11.09.2013 Views

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

Vroeger of Later - Ahold Pensioenfonds

SHOW MORE
SHOW LESS

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.

Magazine van<br />

<strong>Vroeger</strong><br />

<strong>of</strong> <strong>Later</strong><br />

juni 2013<br />

Ahmed Bannoudi:<br />

‘Ik droom ervan mijn<br />

laatste jaren in Marokko<br />

door te brengen’<br />

Drie collega’s over het zelf regelen van pensioen<br />

Jaarverslag:<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> in 2012


Een<br />

woord<br />

vooraf<br />

<strong>Later</strong>...<br />

ook de afgelopen periode zijn pensioenfondsen weer veel in het nieuws geweest.<br />

Met ingang van 1 april 2013 moesten tientallen pensioenfondsen de uitkeringen en<br />

aanspraken zelfs verlagen. Door de vele, vooral negatieve berichten kan men gemakkelijk<br />

de indruk krijgen dat er alléén maar slecht nieuws is. Maar dat is niet waar. tegenover de<br />

66 pensioenfondsen die een korting moesten doorvoeren, staan meer dan 300 fondsen<br />

die dat niet hoefden te doen. Bovendien konden sommige pensioenfondsen het afgelopen<br />

jaar de uitkeringen en aanspraken ook nog (meestal gedeeltelijk) indexeren.<br />

Dat geldt ook voor ahold <strong>Pensioenfonds</strong>. Het jaar 2012 was een goed jaar, zoals u in dit<br />

nummer van <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later kunt lezen. Daarom hebben wij begin 2013 aangekondigd<br />

dat we de pensioenen dit jaar voor de helft hebben geïndexeerd. Van verlaging van de<br />

uitkeringen en aanspraken is bij ahold <strong>Pensioenfonds</strong> gelukkig nog nooit sprake geweest.<br />

Kortom, het is niet zo somber als het soms lijkt. Maar dat betekent niet dat we rustig<br />

kunnen afwachten. De overheid en sociale partners onderzoeken de mogelijkheden om<br />

het pensioenstelsel aan te passen aan de realiteit van vandaag de dag. Bij ahold in<br />

Nederland is de pensioenregeling inmiddels zo<br />

2 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later<br />

aangepast dat meer rekening wordt gehouden<br />

met het feit dat mensen steeds langer leven. Maar<br />

niet alleen de overheid, de sociale partners en de<br />

pensioenfondsen nemen maatregelen. ook deelnemers<br />

denken steeds vaker na over hun inkomen<br />

na pensionering. op pagina 8 en 9 leest u hier<br />

meer over. Sommige mensen sparen voor later.<br />

anderen proberen hun vaste lasten te verlagen.<br />

en u? Hebt u al nagedacht over later?<br />

Erik van den Heuvel<br />

Directeur ahold <strong>Pensioenfonds</strong><br />

een woord vooraf 2<br />

Kort nieuws 2<br />

Bericht uit de praktijk 5<br />

Hoe stond ahold <strong>Pensioenfonds</strong> 6<br />

ervoor in 2012?<br />

Iets extra’s regelen voor later 8<br />

Pensioen voor mevrouw 10<br />

Vraag&antwoord 12<br />

Col<strong>of</strong>on<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later is een uitgave<br />

