder. Nanny liep heen en weer met kleine pakjes, 

en Sammy sjouwde met beheerste inspanning. 

Om vijf uur 's middags was de inboedel van het kleine huis waarin de Penns veertig jaar lang 

hadden gewoond, overgeheveld naar de nieuwe schuur. 

Elke bouwmeester bouwt in zekere zin voor onbekende doeleinden, en is in zekere mate een 

profeet. De architect van Adoniram Penn's schuur had, toen hij hem ontwierp voor het gemak 

van viervoetige dieren, beter gepland dan hij wel wist voor het gemak van mensen. In één 

oogopslag zag Sarah Penn de mogelijkheden ervan. Die grote boxen, afgeschermd met dekens, 

zouden betere slaapkamers zijn dan die ene die ze veertig jaar lang had gehad; en er was 

een beschut koetshuis. De tuigkamer, met haar schoorsteen en legplanken, zou haar droomkeuken 

worden. De grote ruimte in het midden zou een zitkamer worden, mettertijd waardig 

voor een paleis. Boven was net zoveel ruimte als beneden. Met schotten en vensters, wat een 

huis zou dat worden! Sarah bekeek de rij stijlen vóór het voor de koeien bestemde gedeelte, 

en besloot dat daar haar hoofdingang zou komen. 

Om zes uur stond de kachel al in de tuigkamer, het water kookte, en de thee stond klaar op de 

tafel. Het zag er bijna zo huiselijk uit als het verlaten huis aan de andere kant van het erf was 

geweest. De jonge knecht was aan het melken, en Sarah droeg hem bedaard op de melk naar 

de nieuwe schuur te brengen. Met open mond ging hij op weg; hij liet kleine schuimvlokken 

uit de boordevolle emmers achter op het gras. 

Voor de volgende morgen aangebroken was had hij al overal in het dorp het nieuws verspreid 

dat de vrouw van Adoniram Penn naar de nieuwe schuur verhuisd was. De mannen troepten 

samen in de dorpswinkel en hadden het erover; vrouwen met omslagdoeken over hun hoofd 

schuifelden elkaars huizen binnen nog voor hun werk klaar was. Elke afwijking van de gewone 

gang van leven was in dit rustige stadje genoeg om alle voortgang tegen te houden. Iedereen 

hield op met werken om de ernstige, onafhankelijke figuur die langskwam te bekijken. De 

meningen over haar liepen uiteen. Sommigen vonden dat ze gek was; anderen, dat ze losbandig 

en opstandig was geworden. 

Op vrijdag kreeg zij bezoek van de dominee. Het was vroeg in de middag, en zij zat bij de 

schuurdeur erwten te doppen voor het avondeten. Ze keek op, beantwoordde zijn groet waardig, 

en ging door met haar werk. Ze nodigde hem niet binnen. De vrome uitdrukking op haar 

gezicht bleef, maar er kwam een boze gloed over. De dominee stond enigszins verlegen voor 

haar, en praatte. Zij behandelde de erwten alsof het kogels waren. Tenslotte keek ze op, en uit 

haar ogen sprak de geestkracht die haar zachtmoedige voorhoofd een heel leven lang verborgen 

had gehouden. 

'Praten heeft geen zin, mijnheer Hersey', zei ze. 'Ik heb het allemaal goed overdacht, en ik 

geloof dat wat ik doe, goed is. Ik heb ervoor gebeden, en het gaat tussen mij, de Heer en Adoniram. 

Het is niet nodig dat een ander zich daarmee bemoeit.' 

'Ja? natuurlijk, als u het de Heer in gebed heeft voorgelegd, en ervan overtuigd bent dat u doet 

wat juist is, mevrouw Penn', zei de dominee hulpeloos. Zijn magere gezicht met de grijze 

baard gaf hem een aandoenlijk voorkomen. Hij was een ziekelijke man; zijn jeugdig vertrouwen 

was bekoeld; hij moest zichzelf even meedogenloos geweld aandoen om sommige van 

zijn pastorale plichten te volbrengen als een katholiek asceet die zich geselt, en dan voelde hij 

zich terneergeslagen door de kwelling. 'Ik geloof dat het juist is, net zoals ik geloof dat onze 

voorvaders het bij het rechte eind hadden, toen ze overkwamen uit het oude vaderland omdat 

ze niet kregen wat hen toekwam' zei mevrouw Penn. Ze stond op. Zoals zij zich gedroeg leek 

de drempel van de schuur wel Plymouth Rock. 'Ik twijfel er niet aan dat U het wel goed 

51 


meent, meneer Hersey', zei ze, 'maar er zijn dingen waar de mensen zich maar liever niet mee 

moesten bemoeien. Ik ben a l langer dan veertig jaar lid van de kerk. Ik heb mijn eigen gedachten 

en mijn eigen benen, en ik zal mijn gedachten zelf bepalen en mijn eigen gang gaan, 

en niemand, behalve de Heer, zal me iets opleggen, tenzij ik dat zelf wil. Wilt U niet even 

binnen komen? Hoe gaat het met mevrouw Hersey?' 

'Heel goed, dank U', antwoordde de dominee. Hij voegde er nog enige verontschuldigende 

opmerkingen aan toe; toen trok hij zich terug. 

Hij kon een gedetailleerde uiteenzetting geven over elk karakter in de Bijbel, hij had een buitengewoon 

goed inzicht in de Pelgrim Fathers en alle andere historische vernieuwers, maar 

Sarah Penn ging zijn verstand te boven. Hij kon de oorspronkelijke gevallen uit het oude testament 

wel aan, maar tegen soortgelijke gevallen in zijn praktijk moest hij het afleggen. Maar 

tenslotte, hoewel het niet zijn terrein was, vroeg hij zich eerder af hoe Adoniram Penn zijn 

vrouw zou aanpakken dan hoe de Heer dat zou doen. De verbazing was algemeen. Toen Adoniram's 

vier nieuwe koeien kwamen, gaf Sarah de opdracht om drie ervan naar de oude schuur 

te brengen en de vierde naar de ruimte in het huis waar de kachel had gestaan. Dat verhoogde 

de opwinding. Er werd gefluisterd dat de koeien alle vier in het huis gestald waren. 

Op zaterdag tegen zonsondergang, toen Adoniram thuis verwacht werd, stond er een troepje 

mannen op de weg, in de buurt van de nieuwe schuur. De knecht had al gemolken maar hij 

bleef rondhangen. Sarah Penn had het avondeten al helemaal klaar. Er was bruinbrood en gebakken 

bonen en een vlataart; een maal waar Adoniram erg van hield, vooral op zaterdagavond. 

Ze had een schone katoenen jurk aan en ging onverstoord haar gang. Nanny en Sammy 

volgden haar op de hielen. Ze keken met grote ogen en Nanny trilde zenuwachtig. 

Toch was de opwinding voor hen eerder aangenaam dan iets anders. Een natuurlijk vertrouwen 

in hun moeder, ten koste van dat in hun vader deed zich nu gelden. 

Sammy keek uit het raam van de tuigkamer. 'Hij komt er aan', kondigde hij bang fluisterend 

aan. Hij en Nanny gluurden over het kozijn. Mevrouw Penn ging door met haar werk. De kinderen 

keken toe hoe Adoniram het nieuwe paard in de oprit liet staan en naar de huisdeur liep. 

Die was vergrendeld. 

Toen liep hij om naar het schuurtje. Die deur was zelden vergrendeld, zelfs als het hele gezin 

weg was. De gedachte dat haar vader plots voor de koe zou komen te staan flitste door 

Nanny's hoofd. Er klonk een hysterische snik in haar keel. 

Adoniram kwam tevoorschijn uit het schuurtje en keek verbijsterd om zich heen. Zijn lippen 

bewogen; hij zei iets, maar ze konden niet horen wat. De knecht gluurde om de hoek van de 

oude schuur, maar niemand zag hem. 

Adoniram pakte het nieuwe paard bij de teugel en leidde het over het erf naar de nieuwe 

schuur. Nanny en Sammy kropen dicht tegen hun moeder aan. De schuurdeuren zwaaiden 

open, en daar stond Adoniram de lange kop van het grote Canadese boerenpaard keek goedig 

over zijn schouder heen. 

Nanny bleef achter haar moeder, maar Sammy stapte plots naar voren en ging voor haar staan. 

Adoniram staarde naar het groepje. 'Hoe komt het dat jullie allemaal hier zijn?', zei hij. 'Wat is 

er met het huis aan de hand?' 

'We zijn hier gekomen om te wonen, vader' zei Sammy. Zijn schelle stem klonk licht trillend 

maar moedig de ruimte in. 'Wat' - Adoniram snoof - 'wat ruik ik, wordt hier eten klaargemaakt?' 

zei hij. Hij liep verder en keek in de openstaande deur van de tuigkamer. Toen wendde 

hij zich tot zijn vrouw. Zijn oude borstelige gezicht was bleek en verschrikt. 'Wat betekent 

dit in vredesnaam, moeder?', bracht hij uit. 

'Kom eens binnen, vader', zei Sarah. Zij ging hem voor naar de tuigkamer en sloot de deur. 

'Nu, vader', zei ze je hoeft niet bang te zijn. Ik ben niet gek geworden. Er is geen reden om je 

ergens zorgen over te maken. Maar we zijn hierheen gekomen om hier te wonen en we blijven 

hier ook wonen. Wij hebben hier net zoveel rechten als nieuwe paarden en koeien. Het huis 

52 


was niet langer geschikt voor ons om in te wonen, en het staat voor mij vast dat ik daar ook 

niet langer blijf. Veertig jaar heb ik tegenover jou mijn plicht gedaan, en dat zal ik ook nu 

doen; maar ik blijf hier wonen. Je zult een paar ramen en schotten moeten inzetten; en je zult 

wat meubels moeten kopen'. 

'Maar moeder!' bracht de oude man uit. 

'Trek je jas maar uit en ga je wassen - daar is de waskom – en daarna gaan we eten'. 

'Maar moeder!' 

Sammy liep voorbij het raam toen hij het nieuwe paard naar de oude schuur leidde. De oude 

man zag hem, en schudde sprakeloos het hoofd. Hij wilde zijn jas uittrekken, maar zijn armen 

schenen de kracht daarvoor te missen. Zijn vrouw hielp hem. Zij goot wat water in de metalen 

kom en legde er een stuk zeep in. Zij haalde de kam en de borstel, en toen hij zich gewassen 

had, streek ze zijn dunne grijze haar glad. Toen zette zij de bonen, het warme brood en de thee 

op tafel. 

Sammy kwam naar binnen, en het gezin ging aan tafel. Adoniram zat verbijsterd naar zijn 

brood te kijken - ze wachtten. 'Ga je niet de zegen vragen, vader?', vroeg Sarah. 

En de oude man boog het hoofd en prevelde. 

Tijdens de hele maaltijd stopte hij nu en dan met eten en blikte steels naar zijn vrouw; maar 

hij at goed. De dagelijkse kost beviel hem best, en zijn oude stoere lichaam was te gezond om 

door zijn geest nadelig beïnvloed te worden. Maar na het avondeten liep hij naar buiten en 

ging op het trapje zitten van het deurtje aan de rechterkant van de schuur, dezelfde deur waardoor 

hij zijn Jersey-koeien statig in een rij zou hebben laten passeren, maar die Sarah had bestemd 

tot voordeur van haar huis, en hij steunde zijn hoofd met zijn handen. 

Nadat de vaat was opgeborgen en de melkpannen afgewassen, ging Sarah naar hem toe. De 

schemering werd donkerder. Er hing een heldere groene gloed in de lucht. Voor hen strekte 

zich het vlakke veld uit; in de verte stonden de hooioppers als huisjes van een dorp; de lucht 

was koel en kalm en zoet. Het landschap had wel een droombeeld van vrede kunnen zijn. Sarah 

boog zich voorover en tikte haar man zachtjes op zijn magere, pezige schouder. 'Vader!' 

De schouders van de oude man schokten: hij huilde. 

'Kom, niet doen vader', zei Sarah. 

'Ik zal - de schotten - zetten, en - alles wat je wilt, moeder.' 

Sarah bracht haar schort voor haar gezicht; diep onder de indruk van haar eigen triomf. Adoniram 

was als een fort waarvan de muren geen actieve weerstand boden en tegen de grond 

gingen op het moment dat de juiste aanvalswapens werden gebruikt. 

'Ja, moeder', zei hij schor, 'Ik had er geen idee van dat je zo vreselijk graag een ander huis 

wilde.' 

