Arbohulpmiddelen Afbouw en Onderhoud

ARBO CONVENANT
Arbohulpmiddelen Afbouw en Onderhoud
mogelijkheden en belemmeringen
ir. W. Put
ir. A. Harsta

Arbohulpmiddelen Afbouw en Onderhoud
mogelijkheden en belemmeringen
ir. W. Put
ir. A. Harsta
Onderzoek verricht in opdracht van de Branchebegeleidingscommissie
door Aldus bouwinnovatie
februari 2005

Arbohulpmiddelen Afbouw en Onderhoud
mogelijkheden en belemmeringen
Opdrachtgever Branchebegeleidingscommissie Afbouw en Onderhoud:
3
› FNV Bouw
› Hout- en Bouwbond CNV
› Koninklijke Fosag
› NOA
› Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid
Uitgevoerd door Aldus bouwinnovatie:
› ir W. Put
› ir A. Harsta
Datum augustus 2004
Met medewerking van de Glas Branche Organisatie
Deze publicatie heeft tot doel het informeren van geïnteresseerden in Arbohulp-middelen voor de sector
Afbouw en Onderhoud. De informatie in deze publicatie is voor genoemd doel vrij te gebruiken met
inachtneming van de auteursrechten van alle afbeeldingen.
Ondanks dat deze publicatie met de nodige zorgvuldigheid is samengesteld kunnen hieraan geen
rechten worden ontleend en wordt op geen enkele wijze aansprakelijkheid aanvaard.

4
Inhoudsopgave
1 Inleiding 6
1.1 Achtergrond en probleemstelling 6
1.2 Doelstelling en resultaat 6
2 Beroepsgroepen en risicohandelingen 7
2.1 Inleiding 7
2.2 Glaszetters 7
2.3 Schilders 9
2.4 Blokkenstellers 9
2.5 Wand- en plafondmonteurs 11
3 Hulpmiddeleninventarisatie 12
3.1 Inleiding 12
3.2 Hulpmiddelen voor glaszetters 13
3.3 Hulpmiddelen voor transport op de bouwplaats van ladders en
steigers (schilders/glaszetters) 19
3.4 Hulpmiddelen voor het realiseren van een hoge werkpositie
(schilders/glaszetters) 20
3.5 Hulpmiddelen voor blokkenstellers 24
3.6 Hulpmiddelen voor wand- en plafondmonteurs 27
4 Bedrijfsbezoeken 32
4.1 Inleiding 32
4.2 Gebruik van hulpmiddelen door glaszetters 33
4.3 Gebruik van hulpmiddelen door schilders 42
4.4 Gebruik van hulpmiddelen door blokkenstellers 45
4.5 Gebruik van hulpmiddelen door wand- en plafondmonteurs 51
5 Conclusies 58
5.1 Algemene conclusies 58
5.2 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen 62

Bijlagen 69
I Overzicht leveranciers hulpmiddelen 70
II Overzicht bedrijfsbezoeken 72
III Fotoverantwoording 73
IV Literatuur en websites 74
V Deelnemers Werkgroep Fysieke Belasting Arboconvenant
Afbouw en Onderhoud 76
5

1 Inleiding
1.1 Achtergrond en probleemstelling
Achtergrond van dit rapport is het ‘Plan van aanpak fysieke belasting’ van het
Arboconvenant Afbouw en Onderhoud dat de sociale partners in de sector afbouw
en onderhoud met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben
afgesloten. Het plan van aanpak heeft tot doel de fysieke belasting van werknemers
te verminderen bij de beroepsgroepen glaszetters, schilders, blokkenstellers en
wand- en plafondmonteurs. Daartoe zijn streefdoelen omschreven ten aanzien van
bekendheid, beschikbaarheid en daadwerkelijke toepassing van hulpmiddelen en
maatregelen. En er zijn streefdoelen omschreven ten aanzien van de bronaanpak in
de bouwprocesketen.
Geconstateerd is dat de branche nog te weinig gebruik maakt van arbohulpmiddelen
om de fysieke belasting te beperken en hiermee arbeidsletsel en -uitval te
voorkomen. Op dit moment is er te weinig inzicht in de oorzaken (beschikbaarheid,
bekendheid, bruikbaarheid, en/of (gebruiks)behoefte).
1.2 Doelstelling en resultaat
Doelstelling van dit project is meer inzicht te verkrijgen in de beschikbare
arbohulpmiddelen en de bruikbaarheid ervan voor een aantal gedefinieerde
arbeidsrisico’s zoals genoemd in hoofdstuk twee.
Daartoe is voor de verschillende branches een inventarisatie van beschikbare
hulpmiddelen gemaakt. Een overzicht hiervan is te vinden in hoofdstuk drie van dit
rapport.
Daarnaast is door middel van bedrijfsbezoeken praktijkonderzoek gedaan naar de
bekendheid en het gebruik van hulpmiddelen en naar de belemmeringen waardoor
nog te weinig gebruik gemaakt wordt van hulpmiddelen. De resultaten hiervan zijn
te vinden in hoofdstuk vier.
Algemene conclusies en conclusies ten aanzien van hulpmiddelen en
verbetersuggesties zijn te vinden in hoofdstuk vijf.
6

2 Beroepsgroepen en risicohandelingen
2.1 Inleiding
Het onderwerp fysieke belasting, onderdeel van het arboconvenant Afbouw en
Onderhoud, is van toepassing op vier beroepsgroepen in de afbouw en onderhoudsector:
glaszetters, schilders, blokkenstellers en wand- en plafondmonteurs.
In de Nulmeting fysieke belasting in de afbouwsector ter voorbereiding van het
arboconvenant, zijn de risicohandelingen van deze vier beroepsgroepen geanalyseerd
en beschreven. Ze worden in onderstaande paragrafen kort genoemd.
Gedurende het uitvoeren van dit onderzoek ontstond bij de convenantpartijen de
aanvullende vraag of er bij glaszetters en blokkenstellers specifieke product- en
marktsegmenten en toepassingssituaties zijn met verhoogde risico’s. De resultaten
hiervan zijn op basis van aanvullende gesprekken met sleutelfiguren en
bronnenonderzoek in onderstaande paragrafen weergegeven.
2.2 Glaszetters
2.2.1 Risicohandelingen
› Transporteren, opbouwen, afbreken en verplaatsen van ladders en
onderhoudssteigers op de bouwplaats.
› In- en uitladen van glas op/van de auto op de bouwplaats.
› Transporteren van glas naar het gebouw.
› Transporteren van glas naar de werkplek.
› Positioneren van glas in het kozijn.
2.2.2 Branche informatie
Glaszetten gebeurt zowel door gespecialiseerde glaszetbedrijven als door
gecombineerde schilder-/glaszetbedrijven.
Bedrijven die in de GBO zijn verenigd genereren het grootste deel van de omzet uit
handel in glas, FOSAG bedrijven genereren de grootste omzet uit het verwerken
van glas en/of schilderen.
7

› Van het aantal glaszetters in de branche zijn geen eenduidige gegevens
beschikbaar in verband met de gecombineerde schilder-/glaszet
bedrijven. Naar schatting gaat het om zo’n 2000 à 2500 glaszetters. Bij
de bij Fosag aangesloten bedrijven zijn 1650 glaszetters werkzaam.
› Van de gecombineerde schilder-, afwerk-, glaszetbedrijven komt
ongeveer 10% van de omzet uit het glaszetten.
› Van de gecombineerde schilder-, afwerk-, glaszetbedrijven (totaal ruim
3.500 in ‘99) is ongeveer 65% kleiner dan 5 manjaren; deze bedrijven
omvatten nog geen 20% van de totale arbeidscapaciteit.
Inschatting glasmarkt isolatieglas in Nederland (2003) door Glaverbel:
› Nieuwbouw woningen (gemiddeld 20,15 m 2 /woning): 1.200.000 m 2
› Renovatie woningen (met bouwvergunning): 1.010.000 m 2
› Vervangingsmarkt: 1.200.000 m 2
› KO&R: 562.000 m 2
› Nieuwbouw bedrijven: 324.000 m 2
› Renovatie bedrijven: 200.000 m 2
› Nieuwbouw kantoren: 370.000 m 2
› Renovatie kantoren: 196.000 m 2
› TOTAAL: 5.000.000 m 2
Inschatting glasmarkt isolatieglas in Nederland (2003) door St. Gobain glas:
› Nieuwbouw woningen: 1.275.000 m 2
› Nieuwbouw U-bouw: 1.275.000 m 2
› Renovatie woningen: 1.275.000 m 2
› Renovatie U-bouw: 1.275.000 m 2
› TOTAAL: 5.100.000 m 2
Ruitafmetingen en gewichten:
› Indeling naar gewichtscategorieën is niet geregistreerd door de
glasbranche.
› De gemiddelde ruitafmeting was in 1998: 0,9 m 2 .
› Trend bij woningbouw: ruiten steeds kleiner.
› Trend bij utiliteitbouw: ruiten steeds groter.
› Trend bij interieurglas: steeds grotere en zwaardere elementen (ook bij
wandmontage).
8

Diverse opmerkingen:
› De vervangingsmarkt is een belangrijk en snel groeiend marktsegment;
veel dubbelglas dat is geplaatst in de jaren 80, is aan vervanging toe.
› Bij glasschade is inzet van hulpmiddelen minder vaak een probleem
omdat de kosten hiervoor door de glasverzekering worden gedekt.
› Bij seriematige nieuwbouw en renovatie van woningen is in verband met
de productiesnelheid de hoeveelheid glas die per werknemer per dag
wordt getild hoog.
› Van binnenuit beglazen is een belangrijke oorzaak van problemen op
het gebied van fysieke belasting; de houding bij het tillen is ongunstig en
inzet van hulpmiddelen wordt sterk belemmerd door steigers en
terreineigenschappen. Inzet van een hefsteiger zou hier veel kunnen
verbeteren.
2.3 Schilders
2.3.1 Risicohandelingen
› Transporteren, opbouwen, afbreken en verplaatsen van ladders en
onderhoudssteigers op de bouwplaats.
› Het werken op ladders en steigers.
2.4 Blokkenstellers
2.4.1 Risicohandelingen
› Transporteren van gipsblokken van het afleverpunt op de bouwplaats
naar de verwerkingsplaats.
› Transporteren van gipsblokken op de verwerkingsplaats (van/naar
zaagtafel en wand).
› Plaatsen van gipsblokken in de wand.
2.4.2 Branche informatie
Blokkenstellers plaatsen niet dragende binnenwanden van gipsblokken. Naast de
werknemers in loondienstverband bij afbouwbedrijven en aannemers is in de
branche een groot aantal ongeorganiseerde zzp-ers werkzaam. Zij werken voor
afbouwbedrijven of rechtstreeks voor aannemers of voor particulieren.
Meestal is er bij blokkenstellers een scheiding van taken. Er zijn gespecialiseerde
werknemers voor het opperen, maatvoeren, bouwen en afwerken.
9

