Signaal op Veilig - Brandweer

Signaal op Veilig
Nieuws van de
Veiligheidsregio Noord-
en Oost-Gelderland
Zes or less
Crisisplan
Natuurbrandrisico
TNO-proeftuin
7e jaargang
nr 23 - maart 2010
Derde oefening in
pilot Zelfredzaamheid

In deze uitgave
Opleidingen nieuwe stijl 2
Zes or less 3
Clusternieuws 4
Keuze voor kwaliteit 7
Brandweerman in opleiding 8
Natuurbranden:
luchtverkenning 10
Picrinestaartje 13
ATB toertocht 13
Ontruimingsoefeningen 14
Natuurbrandrisicokaart
Oost-Gelderland 17
Platform zorgcontinuïteit 18
Regionaal crisisplan 20
IMCA 21
Oefening radio-actief 22
Nieuwe sectornaam 23
Phoenix winnaar
Veiligheidaward 23
Platform Vrijwilligers 24
Meldkamer Oost Nederland 25
Warehouse 26
Alpe d’HuZes 27
TNO proeftuin 28
Signaaltje 31
Exotisch materieel 32
Colofon
Signaal op Veilig is een uitgave
van de Veiligheidsregio
Noord- en Oost-Gelderland
Redactieadres:
Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland
Communicatie
Postbus 234, 7300 AE Apeldoorn
Tel. (055) 5 483 000
Communicatie@vnog.nl
Vormgeving:
The Mouse Connection, Deventer
Meer informatie:
www.vnog.nl
Opleidingen in beweging
In 2010 krijgt de brandweer te maken met het landelijke ‘kwaliteitstelsel vakbekwaamheid’,
waarmee ook de opleidingen tot manschap en bevelvoerder
ingrijpend veranderen. Die veranderingen hebben veel invloed op verschillende
doelgroepen en processen. Binnen de VNOG is de sector Opleidingen verantwoordelijk
voor het uitvoeren van alle veranderingen in opleiden en oefenen. Niet alleen
de cursisten merken dat (meer zelfstudie en meer op de werkplek), ook de mensen
die zich bezig houden met het opleiden en het oefenen van de brandweermensen
moeten anders gaan werken.
Zo geldt voor de instructeurs dat er nieuwe (instructeurs)functies bijkomen,
waarvoor ze opgeleid of omgeschoold moeten worden. Vandaar dat de sector
Opleidingen gestart is met een nieuwsbrief waarin landelijke en regionale
ontwikkelingen op het gebied van opleidingen besproken worden. Wilt u een
abonnement op deze nieuwsbrief, neem dan contact op met Susan Schut:
055 54 83 402 of s.schut@vnog.nl
Edwin Kadiks
Hoofd sector Opleidingen a.i.

Zes or less, or even more?
Minister ter Horst weet het wel: minder dan zes mensen op een Tankautospuit is geen enkel probleem!
Nou is dat idee niet nieuw. Sterker nog, her en der is in de afgelopen jaren al geëxperimenteerd met een
ander aantal dan de standaard zes in een brandweervoertuig (TS), maar om diverse redenen is het er
zelden echt van gekomen. In Apeldoorn pakken ze het echter anders aan. Rick van Putten en Reggie de
Wit dragen al ruim een jaar het project ‘zes or less’ en ze geloven erin.
“Maar niet omdat de brandweer daarmee goedkoper
kan worden”, maakt Van Putten meteen duidelijk.
“Dat idee lijkt er vaak achter te zitten, maar het enige
wat wij ons sinds de start van het project afvragen is:
“Waarom doen we de dingen zoals we ze altijd gedaan
hebben, terwijl de wereld om ons heen en onze
inzichten veranderen?” Die instelling van ‘Apeldoorn’
heeft al eerder het Team BrandOnderzoek opgeleverd,
dat inmiddels landelijk geïmplementeerd is, en niet
meer weg te denken in Brandweer Nederland.
Wetenschap
Met hun aanpak zijn De Wit en Van Putten niet over
één nacht ijs gegaan. Na een jaar van overleg,
discussie en onderzoek, is vanaf 1 januari het echte
experiment gestart onder de naam TSi, waarbij de i
staat voor: variabel. Ze doen het echter niet alleen,
maar krijgen wetenschappelijke ondersteuning van
methodoloog Piet Verschuren, hoogleraar aan de
Universiteit van Nijmegen. Van Putten: “Het was
ongelooflijk lastig voor ons om een onderzoeksmanier
te vinden die recht doet aan de meest belangrijke
facetten van brandbestrijding. Aan de hand van
Verschuren hebben wij deze begrippen gedefinieerd,
zodat we ze tijdens het ‘werk op straat’ goed in kaart
kunnen brengen. Mede daardoor moet het mogelijk
zijn om onze deadline, eerste kwartaal van 2011,
te halen. Dan moeten we de uitkomsten van ons
onderzoek presenteren aan het College van B&W.”
Aanpak
“Het unieke aan onze aanpak is dat wij focussen op de
veiligheid van het personeel en de doeltreffendheid
van het repressief optreden. Om alles goed te kunnen
analyseren, en niks over te slaan, gaan we de komende
maanden 400 brandinzetten, verdeeld over een
aantal categorieën, analyseren volgens een vaste
methodiek. Tijdens de inzet wordt een waarnemer
ingezet, die niet meedoet met het incident. Hij krijgt
een vaste lijst met observatiepunten mee. Deze
hebben betrekking op de keuzes die gemaakt worden,
de manier waarop die worden uitgevoerd en welk
effect dit heeft op de veiligheidsbeleving van het
ingezette personeel. Daarnaast wordt de ploeg, zodra
die weer terug is op de kazerne, geïnterviewd door
iemand die daarvoor speciaal getraind is. Verder
houden we iedere drie weken gesprekken met
bevelvoerders van de ploegen die meedoen aan het
experiment. Daarin kunnen ze hun ervaringen delen.”
Misverstanden
“Aan de hand van de classificatie van de meldkamer
hebben we voor de experimentele ploegen bepaald
hoeveel mensen zij naar een brand meenemen. Dit
aantal is variabel. Dat betekent niet strak vasthouden
aan altijd zes, vier of twee mensen”, aldus Rick van
Putten. Als de bevelvoerder of Officier van Dienst dat
wil, krijgt hij er een extra tankautospuit met bemanning
bij. Hiervoor geldt natuurlijk het bekende
opschalingsmechanisme.
En de uitspraken van Minister ter Horst? Er is al een
brief aan haar gestuurd, met een pleidooi voor het
loslaten van de standaard. Maar dan niet met het idee
dat het minder moet, maar dat het anders kan. En dat
dat ook wel eens meer kan betekenen! Het gaat om
maatwerk, en dat is een andere insteek dan bezuiniging.
Want een van de uitkomsten zou ook kunnen
zijn, dat bij sommige inzetten acht mensen nodig zijn
in plaats van de ‘oude’ zes.
Herma van Eijk
Informatie bij:
Rick van Putten
e: r.putten@apeldoorn.nl
3

Ontwikkelingen in de clusters
Achterhoek-West (SBAW)
Bronckhorst, Doetinchem, Montferland en Oude
IJsselstreek
Het Cluster Brandweer Achterhoek West heeft 2010
gedoopt tot het jaar van de HELD. De vier burgemeesters
van ons cluster en ondergetekende hebben alle
vrijwilligers en onze interne en externe contacten een
goed 2010 gewenst met een mooie nieuwjaarskaart.
Ook is in januari de eerste clusternieuwsbrief
verschenen: HELDER. Het clustergevoel wordt ook
steeds zichtbaarder naar de buitenwereld toe.
Het plan van aanpak Clustervorming is eind 2009
bestuurlijk goedgekeurd. De acht werkgroepen zijn in
januari van start gegaan. We kijken uiteraard goed
over de clustergrenzen en maken graag en gretig
gebruik van de ervaringen van de andere clusters.
Inhoudelijk gezien hebben we de afgelopen jaren door
alle projecten in het samenwerkingsverband al grote
slagen gemaakt. Op dit moment draaien de elf posten
in het cluster dezelfde oefeningen aan de hand van
hetzelfde clusteroefenrooster. Een geweldige slag in
uniformiteit! De gemeentegrenzen zijn al vervaagd bij
het maken van de bereikbaarheidskaarten. Alle
objecten liggen op de grote clusterstapel en worden
gezamenlijk opgepakt. De wervingscampagne voor
nieuwe vrijwilligers wordt als cluster ingevuld en
straalt professionaliteit en kwaliteit uit.
De randvoorwaardelijke werkgroepen (gericht op de
PIOFACH onderdelen) zijn hard aan de slag gegaan
met alles inventariseren en in kaart brengen. Ons
cluster is ambitieus als het erom gaat het personeel
per 1 januari 2011 over te brengen naar de VNOG.
Vanuit alle geledingen wordt keihard gewerkt om dit
te bereiken. De vier ondernemingsraden en georganiseerd
overleg zijn bezig met het oprichten van een
BOR en BGO. Er is genoeg te doen in het jaar van de
Helden! Het wordt een jaar met veranderingen en
duizend en één uitdagingen.
Harriët Tomassen
Veluwe Noord
Elburg, Hattem, Heerde, Oldebroek
Terugkijkend op 2009 kunnen we concluderen dat er
goede vooruitgang is geboekt op het daadwerkelijke
samenwerken in het cluster. Het hele scala van de
brandweerzorg wordt gezamenlijk opgepakt.
De discussie rondom de regionalisering van de
brandweerorganisatie heeft er in ons cluster toe geleid
dat het beroepspersoneel op termijn in regionale
dienst komt. Een exacte overgangsdatum is nog niet
bepaald. De vrijwilligers blijven in gemeentelijke
dienst, een eventuele overgang naar de regio is
afhankelijk van de ervaringen die worden opgedaan
met de overgang van het beroepspersoneel.
Voor wat betreft de opbouw van de toekomstige
clusterorganisatie zijn een aantal belangrijke besluiten
door het College van Burgemeesters gemaakt:
- de uitgangspunten voor de clusterorganisatie zijn
bepaald, met als belangrijkste punten dat er één
(virtuele) organisatie komt met vier steunpunten en
dat het cluster duidelijk aanwezig moet zijn binnen
de gemeentelijke organisaties;
- er wordt een clustercommandant aangesteld.
Inmiddels is de werving voor de clustercommandant
afgerond: per 1 mei zal Martin Slot in dienst treden.
Gerrit van der Heide
IJsselstreek
Brummen, Lochem en Zutphen
Zoals in de vorige Signaal op Veilig al is genoemd, komt
de officiële start van brandweer IJsselstreek met iedere
nieuwe mijlpaal een stap dichter bij. Tot voor kort was
1 april onze finishlijn. Helaas maakte het ontbreken van
de wettelijke basis voor regionalisering dat juridisch niet
mogelijk. Maar, ondanks het feit dat de Wet Veiligheidsregio’s
nog niet van kracht is, is het beroepspersoneel van
brandweer IJsselstreek inmiddels wel voorlopig geplaatst
op de nieuwe functies. Zodra het juridisch mogelijk is
worden zij definitief aangesteld in regionale dienst, het
liefst zo snel mogelijk. Dat voelt voor menigeen als een
4 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