53 


Een non in New England 

Het was laat in de middag en de schemering viel in. De schaduwen van de bomen op het erf 

leken anders. Ergens in de verte loeiden koeien en rinkelde een belletje; af en toe hobbelde er 

een boerenkar voorbij en waaide het stof op; een paar werklui met blauwe kielen sjokten 

voorbij, met een schop over hun schouders; kleine zwermen vliegen dansten in de zachte 

middaglucht op en neer voor de gezichten van de mensen. Alles leek licht te bewegen om het 

volgende moment weer weg te ebben, als voorbode van de rust en stilte van de 

nacht. 

Ook Louisa Ellis kwam hierdoor in een dergelijke stemming. De hele middag had ze vredig 

aan het raam van haar huiskamer zitten naaien. Nu prikte ze de naald zorgvuldig in haar werk, 

dat ze nauwgezet opvouwde en in een mandje legde bij haar vingerhoed, draad en schaar. 

Louisa Ellis kon zich niet herinneren ooit in haar leven één van deze typisch vrouwelijke dingen 

kwijtgeraakt te zijn. Door het jarenlang dagelijks gebruik waren ze een onafscheidelijk 

deel van haar geworden. 

Louisa bond een groene schort voor en haalde haar platte strohoed met het groene lint tevoorschijn. 

Daarna liep ze de tuin in met een kleine blauwe schaal van aardewerk om bessen te 

plukken voor bij het avondeten. Toen ze de bessen had geplukt ging ze op de stoep van de 

achterdeur zitten en trok er de steeltjes af, die ze zorgvuldig in haar schort opving en naderhand 

in het hoenderhok wierp. Ze tuurde in het gras naast de stoep om te zien of er niet een 

paar gevallen waren. Louisa's bewegingen waren traag en kalm, het nam heel wat tijd in beslag 

voor ze haar avondeten klaar had; maar als het eenmaal klaar was, werd het met zoveel 

elegantie opgediend dat het leek alsof ze uitgebreid bij zichzelf te gast was. Het kleine vierkante 

tafeltje stond precies in het midden van de keuken en was gedekt met een gesteven linnen 

tafellaken waarin aan de randen een bloempatroon glinsterde. Louisa had een damasten 

servet op haar theeblad met daarop een geslepen glazen beker met theelepeltjes, een zilveren 

roomkannetje, een porseleinen suikerpot en één rose porseleinen kopje met schotel. Louisa 

gebruikte haar porseleinen servies 

dagelijks - iets dat geen van haar buren deed. Er werd onder elkaar over gefluisterd. Hun tafel 

werd elke dag gedekt met gewoon servies; hun beste porselein bleef in het kabinet in de zitkamer, 

maar Louisa Ellis was niet rijker of van betere afkomst dan zij. Toch gebruikte zij het 

porseleinen servies. Voor het avondeten had ze een glazen schotel vol gesuikerde bessen, een 

bord kleine koekjes en een met lichte witte broodjes. Ook een of twee blaadjes sla, die ze keurig 

in stukjes sneed. 

Louisa was dol op sla, die ze dan ook zeer zorgvuldig in haar eigen tuin opkweekte. Ze at met 

smaak, hoewel enigszins kieskeurig en met kleine hapjes; het was verwonderlijk dat er nog 

zoveel voedsel naar binnen verdween. Na het avondeten vulde ze een bord met fraai gebakken 

dunne maiskoekjes en bracht die naar de achtertuin. 

'Caesar', riep ze, 'Caesar'. Er klonk gerommel, gerinkel van een ketting en een grote geelwitte 

hond verscheen in de opening van zijn hok, dat half verscholen lag tussen het hoge gras en de 

bloemen. Louisa aaide hem even en zette de maiskoekjes voor hem neer. Toen liep ze naar het 

huis terug, deed de afwas en droogde voorzichtig het porselein af. Het schemerdonker was 

dieper geworden; het gekwaak van een kikker koor klonk door het open raam naar binnen, 

wonderlijk luid en schel, af en toe schoot er een lang krachtig geblaas van een boomkikvors 

bovenuit. Louisa deed haar bonte groene schort af, zodat een korter schort, rose en wit bedrukt 

tevoorschijn kwam. Ze stak haar lamp aan en zette zich aan haar naaiwerk. 

Ongeveer een half uur later kwam Joe Dagget. Ze hoorde zijn zware stap op het pad, stond op 

en deed haar rose met witte schort af. Daaronder had ze nóg een schort van witte katoen met 

onderaan een klein batisten randje; dat was Louisa's visiteschort. Ze droeg het nooit zonder 

54 


haar naaischort van bedrukt katoen eroverheen, tenzij ze visite had. Ze had nog maar net het 

rose met witte schort, haastig maar nauwgezet, opgevouwen en in een tafella gelegd, toen de 

deur openging en Joe Dagget binnenkwam. 

Het leek wel ofhij de hele kamer vulde. De kleine gele kanarie, die in zijn groene kooi bij het 

raam op het zuiden had zitten slapen, werd wakker en fladderde met zijn gele vleugeltjes wild 

tegen de tralies. Dat deed hij altijd als Joe Dagget in de kamer kwam. 

'Goedenavond', zei Louisa. Ze stak haar hand uit met een soort plechtige hartelijkheid. 

'Goedenavond Louisa', antwoordde de man op luide toon. 

Ze zette een stoel voor hem neer en ze zaten tegenover elkaar, met de tafel tussen hen in. Hij 

zat stijf rechtop, zijn zware voeten stevig op de grond geplant en keek opgeruimd, maar slecht 

op zijn gemak de kamer rond. Zij zat bevallig rechtop, haar smalle handen in haar witlinnen 

schoot gevouwen. 

'Het is een aangename dag geweest', merkte Dagget op. 

'Zeer aangenaam', stemde Louisa zacht in. 'Ben je aan het hooien geweest?' vroeg ze na een 

poosje. 

'Ja, ik heb de hele dag gehooid op het stuk van tien hectare. Behoorlijk warm werk!' 

'Ja, dat geloof ik ook.' 

'Ja, het is flink warm werk zo in de zon!' 

'Voelt je moeder zich nu beter vandaag?' 

'Ja, moeder maakt het vrij goed.' 

'Ik neem aan dat Lily Dyer nu bij haar is?' 

Dagget kleurde. 'Ja, ze is bij haar', antwoordde hij langzaam. 

Hij was niet zo jong meer maar hij had iets jongensachtigs. Louisa was een paar jaar jonger 

dan hij, haar gezicht was witter en gladder maar zij zag er ouder uit dan ze was. 

'Ze zal wel een goede hulp zijn voor je moeder', zei ze toen weer. 

'Dat denk ik ook, ik zou niet weten hoe moeder het zonder haar zou kunnen stellen', zei Dagget 

met een soort verlegen warmte. 

'Ze lijkt me echt een heel handig meisje. Ze ziet er ook heel aardig uit', merkte Louisa op. 

'Ja, ze ziet er inderdaad aardig uit.' 

Dagget begon wat te bladeren in de boeken die op tafel lagen. Er lag een rood, vierkant 

poëzie-album en een 'Geschenkboek voor jonge dames' dat van Louisa's moeder was geweest. 

Hij pakte ze een voor een op en deed ze open; daarna legde hij ze weer neer, het album boven 

op het geschenkboek. Louisa bleef er naar kijken, niet erg op haar gemak. Tenslotte stond ze 

op en veranderde de volgorde van de boeken; het album legde ze onderop. Zo hadden ze oorspronkelijk 

gelegen. Dagget lachte even ongemakkelijk. 'Wat maakt het nu uit welk boek bovenop 

ligt', zei hij. Louisa glimlachte verontschuldigend. 'Zo leg ik ze altijd neer', mompelde 

ze. 'Jij slaat ook alles', zei Dagget, in een poging om te lachen. Zijn grote gezicht bloosde. 

Hij bleef ongeveer een uur, toen stond hij op om afscheid te nemen. Bij het weggaan struikelde 

hij over een kleedje en in een poging om zijn evenwicht te hervinden stootte hij tegen 

Louisa's handwerkmandje op de tafel en gooide het op de grond. Hij keek naar Louisa, dan 

naar de rollende klossen; onhandig schoot hij erop af maar zij hield hem tegen. 'Het geeft 

niet', zei ze. 'Ik raap het wel op als je weg bent.' Ze sprak stijfjes. Haar poging om hem gerust 

te stellen leek wat gemaakt, hetzij omdat ze verstoord was, hetzij omdat zijn zenuwachtigheid 

zijn weerslag op haar had. 

Toen Joe Dagget buiten stond, snoof hij met een diepe zucht de zachte buitenlucht op; hij 

voelde zich net een onschuldige beer die zojuist met de beste bedoelingen een bezoek aan een 

porseleinwinkel heeft gebracht. 

Louisa voelde zich van haar kant zo ongeveer als de vriendelijke maar veelgeplaagde eigenares 

van de porseleinwinkel na het bezoek van de beer. 

55 


Ze bond eerst het roze schort voor, toen het groene, raapte al haar door de hele kamer verspreide 

schatten op en legde ze terug in haar naaimand je, en trok het kleedje recht. Toen zette 

ze de lamp op de vloer en begon het vloerkleed aan een nauwkeurig onderzoek te onderwerpen. 

Ze wreef er zelfs met haar vingers over en bekeek die dan. 'Hij heeft heel wat stof naar 

binnen gelopen', mompelde ze. 'Dat dacht ik al.' Louisa haalde een stoffer en blik en veegde 

de sporen van Joe Dagget zorgvuldig weg. 

Als hij dat geweten had zou zijn verbouwereerdheid nog groter zijn geweest en zou hij zich 

nog slechter op zijn gemak hebben gevoeld, hoewel het aan zijn trouw totaal geen afbreuk zou 

hebben gedaan. Twee keer per week kwam hij Louisa Ellis opzoeken en elke keer als hij daar 

in haar heerlijk ruikende kamer zat voelde hij zich omringd door een haag van kant. Hij durfde 

zich niet te verroeren uit angst dat hij met een onhandige hand of voet door het toverweb 

zou breken en hij was er zich steeds van bewust dat Louisa angstig toekeek of hij dat niet op 

een goede dag zou doen. 

Maar toch dwong Louisa met haar kant al zijn respekt, geduld en toewijding af. Over een 

maand zouden ze trouwen, na een uitzonderlijk lange verloving die zo'n vijftien jaar had geduurd. 

In veertien van die vijftien jaar hadden ze elkaar niet één keer gezien en slechts zelden 

hadden ze elkaar brieven geschreven. Joe was al die jaren in Australië geweest waar hij heen 

was gegaan om fortuin te maken en waar hij gebleven was tot hij dat ook gemaakt had. Als 

het nodig was geweest, zou hij ook vijftig jaar gebleven zijn en zwak en wankelend naar huis 

zijn gekomen om met Louisa te trouwen, of zelfs helemaal nooit meer thuisgekomen zijn. 

Maar hij had om fortuin te maken veertien jaar nodig gehad en nu was hij naar huis gekomen 

om te trouwen met de vrouw die al die tijd geduldig en zonder vragen te stellen op hem had 

gewacht. 

Kort na hun verloving had hij Louisa op de hoogte gesteld van zijn voornemen om nieuwe 

wegen in te slaan en zich van een goed bestaan te verzekeren voor ze zouden trouwen. Zij had 

toegeluisterd en ingestemd, met die lieflijke serene kalmte die haar nooit in de steek liet, zelfs 

niet toen haar verloofde scheep ging op die lange.en onzekere reis. Joe, die zich aanvankelijk 

door zijn koppige vastberadenheid staande had weten te houden, liet op het laatst de moed 

zakken maar Louisa kuste hem met een lichte blos op haar wangen, en nam toen afscheid. 

'Het is niet voor lang', had de arme Joe stoer gezegd; maar het zou veertien jaar duren. 

In die tussentijd was er veel gebeurd. Louisa's moeder en broer waren gestorven en zij stond 

helemaal alleen op de wereld. Maar wat het belangrijkste was - en het was zo'n subtiele verandering 

dat het moeilijk te vatten was voor deze twee eenvoudige mensen - was dat Louisa 

als vanzelf een pad had ingeslagen, een heel effen pad misschien, onder een kalme, serene 

hemel, maar zo recht en zonder omwegen dat het alleen bij haar graf kon eindigen; zo smal 

ook dat er geen plaats was voor iemand naast haar. 