van ahold <strong>Pensioenfonds</strong>,<br />

Postbus 3039,<br />

1500 Ha Zaandam,<br />

pensioenfonds@ahold.com<br />

Realisatie Hemels Customer<br />

Media; onderdeel van Sanoma.<br />

Postbus 369, 1200 aJ Hilversum,<br />

www.hemels.com<br />

Ho<strong>of</strong>dredactie Sjaak Duin,<br />

Karen Wikart<br />

Redactie eveline Mulder,<br />

Cora Zalm<br />

Artdirection Xander elink<br />

Schuurman<br />

Vormgeving Milou Kemp,<br />

Doriene Koot<br />

Aan dit nummer werkten mee<br />

De Beeldredaktie, Wilma van<br />

Hoeflaken, rob Marinissen,<br />

Photography & Images<br />

<strong>Later</strong> met<br />

pensioen<br />

De gemiddelde leeftijd waarop<br />

werknemers met pensioen<br />

gaan, is in 2012 verder opgelopen<br />

tot 63,6 jaar. Dit is een<br />

halfjaar ouder dan in 2011.<br />

Bron: CBS<br />

Emigreren naar<br />

Noorwegen?<br />

gepensioneerden die willen emigreren, kunnen<br />

het beste naar Noorwegen gaan. Dat is voor<br />

ouderen het beste land om te leven. Naar<br />

Zimbabwe moeten ze beslist niet gaan, want<br />

daar hebben ouderen het zwaar. Dat blijkt uit<br />

de Natixis global retirement Index, een<br />

amerikaans onderzoek. De onderzoekers kijken<br />

naar de meest uiteenlopende factoren. Is de<br />

gezondheidszorg goed geregeld? Is het klimaat<br />

prettig? Hoe zit het met de milieuvervuiling?<br />

Worden de mensen er oud? Hoe hoog is de<br />

inflatie? Voelen mensen zich tevreden? er zijn<br />

150 landen met elkaar vergeleken. Noorwegen<br />

scoort het hoogst, Zimbabwe het laagst.<br />

Maar ook Nederland doet het prima, met een<br />

zevende plaats. Maar nog altijd minder goed<br />

dan Noorwegen, Zwitserland, luxemburg,<br />

Zweden, oostenrijk en finland. Denemarken,<br />

Duitsland en frankrijk staan op de achtste,<br />

negende en tiende plaats.<br />

tevreden parttimers<br />

ondanks de crisis zijn en blijven we<br />

een volk van tevreden parttimers.<br />

Van alle werknemers in Nederland<br />

werkt maar liefst 49,8 procent in<br />

deeltijd. Het europese gemiddelde<br />

ligt op 19,9 procent. ook in<br />

Zwitserland (35,6%), Noorwegen<br />

(28,1%), engeland (27%) en<br />

Duitsland en Zweden (beide 26,5%)<br />

werkt men graag in deeltijd. In<br />

Bulgarije (2,4%), Slowakije (4,1%)<br />

en tsjechië (5,7%) behoren part­<br />

timers tot de uitzonderingen.<br />

Veel parttimers willen sinds het<br />

uitbreken van de crisis méér uren<br />

werken. Van alle parttimers in de<br />

europese Unie wilde 18,5 procent<br />

in 2008 een baan met meer uren.<br />

In 2011 was dit 20,5 procent en in<br />

2012 wilde 21,4 procent er graag<br />

wat uren bij. Maar de Nederlandse<br />

parttimer wil dat niet. Van elke<br />

100 parttimers zijn er drie die best<br />

wat meer willen werken, maar de<br />

rest is heel tevreden.<br />

Bron: eurostat<br />

NA MIJN PENsIoEN<br />

Dekkingsgraad<br />

laatste 4 kwartalen<br />

102,4 %<br />

2e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

110,3 %<br />

3e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

Vadertje<br />

Staat<br />

114,3 %<br />

4e<br />

kwartaal<br />

2012<br />

115,5 %<br />

1e<br />

kwartaal<br />

2013<br />

Wie zorgt er voor ons als<br />

we oud zijn? De overheid,<br />

vindt bijna de helft van de<br />

Nederlanders. 30 procent vindt<br />

dat pensioenfondsen verantwoordelijk<br />

zijn voor onze oudedagsvoorziening.<br />

15 procent ziet het inkomen op de oude<br />

dag als eigen verantwoordelijkheid.<br />

Bron: Intomart GfK<br />

115% = vereiste<br />

dekkingsgraad<br />

105% = minimale<br />

wettelijke dekkingsgraad<br />

100%<br />

‘Je moet je dag structuur geven’<br />

Jan Jonkman (62) is winkelmanager bij Gall & Gall op IJburg. Hij heeft 44<br />

jaar gewerkt, eerst bij drankensupermarkt Impodra en sinds de overname<br />

in 1991 bij <strong>Ahold</strong>. Officieel gaat hij per 1 januari 2014 met pensioen, maar<br />

omdat hij zoveel vakantiedagen heeft, neemt hij eind juni al afscheid.<br />

‘Het lijkt me plezierig om niets meer<br />

te hoeven. En om meer tijd te krijgen<br />

om te koken, te fietsen en in de tuin<br />

te werken. Dat zijn dingen die ik nu<br />

ook al doe, maar niet zo vaak als ik<br />

zou willen. Koken is echt een hobby.<br />

Door de week zorg ik voor een<br />

degelijke hap, maar in het weekend<br />

vinden mijn partner en ik het leuk<br />

om samen bijzondere recepten te<br />

maken en daar een mooie wijn bij<br />

te kiezen. Ik wil ook meer gaan klussen,<br />

ons eigen huis schilderen. En<br />

beter wegwijs worden op de computer,<br />

foto’s bewerken bijvoorbeeld. Ik<br />

ben heel benieuwd hoe ik die vrije<br />

tijd ga ervaren. Ik denk wel dat je<br />

iets moet doen om je dag structuur<br />

te geven, een dagindeling maken.<br />

Met pensioen gaan is spannend.’<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 3


Vernieuwd financieel<br />

Crisisplan<br />

Op grond van een beleidsregel van De Nederlandsche Bank<br />

(DNB) hebben alle pensioenfondsen in 2012 een Financieel<br />

Crisisplan opgesteld. Hierin staat welke maatregelen het bestuur<br />

op korte termijn kan nemen als de dekkingsgraad opeens sterk<br />

daalt. DNB heeft deze plannen beoordeeld en aanbevelingen<br />

opgesteld. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> heeft de aanbevelingen van<br />

DNB in een nieuwe versie van het Financieel Crisisplan verwerkt.<br />

Op de website van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> kunt u het<br />

Financieel Crisisplan bekijken (www.aholdpensioenfonds.nl).<br />

Hypotheek aflossen?<br />

Een op de drie mensen zorgt zelf voor<br />

het pensioen door de hypotheek op<br />

het huis af te lossen. Daarmee verlagen<br />

zij hun vaste lasten, zodat ze na hun<br />

pensionering gemakkelijker rond kunnen<br />

komen van een lager inkomen. Dit blijkt<br />

uit reacties op een stelling op Overgeld.nl.<br />

Tegelijkertijd lost een op de drie<br />

mensen de hypotheek niet af, omdat<br />

ze het geld daarvoor niet kunnen<br />

missen. De overige mensen hebben wel<br />

geld om hun hypotheek af te lossen,<br />

maar doen dit om andere redenen niet,<br />

bijvoorbeeld omdat zij liever pr<strong>of</strong>iteren<br />

van de hypotheekrenteaftrek.<br />

4 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later<br />

opa en oma<br />

passen op<br />

Bijna driekwart van de dat is een voordeel. Boven­<br />

ouders schakelen opa en dien zijn zij flexibeler dan<br />

oma in als oppas omdat ze het kinderdagverblijf, waar<br />

daarmee geld besparen. Vier vaste openingstijden gelden.<br />

van de tien ouders geven aan overigens bieden de groot­<br />

dat ze dankzij opa en oma ouders meestal zelf aan om<br />

meer uren kunnen werken. op te passen. Dat is erg aardig<br />

Dit blijkt uit een enquête van van hen, want de helft van<br />

de Consumentenbond. opa de opa’s en oma’s vindt het<br />

en oma zijn vertrouwd en oppassen wel vermoeiend.<br />

Voorbereiding op pensioen<br />

wereldwijd slecht<br />

Werknemers bereiden zich wereldwijd slecht voor op hun pensioen.<br />

Dat komt door te weinig kennis en interesse. Bovendien zorgt de<br />

economische crisis ervoor dat werknemers geen geld hebben om<br />

opzij te zetten voor later. 62% van de werknemers denkt daarom<br />

langer te moeten doorwerken, in Nederland is dat zelfs de hoogste<br />

score: 68%. Dat blijkt uit onderzoek van Aegon naar de pensioenvoorbereiding<br />

