11.09.2013 Views

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Magazine van<br />

<strong>Vroeger</strong><br />

<strong>of</strong> <strong>Later</strong><br />

juni 2013<br />

Ahmed Bannoudi:<br />

‘Ik droom ervan mijn<br />

laatste jaren in Marokko<br />

door te brengen’<br />

Drie collega’s over het zelf regelen van pensioen<br />

Jaarverslag:<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> in 2012


Een<br />

woord<br />

vooraf<br />

<strong>Later</strong>...<br />

ook de afgelopen periode zijn pensioenfondsen weer veel in het nieuws geweest.<br />

Met ingang van 1 april 2013 moesten tientallen pensioenfondsen de uitkeringen en<br />

aanspraken zelfs verlagen. Door de vele, vooral negatieve berichten kan men gemakkelijk<br />

de indruk krijgen dat er alléén maar slecht nieuws is. Maar dat is niet waar. tegenover de<br />

66 pensioenfondsen die een korting moesten doorvoeren, staan meer dan 300 fondsen<br />

die dat niet hoefden te doen. Bovendien konden sommige pensioenfondsen het afgelopen<br />

jaar de uitkeringen en aanspraken ook nog (meestal gedeeltelijk) indexeren.<br />

Dat geldt ook voor ahold <strong>Pensioenfonds</strong>. Het jaar 2012 was een goed jaar, zoals u in dit<br />

nummer van <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later kunt lezen. Daarom hebben wij begin 2013 aangekondigd<br />

dat we de pensioenen dit jaar voor de helft hebben geïndexeerd. Van verlaging van de<br />

uitkeringen en aanspraken is bij ahold <strong>Pensioenfonds</strong> gelukkig nog nooit sprake geweest.<br />

Kortom, het is niet zo somber als het soms lijkt. Maar dat betekent niet dat we rustig<br />

kunnen afwachten. De overheid en sociale partners onderzoeken de mogelijkheden om<br />

het pensioenstelsel aan te passen aan de realiteit van vandaag de dag. Bij ahold in<br />

Nederland is de pensioenregeling inmiddels zo<br />

2 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later<br />

aangepast dat meer rekening wordt gehouden<br />

met het feit dat mensen steeds langer leven. Maar<br />

niet alleen de overheid, de sociale partners en de<br />

pensioenfondsen nemen maatregelen. ook deelnemers<br />

denken steeds vaker na over hun inkomen<br />

na pensionering. op pagina 8 en 9 leest u hier<br />

meer over. Sommige mensen sparen voor later.<br />

anderen proberen hun vaste lasten te verlagen.<br />

en u? Hebt u al nagedacht over later?<br />

Erik van den Heuvel<br />

Directeur ahold <strong>Pensioenfonds</strong><br />

een woord vooraf 2<br />

Kort nieuws 2<br />

Bericht uit de praktijk 5<br />

Hoe stond ahold <strong>Pensioenfonds</strong> 6<br />

ervoor in 2012?<br />

Iets extra’s regelen voor later 8<br />

Pensioen voor mevrouw 10<br />

Vraag&antwoord 12<br />

Col<strong>of</strong>on<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later is een uitgave<br />