Louisa's eerste reactie toen Joe Dagget thuiskwam (hij had haar niet op de hoogte gebracht 

van zijn komst) was er één van verwarring, hoewel zij dat voor zichzelf nooit zou toegeven, 

en hij dacht er gewoon niet over. Vijftien jaar geleden was ze verliefd op hem geweest - dat 

dacht ze tenminste. Juist in die tijd toen ze zich berustend had neergelegd bij de manier waarop 

haar meisjesjaren verliepen, had ze een toekomstig huwelijk als iets redelijks gezien, en als 

één van de mogelijke wensen in dit leven. Kalm en volgzaam had ze haar moeder op dit punt 

aangehoord. Haar moeder had een opmerkelijk verstand en een zachtmoedig en gelijkmatig 

karakter. Toen Joe Dagget zich kwam presenteren had ze verstandig met haar dochter gepraat 

en Louisa accepteerde hem zonder aarzelen. Hij was de eerste vrijer die ze ooit had gehad. 

Al die jaren was ze hem trouw gebleven. Over de mogelijkheid om met een ander te trouwen 

had ze nooit gedroomd. Haar leven was, vooral de laatste zeven jaar, één en al aangename rust 

geweest. Ze had zich nooit ontevreden of ongeduldig gevoeld over de afwezigheid van haar 

verloofde; toch had ze steeds uitgekeken naar zijn terugkomst en ze had hun huwelijk als iets 

56 


onvermijdelijks gezien. Maar ze was het gaandeweg zo ver in de toekomst gaan plaatsen dat 

het haast over de grenzen van een ander leven leek te liggen. 

Toen Joe terugkwam had ze al veertien jaar op hem en op hun huwelijk gewacht maar ze was 

net zo verbaasd en ontsteld alsof ze er nog nooit aan gedacht had. Joe's ontsteltenis kwam 

later. Hij keek Louisa aan en dat bevestigde onmiddellijk zijn vroegere bewondering voor 

haar. Ze was maar weinig veranderd. Ze had nog steeds haar gracieuze manieren en haar bevalligheid 

en was naar zijn oordeel nog even knap als altijd. Wat hemzelf betreft, hij had zijn 

aandeel geleverd. Hij had afgerekend met de periode van fortuin zoeken en nu laaiden de 

vroegere romantische gevoelens weer even heftig als vroeger op. De enige romantische melodie 

die hij gewend was te horen heette Louisa. Lange tijd had hij trouw geloofd dat hij die 

melodie nog steeds hoorde maar tenslotte leek het hem - hoewel de wind nog altijd dat ene 

lied zong - dat het een andere naam had. Maar voor Louisa had de wind altijd alleen maar 

licht gefluisterd; nu was hij gaan liggen en alles was rust. Korte tijd luisterde ze aandachtig en 

een beetje weemoedig; toen wendde ze zich af en ging haar bruidsjurk naaien. 

Joe had een paar belangrijke en grootscheepse veranderingen in zijn huis aangebracht. Het 

was de oude hofstede; het pasgetrouwde paar zou daar gaan wonen want Joe kon zijn moeder, 

die weigerde uit haar oude huis weg te gaan, niet in de steek laten. Dus moest Louisa haar 

huis verlaten. Elke morgen als ze opstond en rondliep tussen al de bezittingen uit haar meisjesjaren, 

voelde ze zich als iemand die een laatste blik op haar dierbare vrienden werpt. Het 

was wel waar dat zij ze tot op zekere hoogte met zich mee kon nemen, maar uit hun oude omgeving 

gerukt zouden ze er zo anders uitzien dat ze niet meer hetzelfde zouden zijn. Dan waren 

er nog een aantal eigenaardigheden uit haar tevreden en solitaire bestaan waar ze waarschijnlijk 

geheel van zou moeten afzien. Er zouden haar waarschijnlijk zwaardere taken te 

wachten staan dan deze plezierige maar half nutteloze werkjes. Ze zou de zorg krijgen voor 

een groot huis; ze zou gasten moeten ontvangen; ze zou Joe's strenge en zwakke oude moeder 

moeten verzorgen; en het zou tegen alle tradities van dit zuinige dorp indruisen als ze meer 

dan één bediende had. Louisa had een kleine distilleerketel en in warme zomermaanden was 

ze vaak vergenoegd bezig met het distilleren van aromatische extracten uit rozen, pepermunt 

en hertsmunt. Weldra zou ze haar distilleerketel moeten opbergen; haar voorraad extracten 

was al aanzienlijk; er zou voor haar geen tijd meer overblijven om louter voor haar genoegen 

te distilleren. Bovendien zou Joe's moeder het dwaas vinden; ze had haar mening daarover al 

verhuld te kennen gegeven. Louisa vond het heerlijk om een linnen zoom te naaien, niet zozeer 

vanwege het nut ervan maar vanwege het simpele, onschuldige plezier dat ze eraan beleefde. 

Ze zou nooit hebben durven bekennen dat ze meer dan eens een zoom had losgetornd, 

enkel en alleen vanwege het genoegen hem er daarna weer aan te naaien. Terwijl ze zo aan 

haar raam zat op lange zachte middagen, voorzichtig bezig de naald door de fijne stofte halen, 

was ze de rust zelve. Maar in de toekomst was er weinig kans op zulke dwaze genoegens. 

Joe's moeder, die zelfs op haar oude dag nog een dominerende, vinnige matrone was, en zeer 

waarschijnlijk Joe zelf ook met zijn typisch mannelijke openhartige onbeschaafdheid, zouden 

erom lachen en neerkijken op al dat popperige en zinloze oude vrijstersgedoe. 

Als het ging om pure orde en netheid had Louisa de geestdrift van een kunstenares. Ze straalde 

triomfantelijk als ze naar de ramen keek die ze gezeemd had tot ze blonken als juwelen. 

Met innig genoegen dacht ze aan de ordelijke laden van haar toilettafel waar alles piekfijn in 

opgeborgen was en die geurden naar lavendel en honingklaver en pure reinheid. Kon ze er 

wel zeker van zijn dat dit in elk geval zo zou blijven? Ze had visioenen - die zo schokkend 

waren dat zij ze haast verwierp als onfatsoenlijk - visioenen van ruwe mannenspullen overal 

verspreid in eindeloze wanorde, van stof en rommel die als vanzelf het gevolg zijn van de 

ongeciviliseerde aanwezigheid van een man temidden van al deze tere harmonie. 

Haar gevoel van ontreddering betrof niet in de laatste plaats 

57 


Caesar. Caesar was een ware kluizenaar. Het grootste gedeelte van zijn leven had hij in de 

afzondering van zijn hondehok doorgebracht, uitgesloten van het gezelschap van zijn soortgenoten 

en van al die onschuldige pleziertjes die honden zoal hebben. Nooit sinds zijn eerste 

levensjaren had Caesar geloerd op het hol van een marter; nooit had hij de vreugde gekend 

van een gevonden been bij de keukendeur van de buren. En dat kwam allemaal door een zonde 

die hij begaan had toen hij nog nauwelijks een volwassen hond was. Niemand wist hoe 

diep de wroeging was die deze al met al onschuldig uitziende hond met zijn goedaardige ogen 

wel zou kunnen voelen. Maar of hij nu wel of geen wroeging voelde, zijn gerechte straf was 

hij in elk geval niet ontgaan. Zelden hoorde je de oude Caesar grommen of blaffen; hij was 

dik en sloom; om zijn doffe ogen lagen gele ringen; maar er was een buurman die op zijn 

hand meerdere afdrukken had van Caesar's scherpe witte jonge tanden, en daarom lag hij nu al 

veertien jaar aan de ketting, helemaal alleen in zijn hok. De buurman, die opvliegend was en 

die ineenkromp van de pijn had geëist dat Caesar afgemaakt of opgesloten zou worden. Daarom 

had Louisa's broer, aan wie de hond toebehoorde, een hok voor hem gebouwd en hem 

vastgelegd. Het was nu veertien jaar geleden dat hij in een vlaag van jeugdig enthousiasme 

die gedenkwaardige beet had toegebracht en afgezien van korte uitstapjes, altijd aan een ketting 

en onder strenge bewaking van zijn meester of van Louisa, was de oude hond een zwaar 

bewaakte gevangene geweest. Hij genoot in elk geval een aanzienlijke faam, zij het dat hij 

daar op een nogal goedkope manier aan was gekomen, hoewel het te betwijfelen was of hij 

daar, met zijn beperkte ambitie, erg trots op was. Hij werd door alle kinderen in het dorp en 

ook door veel volwassenen gezien als een monster van wreedheid. De draak van Sint Joris 

kon Louisa's oude gele hond in beruchtheid niet overtroffen hebben. Moeders waarschuwden 

hun kinderen plechtig en nadrukkelijk om niet te dicht in zijn buurt te komen en de kinderen, 

gefascineerd door al dat griezeligs, luisterden en geloofden het maar al te graag. Ze slopen 

Louisa's huis voorbij en wierpen steelse blikken achter zich naar die verschrikkelijke hond. 

Als hij dan schor begon te blaffen ontstond er paniek. Wie toevallig in Louisa's tuin moest 

zijn keek met respect naar hem en informeerde of de ketting wel sterk genoeg was. Een vrij 

rondlopende Caesar zou waarschijnlijk een heel gewone hond hebben geleken, die geen enkel 

commentaar uitlokte; maar geketend overschaduwde zijn reputatie hem, zodat zijn ware proporties 

vervaagden en hij een donker en levensgroot monster werd. Joe Dagget, met zijn opgeruimde 

karakter en zijn pienterheid, zag hem echter zoals hij was. Hij stapte moedig op hem 

af en gaf hem klopjes op zijn kop, ondanks Louisa's zachte maar dringende waarschuwingen. 

Hij wilde hem zelfs losmaken. Louisa raakte hierover zo in paniek dat hij er maar van afzag 

maar hij bleef zijn mening over deze kwestie met veel nadruk verkondigen. 'Er is in de hele 

stad geen hond met een beter karakter', zei hij vaak, 'en het is doodgewoon wreed om hem 

vastgebonden te houden. Op een goede dag laat ik hem gewoon een keer los.' 

Louisa had weinig hoop dat dat niet op een de dag zou gebeuren ook, als hun belangen en 

bezittingen eenmaal één geheel zouden zijn. Ze stelde zich voor hoe Caesar rond zou razen 

door het stille dorp dat daar helemaal niet op verdacht was. Ze zag onschuldige kinderen 

bloedend in zijn spoor liggen. Zijzelf was erg gesteld op de oude hond omdat hij aan haar 

overleden broer had toebehoord die altijd heel aardig voor haar was geweest; desondanks geloofde 

ze heilig in zijn woeste aard. Ze waarschuwde de mensen altijd om niet te dicht bij 

hem te komen. Ze voerde hem een karige hap maispap en koeken en wakkerde zijn gevaarlijke 

temperament nooit aan met een ophitsend en bloederig voedsel van vlees en beentjes. 

Louisa keek naar de oude hond die zijn eenvoudig maal aan het verorberen was; ze dacht aan 

haar naderende huwelijk en huiverde. Niettemin waren al haar voorgevoelens van wanorde en 

verwarring die de zoete rust en vrede zouden verdrijven, was het beeld van een losgebroken 

Caesar, en het wilde gefladder van haar gele kanarie niet sterk genoeg om haar ook maar een 

moment van gedachten te doen veranderen. Al die jaren was Joe Dagget verliefd op haar geweest 

en had hij voor haar gewerkt. Wat er ook gebeurde, het lag niet in haar karakter om 

58 


hem nu ontrouw te worden en zijn hart te breken. Ze borduurde ragfijne steekjes op haar 

bruidsjurk en de tijd ging voorbij tot haar trouwdag nog maar een week verwijderd was. Het 

was dinsdagavond en de bruiloft zou woensdag over een week zijn. 

Die avond was het volle maan. Om een uur of negen ging Louisa een eindje wandelen. Aan 

weerszijden lagen oogstvelden, omzoomd door lage stenen muurtjes. Weelderig struikgewas 

groeide naast de muur en er stonden hier en daar bomen - wilde kersen- en oude appelbomen. 

Louisa ging op een muurtje zitten en keek om zich heen met een droevig peinzende blik. Aan 

weerszijden was ze omringd door hoge ineen gevlochten blauwe besse- en theestruiken waar 

braambesranken en doornstruiken doorheen groeiden. Ze zat daar tussenin op een open plekje. 

Tegenover haar, aan de andere kant van de weg, stond een boom met een brede kroon; door 

zijn takken heen wierp de maan een zilverig licht op de bladeren. De weg was een al schaduw 

met zilverachtige, bewegende spikkeltjes; in de lucht hing een mysterieuze zoete geur. 'Ik 

vraag me af of dat wilde druiven zijn', mompelde Louisa binnensmonds. Ze bleef zo een tijdje 

zitten en bedacht net dat ze eens op moest staan toen ze voetstappen en zachte stemmen hoorde; 

ze hield zich stil. Het was een eenzame plek en ze voelde zich een beetje bang. Ze vond 

het beter om stil in de schaduw te blijven zitten en wie het ook mocht zijn voorbij te laten 

gaan. Maar even voordat ze haar bereikten zwegen de stemmen en hielden de voetstappen stil. 