Blokkenstellen gebeurt vooral in de woningnieuwbouw (minimaal 85%, de rest
vooral in woningrenovatie, in de utiliteitsbouw komt blokkenstellen bijna niet voor)
Conform de CAO afbouw mogen gipsblokken van meer dan 18 kg niet verwerkt
worden. Alternatief voor wanden van gipsblokken zijn 60 tot 100 kg zware
verdiepingshoge cellenbetonpanelen van Y-tong (Xella) of metal-studwanden
(metaalprofielen met gipskartonplaten, zie 2.5 Wand- en plafondmonteurs).
Conform de CAO afbouw mogen deze wandelementen (indien zwaarder dan 18 kg)
niet handmatig verwerkt worden.
Inschatting (op basis van gegevens van Gibo en Y-tong) van de markt van niet
dragende binnenwanden in Nederland (2003):
› Gipsblokken: 2.200.000 m 2
› Y-tong panelen: 1.300.000 m 2
› Metal stud (met name U-bouw en woningrenovatie): 4.250.000 m 2
› Overig: 600.000 m 2
› TOTAAL: 8.350.000 m 2
Geschat aantal werknemers en bedrijven:
› Verwerken gipsblokken: 500-600 fte
› Verwerken Y-tong panelen: 400-500 fte
› Ongeveer de helft van de verwerking is het daadwerkelijk plaatsen van
de blokken, de andere helft is maatvoeren/afwerken.
› Bij het Hoofdbedrijfschap Afbouw en Onderhoud (HAO) zijn ruim 250
bedrijven geregistreerd die (ook) blokkenstellen. Dit zijn vooral kleine
bedrijven (bij de grotere CAO groep stukadoors-, afbouw, terazzo- en
vloerenbedrijven is de bedrijfsgrootte bij 70% tot 5 manjaren, bij 15% 5-
10 manjaren). Volgens HAO is er daarnaast nog een groot aantal niet
geregistreerde zzp-ers die blokkenstellen.
Diverse opmerkingen:
› De urenbesteding voor het opperen van gipsblokken is ongeveer 15%
van de totale werkzaamheden voor het plaatsen van wanden.
› Het opperen van gipsblokken wordt meestal uitbesteed, waarbij in de
meeste gevallen gebruik gemaakt wordt van een stenenkruiwagen en
ladderlift.
› Volgens schatting van Gibo wordt in 25% van alle gevallen een verrijker
gebruikt, vooral bij appartementen.
10

› Volgens schatting van Gibo wordt nog in 20% van gevallen blokken van
meer dan 18 kg gebruikt (door zzp-ers).
› Opperen van Y-tong panelen (gewicht 60 tot 100 kg) gebeurt
mechanisch tijdens de ruwbouwfase. Voor het verwerken van Y-tong
panelen zijn geschikte stelwagens beschikbaar. Deze worden in de
praktijk echter zeer beperkt gebruikt.
2.5 Wand- en plafondmonteurs
2.5.1 Risicohandelingen
› Transporteren van gipsplaten van het afleverpunt op de bouwplaats
naar de verwerkingsplaats.
› Transporteren van gipsplaten op de verwerkingsplaats (van/naar de
snijplek en het plafond/de wand).
› Plaatsen van gipsplaten in de wand/het plafond.
2.5.2 Branche informatie
Wand- en plafond monteurs plaatsen niet-dragende binnenwanden en plafonds van
plaatmateriaal. Naast de werknemers in loondienstverband bij afbouwbedrijven en
aannemers is er een groot aantal niet georganiseerde zzp-ers werkzaam, die voor
afbouwbedrijven of rechtstreeks voor aannemers of particulieren werken.
Wanden en plafonds kunnen zowel permanent als verplaatsbaar zijn:
› Het Metal-stud systeem is een niet verplaatsbaar systeem van
metaalprofielen waar gipskartonplaten op worden geschroefd en
afgewerkt. Dit wordt zowel voor wanden als plafonds toegepast. Er zijn
verschillende afmetingen en kwaliteiten. Gangbaar zijn plaatafmetingen
van 1.20 x 3.00 meter met een gewicht - afhankelijk van de dikte - van
30 kg tot ruim 40 kg.
› Systeemwanden en –plafonds zijn herplaatsbaar. Hierbij worden
verschillende materialen en afmetingen toegepast. Wandelementen van
40 kg en meer komen regelmatig voor (waaronder zware
glaselementen)
11

3 Hulpmiddeleninventarisatie
3.1 Inleiding
Bij het inventariseren van de beschikbare hulpmiddelen is gebruik gemaakt van
verschillende onderzoekmethodes.
Informatie is verzameld door het bestuderen van literatuur, beurscatalogi, productdocumentatie,
branche-informatie, zoeken op internet. Tevens door het voeren van
telefoongesprekken en het afleggen van bedrijfsbezoeken.
Verder is informatie verzameld door gesprekken met brancheorganisaties,
belangenorganisaties, onderzoeksinstellingen, leveranciers van materialen,
leveranciers en verhuurders van hulpmiddelen en verwerkers.
In dit hoofdstuk zijn de hulpmiddelen weergegeven die zowel in het binnen- als
buitenland zijn gevonden. Informatie over leveranciers en verhuurders is te vinden
in bijlage I.
12

3.2 Hulpmiddelen voor glaszetters
13
3.1
3.2
3.3
3.4
Glaszuigers
Voor het vastpakken en eenvoudig hanteren van de
ruit.
In verschillende uitvoeringsvormen verkrijgbaar.
Maximaal tilgewicht per glaszuiger is ± 150 kg.
Glastakel op auto
Voor het takelen van ruiten op en van de glasauto.
Geschikt voor het overzetten op een glas-
/platenwagen. Ondersteuning en loopkat zijn aan de
glasauto bevestigd en in 2 à 3 minuten op te zetten
en af te breken. Geschikt voor ruiten tot 200 kg.
Glas-/platenwagen
Kar voor het horizontaal transporteren van ruiten.
Verkrijgbaar in verschillende uitvoeringsvarianten:
› Eenmanswagen; 2 wielen (harde banden
of luchtbanden); draagvermogen 500 kg.
› Glasdraagverlichter (1 wiel met
glaszuiger); draagvermogen 200 kg.
› Enkel-/dubbelzijdig voor meerdere ruiten;
4 wielen; draagvermogen 1.200 kg.
3.5 3.6 3.7

14
3.8
3.9
3.10
3.11
Glasslee
Slee voor het horizontaal transporteren van enkele
ruiten. U-profiel met glaszuigers en 4 kleine wielen
(alleen geschikt voor harde vlakke ondergrond).
Doordat de glasslee met glaszuigers aan de ruit
vastzit, kan de ruit met slee opgetild worden bij
drempels, trappen e.d. Draagvermogen 200 kg.
Bouwlift
Lift voor verticaal transport van materiaal en personen.
In combinatie met een steiger te gebruiken.
Verkrijgbaar in verschillende soorten en afmetingen.
Hefsteiger
De hefsteiger bestaat uit één of meerdere masten met
een breed in hoogte verstelbaar werkplateau, dat op
elke gewenste hoogte ingesteld kan worden.
Hefsteigers bestaan zowel in een vaste variant als in
een variant met verrijdbaar onderstel.
Vacuümzuigers aan (mobiele) kraan
Voor horizontaal en verticaal transport en positioneren
van een ruit. Leverbaar in diverse varianten (vorm,
draagvermogen en beveiliging). Draagvermogens tot
boven 1.000 kg.
Voor het takelen zijn diverse mogelijkheden zoals een
vaste of mobiele hijskraan, verreiker (met JIP) en
autokraan (met JIP).

15
3.12
3.13
Evenaar aan (mobiele) kraan
Balans om met een kraan een ruit onder een
horizontaal obstakel (bijvoorbeeld een luifel of
dakoverstek) te plaatsen.
Minikraan
Hulpmiddel op rupsbanden voor het takelen van
materiaal. Door de compacte afmeting en het relatief
lage gewicht is de kraan zowel binnen als buiten te
gebruiken. Verkrijgbaar in verschillende afmetingen,
bereiken en hefvermogens. Kleinste variant:
LxBxH 1.98 x 0.60 x 1.35 meter. Gewicht: 1.050 kg,
uitschuiflengte: 5.30 meter, hefgewicht afhankelijk
van de oriëntatie van de arm: 995 tot 200 kg. Voor
zover bekend nog niet in gebruik in Nederland.
3.14 3.15 3.16
3.17
Telescopische hoogwerker (met tilhulp)
Voor horizontaal en verticaal transport en
positioneren van ruiten. De ruit hangt aan een tilhulp
aan de buitenzijde van de hoogwerkerbak. Voor
zover bekend heeft dit hulpmiddel geen CEkeurmerk.
Daarom is dergelijk gebruik van een
hoogwerker niet toegestaan.

16
3.18
3.19
3.21
Gevelridder
Uitschuifbare aluminium mast met takelmechanisme
(met glaszuigers) voor het verticaal transporteren en
positioneren van een ruit. Verkrijgbaar in verschillende
varianten: variabel hoogtebereik (tot
maximaal 9,50 m), met en zonder giek (afstandhouder
voor de gevel). Ingeschoven toestand: 4,50
m; hefvermogen maximaal 250 kg; eigen gewicht 25
kg. Te gebruiken in combinatie met een rolsteiger.
Hefapparaat op ladder en rolsteigerbeugel.
Takelinstallatie om te bevestigen aan een ladder
respectievelijk rolsteiger. De functie is vergelijkbaar
met de gevelridder.
3.20
Driehoekswagen
Demontabele driehoekswagen op wielen met contragewichten
voor verticaal of horizontaal transport en
voor het positioneren van een ruit. Door de instelmogelijkheden
is de driehoekswagen te gebruiken
voor plaatsing van een ruit onder een luifel. De
driehoekswagen kan ook binnen op de verdiepingsvloer
staan en door een gevelopening steken om
ruiten buiten langs omhoog te takelen.

17
3.22
3.23
3.24
Allestiller ‘Hendrik’
Hulpmiddel voor het tillen, verplaatsen en
positioneren van glas (en andere materialen). Handof
elektrische bediening; maximaal tilgewicht: 250 kg;
breedte: 0,77 meter (past door een deur); maximale
werkhoogte (met giek): 5,30 meter.
O-lift, Lift-up-mate, Panel-crane
Voor het optillen, horizontaal verplaatsen,
manipuleren en positioneren in de montagepositie
van glad en niet poreus plaatmateriaal. Het ‘pakken’
van het plaatmateriaal gebeurt door middel van
vacuümzuigers. Door de kleine harde wielen zijn
deze hulpmiddelen alleen geschikt voor transport
over een harde vlakke ondergrond.
3.25

18
3.26
3.27
KS Telelifter, KS Wiga, KS Glasmax, KS Glasboy
Verschillende glasplaatsingshulpmiddelen van de
Duitse leverancier K. Schulten. Voor zover bekend niet
in gebruik in Nederland.
3.29
3.28 3.30

3.3 Hulpmiddelen voor transport op de bouwplaats van
ladders en steigers (schilders/glaszetters)
19
3.31
3.32
3.33
3.34
Aanhangwagen of autolaadbak
Voor transport van onder andere klimmateriaal van de
opslagplaats naar de bouwplaats.
Vorkheftruck
Voor horizontaal transport en stapelen van
bouwplaatsmateriaal.
Bouwlift
Lift voor verticaal transport van materiaal en
personen. In combinatie met een steiger te gebruiken.
Verkrijgbaar in verschillende soorten en afmetingen.
Verreiker
Multifunctioneel hulpmiddel voor horizontaal en
verticaal bouwplaatstransport. Groot aantal varianten
in afmetingen en capaciteit; toe te passen met
verschillende soorten hulpstukken zoals pallethaak,
JIP, manbak, graafbak, grijper.

3.4 Hulpmiddelen voor het realiseren van een hoge
werkpositie (schilders/glaszetters)
20
3.35
3.36
3.37
Ladders
Voor kortdurende werkzaamheden op hoogte.
Verkrijgbaar in verschillende uitvoeringsvarianten,
afmetingen en materialen: hout, aluminium, kunststof.
Aluminium rolsteiger
Rolsteigers worden gebruikt als op een ruime
werkvloer op beperkte hoogte (buiten tot 8 meter
hoogte, binnen tot 12 meter hoogte) moet worden
gewerkt aan een relatief klein geveloppervlak.
Doordat de rolsteiger op wielen staat, is deze
verrijdbaar. Onderdelen blijven onder de 25 kg; Altrex
levert ook lichtgewicht ‘fiber-deck’
platformen/werkbordessen.
Loopvloer
Te monteren tussen rolsteigers of in combinatie met
een ondersteuningsconstructie.
Beschikbaar in verschillende lengtes: 4, 5, 6, 7, 8, 9
meter.
Gewichten tussen de 33 en 68 kg (4 respectievelijk 9
meter lengte).

