driemaandelijks magazine, jaargang 20, nummer 70 ... - NanoSoc

Recommendations

Info

ONDERZOEKSPROJECT CONSERVATORIUM EN UNIVERSITEIT De vergeten Antwerpse kerkmuziek van Docenten van het Conservatorium en de Universiteit Antwerpen halen samen eeuwenoude Antwerpse kerkmuziek van onder het stof. De polyfone miscomposities worden in hun brede historische context bestudeerd en van enkele worden de schijndode noten op het podium opnieuw tot leven gewekt. Meerstemmige muziek die eenstemmig als een revelatie wordt beschouwd en waarin het verleden en misschien zelfs de mentaliteit en de modetrends van weleer weerklinken. De “Vlaamse polyfonie” van de vijftiende en zestiende eeuw, met componisten zoals Johannes Ockeghem en Orlandus Lassus, geniet wereldfaam. Virtuoos zijn daarin meerdere melodische lijnen, diverse als gelijkwaardig behandelde stemmen, tot één welluidend geheel samengevoegd. De in onze contreien getoonzette meerstemmige muziek van de zeventiende en achttiende eeuw is echter zo goed als vergeten. Philippus Van Steelant, Alphonse d’Eve, Johan-Adam-Joseph Faber, Willem De Fesch, Joseph Hector Fiocco - al ooit van hen gehoord? Eén voor één hebben zij eertijds in Antwerpen als “zangmeester” van de Sint-Jacobskerk (Van Steelant) of de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (de overigen) polyfone kerkmuziek gecomponeerd die door een groot publiek werd gesmaakt. In de periode van 1650 tot 1750 moet er in Antwerpen, ook door nog een reeks andere componisten, enorm veel van die muziek zijn voortgebracht. Vermoedelijk is maar 5 tot 10 procent van het aanbod behouden gebleven, vaak uitsluitend in de vorm van de oorspronkelijke handgeschreven partituur of een gedrukte editie uit de tijd waarin het werk ontstond. De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal bezit nog een tiental partituren van toen, die in de bibliotheek humane wetenschappen van de Universiteit Antwerpen worden bewaard. In het kader van een origineel en veelzijdig onderzoeksproject binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen worden nu enkele Antwerpse polyfone muziekstukken uit de tweede helft van de nieuwe tijd getranscribeerd en gepubliceerd, zodat alle musici en melomanen er gemakkelijk toegang toe krijgen. Het gaat consequent om mismuziek. Ook zullen studenten en jonge afgestudeerden van het 6 ALFABETA nummer 70 december 2006 - januari-februari 2007 Studenten en jonge afgestudeerden van het Conservatorium hebben op 2 oktober in de voormalige SInt-Augustinuskerk in Antwerpen een requiemmis ten gehore gebracht die Joseph Hector Fiocco (1703-1741) als zangmeester van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal componeerde. Wellicht de eerste uitvoering ervan sinds de achttiende eeuw. Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen (Hogeschool Antwerpen) een aantal missen live ten gehore brengen. Op 2 oktober werd in het Augustinus Muziekcentrum in de Kammenstraat alvast een requiemmis van Fiocco uitgevoerd. En om met het uitgangspunt van het project te besluiten: als proeve van urban musicology en integrale stadsgeschiedenis wordt de historische context van de betreffende mismuziek zorgvuldig bestudeerd. Een gesprek met de drie docenten die als voortrekkers van het project fungeren: dirigent, componist, klavecinist en muziektheoreticus Frank Agsteribbe, die de Fioc- comis dirigeerde en muziekanalyse doceert aan het Antwerpse Conservatorium; musicoloog en muzikant (kamermuziek, viola da gamba) Eugeen Schreurs, die studenten van het Conservatorium wegwijs maakt in muziekgeschiedenis en onderzoek; en historicus Bruno Blondé van het Centrum voor Stadsgeschiedenis van de Universiteit Antwerpen, een specialist in de geschiedenis van de nieuwe tijd. Spannend experiment Is de vergeten Antwerpse kerkmuziek uit de periode 1650-1750 überhaupt bijzonde-