Ze nam aan dat de eigenaars ervan ook een plekje op de muur hadden gevonden. Ze vroeg 

zich af of ze niet ongemerkt weg kon glippen toen een stem de stilte doorbrak. Het was Joe 

Dagget's stem. Ze bleef stil zitten en luisterde. 

Een luide zucht ging aan de stem vooraf; beide waren haar vertrouwd. 

'Nu', zei Dagget, je hebt een beslissing genomen, neem ik aan?' 

'Ja', antwoordde een andere stem, 'Overmorgen ga ik.' 

'Dat is Lily Dyer', dacht Louisa bij zichzelf. Langzaam kwam er een beeld bij haar op van een 

lang en welgevormd meisje met een zelfbewust en knap gezicht dat in het maanlicht nog 

knapper en zelfbewuster leek, met stevig blond haar dat in een strakke knot was gevlochten. 

Een meisje in de bloei van haar leven, met een karakter zo sterk dat het een prinses niet zou 

hebben misstaan. Lily Dyer was de lieveling van het dorp; ze had precies de eigenschappen 

die bewondering afdwingen. Ze was goed en levendig en knap. Louisa had de mensen vaak 

lovend over haar horen praten. 

'Nou', zei Joe Dagget, 'hier heb ik niets op te zeggen.' 

'Ik zou ook niet weten watje zou kunnen zeggen'; antwoordde Lily Deyer. 

'Niets op te zeggen', herhaalde Joe en hij sprak die woorden met veel nadruk. Toen viel er een 

stilte. 'Het spijt me niet', begon hij tenslotte weer, 'van wat er gisteren gebeurd is – dat we 

elkaar zo ongeveer verteld hebben wat we voor elkaar voelden. Het is denk ik toch goed dat 

we dat weten. Natuurlijk kan ik er niets meer aan doen. Ik ga gewoon door en binnen een 

week trouw ik. Een vrouw die veertien jaar op me heeft gewacht laat ik niet in de steek, het 

zou haar hart breken.' 

'Als je haar de bons gaf zou ik je niet meer willen hebben', zei het meisje plotseling heftig. 

'Nou, die kans geef ik je ook niet', zei hij, 'maar ik geloof trouwens ook niet dat je dat dan zou 

willen.' 

'Je zou wel merken dat ik dat niet zou willen. Een woord is een woord en eerlijk is eerlijk. En 

ik zou geen hoge dunk hebben van een man die zich daar niet aan hield, voor mij of voor een 

andere vrouw; dat zou je wel merken, Joe Dagget.' 

'Nou, je zou gauw genoeg merken dat ik mijn woord niet breek, noch voor jou, noch voor een 

ander', antwoordde hij. 

Aan hun stemmen te horen waren ze haast boos op elkaar. Louisa luisterde gespannen. 

'Het spijt me dat je je weggestuurd voelt', zei Joe, 'maar volgens mij is dat het beste.' 

'Natuurlijk is dat het beste. Ik hoop dat jij en ik ons gezond verstand zullen gebruiken.' 

59 


Nou, ik neem maar aan dat je gelijk hebt', Joe's stem kreeg plotseling een zachte ondertoon. 

'Zeg, Lily', zei hij, 'met mezelf zal het wel goed gaan maar ik moet er niet aan denken dat jij..., 

je gaat toch hoop ik niet vreselijk piekeren, wel?' 

'Je zult hopelijk wel merken dat ik niet vreselijk ga piekeren over een getrouwde man.' 

'Nou, ik hoop het niet - ik hoop het werkelijk niet, Lily. De Heer weet dat ik dat meen. En - ik 

hoop - dat je - binnen niet al te lange tijd - iemand anders zult ontmoeten.' 

'Ik zie niet in waarom niet.' Plotseling klonk haar stem anders. Ze sprak op een lieflijke heldere 

toon maar zo luid dat het aan de andere kant van de weg te horen was. 'Nee, Joe agget', zei 

ze, 'ik zal nooit met een ander trouwen, zolang ik leef. Ik ben verstandig genoeg om me niet 

aan te gaan stellen en mijn hart zal heus niet breken; maar ik trouw nooit, daar kun je zeker 

van zijn. Ik ben geen meisje dat zulke gevoelens meer dan eens kan beleven.' 

Louisa hoorde een kreet en een lichte opschudding achter de struiken. Toen sprak Lily weer - 

haar stem klonk alsof ze was opgestaan. 'Dit moet ophouden', zei ze, 'we zijn hier lang genoeg 

gebleven. Ik ga naar huis.' 

Louisa zat daar als versuft te luisteren naar de zich verwijderende voetstappen. Na een tijdje 

stond ze op en sjokte zelf ook maar langzaam naar huis. De volgende dag deed ze haar huishouden 

automatisch; dat was even natuurlijk voor haar als ademen; maar ze naaide niet aan 

haar bruidsjurk. Ze zat aan haar raam en peinsde. 's Avonds kwam Joe. Louisa Ellis had nooit 

geweten dat ze iets van diplomatie in zich had, maar nu bleek dat één van haar vrouwelijke 

wapens, hoe bescheiden ook, te zijn. Zelfs nu kon ze nog maar moeilijk geloven dat ze het 

goed gehoord had en ze wilde Joe niet verschikkelijk kwetsen door haar trouwbelofte te verbreken. 

Ze wilde hem peilen zonder al te gauw haar eigen voorkeur in deze kwestie te verraden. 

Ze deed dat met succes en uiteindelijk kwamen ze tot een overeenstemming; maar het 

was moeilijk want hij was net zo bang om zichzelf te verraden als zij. 

Ze noemde Lily Dyers naam helemaal niet. Ze zei enkel dat ze, hoewel ze geen reden tot klagen 

had, zo lang op haar eigen manier geleefd had dat ze ervoor terugschrok om daarin verandering 

te brengen. 

'Nou, dat heeft mij nooit afgeschrikt, Louisa', zei Dagget, 'Ik zal zo eerlijk zijn om te zeggen 

dat het zo misschien het beste is; maar als jij ermee door had willen gaan was ik tot op mijn 

laatste dag bij je gebleven. Ik hoop dat je dat weet.' 

'Ja, dat weet ik', zei ze. 

Die avond namen zij en Joe met meer gevoel afscheid dan sinds tijden gebeurd was. Toen ze 

in de deuropening stonden en elkaars handen vasthielden welde er een laatste grote golf van 

spijtige herinneringen in hen op. 

'Ja, zo hadden we ons nooit voorgesteld dat het allemaal zou eindigen, niet, Louisa?' zei Joe. 

Ze schudde haar hoofd. Een lichte trilling gleed over haar vreedzame gezicht. 

'Laat het me weten als ik ooit nog iets voor je kan doen', zei hij. 'Ik zal je nooit vergeten, 

Louisa.' Toen zoende hij haar en liep het pad af. 

Louisa voelde zich die nacht eenzaam en verlaten; ze huilde een poosje en besefte nauwelijks 

waarom. Maar de volgende ochtend na het ontwaken voelde ze zich als een koningin die, nadat 

ze doodsbang is geweest dat haar domein haar ontnomen zal worden, het nu weer veilig in 

haar bezit weet. Nu zouden het onkruid en het gras rond Caesar's hok weer rustig omhoog 

kunnen schieten, en zou er weer rustig sneeuw kunnen vallen op zijn dak, jaar in jaar uit, zonder 

dat hij ooit het rustige dorp onveilig zou maken. Nu zou de kleine kanarie zich elke nacht 

tot een vreedzaam balletje kunnen oprollen zonder te hoeven schrikken en wild van angst tegen 

de tralies te hoeven fladderen. Louisa zou linnen zomen kunnen naaien en rozen distilleren 

en stoffen en boenen en dingen kunnen opbergen in lavendel zolang ze maar wou. Die 

middag zat ze met haar naaiwerk bij het raam en voelde zich één en al vrede en rust. Lily Dyer, 

met haar lange, rechte, bloeiende gestalte, kwam voorbij; maar zij voelde geen spijt. Als 

Louisa Ellis al haar eerstgeboorterecht had verkocht, dan was ze zich daar niet van bewust, zo 

60 


heerlijk smaakte haar de soep die zo lang haar enige voldoening was geweest. Serene rust en 

beperkingen waren voor haar een soort eerstgeboorterecht geworden. Voor haar lag een lange 

aaneenschakeling van dagen die nog komen moesten, aaneengeregen als de kralen van een 

rozenkrans, allemaal precies hetzelfde, allemaal even gelijkmatig, smetteloos en onschuldig; 

en haar hart klopte vol dankbaarheid. 

Buiten trilde de hete zomermiddag; de lucht was vol van de geluiden van het oogsten van 

mensen, vogels en bijen; er klonk geroep, gekletter van metaal, lokroepen en gezoem. En 

Louisa zat daar, en telde vroom haar zegeningen als een non zonder klooster. 

61 


Zo arm als een kerkrat 

'Een vrouw die koster is - daar heb ik nog nooit van gehoord.' 

'Wat maakt dat nou uit; ik zou niet weten waarom een vrouw niet net zo goed koster kan zijn 

als een man - dat zie ik echt niet in. Vrouwen zouden een stuk beter afstoffen. Ik heb heel 

vaak gezien dat er zoveel stof op de banken lag dat je je naam erin kon schrijven, en daar heb 

ik niets van gezegd. En ik zal heus niets kwaads over Joe Sowen zeggen nu hij dood en begraven 

is. De meeste mannen zouden het niet beter doen. Mannen komen op heel wat plaatsen 

waar ze niet thuis horen, en waar ze zo ongemakkelijk zitten als een koe op stok bij de kippen 

en alleen maar doordat ze zich voor de vrouwen dringen. Ik neem het hen niet kwalijk; ik 

denk dat ik ook zou voordringen als ik kon, precies zo. Maar voor zover ik na kan gaan is er 

geen enkele reden waarom een vrouw geen koster zou kunnen worden.' 

Hetty Fifield stond voor Caleb Gale in het veld met nagras. Hij was diaken, voorzitter van de 

kerkeraad en de rijkste en meest invloedrijke man van het dorp. Maar als je hem zag zou je 

dat niet gedacht hebben. Er was niets indrukwekkends aan zijn slungelige gestalte in zijn katoenen 

hemd en slobberige broek. Maar zijn ogen, in zijn grote gezicht, rood en vochtig van 

het zweet, keken de verre horizon af, stijf en gereserveerd; hij keek niet naar Hetty. 

'Hoe zou jij de klok dan luiden?' zei hij. 'Je zou ook de doodsklok moeten luiden als er iemand 

stierf.' 

'Het is mij om het even of ik nou de klok van dat kleine kerkje luid of dat ik een koeiebel 

klingel', zei Hetty, 'en ik zou zelfs de doodsklok luiden voor Methusalem als die hier woonde. 

'Het zou belachelijk zijn als ik daar niet sterk genoeg voor was.' 

'Je moet er slag van hebben.' 

'Als ik er niet evengoed slag van had als Joe Sowen zou ik het niet eens proberen.' 

'Je kunt vast het vuur in de kachels niet verzorgen.' 

'De kachels verzorgen - na al het hout dat ik veertig jaar lang heb gehakt en heb binnengebracht! 

En dan zou ik nu het vuur niet aan kunnen houden in die twee kleine houtkacheltjes?!' 

'Het is heel veel werk om de kerk aan te vegen.' 

'Alleen dat kleine kerkje - ik zou denken dat ik meer werk heb verzet dan dat.' 

'Aan één ding heb je niet gedacht.' 

'Wat dan?' 

'Waar zou je moeten wonen? De oude Joe Sowen kreeg niet meer dan twintig dollar per jaar 

en zoveel zouden we een vrouw niet kunnen betalen. Je zou niet genoeg geld hebben om waar 

dan ook te wonen.' 

'Waar moet ik wonen, of ik nu koster wordt of niet?' 

Caleb Gale zweeg. 

Er woei een lichte wind, het nagras golfde om Hetty heen als een bruingroene zee met hier en 

daar blauwe en gouden rimpels van de asters en guldenroede. Zij stond er middenin als een 

meidoorn die in de lange zomer buigzaam en taai was geworden; haar bruine katoenen jurk 

hing over haar schouders als een verwelkt blad, waaronder haar taaie kleine gestalte zich 

scherp aftekende. Haar gelaatskleur was vaal als van een indiaanse vrouwen ze had mooie 

zwarte ogen die, hoewel ze oud was, helder keken. Ze hield ze op Caleb gevestigd. Plotseling 

stond ze op haar tenen; de wind kreeg vat op haar jurk en blies hem bol; haar ogen schitterden. 