21
Aluminium ondersteuningsconstructie
Ondersteuningsconstructie met loopbrug. Op
grondniveau op te bouwen en omhoog te duwen of te
takelen.
3.38 3.39
3.40
3.41
Gevelsteiger
Gevelsteiger voor het gedurende langere tijd
bereikbaar maken van een gevel.
Hangbrug
De hangbrug bestaat uit een constructie met
contragewichten op het dak waar een
loopbrug/werkbak met kabels aan hangt. De werkbak
wordt door elektromotoren aangedreven, waardoor hij
omlaag en omhoog kan worden bewogen. De
dakconstructie (en daarmee de werkbak) is naar links
en rechts verplaatsbaar.

22
3.42
3.43
Hefsteiger
De hefsteiger bestaat uit één of meerdere masten
met een breed in hoogte verstelbaar werkplateau, dat
op elke gewenste hoogte ingesteld kan worden.
Schaarhoogwerker
Verrijdbare hoogwerker met schaarconstructie voor
verticaal te verplaatsen manbakken ter grootte van
het onderstel.
Verkrijgbaar in grote variatie soorten en afmetingen.

23
Telescoop hoogwerker
Hoogwerker met manbak voor 2 personen, waarbij de
manbak uit kan wijken ten opzichte van het onderstel.
Verkrijgbaar in grote variatie afmetingen en
uitvoeringen:
› Aandrijving elektrisch of diesel
› Telescopisch of met knikgiek
› Als zelf verrijdbare, spin-, aanhanger- of
autohoogwerker
3.44 3.45 3.46 3.47
3.48
Manbak aan kraan
Personenbak om met een hijskraan te hijsen.

3.5 Hulpmiddelen voor blokkenstellers
24
3.49
3.50
3.51
Steenkruiwagen
Open kruiwagen met horizontaal en verticaal vlak om
onder andere gipsblokken op te leggen en te
transporteren.
Ladderlift
Uit delen op te bouwen ladder met liftplatform. Dit
platform is langs de ladder elektrisch omhoog en
omlaag te bewegen. Te gebruiken voor verticaal
transport van gipsblokken.
Bouwlift
Lift voor verticaal transport van materiaal en personen.
In combinatie met een steiger te gebruiken.
Verkrijgbaar in verschillende soorten en afmetingen.

25
3.52
3.53
3.54
3.55
Verreiker
Multifunctioneel hulpmiddel voor horizontaal en
verticaal bouwplaatstransport. Toe te passen met
verschillende soorten hulpstukken zoals pallethaak,
JIP, manbak, graafbak en grijper.
Voor een proef van Stichting Bouw Research (SBR) is
een variant ontwikkeld met manipulator om pakketten
van 7 gipsblokken door het raam naar binnen te
zetten.
Palletwagen
Voor horizontaal intern transport van pallets.
Stukadoorstrapje
Trapje met 2 of 3 treden om gipsblokken te plaatsen
op een hogere positie in de wand.

26
3.56
Kamersteiger
In te vouwen verrijdbaar werkplatform om op te staan
en materiaal op te zetten bij het plaatsen van
gipsblokken op een hoge positie in de wand. Geschikt
in situaties waar een stukadoorstrapje te laag is
(bijvoorbeeld daknok bij zolderverdiepingen).

3.6 Hulpmiddelen voor wand- en plafondmonteurs
27
Platendrager
Voor het vastpakken en eenvoudig hanteren van
plaatmateriaal.
Beschikbaar in verschillende uitvoeringen.
3.57 3.58
3.59
3.60
Verreiker, hijskraan of hydraulische kraan met
kantelbare pallethaak of gipsplatenbak
Hulpmiddel om een pallet met plaatmateriaal door
middel van een verreiker, hijskraan of hydraulische
kraan op de juiste verdiepingshoogte voor de gebouwdoorlaat
te positioneren. De haak (en het plaatmateriaal)
kan gekanteld worden. Bij een gevelopening
(raam) van minder dan 120 centimeter breed
(breedte van de plaat) kunnen de platen zodoende
vaak toch rechtop of diagonaal door de opening naar
binnen worden gebracht. Bij de gipsplatenbak is dit
niet mogelijk.
3.61

28
3.62
Kozijnrol
Hulpmiddel om het kozijn niet te beschadigen en om
het naar binnen trekken van de platen te
vereenvoudigen.
Platenwagen
Voor horizontaal transport van plaatmateriaal.
Varianten met 2 of 4 wielen met een verschil in
capaciteit aan platen en wendbaarheid.
3.63 3.64
Kantelbare platenwagen
Voor horizontaal transport van maximaal 8
gipskartonplaten.
Kantelmogelijkheid om platen op goede werkhoogte te
bewerken.
3.65 3.66

29
Verlengde palletwagen
Voor horizontaal intern transport van pallets. Ook als
elektrische variant mogelijk.
3.67 3.68
3.69
3.70
3.71
Zweedse platenwagen met schragen
Hulpmiddel dat in Zweden beschikbaar is voor
horizontaal transport van plaatmateriaal. Door het
zakken van de wagen kunnen de platen op twee
bokken geplaatst worden.
Gebouwlift
Voor verticaal binnentransport, geschiktheid is
afhankelijk van de afmetingen van platen en lift.
Platenlift
Voor het naar het plafond takelen en fixeren van
gipskartonplaten. Verkrijgbaar in diverse uitvoeringen
voor verschillende plafondhoogtes.
Stempels
Voor het fixeren van gipskartonplaten tegen het
plafond tijdens het vastschroeven.

30
3.72
Platenkrik en platenvoetje
Bij het monteren van gipskartonplaten bij metalstudwanden
mogen de platen niet klem zitten tussen
vloer en plafond. Met de platenkrik wordt de plaat iets
opgetild en tegen de metal-studprofielen geduwd. Zo
heeft de monteur beide handen vrij om de plaat vast
te schroeven.
Het platenvoetje is vooral geschikt om deuren af te
hangen en bijvoorbeeld meubels te stellen.
3.73 3.74
3.75
O-lift, Lift-up-mate, Panel-crane
Voor het optillen, horizontaal verplaatsen,
manipuleren en positioneren in de montagepositie van
glad en niet poreus plaatmateriaal. Het ‘pakken’ van
het plaatmateriaal gebeurt door middel van
vacuümzuigers.
3.76 3.77

31
3.78
3.79
Stelten
Om hoger te staan en lichte werkzaamheden uit te
voeren. Door individuele bevestiging aan elk been
heeft de gebruiker een grote bewegingsvrijheid.
Trap en kamersteiger
Voor het staan op een hoge werkpositie, vooral bij
plafondwerkzaamheden.

4 Bedrijfsbezoeken
4.1 Inleiding
In overleg met de werkgroep fysieke belasting zijn in totaal 18 bedrijven waarin de
vier beroepsgroepen werkzaam zijn, een aannemer en een opdrachtgever
geselecteerd voor een bedrijfsbezoek. De meeste bedrijven zijn voorgedragen door
FOSAG, GBO en NOA.
Tijdens de bedrijfsbezoeken is gesproken met werknemers en werkgevers zowel in
het bedrijf als op de bouwlocatie.
Doel van deze bedrijfsbezoeken was om in de praktijk inzicht te krijgen in de
bekendheid en ervaringen met hulpmiddelen en in de situaties waarin geen
hulpmiddelen gebruikt kunnen worden.
32

4.2 Gebruik van hulpmiddelen door glaszetters
4.2.1 Gebruik van hulpmiddelen
Glaszuigers
Algemeen bekend. Worden veel gebruikt voor grote ruiten, vooral als deze iets
hoger moeten worden getild.
Glastakel op auto
Is niet bij alle bezochte bedrijven bekend. Wordt door geen van de bedrijven
gebruikt. Het hulpmiddel wordt niet praktisch gevonden. Handmatig tillen is sneller
en gemakkelijker.
Glaswagen en glasslee
Algemeen bekend. Gebruik is wisselend. Glaswagens worden voor intern transport
in het bedrijf veel gebruikt. Op nieuwbouwprojecten zijn de terreincondities vaak te
slecht om de karren prettig te gebruiken. Om een glasslee te kunnen gebruiken,
moeten de terreincondities bijzonder goed zijn. Het op de werkplek krijgen van de
glaswagen en het opzetten en aftillen van de ruit zijn extra handelingen; handmatig
tillen gaat dan vaak sneller. Daarnaast wordt de kar zelf zwaar gevonden en is deze
lastig te manoeuvreren. Daarentegen zijn er ook bedrijven die de glaskar voor
horizontaal transport op een steiger gebruiken.
33
4.1
4.2 4.3

Bouwlift
Algemeen bekend en gebruikt in de woningnieuwbouw. Wordt gebruikt voor
vertikaal transport van ruiten met beperkte afmetingen als gekozen wordt om niet
een volledig beladen glasbok op de steiger of verdieping te hijsen. Laden en lossen
van de bouwlift (vanaf de glasbok of –container) gaat handmatig.
Hefsteiger
Algemeen bekend. Wordt een enkele keer gehuurd. Kosten zijn hoog, maar bij het
plaatsen van een groot aantal ruiten kan het interessant zijn. Voordeel is dat de ruit
op de juiste hoogte ten opzichte van het kozijn wordt aangevoerd. In verband met
de instaphoogte van 1.20 meter is op een project de hefsteiger ingegraven, zodat
de instap en aanvoer van de ruiten op maaiveld mogelijk was.
Vacuümzuigers aan mobiele kraan
Algemeen bekend. Wordt vaak gebruikt voor grote en zware ruiten en ruiten op
hoge plaatsingsposities. Kraan (of verreiker) wordt speciaal voor het plaatsen van
de ruit gehuurd of er wordt gebruikt gemaakt van de vaste bouwkraan. De
(bouw)kraan wordt ook veel gebruikt om een glasbok op de bovenste steiger of een
verdieping te hijsen.
34
4.4 4.5 4.6

St. Gobain en Glasservice Express (Schunselaar) maken ook gebruik van een
hydraulische autokraan met JIP. Voordeel is dat deze de glasbokken zelf op de
auto tilt, naar de bestemming transporteert en de ruit plaatst (bereik 35 meter). Door
het slim plaatsen van de glaszuiger kan de ruit onder een overstek worden
geplaatst en ook door het kozijn worden gestoken voor het van binnenuit beglazen.
Nadeel kan zijn dat de glaszetter, naast de kraan voor het takelen van de ruit, een
aparte voorziening nodig heeft om op hoogte de ruit te begeleiden, te plaatsen en
af te werken.
Evenaar
Hulpmiddel dat door ZHG wordt gebruikt. Het plaatsen van een ruit onder een
overstek met alleen een kraan en vacuümzuiginstallatie is vaak niet mogelijk. Bij het
gebruik van een evenaar hangt de ruit niet recht onder het hijspunt van de kraan,
waardoor plaatsing onder een luifel of andere horizontale overstek mogelijk is.
Minikraan
Hulpmiddel dat naar voren kwam tijdens het bedrijfsbezoek aan St. Gobain. Deze
minikraan lijkt te voldoen aan de specificaties van het ‘universele hulpmiddel’, zoals
door St. Gobain omschreven. Verkrijgbaarheid was een knelpunt in verband met
problemen bij de Nederlandse vertegenwoordiger. Op dit moment is er een nieuwe
35
4.7 4.8 4.9
4.10 4.11

vertegenwoordiger van het product. Voordeel is dat het hulpmiddel compact is (past
in een gebouwlift) en geschikt voor ruw terrein. Nadeel is de hoge aanschafprijs.
Telescopische hoogwerker met tilhulp
Telescopische hoogwerker is algemeen bekend en wordt gebruikt voor afkitten op
lastig te bereiken posities. Ondanks dat het transport aan de buitenzijde van de
manbak en het plaatsen van de ruit met een hoogwerker niet is toegestaan, gebeurt
dit incidenteel toch.
Gevelridder
De gevelridder is bij de meeste bezochte bedrijven bekend. Het ene bedrijf gebruikt
het af en toe en het andere bedrijf regelmatig voor het plaatsen van ruiten tot de 3 e
woonlaag (ZHG heeft ook een kleine variant van 2,5 meter voor het plaatsen van
glas onder een luifel). De gevelridder is een alternatief voor het handmatig
doorgeven van een ruit op een rolsteiger en wordt daarom vooral voor grotere en
zwaardere ruiten gebruikt. De glaszetter staat bij het plaatsen en afwerken op een
rolsteiger of ladder.
36
4.12