1650-1750 re aandacht en zelfs een reeks heruitvoeringen waard? Frank Agsteribbe: “Velen zullen wel denken dat de onbekendheid ervan te wijten is aan een gebrek aan kwaliteit, maar met de dodenmis van Fiocco hebben we het tegendeel bewezen. Er is ons al gevraagd die compositie in 2007 ook enkele keren in het Duitse Augsburg uit te voeren. Voor mij als muziekdocent en dirigent is de vergeten kerkmuziek een enorme ontdekking. Het is fantastisch spannend om me met een groep studenten op die werken van eigen bodem te storten. “Elke mis zal een experiment zijn. Deze muziek wijkt compleet af van het standaardrepertoire, zodat we op voorhand onmogelijk kunnen inschatten waar we zullen uitkomen. Maar als je vooruitgang wilt boeken, mag je niet altijd op zeker spelen. We hebben nog niet bepaald welke andere Antwerpse miscomposities we zullen brengen. In de loop van 2007 gaan we met studenten van het Conservatorium een aantal missen gedeeltelijk doornemen en dan een keuze maken. “De compositie van Fiocco leek ons op het eerste gezicht een beetje flauw en kaal, maar geleidelijk aan hebben we er een hoop subtiele en fascinerende elementen Frank Agsteribbe: “Elke mis zal een experiment zijn. Deze muziek wijkt compleet af van het standaardrepertoire.” De overgeleverde partituur van Fiocco’s requiemmis. in ontdekt. Spontaan heb je de neiging een muziekstuk te vergelijken met wat je al kent. Dat is verkeerd. Je moet er onbevangen naar kijken en het als een potentieel waardevol iets beschouwen waarvan je de kwaliteiten moet proberen te achterhalen. In technisch opzicht was de Fioccomis voor de zangers en instrumentalisten niet zo lastig. De moeilijkheid zat vooral in het vinden van de juiste sleutel tot het werk, in de interpretatie. Hoe zorg je ervoor dat de muziek overkomt bij het publiek? Anders dan bij Bach, Händel of Vivaldi kun je bij Fiocco nu eenmaal niet op een uitvoeringstraditie terugvallen.” Eugeen Schreurs: “Het was bijna onvermijdelijk dat de Vlaamse muziek van de zeventiende en achttiende eeuw in de schaduw zou blijven staan van de absolute wereldklasse die eraan vooraf was gegaan. Maar dat betekent nog niet dat er geen interessante werken bij zitten. Door enkele ervan nu te transcriberen en ten gehore te brengen, willen we een bijdrage leveren tot de ontsluiting van een stukje Vlaams muzikaal erfgoed. “Zeker de Antwerpse zangmeesters van de eerste helft van de achttiende eeuw hadden een open geest. Ze kenden de muziek van grote buitenlandse componisten zoals Vivaldi en Corelli en lieten zich erdoor inspireren. Met name de Franse en Italiaanse invloed was aanzienlijk. Artistiek situeert de Antwerpse kerkmuziek van toen zich tussen beide stijlen. De vader van Fiocco was overigens een Venetiaan die zich in Brussel had gevestigd.” Hoogmissen van het sociale leven Voor historicus Bruno Blondé komt de artistieke waarde van de kerkmuziek pas op de tweede plaats. Bruno Blondé: Ik wil vooral nagaan hoe die muziek interageerde met de maatschappij waarin ze ontstond, om zo tot een duiding of herduiding van haar betekenis te komen. We weten bijvoorbeeld dat paasmissen tegelijk hoogmissen van het sociale leven waren en dat in de tweede helft van de zeventiende eeuw begrafenissen de glans kregen van topevenementen in de geschiedenis van de betrokken families. In Antwerpen kwam er zelfs een verbod op het al te protserig begraven. Lijkkisten werden vaak door een zee van flambouwen begeleid en ook requiemmissen bezetten een belangrijke plaats in de sociale competitie. “Eigenlijk streven we naar een zo compleet mogelijke reconstructie van het historisch kader van de Antwerpse mismuziek uit de periode 1650-1750. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als in een latere fase van het project een muziekhistoricus eens de groepscultuur zou trachten te reconstrueren van de kanunniken van het kapittel - het bestuur - van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en de Sint-Jacobskerk. In de zestiende eeuw hielden die Antwerpse geestelijken er een heel distinctieve groepscultuur op na, maar ik vermoed dat ze in de tijd die wij bestuderen dichter bij de maatschappij zijn gaan aanleunen. Veel kanunniken waren afkomstig uit de maatschappelijke Universiteit Antwerpen 7
Page 1 and 2: DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE, JAARGANG
Page 3 and 4: WETENSCHAP EN SAMENLEVING Technolog
Page 5 and 6: kopen automatisch van onze rekening
Page 7: deeltjes via de longen in ons bloed
Page 11 and 12: Daar komt de klarinet Vraag is in h
Page 13 and 14: slachtoffers graag zien vooraleer h
Page 15 and 16: een methode om dat tot enkele uren
Page 17 and 18: POLITIEKE WETENSCHAPPEN Regeren de
Page 19 and 20: ken erover door de media zal worden
Page 21 and 22: illusie dat er zoiets als het volk,
Page 23 and 24: longpest zou totaal niet meer tegen
Page 25 and 26: seerd, alleen kunnen de soorten kna
Page 27: PROMOTIES Doctor in de Wetenschappe

driemaandelijks magazine, jaargang 20, nummer 70 ... - NanoSoc

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?