Handboek RgdBOEI-inspecties Deel 3 Van inspecties naar een MUP

Bijlage 2: Wiskundige achtergrond
Het stuurmodel presenteert de toestand van gebouwen op een zodanige manier dat de scores op hoofd en
secundaire doelen overeenkomen met de aspiraties van degene die verantwoordelijk is voor het totale
beheer; de beslissingnemer (de missie van de RGD) of de gebouweigenaar.
Probleem is dat deze doelen ongelijksoortig zijn en niet in één specifieke maat uit te drukken. De verantwoordelijke
kan alleen een subjectieve afweging maken in de trant van: “Ik vind veiligheid absoluut veel
belangrijker dan bruikbaarheid, ik vind veiligheid enigszins meer belangrijk dan milieu”, enzovoorts.
Daardoor ontstaat wel een rangorde; objecten die van een bepaalde eigenschap “meer” hebben of “groter”
zijn komen hoger in de lijst. Echter, het verschil tussen deze beoordelingen heeft geen eenduidige
betekenis en er is geen nulwaarde. In wiskundige zin hebben we hier te maken met een ordinale schaal.
Voorbeelden zijn: de militaire rangen, de waardering van restaurants in de top 100, de 5-puntsschaal bij
opiniepeilingen (zeer mee oneens - mee oneens - neutraal - mee eens - zeer mee eens). Bij een ordinale
schaal zijn rekenkundige bewerkingen niet toegestaan; de mogelijkheden voor analyseren en optimaliseren
zijn hierdoor beperkt.
Saaty 12 ontwikkelde een techniek om deze problemen te overkomen. Zijn “Analytical Hierarchy Process”
(AHP) bestaat uit drie stappen:
1. Een opstelling van de hiërarchie in het beslissingsproces;
2. Een bepaling van prioriteiten.
3. Een controle van logische consistentie.
In de context van dit handboek wordt de hiërarchie bepaald door de hoofd en subdoelen. Zo kan het
hoofddoel “veiligheid”worden onderverdeeld in “het beperken van slachtoffers” en “het beperken van
schade aan derden”.
De prioriteiten worden in het AHP proces bepaald door paarsgewijze vergelijking; steeds wordt elk doel
vergeleken met elk ander doel. Het benodigde aantal paarsgewijze vergelijkingen N voor n doelen is:
N=n*(n-1) / 2
Als voorbeeld nemen we de afweging tussen de hierboven genoemde subdoelen:
Hoofddoel Beperken
slachtoffers
Beperken
schade
aan derden
Beperken
slachtoffers 1 w1 /w2
Beperken
schade
aan derden
Figuur B2.1
w2/w1 1
In dit geval is de vraagstelling: “hoe zwaar beoordeelt de beslissingsnemer het belang van het “beperken
van slachtoffers” ten opzichte van dat van het “beperken van schade aan derden”? In dit geval is N=2*(2-
1)/2= 1; één afweging voldoet. Figuur B2.1 geeft deze vraagstelling weer. Het gewicht van doel 1 ten opzichte
van 2 wordt weergegeven door w1/w2 waaruit onmiddellijk de gespiegelde vorm w2/w1 volgt. Uiteraard
12 T. L. Saaty, The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. New York: McGraw-Hill, 1980.
40 | Handboek RgdBOEI-inspecties © september 2010 Rijksgebouwendienst