Hefapparaat op ladder en rolsteigerbeugel
Het hefapparaat op ladder is algemeen bekend. Wordt niet vaak meer gebruikt
omdat het onder andere door het eigen gewicht niet praktisch is en omdat de
gevelridder een beter alternatief is.
De rolsteigerbeugel is bijna niet bekend. Takelen aan een rolsteiger is niet
toegestaan.
St. Gobain heeft wel voor het aanbrengen van glaselementen in een trapgat een
vaste steigerconstructie met loopkat gebruikt, wat voor die situatie een geschikte
oplossing was.
Driehoekswagen
De driehoekswagen is redelijk bekend. Er wordt bijna niet mee gewerkt. Hij is zwaar
en lomp, waardoor opbouwen niet gemakkelijk gaat en tijd kost. Voor gebruik in een
bewoonde woning (glasschade) is de driehoekswagen te groot. Er kan niet goed
mee worden gereden.
Allestiller ‘Hendrik’
Algemeen bekend. Geen van de bezochte bedrijven heeft een ‘Hendrik’ in eigen
bezit. Huren komt slechts incidenteel voor. Als belangrijkste bezwaar wordt
genoemd dat de terreinomstandigheden vaak niet geschikt zijn om het hulpmiddel
te gebruiken (zeker bij nieuwbouw; bij vervanging is de tuin een probleem). Ook de
hoge kosten en slechte beschikbaarheid spelen mee. De ‘Hendrik’ heeft te weinig
voordelen ten opzichte van de alternatieven.
4.13
O-lift, Lift-up-mate, Panel-crane
Zijn bij enkele van de bezochte bedrijven bekend. Met de Lift-up-mate is slechts in
één specifiek project door Glasservice 4.13 Vlasveld gewerkt. Bedrijven noemen vooral
de beperkte inzetbaarheid in verband met ongeschikte terreinomstandigheden.
37
4.13

Hulpmiddelen voor transport op de bouwplaats van ladders en steigers
Ladders en rolsteigers worden op de laadbak of aanhanger van de auto vervoerd.
Vervolgtransport en opbouwen gaat handmatig.
Hulpmiddelen voor het realiseren van een hoge werkpositie
Glaszetters maken veel gebruik van ladders, rolsteigers en hoogwerkers. In de
nieuwbouw wordt veel vanaf een vaste metselsteiger gewerkt.
4.2.2 Knelpunten voor de fysieke belasting en belemmeringen voor het
gebruik van hulpmiddelen
› Knelpunt voor de fysieke belasting is de beleving van werkgevers en
werknemers ten aanzien van het maximaal aanvaardbare tilgewicht.
Volgens de beleidsregel tillen (waar de sector tot en met 31-12-2006
ontheffing van heeft vanwege afspraken in het kader van het convenant)
mag 1 persoon maximaal 25 kg en 2 personen maximaal 50 kg met de
handen tillen. Een isolatieglasruit van iets meer dan 1 m 2 weegt al 25 kg
en mag dan niet meer door 1 persoon getild worden. Deze grens wordt
door de branche niet als realistisch ervaren en staat ver af van de
praktijk. Dit omdat het handmatig hanteren door 1 persoon veruit
prettiger en sneller gaat dan de alternatieven. Zeker bij het overzetten
van glas van het ene op het andere hulpmiddel worden hoge gewichten
per persoon getild.
› Projectsituatie en glasafmetingen zijn elke keer anders, er zijn weinig
herhalende werkzaamheden. De beschikbare hulpmiddelen zijn niet
universeel genoeg, maar geschikt voor specifieke situaties. Continue
inzet is hierdoor slecht mogelijk.
› Een groot aantal hulpmiddelen is in het gebruik niet praktisch:
installeren en gebruik kost extra tijd, organisatie en soms fysieke
inspanning (bijvoorbeeld takel op auto, driehoekswagen).
› Onvlak terrein, een slechte woningentree en een onvlakke steiger zijn
belemmeringen voor het rijden met karren.
› Terreinobstakels: bijvoorbeeld binnenterrein, water, bomen, tuin, niet
belastbare bestrating, steiger, voertuigen en materiaal van andere
bouwpartijen maken dat de toegankelijkheid voor hulpmiddelen soms
moeilijk of onmogelijk is (bijvoorbeeld ‘Hendrik’, kraanauto en verreiker).
38

› Gebouwobstakels: balkon, overstek, pilaren en trap(leuning) vlak voor of
achter de ruit, verlaagd plafond, meubels, zonwering, trapgat,
convectorput maken dat de toegankelijkheid voor hulpmiddelen of de
aanvoer van de ruit soms moeilijk of onmogelijk is.
› Belemmerend voor het gebruik van hulpmiddelen zijn de afhankelijkheid
en de soms tegengestelde belangen van de hoofdaannemer en andere
bouwpartijen (bijvoorbeeld afstemming over de hoogte van de steiger
ten opzichte van de kozijnen, het moment waarop de steiger een slag
39
4.14 4.15 4.16
4.17
4.18
4.19
4.20
4.21 4.22 4.23
4.24 4.25 4.26 4.27 4.28

wordt afgebroken om de glasbok op te hijsen, gebruik van de
bouwkraan, plek en ruimte voor glasopslag, terreincondities).
› Binnenbeglazing bij nieuwbouwwoningen wordt als een probleem voor
de fysieke belasting gezien. Dit komt door de hoge productiesnelheid en
de vaak slechte houding bij het transport vanaf de steiger de woning in.
Toch zal bij het beglazen van zware ruiten van buitenaf ook inzet van
hulpmiddelen noodzakelijk zijn; een volledige gevelsteiger is daarbij
belemmerend.
› Een groot aantal probleemsituaties ontstaat doordat bij het gebouwontwerp
te weinig rekening is gehouden met het plaatsen en vervangen
van glas.
› Knelpunt voor de fysieke belasting bij handmatig tillen van glas is de
toename van het glasgewicht per vierkante meter. Zelfs een kleine ruit
is dan zo zwaar, dat deze met meerdere personen moet worden getild,
maar (zeker bij smalle hoge ruiten) door meerdere personen niet of
nauwelijks te hanteren is.
› Belemmerend voor het gebruik van een aantal hulpmiddelen is, dat de
glaszetter gevoel met het glas wil houden om zo meer controle over de
ruit te hebben (voor de veiligheid).
40
4.32
4.29 4.30 4.31

4.2.3 Algemene opmerkingen en conclusies
› Er is vooral concurrentie op prijs. Meestal wordt gekozen voor de meest
voordelige manier van werken. Dit geldt vooral voor woningnieuwbouw;
bij glasschades die door een glasverzekering worden vergoed, is er
minder concurrentie op prijs.
› In het algemeen is glastransport met een rijdend hulpmiddel minder
geschikt dan transport door de lucht.
› Verwijderen van gebroken of lekke ruiten geeft extra risico’s door
mogelijk vallen van scherven tijdens het verwijderen.
› Veiligheid heeft meer aandacht dan fysieke belasting. Ook als het
gewicht van de ruit op de glassticker is aangegeven, wordt hier weinig
naar gekeken; de eigen inschatting van de glaszetter is maatgevend.
41

4.3 Gebruik van hulpmiddelen door schilders
4.3.1 Gebruik van hulpmiddelen
Hulpmiddelen voor transport op de bouwplaats van ladders en steigers
Alle hulpmiddelen zijn bekend. Alle ladders en rolsteigers worden op de laadbak of
aanhanger van de auto vervoerd. Op de bouwplaats wordt deze zo dicht mogelijk
bij de opbouwplaats neergezet. Vervolgtransport en opbouwen gaat handmatig; bij
rolsteigers door middel van doorgeven of ophijsen met een touw. De firma Moonen
heeft daarnaast de vaste aluminium steigerdelen opgeslagen op verrijdbare
eenheden. De leverancier hiervan is niet meer bekend.
Ladder
Ladders van hout en aluminium zijn algemeen bekend en worden gebruikt voor
kortdurende klussen, waarbij de opbouw van een rolsteiger niet in verhouding staat
tot de werkzaamheden. Voorkeur voor hout of aluminium varieert. Kunststof ladders
zijn onbekend en worden niet gebruikt.
Rolsteiger
Algemeen bekend. Rolsteigers worden zeer veel gebruikt en bevallen erg goed.
Opbouwen en verticaal transport van de steigerdelen gebeurt handmatig door
middel van doorgeven of ophijsen met een touw. Onderdelen wegen minder dan 25
kg. Het bevestigen van platforms wordt wel als zwaar ervaren, omdat deze boven
het hoofd moeten worden getild.
Loopvloer
Algemeen bekend. Wordt regelmatig gebruikt, vaak in combinatie met rolsteigers.
Opbouw gaat handmatig door middel van doorgeven of door afwisselend in de
linker en rechter rolsteiger te steken en zo ‘omhoog te werken’.
42
4.33 4.34

Aluminium ondersteuningsconstructie
Wordt door de bezochte bedrijven niet gebruikt, omdat gebruik wordt gemaakt van
rolsteigers en loopbruggen.
Gevelsteiger
Algemeen bekend. Wordt gebruikt voor het dichtzetten van een hele gevel bij
langdurige werkzaamheden. De firma Moonen heeft eigen aluminium gevelsteigers.
De andere schildersbedrijven besteden het bouwen van gevelsteigers uit.
Hangbrug
Algemeen bekend. Gebruik is wisselend. Hangbrug is geschikt voor hoge rechte
gebouwen. De firma Van Ede maakt veel gebruik van eigen hangbruggen. Om de
fysieke belasting te beperken, wordt tegenwoordig de hangbrug bij het bedrijf in
elkaar gezet, als één geheel getransporteerd en op het gebouw gehesen. Van
Wonderen gebruikt geen hangbrug vanwege de onprettige werkhouding door het
kantelen van de brug.
Hefsteiger
Algemeen bekend. Wordt niet of nauwelijks gebruikt. Hangbrug of gevelsteiger
voldoen.
Schaarhoogwerker
Algemeen bekend. Wordt soms gehuurd voor plafondwerkzaamheden.
Telescoop hoogwerker
Algemeen bekend. De firma Van Wonderen heeft een eigen aanhanger
hoogwerker; de andere schildersbedrijven huren ze. Worden steeds vaker gebruikt
als een rolsteiger niet geplaatst kan worden (tuinen, water) of bij beperkte
werkzaamheden over een groot oppervlak. Van Wonderen heeft naast de
aanhanger hoogwerker interesse in een compacte spinhoogwerker in verband met
toegankelijkheid van kleine ruimtes.
Manbak aan kraan
Algemeen bekend. Wordt incidenteel gehuurd voor bijzondere situaties op grote
hoogte.
43