in twaalf landen. Aegon liet voor de tweede keer<br />

werknemers en gepensioneerden ondervragen over de mate<br />

waarin zij zich hebben (<strong>of</strong> hadden) voorbereid<br />

op hun pensioen. In totaal ging het om<br />

12.000 mensen in twaalf landen in Europa,<br />

Azië en Noord-Amerika. Daarmee is<br />

het een van de grootste pensioenonderzoeken<br />

ter wereld.<br />

Bron: Aegon<br />

Vertrouwen<br />

Tientallen pensioenfondsen<br />

moesten met ingang van<br />

april dit jaar de pensioenen<br />

verlagen. Eveneens dit jaar<br />

ging de verhoging van<br />

de AOW­leeftijd in. In 2013<br />

krijgen mensen geen<br />

AOW-uitkering meer vanaf<br />

hun 65ste verjaardag, maar<br />

moeten ze hier een maand<br />

langer op wachten. De<br />

komende jaren schuift de<br />

AOW­leeftijd verder op.<br />

Door deze factoren en<br />

vanwege de slechte economische<br />

situatie zijn<br />

Nederlanders erg somber<br />

over hun oudedagsvoorziening.<br />

Dit blijkt<br />

uit een onderzoek van<br />

Intomart GfK. De helft van<br />

de ondervraagden zegt<br />

weinig tot geen vertrouwen<br />

te hebben in een goed<br />

pensioen. Slechts een op<br />

de twaalf mensen heeft<br />

hier wel veel vertrouwen in.<br />

Vooral over het pensioen<br />

dat via de werkgever wordt<br />

opgebouwd, zijn mensen<br />

somber. Vier op de vijf<br />

ondervraagden denkt dat<br />

het de verkeerde kant<br />

op gaat met het pensioen.<br />

Op de vraag op de website<br />

www.aholdpensioenfonds.nl<br />

hoe het gesteld is met het<br />

vertrouwen in een goed<br />

pensioen, heeft ruim een<br />

kwart van de respondenten<br />

aangegeven dat hun<br />

vertrouwen is afgenomen.<br />

Voor meer dan de helft<br />

van de respondenten is<br />

er wat vertrouwen betreft<br />

niets veranderd. Iets<br />

minder dan een kwart heeft<br />

het afgelopen jaar meer<br />

vertrouwen gekregen in<br />

een goed pensioen.<br />

Minder geld? Minder kopen<br />

Het beschikbare inkomen van de huishoudens in Nederland is in 2012<br />

gedaald met 3,2 procent. Dit is de grootste daling in de afgelopen<br />

dertig jaar. Dit blijkt uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de<br />

Statistiek. overigens ging ons beschikbare inkomen tussen 2008 en<br />

2011 ook al ieder jaar een beetje omlaag. De daling wordt veroorzaakt<br />

door drie factoren. De werkloosheid is gestegen, we betalen<br />

meer belastingen en sociale verzekeringspremies en er is<br />

inflatie. Inflatie betekent dat we met hetzelfde geld minder kunnen<br />

kopen. Al met al is ons beschikbare inkomen sinds het uitbreken<br />

van de financiële crisis in 2008 met 4,6 procent gedaald. Hiermee<br />

zijn we weer op hetzelfde niveau terechtgekomen als in 2000.<br />

Waardeoverdracht?<br />

Altijd op tijd aanvragen!<br />

‘Nieuwe ahold­medewerkers van 21 jaar en ouder krijgen van<br />

ahold <strong>Pensioenfonds</strong> een startbrief met informatie over onze<br />

pensioenregeling. Daar staat ook in dat ze de pensioenaanspraken<br />

bij hun vorige pensioenuitvoerder kunnen overdragen aan ons.<br />

Daarvoor moeten ze een formulier invullen en waardeoverdracht<br />

aanvragen, zo heet dat <strong>of</strong>ficieel. Ik word vaak gebeld door mensen<br />

die daar enorm over twijfelen. Ze zeggen: ik weet niet wat de<br />

consequenties zijn, dus misschien wil ik het uiteindelijk niet.<br />

Maar waardeoverdracht aanvragen betekent niet dat je ook automatisch<br />

akkoord gaat met de overdracht. Het betekent alleen dat<br />

je een vrijblijvende <strong>of</strong>ferte krijgt. op het formulier vul je in wie je<br />

vorige pensioenuitvoerder was. Wij nemen daar contact mee op<br />

en vragen wat voor soort pensioen je had en wat daarvan de overdrachtswaarde<br />

is. Met die informatie gaan we aan de slag. Wij<br />

Bericht<br />

uit de<br />

praktijk<br />

berekenen op basis van wettelijke rekenregels wat het betekent als<br />

je je oude aanspraken onderbrengt bij ons. Daar krijg je een overzicht<br />

van. We sturen ook een kopie mee van de opgave van je vorige fonds.<br />

op die manier kun je zelf vergelijken wat het voor je pensioenuitkering<br />

betekent als je wel <strong>of</strong> niet voor waardeoverdracht kiest. Je ziet precies<br />

wat je in je eerdere regeling zou krijgen en wat je krijgt bij waardeoverdracht.<br />