'Ik zal je vertellen waar ik ga wonen', zei ze. 'In de kerk ga ik wonen.' 

Caleb keek naar haar. 'Wonen in de kerk!' 

'Jazeker.' 

'In de kerk wonen!' 

'Waarom niet.' 

'Nou, dat - dat kan gewoon niet. Je bent gek.' 

62 


Caleb wierp de hark die hij vasthield uit en trok hem vol met hooi weer naar zich toe. Hetty 

ging vlak voor hem staan, hij ging onverstoorbaar door met hooien; weer ging ze precies voor 

zijn hark staan, toen hield hij op. 'Dit soort gepraat is zinloos.' 

'Ik wil alleen maar de oosthoek van de achtergalerij, waar de schoorsteen loopt. Daar zet ik 

mijn fornuis en mijn bed neer, en die scherm ik af met mijn zonnebloemdeken om de wind 

tegen te houden.' 

'Een fornuis en een bed in de kerk!' 

'Dat fornuis en dat bed, waar ik altijd op heb geslapen, heeft mevrouw Grout me gegeven 

voordat ze stierf. Zij heeft ze aan mij gegeven in plaats van aan Mary Ann Thomas, en ik heb 

ze buiten gezet. Nu staan ze in de tuin en als het gaat regenen gaan het fornuis en het bed 

roesten. En het ziet er nu naar uit dat het gaat regenen. Geef de sleutel van de kerk maar 

meteen aan mij, dat lijkt me het beste.' 

'Je kunt dat fornuis en dat bed toch niet de kerk binnendragen - die onzin wil ik niet langer 

aanhoren.' 

'Mijn borduurwerk, al die motto's die ik gemaakt heb en al mijn bloemen van wol liggen daar 

buiten in de tuin.' 

Caleb harkte het hooi bijeen. Hetty bleef vlak bij hem in de buurt staan totdat hij wel moest 

ophouden of haar anders met het hooi meeharken. 

Hij keek haar recht in haar gezicht en fronste; de zweetdruppels liepen hem langs de kaken. 

'Als ik naar je huis ga kan mevrouw Gale mij dan de sleutel van de kerk geven?' zei Hetty. 

'Nee.' 

'Duurt het nog lang voordat jr naar huis gaat?' 

'Ja.' Plotseling veranderde Caleb's stem; er had eerst koppigheid en ergernis in geklonken, nu 

had het zuiver de klank van een woordentwist. 'Zie je dan niet dat die onzin geen nut heeft, 

Hetty? Je kunt maar beter opstappen, en zet het maar gauw uitje hoofd.' 

'Waar moet ik dan vanavond heen?' 

'Vanavond?' 

'Ja, waar moet ik heen?' 

'Kun je dan nergens naar toe?' 

'Waarheen dacht je? Die mensen trekken in het huis van mevrouw Grout en ze hebben mij te 

verstaan gegeven dat ik eruit moest. Ik heb geen familie waar ik bij in kan trekken. Ik weet 

niet waar ik heen moet; kan ik misschien naar jouw huis?' 

Caleb maakte een verschrikt gebaar. 'We hebben logés thuis', zei hij haastig. 'Ik ben bang dat 

dat mijn vrouw niet goed uit zou komen.' 

Hetty lachtte. 'Haast iedereen in het dorp heeft logés', zei ze. 

Caleb stak zijn hooivork rechtop in de grond alsof het een spade was, hij leunde erop en 

staarde naar de horizon. Aan de rand van het hooiveld stond een rij gele berken; daarachter 

lag een lage keten van mistige, blauwe heuvels. 'Je hebt dus geen huis waar je naar toe kunt?' 

'Ik zou niet weten waar. Er zijn hier geen armenhuizen, en familie heb ik niet.' 

Caleb stond stil als een standbeeld. Een paar krassende kraaien vlogen over het veld. Hetty 

wachtte. 'De sleutel is zeker op een plaats waar je vrouw hem kan vinden?' zei ze tenslotte. 

Caleb keerde zich om en met een ruk trok hij de hooivork los. 

'Zij weet waar hij is; hij hangt achter de deur van de zitkamer. Je kunt er vannacht wel blijven 

zolang je geen ander huis hebt. We zullen moeten kijken wat er gedaan kan worden.' 

Hetty haastte zich weg over het veld. 'Je moet geen fornuis of bed in de kerk mee nemen', riep 

Caleb haar achterna. 'Dat kan in geen geval.' 

Hetty liep verder alsof ze niets had gehoord. 

De guldenroede langs de kant van de weg werd bruin; de asters, blauwe en witte, stonden op 

hun mooist; hier en daar stonden rijen distels met witte koppen. Er lag een dikke laag stof; 

toen Hetty het huis van Caleb verliet, liep ze voort in een dichte stofwolk. Ze keek noch links 

63 


noch rechts, ze hield haar smalle, levendige gezicht recht vooruit gewend en bewoog zich 

voort als een of ander klein diertje, alsof haar instinct haar dat ingaf. Weldra kwam ze bij een 

groot huis dat rechts van de weg lag; daar hield ze stil. De voortuin stond vol meubels, de 

tafels en stoelen temidden van de dahlia's en bosjes margrieten. In een hoek van de tuin boog 

Hetty zich over de schutting en inspecteerde een klein hoopje huisraad dat apart lag van de 

rest. Er was een klein fornuis, een koffer, een geel ledikant dat tegen de schutting geleund 

stond, en een stapel beddegoed. Er stond een groepje kinderen in de voortuin naar Hetty te 

staren. In de deuropening verscheen een vrouw. Ze was klein, ze had een zwarte veeg op haar 

afgetobde gezicht en toen ze naar Hetty keek fronste ze haar wenkbrauwen tegen het zonlicht. 

'En, heb je onderdak gevonden?' zei ze met een onverwacht lage stem. 

'Ja, ik denk het wel', antwoordde Hetty. 

'Ik zou niet weten hoe ik je zou kunnen onderbrengen. Alle bedden zijn vol - ik verwacht zijn 

moeder in de loop van de avond en alles ligt trouwens overhoop.' 

'Iedereen heeft logés; zoiets heb ik nog nooit meegemaakt.' 

Uit Hetty's stem kon je niet opmaken wat ze bedoelde. De andere vrouw keek haar scherp aan. 

'Je hebt toch onderdak, niet?' vroeg ze; ze twijfelde. 

'Ja.' 

Links van dit huis, een flink stuk van de weg af, stond een klein, ongeverfd huisje, nauwelijks 

meer dan een hut. Er kwam rook uit de schoorsteen en een lange jongen leunde tegen de 

deurpost. Nagekeken door de vrouwen de kinderen liep Hetty dwars het grasveld over op het 

voetpad naar het huisje. 'Zou ze daar dan gaan wonen misschien?' vroeg de vrouw zich mompelend 

af. 

De jongen zag Hetty niet todat zij vlak bij was, toen ging hij rechtop staan alsof hij net wakker 

was geworden, en probeerde langs het huisje weg te sluipen maar Hetty riep hem na. 

'Sammy', riep ze, 'Sammy, kom terug, ik heb je nodig!' 

'Wat wil je?' 

'Kom hier!' 

Met tegenzin slenterde de jongen terug en een grote vrouw kwam naar de deur. Bezorgd boog 

ze zich naar buiten om te horen wat Hetty zei. 

'Ik wil dat je me komt helpen om het fornuis er, mijn spullen te verhuizen', zei Hetty. 

'Waar naar toe?' 

'Naar de kerk.' 

'De kerk?' 

'Ja, naar de kerk.' 

De vrouw in de deuropening had kletsnatte handen; achter haar steeg stoom uit een wastobbe 

op. Zij en de jongen staarden Hetty aan maar ze waren veel te verbaasd om het allemaal te 

kunnen vatten. 

'Ik wil dat Sammy meteen mee komt om te helpen', zei Hetty. 

'Hij is niet sterk genoeg om een fornuis te dragen', zei de vrouw. 'Niet sterk genoeg!' 'Hij 

wordt kreupel.' 

'De meeste mensen lopen kreupel. Ik vast ook. Kom meteen mee, Sammy!' 

'Hij kan niet veel tillen.' 

'Hij kan toch wel getild worden?' 

'Ik begrijp niet wat je bedoelt.' 

'Het fornuis weegt niets', zei Hetty. 'Ik zou het zelf nog wel kunnen dragen als ik het goed 

beet kon pakken. Kom Sammy!' Hetty liep het pad weer af en de jongen liep een eindje achter 

haar aan, als op bevel. Toen stond hij stil en wierp een smekende blik achterom naar zijn 

moeder. Haar gezicht stond ongerust. 'Oh Sammy, je wordt vast ziek', zei ze. 

'Nee, hij wordt niet ziek', zei Hetty. 'Kom Sammy.' 

Sammy volgde haar het pad af. 

64 


Het was toen vier uur. Tegen zonsondergang hing Hetty's vrolijke deken met zonnebloemen 

erop; hij scheidde de hoek waar de schoorsteen liep van de galerij; haar fornuis en haar kleine 

ledikant stonden er en ze was aan een bestaan begonnen dat drie maanden lang met succes 

voortduurde. Al die tijd dreigde er een onweersbui en toen brak die los; maar die drie maanden 

voer Hetty haar eigen koers. 

Op een zaterdag was ze in haar nieuwe woning, de kerk, getrokken. De volgende ochtend, 

toen de jongen die de gestorven koster had vervangen aan de deur kwam rammelen, stond 

Hetty al helemaal klaar aan de andere kant van deur. 

'Diaken Gale zegt dat je me binnen moet laten zodat ik de bel kan luiden', riep de jongen. 

'Ga weg', antwoordde Hetty. 'Ik luid de bel, ik ben de koster'. 

Krachtig luidde Hetty de klok maar aanvankelijk produceerde ze een wild, onregelmatig geklingel; 

later klonk het beter. De dorpsmensen zeiden tegen elkaar dat een nieuwe hand de 

klok luidde. Er waren er maar een paar die wisten dat Hetty in de kerk zat. Toen de gemeente 

samen was gekomen en die vrolijke tent in het huis van de Heer opgeslagen zag, en de kleine 

vastberaden pelgrim daarvoor, ontstond er beroering. De boeren en hun vrouwen waren in hun 

zondags ritueel gestoord. Toen de dienst voorbij was zag Hetty, die in de hoek van een kerkbank 

op de galerij zat - haar donkere gezichtje waakzaam tegen de vlammende achtergrond 

van haar deken - de mensen beneden in groepen samenscholen; ze fluisterden en keken naar 

haar. Weldra kwamen de dominee, Caleb Gale en de andere diaken via de trap naar de galerij 

naar boven. Hetty zat stijf rechtop. Caleb Gale liep door naar de deken, schoof hem opzij en 

keek naar binnen. Fronsend draaide hij zich om naar Hetty. Vandaag werd zijn waardigheid 

ondersteund door belangrijke getuigen. 'Heb je dat fornuis en dat bed hier mee naartoe genomen?' 

Hetty knikte. 

'Waarom heb je dat gedaan?' 

'Wat moest ik anders doen? Hoe kan een oude vrouw als ik op een kerkbank slapen en niet 

eens een kopje thee te drinken hebben?' 

De mannen keken elkaar aan. Zij trokken zich in een andere hoek van de galerij terug en overlegden 

zachtjes; toen gingen ze naar beneden en liepen de kerk uit. Hetty glimlachtte toen ze 

hen de deur hoorde sluiten. Iemand die in benarde omstandigheden verkeert, ziet, hoe eenvoudig 

van geest ook, in waar zijn eigen voordelen liggen. Hetty begreep precies waar de hare 

lagen. Zij was degene die het probleem opwierp; zolang men dat niet begreep stond zij sterk. 

Dit kleine dorp, waar zij haar hele leven had gewoond, had het dak boven haar hoofd weggehaald; 

zij bezat geen cent en daarom was het dorp verplicht om haar een ander onderdak te 

verschaffen; zij vroeg: welk dan. Toen de oude vrouw bij wie zij gewoond had overleden was 

legde het gemeentebestuur onmiddellijk beslag op het huis vanwege de belastingen -jaren 

lang waren die niet afgedragen. Hetty had geen dubbeltje opzij gelegd; in feite had ze haast 

nooit loon ontvangen. Er was geen geld in huis geweest; het enige wat zij voor haar arbeid 

voor de oude ziekelijke vrouw zonder geld had gekregen, was een karige kost en inwoning. 