4.3.2 Knelpunten voor de fysieke belasting en belemmeringen voor het
gebruik van hulpmiddelen
› Knelpunten voor de fysieke belasting bij schilders zijn beperkt. Het
aantal onderdelen boven de 25 kg is beperkt: loopbruggen, sommige
onderdelen van gevelsteigers en hangbrugmotoren. Hiervoor worden
echter geen specifieke hulpmiddelen gebruikt.
4.3.3 Algemene opmerkingen en conclusies
› Valgevaar (veiligheid) is meer een aandachtspunt dan fysieke belasting.
› Bouw van gevelsteigers wordt vaak uitbesteed.
› Ladders worden steeds minder gebruikt.
44

4.4 Gebruik van hulpmiddelen door blokkenstellers
4.4.1 Gebruik van hulpmiddelen
Steenkruiwagen:
Algemeen bekend. Wordt door de meeste gespecialiseerde opperploegen (meestal
zzp-ers) gebruikt voor horizontaal transport van de plek waar de materiaalpallet
gelost is naar de ladder- of bouwlift, naar de verwerkingsplek op de begane grond
in de woning of op een steiger of verdieping. Per vracht worden 7 tot 8 blokken van
18 kg vervoerd.
Ladderlift:
Algemeen bekend. Wordt door de meeste gespecialiseerde opperploegen (meestal
zzp-ers) gebruikt voor verticaal transport tot maximaal de 3 e verdieping van de
woning. De ladderlift wordt meestal tegen een raam gezet. Een persoon beneden
zet de blokken op de lift en één of meerdere personen lossen de blokken boven en
zetten ze neer op de verwerkingsplek.
45
4.35 4.36
4.37 4.38 4.39 4.40

Bouwlift:
Algemeen bekend. Wordt beperkt gebruikt in situaties waar sneller gewerkt kan
worden dan met een ladderlift, bijvoorbeeld als de steigers onhandig staan voor
gebruik van een ladderlift.
Verreiker:
Algemeen bekend. Wordt slechts beperkt gebruikt in verband met de kosten. Wel
interessant in situaties waar geen borstwering is en een pallet vanaf de losplek
direct binnen op de juiste verdieping (tot ongeveer de 5 e verdieping) kan worden
geplaatst. Dit komt bijvoorbeeld voor bij appartementen en gallerijwoningen. Het op
de verdieping plaatsen met een manipulator (door een raam, over een borstwering)
is bij een proefproject gebleven omdat deze manier van werken te duur bleek.
46
4.41
4.42 4.43 4.44

Palletwagen:
Algemeen bekend. Wordt soms gebruikt voor horizontaal transport van een pallet
met gipsblokken (in plaats van opperen van losse blokken). Als een palletwagen
wordt gebruikt, vindt het verticaal transport vaak plaats met een verreiker.
Stukadoorstrapje en kamersteiger
Algemeen bekend. Wordt door alle blokkenstellers gebruikt voor het plaatsen van
blokken op een hoge positie in de wand.
47
4.48
4.45 4.46 4.47

4.4.2 Knelpunten voor de fysieke belasting en belemmeringen voor het
gebruiken van hulpmiddelen
› Knelpunt voor het opperen met een verreiker is de borstwering. De palet
kan daardoor niet direct op vloerniveau binnen worden neergezet. Het
mogelijke voordeel van sneller opperen (= prijs) wordt zo niet benut. Bij
een borstwering vervalt het arbovoordeel omdat alsnog handmatig gipsblokken
naar binnen worden doorgegeven. Daarnaast kunnen obstakels
op het bouwterrein een oorzaak zijn dat een verreiker niet wordt
gebruikt.
48
4.49 4.50 4.51
4.52 4.53

› Slechte terreinomstandigheden kunnen een knelpunt zijn voor de
fysieke belasting bij het rijden met een steenkruiwagen. Hierbij valt te
denken aan kuilen, modder, obstakels, geulen van nutsbedrijven en
grondslag bij de gebouwentree.
› Knelpunten voor de fysieke belasting bij het werken met een ladderlift
zijn steigers en andere (gebouw)obstakels, waardoor de blokken niet
direct de woning in getild kunnen worden. In sommige gevallen is een
verdieping zelfs helemaal niet toegankelijk met de ladderlift en worden
blokken handmatig via de trap geopperd, bijvoorbeeld bij een
zolderverdieping.
› Knelpunten voor de fysieke belasting zijn bukken en het hoog tillen van
blokken. Geschikte hulpmiddelen of oplossingen hiervoor zijn niet
gevonden (bij een stukadoorstrapje wordt nog steeds hoog getild).
49
4.58 4.59
4.60 4.61
4.54 4.55 4.56 4.57

› Knelpunt voor het blokgewicht is dat het vochtpercentage in het blok (en
daarmee het gewicht) varieert. Dit komt doordat leveranciers natte
blokken aanleveren of dat blokken nat worden door de regen of
optrekkend vocht op de bouwplaats.
› De maximale vloerbelasting kan beperkend zijn voor het gebruiken van
een palletwagen.
4.4.3 Algemene opmerkingen en conclusies
› Opperwerk wordt veelal uitbesteed aan een speciale opperploeg.
Meestal wordt dan met een steenkruiwagen en ladderlift gewerkt.
› Door de bedrijven in de branche wordt niet veel aandacht besteed aan
arbozaken.
› Werkgevers en werknemers zien zowel voordelen als nadelen aan een
maximaal blokgewicht van 18 kg. Voordeel is dat de piekbelasting lager
is (werknemer heeft niet meer dan 18 kg in zijn hand; behalve tijdens
transport met steenkruiwagen en bij een te hoog vochtpercentage in het
blok). Nadeel is dat vaker (meer blokken per m 2 ) en dieper (kleiner
blokformaat) gebukt moet worden. Bovendien moet sneller gewerkt
worden om een vergelijkbare productiesnelheid te realiseren.
50
4.62 4.63

4.5 Gebruik van hulpmiddelen door wand- en
plafondmonteurs
4.5.1 Gebruik van hulpmiddelen
Platendragers
Algemeen bekend. Platendragers worden bijna niet gebruikt. Ze hebben weinig
voordeel, kunnen kwijtraken en ze zijn te groot om altijd bij je te hebben, waardoor
ze meestal niet in de buurt liggen. Het is dan makkelijker om zonder platendrager te
werken in plaats van eerst de platendragers op te halen.
Verreiker, hijskraan of hydraulische kraan + JIP met kantelbare pallethaak of
gipsplatenbak
Algemeen bekend. Is een geëigend hulpmiddel voor verticaal transport vanwege
economisch motieven (inhuren van een sjouwploeg is al snel duurder). Inzet van
een verreiker of kraan wordt afgestemd met de aanvoer van materiaal. In een
ideale situatie is er een gevelopening waardoor een hele pallet direct op de
verdiepingsvloer kan worden neergezet.
51
4.64 4.65 4.66 4.67

Als dit niet mogelijk is, wordt de pallet voor een raam gehangen en de platen
handmatig (per stuk of enkelen tegelijk) naar binnen getrokken en op een kar of op
de verwerkingsplaats gezet.
Om het kozijn niet te beschadigen en om het naar binnen trekken van de platen te
vereenvoudigen heeft MAT afbouw een kozijnrol voor eigen gebruik ontwikkeld.
Gebouwlift
Algemeen bekend. Wordt gebruikt als de platen er in passen. Als er een lift is, is
deze echter meestal te klein. De firma Brakel transporteert soms zulke grote
hoeveelheden, dat de lift na vroegtijdig overleg wordt vergroot (dit is vooral prettig
bij demontage en remontage achteraf).
Platenwagen en kantelbare platenwagen
Algemeen bekend. Wordt pas gebruikt bij grotere afstanden van horizontaal intern
transport. Meestal wordt de plek waar het materiaal op de verdieping aankomt zo
gekozen, dat het horizontaal transport beperkt is. De kantelbare platenwagen wordt
bijna niet gebruikt. Het bewerken van platen gebeurt meestal op de stapel platen
die op de grond liggen.
Elk bedrijf heeft zijn eigen voorkeur: kleine kar met 2 wielen is wendbaar maar geeft
kans op beschadiging van de hoeken, een kar met 4 wielen kan meer platen
52
4.68 4.69 4.70
4.71 4.72 4.73

transporteren, maar is minder wendbaar. De firma Brakel heeft speciale
transportkarren laten maken, afgestemd op het wandsysteem.
Verlengde palletwagen
Algemeen bekend. Werd door de bedrijven die bezocht zijn niet gebruikt. Als een
pallet platen al in zijn geheel een gebouw in kan, is de pallet meestal te groot (1,20
x 3,00 m, deurmaat is 0,80 m) voor intern transport. Een palletwagen wordt wel
gebruikt voor bokken met systeemwanden.
Platenlift en stempels
Algemeen bekend bij metal-stud bedrijven. De platenlift wordt vooral gebruikt bij wat
hogere plafonds (tot zo’n 4 meter) als het plafondoppervlak voldoende groot is
(anders kost het regelen en opbouwen teveel tijd). Bij lagere plafonds wordt vaak
ook gewoon vanaf een kamersteiger of trap gewerkt. Gebruik van stempels wordt
weinig genoemd. Waarschijnlijk omdat meestal door twee personen wordt gewerkt,
waarbij het gemakkelijker wordt gevonden even de plaat vast te houden in plaats
van stempels te plaatsen.
Platenkrik en platenvoetje
Algemeen bekend bij metal-stud bedrijven. Wordt standaard gebruikt als de
gipsplaat gemonteerd wordt met ruimte tussen de vloer en de onderkant van de
gipsplaat.
53
4.74 4.75
4.76 4.77
4.78

O-lift, Lift-up-mate, Panel-crane
Wordt wel herkend, maar slechts weinigen werken ermee. Firma Brakel heeft de Olift
mede ontwikkeld en gebruikt deze vooral voor het plaatsen van zware
glaselementen.
Stelten
Zijn redelijk bekend. Worden voor de onderzochte risicohandelingen niet gebruikt,
omdat er slechts lichte handelingen mee kunnen worden gedaan.
Trap en kamersteiger
Algemeen bekend. Worden standaard gebruikt en bevallen goed.
54
4.79 4.80

4.5.2 Knelpunten voor de fysieke belasting en belemmeringen voor het
gebruiken van hulpmiddelen
› Knelpunt voor de fysieke belasting is de gewichtseenheid van een gipsplaat
(een hele gipsplaat van 1.20 x 3.00 meter weegt minimaal 30 kg).
Volgens de beleidsregel tillen (waar de sector tot en met 31-12-2006
ontheffing van heeft, vanwege de afspraken in het kader van het convenant)
mag 1 persoon maximaal 25 kg en 2 personen maximaal 50 kg
met de hand tillen. De huidige platen moeten dan door twee personen of
met hulpmiddelen getransporteerd (en overgezet op hulpmiddelen) en
geplaatst worden. Dit wordt door de verwerkers niet als realistisch
gezien en staat veraf van de praktijk, omdat handmatig hanteren door 1
persoon veruit prettiger en sneller gaat dan de beschikbare
alternatieven.
› Bij het transporteren, positioneren en monteren van wandplaten is soms
beperkte manoeuvreer- en plaatsingsruimte. In zulke situaties kan de
plaat slechts door 1 persoon handmatig worden getild. Een hulpmiddel
zoals de O-lift kan hier niet worden gebruikt .
55
4.81 4.82 4.83
4.84 4.85 4.86