van ahold <strong>Pensioenfonds</strong>,<br />

Postbus 3039,<br />

1500 Ha Zaandam,<br />

pensioenfonds@ahold.com<br />

Realisatie Hemels Customer<br />

Media; onderdeel van Sanoma.<br />

Postbus 369, 1200 aJ Hilversum,<br />

www.hemels.com<br />

Ho<strong>of</strong>dredactie Sjaak Duin,<br />

Karen Wikart<br />

Redactie eveline Mulder,<br />

Cora Zalm<br />

Artdirection Xander elink<br />

Schuurman<br />

Vormgeving Milou Kemp,<br />

Doriene Koot<br />

Aan dit nummer werkten mee<br />

De Beeldredaktie, Wilma van<br />

Hoeflaken, rob Marinissen,<br />

Photography & Images<br />

<strong>Later</strong> met<br />

pensioen<br />

De gemiddelde leeftijd waarop<br />

werknemers met pensioen<br />

gaan, is in 2012 verder opgelopen<br />

tot 63,6 jaar. Dit is een<br />

halfjaar ouder dan in 2011.<br />

Bron: CBS<br />

Emigreren naar<br />

Noorwegen?<br />

gepensioneerden die willen emigreren, kunnen<br />

het beste naar Noorwegen gaan. Dat is voor<br />

ouderen het beste land om te leven. Naar<br />

Zimbabwe moeten ze beslist niet gaan, want<br />

daar hebben ouderen het zwaar. Dat blijkt uit<br />

de Natixis global retirement Index, een<br />

amerikaans onderzoek. De onderzoekers kijken<br />

naar de meest uiteenlopende factoren. Is de<br />

gezondheidszorg goed geregeld? Is het klimaat<br />

prettig? Hoe zit het met de milieuvervuiling?<br />

Worden de mensen er oud? Hoe hoog is de<br />

inflatie? Voelen mensen zich tevreden? er zijn<br />

150 landen met elkaar vergeleken. Noorwegen<br />

scoort het hoogst, Zimbabwe het laagst.<br />

Maar ook Nederland doet het prima, met een<br />

zevende plaats. Maar nog altijd minder goed<br />

dan Noorwegen, Zwitserland, luxemburg,<br />

Zweden, oostenrijk en finland. Denemarken,<br />

Duitsland en frankrijk staan op de achtste,<br />

negende en tiende plaats.<br />

tevreden parttimers<br />

ondanks de crisis zijn en blijven we<br />

een volk van tevreden parttimers.<br />

Van alle werknemers in Nederland<br />

werkt maar liefst 49,8 procent in<br />

deeltijd. Het europese gemiddelde<br />

ligt op 19,9 procent. ook in<br />

Zwitserland (35,6%), Noorwegen<br />

(28,1%), engeland (27%) en<br />

Duitsland en Zweden (beide 26,5%)<br />

werkt men graag in deeltijd. In<br />

Bulgarije (2,4%), Slowakije (4,1%)<br />

en tsjechië (5,7%) behoren part­<br />

timers tot de uitzonderingen.<br />

Veel parttimers willen sinds het<br />

uitbreken van de crisis méér uren<br />

werken. Van alle parttimers in de<br />

europese Unie wilde 18,5 procent<br />

in 2008 een baan met meer uren.<br />

In 2011 was dit 20,5 procent en in<br />

2012 wilde 21,4 procent er graag<br />

wat uren bij. Maar de Nederlandse<br />

parttimer wil dat niet. Van elke<br />

100 parttimers zijn er drie die best<br />

wat meer willen werken, maar de<br />

rest is heel tevreden.<br />

Bron: eurostat<br />

NA MIJN PENsIoEN<br />

Dekkingsgraad<br />

laatste 4 kwartalen<br />

102,4 %<br />

2e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

110,3 %<br />

3e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

Vadertje<br />

Staat<br />

114,3 %<br />

4e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

115,5 %<br />

1e<br />

kwartaal<br />

2013<br />

Wie zorgt er voor ons als<br />

we oud zijn? De overheid,<br />

vindt bijna de helft van de<br />

Nederlanders. 30 procent vindt<br />

dat pensioenfondsen verantwoordelijk<br />

zijn voor onze oudedagsvoorziening.<br />

15 procent ziet het inkomen op de oude<br />

dag als eigen verantwoordelijkheid.<br />

Bron: Intomart GfK<br />

115% = vereiste<br />

dekkingsgraad<br />

105% = minimale<br />

wettelijke dekkingsgraad<br />

100%<br />

‘Je moet je dag structuur geven’<br />

Jan Jonkman (62) is winkelmanager bij Gall & Gall op IJburg. Hij heeft 44<br />

jaar gewerkt, eerst bij drankensupermarkt Impodra en sinds de overname<br />

in 1991 bij <strong>Ahold</strong>. Officieel gaat hij per 1 januari 2014 met pensioen, maar<br />

omdat hij zoveel vakantiedagen heeft, neemt hij eind juni al afscheid.<br />

‘Het lijkt me plezierig om niets meer<br />

te hoeven. En om meer tijd te krijgen<br />

om te koken, te fietsen en in de tuin<br />

te werken. Dat zijn dingen die ik nu<br />

ook al doe, maar niet zo vaak als ik<br />

zou willen. Koken is echt een hobby.<br />

Door de week zorg ik voor een<br />

degelijke hap, maar in het weekend<br />

vinden mijn partner en ik het leuk<br />

om samen bijzondere recepten te<br />

maken en daar een mooie wijn bij<br />

te kiezen. Ik wil ook meer gaan klussen,<br />

ons eigen huis schilderen. En<br />

beter wegwijs worden op de computer,<br />

foto’s bewerken bijvoorbeeld. Ik<br />

ben heel benieuwd hoe ik die vrije<br />

tijd ga ervaren. Ik denk wel dat je<br />

iets moet doen om je dag structuur<br />

te geven, een dagindeling maken.<br />

Met pensioen gaan is spannend.’<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 3


Vernieuwd financieel<br />

Crisisplan<br />

Op grond van een beleidsregel van De Nederlandsche Bank<br />

(DNB) hebben alle pensioenfondsen in 2012 een Financieel<br />

Crisisplan opgesteld. Hierin staat welke maatregelen het bestuur<br />

op korte termijn kan nemen als de dekkingsgraad opeens sterk<br />

daalt. DNB heeft deze plannen beoordeeld en aanbevelingen<br />

opgesteld. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> heeft de aanbevelingen van<br />

DNB in een nieuwe versie van het Financieel Crisisplan verwerkt.<br />

Op de website van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> kunt u het<br />

Financieel Crisisplan bekijken (www.aholdpensioenfonds.nl).<br />

Hypotheek aflossen?<br />

Een op de drie mensen zorgt zelf voor<br />

het pensioen door de hypotheek op<br />

het huis af te lossen. Daarmee verlagen<br />

zij hun vaste lasten, zodat ze na hun<br />

pensionering gemakkelijker rond kunnen<br />

komen van een lager inkomen. Dit blijkt<br />

uit reacties op een stelling op Overgeld.nl.<br />

Tegelijkertijd lost een op de drie<br />

mensen de hypotheek niet af, omdat<br />

ze het geld daarvoor niet kunnen<br />

missen. De overige mensen hebben wel<br />

geld om hun hypotheek af te lossen,<br />

maar doen dit om andere redenen niet,<br />

bijvoorbeeld omdat zij liever pr<strong>of</strong>iteren<br />

van de hypotheekrenteaftrek.<br />

4 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later<br />

opa en oma<br />

passen op<br />

Bijna driekwart van de dat is een voordeel. Boven­<br />

ouders schakelen opa en dien zijn zij flexibeler dan<br />

oma in als oppas omdat ze het kinderdagverblijf, waar<br />

daarmee geld besparen. Vier vaste openingstijden gelden.<br />

van de tien ouders geven aan overigens bieden de groot­<br />

dat ze dankzij opa en oma ouders meestal zelf aan om<br />

meer uren kunnen werken. op te passen. Dat is erg aardig<br />

Dit blijkt uit een enquête van van hen, want de helft van<br />

de Consumentenbond. opa de opa’s en oma’s vindt het<br />

en oma zijn vertrouwd en oppassen wel vermoeiend.<br />

Voorbereiding op pensioen<br />

wereldwijd slecht<br />

Werknemers bereiden zich wereldwijd slecht voor op hun pensioen.<br />

Dat komt door te weinig kennis en interesse. Bovendien zorgt de<br />

economische crisis ervoor dat werknemers geen geld hebben om<br />

opzij te zetten voor later. 62% van de werknemers denkt daarom<br />

langer te moeten doorwerken, in Nederland is dat zelfs de hoogste<br />

score: 68%. Dat blijkt uit onderzoek van Aegon naar de pensioenvoorbereiding<br />