Pas op dat moment besluit je <strong>of</strong> je akkoord gaat. Daar<br />

teken je voor; zonder je handtekening gebeurt er niets. als je het<br />

lastig vindt om een beslissing te nemen, kun je bellen met onze<br />

Servicedesk. Wij leggen dan uit waar eventuele verschillen vandaan<br />

komen. Je kunt ook kijken naar de brochure over waardeoverdracht<br />

op www.aholdpensioenfonds.nl. als je akkoord bent met waarde overdracht,<br />

regelen wij de afhandeling met je vorige pensioenuitvoerder.<br />

als je binnen zes maanden nadat je bij ahold bent komen werken<br />

waardeoverdracht aanvraagt, heb je hier wettelijk recht op. als je<br />

langer wacht, heb je dat recht niet meer.<br />

Wij zijn er soepel in, maar sommige<br />

pensioenuitvoerders houden zich strikt<br />

aan die termijn. Dus vraag het tijdig aan.<br />

Nee zeggen kan altijd nog. Mensen reageren<br />

meestal opgelucht als ik dat vertel.’<br />

Caroline Merkelbag (42)<br />

werkt sinds 10 jaar bij <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>. Aan de<br />

Servicedesk beantwoordt ze<br />

vragen over het pensioen.<br />

<strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 5


Hoe stond <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> ervoor in 2012?<br />

Vorige maand verscheen het Jaarverslag 2012<br />

van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>. op deze pagina’s<br />

lichten we een paar belangrijke onderwerpen<br />

toe. Uitleg van de begrippen kunt u vinden in de<br />

begrippenlijst op www.aholdpensioenfonds.nl.<br />

Financiële positie<br />

Ook in 2012 hield de onrust op de financiële markten<br />

aan. Tegelijkertijd is de rente verder gedaald. Omdat<br />

pensioenfondsen hun (toekomstige) verplichtingen<br />

moeten berekenen op basis van de rente, stegen<br />

de verplichtingen. Dit is direct van invloed op de<br />

dekkingsgraad. De dekkingsgraad wordt immers<br />

bepaald door de verhouding tussen de bezittingen<br />

van het pensioenfonds en de verplichtingen.<br />

De dekkingsgraad van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> is in<br />

2012 gestegen van 106 naar 114 procent, ondanks<br />

de aanhoudende lage rente én een verdere stijging<br />

van de levensverwachting. Als de levensverwachting<br />

toeneemt, moeten er over een langere periode<br />

pensioenen worden uitgekeerd. Op basis van de<br />

dekkingsgraad eind 2012 kon in 2013 een indexering<br />

plaatsvinden van 50 procent van de maatstaf.<br />

De stijging van de dekkingsgraad in 2012 is voor<br />

een belangrijk deel te danken aan een positief<br />

beleggingsresultaat. Over 2012 behaalde <strong>Ahold</strong><br />

Resultatenrekening<br />

(in miljoenen euro’s)<br />

BAtEN 2012 2011<br />

Beleggingsopbrengsten 378 249<br />

Bijdragen van werkgever en werknemers 142 143<br />

Totaal baten 520 392<br />

LAstEN 2012 2011<br />

Toename pensioenverplichtingen 199 405<br />

Pensioenuitkeringen 69 63<br />

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 7 6<br />

Totaal lasten 275 474<br />

REsuLtAAt 245 -82<br />

<strong>Pensioenfonds</strong> een rendement van 14,4 procent. Ter<br />

vergelijking: in 2011 was het rendement 10,3 procent.<br />

Ook het feit dat het valuta- en renterisico gedeeltelijk<br />

is afgedekt, speelde een belangrijke rol. Bovendien<br />

heeft De Nederlandsche Bank de regels voor het<br />

berekenen van de verplichtingen aangepast. Door<br />

deze maatregel bleef het effect van de dalende rente<br />

beperkt. Al met al is in 2012 het pensioenvermogen<br />

gegroeid met 429 miljoen euro en is de dekkingsgraad<br />

met 8 procentpunt gestegen (zie uitleg op pagina 7).<br />

Verantwoord beleggen<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> is zich bewust van zijn<br />

maatschappelijke rol als belegger. Die rol vergt<br />

grote zorgvuldigheid in het doen en laten van het<br />

pensioenfonds. De visie van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

op verantwoord beleggen is uitgewerkt in de<br />

volgende uitgangspunten:<br />

• Verantwoord beleggen is een van de verantwoordelijkheden<br />

van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en sluit<br />

aan bij het beleid van Koninklijke <strong>Ahold</strong> N.V. op<br />

het punt van maatschappelijk verantwoord<br />

ondernemen.<br />

• <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> laat zich, gezien de aard van<br />

de verplichtingen, leiden door een langetermijnperspectief.<br />

Milieu-, sociale en bestuursaspecten<br />

kunnen hier een bijdrage aan leveren.<br />

In 2012 heeft <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> het beleid voor<br />

verantwoord beleggen verder uitgewerkt. Invoering<br />

van dit beleid is gestart in 2012 en wordt afgerond<br />

in 2013.<br />

Belangrijke uitgangspunten van het beleggingsbeleid<br />

zijn:<br />

• <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> houdt rekening met milieu-,<br />

sociale en bestuursoverwegingen, die gebaseerd<br />

zijn op (inter)nationale standaarden en wetgeving.<br />

• Er wordt een uitsluitingbeleid gevoerd. Ondernemingen<br />

die betrokken zijn bij productie, verkoop<br />

<strong>of</strong> verspreiding van clusterbommen <strong>of</strong> andere<br />