› Belemmering bij het mechanisch opperen is (net als bij de
blokkenstellers) de borstwering. De pallet kan daardoor niet direct op
vloerniveau binnen worden neergezet. De platen worden dan handmatig
naar binnen getrokken en vaak handmatig naar de verwerkingsplaats
gesjouwd en vanuit een rechtopstaande positie plat neergelegd.
Gebruik van een platenkar betekent dan extra handelingen (opzetten en
afpakken) en organisatie.
› Gebruik van platenwagens vereist een vlakke belastbare vloer, geen
obstakels en voldoende ruimte om te manoeuvreren. Zeker als er
meerdere partijen aan het werk zijn, is dit niet het geval. Bij platen die
op een pallet liggen en met een palletwagen worden getransporteerd is
in verband met de plaatafmetingen van 1.20 x 3.00 meter extra veel
ruimte nodig (past niet door een standaard deurkozijn).
56
4.87 4.88
4.89 4.90 4.91 4.92

› Knelpunten voor gebruik van de platenlift zijn in kleine ruimtes de stapel
nog te verwerken gipsplaten en de andere obstakels (bijvoorbeeld bij
woningrenovatie). Als het om een beperkte hoeveelheid platen gaat, is
ook de organisatie en het opstellen van de platenlift een reden om deze
niet te gebruiken.
4.5.3 Algemene opmerkingen en conclusies
› Voor het voorkomen van handmatig plaatsen van gipskartonplaten
metal-stud wanden zijn geen geschikte hulpmiddelen gevonden.
57
4.93

5 Conclusies
5.1 Algemene conclusies
Doelstelling van het onderwerp fysieke belasting, dat deel uitmaakt van het arboconvenant
Afbouw en Onderhoud, is dat aan het eind van de convenantperiode
adequate oplossingen beschikbaar zijn, die door de betreffende afbouwbranches
worden toegepast voor tillen, transporteren en verwerken van glas, gipsplaten en
gipsblokken en voor tillen, transporteren van en werken op ladders en steigerdelen.
Aan Aldus bouwinnovatie is door de BBC Afbouw en Onderhoud gevraagd onderzoek
uit te voeren naar de beschikbaarheid en de mogelijkheden en
belemmeringen van het toepassen van hulpmiddelen bij de vier gekozen
beroepsgroepen.
Voor wat betreft de inzet van hulpmiddelen, moet aan de volgende vier
voorwaarden zijn voldaan:
1 Hulpmiddelen zijn beschikbaar voor de branche.
2 Hulpmiddelen zijn bekend in de branche.
3 Hulpmiddelen zijn bruikbaar (technisch, organisatorisch en
economisch).
4 Er is een behoefte om hulpmiddelen te gebruiken.
Hieronder volgen de conclusies ten aanzien van bovengenoemde punten die
tijdens het onderzoek van Aldus bouwinnovatie bij het inventariseren van
hulpmiddelen en tijdens de bedrijfsbezoeken naar voren zijn gekomen.
5.1.1 Beschikbaarheid van hulpmiddelen
De meeste in de inventarisatie opgenomen hulpmiddelen zijn beschikbaar. Een
aantal hulpmiddelen is niet algemeen verkrijgbaar, waaronder enkele door partijen
voor eigen gebruik ontwikkelde hulpmiddelen.
Positieve ontwikkeling is dat veel universele hulpmiddelen tegenwoordig steeds
eenvoudiger te huren zijn. Hierdoor is het inzetten van bijvoorbeeld een kraan of
58

verreiker ook voor incidentele gevallen mogelijk. Meer specifieke hulpmiddelen voor
de afbouw zoals een gevelridder of ‘Hendrik’ kunnen nog onvoldoende eenvoudig
worden gehuurd.
5.1.2 Bekendheid van hulpmiddelen
Veel van de beschikbare hulpmiddelen zijn in de basis bekend bij de bezochte
bedrijven. Toch is een aantal hulpmiddelen vooral bij de glaszetters niet bekend.
Hierbij is een aantal interessante hulpmiddelen, zoals de hydraulische autokraan
met glaszuiger, de evenaar en enkele buitenlandse hulpmiddelen zoals de
minikraan.
Een algemeen en actueel overzicht van alle voor de branche beschikbare en
relevante hulpmiddelen en hun mogelijkheden is niet bij partijen of bedrijven
beschikbaar.
Met niet alle door de bedrijven als bekend genoemde hulpmiddelen, is daadwerkelijk
praktijkervaring opgedaan. Vooroordelen kunnen het gebruik van deze
hulpmiddelen belemmeren. Door bedrijven de gelegenheid te geven hulpmiddelen
(gratis) uit te proberen kunnen deze vooroordelen wellicht worden weggenomen.
5.1.3 Bruikbaarheid van hulpmiddelen
Over het algemeen functioneren de beschikbare hulpmiddelen voor het primaire
doel technisch voldoende. De bruikbaarheid is in veel gevallen niet optimaal. Dit is
het gevolg van technische-, organisatorische en/of economische belemmeringen
(zie ook hoofdstuk 4).
Technische belemmeringen:
Hulpmiddelen zijn in veel gevallen onvoldoende gebruiksvriendelijk, doordat ze
groot en zwaar zijn, lastig zijn mee te nemen en de rij-eigenschappen niet zijn
afgestemd op de terreinomstandigheden van de bouwplaats. Bovendien zijn ze te
weinig multi-inzetbaar, zodat de organisatie en opbouw voor een beperkt aantal
handelingen vaak niet in verhouding zijn met het til- en transportvoordeel.
Hulpmiddelen zijn vaak te weinig geoptimaliseerd (als voorbeeld het verschil tussen
de huidige glaskar van staal en moderne lichtgewicht opvouwbare aluminium
steekkarretjes).
59

Organisatorische belemmeringen:
De bruikbaarheid van hulpmiddelen wordt ook beperkt door belemmerende
projectomstandigheden.
Terreinomstandigheden maken inzet van hulpmiddelen moeilijk of onmogelijk. Te
denken valt aan mul zand, modder, kuilen, grondslag, obstakels, rommel, niet
toegankelijk binnenterrein, tuinen, water en dergelijke.
Ook de eigenschappen van het gebouw zelf kunnen belemmerend werken. Een
verreiker is bijvoorbeeld een prima bruikbaar hulpmiddel voor het opperen van
gipsblokken, zolang er een geschikte en goed bereikbare gebouwdoorlaat voor het
neerzetten van de pallet is. Een balkon, overstek, zonwering, trapgat en
constructiedelen kunnen de inzet van sommige hulpmiddelen ernstig belemmeren.
De verwevenheid tijdens het bouwproces van verschillende disciplines en het slecht
afstemmen met andere bouwpartijen (en soms ook met eigen werkzaamheden),
zijn de oorzaak van veel belemmeringen. Tijdens het aanleggen van een
verhoogde vloer met bekabeling is het rijden met een platenkar onmogelijk. De
aanwezigheid van een steiger kan het gebruik van hulpmiddelen belemmeren.
Economische belemmeringen:
In een groot aantal situaties is het gebruiken van hulpmiddelen kostenverhogend.
Dit kan komen door de gebruikskosten van het hulpmiddel (een kraan huren voor
het plaatsen van één ruit van 55 kg is duurder dan met twee man handmatig
plaatsen) of doordat met het hulpmiddel minder snel gewerkt kan worden (een ruit
van 55 kg handmatig van een glasauto tillen gaat veel sneller dan het installeren en
gebruiken van een takel). In de afbouwbranche wordt vooral op prijs geconcurreerd.
Door het gebruiken van hulpmiddelen met een hogere kostprijs/lagere
productiesnelheid, prijzen bedrijven zich snel uit de markt. Dit wordt versterkt door
de concurrentie van zzp-ers, waarvoor de beleidsregel tillen niet van toepassing is.
De bruikbaarheid en inzet van hulpmiddelen kan sterk worden verbeterd door de
hulpmiddelen zelf te verbeteren (zie suggesties vanaf 5.2). Hierdoor kunnen onder
andere economische belemmeringen teniet worden gedaan. De organisatie van het
bouwproces (afgestemd op goede arbo- omstandigheden) moet eveneens worden
verbeterd.
5.1.4 Behoefte om hulpmiddelen te gebruiken
Bij opdrachtgevers, werkgevers en werknemers is de behoefte om hulpmiddelen in
te zetten beperkt. Belangrijkste oorzaak hiervan is dat er te weinig besef en
acceptatie is van de lange termijn consequenties van hoge fysieke belasting. De
60

gevolgen van langdurig zwaar belasten van het lichaam worden pas op langere
termijn duidelijk. Dit in tegenstelling tot het begrip veiligheid, waarbij de relatie
tussen een ongeval en de oorzaak meestal wel direct duidelijk is.
Werkgevers hebben wel een groeiend besef van de gevolgen van hoge fysieke
belasting voor de gezondheid van hun personeel. Bij werknemers is dit besef nog
nauwelijks doorgedrongen. Men weet vaak wel dat hoge belasting slecht is voor de
gezondheid, maar men handelt er niet naar.
Het bereiken van bewustwording en gedragsverandering is niet eenvoudig.
Praktische, intensieve, indringende en herhalende voorlichting van opdrachtgevers,
werkgevers en werknemers is daarom noodzakelijk.
Daarnaast kan de behoefte gestimuleerd worden via voorlichting over de
beschikbaarheid en bruikbaarheid van hulpmiddelen (zorg dat de branche de
mogelijkheid krijgt om nieuwe en geoptimaliseerde hulpmiddelen uit te proberen).
61

5.2 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen
In onderstaande paragrafen worden de hulpmiddelen in hun huidige productuitvoering
en onder huidige omstandigheden (project en proces) beoordeeld.
Daarbij worden eventuele technische verbetersuggesties gegeven. Hierdoor kan de
bruikbaarheid en daarmee de inzetbaarheid van het hulpmiddel worden vergroot.
Voor de beoordeling van de hulpmiddelen worden de volgende termen gehanteerd:
› Geschikt: het hulpmiddel is in de huidige vorm goed bruikbaar.
› Beperkt geschikt: het hulpmiddel is te gebruiken, maar de
bruikbaarheid is beperkt, veelal door beperkte inzetbaarheid.
› Doorontwikkelen: het hulpmiddel is in principe geschikt; om de
bruikbaarheid te optimaliseren zijn verbeteringen mogelijk.
› Ongeschikt: het hulpmiddel is in de huidige vorm niet goed bruikbaar.
Op product- en hulpmiddelenniveau worden oplossingen aangedragen om de
gesignaleerde belemmeringen (zoals aangegeven in hoofdstuk 4) onder de huidige
projectomstandigheden te voorkomen.
Naast deze technische verbetersuggesties voor de diverse hulpmiddelen, zijn
uiteraard ook verbeteringen mogelijk door het wegnemen van organisatorische en
economische belemmeringen zoals genoemd in paragraaf 5.1.3.
62

5.2.1 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen voor glaszetters
Hulpmiddel Beoordeling en verbetersuggestie
Glaszuigers Geschikt
Goed hulpmiddel voor lichtgewicht ruiten
Glastakel op
auto
Glas-/platenwagen
63
Doorontwikkelen
In plaats van portaal uit te zetten, gaat de voorkeur uit naar
een compacte hydraulische kraan met geïntegreerde
zuiginstallatie om snel de ruit op een glaskar te plaatsen,
verticaal te transporteren en/of in het kozijn te positioneren.
Doorontwikkelen
Kansrijk. Reduceren van eigen gewicht, verkleinbaar maken,
zodat deze eenvoudig kan worden meegenomen, verbeteren
manoeuvreerbaarheid en rijeigenschappen (vering). Geschikt
maken voor gebruik op bouwlift en steiger.
Glasslee Geschikt
Eventueel opdelen in korte segmenten.
Bouwlift Geschikt
Hefsteiger Doorontwikkelen
Kleinere versie als aanhanger heeft de mogelijkheid om het
glas erop te tillen en vanaf de hefsteiger in het kozijn te
positioneren.
Vacuümzuigers
+ hijshulpmiddel
Doorontwikkelen
Kansrijk. Ontwikkelen van universele aansluiting(en) voor
verschillende hijshulpmiddelen zowel hangend als met vrij
manipuleerbaar polsscharnier. Licht eigen gewicht. Vooral
interessant in combinatie met hydraulische autokraan en
minikraan.
Evenaar Doorontwikkelen
Kansrijk. Voor plaatsen glas onder slecht toegankelijke
overstekken. Ontwikkelen van een serie voor verschillende
toepassingssituaties.
Mini kraan Doorontwikkelen
Kansrijk. Combineren met vacuümzuiger. Analyseren van
toepassingsmogelijkheden en gewenste aanpassingen.
Hoogwerker +
tilhulp
Doorontwikkelen
Kansrijk. Onderzoeken van mogelijkheden om veilig het glas
en de monteur te verplaatsen en het glas in het kozijn te
monteren.