in twaalf landen. Aegon liet voor de tweede keer<br />

werknemers en gepensioneerden ondervragen over de mate<br />

waarin zij zich hebben (<strong>of</strong> hadden) voorbereid<br />

op hun pensioen. In totaal ging het om<br />

12.000 mensen in twaalf landen in Europa,<br />

Azië en Noord-Amerika. Daarmee is<br />

het een van de grootste pensioenonderzoeken<br />

ter wereld.<br />

Bron: Aegon<br />

Vertrouwen<br />

Tientallen pensioenfondsen<br />

moesten met ingang van<br />

april dit jaar de pensioenen<br />

verlagen. Eveneens dit jaar<br />

ging de verhoging van<br />

de AOW­leeftijd in. In 2013<br />

krijgen mensen geen<br />

AOW-uitkering meer vanaf<br />

hun 65ste verjaardag, maar<br />

moeten ze hier een maand<br />

langer op wachten. De<br />

komende jaren schuift de<br />

AOW­leeftijd verder op.<br />

Door deze factoren en<br />

vanwege de slechte economische<br />

situatie zijn<br />

Nederlanders erg somber<br />

over hun oudedagsvoorziening.<br />

Dit blijkt<br />

uit een onderzoek van<br />

Intomart GfK. De helft van<br />

de ondervraagden zegt<br />

weinig tot geen vertrouwen<br />

te hebben in een goed<br />

pensioen. Slechts een op<br />

de twaalf mensen heeft<br />

hier wel veel vertrouwen in.<br />

Vooral over het pensioen<br />

dat via de werkgever wordt<br />

opgebouwd, zijn mensen<br />

somber. Vier op de vijf<br />

ondervraagden denkt dat<br />

het de verkeerde kant<br />

op gaat met het pensioen.<br />

Op de vraag op de website<br />

www.aholdpensioenfonds.nl<br />

hoe het gesteld is met het<br />

vertrouwen in een goed<br />

pensioen, heeft ruim een<br />

kwart van de respondenten<br />

aangegeven dat hun<br />

vertrouwen is afgenomen.<br />

Voor meer dan de helft<br />

van de respondenten is<br />

er wat vertrouwen betreft<br />

niets veranderd. Iets<br />

minder dan een kwart heeft<br />

het afgelopen jaar meer<br />

vertrouwen gekregen in<br />

een goed pensioen.<br />

Minder geld? Minder kopen<br />

Het beschikbare inkomen van de huishoudens in Nederland is in 2012<br />

gedaald met 3,2 procent. Dit is de grootste daling in de afgelopen<br />

dertig jaar. Dit blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de<br />

Statistiek. overigens ging ons beschikbare inkomen tussen 2008 en<br />

2011 ook al ieder jaar een beetje omlaag. De daling wordt veroorzaakt<br />

door drie factoren. De werkloosheid is gestegen, we betalen<br />

meer belastingen en sociale verzekeringspremies en er is<br />

inflatie. Inflatie betekent dat we met hetzelfde geld minder kunnen<br />

kopen. Al met al is ons beschikbare inkomen sinds het uitbreken<br />

van de financiële crisis in 2008 met 4,6 procent gedaald. Hiermee<br />

zijn we weer op hetzelfde niveau terechtgekomen als in 2000.<br />

Waardeoverdracht?<br />

Altijd op tijd aanvragen!<br />

‘Nieuwe ahold­medewerkers van 21 jaar en ouder krijgen van<br />

ahold <strong>Pensioenfonds</strong> een startbrief met informatie over onze<br />

pensioenregeling. Daar staat ook in dat ze de pensioenaanspraken<br />

bij hun vorige pensioenuitvoerder kunnen overdragen aan ons.<br />

Daarvoor moeten ze een formulier invullen en waardeoverdracht<br />

aanvragen, zo heet dat <strong>of</strong>ficieel. Ik word vaak gebeld door mensen<br />

die daar enorm over twijfelen. Ze zeggen: ik weet niet wat de<br />

consequenties zijn, dus misschien wil ik het uiteindelijk niet.<br />

Maar waardeoverdracht aanvragen betekent niet dat je ook automatisch<br />

akkoord gaat met de overdracht. Het betekent alleen dat<br />

je een vrijblijvende <strong>of</strong>ferte krijgt. op het formulier vul je in wie je<br />

vorige pensioenuitvoerder was. Wij nemen daar contact mee op<br />

en vragen wat voor soort pensioen je had en wat daarvan de overdrachtswaarde<br />

is. Met die informatie gaan we aan de slag. Wij<br />

Bericht<br />

uit de<br />

praktijk<br />

berekenen op basis van wettelijke rekenregels wat het betekent als<br />

je je oude aanspraken onderbrengt bij ons. Daar krijg je een overzicht<br />

van. We sturen ook een kopie mee van de opgave van je vorige fonds.<br />

op die manier kun je zelf vergelijken wat het voor je pensioenuitkering<br />

betekent als je wel <strong>of</strong> niet voor waardeoverdracht kiest. Je ziet precies<br />

wat je in je eerdere regeling zou krijgen en wat je krijgt bij waardeoverdracht.<br />

Pas op dat moment besluit je <strong>of</strong> je akkoord gaat. Daar<br />

teken je voor; zonder je handtekening gebeurt er niets. als je het<br />

lastig vindt om een beslissing te nemen, kun je bellen met onze<br />

Servicedesk. Wij leggen dan uit waar eventuele verschillen vandaan<br />

komen. Je kunt ook kijken naar de brochure over waardeoverdracht<br />

op www.aholdpensioenfonds.nl. als je akkoord bent met waarde overdracht,<br />

regelen wij de afhandeling met je vorige pensioenuitvoerder.<br />

als je binnen zes maanden nadat je bij ahold bent komen werken<br />

waardeoverdracht aanvraagt, heb je hier wettelijk recht op. als je<br />

langer wacht, heb je dat recht niet meer.<br />

Wij zijn er soepel in, maar sommige<br />

pensioenuitvoerders houden zich strikt<br />

aan die termijn. Dus vraag het tijdig aan.<br />

Nee zeggen kan altijd nog. Mensen reageren<br />

meestal opgelucht als ik dat vertel.’<br />

Caroline Merkelbag (42)<br />

werkt sinds 10 jaar bij <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>. Aan de<br />