elangrijke stap. Een echte mijlpaal zogezegd, waarbij
nog wel het een en ander georganiseerd moet worden.
Een belangrijk item op dit moment is het organiseren van
de medezeggenschap van zowel beroeps- als vrijwillig
personeel. De Bijzondere Onderdeelscommissie buigt
zich hierover samen met de OR van de VNOG.
Verder zijn we druk in de weer om naast de formele en
juridische zaken, ook de praktische voorbereidingen te
treffen om als brandweer IJsselstreek naar buiten te
kunnen treden. Zaken die zo normaal lijken, moeten
worden georganiseerd. Zoals nieuwe emailadressen, de
overgang van de gemeentelijke naar de VNOG netwerken,
het gebruik van de juiste sjablonen, een nieuwe huisstijl,
een “wie-is-wie”… Soms dwingt dat tot nadenken over de
meest basale zaken.
Het is fijn dat tijdens deze voorbereidingen ook de
verdere ontwikkeling van de ‘gewone’ brandweerzaken
door gaat. Sinds het begin van dit jaar zijn alle acht posten
vertegenwoordigd in het postcommandantenoverleg.
Ook wordt binnenkort het Veiligheidpaspoort binnen
Brandweer IJsselstreek geïntroduceerd voor de uitruk-,
personeels- en oefenregistratie. En om nog maar wat
ontwikkelingen te noemen, beginnen we deze maand met
de eerste opleidingen voor oppervlakteredding in
Brummen, Zutphen en Gorssel, is de hoogwerker besteld
en is nieuwe ademluchtapparatuur voor het hele cluster
geleverd. En zo gebeurt er nog veel meer waar ik vol
enthousiasme over zou kunnen uitweiden. Een vruchtbare
samenwerking dus van de drie korpsen. Zo gaan we aldoende-alsof
bíjna de finish over.
Nienke van der Mei
Achterhoek-Oost (BWAO)
Berkelland, Winterswijk, Aalten en Oost Gelre
De afgelopen periode was het koud, ook in Achterhoek
Oost. Dit was de eerste echte winter die ik meemaakte
in dit gebied. Met de opgedane ervaring hoop ik niet dat
het strooi- en sneeuwschuifbeleid de maatstaf is voor
de clustervorming in de regio. De wegen in Bronckhorst
waren ronduit slecht, maar Lochem scoort een 10! De
BWAO gemeenten vormden een middenmoot, met dien
verstande dat de zuidelijke gemeenten minder op het
slechte weer hadden geanticipeerd dan de noordelijke.
De slecht begaanbare wegen hebben ons echter niet
weerhouden om met volle vaart verder te werken aan de
clustervorming. Zo werd eind december de Kadernota
Regionalisering in de vier gemeenteraden vastgesteld
en in februari de wijziging op de gemeenschappelijke
regeling. Voor Achterhoek Oost is het fundament voor
de ‘regio nieuw stijl’ dus gelegd.
Bouwstenen
Ondertussen wordt er ook hard gewerkt aan de
bouwstenen van het cluster zelf. In maart verschijnen
de missie en visie. De clusterkwaliteitskaart is vergevorderd.
Hiermee zal het cluster straks ieder kwartaal aan
de bestuurscommissie de voortgang op een aantal
belangrijke onderwerpen gaan melden. Verder zijn de
diverse werkgroepen druk in de weer. Werkgroep P&O
werkt aan het functieboek, werkgroep Financiën aan de
begroting, werkgroep Huisvesting aan de zoektocht
naar een definitieve huisvesting. Erg goed nieuws op dit
laatste punt is dat er een tijdelijke centrale huisvesting
voor Brandweer Achterhoek Oost gaat komen in de
voormalige gemeentewerf in Lichtenvoorde. De diverse
clusterafdelingen werkten vanuit diverse locaties.
We gaan nu samen bij elkaar vanuit één locatie werken.
Dat is efficiënter en creëert ook een nog sterkere band.
Tot slot heeft het koploperproject Veiligheidspaspoort
(VP) een belangrijke mijlpaal bereikt: In januari is voor
het eerst de salarisuitbetaling aan onze vrijwilligers
vanuit VP verzorgd. De invoering van dit programma
gaat gestaag verder. Velen zijn erbij betrokken: onze
afdelingen Bedrijfsvoering, OT&O, maar ook de
bevelvoerders in ons gebied. Samen zorgen we ervoor
dat het een succesvolle ondersteuning van de brandweer
wordt.
Als u vragen hebt, kunt u contact met ons opnemen, we
helpen u graag verder en delen met plezier onze
ervaringen met ieder.
Hilbrand Meijer
Veluwe West
Ermelo, Harderwijk, Nunspeet en Putten
Per 1 januari 2010 is het bij de brandweer beroepsbetrokken
personeel van de clustergemeenten
overgegaan naar de VNOG. Op 1 januari heeft de VNOG
er dus 18 nieuwe medewerkers bij gekregen. Een
spannende tijd is hieraan voorafgegaan voor deze
collega’s.
Plaatsing
Het plaatsingsproces waarin je te horen krijgt of je op
een zogenaamde “mens volgt werk functie” zit, dan
wel dat men een passende of een geschikte functie
voor je in petto heeft. Tevens mag, en in de laatste
twee situaties moet, je dan ook nog eens een belang-
5

stellingsregistratie invullen. Tijdens dit plaatsingsproces
zijn we er met elkaar uitgekomen. Iedereen is
geplaatst en we hebben op onderdelen nog vacatureruimte
beschikbaar. Het DB van de veiligheidsregio
heeft op 3 december het plaatsingsbesluit vastgesteld,
zodat ontslag bij de gemeente en aanstelling bij de
veiligheidsregio per 1 januari een feit zijn geworden.
Zeker ontslag bij de gemeente, de werkgever waar je
zelf gesolliciteerd hebt, ligt in zo’n proces gevoelig.
Door dit goed met elkaar te bespreken, maakt het dat
ook hanteerbaar.
Ik zal jullie niet vermoeien met alle voorbereidende
zaken die nodig zijn om dit proces goed te laten
verlopen. Het zal wel duidelijk zijn dat diverse zaken
geregeld moesten worden op juridisch gebied
(mandaat en machtiging) en op het gebied van
personeelszorg, waaronder een sociaal plan, ICT,
financiën (machtigingen), etc. Dit resultaat is mede tot
stand gekomen door het werk van veel gemeentelijke
collega’s van buiten de brandweer en collega’s van de
Veiligheidsregio. Hen wil ik voor deze intensieve
samenwerking ook via deze Signaal op Veilig bedanken
en ik reken op prettige samenwerking in de
toekomst. Immers wij blijven als clustercollectief de
gemeentelijke brandweerzorg voor onze 4 gemeenten
uitvoeren en daarbij maken wij onderdeel uit van
gemeentelijke veiligheidsprocessen!
Uitbouw
En natuurlijk zijn we nog niet gereed. Echter er is
voldoende vertrouwen bij bestuurders, gemeentesecretarissen
en personeel dat we het aan kunnen.
En daar gaan we dan voor.
In 2010 werken we aan een verdere ontwikkeling van
ons Cluster. Immers vanaf 1 januari hebben we te
maken met beroepsbetrokken personeel in regionale
dienst en de vrijwilligers in dienst van de gemeenten.
Toch vormen we één brandweerorganisatie die er is om
een veiligheidsbijdrage te leveren voor onze burgers,
bedrijven & instellingen, het cultuur & historisch
erfgoed, onze natuur, recreanten en passanten. Ik ga
er vanuit dat wij met elkaar in staat zijn op het gebied
van risicobeheersing een kwaliteitsimpuls te realiseren.
Taken waar we nu nog nauwelijks aan toe komen,
zoals Externe Veiligheid en Pro-actie zullen hierbij in
samenwerking met andere gemeentelijke afdelingen
opgepakt worden. Immers, investeren aan de voorkant
voorkomt het blootstellen van onze gemeenschappen
aan ongewenste risico’s. Daarnaast zullen we door de
gekozen organisatievorm beter in staat zijn om de
uitruk door onze vrijwilligers voor te bereiden en te
ondersteunen. Dit in het belang van de veiligheid van
onze brandweermensen.
Klaas Noorland
EVA
Epe, Apeldoorn en Voorst
Binnen het cluster EVA is de benoeming van de nieuwe
clustercommandant natuurlijk iets geweest wat de
gemoederen bezig heeft gehouden. De uiteindelijke
keuze is gevallen op Michiel Verlinden die momenteel
nog districtcommandant van vier korpsen in Flevoland
is. Michiel begint per 1 juni bij het cluster EVA.
Regionalisering
Op het gebied van de regionalisering is nu in het hele
cluster de gemeenschappelijke regeling aangenomen.
In Epe heeft de raad ingestemd met de gemeenschappelijke
regeling met als aanvulling dat de leden van de
vrijwillige brandweer in dienst moeten blijven van de
gemeente.
In Voorst werd wel een wijziging in het aangeleverde
tekstvoorstel aangebracht. Daarin wordt het college
opgedragen de instelling van een vrijwilligersraad in
de regio en in het cluster toe te laten voegen.
Ook in Apeldoorn is de gemeenschappelijke regeling
in de raad behandeld. De raad constateerde dat hun
eerdere opmerkingen op hoofdlijnen waren verwerkt
en stemde binnen 10 minuten in met de voorgestelde
wijziging van de regeling.
Clustervorming
Binnen het cluster EVA zijn we momenteel als
brandweer nog drie aparte gemeentelijke organisaties
met één commandant. Dit betekent dat we ook
verschillende regelingen en afspraken hebben binnen
deze drie organisaties. Met de invoering van de
nieuwe CAR-regeling streven we naar een harmonisering
van regelingen en afspraken. Een voorbeeld
daarvan is de betalingsregeling.
Binnen het cluster zijn we op verschillende niveaus
met elkaar in gesprek om samen één organisatie te
worden. Dit vraagt om samenwerking op veel gebie-
6 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

den, maar de inzet en bereidwilligheid is groot. Om
een voorbeeld te noemen: voor de invoering van het
VeiligheidsPaspoort komen er collega’s uit Epe en
Voorst naar Apeldoorn om samen met de Apeldoornse
collega’s de benodigde informatie uit te wisselen.
Omgekeerd gaan collega’s uit Apeldoorn naar Epe en
Voorst om daar voor andere bedrijfsvoeringsprocessen
samen oplossingen te vinden. Door deze onderlinge
samenwerking zie je stap voor stap de nieuwe
organisatie groeien.
Hans Blokker
Regiostand van zaken op een rij
Het afgelopen jaar is veel energie gestoken in de organisatie van de
brandweer in de VNOG met als uiteindelijke doel: kwaliteitsverbetering
van de brandweer.
De wens tot kwaliteitsverbetering komt zowel van ‘onderop’ uit de
gemeenten, als van ‘bovenaf’ van de minister van BZK. De minister heeft
de kwaliteitseisen vastgelegd in de Wet veiligheidsregio’s en hierover met
de VNOG een convenant afgesloten.
De burgemeesters van de VNOG gemeenten hebben in een tweedaagse
bijeenkomst in september 2009 de uitgangspunten voor de toekomstige
organisatie besproken en deze vastgelegd in de Kadernota organisatie
brandweer ‘Keuze voor kwaliteit’. Deze kadernota is behandeld in alle
colleges. Eind 2009 hebben alle gemeenteraden de kadernota vastgesteld.
Op basis van deze uitgangspunten is de gemeenschappelijke regeling, die de formele basis vormt voor de
samenwerking tussen de VNOG gemeenten, grondig herzien. Dankzij deze herziening voldoet de regeling nu aan
de wettelijke eisen van de Wet veiligheidsregio’s en blijft het mogelijk om de basisbrandweerzorg ook daadwerkelijk
aan de basis te organiseren, dicht bij de burgers en de brandweervrijwilligers.
Alle 22 gemeenten hebben ingestemd met de gewijzigde gemeenschappelijke regeling. Wel zijn in enkele
gemeenten kanttekeningen geplaatst. Het Algemeen Bestuur heeft dit op 25 maart besproken. De nieuwe
gemeenschappelijke regeling kan ingaan wanneer de Wet veiligheidsregio’s van kracht wordt.
Ondertussen hebben de Tweede en Eerste Kamer begin 2010 ingestemd met het voorstel voor de Wet veiligheidsregio’s.
De wet zal inwerking treden als ook de besluiten Kwaliteit Brandweer en Kwaliteit Personeel Veiligheidsregio’s
zijn vastgesteld. Wanneer dat zal zijn, is nog niet bekend; deze twee besluiten liggen nog bij de Raad van
State voor advies.
De samenwerking tussen gemeenten om de basisbrandweerzorg te verbeteren in de brandweerclusters is in 2009
in de gehele regio van start gegaan. Het tempo waarin dit gebeurt en de manier waarop, verschilt per cluster.
In de loop van 2010 zal deze samenwerking niet langer in een doe-alsof-situatie hoeven te gebeuren, omdat dan
de juridische basis (via de nieuwe Wet, de gewijzigde gemeenschappelijke regeling en de instelling van bestuurscommissies
brandweer per cluster) zal worden geformaliseerd.
Tinet Reddingius
e: t.reddingius@vnog.nl
Meer weten: kijk op www.100brandendevragen.nl
7