Toen de oude vrouw stierf, pakte Hetty de enkele huishoudelijke artikelen die zij voor zichzelf 

bedongen had, bijeen en uitte geen klacht. Toen de nieuwe huurders kwamen, verliet zij 

het huis; het enige wat ze vroeg, was: 'Wat zijn jullie met mij van plan?' Hoe zwaar dit kleine 

dorp van kortzichtige, welvarende boeren de opdracht tot liefdadigheid ook viel, zij konden 

een oude vrouw niet als een Jersey koe over velden en wegen sturen om haar eigen kost te 

zoeken. Zij hadden hun puriteins geweten en haar noodkreet klonk hen luider in de oren dan 

de koebel die op de stilste nachten in het dorp weerklonk. Maar de vraag hoe er over Hetty 

Fifield beschikt moest worden, was moeilijk te beantwoorden. In het dorp was geen armenhuis 

en geen enkel gezin wilde haar opnemen. Hetty was sterk en bekwaam; hoewel ze oud 

was zou ze met werken best voor eten en onderdak kunnen betalen; maar zelfs bij deze hardwerkende, 

zuinige mensen, die gewoonlijk vlug genoeg waren om diensten waar geen geldelijke 

beloning tegenover stond te aanvaarden, kon dit haar geen toegang verschaffen. Op de 

65 


een of andere manier had Hetty in het dorp niet zo'n beste naam gekregen. Zij werd gezien als 

de doornstruik met scherpe doornen tussen de bonestaken of als een klein wild dier met klauwen 

en ontblote tanden. 

De mensen waren bang om haar bij zich op te nemen; zij had de reputatie dat ze altijd haar 

eigen gang ging en nooit luisterde naar de stem van het gezag. 'Ik zou haar best op willen nemen 

om mij het werk wat lichter te maken', zei de ziekelijke vrouw van een boer; 'maar voorzover 

ik heb na kunnen gaan, zou ik er nooit zeker van zijn dat ik stroop bij de bonen kreeg, 

of gist in mijn koeken met zure room, als zij het in haar hoofd haalde om er dat er niet in te 

doen. Ik durf het risico niet te lopen.' Er deden verhalen de ronde over Hetty's macht over de 

oude vrouw bij wie zij gewoond had. 'De oude mevrouw Grout durfde niet eens haar ziel de 

hare te noemen', zeiden de mensen. Bovendien herhaalde men Hetty's scherpe, sarcastische 

uitspraken; de juistheid daarvan stak hen. Iemand met zo'n tong wilden mensen niet in huis 

hebben. 

Hetty als koster - dat druiste in tegen al hun ideeën over gedragsregels in de kerk en over wat 

in het algemeen gepast is; dat ze haar tent in het huis van de Heer had opgeslagen was bijna 

heiligschennis; maar wat konden zij er aan doen? Drie maanden lang rukte Hetty op zondag 

aan de klokketouwen; één keer luidde ze de doodsklok voor een oude man, en te oordelen 

naar het geluid waren zijn lange kalme jaren in lichtzinnige ijlhoofdigheid voorbij gezweefd; 

maar de mensen verdroegen het. Ze veegde en stofte het kerkje en zij versierde de muren met 

haar kostbare borduurwerk. Dat het zo keurig en netjes was, droeg veel bij om de ontevredenheid 

van de mensen te verminderen. Zij hadden een primitieve smaak. Hetty's bedrevenheid in 

fijn borduurwerk werd erg bewonderd. Er werd vaak over haar wollen bloemen gesproken en 

er waren jonge meisjes die ze probeerden na te maken. Zo hingen deze kransen en boeketten 

van rode, blauwe en gele rozen en lelies tussen de kerkramen in; ze waren daar aanvaardbaar, 

net als de afbeeldingen van heiligen in een kathedraal. Hetty hing een geborduurd motto over 

de rand van de kansel; daarop zette zij het mooiste kunstwerk dat ze had, een wit kruis van 

was met een slinger van klimoprank erop, overdekt met zilveren ijsbloemen. Hetty bekeek dit 

kruis altijd met een soort ontzag; zij voelde zich over haar eigen werk net zo onverantwoordelijk 

en verbaasd als een waar genie. Toen zij het op de kansel zette, kon geen koningin die 

haar rijke kleren en juwelen in een toonkast uitstalt, haar in uitbundige geestdrift overtreffen. 

'Als ze dat zien zijn ze wel stil, denk ik', zei ze. 

Maar hoewel de mensen Hetty's bewondering voor het kruis deelden, hadden zij hun twijfels. 

Als zij er naar keken, hadden zij een tweede beeld voor ogen, dat van een kleine Maagd van 

was op een altaar. Zij vroegen zich af of het niet naar paapsheid zweemde. Maar het kruis 

bleef en de dominee stootte er niet tegenaan in zijn bewegingen. 

Het was drie maanden nadat Hetty haar intrek in de kerk had genomen, en een week voor 

Kerstmis toen het probleem werd opgelost. Hetty zelf had de oplossing bespoedigd. Op een 

zateri dag kookte Hetty een maaltijd in de kerk en de volgende dag was de geur van raap en 

kool sterk voor de kerkgangers waarneembaar. Ze snoven de lucht op en keken elkaar aan. 

Dat de rechtmatige reuk van de heilige ruimte, van frisse pepermunt en wintergroen, de geur 

van zondagse kleren, overstemd werd door de gewone keukenlucht van door-de-weekse 

groenten was teveel voor hun gevoeligheid. Ze keken verontwaardigd naar Hetty om; ze zat 

voor haar zonnebloemdeken, voelde zich prettig na de goede maaltijd van gisteren en straalde 

bij de gedachte aan een groot bord eten voor haar zondagse maal in haar hoekje. 

De arme Hetty at niet veel goede maaltijden. De ouderlingen gaven haar elke week een kleine 

som gelds bij wijze van steun, die zij waardig in ontvangst nam als haar loon; bovendien had 

ze een kleine voorraad in de kelders en keukens van de buren, slechte appels en oudbakken 

brood en koek, waarvoor zij betaalde door aan hun dochters haar borduurkunst te leren. Voor 

haar was de maaltijd van zaterdag een diner geweest: ze had een heus stuk varkensvlees gekocht 

voor bij de groente; iemand had haar een mooi kooltje gegeven en wat rapen, zonder te 

66 


edenken dat haar mogelijkheden om te koken beperkt waren. Hetty zelf had er geen ogenblik 

bij stilgestaan. Die zondagochtend had zij zoals altijd de kachels aangemaakt; de kerkruimte 

was helemaal schoon, er was geen vlokje stof te bekennen, het wassen kruisje stond te glinsteren 

in een straal zonlicht die door de kerk viel. Terwijl Hetty op de galerij zat, bedacht ze in 

haar onschuld hoe mooi het er wel uitzag. 

Na de dienst ging Caleb Gale op de andere diaken af. 'Er moet iets gedaan worden', zei hij. En 

de andere diaken knikte. Hij had de kool niet geroken totdat zijn vrouw hem had aangestoten 

en het gezegd had; Caleb Gale evenmin. Op de volgende donderdagmiddag kwamen Caleb en 

de twee andere ouderlingen Hetty opzoeken in haar heiligdom. Met zware stappen liepen zij 

de trap naar de galerij op; Hetty kwam van achter de deken tevoorschijn en stond daar; ze 

keek hen bang en uitdagend aan. De drie mannen knikten haar stug toe; er viel een stilte; Caleb 

Gale gebaarde vol betekenis naar een van de anderen, die echter het hoofd schudde; tenslotte 

moest hijzelf beginnen. 'Ik ben bang dat je het hier toch wel koud hebt, niet Hetty?' zei 

hij. 'Nee dank U; het is hier heel aangenaam', antwoordde Hetty, beleefd en op haar hoede. 

'Het is niet erg gemakkelijk voor je om hier te koken, denk ik.' 'Het is voor mij makkelijk genoeg. 

Ik heb geen klachten.' 'Het lijkt me hier 's nachts tamelijk eenzaam, niet?' 'Ik ben veel 

liever alleen dan met andere mensen, altijd.' 'Een oude vrouw als jij hoort hier niet op deze 

manier alleen te wonen.' 'Nou, ik weet niet waar ik beter zou horen, U misschien wel?' 

Met een blik deed Caleb een beroep op zijn metgezellen; zij stonden er stijf bij, zonder enige 

reaktie te geven. Hetty's ogen waren scherp en waakzaam op alle drie gericht. 'Wel, Hetty', zei 

Caleb, 'we hebben een mooi gerieflijk huis voor je gevonden; pak je spullen maar op, ik breng 

je er meteen heen.' Caleb deed een stap terug zodat hij dichter bij de andere mannen kwam te 

staan. Hetty stond voor hen, klein, bevend en hulpeloos, en ze keek boos. Ze leek op een klein 

dier dat uit haar hol verdreven wordt en dat niets anders rest dan een wanhopig gevecht, en de 

dood. 'Waarheen?' vroeg Hetty. Haar stem schoot schril omhoog.' Caleb aarzelde. Hij keek 

weer naar de andere ouderlingen. Op hun gezicht lag een ernstige, afwezige uitdrukking. 

'Wel', zei hij, 'mevrouw Radway wil iemand in dienst nemen, en... 'Naar die vrouw krijgt U 

me niet mee!' 'Het zal daar heus gerieflijker....' 

'Ik ga niet.' 

'Nou, waarom niet als ik vragen mag?' 

'Ik mag Susan Radway niet en ik heb haar nooit gemogen, en ik ga niet bij haar wonen.' 

'Mevrouw Radway is een goede, gelovige vrouw. Zo behoor je niet over haar te praten.' 

'U weet even goed als ik hoe Susan Radway is: dat weet iedereen. Ik ga daar van mijn levensdagen 

niet naar toe, als U dat maar weet.' 

Toen ging Hetty in de hoek van de kerkbank, die het dichtst bij haar optrekje stond, zitten en 

ze vouwde haar handen in haar schoot. Ze keek naar de kansel alsof ze naar de preek luisterde. 

Ze hijgde en haar ogen glansden, maar haar houding had iets onverzettelijks. 

'Welnu Hetty, je begrijpt zelf ook wel dat je hier niet kunt blijven', zei Caleb. 'Zet nu je hoed 

maar op en kom mee voor het donker wordt. Het is een mooie rit.' 

Hetty gaf geen antwoord. 

De drie mannen stonden daar en keken naar haar. 'Kom Hetty', zei Caleb zonder veel kracht; 

en een andere ouderling sprak: 'Ja, kom nu maar', zei hij op zachte toon. 

Hetty bleef naar de kansel staren. 

De drie mannen trokken zich een eindje terug en hielden overleg. Zij wisten niet wat te doen. 

Dit was een geheel nieuwe noodtoestand in hun eenvoudige, regelmatige leven. Het waren 

geen politie-agenten; deze drie bezadigde, verstandige oude mannen wensten een oude vrouw 

niet met geweld uit de kerk te sleuren en haar in het rijtuigje van Caleb Gale te gooien alsof 

het een politiewagen was. 

Tenslotte klaarde Caleb's gezicht op. 'Ik ga naar huis en ik ga moeder halen', zei hij. Kwiek 

liep hij weg, de trap van de galerij af; de anderen volgden. Zij betrokken de wacht op het 

67 


grasveld voor de kerk en Caleb stapte in zijn rijtuigje en pakte de teugels. Een koude wind 

blies over de heuvels. 'Kunnen jullie niet beter naar binnen gaan en uit de wind wachten?' zei 

Caleb. 

'We wachten hier buiten wel', antwoordde de één en de ander knikte. 

'Goed, ik blijf niet lang weg', zei Caleb. 'Moeder zal wel weten hoe ze haar aan moet pakken.' 

Voorzichtig reed hij de heuvel af; de boorden van het rijtuigje klapperden in de wind. De andere 

mannen zetten de kraag van hun jas op en trotseerden koppig de stormwind. 

'Een behoorlijk lastig probleem', zei de één zacht grommend. 'Dat is het', stemde de ander in. 

Toen zwegen ze en wachtten op Caleb. Zo af en toe stampten ze met hun voeten en sloegen 

hun in wanten gestoken handen tegen elkaar. Zij hoorden niet dat Hetty de grendel voor de 

kerkdeur schoof en de sleutel omdraaide; evenmin zagen zij haar van achter het raam van de 

galerij naar hen gluren. 

Caleb kwam na twintig minuten terug; het was niet ver. Zijn gezette vrouw, die er aantrekkelijk 

en energiek uitzag, zat naast hem in het rijtuigje. Haar gezicht was rood van de koude 

wind; haar dikke kasjmier sjaal was strak over haar brede boezem vastgespeld. 'Is ze al naar 

beneden gekomen?' riep ze luid op bevelende toon. 