Servicedesk beantwoordt ze<br />

vragen over het pensioen.<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 5


Hoe stond <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> ervoor in 2012?<br />

Vorige maand verscheen het Jaarverslag 2012<br />

van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>. op deze pagina’s<br />

lichten we een paar belangrijke onderwerpen<br />

toe. Uitleg van de begrippen kunt u vinden in de<br />

begrippenlijst op www.aholdpensioenfonds.nl.<br />

Financiële positie<br />

Ook in 2012 hield de onrust op de financiële markten<br />

aan. Tegelijkertijd is de rente verder gedaald. Omdat<br />

pensioenfondsen hun (toekomstige) verplichtingen<br />

moeten berekenen op basis van de rente, stegen<br />

de verplichtingen. Dit is direct van invloed op de<br />

dekkingsgraad. De dekkingsgraad wordt immers<br />

bepaald door de verhouding tussen de bezittingen<br />

van het pensioenfonds en de verplichtingen.<br />

De dekkingsgraad van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> is in<br />

2012 gestegen van 106 naar 114 procent, ondanks<br />

de aanhoudende lage rente én een verdere stijging<br />

van de levensverwachting. Als de levensverwachting<br />

toeneemt, moeten er over een langere periode<br />

pensioenen worden uitgekeerd. Op basis van de<br />

dekkingsgraad eind 2012 kon in 2013 een indexering<br />

plaatsvinden van 50 procent van de maatstaf.<br />

De stijging van de dekkingsgraad in 2012 is voor<br />

een belangrijk deel te danken aan een positief<br />

beleggingsresultaat. Over 2012 behaalde <strong>Ahold</strong><br />

Resultatenrekening<br />

(in miljoenen euro’s)<br />

BAtEN 2012 2011<br />

Beleggingsopbrengsten 378 249<br />

Bijdragen van werkgever en werknemers 142 143<br />

Totaal baten 520 392<br />

LAstEN 2012 2011<br />

Toename pensioenverplichtingen 199 405<br />

Pensioenuitkeringen 69 63<br />

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 7 6<br />

Totaal lasten 275 474<br />

REsuLtAAt 245 -82<br />

<strong>Pensioenfonds</strong> een rendement van 14,4 procent. Ter<br />

vergelijking: in 2011 was het rendement 10,3 procent.<br />

Ook het feit dat het valuta- en renterisico gedeeltelijk<br />

is afgedekt, speelde een belangrijke rol. Bovendien<br />

heeft De Nederlandsche Bank de regels voor het<br />

berekenen van de verplichtingen aangepast. Door<br />

deze maatregel bleef het effect van de dalende rente<br />

beperkt. Al met al is in 2012 het pensioenvermogen<br />

gegroeid met 429 miljoen euro en is de dekkingsgraad<br />

met 8 procentpunt gestegen (zie uitleg op pagina 7).<br />

Verantwoord beleggen<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> is zich bewust van zijn<br />

maatschappelijke rol als belegger. Die rol vergt<br />

grote zorgvuldigheid in het doen en laten van het<br />

pensioenfonds. De visie van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

op verantwoord beleggen is uitgewerkt in de<br />

volgende uitgangspunten:<br />

• Verantwoord beleggen is een van de verantwoordelijkheden<br />

van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en sluit<br />

aan bij het beleid van Koninklijke <strong>Ahold</strong> N.V. op<br />

het punt van maatschappelijk verantwoord<br />

ondernemen.<br />

• <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> laat zich, gezien de aard van<br />

de verplichtingen, leiden door een langetermijnperspectief.<br />

Milieu-, sociale en bestuursaspecten<br />

kunnen hier een bijdrage aan leveren.<br />

In 2012 heeft <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> het beleid voor<br />

verantwoord beleggen verder uitgewerkt. Invoering<br />

van dit beleid is gestart in 2012 en wordt afgerond<br />

in 2013.<br />

Belangrijke uitgangspunten van het beleggingsbeleid<br />

zijn:<br />

• <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> houdt rekening met milieu-,<br />

sociale en bestuursoverwegingen, die gebaseerd<br />

zijn op (inter)nationale standaarden en wetgeving.<br />

• Er wordt een uitsluitingbeleid gevoerd. Ondernemingen<br />

die betrokken zijn bij productie, verkoop<br />

<strong>of</strong> verspreiding van clusterbommen <strong>of</strong> andere<br />

controversiële wapens zijn niet toegestaan in<br />

de beleggingsportefeuille. Hetzelfde geldt voor<br />

bedrijven die de internationale maatstaven voor<br />

mensenrechten, milieu, arbeidsrechten en anticorruptie<br />

op grove wijze schenden. Financiering<br />

van landen die in ernstige mate de mensenrechten<br />

Rendement Dekkingsgraad<br />

2003 10,2% 111%<br />

2004 13,2% 122%<br />

2005 20,3% 134%<br />

2006 13,3% 154%<br />

2007 0,3% 170%<br />

2008 -19,2% 102%<br />

2009 11,4% 116%<br />

2010 10,3% 112%<br />

2011 10,3% 106%<br />

2012 14,4% 114%<br />

schenden en die corruptie <strong>of</strong> criminele en<br />

fiscale fraude stimuleren, wordt vermeden. Ook<br />

grondst<strong>of</strong>fen beleggingen die kunnen leiden<br />

tot hogere voedselprijzen <strong>of</strong> grote fluctuaties<br />

in voedselprijzen zijn uitgesloten.<br />

Beleggingskosten<br />

De Pensioenfederatie (de koepelorganisatie waarbij<br />

alle pensioenfondsen in Nederland zijn aangesloten)<br />

heeft aanbevelingen gemaakt voor het nader toelichten<br />

van de kosten van het vermogensbeheer<br />

door pensioenfondsen. Mede als gevolg hiervan<br />

licht <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> in zijn jaarverslag over<br />