De week van de automaatjes
Kent u hem nog, Koen Kamperman van het korps Winterswijk? Sinds de vorige Signaal op Veilig volgen wij
hem in zijn ambitie om brandweerman te worden. Hij heeft het er allemaal voor over: veel oefenen, veel
theorie én uitrukken bij nacht en ontij. Hoewel die uitrukken achteraf vaak niet nodig blijken.
“De laatste weken heb ik niet veel uitrukken gehad,
wel regelmatig de automaatjes”, verzucht Koen. Dat
zijn meldingen die automatisch doorgegeven worden
aan de meldkamer, maar waar meestal geen echte
brand achter zit. Het kan zijn enthousiasme niet
drukken: “Met de cursus wordt alles elke week
mooier, de theorie is achter de rug en we zijn begonnen
met ademlucht: eerst een keer omhangen,
afhangen, weer omhangen, net zo lang tot dat goed
gaat. Dan je hoeveelheid lucht controleren en
berekenen, wanneer je weer terug moet. Dat is dus als
je de helft van je lucht hebt opgebruikt.” Het is een van
de eerste procedures die een brandweerman/vrouw
tijdens de opleiding leert, en het is één van de vele.
Bij iedere nieuwe oefening worden de aangeleerde
mechanismen zoveel mogelijk weer herhaald. Alleen
op die manier raakt het patroon ingeslepen, zodat je
daar tijdens een inzet niet meer over hoeft na te
denken. “De eerste keer is het spannend,” aldus Koen,
“en nu is het klik-klik, en de boel zit vast. Wat dat
betreft is het net als leren fietsen.”
8 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Automatismen
Eenmaal gewend aan de ademlucht begint het echte
werk, bijvoorbeeld de trap- en deurprocedure. Koen:
“Hoe loop je een trap op, als je geen hand voor ogen
kunt zien? Dat oefenen we geblinddoekt. Hoe tast je
alles af? Altijd met de buitenkant van je hand, zodat je
niet blijft ‘hangen’ als je per ongeluk iets beetpakt wat
onder stroom staat. Hoe ga je weer naar beneden?
Achterwaarts dus, en altijd treden tellen. Hoe bepaal
je of een ruimte groot of klein is? Door bijvoorbeeld
met je voeten te stampen en in je handen te klappen;
daardoor kun je horen hoe hol het is. Ook leer je dat je
nooit zomaar een deur los kunt trekken. Er kan vuur,
dus gevaar achter zitten. En als al die procedures erin
zitten, komen er weer nieuwe bij zoals gebruik van
hogedruk- of lagedrukslangen.” Alle procedures
worden eindeloos herhaald, eerst in de lesruimte,
maar uiteindelijk ook in een echt (sloop)pand, of - met
zijn eigen korps - in het oefencentrum in Delden.
Koen Kamperman, geboren op 3 juni 1982. Woont in Winterswijk
samen met zijn vriendin. Werkt als timmerman/metselaar bij WAM
en Van Duren Bouw bv, voornamelijk in de woningreparatie, en speelt
voetbal. Volgt de opleiding tot brandwacht in Groenlo samen met
10 anderen, waarvan 1 vrouw.
Ervaring
Omdat Koen zijn papieren voor brandwacht nog niet
heeft, mag hij nog niet alles doen. Zo begreep hij wel
dat hij bij een oefening van een ongeval met een
gastank de hele tijd aan de gaskraan moest staan,
voor de veiligheid van zijn collega’s, maar het echte
werk lonkt natuurlijk. Tijdens sommige oefeningen
krijgt hij daar al wel het nodige van mee: “We moesten
een container in. Eerst de deur voorzichtig openen, en
daarna kregen we een ‘flash over’ over ons heen. Het
was niet de eerste keer dat ik vuur zag, maar het werd
wel even heel warm! Ik was niet bang, maar je wordt
dan ook goed begeleid. Bovendien kijk je eerst rustig
hoe de andere jongens het doen. Het maakte wel alle
automaatjes en de theorie van de weken daarvoor
weer goed!”
Opleiding
De opleiding (die twee jaar duurt) wordt steeds leuker.
De theorie was even doorbijten, maar er komt nu
steeds meer praktijk bij. Het helpt daarbij ook dat
Koen zijn medecursisten steeds beter leert kennen,
omdat ze elke week met elkaar samenwerken. Naast
de opleiding is er ook de wekelijkse (maandag)oefenavond
van zijn korps. Soms op de kazerne van
Winterswijk, soms buiten bij een geënsceneerde
oefening trekt hij daarbij met zijn toekomstige
collega’s op. Ook wordt er een avond gewijd aan de
ontwikkelingen in het brandweercluster (Achterhoek
Oost), de Veiligheidsregio, over het Veiligheidspaspoort,
afspraken met werkgevers, kortom alle zaken
die niet rechtstreeks met de hulpverlening te maken
hebben, maar er wel de basis van vormen. Taaie kost
voor een deel, maar gelukkig kan het korps na afloop
de dorst gaan lessen, als ze een collega gaan verrassen
die 50 jaar geworden is.
Herma van Eijk
Tijdens de oefenavonden van zijn korps, maar ook wanneer hij
meegaat met een inzet, wordt Koen begeleid door zijn vaste mentor,
Dirk de Vries (rechts). Bij hem kan hij met alle vragen en ervaringen
terecht.

Alles wat u altijd al wilde weten over
natuurbrand
In het derde artikel over natuurbrand en hoe de VNOG daarmee omgaat, de belevenissen van een
startende luchtverkenner, die toevallig (of niet?) ook nog communicatieadviseur is bij de VNOG, en
brandweervrijwilliger bij het korps Brummen.
1,2,3 … mark!
Zaterdagochtend, 6 februari. Het ziet er wel erg mistig
uit….. Zou het doorgaan? Op de agenda staat een
instructie voor de nieuwe luchtverkenners. Deze
verkenners zorgen er in de droge periodes voor dat een
(beginnende) brand op de Veluwe zo snel mogelijk
wordt ontdekt. Maar naast de instructie door Ronald
Steur, staat er ook een oefenvlucht op het programma…
Taken
De hoofdtaak van een verkenner is het zo snel mogelijk
detecteren van brand, vervolgens het plotten van de
locatie en natuurlijk het doorgeven van de coördinaten
en de bijzonderheden aan de meldkamer. Deze zaterdagochtend
mag Steur twee groepen verwelkomen bij de
Special Air Services op Teuge. De uitgebreide instructie
leert ons o.a. hoe de meeste branden ontstaan, hoe de
rook er uitziet en hoe een locatie het meest nauwkeurig
kan worden opgezocht en geplot. Er kan uitgebreid
geoefend worden met de apparatuur die we aan boord
tot onze beschikking hebben. Maar ook komt aan de
orde wat we vooral niet moeten doen, bijvoorbeeld ons
bemoeien met de beslissing over inzetten van materieel;
dat doet de meldkamer.
Bijna 100
Wij worden toegevoegd aan de groep van zo’n kleine
100 verkenners, die er voor zorgen dat we in droge
Zing, vlieg, huil, bid en bewonder…
periodes veilig(er) kunnen wonen en recreëren op de
Veluwe en de recreatiegebieden in Overijssel. Door het
zo snel mogelijk opsporen en doorgeven van een brand
kunnen de hulpdiensten op de grond ervoor zorgen dat
de schade zoveel mogelijk wordt beperkt. Op dit
moment vliegen we de routes van Ajax Noord, Ajax Zuid
(Veluwe) en Oscar (Twente). Wellicht zit er op termijn
ook een samenwerking met Charly (Utrecht) in.
Aan het werk
Helaas gaat onze oefenvlucht niet door vanwege het
weer. Gelukkig mag de vlucht ingehaald worden op
maandag 15 februari. En dan is het echt raak: voldoende
zicht en een enorm kerstkaartenlandschap. Wat
een geluk! Na de procedures nog eens te hebben
doorlopen met de piloot, zijn we binnen een paar
minuten in de lucht. Eenmaal op hoogte is het zaak om
eerst contact te leggen met de meldkamer. Daarna
moet ik de coördinaten van pretpark Koningin
Julianatoren en de kruising spoorlijn/A1 met behulp
van een GPRS plotten. De piloot telt af: 1,2,3.. .mark!
De volgende opdracht bestaat uit het opzoeken van
specifieke locaties ergens op de Veluwe aan de hand
van opgegeven coördinaten. Als dit ook gelukt is,
kunnen we nog mooi even een rondje vliegen boven
ons kantoor aan de Europaweg en zwaaien naar de
meldkamer. Al met al een prachtige ervaring, ook de
duikvluchten!
Erwin te Bokkel
De legendarische sportcommentator Theo Koomen moest zich tijdens de Tour de France verplaatsen naar een wat verder gelegen
startplaats en mocht tot zijn grote geluk vliegen in een tweezitter, in plaats van uren rijden in een benauwde auto. Hij werd daar zo
blij van dat hij halverwege de hemel spontaan een complete Latijnse mis zong in de microfoon van zijn koptelefoon. NOS-technici
maakten hier stiekem opnames van. Ik ben niet katholiek opgevoed, maar toch kreeg ook ik de neiging om voor te gaan in een
mis….Het moet maar snel code oranje worden!
10 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Theorie en praktijk
Op een avond in december kwamen centralisten, verkenners, aspiranten als Te Bokkel en de oude rotten,
het vliegbedrijf en de coördinatoren natuurbrandbestrijding van omringende regio’s (VNOG, Twente,
IJsselland en Gelderland Midden) bij elkaar om de laatste ontwikkelingen door te nemen, te oefenen en
ervaringen uit te wisselen.
Daarbij was de aftrap voor Payroll Select, het bedrijf dat voor de betaling zorgdraagt, een aspect dat niet
onderschat moet worden, omdat de verkenners geen formele arbeidsrelatie voor deze functie hebben.
Vliegen
Maar het gaat natuurlijk om het vliegen zelf. Herman
Schreurs (VNOG) vertelde in zijn terugblik over 2009
dat er in acht dagen 32 vluchten gemaakt zijn. Het is
natuurlijk politiek correct om te hopen op nul dagen,
zodat er geen gevaar is voor natuurbranden, maar
vliegen betekent mooi weer én een uitgelezen kans
werkgebied te ‘bestuderen’. Sommigen hebben geluk,
omdat ze toevallig een rooster hebben waarbij ze veel
aan de bak kunnen, anderen krijgen de kans minder.
Gert Jan Woudstra, directeur SAS, verzuchtte:
“Jammer, zo weinig dagen, anders kon ik in een andere
auto rijden dan ik nu rijd.” Maar Wout van Veldhuizen
en Martin van de Brink kregen een wing opgespeld:
om gedurende drie uur vanuit de lucht je woon- en zij hadden hun vijftigste vlucht gehad.
➜
11

Werken
De verkenners liepen een rondje van vier workshops:
1. Herman Schreurs wilde van hen weten wat er beter
kan of anders moet. Een selectie uit de opbrengst
van de gesprekken:
• We willen vaker oefenen met apparatuur
• De pool is groot genoeg (100 m/v)
• Let op de leeftijdsopbouw
• Je moet herkenbaar zijn aan je kleding, dus
uniform aan
• Leerpunten vastleggen, zodat iedereen er wat aan
heeft
2. Gert Jan Woudstra liet de verkenners oefenen met de
C2000-set, en liet hen daadwerkelijk contact leggen
met de meldkamers. Hij gaf ook zeer praktische
raad: “De catering aan boord is waardeloos, dus
zorg dat je genoeg gegeten hebt.” Nog zo’n goede
tip: “Ga vooraf naar de WC. Drie uur kan erg lang
duren. En zorg dat je fit bent, anders ga je geheid
over je nek. Vergeet je zonnebril niet, en vlieg niet,
als je je oren niet kunt ‘klaren’, anders kun je een
heel jaar last houden.” Hij benadrukte nog eens dat
het vanaf hoogte lastig is te schatten wat afstanden
en afmetingen zijn: “Zorg dus dat je altijd weet waar
je bent, ook gewoon ouderwets via de kaart.
En gebruik vooral niet je eigen GPS, want dan kan er
wel eens een melding uit Rusland binnen komen dat
we je daar moeten komen ophalen.
3. Peter Aalders, Hoofdofficier van Dienst (HOvD) bij de
VNOG ging in op de natuurbrandrisicokaart, het
natuurbrandmeetsysteem en de natuurbrandthermometer.
Ook ging het bij hem over procedures en
wie bepaalt wanneer er gevlogen gaat worden. Dat
doet de HOvD primair aan de hand van de gegevens
van de meetstations, maar ook bekijkt hij de
weersverwachtingen en houdt hij rekening met de
tijd van het jaar: staan er feestdagen voor de boeg,
zodat het druk wordt in de natuur?
4. André Meilink en Wendy Bakker namen de laatste
technische ontwikkelingen door. Allereerst het
CCS-M systeem, waarmee iedereen overal hetzelfde
beeld kan krijgen, en waarmee je allerlei informatie
over het gebied kunt laten zien. Ook hadden zij het
over het integreren van luchtverkenning in de keten
van commandovoering. Vooral tot de verbeelding
sprak hun toelichting op het ontwikkelen van UAV’s:
onbemande luchtvaartuigen. Die zijn niet bedoeld
als vervanging voor verkenners, maar je kunt er wel
de rook mee invliegen, en ze helpen daarmee bij
beeldvorming bij grote branden en bij het nemen van
luchtmonsters voor analyse, bijvoorbeeld van giftige
stoffen.
En nu maar hopen op een lang en droog seizoen, of toch
maar niet?
Herma van Eijk
12 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Pictrinestaartje
We dachten dat alle oude potjes picrine in de regio
inmiddels opgeruimd zouden zijn, maar bij een
Apotheek in Apeldoorn werd er nog één aangetroffen.
In een chemicaliënkabinet uit de jaren vijftig
stond het flesje Picrine broederlijk naast de opium.
Voor alle duidelijkheid: de apotheek zelf beschouwt
de zolder waar de spullen staan als ‘museum’.
13