Gevelridder Doorontwikkelen
Onderzoeken van mogelijkheden om het transport van de
gevelridder en de installatietijd te verbeteren. In lengte
varieerbaar maken.
Hefapparaat op
ladder
64
Ongeschikt
Gevelridder heeft voorkeur in verband met de veiligheid.
Driehoekswagen Ongeschikt
Huidige vorm heeft teveel nadelen (eigen gewicht,
opbouwtijd, rijeigenschappen, beperkt bereik). Wellicht te
ondervangen in herontwerp.
‘Hendrik’ Beperkt geschikt
Toepassingsmogelijkheden zijn te beperkt. Minikraan is
universeler te gebruiken. Geschikt voor grote repetitie bij
goede projectomstandigheden.
O-lift e.a. Beperkt geschikt
Toepassingsmogelijkheden zijn te beperkt. Minikraan is
universeler te gebruiken. Geschikt voor grote repetitie bij
goede projectomstandigheden.
De tijdens de bedrijfsbezoeken gesignaleerde belemmeringen in hoofdstuk 4 zijn
naar schatting voor 85% technisch oplosbaar indien bovengenoemde suggesties
voor doorontwikkeling van de hulpmiddelen kunnen worden gerealiseerd.

5.2.2 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen voor transport
van ladders en steigers (glaszetters/schilders)
Hulpmiddel Beoordeling en verbetersuggestie
Aanhangwagen Doorontwikkelen
Aanhangwagen voldoet redelijk, verbeteringen mogelijk:
karren voor steigerdelen en aanhangwagen manipulator voor
verplaatsen zonder auto op de bouwplaats.
Vorkheftruck Geschikt
Bouwlift Geschikt
Verreiker Geschikt
Belemmering Oplossing
Transport en
plaatsen
loopbrug (68kg)
65
Gewichtreductie van de loopbrug (aluminium/composiet).
Onderzoeken van mogelijkheden voor takelen aan (aan te
passen) rolsteiger of extern hijsmiddel. Opmerkingen gelden
ook voor rol- en gevelsteiger.
Bovengenoemde belemmeringen zijn voor 100% technisch oplosbaar indien
bovengenoemde suggesties voor doorontwikkeling van de hulpmiddelen kunnen
worden gerealiseerd.
5.2.3 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen voor het
realiseren van een hoge werkpositie (glaszetters/schilders)
Werken op genoemde hulpmiddelen is geen knelpunt voor de fysieke belasting.

5.2.4 Beoordeling en verbetersuggesties hulpmiddelen blokkenstellers
Hulpmiddel Beoordeling en verbetersuggestie
Steenkruiwagen Doorontwikkelen
Steenkruiwagen optimaliseren voor gipsblokken
(afmetingen, gewichtsverdeling, opleghoogte,
optimaliseren overzetten van blokken op ladderlift).
Ladderlift Doorontwikkelen
Huidige ladderlift optimaliseren voor opperwerk van
gipsblokken: overzetten van steenkruiwagen, ladderlift
tot in de woning laten reiken.
Bouwlift Geschikt
Verreiker Doorontwikkelen
Onderzoeken van mogelijkheden om afpakken of
afzetten van de blokken in de woning te verbeteren.
Palletwagen Beperkt geschikt
In specifieke situaties geschikt.
Stucadoorstrapje Geschikt
Kamersteiger Geschikt
Belemmering Oplossing
Obstakels maken
rijden met
steenkruiwagen
belastend
Gebouwdoorlaat /
borstwering
66
Verbeteren steenkruiwagen, bouwplaatsomstandigheden
en verminderen van het aantal blokken op de kruiwagen.
Ontwikkelen van een lang en smal transportplatform om
blokken op te plaatsen en met een verreiker in de
gebouwopening te steken, in combinatie met nieuwe
pallet en blokken op hoogte in de woning.
Lage blokken pakken In plaats van op vloerniveau de blokken op een
verhoging plaatsen.
In hoogte verstelbare lijmkuip gebruiken.
Hoge blokken
plaatsen
Gewichtstoename bij
natte blokken
Stimuleren van het gebruik van hulpmiddelen om op
hoogte te werken (kamersteiger en dergelijke).
Oplossen in de keten, verbeteren van verpakking en
pallet.
Blokken wegen 18 kg. Een tilbelasting van minder dan 25 kg per persoon is altijd
mogelijk, onafhankelijk van hulpmiddelen.

5.2.5 Beoordeling en verbetersuggesties wand- en plafondmonteurs
Hulpmiddel Beoordeling en verbetersuggestie
Platendrager Beperkt geschikt
Slechts geschikt voor grote repetitie bij specifieke
projectomstandigheden.
Kantelbare pallethaak Geschikt
Functioneert goed.
Kozijnrol Doorontwikkelen
Nuttig hulpmiddel. Enkelstuk ontwikkelen voor
serieproductie.
(Kantelbare)
platenwagen
Verlengde
palletwagen
Gebouwlift Geschikt
67
Doorontwikkelen
Kansrijk. Reduceren van eigen gewicht, verkleinbaar
maken voor eenvoudig meenemen, verbeteren
manoeuvreerbaarheid, rijeigenschappen (vering) en
belastbaarheid.
Beperkt geschikt
In specifieke situaties geschikt.
Platenlift Geschikt
Wellicht detailverbeteringen mogelijk.
Platenkrik Geschikt
Wellicht detailverbeteringen mogelijk.
O-lift e.a. Beperkt geschikt
Voor gipsplaten is aanpassing van de zuiginstallatie
noodzakelijk. Toepassingsmogelijkheden zijn te beperkt.
Geschikt voor grote repetitie bij specifieke
projectomstandigheden.
Stelten Ongeschikt (voor tillen)
Trap / kamersteiger Geschikt
Wellicht detailverbeteringen mogelijk.

Belemmering Oplossing
Beperkte ruimte voor
manoeuvreren tijdens
verwerken
Gebouwdoorlaat /
borstwering
Slechte rijcondities
voor platenkar
Plat neerleggen van
platen op de grond
Obstakels voor
gebruik van platenlift
Bukken bij op maat
maken van onderste
platen van stapel
68
Kleinere platen gebruiken of met twee personen tillen.
In hoogte en hoek te verstellen lichtgewicht platenkar om
bij een borstwering op raamhoogte te positioneren en
platen vanaf de gipsplatenklem/pallethaak van buiten
naar binnen direct op de platenkar te schuiven,
vervolgens te laten zakken en over te zetten op
gipsplaten bokken.
Verbeteringen aan platenkar mogelijk, maar niet in alle
situaties oplosbaar.
Platen verticaal neerzetten op een bok.
Op hulpmiddelenniveau ten dele oplosbaar door platen
verticaal neer te zetten op een bok. Verder door
procesplanning en organisatie.
Platen verticaal neerzetten op een bok of op hoogte
stellen van onderste platen (schaarpallet).
Gipsplaten hebben een gewicht tussen de 30 en 50 kg. Een tilbelasting van minder
dan 25 kg per persoon is bij het tillen door twee personen mogelijk, onafhankelijk
van hulpmiddelen.

Bijlagen
I Overzicht leveranciers hulpmiddelen
II Overzicht bedrijfsbezoeken
III Fotoverantwoording
IV Literatuur en websites
V Deelnemers Werkgroep Fysieke Belasting Arboconvenant
Afbouw en Onderhoud
69

I Overzicht leveranciers hulpmiddelen
Hulpmiddel Mogelijke leveranciers website, telefoonnummer
Hulpmiddelen voor glaszetten
Hand-glaszuigers /
Pieterman glastechniek, Bohle, tel. 010-4358022, bohle.nl,
platendrager
Overtoom
webshop.overtoom.nl
Glastakel (op auto) Muyen muyen.com
Glaswagen Muyen, Pieterman, Overtoom muyen.com, webshop.overtoom.nl
Glasslee Muyen, Pieterman muyen.com, tel. 010-4358022
Bouwlift Nemaco Nemaco.nl
Hefsteiger HEK hek.com
Kraan en vacuumzuiginstallatie Pieterman glastechniek, muyen.com,
Muyen, Bohle
bohle.nl
Hydraulische autokraan (huur) Scholten transportgroep, H.J. tel. 079-3622546,
Engelage
0318-540515
Evenaar aan (mobiele) kraan Tillemans tillemans.nl
Mini Kraan Maeda, Unic; verhuur: Milcon,
Doornbos
70
measei.co.jp, uplifter.de, alti.nl, uniccranes.co.uk,
milcon-lift.com,
doornbosverhuur.nl
Hoogwerker met tilhulp Siesling verhuur
Gevelridder Muyen muyen.com
Hefapparaat op ladder Pieterman glastechniek tel. 010-4358022
Rolsteigerbeugel Muyen muyen.com
Driehoekswagen Muyen muyen.com
Alles tiller 'Hendrik' Pieterman glastechniek,
(Wienold-lifte)
tel. 010-4358022, Wienold-lifte.de
O-lift ARB arb-ho.nl
Lift-up-mate van der Marel bv. ganco.nl/producten.html
Panel-Crane Copier Machinebouw copier-engineering.nl
Telelifter,Wiga,Glasmax,
Glasboy
K. Schulten ksschulten.com
Hulpmiddelen voor transporteren van ladders/steigers (schilders/glaszetters)
Vorkheftruck Kempens Heftruckbedrijf NV,
Toyota, Manitou
KHB.be, Manitou.com
Bouwlift Nemaco Nemaco.nl
Verreiker Kempens Heftruckbedrijf NV,
Manitou, Merlo
KHB.be, Manitou.com, Merlo.com
Hulpmiddelen voor het realiseren van een hoge werkpositie (schilders/glaszetters)
Ladder hout Wienese, Altrex, vd Hoeff wienese.nl, altrex.nl, hoeff.nl
Ladder aluminium Wienese, Altrex, vd Hoeff wienese.nl, altrex.nl, hoeff.nl
Ladder kunststof vd Hoeff hoeff.nl
Rolsteiger Altrex, Skyworks altrex.nl, skyworks.nl
Loopvloer Artilan, Skyworks artilan.nl, skyworks.nl
Alu ondersteuningsconstructie Wienese, Artilan, Skyworks wienese.nl, artilan.nl, skyworks.nl
Gevelsteiger Skyworks, Layher skyworks.nl, layher.de
Hangbrug Skyworks skyworks.nl
Hefsteiger HEK hek.com
Schaar hoogwerker Kempens Heftruckbedrijf NV,
Alp-lift, Gunco, Alti
KHB.be, Alp-lift.nl, gunco.nl, Alti.nl
Telescoop hoogwerker Kempens Heftruckbedrijf NV,
Alp-lift, Gunco, Alti
KHB.be, Alp-lift.nl, gunco.nl, Alti.nl
Manbak aan kraan Tillemans tillemans.nl