2012 de opbouw van de vermogensbeheerkosten<br />

uit gebreider toe.<br />

Het totale bedrag aan vermogensbeheerkosten<br />

(inclusief transactiekosten) in 2012 bedraagt 21,4<br />

miljoen euro. Dit komt neer op 74 basispunten (zie<br />

uitleg op deze pagina) van het gemiddeld pensioenvermogen.<br />

Dat is minder dan 1 procent. Het pensioenvermogen<br />

eind 2012 bedraagt 3,1 miljard euro.<br />

Zoals in het jaarverslag nader is toegelicht, heeft<br />

een aantal bijzondere transacties geleid tot hogere<br />

vermogensbeheerkosten dan normaal.<br />

Met vermogensbeheerkosten worden verschillende<br />

kosten bedoeld, die gemaakt worden om te beleggen.<br />

Het zijn onder andere beheervergoedingen voor de<br />

externe managers. Deze vergoedingen hangen af<br />

van de afspraken die met hen gemaakt zijn, bijvoorbeeld<br />

over de beleggingsstijl, de verdeling van het<br />

Procent? Procentpunt?<br />

Basispunt? Punt!<br />

op deze pagina’s komt u de term procentpunt tegen,<br />

maar ook het begrip procent. Wat is het verschil? als<br />

de rente stijgt van 2 naar 3 procent, komt er 1 procent<br />

bij. Dit noemen we een stijging van 1 procentpunt.<br />

We gebruiken ook de term basispunt. een basispunt<br />

is één honderdste procentpunt (0,01 procent). als de<br />

rente stijgt van 2 naar 3 procent, is dat een stijging van<br />

1 procentpunt <strong>of</strong> 100 basispunten.<br />

ver mogen en hun prestaties. Ook betreft het de<br />

kosten die gemaakt worden om bepaalde risico’s af<br />

te dekken, zoals valuta- en renterisico’s. Daarnaast<br />

betreft het de kosten van de beleggingenadministratie,<br />

de controle hierop, de maandelijkse rendementsberekeningen<br />

en -analyses en rapportagekosten.<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> laat de beleggingenadministratie<br />

extern uitvoeren, door een partij die onafhankelijk is<br />

van de vermogens beheerders. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

kan deze administratie dagelijks inzien.<br />

Ook zijn er transactiekosten, die gemaakt worden<br />

om een beleggingstransactie uit te voeren. Ten slotte<br />

zijn er kosten die te maken hebben met onder andere<br />

de Beleggingscommissie en extern toezicht.<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> beoordeelt de kosten onder<br />