Ontruimen moet
je oefenen
Een mega-klus, zo kun je het
gerust omschrijven, de drie
ontruimingsoefeningen bij
natuurbranden die in het najaar
van 2009 en in de derde week
van maart op de Veluwe gehouden
zijn. De oefeningen vormen
een onderdeel van een pilot
‘zelfredzaamheid’ die vanuit het
Ministerie van BZK uitgevoerd
worden. Alette Getz-Smeenk legt
binnen de VNOG de lijnen met
heel veel organisaties die nodig
zijn om de oefening uit te voeren.
Maar daar gaat het eígenlijk niet
alleen om.
Alette Getz is immers al langere tijd bezig met
natuurbranden op de Veluwe. Nog te weinig recreatieondernemers,
terreineigenaren, overheden en
recreanten zijn zich bewust van de gevaren van
natuurbrand. Haar pogingen om alle spelers op dit
terrein om de tafel te krijgen, leverde de Sector
Risicobeheersing van de VNOG vorig jaar al de
Veiligheidaward op. De drie oefeningen op landgoed
Welna, camping de Wildhoeve en recreatieterrein
Samoza, zijn een logisch vervolg op de lijnen die
gelegd zijn, en steeds steviger worden.
Resultaat oefeningen
In de volgende Signaal op Veilig kunnen we pas de
resultaten van de oefening vermelden, maar projectleider
Robert Aartsen (van de provincie Gelderland) en
Alette Getz willen graag nu al hun ervaringen delen
Wat zag je als je belangrijkste taak in het voortraject?
Alette: De oefenorganisatie op poten en in het gareel
Alette Getz-Smeenk
krijgen, en samen met de werkgroep communicatie
maatregelen bedenken en maken, waarmee we de
zelfredzaamheid bij natuurbranden zouden kunnen
versterken.
Robert: Mensen erbij betrekken, motiveren, enthousiasmeren,
organiseren en afstemmen. Mensen hun
eigen verantwoordelijkheid geven en ze aan de
gemaakte afspraken houden. Daar waar er mogelijk
wrijving zou kunnen ontstaan, die op tijd proberen te
signaleren en weg te halen. Gelukkig waren er heel
weinig van die momenten! Ik had me, toen ik projectleider
werd niet gerealiseerd dat ik én een projectorganisatie
én een oefenorganisatie binnen het project aan
het werk zou hebben. Het project is veel groter
geworden qua organisatie en tijdsbeslag dan we van
te voren hadden bedacht. Dat alles zo goed is
opgepakt, is een verdienste van het hele team. Ik sta
er nog steeds versteld van hoe alles is verlopen en hoe
alle keuzes die we gemaakt hebben elke keer zo goed
uitpakten.
14 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

En je taak tijdens de oefeningen zelf?
Alette: Gasten ontvangen en rondleiden, dat was
eigenlijk best ontspannend na alle inspanningen
vooraf. Een bijzondere gast was Derk Dunbar, die met
zijn vormgeefbureau wereldberoemd is geworden
door het ontwerpen van pictogrammen en huisstijlen.
Verder was er de wethouder ruimtelijke ordening van
Epe, maar die werd door iemand anders rondgeleid.
Natuurlijk waren er ook de nodige brandweermensen,
van binnen en buiten de regio, en Jan Mans als
voorzitter van de expertgroep BZK.
Robert: Dat was voor mij misschien de moeilijkste tijd.
Ik ben zelf iemand van de handjes uitsteken en iets
gaan doen. Nu moest ik meer vanaf het middelpunt om
me heen kijken en niets doen. Niets doen, omdat het
allemaal zo goed en vlot liep. Ik ben wel eens koffie
gaan zetten, omdat daar even niemand voor was. Maar
voor de rest was alles geregeld en liep het vanzelf.
Wat ging super?
Alette: Op de eerste landgoeddag was het nog wat
wennen, maar de oefenorganisatie liep als een trein.
De betrokkenheid en het enthousiasme van de
burgers/vrijwilligers waren ook super: de ‘ontruimden’,
de waarnemers, en al die anderen die een
bijdrage hebben geleverd.
Robert: Het is heel raar om te zeggen, maar eigenlijk
ging alles super. Ik heb nog nooit in een project zo veel
zo goed zien slagen. Deelnemers, bezoekers, het
team, de mensen van het landgoed en de camping,
iedereen was vanaf het begin tot het eind enthousiast.
Men vindt het een goed iets om de zelfredzaamheid te
testen en eens te oefenen met een evacuatie op een
camping of een landgoed. De oefeningen liepen goed,
er werd geleerd van foutjes in de organisatie en die
werden meteen aangepakt, en iedereen was enthousiast
over het ‘nevenprogramma’, waarmee we de
deelnemers hadden gelokt.
Wat ging beroerd?
Alette: Het was jammer dat ‘t regende op dag 4.
Maar eigenlijk ging er niks beroerd.
Robert: Ik heb één beroerd gesprek moeten voeren,
waarbij het respect voor elkaar er niet meer was. Toen
heb ik ook in moeten grijpen en een aantal beslissingen
nemen, want met overleg lukte het niet meer.
Dit heeft de oefening voor de rest niet belemmerd,
maar het was gewoon niet leuk.
Robert Aartsen
Wat was jouw kippevelmoment?
Alette: Ik had er meerdere, als eerste het moment dat
de ontruiming van de zorghoutvesterij in gang werd
gezet en iedereen daar in beweging kwam. Na
maanden praten, overleggen en organiseren ging het
dan echt gebeuren. Verder was er het moment na de
eerste ontruiming op de camping, dat ik de recreatietent
binnenwandelde, en daar een enthousiaste
mevrouw Van der Tas (voorzitter van de Veluwecommissie)
en heer Ter Heide (directeur VVV Veluwe
IJsselvallei) aantrof. Zij hebben zich ook laten
ontruimen, en waren zeer enthousiast over dit
initiatief en onder de indruk van wat we allemaal in het
werk gezet hadden. Daar kunnen geen overleggen en
presentaties tegenop, zoveel risicobewustzijn en
goodwill als dit oplevert.
Robert: Ik had er twee: de eerste was toen we op een
gegeven moment met het vaste team bij elkaar zaten
en met elkaar constateerden dat we gewoon een goed
team waren met elkaar en dat we ook nog eens
15

allemaal werk deden dat we leuk vinden. Dat is
bijzonder. Het tweede moment was na de oefeningen.
Als je dan ’s avonds in het donker de hond uitlaat, kun
je alles loslaten. Op dat moment komen alle zegeningen
even naar boven, de dingen die energie opleveren.
Dat waren er zoveel en ze waren zo natuurlijk,
vanzelfsprekend, dan realiseer je je wel even dat dit
een erg mooi project is om projectleider van te zijn.
Wie was jouw held(in)?
Alette: Allereerst natuurlijk Oene Gorter, Ida Gorter,
Rob Fernandes, René Zweers en Karin van der Kaaden,
die als eigenaren hun nek hebben durven uitsteken
door hun terreinen te laten ontruimen. Ze hebben ook
keihard moeten werken, want moesten bij de ontruimingen
volop aan de bak. Ten tweede het oefenorganisatieteam:
Jan Willem van Gortel, Jos Janssen, Robert
Jan Paalman, André Meilink, Ton Sanders en Robert
Aartsen. Zij hebben enorm veel werk verzet in de
voorbereiding en zijn twee weken lang volop in touw
geweest om dit allemaal in de praktijk voor elkaar te
krijgen.
Robert: Die zijn er teveel. De cliënten van de zorghoutvesterij,
mensen als Birgitta Dolfing (AOV’er) die
zoveel andere kanten van zichzelf laten zien, Ton
Sanders (Provincie), die een prachtige presentatie kan
geven. Robert-Jan, een stagiaire die naadloos aansluit
bij de rest. Het plezier van Oene Gorter, de drive van
Karin van der Kaaden, de expertise van André Meilink
(oefenleider), het organisatie talent van Jos Janssen en
als ‘extraatje’ kregen de deelnemers aan de
oefening op camping ‘de Wildhoeve’ een
demonstratie: hoe snel brandt een tent af?
Jan-Willem van Gortel (organisatoren oefening):
Allemaal helden.
Maar als ik dan toch moet kiezen, kies ik voor René
Zweers, eigenaar van de Wildhoeve. Rustig op de
achtergrond blijvend, als dat kan, maar met zo veel
bezieling bezig met zijn werk, de camping en de
oefeningen, dat vind ik prachtig om te zien. Echt op de
voorgrond wil hij niet staan, maar af en toe mag wel
eens benadrukt worden hoe goed hij alles voor elkaar
heeft op de camping, ook over het denken over en
werken naar een veilige omgeving op hun camping.
Wat wordt jouw doel voor ‘Samoza’?
Alette: Net zo’n mooie oefenweek neerzetten als op
Welna en De Wildhoeve, en nog beter er in slagen om
ieder in zijn rol te zetten. We hoeven als VNOG echt
niet alles zelf te doen. Dat hebben we hiermee wel
bewezen.
Robert: Samoza moet erg veel van hetzelfde worden,
zeker wat betreft plezier, succes, voldoening. Maar het
moet geen herhaling van zetten worden, het moet een
nieuwe oefening worden met zijn eigen dynamiek.
Als ik dan tijdens de oefeningen weer met de handen
in de zakken kan toekijken, dan is het geslaagd.
Herma van Eijk
Informatie bij Alette Getz-Smeenk
e: a.getz@vnog.nl
16 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Natuurbrandrisico’s nu ook in
Oost-Gelderland in kaart gebracht
Natuurbrandrisicokaarten…we kenden ze al voor het
gebied van de Veluwe, zoals ze in 2006 samen met
Gelderland Midden werden ontwikkeld. Nu is ook het
gebied ten oosten van de IJssel in kaart gebracht:
“Het risico in de Achterhoek is lager dan op de Veluwe,
maar je moet het niet onderschatten”, aldus Mike
Mulder van de sector Risicobeheersing.
De nieuwe kaart is tot stand gekomen door samenwerking
tussen veel partijen. Dit waren onder meer de VNOG-sector
Operationele Voorbereiding, verschillende organisaties voor
natuurbeheer en alle lokale brandweren in het oostelijk
gedeelte van onze Regio. Iedereen heeft veel inspanningen
gedaan voor de totstandkoming van deze kaart.
Postzegels
Als je over kaarten praat, moet je ze ook zien. Mulder spreidt
een grote rol uit over de bibliotheektafel en plotseling zien we
een flink deel van onze regio bedekt met iets wat lijkt op groene,
gele en rode postzegels. Het zijn vakken van 1x1 kilometer
waarvoor de risico’s zijn berekend: “Op basis van 16 aspecten
hebben we een score voor zo’n vak bepaald. We kijken dan naar
onder meer type begroeiing, waterwinning, infrastructuur,
gevaarlijke stoffen en bereikbaarheid. En misschien nog wel het
allerbelangrijkste: zijn er woningen in de buurt? Verblijven er
veel toeristen?”
Niet onderschatten
Net als bij de natuurbrandthermometer geven de kleuren op de
kaart het risico aan. Van groen (weinig risico) tot rood (hoog
risico) . Een hoog natuurbrandrisico zegt niets over de kans dàt
er ergens een brand ontstaat. “Maar is er brand, dan is die
mogelijk lastig in de hand te houden.”
Mike vindt dat het met de natuurbrandrisico’s in de Achterhoek
relatief wel meevalt: “Het zijn niet zulke grote aaneengesloten
gebieden als op de Veluwe en de bereikbaarheid is veelal goed,
maar je moet het niet onderschatten. Je hebt natuurlijk wel veel
woongebieden rondom de bossen in Oost-Gelderland, en dan
loop je al snel de kans dat je veel mensen moet evacueren. Kijk
maar naar het voorbeeld van de duinbranden in Schoorl!”
Aantoonbaar
Ook de kaart voor Oost-Gelderland wordt nu gebruikt om lokaal
eventueel lastige situaties aan te pakken: “Het belang van zo’n
kaart is vooral dat we nu weten waarover we praten, het maakt
een eventueel probleem aantoonbaar. De kaart is een middel
dat we kunnen gebruiken om met partijen om de tafel te gaan
en aanpassingen bespreekbaar te maken. Het moet onze
partners bewuster maken van hun verantwoordelijkheden.”
En dat lukt. Op de Veluwe is men, mede dankzij de risicokaarten,
al weer wat verder. Hier werken eigenaren, gemeenten,
recreatieparken, natuurmonumenten al veel aan bewustwording
en het nemen van (eigen) verantwoordelijkheden.
Praktisch gezien gaat het dan om bijvoorbeeld afspraken maken
met de lokale brandweer, gidsen, snoeibeleid aanpassen,
paden aanpassen en zelfs andere boomsoorten aanplanten.
“Ook de zelfredzaamheidoefeningen in Epe, Nunspeet en Emst
leren belangrijke lessen die weer gebruikt kunnen worden in
het verlagen van de risico’s.”
Levend houden
De informatie over vegetatie in de Achterhoek is aangeleverd
door natuurorganisaties. Drinkwaterbedrijven hebben gegevens
over bluswater verstrekt. Vrijwilligers van de brandweer zijn de
natuur ingetrokken om de paden op toegankelijkheid te
controleren.
De eerste bijeenkomst met betrokkenen is inmiddels al achter
de rug en Mulder is optimistisch: “Men is enthousiast, vindt het
goed dat hier veel aandacht voor komt. Ook vraagt men om dit
levend te houden. En dat is precies wat we als VNOG blijven
doen door te initiëren en te faciliteren.”
Ook dit is een van de voorbeelden van samenwerking buiten de
brandweergrenzen om, waarvoor we - helemaal terecht - de
Publieke Veiligheidaward hebben gewonnen!
Erwin te Bokkel
17