controversiële wapens zijn niet toegestaan in<br />

de beleggingsportefeuille. Hetzelfde geldt voor<br />

bedrijven die de internationale maatstaven voor<br />

mensenrechten, milieu, arbeidsrechten en anticorruptie<br />

op grove wijze schenden. Financiering<br />

van landen die in ernstige mate de mensenrechten<br />

Rendement Dekkingsgraad<br />

2003 10,2% 111%<br />

2004 13,2% 122%<br />

2005 20,3% 134%<br />

2006 13,3% 154%<br />

2007 0,3% 170%<br />

2008 -19,2% 102%<br />

2009 11,4% 116%<br />

2010 10,3% 112%<br />

2011 10,3% 106%<br />

2012 14,4% 114%<br />

schenden en die corruptie <strong>of</strong> criminele en<br />

fiscale fraude stimuleren, wordt vermeden. Ook<br />

grondst<strong>of</strong>fen beleggingen die kunnen leiden<br />

tot hogere voedselprijzen <strong>of</strong> grote fluctuaties<br />

in voedselprijzen zijn uitgesloten.<br />

Beleggingskosten<br />

De Pensioenfederatie (de koepelorganisatie waarbij<br />

alle pensioenfondsen in Nederland zijn aangesloten)<br />

heeft aanbevelingen gemaakt voor het nader toelichten<br />

van de kosten van het vermogensbeheer<br />

door pensioenfondsen. Mede als gevolg hiervan<br />

licht <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> in zijn jaarverslag over<br />

2012 de opbouw van de vermogensbeheerkosten<br />

uit gebreider toe.<br />

Het totale bedrag aan vermogensbeheerkosten<br />

(inclusief transactiekosten) in 2012 bedraagt 21,4<br />

miljoen euro. Dit komt neer op 74 basispunten (zie<br />

uitleg op deze pagina) van het gemiddeld pensioenvermogen.<br />

Dat is minder dan 1 procent. Het pensioenvermogen<br />

eind 2012 bedraagt 3,1 miljard euro.<br />

Zoals in het jaarverslag nader is toegelicht, heeft<br />

een aantal bijzondere transacties geleid tot hogere<br />

vermogensbeheerkosten dan normaal.<br />

Met vermogensbeheerkosten worden verschillende<br />

kosten bedoeld, die gemaakt worden om te beleggen.<br />

Het zijn onder andere beheervergoedingen voor de<br />

externe managers. Deze vergoedingen hangen af<br />

van de afspraken die met hen gemaakt zijn, bijvoorbeeld<br />

over de beleggingsstijl, de verdeling van het<br />

Procent? Procentpunt?<br />

Basispunt? Punt!<br />

op deze pagina’s komt u de term procentpunt tegen,<br />

maar ook het begrip procent. Wat is het verschil? als<br />

de rente stijgt van 2 naar 3 procent, komt er 1 procent<br />

bij. Dit noemen we een stijging van 1 procentpunt.<br />

We gebruiken ook de term basispunt. een basispunt<br />

is één honderdste procentpunt (0,01 procent). als de<br />

rente stijgt van 2 naar 3 procent, is dat een stijging van<br />

1 procentpunt <strong>of</strong> 100 basispunten.<br />

ver mogen en hun prestaties. Ook betreft het de<br />

kosten die gemaakt worden om bepaalde risico’s af<br />

te dekken, zoals valuta- en renterisico’s. Daarnaast<br />

betreft het de kosten van de beleggingenadministratie,<br />

de controle hierop, de maandelijkse rendementsberekeningen<br />

en -analyses en rapportagekosten.<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> laat de beleggingenadministratie<br />

extern uitvoeren, door een partij die onafhankelijk is<br />

van de vermogens beheerders. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

kan deze administratie dagelijks inzien.<br />

Ook zijn er transactiekosten, die gemaakt worden<br />

om een beleggingstransactie uit te voeren. Ten slotte<br />

zijn er kosten die te maken hebben met onder andere<br />

de Beleggingscommissie en extern toezicht.<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> beoordeelt de kosten onder<br />