meer in relatie tot het behaalde rendement en de<br />

risicoreductie die wordt gerealiseerd. n<br />

Balans<br />

(in miljoenen euro’s)<br />

ActIVA 2012 2011<br />

Vastgoed 251 224<br />

Aandelen 747 578<br />

Grondst<strong>of</strong>fen 68 ­<br />

Vastrentende waarden 1.982 1.819<br />

Totaal beleggingen 3.048 2.621<br />

Overige bezittingen en schulden 8 6<br />

Pensioenvermogen 3.056 2.627<br />

PAssIVA 2012 2011<br />

Pensioenvoorzieningen 2.674 2.472<br />

Reserves 382 155<br />

3.056 2.627<br />

6 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 7


Iets extra’s<br />

regelen voor later?<br />

ouderen krijgen een AoW-uitkering van de overheid en pensioen van<br />

hun pensioenfonds. Maar moet u zelf ook nog iets regelen voor uw oude<br />

dag? Drie collega’s vertellen hoe zij daarnaar kijken.<br />

‘Je moet je eigen plan trekken’<br />

John van der Last (58) werkt<br />

bij Albert Heijn in Amersfoort<br />

als teamleider en assistentsupermarktmanager.<br />

Hij<br />

begon op zijn 21ste bij<br />

Albert Heijn, nadat hij uit<br />

militaire dienst kwam.<br />

Hij is getrouwd en heeft<br />

twee volwassen zoons.<br />

‘Volgend jaar word ik 60. Dan<br />

wil ik me goed laten informeren<br />

over mijn pensioen. Ik heb<br />

altijd gezegd dat ik tot mijn<br />

62ste in de supermarkt zou<br />

rondlopen, maar misschien<br />

moet ik nu wat langer blijven.<br />

Het zij zo. Ik ga fluitend naar<br />

mijn werk. Door de economische<br />

crisis is alles onzeker<br />

geworden. AOW krijg ik pas<br />

op mijn 66ste. Je moet vooral<br />

je eigen plan trekken, vind ik.<br />

Daarom heb ik sinds mijn<br />

50ste een lijfrenteverzekering.<br />

Ik zet elke maand geld opzij.<br />

Dat kan ik straks gebruiken<br />

als extraatje en om het gat te<br />

dichten in de periode zonder<br />

AOW. Ik denk dat mijn vrouw<br />

en ik van minder geld kunnen<br />

rondkomen als we ouder zijn.<br />

Dat merken we nu al. Toen<br />

onze zoons thuis woonden,<br />

waren we meer kwijt aan<br />

boodschappen en gas en licht.<br />

Die jongens eten zoveel. Dan<br />

kwamen ze weer thuis met een<br />

smerige broek en moest de<br />

wasmachine weer draaien. Als<br />

je met z’n tweeën bent, scheelt<br />

het in de kosten. We zitten nu<br />

in een andere fase, met elke<br />

week onze kleindochter een<br />

dagje over de vloer.’<br />

Hoe hoog is uw pensioen?<br />

om te weten <strong>of</strong> het nodig is om<br />

iets extra’s te regelen, moet u<br />

eerst weten hoeveel pensioen u<br />

krijgt. Dat ziet u op het UPo, dat<br />

u jaarlijks ontvangt. U kunt ook<br />

kijken op de Pensioenplanner<br />

(www.aholdpensioenfonds.nl).<br />

Misschien hebt u ook pensioen<br />

opgebouwd bij vorige werkgevers.<br />

Dat ziet u als u met uw DigiD<br />

inlogt in het Pensioenregister<br />

(www.mijnpensioenoverzicht.nl).<br />

Daar ziet u ook hoeveel aoW­<br />

uitkering u straks ontvangt.<br />

Mensen die na hun 15de in<br />

Nederland zijn komen wonen,<br />

krijgen minder aoW. Dit is<br />

verwerkt in het bedrag in het<br />

Pensioenregister. als u twijfelt,<br />

kunt u bij de Sociale Verzekeringsbank<br />

een aoW­overzicht opvragen<br />

(www.svb.nl). als blijkt dat<br />

het nodig is om iets extra’s te<br />

regelen, kunt u met bijvoorbeeld<br />

uw bank <strong>of</strong> verzekeringsadviseur<br />

contact opnemen. financieel<br />

advies is niet gratis, u ontvangt<br />

hiervoor een rekening.<br />

‘natuurlijk fantaseer ik<br />

weleens over later’<br />

Ahmed Bannoudi (52) werkt<br />

zestien jaar bij het landelijk<br />

distributiecentrum van<br />

Albert Heijn in Geldermalsen<br />

als allroundmagazijnmedewerker.<br />

Hij is getrouwd en<br />

heeft drie kinderen.<br />

‘Ik ben druk bezig met mijn<br />

werk. Hoeveel verdien ik? Wat<br />

besteed ik aan huur, aan elektriciteit?<br />

Daarmee houd ik me<br />

bezig, niet met mijn pensioen.<br />

Ik weet niet hoeveel ik later<br />

krijg. De AOW is maar een<br />

klein bedrag, omdat ik pas op<br />

mijn 33ste van Marokko naar<br />

Nederland kwam. Daarnaast<br />

krijg ik pensioen van <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>, maar ik weet<br />

