Zolang de lepel in brijpot staat Vroege Middeleeuwen

Onderwerp
Achtergrondinformatie /
Verhaal
Zolang de lepel in brijpot staat
Vroege Middeleeuwen
Achtergrondinformatie voor de leerkracht:
In de Middeleeuwen was de boerderij een plaats om te werken
en om te wonen. De stal en de woonruimte lagen naast elkaar.
In de winter leefden mensen en dieren vaak in dezelfde ruimte.
In het midden van de boerderij was een openhaardplaats. Er
waren geen plafonds, omdat de rook via een gat in het dak of
de gevel moest kunnen wegtrekken. De mensen sliepen, aten,
kookten, kortom leefden met elkaar in één en dezelfde ruimte.
Het levensritme van de boeren werd bepaald door de seizoenen.
Als het oogsttijd was, stonden ze heel vroeg op en gingen vroeg
naar bed. Zo lang het licht was werkte de middeleeuwer,
behalve op zondag en op christelijke feestdagen. Man, vrouw en
kinderen werkten mee op de boerderij.
Er wordt vaak gezegd dat de mensen in de Middeleeuwen niet
zo schoon waren. Vergeleken met ons misschien niet, maar er
was zeker aandacht voor hygiëne. Het was een goed gebruik om
eenmaal per week te baden. 's Ochtends en voor het eten waste
men gezicht en handen. Nadat de bedden aan kant waren
gedaan en eventueel gelucht, werd de tafel weer op zijn plaats
gezet en ging het vuur aan. Zo was er warm water, wat
bijvoorbeeld nodig was voor de warme maaltijd tussen 12.00 en
13.00 uur. Dat eten bestond vaak uit een stoofpot van groenten
en soms vlees of worst. De mensen dronken melk en licht
alcoholisch bier, de volksdrank van de middeleeuwer. Vorken
kenden ze nog niet in de Middeleeuwen. De mensen aten met
de hand of gebruikten een mes en een lepel. Een doek die ze
over de schouders droegen, werd gebruikt om de handen aan af
te vegen.
In de middeleeuwen gebruikte men een flinke snee roggebrood
als bord. Dit diende om het vet op te vangen van de gerechten.
Was je een arme sloeber, dan at je het bord erbij op, was je een
welgestelde, dan liet je het liggen, en werd het onder de
minderbedeelden uitgedeeld. Want: “wiens brood men eet,
diens woord men spreekt.”
Rogge was goedkoop en werd dus door de gewone man
gegeten. De rijken aten tarwebrood, ook wel herenbrood
genoemd of ‘witte broot.’
Melk kon je in de middeleeuwen maar kort bewaren, het werd
snel zuur. Door er kaas van te maken kon je de “melk” wat
langer bewaren. In Leidsche Rijn is een kaasvorm gevonden uit
de middeleeuwen.

Gesprek /
onderzoeksvragen
Vondst
Materiaal
Verwerking op school
Bron:
• School tv
• Historisch Openluchtmuseum, Eindhoven
Verhaal voor de leerlingen:
Zolang de lepel in de brijpot staat…
Door: Hans Doornweerd i.s.m. Roel Stemerdink
- Wanneer werkten de mensen vroeger langer, in de
winter of in de zomer, en waarom? (In de zomer, Ze
werkten zolang het licht was. In de zomer is/was het
langer licht)
- Waarom aten arme mensen ook hun “bord” op? (Als je
arm was, dan was alles wat je eten kon welkom. Men
gebruikte een stuk roggebrood als bord. Als het
enigszins vet en vochtig was van het eten wat er op lag
dan kon je het beter opeten)
- Waren de mensen in de middeleeuwen onhygiënisch?
(Nee. In vergelijking met nu wasten ze zich minder vaak,
maar ze zorgden ook goed voor zichzelf, anders werd
men ziek)
- Eten kun je slecht bewaren. Hoe zorgden de mensen in
de middeleeuwen er voor dat ze het hele jaar door iets
te eten hadden? (Ze droogden (of rookten) sommige
etenswaren zoals vlees, vis, granen, noten, vruchten en
peulvruchten. Ze zoutten vlees. Ze maakten boter en
kaas van melk. Ze lieten dranken vergistten)
Stuk van een kaasvorm
- opdrachtblad: Kruidenkaas maken
- ingrediënten: Hüttenkäse, verse of gedroogde kruiden
- bestek
- schaaltje
- roggebrood
schaar
De leerlingen gaan kruidenkaas maken. Zij kunnen dit met een
groepje van 3 tot 4 leerlingen doen. Zie opdrachtblad:
Kruidenkaas maken.

Feedbackformulier lessen Echt gebeurd!
Naam School: _____________________________________________________
Naam docent: _____________________________________________________
Groep: _____________________________________________________
Aantal leerlingen: _____________________________________________________
Welke les heeft u gedaan?
____________________________________________________________________________
Welke lesmaterialen heeft u gebruikt?
□ Docentenhandleiding
□ Opdrachtenblad
Hoe heeft u de website met lessen gevonden?
□ Via de nieuwsbrief
□ We doen mee aan Echt gebeurd!
□ Werkblad(en)
□ Het verhaal
□ Via een collega/kennis
□ Via zoeken op internet
□ Anders, nl: ______________________________________________________________
Wat is uw mening over de volgende lesonderdelen:
- Inhoud goed / voldoende / matig / slecht
- Type opdracht goed / voldoende / matig /slecht
- Achtergrondinformatie docent ruim voldoende / voldoende / te summier
- Benodigde voorbereidingstijd veel / normaal / beperkt / geen
- Werk- en opdrachtbladen zeer duidelijk / duidelijk / onduidelijk
- Niveau van de les te laag / op niveau voor doelgroep / te hoog
- Aansprekend voor de kinderen zeer / voldoende / enigszins / niet
Toelichting:
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Heeft u nog verbeterpunten of tips voor de les?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Dank u wel! Uw reactie geeft ons de mogelijkheid om de lessen te verbeteren.
Mail, fax of stuur dit formulier na elke Echt gebeurd! les op naar:
- Echt gebeurd! / SME Advies, Postbus 43016, 3540 AA Utrecht
- Fax: 030-6358905
- Email: echtgebeurd@sme.nl