meer in relatie tot het behaalde rendement en de<br />

risicoreductie die wordt gerealiseerd. n<br />

Balans<br />

(in miljoenen euro’s)<br />

ActIVA 2012 2011<br />

Vastgoed 251 224<br />

Aandelen 747 578<br />

Grondst<strong>of</strong>fen 68 ­<br />

Vastrentende waarden 1.982 1.819<br />

Totaal beleggingen 3.048 2.621<br />

Overige bezittingen en schulden 8 6<br />

Pensioenvermogen 3.056 2.627<br />

PAssIVA 2012 2011<br />

Pensioenvoorzieningen 2.674 2.472<br />

Reserves 382 155<br />

3.056 2.627<br />

6 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 7


Iets extra’s<br />

regelen voor later?<br />

ouderen krijgen een AoW-uitkering van de overheid en pensioen van<br />

hun pensioenfonds. Maar moet u zelf ook nog iets regelen voor uw oude<br />

dag? Drie collega’s vertellen hoe zij daarnaar kijken.<br />

‘Je moet je eigen plan trekken’<br />

John van der Last (58) werkt<br />

bij Albert Heijn in Amersfoort<br />

als teamleider en assistentsupermarktmanager.<br />

Hij<br />

begon op zijn 21ste bij<br />

Albert Heijn, nadat hij uit<br />

militaire dienst kwam.<br />

Hij is getrouwd en heeft<br />

twee volwassen zoons.<br />

‘Volgend jaar word ik 60. Dan<br />

wil ik me goed laten informeren<br />

over mijn pensioen. Ik heb<br />

altijd gezegd dat ik tot mijn<br />

62ste in de supermarkt zou<br />

rondlopen, maar misschien<br />

moet ik nu wat langer blijven.<br />

Het zij zo. Ik ga fluitend naar<br />

mijn werk. Door de economische<br />

crisis is alles onzeker<br />

geworden. AOW krijg ik pas<br />

op mijn 66ste. Je moet vooral<br />

je eigen plan trekken, vind ik.<br />

Daarom heb ik sinds mijn<br />

50ste een lijfrenteverzekering.<br />

Ik zet elke maand geld opzij.<br />

Dat kan ik straks gebruiken<br />

als extraatje en om het gat te<br />

dichten in de periode zonder<br />

AOW. Ik denk dat mijn vrouw<br />

en ik van minder geld kunnen<br />

rondkomen als we ouder zijn.<br />

Dat merken we nu al. Toen<br />

onze zoons thuis woonden,<br />

waren we meer kwijt aan<br />

boodschappen en gas en licht.<br />

Die jongens eten zoveel. Dan<br />

kwamen ze weer thuis met een<br />

smerige broek en moest de<br />

wasmachine weer draaien. Als<br />

je met z’n tweeën bent, scheelt<br />

het in de kosten. We zitten nu<br />

in een andere fase, met elke<br />

week onze kleindochter een<br />

dagje over de vloer.’<br />

Hoe hoog is uw pensioen?<br />

om te weten <strong>of</strong> het nodig is om<br />

iets extra’s te regelen, moet u<br />

eerst weten hoeveel pensioen u<br />

krijgt. Dat ziet u op het UPo, dat<br />

u jaarlijks ontvangt. U kunt ook<br />

kijken op de Pensioenplanner<br />

(www.aholdpensioenfonds.nl).<br />

Misschien hebt u ook pensioen<br />

opgebouwd bij vorige werkgevers.<br />

Dat ziet u als u met uw DigiD<br />

inlogt in het Pensioenregister<br />

(www.mijnpensioenoverzicht.nl).<br />

Daar ziet u ook hoeveel aoW­<br />

uitkering u straks ontvangt.<br />

Mensen die na hun 15de in<br />

Nederland zijn komen wonen,<br />

krijgen minder aoW. Dit is<br />

verwerkt in het bedrag in het<br />

Pensioenregister. als u twijfelt,<br />

kunt u bij de Sociale Verzekeringsbank<br />

een aoW­overzicht opvragen<br />

(www.svb.nl). als blijkt dat<br />

het nodig is om iets extra’s te<br />

regelen, kunt u met bijvoorbeeld<br />

uw bank <strong>of</strong> verzekeringsadviseur<br />

contact opnemen. financieel<br />

advies is niet gratis, u ontvangt<br />

hiervoor een rekening.<br />

‘natuurlijk fantaseer ik<br />

weleens over later’<br />

Ahmed Bannoudi (52) werkt<br />

zestien jaar bij het landelijk<br />

distributiecentrum van<br />

Albert Heijn in Geldermalsen<br />

als allroundmagazijnmedewerker.<br />

Hij is getrouwd en<br />

heeft drie kinderen.<br />

‘Ik ben druk bezig met mijn<br />

werk. Hoeveel verdien ik? Wat<br />

besteed ik aan huur, aan elektriciteit?<br />

Daarmee houd ik me<br />

bezig, niet met mijn pensioen.<br />

Ik weet niet hoeveel ik later<br />

krijg. De AOW is maar een<br />

klein bedrag, omdat ik pas op<br />

mijn 33ste van Marokko naar<br />

Nederland kwam. Daarnaast<br />

krijg ik pensioen van <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>, maar ik weet<br />

