Provinciaal Museum · Sterckshof-Zilve - Tento.be

eelden eerder zeldzaam zijn, staat als blikvanger bij de
ingang van de Lundenzaal een zilveren madonnabeeld
uit de tweede helft van de 17de eeuw. De kroontjes
dateren uit de 19de eeuw en de sokkel werd na 1942
door het huis Wolfers uit Brussel toegevoegd.
Dit Onze-Lieve-Vrouwebeeld werd met opzet op
deze ereplaats geïsoleerd. Zijn verzameling bestaat
immers nagenoeg uitsluitend uit huiszilver. Al zijn niet
alle stukken even typerend voor de stad van herkomst,
toch vallen zij steeds op door hun hoge kwaliteit en
geven zij als geheel een bijzonder goed stijloverzicht
van de edelsmeedkunst in de Zuidelijke Nederlanden
en het prinsbisdom Luik. Om die reden werd het zilver
in de Lundenzaal chronologisch geordend. Antwerpen
is met 33 stuks het best vertegenwoordigd.
Drie drinkbekers met een fijn gegraveerde versiering
en een molenbeker illustreren de 17de eeuw.
Dekselkommetjes, strooibussen, mosterdpotten,
zoutvaatjes, tafelkandelaars, een olie- en azijnstel
getuigen van de geraffineerde 18de-eeuwse tafelcultuur
in de stad aan de stroom. Tussen het Antwerpse
salonzilver valt een waterketel uit 1734-1735 op, die
versierd is met decoratieve panden op een
gegranuleerde grond. Ook Brussel komt met IS stuks
goed aan bod. Vermeldenswaard zijn de twee
gedekselde kommetjes uit 1734- 1737, een theepot
van Peter 1 Alio met dezelfde jaar/etter, de
koffiekannen van Jacob Frans Van der Donck ( 17 69)
en Michel Paul Joseph Dewez ( 1779), beiden
hofzilversmid van gouverneur-generaal Karel Alexander
van Lotharingen, en een peervormige koffiekan met
laag gewelfde buik, die in 1793 door de Meester met
vuurpot werd vervaardigd. Uit het hertogdom Brabant
zijn er voorts telkens twee nummers zilver uit
Mechelen en Leuven. De Mechelse soepterrine op
presenteerblad van Antoon de Raedt uit 1765-1766
draagt het alliantiewapen van Gammeren-Lunden en
behoorde tot het familiebezit van de verzamelaar.
Voor Brugge is er een mooi ensemble van elf
nummers, waaronder een paar tafelkandelaars in
Lodewijk XIV-stijl van Pieter van Sychem ( 17 1 1-17 12),
een ovale theebus verfraaid met vrouwehermen van
Miehiel van de Kerckhove ( 1720- 172 1 ), een theepot
van Martinus de Clerck ( 173 1-1 732) waarvan het
houten oor met een morenhoofdje is versierd en
tafelkomfoortjes van Antoon van Haecke uit
1741- 1745. Het Gentse paar sauskommen van
Pieter Joseph Dominicus Longhehaye ( 1751) lijkt erg
op de pentekening van het model dat in 1757 als
meesterproef aan Jan Baptist Macharius Pauwels werd
voorgelegd (Gent, Oudheidkundig Museum van de
Bijloke). De zoutvaatjes met kristallen binnenbakjes van
Herman Jan Smidts ( 1761) en de tafelkandelaars van
Jacob F. Smidts ( 17 62) vormen samen met een
strooibus en mosterdpot van Miehiel de Grave uit de
tweede helft van de 18de eeuw de bescheiden inbreng
van deze stad in de collectie. Twee sobere bekers met
het alliantiewapen de Gheus-Wavrans van J.J. de
Fourmestraux ( 1700) en een paar sauskommen van
P Jozef de Coene ( 1773) uit leper en een Kortrijkse
80
chocoladekan van August JozefVandewinckele ( 1779)
geven een idee van de edelsmeedkunst in de kleinere
steden van het graafschap Vlaanderen.