Hulpmiddel Mogelijke leveranciers website, telefoonnummer
Hulpmiddelen voor blokkenstellers
Steenkruiwagen Lenaerts-Blommaert n.v. lenaertsblommaert.be
Ladderlift Geda, Nemaco geda.de, nemaco.nl
Bouwlift Nemaco Nemaco.nl
Verreiker Kempens Heftruckbedrijf NV,
Manitou, Merlo
KHB.be, Manitou.com, Merlo.com
Manipulator op verreiker Boeke Heesters tel. 0411-621441
Palletwagen Logitrans logitrans.com
Stucadoorstrapje Nemaco nemaco.nl
Kamersteiger Altrex altrex.nl
Hulpmiddelen voor wand-/plafondmonteurs
Platendrager Overtoom, Gyproc webshop.overtoom.nl, gyproc.nl/se
kantelbare pallethaak Tillemans, Saan, van der Blij tillemans.nl, saan.nl, vanderblij.nl
Gipsplatenbak Tillemans tillemans.nl
Platenwagen Knauf, Gyproc, Overtoom knauf.nl, gyproc.se,
webshop.overtoom.nl
Kantelbare platenwagen Gyproc, OBM Kihlströhm AB,
Aliatool
gyproc.se, obm.se, aliatool.se
Verlengde palletwagen Tillemans tillemans.nl
Zweedse platenwagen Gyproc, OBM Kihlströhm AB gyproc.se, obm.se
Platenlift (ook pneumatisch) Knauf, Gyproc, Boels,
Lenaerts-Blommaert, Wienold-
71
lifte, Mobouw
knauf.nl, gyproc.se, boels.nl,
lenaertsblommaert.be, Wienold-lifte.de,
Mobouw.nl
Stempels Glueck glueck-gmbh.de
Platenkrik Knauf, Gyproc knauf.nl, gyproc.nl, gyproc.se
Platenvoetje Redson RZ, Gyproc gyproc.nl
O-lift Pro Engineering b.v. arb-ho.nl
Lift-up-mate van der Marel b.v. ganco.nl
Panel-Crane Copier Machinebouw copier-engineering.nl
Stelten Dura Stilt durastilt.com
Trap en kamersteiger Altrex altrex.nl

II Overzicht bedrijfsbezoeken
Glaszetter
72
Combi Glas/schilder
Schilder
Blokkensteller
W&P-monteur
Hoofdaannemer /
opdrachtgever
Bedrijfsnaam Vestigingsplaats
1 Zuid Hollandse Glascentrale Boskoop
1 St. Gobain Soest / Veromco Soest
1 Swinkels Eindhoven
1 Verbeek Delft
1 vd Gun Vianen
1 Glasservice express/ Schunselaar Zwolle
1 Glasservice Vlasveld / Den Hollander Gouda
1 van Wonderen Utrecht
1 van Ede Den Haag
1 Fa. Moonen Den Bosch
1 NAS afbouw Geffen
1 Eurogips Barendrecht
1 van Dam Reeuwijk
1 Van den Broek Gouda
1 MAT afbouw Zaltbommel
1 van Brakel Hilversum
1 SPB-Plafonds Utrecht
1 Samo / Top Montage Almere
1 Slavenburg bouw Rotterdam
1 Shell Rijswijk
4 3 3 4 4 2 Totaal 20 bedrijfsbezoeken

III Fotoverantwoording
Afbeelding Bron / auteursrecht Afbeelding Bron / auteursrecht
Voorpagina Aldus bouwinnovatie 3.56 Altrex B.V.
3.1 - 3.2 Overtoom International 3.57 BPB Gyproc
3.3 - 3.4 Stichting Arbouw 3.58 Overtoom International
3.5 - 3.6 Aldus bouwinnovatie 3.59 - 3.60 Aldus bouwinnovatie
3.7 Overtoom International 3.61 Tillemans machineverhuur bv
3.8 Stichting Arbouw 3.62 Aldus bouwinnovatie
3.9 Nemaco Bouwmachines b.v. 3.63 - 3.64 Overtoom International
3.10 Aldus bouwinnovatie 3.65 BPB Gyproc
3.11 Pieterman Glastechniek BV 3.66 OBM Norden AB
3.12 Zuid Hollandse Glascentrale 3.67 Aldus bouwinnovatie
3.13 - 3.16 Uplifter GmbH & Co. KG 3.68 Stichting Arbouw
3.17 - 3.18 Stichting Arbouw 3.69 OBM Norden AB
3.19 Pieterman Glastechniek BV 3.70 BPB Gyproc
3.20 - 3.21 Muyen BV 3.71 Tool & Box B.V.
3.22 Pieterman Glastechniek BV 3.72 Aldus bouwinnovatie
3.23 ARB / PW Design & Advies 3.73 Stichting Arbouw
3.24 J. van der Marel BV 3.74 BPB Gyproc
3.25 Copier Machinebouw BV 3.75 ARB / PW Design & Advies
3.26 - 3.30 K. Schulten GmbH & Co. KG 3.76 J. van der Marel BV
3.31 Aldus bouwinnovatie 3.77 Copier Machinebouw BV
3.32 Toyota Industrial Equipment 3.78 Dura-Stilt Sales Limited
Nederland BV
Partnership
3.33 Nemaco Bouwmachines b.v. 3.79 Altrex B.V.
3.34 Manitou Benelux
3.35 H.A. van der Hoeff b.v. 4.1 Aldus bouwinnovatie
3.36 Altrex B.V. 4.2 - 4.3 Zuid Hollandse Glascentrale
3.37 Skyworks B.V. 4.4 - 4.6 Aldus bouwinnovatie
3.38 Wienese 4.7 - 4.9 Saint-Gobain Glass Solutions
3.39 Skyworks B.V. Veromco Soest
3.40 Layher BV 4.10 - 4.11 Zuid Hollandse Glascentrale
3.41 Skyworks B.V. 4.12 Aldus bouwinnovatie
3.42 HEK Manufacturing B.V. 4.13 Saint-Gobain Glass Solutions
3.43 - 3.44 JLG Industries, Inc. Veromco Soest
3.45 - 3.47 Gunco BV 4.14 - 4.16 Aldus bouwinnovatie
3.48 Tillemans machineverhuur bv 4.17 Saint-Gobain Glass Solutions
3.49 Lenaerts-Blommaert n.v. Veromco Soest
3.50 Aldus bouwinnovatie 4.18 - 4.93 Aldus bouwinnovatie
3.51 Nemaco Bouwmachines b.v.
3.52 Aldus bouwinnovatie
3.53 Stichting Arbouw
3.54 Logitrans A/S
3.55 Nemaco Bouwmachines b.v.
73

IV Literatuur en websites
Literatuur
Algemeen
› Arboconvenant Afbouw en Onderhoud, 18 februari 2003
› Nulmeting fysieke belasting in de afbouwsector, TNO Arbeid,2002
› Beleidsregel 5.3 Tillen op bouwplaatsen
› Abomafoon, 1.20 Fysieke belasting in de bouw, Aboma+Keboma
› Arbolijst , opsomming met bedrijfsmiddelen waarvoor de FARBOregeling
geldt, Ministerie SZW en Belastingdienst
› Transport in de afbouw, Stichting Arbouw, april 1993
› Tiloplossingen in groot onderhoud en renovatie, Stichting Arbouw,
augustus 1994
› Bedrijfstakatlas 98/99, Stichting Arbouw, augustus 2000
› A-blad Tillen, Stichting Arbouw, december 1994
Glaszetters
› A-blad Glaszetten, Stichting Arbouw
› Transport en plaatsing van ruiten, technische en organisatorische
oplossingen, Fosag / Stichting Arbouw (inclusief video: Glas van
transport tot plaatsing)
› Branchestructuur-oriëntatie vlakglasbranche, Hoofdbedrijfschap
Ambachten, mei 1995
Schilders
› Arbo-vriendelijk klimmaterieel in de schildersbranche, Stichting Arbouw
› Sectorprofiel schildersbedrijf, Economisch Instituut voor de
Bouwnijverheid, februari 2002
Blokkenstellers
› Logistiek en arbeidsomstandigheden, scheidingswanden, SBR/Stichting
Arbouw, 1993
› Arbeid en gezondheid van gipsblokkenstellers, Stichting Arbouw, maart
1994
› Sectorprofiel stukadoors-, afbouw- en terrazzo-/vloerenbedrijf,
Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, januari 2002
Wand- en plafondmonteurs
› Brancheverkenning wand- en plafondmontage, Economisch Instituut
voor de Bouwnijverheid, juli 2003
74

Websites
› http://www.samenbeter.info
› http://www.arboconvenanten.szw.nl
› http://arbo.pagina.nl
› http://www.arbouw.nl/arbovriendelijkehulpmiddelen
› http://www.galaxenbygg.se/forebyggande/bra_ergonomi_byggredskap_
1999.html
› voor websites van leveranciers hulpmiddelen zie Bijlage I
75

V Deelnemers Werkgroep Fysieke Belasting
Arboconvenant Afbouw en Onderhoud
FNV Bouw
› Th. Mays
Hout- en Bouwbond CNV
› L. Raadgever
Fosag
› K. Aerts
› J.W. du Mortier
NOA
› J. H. Mensen
› G. van der Meulen
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
› P. L. H. Schuurmann
GBO
› M. van den Bosch
› P. Overdijk
› Th. C.L. Van der Zwaan
Arbouw
› H. van der Molen
› H. Hartveld, projectcoördinator
76

SZW 058496
Arboconvenanten zijn een belangrijke pijler van het overheidsbeleid om de sectorale
arbeidsomstandigheden te verbeteren en het ziekteverzuim en de WAO-instroom
terug te dringen. In een arboconvenant worden tezamen met de sociale partners
maatwerkafspraken gemaakt over verbetering van de arbeidsomstandigheden
en vermindering van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Taakstellende
resultaatverplichtingen in arboconvenanten voorkomen vrijblijvendheid, zorgen
voor activiteiten in de bedrijfstakken en bevorderen de zelfwerkzaamheid van
werkgevers en werknemers bij het vormgeven van arbozorg en verzuimbeleid op
sectorniveau. Naar aanleiding van het succes van de aanpak in de periode 1999-2002
heeft het kabinet in 2003 besloten door te gaan met de arboconvenanten. Doel was
het sectorale beleid over preventie, verzuim en reïntegratie verder te versterken.
Om de activiteiten die hieruit voortvloeien, te onderscheiden van de bestaande
initiatieven, zijn de termen eerste en tweede fase geïntroduceerd. In de eerste
fase (1999-2003) lag het accent op preventie van belangrijke arbeidsrisico’s tillen,
psychosociale arbeidsbelasting, RSI, schadelijk geluid en een aantal gevaarlijke stoffen.
In de tweede fase (2003-2007) ligt het accent op afspraken over verzuimbeleid,
beperking van WAO-instroom en de reïntegratie van WAO-ers. Inzet van SZW
daarbij is een reductie van verzuim en WAO-instroom met minimaal 20%.
Momenteel is voor 3,6 miljoen werknemers een arboconvenant van toepassing.
Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid
Directie Arbeidsomstandigheden
Postbus 90801
2509 LV Den Haag
Verkoopinformatie
We Print Together (WPT)
Diepenhorstlaan 24
2288 EW Rijswijk
Telefoon 070 - 319 69 80
Telefax 070 – 319 69 84
Bestellingen
O.v.v. Arboconvenanten versturen
naar: orderswpt@minszw.nl
Persoonlijke gegevens en het
betreffende ISBN-nummer bijsluiten.
ISBN-nummer 90-77894-02-0