niet hoeveel. Ik ben moslim.<br />

Ik leef van dag tot dag en ik<br />

hoef niet over de toekomst na<br />

te denken. In de Koran staat<br />

dat twee dingen ons volgen: de<br />

dood en het brood. We gaan<br />

allemaal dood, maar er zal ook<br />

altijd brood zijn. Allah zorgt<br />

daarvoor. Ik heb een huis, ik<br />

eet en mijn koelkast is vol. Ik<br />

ken iemand die elke maand<br />

veel geld spaart, omdat hij<br />

eerder wil stoppen met werken.<br />

Hij gaat nooit met vakantie en<br />

hij eet niet lekker. Ik vind dat<br />

zielig, hij komt veel tekort. En<br />

wie geeft de garantie dat hij<br />

lang leeft? Natuurlijk fantaseer<br />

ik weleens over later. Net als<br />

andere allochtonen die naar<br />

Nederland kwamen om te werken,<br />

droom ik ervan mijn laatste<br />

jaren in Marokko door te brengen.<br />

Maar uiteindelijk gaan de<br />

meesten terug in een kist.’<br />

‘We proberen de vaste<br />

lasten te verlagen’<br />

Dorien Westenberg (45) werkt<br />

23 jaar bij Etos, de laatste<br />

vijftien jaar in Venlo. Ze werkt<br />

fulltime. Ze is getrouwd en<br />

heeft twee kinderen van<br />

negen en zes jaar.<br />

‘Ik ben niet erg bezig met<br />

mijn pensioen. Er verandert<br />

steeds zoveel en je hebt er<br />

zelf geen invloed op. Ik weet<br />

ook niet hoeveel ik straks<br />

krijg. Gelukkig krijgen we<br />

twee pensioenen. Mijn man is<br />

automonteur, hij bouwt ook<br />

pensioen op. We sparen voor<br />

de kinderen, maar ook voor<br />

onze oude dag. En we proberen<br />

onze vaste lasten omlaag<br />

te krijgen. We hebben achttien<br />

zonnepanelen op ons dak. Op<br />

dit moment zijn we al bijna<br />

niet meer afhankelijk van<br />

elektriciteit van buitenaf, want<br />

vrijwel alles in ons huis draait<br />

op die zonnepanelen. Dat<br />

scheelt enorm in de energierekening.<br />

Nu bekijken we <strong>of</strong><br />

we ons huis kunnen laten verwarmen<br />

door de buitenlucht.<br />

Dat zijn best investeringen,<br />

maar die betalen zich wel<br />

terug. We vinden het fijn om<br />

lagere lasten te hebben, maar<br />

we doen het ook voor het<br />

milieu. We eten biologisch<br />

vlees en we scheiden ons<br />

afval. Het zijn kleine dingetjes,<br />

maar als iedereen het doet, is<br />

het effect groot. We willen de<br />

wereld goed achterlaten voor<br />

onze kinderen, zodat zij ook<br />

kunnen genieten. Zoals we nu<br />

consumeren, dat kan zo niet<br />

doorgaan. Als je verstandig<br />

consumeert, heb je vanzelf<br />

ook minder geld nodig.’ n<br />

8 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 9


Pensioen<br />

voor mevrouw<br />

Vrouwen én mannen werken en bouwen pensioen<br />

op. nu vinden we dat normaal. Maar niet eens<br />

zo lang geleden bleven getrouwde vrouwen thuis.<br />

Als ze tóch werkten, konden ze lang niet altijd<br />

pensioen opbouwen.<br />

‘In de jaren vijftig werkten alleen<br />

ongetrouwde vrouwen’, zegt Ans Merens<br />

van het Sociaal en Cultureel Planbureau<br />

(SCP). ‘Tot 1957 werden vrouwelijke<br />

ambtenaren ontslagen als ze gingen<br />

trouwen. Het was heel belangrijk dat je<br />

een goede moeder en huisvrouw was.’<br />

Eind jaren vijftig waren er tekorten op<br />

Voor jezelf zorgen<br />

Marga Jonker (54) werkt sinds 1981<br />

bij <strong>Ahold</strong>. Ze is fulltime HR Business<br />

Partner (P&O’er voor de winkels).<br />

Marga heeft altijd gewerkt, ook toen haar<br />

dochters (nu 21 en 23) klein waren. ‘Dat was<br />

in die tijd volstrekt niet gebruikelijk. In mijn<br />

omgeving zeiden mensen: Wacht maar tot<br />

de baby er is, dan wil je thuisblijven. Dat was<br />

niet zo. Ik ging wel minder werken, eerst drie<br />

dagen en na een paar jaar vier dagen per<br />

de arbeidsmarkt. ‘Er werden gastarbeiders<br />

uit Spanje en Italië gehaald’, vertelt Ans.<br />

‘Zij deden mannenwerk, in de mijnen en<br />

de metaalsector. Er was ook grote behoefte<br />

aan vrouwen in eenvoudige administratieve<br />

functies <strong>of</strong> aan de lopende band. Daarom<br />

gingen bedrijven getrouwde vrouwen<br />

werven. In de trams in Amsterdam hingen<br />

week. Mijn toenmalige leidinggevende<br />

zorgde ervoor dat ik als parttimer<br />

dezelfde baan kon houden. Dat was<br />

toen heel bijzonder. tegenwoordig<br />

werken veel meer vrouwen. Dat is een<br />

goede ontwikkeling. Dan kun je altijd<br />

voor jezelf zorgen. een voordeel is ook dat<br />

je pensioen opbouwt. Ik heb een beter pensioen<br />

dan mijn man. Ik ben dood <strong>of</strong> levend een<br />

goede pensioenpartner in ons huishouden.’<br />

affiches met de tekst: “Meisjes, kom<br />

werken bij Verkade en neem gerust<br />

je moeder mee”.’<br />

Wasmachine<br />

Begin jaren zeventig veranderde er veel.<br />

‘De opvattingen over de rol van de vrouw<br />

waren veranderd. De gezinnen werden<br />

kleiner nadat in 1965 de anticonceptiepil<br />

was geïntroduceerd. En het huishouden<br />

was gemakkelijker geworden. Voor die tijd<br />

maakten vrouwen groenten in en naaiden<br />

ze kleren. Maar spullen in de winkels<br />

werden goedkoper. Bovendien had bijna<br />

iedereen een wasmachine. Dat scheelde<br />

enorm in tijd’, vertelt Ans.<br />

Steeds meer vrouwen gingen werken,<br />

maar als ze kinderen kregen, stopten ze.<br />

Ze begonnen weer als hun kinderen<br />

groter waren. Tot het einde van de jaren<br />

tachtig stopte nog driekwart van de vrouwen<br />

bij de geboorte van hun eerste kind.<br />

‘Op dit moment stopt er van elke tien<br />

vrouwen nog maar één als er een baby<br />

komt. Wel werken de meesten in deeltijd,<br />

zo’n 25 uur per week. Dat is al jaren zo.’<br />

Gelijke behandeling<br />

‘Omdat mannen kostwinners waren, was<br />