De twee ouderlingen schudden hun hoofd. Caleb hield het paard rustig, terwijl zijn vrouw met 

haar zware gewicht vlug uit het rijtuigje stapte. Ze liep naar de trap voor de kerk en vol zelfvertrouwen 

strekte ze haar hand uit om de deur open te doen. Toen stapte zij achteruit en keek 

om. 'Hé', zei ze, 'de deur zit op slot; zij heeft de deur op slot gedaan. Dat is me wat moois!' 

Ze draaide zich ineens heftig om en begon op de deur te slaan. 'Hetty!' riep ze, 'Hetty, Hetty 

Fifield! Laat me erin! Waarom heb je die deur op slot gedaan?' Ze hield op en wendde zich tot 

haar man. 'Zou hij met de sleutel van de schuur opengemaakt kunnen worden, denk je?' vroeg 

ze. 

'Ik denk het niet.' 

'Ga hem thuis eens halen.' 

Caleb reed de heuvel weer af, en de andere mannen begonnen in hun zakken naar sleutels te 

zoeken. De een had de sleutel van zijn graanschuur bij zich, en haalde die hoopvol te voorschijn, 

maar daarmee ging de kerkdeur niet open. 

Er moest bijna zoiets ergs gebeuren als een brand voordat er zich een menigte vormde in het 

dorp; maar op deze dag stond er binnen een korte tijd een flink aantal mensen op de kerkheuvel 

en er kwamen er steeds meer bij. Toen Caleb Gale met de sleutel van de schuur terugkeerde, 

zat zijn dochter naast hem, een lang aantrekkelijk jong meisje met een glimlachend en 

levendig gezicht in een rode capuchon. De vrouwen van de andere ouderlingen liepen hijgend 

de heuvel op, brandend van nieuwsgierigheid, een jong dochtertje van hen rende vooruit. 

Toen gingen de twee jonge meisjes dicht naast elkaar staan en keken toe. De ene sleutel na de 

andere werd geprobeerd; de mannen brachten alle grote sleutels die zij maar konden vinden, 

zij renden de heuvel op en voelden zich belangrijk, maar met geen enkele kon men de kerkdeur 

open maken. Nadat Caleb zich met de laatste sleutel die er was, had gebukt en hem bezorgd 

had proberen om te draaien, keerde hij zich om. 'Het heeft toch geen zin', zei hij. 'Heel 

waarschijnlijk zit de grendel er voor.' 

'Je wilt toch niet zeggen dat er een grendel op die deur zit?' riep zijn vrouw uit. 

'Ja.' 

'Dan had je even goed met kippeveren kunnen komen aandraven als met sleutels. Natuurlijk 

heeft ze de grendel er voor geschoven, als ze ook maar een greintje verstand heeft, en volgens 

mij heeft ze minstens even veel verstand als een paar van die mannen die sleutels zijn komen 

brengen. Probeer de ramen.' 

Maar de ramen zaten stevig dicht. Hetty had haar heilig fort totaal afgesloten voor alles, behalve 

geweld. Om toegang te verschaffen zou de deur geforceerd moeten worden of een raam 

worden ingeslagen. 

68 


De mensen overlegden met elkaar. Sommigen waren ervoor om zich terug te trekken en Hetty 

daar in vrede haar bezetting te laten volhouden totdat de tijd haar zou dwingen zich over te 

geven. 'Morgen doet ze wel open', zeiden ze. Anderen waren voor drastische maatregelen, en 

door hun heftigheid werd er het meest naar hen geluisterd. Er werd op aangedrongen om de 

deur te forceren; een man ging op weg om een koevoet te halen. 

'Als ze dat doen zijn het een stelletje dwazen', zei Caleb Gale's vrouw tegen een andere 

vrouw. 'Ze vernielen die mooie deur. Ze kunnen dat arme vrouwtje beter tot morgen alleen 

laten. Ik weet niet wat er moet gebeuren als ze naar binnen komen. Ik wil niet dat vader haar 

aan haar haren meesleept naar mevrouw Radway.' 

'Precies wat ik zeg!' zei de andere vrouw terug. 

Mevrouw Gale ging naar Caleb en stootte hem aan. 'Laat ze niet die deur openbreken, vader', 

zei ze. 'Nou, we zullen zien', antwoordde Caleb. Hij ging een beetje opzij; de laatste paar minuten 

was de stem van zijn vrouw ondergegaan in de luide mannenstemmen en daar trok hij 

voordeel uit. 

Alle mensen praatten tegelijk; er stond een gure wind en al hun kleren wapperden; de twee 

jonge meisjes hadden onder hun sjaals hun armen om elkaar heen geslagen; de man met de 

koevoet kwam de heuvel op gebeend. 

'Laat ze die deur niet openbreken, vader', zei mevrouw Gale. 

'Hm, hm', zei Caleb. 

Zonder aandacht te schenken aan protesten zette de man de koevoet tegen de deur; plotseling 

werd er uitgeroepen: 'Daar is ze!' Iedereen keek omhoog. Daar was Hetty, ze keek uit een 

raam van de galerij. 

Iedereen was stil. Hetty begon te spreken. Haar oude donkere gezicht achter het raam zag er 

spookachtig uit; de wind blies er haar arme grijze haren voor. 'Laat me één ding zeggen', zei 

ze, 'één ding maar.' Haar stem beefde. Al haar beheerstheid was verdwenen. Haar laatste grote 

verzetsdaad had zijn weerslag op haar gehad; alsof een te vol geladen geweer terug was geslagen. 

'Zeg maar wat je wilt, Hetty, en wees niet bang', riep mevrouw Gale uit. 

'Ik wil maar één ding zeggen', herhaalde Hetty. 'Kan ik hier echt niet blijven? Het lijkt me 

onmogelijk om naar mevrouw Radway te gaan. Ik heb niks tegen haar. Ze is vast wel een 

goede vrouw maar zij is er aan gewend haar zin te krijgen; bij zulke mensen heb ik mijn hele 

leven al gewoond en ik heb er voor moeten vechten om hier een plek voor mezelf te hebben, 

en daar ben ik nou te oud voor. Als ik maar hier in de kerk mag blijven, dan zal ik niets meer 

vragen. Ik heb niet veel nodig, ik ben nooit een grote eter geweest; en ik zal de kerk zo schoon 

houden als ik kan. En ik maak nog meer van die bloemen van wol. Ik zal een slinger maken 

over de hele lengte van de galerij als ik wol genoeg kan krijgen. Laten jullie me hier dan wonen? 

Ik wil helemaal niet klagen, maar ik heb altijd een vreselijk zwaar leven gehad. Als ik 

hier kan blijven wonen, lijkt het erop dat ik het nu aan het eind misschien een beetje makkelijker 

kan krijgen. Ik kan echt niet naar mevrouw Radway.' Hetty verborg haar gezicht in haar 

handen; haar woorden eindigden in een zacht gesnik. 

De stem van mevrouw Gale klonk luid en helder en onstuitbaar. 

'Natuurlijk kun jij in de kerk blijven wonen', zei ze. "t Zou te gek zijn als dat niet kon. Maak 

je daar maar helemaal geen zorgen over. Jij hoeft geen stap naar mevrouw Radway te doen. Je 

zou het geen dag bij haar uithouden. Je kunt blijven waar je bent; jij hebt de kerk een stuk 

schoner gemaakt dan ik hem ooit gezien heb. Maak je absoluut geen zorgen.' 

Mevrouw Gale stond daar majestueus en keek uitdagend rond; de tranen stonden in haar ogen. 

Een andere vrouw drong naar voren naar haar toe. 

'Waarom zou ze dat kleine kamertje naast de kansel niet kunnen krijgen waar de dominee 

altijd zijn hoed ophangt?' fluisterde ze haar toe.. 'Hij zou hem ergens anders kunnen hangen.' 

69 


'Natuurlijk', antwoordde mevrouw Gale opgewekt. 'Waarom niet. Daar kan ze haar fornuis en 

haar bed in zetten en zal ze goed kunnen wonen. 't Zou te gek zijn als dat niet kon. Maak je 

geen zorgen, Hetty.' 

Geleidelijk verspreidde de menigte zich, de mensen liepen de heuvel af, huns weegs. Mevrouw 

Gale wachtte tot het allerlaatst, zelfverzekerd zat ze in het rijtuigje. Toen haar echtgenoot 

de teugels nam, riep ze naar Hetty, 'maak je maar helemaal geen zorgen, Hetty. Morgenochtend 

kom ik weer naar je toe!' 

Het was haast schemering toen Caleb de heuvel afreed; hij was de laatste belegeraar en het 

zwakke garnizoen bleef zegevierend achter. 

Over twee dagen zou het Kerstmis zijn, de volgende avond was het kerstavond. Op de dag 

van kerstavond bereikte Hetty het toppunt in de aanrollende vloed van vrede en voorspoed. 

Geïnstalleerd in dat kleine hoge kamertje met haar bed en fornuis, met een schommelstoel en 

een tafel die zij gekregen had, een heerlijke voorraad voedsel en niemand die haar lastig viel 

of stoorde, had zij niets meer te wensen. Al haar kleine verlangens waren vervuld. Geen enkel 

meisje, hoe gelukkig ook, had een vrolijker kerstfeest kunnen hebben dan deze oude vrouw 

met haar kleine hand vol gaven. Die kerstavond lag Hetty onder haar zonnebloemdeken en al 

haar oude ontberingen leken ver weg, vaag in de verte als verre heuvels, terwijl haar nieuwe 

vreugden als sterren oplichtten. 

Ze sliep heel licht; de volgende morgen was ze vroeg op. Ze deed de kerkdeur open en keek 

een tijd lang naar buiten. De blauwige en rose rook uit de schoorstenen van het dorp steeg nog 

niet omhoog in de heldere vrieslucht. Er was geen sneepw, maar door de vorst lag er een zilveren 

rijp over de hele heuvel; de kale takken van de bomen glinsterden. Hetty stond daar te 

kijken. 'Hé, het is kerstmorgen', zei ze plotseling. Kerstmis was nooit een uitgebreid feest 

voor deze oude vrouw geweest. Toen zij jong was, werd in het kleine dorpje van New England 

Kerstmis helemaal niet gevierd. Nu dacht ze er alleen aan in verband met het avondeten 

dat mevrouw Gale haar vandaag beloofd had te brengen. Mevrouw Gale had haar gezegd dat 

ze een stukje van haar kerstdiner mocht hebben, wat kalkoen en plumpudding. Daar dacht ze 

aan met een kriebeling van vreugde. Even lichtte haar gezicht op. Op een bepaalde manier 

was ze mooi om te zien. Een fijner morgenlicht dan wat de winterse aarde verlichtte, leek 

over de oude rimpels van haar gezicht te schijnen. 'Vandaag eet ik kalkoen en plumpudding', 

zei ze. 'Het is Kerstmis.' 

Plotseling kwam ze in beweging en ging de kerk binnen. Daar, op een lege plek hing het 

klokketouw. Hetty pakte het vast. Nooit eerder was er in dit dorp een kerstklok geluid; waarschijnlijk 

had Hetty nooit van kerstklokken gehoord. Ze werd daartoe aangezet door pure 

geestdrift en dankbaar geluk. Haar oude armen trokken met kracht aan het touw, de klok luidde 

slag na slag. Beneden in het dorp werden gordijnen opgerold, het morgenlicht viel binnen 

en gelukkige gezichten keken uit de ramen. Hetty had het hele dorp voor Kerstdag gewekt. 

70 


Nawoord 1 

De verhalen in dit boek komen allemaal uit de eerste twee verhalenbundels van Mary Wilkins 

Freeman: A Humble Romance and Other Stories (1887) en A New England Nun and Other 

Stories (1891). De meeste van die verhalen gaan over vrouwen die alleen leven en over hoe 

vrouwen met elkaar optrekken, over de ruzies die ze hebben en over de steun die ze elkaar 

geven. 