niet hoeveel. Ik ben moslim.<br />

Ik leef van dag tot dag en ik<br />

hoef niet over de toekomst na<br />

te denken. In de Koran staat<br />

dat twee dingen ons volgen: de<br />

dood en het brood. We gaan<br />

allemaal dood, maar er zal ook<br />

altijd brood zijn. Allah zorgt<br />

daarvoor. Ik heb een huis, ik<br />

eet en mijn koelkast is vol. Ik<br />

ken iemand die elke maand<br />

veel geld spaart, omdat hij<br />

eerder wil stoppen met werken.<br />

Hij gaat nooit met vakantie en<br />

hij eet niet lekker. Ik vind dat<br />

zielig, hij komt veel tekort. En<br />

wie geeft de garantie dat hij<br />

lang leeft? Natuurlijk fantaseer<br />

ik weleens over later. Net als<br />

andere allochtonen die naar<br />

Nederland kwamen om te werken,<br />

droom ik ervan mijn laatste<br />

jaren in Marokko door te brengen.<br />

Maar uiteindelijk gaan de<br />

meesten terug in een kist.’<br />

‘We proberen de vaste<br />

lasten te verlagen’<br />

Dorien Westenberg (45) werkt<br />

23 jaar bij Etos, de laatste<br />

vijftien jaar in Venlo. Ze werkt<br />

fulltime. Ze is getrouwd en<br />

heeft twee kinderen van<br />

negen en zes jaar.<br />

‘Ik ben niet erg bezig met<br />

mijn pensioen. Er verandert<br />

steeds zoveel en je hebt er<br />

zelf geen invloed op. Ik weet<br />

ook niet hoeveel ik straks<br />

krijg. Gelukkig krijgen we<br />

twee pensioenen. Mijn man is<br />

automonteur, hij bouwt ook<br />

pensioen op. We sparen voor<br />

de kinderen, maar ook voor<br />

onze oude dag. En we proberen<br />

onze vaste lasten omlaag<br />

te krijgen. We hebben achttien<br />

zonnepanelen op ons dak. Op<br />

dit moment zijn we al bijna<br />

niet meer afhankelijk van<br />

elektriciteit van buitenaf, want<br />

vrijwel alles in ons huis draait<br />

op die zonnepanelen. Dat<br />

scheelt enorm in de energierekening.<br />

Nu bekijken we <strong>of</strong><br />

we ons huis kunnen laten verwarmen<br />

door de buitenlucht.<br />

Dat zijn best investeringen,<br />

maar die betalen zich wel<br />

terug. We vinden het fijn om<br />

lagere lasten te hebben, maar<br />

we doen het ook voor het<br />

milieu. We eten biologisch<br />

vlees en we scheiden ons<br />

afval. Het zijn kleine dingetjes,<br />

maar als iedereen het doet, is<br />

het effect groot. We willen de<br />

wereld goed achterlaten voor<br />

onze kinderen, zodat zij ook<br />

kunnen genieten. Zoals we nu<br />

consumeren, dat kan zo niet<br />

doorgaan. Als je verstandig<br />

consumeert, heb je vanzelf<br />

ook minder geld nodig.’ n<br />

8 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 9


Pensioen<br />

voor mevrouw<br />

Vrouwen én mannen werken en bouwen pensioen<br />

op. nu vinden we dat normaal. Maar niet eens<br />

zo lang geleden bleven getrouwde vrouwen thuis.<br />

Als ze tóch werkten, konden ze lang niet altijd<br />

pensioen opbouwen.<br />

‘In de jaren vijftig werkten alleen<br />

ongetrouwde vrouwen’, zegt Ans Merens<br />

van het Sociaal en Cultureel Planbureau<br />

(SCP). ‘Tot 1957 werden vrouwelijke<br />

ambtenaren ontslagen als ze gingen<br />

trouwen. Het was heel belangrijk dat je<br />

een goede moeder en huisvrouw was.’<br />

Eind jaren vijftig waren er tekorten op<br />

Voor jezelf zorgen<br />

Marga Jonker (54) werkt sinds 1981<br />

bij <strong>Ahold</strong>. Ze is fulltime HR Business<br />

Partner (P&O’er voor de winkels).<br />

Marga heeft altijd gewerkt, ook toen haar<br />

dochters (nu 21 en 23) klein waren. ‘Dat was<br />

in die tijd volstrekt niet gebruikelijk. In mijn<br />

omgeving zeiden mensen: Wacht maar tot<br />

de baby er is, dan wil je thuisblijven. Dat was<br />

niet zo. Ik ging wel minder werken, eerst drie<br />

dagen en na een paar jaar vier dagen per<br />

de arbeidsmarkt. ‘Er werden gastarbeiders<br />

uit Spanje en Italië gehaald’, vertelt Ans.<br />

‘Zij deden mannenwerk, in de mijnen en<br />

de metaalsector. Er was ook grote behoefte<br />

aan vrouwen in eenvoudige administratieve<br />

functies <strong>of</strong> aan de lopende band. Daarom<br />

gingen bedrijven getrouwde vrouwen<br />

werven. In de trams in Amsterdam hingen<br />

week. Mijn toenmalige leidinggevende<br />

zorgde ervoor dat ik als parttimer<br />

dezelfde baan kon houden. Dat was<br />

toen heel bijzonder. tegenwoordig<br />

werken veel meer vrouwen. Dat is een<br />

goede ontwikkeling. Dan kun je altijd<br />

voor jezelf zorgen. een voordeel is ook dat<br />

je pensioen opbouwt. Ik heb een beter pensioen<br />

dan mijn man. Ik ben dood <strong>of</strong> levend een<br />

goede pensioenpartner in ons huishouden.’<br />

affiches met de tekst: “Meisjes, kom<br />

werken bij Verkade en neem gerust<br />

je moeder mee”.’<br />

Wasmachine<br />

Begin jaren zeventig veranderde er veel.<br />

‘De opvattingen over de rol van de vrouw<br />

waren veranderd. De gezinnen werden<br />

kleiner nadat in 1965 de anticonceptiepil<br />

was geïntroduceerd. En het huishouden<br />

was gemakkelijker geworden. Voor die tijd<br />

maakten vrouwen groenten in en naaiden<br />

ze kleren. Maar spullen in de winkels<br />

werden goedkoper. Bovendien had bijna<br />

iedereen een wasmachine. Dat scheelde<br />

enorm in tijd’, vertelt Ans.<br />

Steeds meer vrouwen gingen werken,<br />

maar als ze kinderen kregen, stopten ze.<br />

Ze begonnen weer als hun kinderen<br />

groter waren. Tot het einde van de jaren<br />

tachtig stopte nog driekwart van de vrouwen<br />

bij de geboorte van hun eerste kind.<br />

‘Op dit moment stopt er van elke tien<br />

vrouwen nog maar één als er een baby<br />

komt. Wel werken de meesten in deeltijd,<br />

zo’n 25 uur per week. Dat is al jaren zo.’<br />

Gelijke behandeling<br />

‘Omdat mannen kostwinners waren, was<br />

een pensioen voor vrouwen niet nodig’,<br />

zegt Ans. Bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> konden<br />

ongetrouwde vrouwen van 30 jaar en<br />

ouder vanaf 1960 pensioen opbouwen.<br />

Vanaf 1966 konden ook getrouwde vrouwen<br />

bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> terecht,<br />

maar alleen als ze fulltime werkten. Ans:<br />

‘Volledig gelijke behandeling van mannen<br />

en vrouwen in pensioenregelingen is<br />

pas sinds 1990 wettelijk verplicht.’<br />

Pensioen voor parttimers werd pas wette-<br />

lijk verplicht in 1994. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

was daar al veel verder in. Daar bouwden<br />

parttimers vanaf 1981 pensioen op. Ze<br />

moesten wel een dienstverband hebben<br />

van minstens 33,3 procent. Sinds 1992<br />

bouwt elke parttimer bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

pensioen op. In sommige gevallen<br />

kan dat nog met terugwerkende kracht<br />

tot april 1976.<br />

Meer loon, meer pensioen<br />

Hoewel vrouwen en mannen op dezelfde<br />

manier worden behandeld, is er verschil<br />

in de hoogte van het pensioen. Bij twintigers<br />

zijn de pensioenaanspraken ongeveer<br />

dezelfde. Bij dertigers is er verschil:<br />

mannen hebben twee tot drie keer zoveel<br />

opgebouwd als vrouwen. In de loop der<br />

jaren neemt dat verschil toe, ook bij <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>. ‘Dat komt doordat vrouwen<br />

minder gaan werken als ze kinderen<br />

krijgen’, zegt Ans. ‘En doordat mannen<br />

vaker hogere functies hebben. Als je meer<br />

verdient, bouw je meer pensioen op.’ n<br />

onafhankelijk<br />

Tini Harder (73) begon in 1967<br />

fulltime als assistente Personeelszaken<br />

bij Albert Heijn. Eind 1999<br />

ging ze met de VUT.<br />

‘Ik mocht pas pensioen opbouwen toen<br />

ik 30 was. Mannen bouwden vanaf hun<br />

25ste pensioen op en getrouwde mannen<br />

zelfs vanaf hun 21ste. De gedachte<br />

was dat vrouwen thuisbleven en dat<br />

mannen het geld verdienden. Vrouwen<br />

stopten met werken als ze trouwden.<br />

In tijden van werkloosheid was er zelfs<br />

kritiek als er twee inkomens in één gezin<br />

waren. Dat is tegenwoordig anders. Zelf<br />

ben ik op latere leeftijd getrouwd en ik<br />

heb geen kinderen. Ik denk dat vrouwen<br />

het nu best moeilijk hebben met een<br />

gezin en een baan. Maar het voordeel is<br />

dat ze pensioen opbouwen. als je jong<br />

bent, sta je daar niet bij stil, maar voor je<br />

onafhankelijkheid is<br />

pensioen heel<br />

belangrijk.’<br />

Buitenshuis?<br />

Vindt u het bezwaarlijk als vrouwen<br />

buitenshuis werken?<br />

Ja, zei 85% in 1965<br />

Ja, zei 40% in 1970<br />

Ja, zegt 10% in 2013<br />

10 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 11<br />

Bron: SCP


Vraag&Antwoord<br />

Bij de Servicedesk van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> komen<br />

dagelijks tientallen vragen binnen. op de achterpagina<br />

van <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later beantwoorden we er een paar.<br />