Klein, maar daadkrachtig platform
Zorgcontinuïteit
Ruim 30 afgevaardigden van (zorg)instellingen binnen de VNOG troffen elkaar op 8 december voor de
vierde keer op het Platform zorgcontinuïteit bij GGNet in Apeldoorn. Voorzitter Maarten de Bloois zei in
zijn opening dat hij op meer deelname had gehoopt, maar aan het programma kon het niet liggen.
Aart Schoenmaker, directeur GHOR, trapte af met de
stand van zaken rondom de nieuwe influenza A (H1N1
virus), oftewel de Mexicaanse griep. Inmiddels hebben
alle zorginstellingen een zorgcontinuïteitsplan, dus als
het goed is zijn zij voorbereid op de gevolgen van de
griep, mocht die weer toeslaan.
Daarna wees Schoenmaker op de zeven gevolgen
waarmee een organisatie bij een crisis te maken kan
krijgen:
• sluiting van (delen van) de locatie
• groot aanbod van cliënten
• verplaatsen van cliënten
• tekort aan personeel
• uitval nutsvoorzieningen, apparatuur en ICTmiddelen
• logistieke stagnatie
• uitbraak infectieziekten
Als een organisatie goed kan omgaan met deze
gevolgen, is de kans groot dat bij een crisis de zorg aan
cliënten op verantwoorde wijze gecontinueerd kan
worden. Maar dan moet de instelling daarvoor zelf wel
voorbereidingen treffen. Je kunt echter ook ondersteuning
van de overheid verwachten. Denk bijvoorbeeld aan
vervoer (ook van rolstoelgebruikers en bedlegerige
patiënten), psychosociale hulp en zorg voor de eerste
levensbehoeften op de opvanglocatie. Maar ook zaken
als voorlichting aan verwanten, pers en publiek en de
registratie en afhandeling van persoonlijke schade
vallen onder deze ondersteuning. Dat is de reden dat de
GHOR gegevens van de instellingen nodig heeft. Om die
gegevens vast te leggen en optimaal te kunnen
gebruiken, heeft de GHOR de internetapplicatie
GHOR4all aangeschaft. In het tweede kwartaal van 2010
zal het programma gebruikt gaan worden, waarmee een
hoop papierwerk komt te vervallen. Schoenmaker kon
dus afsluiten met: “U hoort nog van ons!”
18 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

CalamiteitenManagementPlan (CMP)
Erik Moot van Zorggroep Apeldoorn en omstreken
presenteerde ‘vers van de pers’ het Calamiteiten
Management Plan (CMP), dat een (zorg)organisatie kan
helpen om op een gestructureerde manier om te
kunnen gaan met de gevolgen van (grootschalige)
incidenten of rampen. De gehandicaptenorganisatie
’s Heeren Loo werd als basis gebruikt voor het opstellen
van een algemeen raamwerk CMP voor zorgorganisaties.
Het CMP is, net als de overige producten van het
platform te downloaden van onze website www.vnog.nl.
Strategisch oefenen
Hans van Wijnbergen, van het Bedrijfsbureau Veiligheid
bij ’s Heeren Loo, nam ons mee terug naar een oefening
in zijn instelling, die met hulp van de GHOR was
opgezet. Daarbij waren de nutsvoorzieningen uitgevallen,
en de leden van het Managementteam moesten op
strategisch niveau de juiste beslissingen nemen, op
basis van het CMP.
Als verbeterpunten waren naar voren gekomen:
• Ga als crisisteam niet zelf de genomen besluiten
uitvoeren
• Laat ICT mee-oefenen
• Denk goed na over communicatie
• Houd een duidelijke vergaderstructuur aan
• Zet de actiepunten op een flip-over
De conclusie: Lastig, maar leerzaam! Dit jaar organiseert
de GHOR vier tot zes van dergelijke oefeningen.
Ontwikkelen oefendraaiboek
Theo Klein Bleumink, Opleider, Trainer en Oefenleider
van de GHOR, leidde het volgende programmaonderdeel.
Bij het oefendraaiboek “Uitval van nutsvoorziening
bedreigt de continuïteit van zorg, elektra” is een
schrijfwijzer ontwikkeld die voor alle type oefeningen
en doelgroepen gebruikt kan worden. De schrijfwijzer
maakt onderdeel uit van in totaal vier documenten (van
het ministerie van BZK) die er voor moeten zorgen dat
draaiboeken compleet en uniform zijn, zodat organisaties
ze makkelijker kunnen uitwisselen. Modellen,
sjablonen en checklist maken er onderdeel van uit.
Meer informatie en downloads op www.vnog.nl
(GHOR/GHOR producten) en www.infopuntveiligheid.nl
Na zijn toelichting nodigde Klein Bleumink vier
deelnemers uit om in het midden van de zaal deel te
nemen aan een kleine oefening. Het rollenspel was
kort, maar de deelnemers gingen daadkrachtig te werk,
stelden meteen prioriteiten, namen besluiten en
maakten afspraken.
Doorstart werkgroepen
Maarten de Bloois, directeur van de zorginstelling
Brinkhoven en de Bongerd, tevens Platformvoorzitter,
en Sjoerdtje Kramer-Hoekstra, beleidsmedewerker bij
de GHOR, verzorgden samen het laatste programmaonderdeel:
doorstart van de werkgroepen.
Op dit moment zijn er drie werkgroepen:
• CMP
• Sluiting van delen van een locatie
• Uitval van nutsvoorzieningen, apparatuur en ICT
Inmiddels zijn vier producten van de werkgroepen
gereed:
• CMP 2009
• PowerPoint presentatie inzake planvorming bij uitval
van (delen van) locaties
• Checklist inzake uitval van nutsvoorzieningen (gas,
water en elektra)
• Oefendraaiboek inzake Uitval van stroom, met een
Oefenwijzer.
De Bloois pleitte enthousiast voor het idee om onder de
vlag van het platform verder te gaan met planontwikkeling,
en daarom werden de aanwezigen aan het werk
gezet met de zeven gevolgen van een crisis (zie eerste
alinea).
Na 20 minuten hadden zich vier werkgroepen gevormd:
sluiting delen locatie, verplaatsen patiënten, uitval
nutsvoorzieningen en tekort aan medewerkers.
Uitbouwen
Het platform streeft ernaar dat de instellingen in 2012
een complete set geïmplementeerde en beoefende
plannen hebben waarmee de zorg ook onder bijzondere
omstandigheden gecontinueerd kan worden. De Bloois
adviseerde de instellingen dit streven vanaf 2010 in hun
meerjarenplanning op te nemen.
Wordt vervolgd op 8 juni!
Sjoerdtje Kramer-Hoekstra
e: s.kramer-hoekstra@vnog.nl
Meer informatie en downloads op bovenstaand
e-mailadres of via www.vnog.nl
1