In de verhalen van Mary Wilkins Freeman zijn mannen schaars, en in het New England van 

de tweede helft van de 19e eeuw was dat in werkelijkheid ook zo. In de jaren dat ze daar opgroeide 

raakte de streek vreselijk ontvolkt. Dat kwam doordat de boeren en handwerkslieden, 

die het grootste deel van de bevolking vormden, wegtrokken. New England, in het noordoosten 

van de Verenigde Staten, is een onvruchtbare streek met een rotsachtige bodem en een 

wisselend klimaat. De boeren, die altijd al hard hadden moeten werken om het hoofd boven 

water te houden, konden niet meer meekonkurreren in het nieuwe marktsysteem dat ontstaan 

was toen er meer spoorwegen kwamen die de enorme hoeveelheden graan uit het veel vruchtbaardere 

westen in snel tempo naar de oostkust konden vervoeren, zodat tenslotte de tarwe uit 

het westen goedkoper was dan de tarwe uit New England zelf. De handwerkslieden konden 

niet op tegen de prijzen van de goederen die nu in fabrieken gemaakt werden. Daarom zochten 

veel mensen hun heil elders en emigreerden naar het westen. Daaronder waren veel jonge, 

ongetrouwde mannen voor wie in New England geen toekomst meer was. Voor jonge ongetrouwde 

vrouwen was er natuurlijk in New England ook geen toekomst maar voor hen was 

het niet weggelegd om een nieuw leven te beginnen en er woonden dus heel wat ongetrouwde 

vrouwen in de dorpen van New England - 'zonder vooruitzichten' zoals dat heet. 

De Verenigde Staten industrialiseerden in die jaren op grote schaal maar aan New England 

gingen de nieuwe ontwikkelingen grotendeels voorbij. Zo kwam het dat een gebied dat ooit 

een voorname ekonomiese en sociale rol had gespeeld nu een arme, wat achterlijke streek 

werd. De vrouwen uit de verhalen van Mary Wilkins Freeman leven dan ook in het besef dat 

ze afstammen van de eerste Amerikaanse kolonisten en behoren tot een klasse die tot voor 

kort ekonomies en sociaal belangrijk was geweest. En ze zijn dan misschien wel hun welvaart 

en hun status kwijtgeraakt, maar daarmee nog niet hun trots en hun zelfbewustheid. 

Mary Wilkins Freeman was zelf één van die vrouwen. Ze schreef over de streek waar ze was 

geboren en waar ze bijna haar hele leven woonde. De mensen in New England stamden af van 

de Engelse kolonisten die in het begin van de 17 de eeuw naar Amerika trokken. Ze deden dat 

omdat ze in hun eigen land hun godsdienst, die afweek van de officiële leer van de Engelse 

kerk, niet mochten uitoefenen. Hun Puriteinse leer was dus heel belangrijk; en in de 19de 

eeuw was dat nog steeds zo. De New Englanders waren er diep van doordrongen dat ze na 

hun dood rekenschap af moesten leggen van al hun daden en dat bepaalde hun levenswandel. 

De Bijbel leerde dat velen geroepen en weinigen uitverkoren waren. Welvaart was een teken 

van die uitverkiezing en armoede was een straf voor de een of andere geheime zonde. Daarom 

werkten de New Englanders hard en leefden sober want je wist wel niet wie de Heer in zijn 

ondoorgrondelijke wijsheid had uitverkoren maar als je dronk en niet werkte was je in elk 

geval verdoemd. Een goede afkomst werd er gerespekteerd en het was dan ook van enorm 

belang hoe je overgrootmoeder van haar meisjesnaam heette. Het verschil tussen rijk en arm 

was niet zo ontzettend groot maar de mensen waren wel standsbewust: de verschillen die er 

waren, hoe miniem ook, waren er heel belangrijk - zoals blijkt uit het verhaal over de zusters 

Babcock. 

In zo'n omgeving spelen de verhalen van Mary Wilkins en in zo'n soort omgeving werd ze 

zelf in 1852 geboren, in Randolph, in Massachusetts (één van de staten van New England). 

1 Dit nawoord, van Michèle Clark, werd bij de vertaling ingekort en bewerkt door De Bonte Was. 

71 


Haar vader was een aanvankelijk tamelijk welvarende timmerman maar haar moeder was degene 

die alles regelde in het gezin. Later, toen het met de zaken van vader Wilkins niet zo best 

ging, onderhield ze haar man en dochters ook. In de 

eerste jaren na Mary's geboorte leidde het gezin een onbekommerd bestaan. Mary was voorbestemd 

om een dame te worden en ze ging naar de middelbare school. In 1867 verhuisde de 

familie naar Brattleboro in Vermont waar vader Wilkins mede-eigenaar werd van een zaak. 

Maar ze voelden er zich niet zo thuis omdat niemand er hun afkomst kende. In 1873 werd 

New England getroffen door een ekonomiese krisis en Mary Wilkins' vader moest zijn zaak 

verkopen. Als timmerman kwam hij ook niet meer aan de slag en zo vervielen de Wilkinsen 

prakties tot de bedelstaf - ze werden afhankelijk van de liefdadigheid van anderen en dat was 

een slag in hun gezicht. In 1877 trokken ze in bij een dominee voor wie moeder Wilkins de 

huishouding ging doen. Ze werd zo de kostwinner van het gezin maar haar eigen huis en haar 

zelfstandigheid was ze kwijt. Ze was niet de enige die dat overkwam: meer vrouwen in New 

England gingen hun vaardigheden als huisvrouw in dienst stellen van vreemden - en dat was 

een klap voor hun trots. 

Mary moest ook bijdragen aan het onderhoud van het gezin. Ze ging lesgeven want het beroep 

van schooljuffrouw was het enige respektabele beroep dat openstond voor meisjes uit de middenklasse. 

Maar ze had een hekel aan het lesgeven en hield er weer mee op. Wat moest ze nu 

gaan doen? In de huishouding gaan vond ze verschrikkelijk vernederend – en toen begon ze te 

schrijven. Ze maakte er nooit een geheim van dat ze schreef om geld te verdienen - alle mooie 

woorden over inspiratie vond ze onzin; ze was een professional en ze vatte haar beroep serieus 

op. In 1882 verkocht ze haar eerste verhaal aan een tijdschrift. Ze was enorm blij: eindelijk, 

na al die jaren van armoede, van stand ophouden, van afhankelijk zijn van liefdadigheid 

van anderen, had ze nu een beroep waarvan ze kon leven. In latere jaren schreef ze ook romans, 

die dan in feuilletonvorm in tijdschriften verschenen, en die dus veel meer geld opbrachten. 

Na de dood van haar ouders trok Mary weer naar Randolph waar ze ging inwonen bij een 

vroegere vriendin, op een boerderij die voornamelijk gedreven werd door die vriendin en haar 

moeder. De mannen in het gezin waren naar het schijnt wel goedwillend maar weinig kapabel. 

De zoon werd, toen Mary Wilkins op de boerderij haar intrek nam, naar de schuur verwezen 

om daar te eten samen met de knecht. Op die boerderij woonde Mary bijna twintig jaar. Mary 

Wales, haar vriendin zorgde voor haar, zowel materieel als emotioneel; ze stond haar bij in 

alle moeilijkheden, en Mary kon er onbezorgd schrijven. In later jaren kreeg ze bekendheid, 

reisde ze en maakte ze nieuwe vrienden, in New York en in Chicago, maar ze ging altijd naar 

de boerderij van Mary Wales omdat ze zich bij Mary het meest thuis voelde. Ze trouwde pas 

toen ze al op middelbare leeftijd was. In haar jeugd werd ze ooit eens verliefd op een aankomende 

zee-officier maar dat was het wel. 

Er was wel een tekort aan mannen in Mary's omgeving maar de mannen die er waren vond ze 

ook niet erg interessant. In 1902, toen ze vijftig was, trouwde Mary Wilkins na veel aarzeling 

met Charles Freeman. Met diens vier zusters had ze een nauwe band; ze kon heel goed met ze 

opschieten. Met haar man minder. Eerst leek het nog wel goed te gaan met het huwelijk. 

Freeman vond het prachtig dat zijn vrouw schreef, moedigde haar aan en nam zelfs een gedeelte 

van de huishouding voor zijn rekening, maar hij hield dat allemaal niet lang vol. Hij 

was alkoholist en moest telkens opgenomen worden in sanatoria. In 1921 ontsnapte hij uit één 

van die ziekenhuizen en ging bij zijn chauffeur wonen. Dat was het einde van het huwelijk. 

In de laatste jaren van haar leven woonde Mary Wilkins Freeman in New York, ver van de 

boerenbevolking van New England waar ze haar hele leven over geschreven had. Ze schreef 

nu over iets waar ze niet meer elke dag kontakt mee had, iets wat lang geleden was. Haar latere 

heldinnen missen de rebellie van Sarah Penn, of van Hetty Fifield. De onderdrukking van 

de vrouwen in New England en de beperkingen van hun levens worden tot in de kleinste de- 

72 


tails beschreven, maar het leek wel of Mary Wilkins Freeman niet meer kon zien of kon geloven 

dat al die onderdrukking weliswaar levensgroot was, en erg genoeg, maar dat dat maar 

één kant van de werkelijkheid was en dat onder die onderdrukking heel wat moed, vindingrijkheid 

en opstandigheid schuilging, die, als het nodig was, naar boven kwam. 

Toen Mary Wilkins Freeman in 1930 stierf was haar werk al bijna vergeten. Wat haar vroegere 

werk betreft is dat onterecht; dat is heel bijzonder. De vrouwen in Mary Wilkins Freeman's 

verhalen zijn heel anders dan de meeste heldinnen in de literatuur. Ze zijn lang niet allemaal 

jong en meestal niet knap. Ze zijn bijna altijd arm en hebben ook geen vooruitzichten op een 

beter bestaan. Maar ze zijn taai en onverzettelijk. Over wat ze eisen valt niet te onderhandelen. 

Hetty Fifield eist dat ze in de kerk kan wonen - en ze barrikadeert de kerk zodat niemand 

haar eruit kan slepen. En de zusters Shattuck - de één blind en de ander slecht ter been - zouden 

ijskoud twintig kilometer terug naar hun huis zijn gelopen, dat van ouderdom bijna in 

elkaar zakt, liever dan dat ze genadebrood eten en zich laten betuttelen in het bejaardentehuis. 

Ekonomiese onafhankelijkheid is voor alle vrouwen in Mary Wilkins' verhalen bijna een levensvoorwaarde; 

je eet liever paardebloemen uit je eigen tuin dan pudding van een ander. 

Maar wat vooral zo bijzonder is aan de verhalen van Mary Wilkins Freeman is dat ze gaan 

over vrouwen die in de eerste plaats banden met elkaar hebben. Ze maken ruzie met elkaar, ze 

zijn jaloers op elkaar maar ze zijn loyaal en respekteren elkaar. De Engelse schrijfster Virginia 

Woolf schreef in 1921 in Een Kamer voor jezelf dat de schrijfster die de relaties die vrouwen 

met elkaar hadden en het werk dat vrouwen samen deden, beschreef, nog geboren moest 

worden. Ze had waarschijnlijk nog nooit Mary Wilkins Freeman gelezen want in haar verhalen 

werken vrouwen samen en voelen ze zich met elkaar verbonden. En dat moest ook wel 

want ze moesten hard werken. Ze waren afhankelijk van elkaars werk. Niet dat mannen niet 

hard hoefden te werken maar Adoniram Penn kon er toch nog wel vier dagen tussenuit om in 

een andere streek op zijn gemak paarden te gaan bekijken. Je kunt je niet voorstellen dat Sarah 

Penn vier dagen vrijaf zou nemen om in een andere stad nieuwe stof voor de gordijnen uit 

te gaan zoeken. 

Als je de verhalen van Mary Wilkins en van andere vrouwen uit New England van die tijd 

leest krijg je heel sterk de indruk dat de zo befaamde kultuur van New England, die juist in de 

19de eeuw zoveel dichters en filosofen opleverde, voor het grootste gedeelte mogelijk werd 

gemaakt door het werk dat vrouwen deden. 

Mannen zijn in de verhalen van Mary Wilkins van ondergeschikt belang. Ze komen op om het 

hof te maken, om bij de voordeur hun opwachting te komen maken, op de sofa in de voorkamer 

te zitten of om in het veld te werken. Ze zijn meestal wat timide, een beetje links en onhandig, 

en in elk geval onbegrijpend. Mannen kunnen wel heel wat konsternatie veroorzaken 

maar ze spelen nooit de hoofdrol. Het is voor de vrouwen wel belangrijk om een vriend te 

hebben, zeker als ze haast geen geld hebben, maar romantiek is niet de basis van hun bestaan. 

En het is heerlijk om door een man die veel geld heeft verlost te worden uit bittere armoede 

maar de prijs daarvoor moet niet te hoog zijn. Liever onafhankelijk en integer dan getrouwd. 

Alle vrouwen uit Moeder in opstand zijn nuchter, taai en zelfbewust. Ze voegen zich niet zonder 

meer naar de wensen van anderen en hun beslissingen zijn niet afhankelijk van de toestemming 

van mannen. Ze gaan hun eigen gang. En het is de rustige onverzettelijkheid van de 

vrouwen uit haar verhalen die Mary Wilkins Freeman's werk zo uniek en bijzonder maakt. 

73

Moeder in Opstand - radicaal feminisme

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?