Ik ontvang een uitkering van<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en wil<br />

graag mijn rekeningnummer<br />

wijzigen. Hoe doe ik dat?<br />

U kunt op www.aholdpen sioenfonds.nl<br />

het formulier ‘Wijziging rekeninggegevens<br />

(voor VUT- <strong>of</strong> (pre)pensioenuitkering)’<br />

downloaden. Deze stuurt u ingevuld en<br />

ondertekend naar <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>,<br />

met een kopie van uw geldige identiteitsbewijs.<br />

Als u niet de mogelijkheid hebt<br />

om het formulier van de website te downloaden,<br />

kunt u <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

per brief op de hoogte stellen van het<br />

wijzigen van het rekeningnummer. Deze<br />

brief stuurt u, ook samen met een kopie<br />

van uw geldige identiteitsbewijs, naar<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>, Postbus 3039,<br />

1500 HA Zaandam.<br />

Ik ben gedeeltelijk/geheel<br />

arbeidsongeschikt. Bouw ik<br />

nog pensioen op?<br />

Als u door het Uitvoeringsinstituut<br />

Werknemersverzekeringen (UWV) voor<br />

35 procent <strong>of</strong> meer arbeidsongeschikt<br />

wordt verklaard, hebt u tijdens uw<br />

arbeidsongeschiktheid recht op voortzetting<br />

van de pensioenopbouw. Hiervoor<br />

gelden tot 2014 lagere opbouwpercentages<br />

en hogere pensioenfranchises. Vanaf 2014<br />

bouwen arbeidsongeschikte deelnemers<br />

75 procent op van het pensioen dat<br />

werkende deelnemers opbouwen. Voor<br />

de pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid<br />

hoeft u geen pensioenpremie<br />

te betalen. Indien u naast de (gedeeltelijke)<br />

arbeidsongeschiktheid nog werkzaamheden<br />

in dienst van <strong>Ahold</strong> verricht, dan<br />

bouwt u daarover pensioen op volgens<br />

de regeling die geldt voor werknemers. U<br />

bent voor dat deel van de pensioenopbouw<br />

wel premieplichtig. U wordt jaarlijks met<br />

het UPO (Uniform Pensioenoverzicht)<br />

geïnformeerd over de opbouw van uw<br />

pensioenaanspraken.<br />

Wat is er geregeld voor mijn<br />

nabestaanden als ik overlijd?<br />

Als u overlijdt tijdens uw dienstverband<br />

bij (een Nederlandse werkmaatschappij<br />

van) <strong>Ahold</strong>, dan ontvangt uw partner<br />

het partnerpensioen dat u tot uw 65ste<br />

verjaardag zou hebben opgebouwd. Dit<br />

partnerpensioen wordt levenslang uitgekeerd.<br />

Daarnaast ontvangt uw partner<br />

een tijdelijk partnerpensioen. Dit tijdelijk<br />

partnerpensioen wordt tot de 65ste verjaardag<br />

van uw partner uitgekeerd. De<br />

hoogte van het partnerpensioen en het<br />

tijdelijk partnerpensioen kunt u terugvinden<br />

op uw UPO en in de pensioenplanner<br />

op www.aholdpensioenfonds.nl.<br />

Als u samenwoont, ontvangt uw partner<br />

alleen het (tijdelijk) partnerpensioen<br />

als u zelf vóór uw pensionering uw<br />

partner door middel van een kopie<br />

van uw samenlevingsovereenkomst bij<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> heeft aangemeld,<br />

en <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> uw partner<br />

geaccepteerd heeft.<br />

Als u gehuwd bent <strong>of</strong> een geregistreerd<br />

partnerschap hebt, is uw partner automatisch<br />

verzekerd voor het partnerpensioen.<br />

U hoeft dan geen actie te ondernemen.<br />

Overlijdt u na uw pensionering, dan ontvangt<br />

uw partner het verzekerde levenslange<br />

partnerpensioen. Voorwaarde is<br />

dat uw partnerschap is ingegaan vóór uw<br />

pensionering. De hoogte van dit partnerpensioen<br />

kunt u terugvinden op het<br />

Pensioenoverzicht dat u jaarlijks ontvangt.<br />

Zijn uw kinderen op het moment van<br />

uw overlijden jonger dan 23 jaar, dan<br />

hebben zij recht op een wezenpensioen<br />

totdat zij 23 jaar worden. n<br />

Meer informatie vindt u op www.aholdpensioenfonds.nl en in de diverse brochures van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>.<br />

toch nog vragen? Neem dan contact op met de servicedesk van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>: mail ons | pensioenfonds@ahold.com,<br />

bel ons | 088 6592400, fax ons | 088 6590605, schrijf ons | <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> | Postbus 3039 | 1500 HA Zaandam<br />

Disclaimer: dit magazine bevat beknopte informatie over de regelingen van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en kan in verband met de leesbaarheid niet volledig zijn. Voor sommige<br />

bedrijfsonderdelen, cao-gebieden en soorten dienstverband gelden regelingen niet. U kunt aan de inhoud van dit magazine geen rechten ontlenen. Rechten kunnen uitsluitend<br />

worden ontleend aan het reglement dat van toepassing is.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!