Regionaal Crisisplan Project Rubiks
De veiligheidsregio vervult een actieve en coördinerende rol bij de bestrijding van rampen en de beheersing
van crises. Deze rol is vastgelegd in de Wet Veiligheidsregio’s, die inmiddels is aanvaard. Iedere
veiligheidsregio moet volgens deze wet drie planfiguren vaststellen: het Regionaal Risicoprofiel, het
Regionaal Beleidsplan en het Regionaal Crisisplan. Zodra de Wet in werking treedt hebben we een jaar de
tijd om alles op orde te hebben.
Waarom een Regionaal Crisisplan?
Zowel de multidisciplinaire samenwerking binnen de
regio als de samenwerking tussen de regio’s stelt hoge
eisen aan de uniforme organisatie en werkwijze bij de
aanpak van grootschalige incidenten. Om
deze multidisciplinaire samenwerking
te ondersteunen is
een “Referentiekader
Regionaal Crisisplan”
ontwikkeld. Op basis
daarvan ontwikkelen wij ons
Regionaal Crisisplan, een
operationeel plan waarin de
generieke aanpak van
rampenbestrijding en
crisisbeheersing staat
beschreven, en afspraken
over bevoegdheden, taken en
verantwoordelijkheden zijn
vastgelegd. Samen met het Beleidsplan
zal het Regionaal Crisisplan niet alleen
moeten leiden tot meer eenduidigheid, maar ook
tot vereenvoudiging van de huidige planfixatie op
lokaal, regionaal en landelijk niveau.
Het Regionaal Crisisplan biedt mogelijkheden om
binnen de regio als kolommen en als gemeenten beter
samen te werken, te oefenen, te evalueren, werkzaamheden
efficiënter af te stemmen en tevens van elkaars
kennis en vaardigheden gebruik te maken of personele
en materiële bijstand uit te leveren. Voor partners
Risicoprofiel: uiterlijk 6 maanden na inwerkingtreding WVR
Beleidsplan: uiterlijk 9 maanden na inwerkingtreding WVR
Crisisplan*: uiterlijk 12 maanden na inwerkingtreding WVR
* De gemeentelijke rampenplannen blijven van kracht tot het bestuur van de
Veiligheidsregio het Regionaal Crisisplan heeft vastgesteld.
in de sectoren Veiligheid en Vitale Infrastructuur zal
het eenvoudiger worden met hun eigen crisisorganisatie
aan te haken op de staande structuur van crisisbeheersing.
Aanpak
Stap 1: Binnen onze regio
zijn de gemeentelijke
rampenplannen al
grotendeels op elkaar
afgestemd, op basis van
het ‘model gemeentelijk
rampenplan’. De huidige
gemeentelijke rampenplannen
hoeven dan ook
niet te worden herschreven,
maar worden
herschikt tot een regionale
samenvoeging in het
Regionaal Crisisplan.
Stap 2: Door de werkwijze van de disciplines te
harmoniseren is de basis gelegd voor geïntegreerd
multidisciplinair handelen. Deze basis is noodzakelijk,
maar is geen voldoende voorwaarde voor een
kwaliteitsverbetering in de crisisbeheersing. De
meerwaarde wordt gevonden in het Multidisciplinair
knoppenmodel: hierin worden de juiste werkprocessen
en aansturing afgestemd.
20 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Om daadwerkelijk invulling te geven aan de missie van
de VNOG “samen werken aan veiligheid” is een
projectorganisatie onder de naam Rubiks gevormd,
waarin alle kolommen zijn vertegenwoordigd. In de
loop van het traject zullen ook de overige partners
worden betrokken. Het project moet dan ook uitmonden
in een gezamenlijk opgesteld en breed gedragen:
• Regionaal Crisisplan Veiligheidsregio Noord- en
Oost-Gelderland;
• Implementatieplan voor een Multidisciplinair
Knoppenmodel.
Waarom Rubiks?
Het ontwikkelen van het Regionaal Crisisplan hebben
we vergeleken met het oplossen van een Rubik’s Cube,
een puzzel met verschillende kleurvlakken die
ogenschijnlijk ingewikkeld in elkaar zit. Je kunt er
willekeurig aan draaien, dan zijn veel posities
mogelijk. Echter met een berekende, systematische
aanpak en met een aantal slimme zetten kun je tot een
juiste verdeling komen. De kleuren stellen hierbij de
verschillende actoren voor binnen de multidisciplinaire
rampenbestrijding en crisisbeheersing. Oranje
voor de gemeenten, blauw voor politie, rood brandweer,
wit GHOR, groen Defensie, en geel de publiek/
private organisaties. Binnen het driedimensionale
geheel lopen diverse multidisciplinaire processen.
De kubus laat zien dat in de huidige situatie alle
benodigde facetten weliswaar aanwezig zijn, maar om
tot een uniform en overzichtelijk geheel te komen
moet er nog gedraaid en gesleuteld worden.
Jimmy Korswagen, projectsecretaris
e: j.korswagen@vnog.nl
IMCA-puzzel bijna compleet
Regionaal commandanten Lieke Sievers (IJsselland) en Koos Scherjon (Noord- en Oost-Gelderland) voegden op
4 november samen het derde puzzelstuk toe aan het IMCA-bord. Als binnenkort het laatste stuk ingevoegd wordt,
zijn de meldingsclassificaties uitgerold over beide regio’s. Dat betekent dat op een bepaald type melding (bijvoorbeeld
gebouwbrand, of ongeval met letsel) in de hele regio in principe precies dezelfde alarmering volgt.
En dat betekent weer dat er dezelfde hoeveelheid en dezelfde soort voertuigen naar toegaan. Daarmee wordt een
standaard gehanteerd, waarop echter plaatselijk wel ‘maatwerk’ toegepast kan worden. Zo wil het ene korps altijd
een hoogwerker meenemen bij een schoorsteenbrand, maar voor een ander korps hoeft dat niet. Afstemming én
maatwerk, daar gaat het bij IMCA dus om.
21

Radio … Actief
Het was wel heel vroeg in de ochtend toen een afvaardiging van OvD-en en AGS-en uit de VNOG afreisde
naar een mistig Vlissingen. Doel was de Centrale Organisatie voor Radioactief Afval (COVRA), dé centrale
opslag voor radioactief afval in Nederland: “Eindelijk eens echte straling meten!”
Op het haventerrein bij Vlissingen, niet ver van de
kerncentrale in Borssele, ligt het terrein van de
COVRA. Aan de buitenkant valt het eigenlijk niet erg
op: een verzameling van witte, ogenschijnlijk simpele
loodsen en een oranje-geel-achtig gebouw. Maar als je
een loods binnenkomt raak je vooral geïmponeerd:
achter de 1.70 meter dikke muren staan immens hoge
stapels vaten, veelal in beton gegoten en in oneindig
lange rijen. Het is samengeperst laag- en middelradioactief
afval, afkomstig uit onder meer ziekenhuizen,
laboratoria en bedrijven. Ieder vat is voorzien van
codes en streepjes: hoe meer streepjes, des te lager
de radioactieve straling.
Tien jaar
Iedere loods staat voor een verzameling van 10 jaar
radioactief afval. Dit afval - denk aan injectienaalden,
glaswerk, kleding, handschoenen, rookmelders,
besmet schroot, filters, pompen, buizen - wordt eerst
bij COVRA samengeperst, in vaten verwerkt en in
beton gegoten. Bij de vaten kan je nog altijd straling
meten, maar de betonnen omhulsels sluiten de stoffen
voldoende in en verminderen die straling. Voordat de
laatste opslagruimte vol raakt, is er al weer een
nieuwe bijgebouwd. Bij de COVRA wordt voorzien in
een opslagcapaciteit van 100 jaar. Voor een deel van
het afval is dan definitieve opslag mogelijk. Ook kan
het zijn dat er tegen die tijd nieuwe mogelijkheden en
technieken beschikbaar zijn om het afval wel veilig te
verwerken.
Hoogradioactief afval
Anders ligt het bij het hoogradioactief afval. Dit bevat
splijtstofelementen die als brandstof in onderzoeksreactoren
worden gebruikt en afval van de kernenergiecentrales.
Het afval wordt per trein aangevoerd tot in
het oranje-gele gebouw. Daar worden de speciale
containers met op afstand bestuurde werktuigen van de
trein getild en voor verwerking door de ‘fabriek’ geleid.
Uiteindelijk wordt het materiaal met de grootste
22 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

hoeveelheid radioactiviteit in langwerpige opslagkanalen
in de bodem van het gebouw gestopt. Tijdens de
rondleiding konden we letterlijk over de afsluiters van al
het hoogradioactief afval heenlopen!
Beknelling
In een van de opslagruimtes wordt die ochtend
geoefend in teams van drie. Zo wordt onder meer de
‘kwadrantregel’ getest, een procedure rond een
mogelijke besmetting uitgevoerd en een beknelling
onder een vat van 70 kilo tot een goed einde gebracht.
Tijdens de oefening gloeien de harten en hoofden van
onze specialisten in gevaarlijke stoffen. En dat komt
niet door de straling. Jan Bruggink glundert van oor tot
oor als hij zijn stralingsmeter in de buurt van een
gevaarlijk uitziend geel vat houdt: “Nu meten we
tenminste echt wat. Je kan het wel een beetje nabootsen
in reguliere oefeningen, maar dit…dit is echt
man!” Hoe echt het is blijkt ook wel uit de niet mis te
verstane waarschuwingen van de COVRA-oefenleider
wanneer collega’s allemaal tegelijk en te lang bij een
vat blijven staan. Je kan ook te enthousiast zijn
natuurlijk….
Erwin te Bokkel
Nieuwe
sectornaam
Directiesecretariaat wordt
Bestuur & Strategie.
De nieuwe naam voor één van
de zes sectoren binnen de
VNOG is geen cosmetische
ingreep, maar een logisch
gevolg van de veranderde
taken sinds het proces van
regionalisering en clustervorming.
Ondersteuning van het
bestuur, beleidsvorming en
communicatie zijn de pijlers
van de sector.
Ook museumdepot
Niet alleen radioactieve vaten, maar ook een
klavecimbel, schilderijen en vele andere historische
voorwerpen worden opgeslagen bij COVRA.
Sinds 2007 staat letterlijk naast de vaten een
museumdepot voor de collectie van Zeeuwse
musea. Het ziet er wat vreemd uit, maar door de
klimaatbeheersing en de vrije ruimtes blijken de
gebouwen zeer geschikt als depot voor museumstukken.
And the winner is …
Phoenix!
En dat vinden we heel terecht. Het was nog erg spannend, de
laatste ronde in de race om de nationale veiligheidaward 2009,
maar operatie Phoenix voldeed als beste aan de gestelde criteria
van het Blomberg Instituut. U kunt de essentie van het project
- luchtig weergegeven - nog eens bekijken op:
http://kreunen-multimedia.nl/movies/phoenix.html
Informatie bij:
Alette Getz-Smeenk
a.getz@vnog.nl
23

Platform vrijwilligers
Tweemaal overlegde het platform vrijwilligers de afgelopen periode met regionaal commandant Koos
Scherjon. Hoewel de status van het platform voorlopig een vraagstuk blijft - formeel? informeel? hoe zit
het met de medezeggenschap? - wordt het overleg van beide kanten zeer gewaardeerd. Wat kwam er zoal
ter tafel?
Tijdens beide bijeenkomsten werd inhoudelijk
overlegd over twee actuele thema’s in brandweerland
en de regio. Bij de eerste gaf Edwin Kadiks, hoofd
sector opleidingen, aan hoe het zit met het besluit
kwaliteit brandweerpersoneel (KBP), een breed
proces, dat veel gevolgen heeft voor opleiding en oefenen
van de brandweermensen.
De tweede keer lichtte Coen Lubberts van de afdeling
KO&O toe wat er staat te gebeuren tijdens de komende
kwaliteitsrondes. De vorige rondes betrof het
audits voor alle gemeenten; de volgende audits
worden in de clusters opgepakt. De leden van het
platform pleitten ervoor om eerst goed de uitkomsten
van de vorige audits te checken: hebben we alle
aanbevelingen wel opgepakt? Afgesproken wordt om
de leden van het platform informatie en nadere vragen
te geven die zij kunnen delen met hun achterban, met
name als het gaat om vaststellen van de criteria voor
de audit.
Convenant/statuut
Wat iedere keer ter tafel komt, is het concept con-
venant of statuut dat de VNOG en het platform
vrijwilligers met elkaar willen afsluiten. Er ligt een
conceptstatuut van de VBV (Vereniging van brandweervrijwilligers),
en een ‘eigen’ conceptconvenant.
De twee documenten worden naast elkaar gelegd, en
het RMT en Dagelijks Bestuur hebben er al hun visie
op gegeven. Zaken als rechtspositieregeling, medezeggenschap
en vaststellen van (in)formele lijnen zijn
niet 1-2-3 op te lossen. De wil is er wederzijds, maar
In cluster BWAO komt de afgevaardigde, Harm
Hoftiezer, na overleg met de aanspreekpunten en
de OC leden langs de kazernes. De eerste
kazernes zijn al bezocht. Als er nog meer belangstellenden
zijn meld je dan bij Harm.
er staan wel eens wetten in de weg, en praktische
bezwaren. De vraagstukken die er, inzake de positie
van de vrijwilligers, bij de invulling van de nieuwe
gemeenschappelijke regeling zijn, komen natuurlijk
ook bij de invulling van het convenant terug. In ieder
24 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