Voor Henegouwen is Bergen (Mons) met acht
inventarisnummers, waaronder drie koffiekannen,
vergeleken bij de chocoladekan van Bruno Stienne
( 1727- 1730) als eenzaam voorbeeld uit Doornik
(Tournai) en de twee stuks zilver uit Aat (Ath),
oververtegenwoordigd. De Aatse koffiekan van
Jean-Louis Philippront uit 1783 is echter een pronkstuk
van de verzameling. Het is de oudst gekende cofetière
persane, een type gemaakt naar het voorbeeld van de
koperen koffiekannen uit het Nabije Oosten. Van dit
exotisch model zijn tot hiertoe enkel voorbeelden uit
de Zuidelijke Nederlanden gekend. Uit het graafschap
Namen verzamelde Lunden een strooibus, een
presenteerblad en een paar kandelaars. De zeven
nummers Luiks tafelzilver weerspiegelen niet met glans
het zo geprezen meesterschap van de edelsmeden uit
de vurige stede, al zijn de mosterdpot van
Nicolas Tulkay ( 1704- 1705), de zoutvaatjes van
meester D ( 17 12- 17 1 3) en het olie- en azijnstel van
meester JWC (?) ( 17 60-17 61) wel typische
voorbeelden. Uit Maastricht, waar de Luikse prinsbisschop
het bestuur deelde met de Verenigde
Provinciën, toont de collectie een paar tafelkandelaars
van Fredericus Wery uit 1722- 1724.
Tentoongesteld tesamen met zijn Chinees
porselein, getuigt de zilvercollectie van een groots
verleden, dat langzaam maar zeker steeds verder
wegtikt op de slag van de 18de-eeuwse, staande klok
van Paulus Bramer uit Amsterdam, die Pierre Lunden
vererfde.
Het gildezilver dat een aparte hoek inneemt bij
de uitgang, brengt de bezoeker na het aanschouwen
van een zo weelderige collectie weer terug in de
realiteit van het alledaagse. Vele verenigingen, gilden,
ambachten en broederschappen schaften zich
tafelzilver aan of lieten waardigheids- en
onderscheidingstekens maken om hun identiteit te
manifesteren: de koningsbreuken met papegaai, de
ceremoniestaf met vogel, eetgerei, prijspenningen en
dies meer. Rederijkerskamers wedijverden ooit om
prijszilver, de eerste prijs beeldhouwen aan de
academie was ooit een koffiepot, de primus aan de
universiteit werd triomfantelijk ingehaald en kreeg van
de stad een zilveren kan met bekken, de winnaar van
de loterij kreeg niet altijd zoals de lotto-speler nu een
som geld, maar hoopte op het zilveren tafelmiddenstuk
als hoofdprijs, zoniet op een zoutvaatje als troostprijs;
en hoeveel sportlui of sportievelingen hebben thuis
geen zilveren of verzilverde trofee staan?
Een nieuw elan, een ander museum
De inhoudelijke beperking tot het op zich reeds
brede domein van de edelsmeedkunst zal het
Sterckshof duidelijker profileren in het Belgische en
internationale museumlandschap, te meer daar het
museum in deze kunsttak reeds algemene bekendheid
genoot omwille van zijn zilvercollectie en de vakkennis
van de medewerkers. Bovendien kon de
handbibliotheek van het personeel door de gedurende
jaren verzamelde documentatie vrij snel ten volle
uitgebouwd worden tot een uniek documentatiecentrum
met een openbare bibliotheek over de
sierkunsten in het algemeen en de edelsmeedkunst in
het bijzonder. Als museale instelling maakte het
Sterckshof een hele evolutie door, al is er achteraf
beschouwd een logische lijn te trekken tussen de
eerste provinciale expositie van 1955 over
edelsmeedkunst, de schenking in 1975 van de collectie
Lunden, de tentoonstellingen over het zilver uit de
sacristie en het gildezilver en de oprichting van het
Zilvercentrum in 1992. Doorheen dit alles blijft het
museum zijn basisprincipe getrouw om zich van de
andere musea te onderscheiden door bijzondere
aandacht te besteden aan de techniek, het
ontstaansproces en de maatschappelijke betekenis van
de kunstvoorwerpen. Door de uitbouw van het
Zilvercentrum ontstaat zo met de verzamelingen van
het kasteel te Laarne, de Koninklijke Musea voor Kunst
en Geschiedenis te Brussel en het Centre de
I'Orfèvrerie, dat de Franse Gemeenschap in 1995
opent in het kasteel te Seneffe, een soliede
wetenschappelijke basis en een interessante
toeristische as om de Belgische edelsmeedkunst meer
in de kijker te plaatsen.
In de beneden- en
bovenzaal van De Schuur
worden tentoonstellingen
en activiteiten
georganiseerd.
81