geval is duidelijk dat aan de positie van de vrijwilliger
op zich niets verandert. Het zal nog wel een zoektocht
worden om vorm en inhoud te geven aan de medezeggenschap,
of het nu via de Ondernemingsraden van
gemeente/cluster/VNOG gaat lopen of via een Onderdeelscommissie
geregeld wordt. In het Algemeen
Bestuur van 25 maart komt e.e.a. ter tafel.
Rechtspositieregeling
De leden van het platform vragen wat de nieuwe
rechtspositieregeling gaat betekenen voor de clusters.
Omdat het bestuur heeft besloten het beheer in de
clusters te beleggen, ondersteunt het concern de
clusters en de gemeenten daarin. De burgemeesters
hebben echter de ruimte gevraagd om gemeentelijke
extra’s in te kunnen bouwen. Dit betekent dat er straks
in de uitvoering verschillen kunnen ontstaan. De harde
rechtspositieregeling is dus voor iedereen gelijk, maar
de gemeenten binnen de clusters krijgen nog wel
eigen ruimte.
Maar ook op ander vlak is nog niet alles duidelijk,
bijvoorbeeld inzake verzekeringen. Momenteel staat in
de rechtspositieregeling opgenomen dat vrijwilligers
“adequaat” verzekerd behoren te zijn. Dit roept echter
de discussie op wat de definitie van een adequate
verzekering is. Er wordt wel opgemerkt dat de rechtspositieregeling
losstaat van de regionalisering. De VNG
(Vereniging Nederlandse Gemeenten) heeft de regio’s
opgedragen de rechtspositieregeling uit te voeren.
Genoeg redenen dus voor vervolgoverleg.
Lineke Berendsen
Herma van Eijk
Tot slot een oproep van de leden van het platform: Vrijwilligers laat u
horen! Als u dus input heeft voor het platform, mail het aan (een van)
de leden:
Ronald Kraan: ronald.kraan@brandweervrijwilligers.nl
Harm Hoftiezer: harmhoftiezer@hotmail.com
Heimen Pap: heimen.pap@elburg.nl
Henk-Bram Lammers: hb.lammers@upcmail.nl
Wim Wolfswinkel: wim@wolfswinkel.nl
Gert Knoppersen: hgknoppersen@putten.nl
Meldkamer Oost Nederland krijgt vorm
De MON wordt steeds meer een begrip. Met het aanwijzen van vier kwartiermakers als voorlopers en
wegbereiders komt een daadwerkelijk samengaan van de Meldkamers VNOG (Apeldoorn) en IJsselland
(Zwolle) in zicht.
Freek Vierwind is de kwartiermaker die als directeur
verantwoordelijk is voor het multidisciplinaire deel en
voor de onderlinge samenhang. Daarnaast moeten de
drie kolomchefs politie (Gerrit van der
Linde), brandweer (Gerrit Euverman) en
ambulancevoorziening (Arjan Hanekamp)
de samenhang tussen de beide regio’s
binnen hun kolom garanderen. Van de
kwartiermakers wordt verwacht dat zij
“zo snel mogelijk vorm en inhoud geven
aan de nieuwe bedrijfsvoering en gaan sturen op een
nieuwe bedrijfscultuur… Deze tijdelijke leidinggevende
functies zijn dan ook cruciaal voor het laten slagen
van de vorming van de MON.”
Ook in letterlijke zin wordt er aan de MON gebouwd. In
november werd in Zwolle een zogenaamde ‘mock up’
gebouwd: een op schaal of, in dit geval, ware grootte
gemaakt model. Dat was nodig omdat de nieuwe
Meldkamer in Apeldoorn gevestigd wordt, in de ruimte
waar nu nog alleen de VNOG-centralisten hun werk
doen. Alle hoeken, ramen en deuren werden opgemeten,
nagebouwd, en daarna werden houten modellen
van tafels, stoelen, beeldschermen etc. in
de ruimte gezet. En toen kon het
simuleren beginnen! Tijdens die
simulatie werd alles vastgelegd in beeld
en woord. Daarna kon vastgesteld
worden wat de beste opstelling van de
tafels is, rekening houdend met loop- en
zichtlijnen, privacy, deuren, ramen enzovoort. Als het
goed is, is dus straks de nieuwe werkplek van de
centralisten uit VNOG en IJsselland al helemaal getest
en goed bevonden, voordat ze er daadwerkelijk gaan
werken.
Inmiddels is op de derde verdieping aan de Europaweg
de grote verbouwing al begonnen.
Informatie op www.meldkamer-oostnederland.nl
25

samenwerken bij beheer en inkoop brandweermaterieel
Warehouse voor slim samenwerken
Onze bestuurders spraken in de bestuurdriedaagse van september 2007 over allerlei brandweerzaken.
Over de gevolgen van al of niet regionaliseren, maar ook over optimaliseren van de samenwerking en het
delen van kennis op het gebied van brandweermaterieel binnen de VNOG (gemeenten, clusters en het
concern). De bestuursopdracht Warehouse moet daar vorm aan geven. Een stuurgroep werd in het leven
geroepen onder leiding van mevrouw Leppink-Schuitema, burgemeester van Montferland, en daarna kon
de projectgroep aan de slag, met brandweermensen uit alle streken van de regio en met diverse achtergronden.
De bestuursopdracht Warehouse werd in eerste
instantie gezien als een project met een begin- en een
einddatum. Al snel kwam het besef bij stuurgroep
en projectteam dat optimaliseren van samenwerking
meer een proces is en dat een projectmatige aanpak
alleen niet toereikend is om van onderaf de nieuwe
vorm van samenwerking te realiseren.
Hoe werkt het?
De gemeente kijkt jaarlijks welk materiaal in dat jaar
en de daarop volgende jaren vervangen moet worden.
Maar daarbij vraagt men ook wat de buurgemeenten
doen en wat er speelt in de eigen en andere clusters.
Als het past en nuttig is, wordt gezamenlijk ingekocht.
Dat gebeurt nu al, maar de werkwijze Warehouse wil
dit collectief inkopen en beheer van materieel verder
bevorderen.
De individuele plannen van gemeenten worden in het
cluster behandeld en ingebracht in de regionale klankbordgroep
Materieel&Logistiek (M&L) van de VNOG.
Het resultaat is een overall inzicht in de plannen van
de 22 gemeenten. De klankbordgroep analyseert de
vervangingsplannen en kijkt of gelijksoortig materieel
beter collectief ingekocht kan worden. Criteria daarbij
zijn o.a.: aantallen, inkoopvoordeel, onderhoudsvoordeel,
garantie, standaardisatie, uitwisselbaarheid en
onderhandelingspositie met de leverancier.
Om collectief goed te kunnen inkoop is het ook van belang
gelijke kwaliteitseisen voor materieel te hebben.
Aan de klankgroep Operatiën, waarin alle clusters vertegenwoordigd
zijn, is gevraagd om die op te stellen.
Hetzelfde geldt voor de minimale onderhoudseisen,
die door de klankbordgroep M&L worden opgesteld.
26 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

In de werkwijze Warehouse blijven de gemeentelijke
brandweren autonoom bij het inkopen van eigen
brandweermaterieel. Ze bepalen dus uiteindelijk zelf
wie de inkoop doet: het korps, de eigen gemeentelijke
dienst of collectief door de VNOG met andere gemeenten
en clusters.
Opbrengst
De werkwijze heeft zijn eerste concrete succes
opgeleverd. Cluster Achterhoek Oost heeft gevraagd
om bij de aanschaf van haar chemicaliënpakken de
werkwijze Warehouse toe te passen. Met instemming
van de andere clusters leidde dit in november 2009
tot het eerste collectieve inkoopproject in de VNOG,
dat als ‘proeftuin’ gebruikt wordt voor de werkwijze
Warehouse. De bevindingen uit dit project worden
gebruikt om de werkwijze Warehouse waar nodig aan
te passen.
Hulpmiddelen
Natuurlijk is daarmee het proces nog niet volmaakt.
Om de samenwerking tot volle bloei te brengen en te
borgen, moet nog een aantal zaken geregeld worden.
Zo zijn we bezig met het uitzoeken van een computerprogramma,
dat alle gemeenten en clusters kan
ondersteunen bij het bestellen en beheren van het
Opgeven is geen optie!
brandweermaterieel. Als werknaam voor dat systeem
is gekozen voor WIS (Warehouse Informatie Systeem).
WIS kennen we natuurlijk ook als afkorting voor
Wandelgangen Informatie Systeem. Er zijn dan ook
overeenkomsten: Iedereen kent en gebruikt het
systeem, en informatie wordt uitbundig uitgewisseld.
Gelukkig is het Warehouse Informatie Systeem niet afhankelijk
van het Wandelgangen Informatie Systeem,
omdat alle gemeenten hun materieeldata zelf up to
date houden en delen met anderen.
WIS gaat gemeenten, clusters en regio helpen om
informatie en kennis snel en goed met elkaar te delen.
WIS helpt daarmee bij het voldoen aan de voorwaarden
“beheer en inkoop van materieel is op regionaal niveau
belegd” uit het raamconvenant van BZK.
Inmiddels is het draagvlak van de Warehousegedachte
in de VNOG groot. De doelstelling van de bestuursopdracht,
samenwerken en delen van kennis op
materieelgebied, en materieel inkopen en beheren
waar dat voordeel oplevert, is bereikt. De daadwerkelijke
resultaten komen in de komende jaren bij het
toepassen en gebruiken van de werkwijze.
Peter Aalders, projectleider
e: p.aalders@vnog.nl
Adri Zethof, werkzaam als vrijwilliger bij het Rode Kruis en SIGMA-lid voor de GHOR, heeft een actie op
touw gezet om geld in te zamelen voor het KWF. De GHOR ondersteunt dit initiatief van harte. Bij deze
een oproep om hem flink te sponsoren om hem zo een steuntje in de rug te geven tijdens zijn beklimming
van Alpe d’Huez!
‘Alpe d’HuZes’ is het wielerevenement waarbij de deelnemers individueel
of in teamverband minimaal zes maal op één dag de Alpe d’Huez beklimmen.
Dit doen ze om geld op te halen voor het Alpe d’HuZes onderzoeksfonds
bij KWF Kankerbestrijding. De eerste editie van de actie in 2006
zorgde al voor een opbrengst van ruim 370.000 euro. In 2007 fietsten ze
meer dan 1 miljoen euro bij elkaar. In 2008 werd het recordbedrag van ruim
3,6 miljoen euro opgehaald en in 2009 bijna 6 miljoen.
De Stichting Alpe d’HuZes hanteert een strikt anti-strijkstokbeleid: alle
giften gaan voor 100% naar het onderzoeksfonds. Afgelopen jaren werd
met dit geld het onderzoeks- en revalidatieprogramma A-CaRe gestart, waarmee kankerpatiënten beter en sneller
kunnen herstellen. Een belangrijk en uniek onderzoek dat revalidatie voor alle kankerpatiënten binnen handbereik
moet brengen. Bezoek de pagina van Adri en sponsor hem, om zo bij te dragen aan het goede doel:
http://deelnemers.alpe-dhuzes.nl/acties/zethofaw/team/
algemene informatie over de actie: www.opgevenisgeenoptie.nl
27

van voor naar achteren en
van links naar rechts: Lisette
de Koning, Anita Cremers en
Henk Djurrema
TNO en VNOG ploegen, zaaien en oogsten in proeftuin
Nieuwe soorten multi-samenwerking
ontwikkeld
De VNOG heeft vorig jaar een zogenaamde ‘proeftuin’ opgestart met TNO. Het gaat daarbij om het
innoveren van de multidisciplinaire operationele samenwerking, het uitvoerbaar maken van nieuwe
ideeën en het meten van effectiviteit van innovaties.
Voor de VNOG is de samenwerking met TNO zeer
waardevol. Projectleider namens VNOG Henk Djurrema:
“De veiligheidsregio wil de kwaliteit van het
multidisciplinair optreden bij crisissituaties verder
verbeteren en innoveren. Dit is ook noodzaak, omdat
de wereld snel verandert. Incidenten en rampen
worden gecompliceerder. Nog nooit waren zoveel
instanties betrokken bij een gemiddeld groot incident
of een ramp en nog nooit was er zoveel informatie
beschikbaar. De vraag is of we dat nog wel aankunnen
met de traditionele manier van werken.”
Ook voor TNO is de samenwerking in de proeftuin van
groot belang. Projectleider namens TNO, Judith
Boertjens: “TNO heeft als missie het toepasbaar
maken van wetenschappelijke kennis om zo het
innovatief vermogen van BV Nederland te versterken.
Het proeftuin-concept past hier mooi in. Innovatieve
nieuwe samenwerkingsvormen kunnen we in de
proeftuin verder concretiseren en testen op hun
efficiëntie en effectiviteit. Voor ons een ideale kans
om te innoveren samen met de eindgebruiker.”
28 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Judith Boertjens
Onder de indruk
In de proeftuin is door TNO uitgebreid de werkwijze
van ROT’s en CoPI’s onderzocht tijdens oefeningen en
op basis van ervaringen tijdens daadwerkelijke
inzetten. Getest is onder meer hoe en welke informatie
uit het veld komt en hoe mensen daar mee omgaan en
of de huidige manier van werken in een CoPI of ROT
nog wel efficiënt genoeg is. Anita Cremers, deelprojectleider
vanuit TNO: “We kregen de kans om mee te
kijken bij CoPI-oefeningen in Vaassen. Ik was in eerste
instantie onder de indruk van de enorme diversiteit
aan informatie die bij een incident boven tafel komt.
Er wordt nogal wat gevraagd van de deelnemers aan
het CoPI. We konden daar als TNO een goed gevoel
voor de praktijk krijgen, al merkten we ook wel dat het
tijdens een oefening moeilijk blijft om daadwerkelijk
de urgentie van een ramp te laten voelen. Daarom was
Vliegdekschepen
het ook goed dat we gebruik mochten maken van jullie
ervaringen tijdens Koninginnedag 2009.”
Vergaderklok
De oefeningen met het Regionaal Operationeel Team
(ROT) werden gevolgd door Lisette de Koning. Ook
daar viel op dat er enorm veel informatie moet worden
verwerkt, maar dat het delen daarvan lastig is.
“We zagen dat men toch de neiging heeft om informatie
lange tijd binnen de eigen kolom te houden. In feite
wacht men vaak tot er weer een nieuwe ROT-vergadering
komt om dan pas gegevens met elkaar te delen.
Het nieuwe Multi Actie Centrum (MAC) op de Europaweg
stimuleert wel tot meer en beter delen, maar het
is toch nog steeds de vergaderklok die bepaalt
wanneer informatie echt met elkaar wordt gedeeld.
We hebben samen met de VNOG een interventie
ontwikkeld die het delen van informatie tussen de
kolommen stimuleert, op het juiste moment en met de
juiste mensen. Dit kan betekenen dat een ROT eerder
bij elkaar moet worden geroepen dan het vooraf
geplande tijdstip.
Henk Djurrema: “Van belang bij genetwerkt werken is
ook dat iedereen vooraf al op de hoogte is van de
meest relevante informatie, voordat de vergadering
begint. Je hoeft dan niet meer standaard het rijtje deelnemers
langs te gaan, maar begint direct met het
bespreken van de belangrijkste beslispunten.”
Rijk en actueel
Ook bij CoPI’s valt er volgens de TNO-onderzoekers
nog veel winst te behalen. Cremers: “Wij observeerden
dat men bij aanvang van een CoPI-overleg eerst
nog een actueel plot moet gaan maken, dat kost veel
tijd. We denken dat hulpverleners tijd kunnen winnen
door zo’n plot al actueel te hebben vóórdat de
vergadering begint. Dit kan bijvoorbeeld door
sensoren op kleding van brandweermensen, camera’s
op helmen die rechtstreeks beelden verzenden en
Bij de ontwikkeling van de interventies is ook gebruik gemaakt van diverse literatuur, zoals over “High Reliability
Organisations”. Dit zijn ‘hoge risico’ organisaties waar kleine fouten rampzalige gevolgen kunnen hebben, en
die toch heel veilig functioneren, omdat ze super-alert zijn (dat heet: ‘mindfulness’). Bijvoorbeeld vliegdekschepen:
fouten kunnen hier grote gevolgen hebben, toch komen (fatale) fouten vrijwel niet voor. HRO’s bereiken
deze hoge betrouwbaarheid onder meer door de verantwoordelijkheden zoveel mogelijk laag in de organisatie
te leggen. Men kijkt constant kritisch naar eigen en andermans werkzaamheden en (bijna) fouten worden direct
gemeld, zodat er van geleerd kan worden.
2

hulpverleners die direct informatie op een pda
invoeren en doorsturen. Het gaat erom dat je een plot
zo rijk en actueel mogelijk krijgt, zodat je daarna in
een CoPI-overleg sneller tot goede beslissingen kunt
komen.”
- Maar wordt dat allemaal niet een beetje teveel voor
een hulpverlener? Hij moet al zoveel…
“Dit lijkt moeilijker dan dat het is. Natuurlijk gaat het
hier ook om competenties, maar die kun je trainen.
Bovendien denken we bij TNO na over manieren om
technische hulpmiddelen zo in te richten dat mensen
er goed mee kunnen werken. Brandweermensen en
andere hulpverleners moeten daarbij niet dienstbaar
gemaakt worden aan de techniek, maar juist andersom!
Je moet de technische hulpmiddelen zo maken dat
ze eenvoudig zijn in te zetten. We hebben al positieve
ervaringen hiermee opgedaan, bijvoorbeeld bij
Defensie.” Henk Djurrema vult aan: “Uit onderzoek
blijkt dat het motiveert als je er ook wat voor terugkrijgt.
Dus bijvoorbeeld een bevelvoerder brandweer
geeft niet alleen maar, hij krijgt er ook weer bruikbare
informatie voor terug. En dus heeft iedereen baat bij
het snel delen van informatie.”
Vervolg
Na de uitgebreide observaties en kleine testen in
2009, gaat de proeftuin in 2010 een nieuwe fase in.
“We hebben een aantal verbeteringen bedacht en die
gaan we in een proefopstelling bij TNO testen”, aldus
Cremers. “We halen dus daadwerkelijk een CoPI naar
Soesterberg. De deelnemers krijgen een realistisch
scenario voorgeschoteld en we willen dat zij dit
oplossen mede met behulp van onze verbetervoorstellen.”
Boertjens: “Aandacht voor competentieontwikkeling
is van groot belang binnen genetwerkte organisaties.
TNO heeft een online tool ontwikkeld waarmee een
analyse gemaakt wordt van de aanwezige en nog te
ontwikkelen competenties.
De volgende stap is het op maat maken van een
digitale leeromgeving voor training van de competenties
voor genetwerkt multidisciplinair samenwerken.
De digitale leeromgeving helpt de mensen de regie te
nemen over hun eigen leren. Deze ontwikkelingen
zouden van nut kunnen zijn voor het veiligheidspaspoort.”
De Koning: “Dit jaar willen we de ideeën die we vorig
jaar hebben ontwikkeld samen met de VNOG generiek
toepasbaar maken. We gaan hierover binnenkort in
gesprek met de andere Veiligheidsregio’s in Gelderland
en Overijssel én met het landelijk project
Netcentrisch Werken, waarmee TNO al een samenwerkingsverband
heeft. Verder is het voor TNO van belang
om de resultaten wetenschappelijk te kunnen toetsen
op effectiviteit en efficiëntie en om daarover te
publiceren. In november komt er een symposium en
een boek over het thema ‘Innovatie die werkt’ . Ook
daarin worden de resultaten van de samenwerking
tussen VNOG en TNO verwerkt.”
Erwin te Bokkel
e: e.tebokkel@vnog.nl
CoPI en ROT
Een CoPI (commando plaats incident) is het
multidisciplinair commando op de plaats van het
incident onder eenhoofdige leiding van HOvD-
Brandweer vanaf GRIP 1. De taak van het CoPI is de
bestrijding van de bron van het incident. De
nadruk ligt op de aansturing van de operationele
diensten en uitvoering van de operationele
processen ter plaatse. Naast de OVD-en van
politie, GHOR en brandweer, hebben ook een
voorlichter, een plotter en een logger zitting in het
CoPI.
Het ROT (Regionaal Operationeel Team) komt
samen op het multi-actiecentrum op de Europaweg
in Apeldoorn vanaf GRIP 2, als de effecten van
het incident het brongebied (dreigen) te overstijgen.
De Operationeel Leider is de Commandant
van Dienst Brandweer of Politie. Het ROT heeft
vooral de tactische leiding bij een groot incident.
Leden van het ROT zijn onder meer de commandanten
van dienst van de politie, brandweer, GHOR
en de coördinerend gemeentesecretaris. Zij zijn
hoofd van hun eigen secties die actief worden in
het Multi Actie Centrum (MAC). Ook kent het ROT
evt. vertegenwoordigers van Defensie, het
Openbaar Ministerie en de Provincie. Een
informatiemanager, communicatieadviseur, logger
en plotter ondersteunen de leden van het ROT.
30 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d

Signaaltje
Donkere wolken
Alle gemeenten zijn in rep en roer. De lokale overheid komt in zwaar weer. De ene winstwaarschuwing is
nog onheilspellender dan de andere. 35 miljard moet het rijk bezuinigen! De gemeenten zijn gewaarschuwd:
houd rekening met het ergste: 20% minder te besteden.
In dat opzicht kon de kabinetscrisis niet op een slechter moment komen. Het lijkt mij dat je een kaalslag
in de overheidsbudgetten wel controversieel mag noemen. Er zal dus voorlopig wel geen besluit over
genomen worden. Toch roept iedereen dat er nu tering naar de nering gezet moet worden. Maatregelen
zijn onuitstelbaar. Wie moet die beslissingen nemen? Ik weet het niet. Straks blijkt dat we ons voor niets
ongerust gemaakt hebben. Geen kabinet, geen rijksbezuinigingen, geen problemen voor de gemeenten.
Of is dat te kort door de bocht?
Komt het vandaag niet, dan zal het morgen vast en zeker komen. Daarom ben ik maar vast begonnen
met een lijstje van bezuinigingen. De brandweer zal er niet aan ontkomen en dus ook het VNOG-bolwerk
zal er aan moeten geloven. Eigenlijk is bij de brandweer makkelijk geld te verdienen.
Wat te denken van het verbieden van mijn seksegenoten bij de brandweer? Dat levert geld op. Geen
aparte voorzieningen meer vanwege de arbo. Eén hok waarin ieder zich kan omkleden is prima.
Ook het aantal uitrukken kan fors omlaag. Ik heb wel eens begrepen dat meer dan driekwart van de
meldingen onnodig is. We gaan gewoon iedere wijk of dorp een maximum aantal uitrukken geven per
jaar. Als ze op zijn, houdt het gewoon even op. Met de meldkamer stoppen we ook. In iedere gemeente
geven we het telefoonnummer van de commandant door. Als er dan wat is, bellen de mensen hem maar.
Hij stapt in de auto, haalt de andere vijf man op en rijdt naar de brand. Hij weet toch precies de weg.
Scheelt ook weer uitruktijd.
Iedere maandagavond dat oefenen, dient ook nergens toe. In de praktijk is het toch altijd anders. Wat
schiet je er dan mee op om te oefenen? Door al die valsmeldingen kunnen ze al donders goed uitrukken.
Dat gaat vanzelf zonder oefenen.
Dat verhaal over die natuurbrand is ook al zoiets. Vroeger liet men die bossen toch ook gewoon
afbranden? Als gemeenten domweg verbieden om in het bos te gaan wonen, kamperen of andere
activiteiten te ontplooien, is er ook geen risico. Scheelt ook weer mooi in de kosten, want al die
bijzondere voorzieningen als 4-wheel drives heb je dan niet nodig.
Het is even op een andere manier denken, maar zo moeilijk is het allemaal niet. In een half uurtje heb ik
al heel wat miljoenen verdiend. Moet je voorstellen wat je daar allemaal voor leuke dingen mee kunt
doen. Zwembaden, schouwburgen, subsidies aan voetbalclubs, verlaging van de belastingen, je zegt
het maar. De gemeenten hebben geen enkel probleem meer. Ze houden zelfs geld over.
Misschien moeten we de brandweer wel gewoon opheffen. We stoppen met de solidariteit. Ieder voor
zich. Niets meer gezamenlijk zorgdragen voor brandweerzorg. De vrijwilligers houden tijd over en
kunnen zich op een andere manier nuttig maken voor de gemeenschap. Op die manier slaan we twee
vliegen in één klap: én we houden geld over, én andere belangrijke dingen kunnen door het grote aantal
vrijwilligers ook worden gedaan.
Florence Fox Heeft
u Florence iets te melden, in reactie op
deze column, mail dan aan: florence@vnog.nl
31

Henny Korswagen stroopt voor ons de hele wereld af op zoek naar bijzonder hulpverleningsmaterieel.
Het feit dat hij voor de U.N. werkt, maakt dat natuurlijk wel wat makkelijker.
“Twee ambulances in Bor (ook wel triple B:
Burgers Bush Bor) in Soedan. Ze zijn een
donatie, maar ik weet niet van welk land.
Ze zien er goed uit, met name aan de
buitenkant. Kan ook niet anders want ik heb
ze nog nooit zien rijden. Voor deze wegen in
Bor is het geen goede uitvoering, neem ik
aan. Ze staan op het terrein van het
ziekenhuis. Vorig jaar toen ik hier was,
stonden ze 50 meter verderop en ze zijn
verzet, dus ze rijden kennelijk wel.”
“Deze is een donatie van Saudi-Arabië en was operationeel tijdens de HIV AIDS dag.
Men kon er op vrijwillige basis een bloedtest laten doen.”
En dit monster spotte
Henny in Malaka.
32 S a m e n w e r k e n a a n v e i l i g h e i d