een pensioen voor vrouwen niet nodig’,<br />

zegt Ans. Bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> konden<br />

ongetrouwde vrouwen van 30 jaar en<br />

ouder vanaf 1960 pensioen opbouwen.<br />

Vanaf 1966 konden ook getrouwde vrouwen<br />

bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> terecht,<br />

maar alleen als ze fulltime werkten. Ans:<br />

‘Volledig gelijke behandeling van mannen<br />

en vrouwen in pensioenregelingen is<br />

pas sinds 1990 wettelijk verplicht.’<br />

Pensioen voor parttimers werd pas wette-<br />

lijk verplicht in 1994. <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

was daar al veel verder in. Daar bouwden<br />

parttimers vanaf 1981 pensioen op. Ze<br />

moesten wel een dienstverband hebben<br />

van minstens 33,3 procent. Sinds 1992<br />

bouwt elke parttimer bij <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

pensioen op. In sommige gevallen<br />

kan dat nog met terugwerkende kracht<br />

tot april 1976.<br />

Meer loon, meer pensioen<br />

Hoewel vrouwen en mannen op dezelfde<br />

manier worden behandeld, is er verschil<br />

in de hoogte van het pensioen. Bij twintigers<br />

zijn de pensioenaanspraken ongeveer<br />

dezelfde. Bij dertigers is er verschil:<br />

mannen hebben twee tot drie keer zoveel<br />

opgebouwd als vrouwen. In de loop der<br />

jaren neemt dat verschil toe, ook bij <strong>Ahold</strong><br />

<strong>Pensioenfonds</strong>. ‘Dat komt doordat vrouwen<br />

minder gaan werken als ze kinderen<br />

krijgen’, zegt Ans. ‘En doordat mannen<br />

vaker hogere functies hebben. Als je meer<br />

verdient, bouw je meer pensioen op.’ n<br />

onafhankelijk<br />

Tini Harder (73) begon in 1967<br />

fulltime als assistente Personeelszaken<br />

bij Albert Heijn. Eind 1999<br />

ging ze met de VUT.<br />

‘Ik mocht pas pensioen opbouwen toen<br />

ik 30 was. Mannen bouwden vanaf hun<br />

25ste pensioen op en getrouwde mannen<br />

zelfs vanaf hun 21ste. De gedachte<br />

was dat vrouwen thuisbleven en dat<br />

mannen het geld verdienden. Vrouwen<br />

stopten met werken als ze trouwden.<br />

In tijden van werkloosheid was er zelfs<br />

kritiek als er twee inkomens in één gezin<br />

waren. Dat is tegenwoordig anders. Zelf<br />

ben ik op latere leeftijd getrouwd en ik<br />

heb geen kinderen. Ik denk dat vrouwen<br />

het nu best moeilijk hebben met een<br />

gezin en een baan. Maar het voordeel is<br />

dat ze pensioen opbouwen. als je jong<br />

bent, sta je daar niet bij stil, maar voor je<br />

onafhankelijkheid is<br />

pensioen heel<br />

belangrijk.’<br />

Buitenshuis?<br />

Vindt u het bezwaarlijk als vrouwen<br />

buitenshuis werken?<br />

Ja, zei 85% in 1965<br />

Ja, zei 40% in 1970<br />

Ja, zegt 10% in 2013<br />

10 <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later 11<br />

Bron: SCP


Vraag&Antwoord<br />

Bij de Servicedesk van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> komen<br />

dagelijks tientallen vragen binnen. op de achterpagina<br />

van <strong>Vroeger</strong> <strong>of</strong> later beantwoorden we er een paar.<br />

Ik ontvang een uitkering van<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en wil<br />

graag mijn rekeningnummer<br />

wijzigen. Hoe doe ik dat?<br />

U kunt op www.aholdpen sioenfonds.nl<br />

het formulier ‘Wijziging rekeninggegevens<br />

(voor VUT- <strong>of</strong> (pre)pensioenuitkering)’<br />

downloaden. Deze stuurt u ingevuld en<br />

ondertekend naar <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>,<br />

met een kopie van uw geldige identiteitsbewijs.<br />

Als u niet de mogelijkheid hebt<br />

om het formulier van de website te downloaden,<br />

kunt u <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong><br />

per brief op de hoogte stellen van het<br />

wijzigen van het rekeningnummer. Deze<br />

brief stuurt u, ook samen met een kopie<br />

van uw geldige identiteitsbewijs, naar<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>, Postbus 3039,<br />

1500 HA Zaandam.<br />

Ik ben gedeeltelijk/geheel<br />

arbeidsongeschikt. Bouw ik<br />

nog pensioen op?<br />

Als u door het Uitvoeringsinstituut<br />

Werknemersverzekeringen (UWV) voor<br />

35 procent <strong>of</strong> meer arbeidsongeschikt<br />

wordt verklaard, hebt u tijdens uw<br />

arbeidsongeschiktheid recht op voortzetting<br />

van de pensioenopbouw. Hiervoor<br />

gelden tot 2014 lagere opbouwpercentages<br />

en hogere pensioenfranchises. Vanaf 2014<br />

bouwen arbeidsongeschikte deelnemers<br />

75 procent op van het pensioen dat<br />

werkende deelnemers opbouwen. Voor<br />

de pensioenopbouw tijdens arbeidsongeschiktheid<br />

hoeft u geen pensioenpremie<br />

te betalen. Indien u naast de (gedeeltelijke)<br />

arbeidsongeschiktheid nog werkzaamheden<br />

in dienst van <strong>Ahold</strong> verricht, dan<br />

bouwt u daarover pensioen op volgens<br />

de regeling die geldt voor werknemers. U<br />

bent voor dat deel van de pensioenopbouw<br />

wel premieplichtig. U wordt jaarlijks met<br />

het UPO (Uniform Pensioenoverzicht)<br />

geïnformeerd over de opbouw van uw<br />

pensioenaanspraken.<br />

Wat is er geregeld voor mijn<br />

nabestaanden als ik overlijd?<br />

Als u overlijdt tijdens uw dienstverband<br />

bij (een Nederlandse werkmaatschappij<br />

van) <strong>Ahold</strong>, dan ontvangt uw partner<br />

het partnerpensioen dat u tot uw 65ste<br />

verjaardag zou hebben opgebouwd. Dit<br />

partnerpensioen wordt levenslang uitgekeerd.<br />

Daarnaast ontvangt uw partner<br />

een tijdelijk partnerpensioen. Dit tijdelijk<br />

partnerpensioen wordt tot de 65ste verjaardag<br />

van uw partner uitgekeerd. De<br />

hoogte van het partnerpensioen en het<br />

tijdelijk partnerpensioen kunt u terugvinden<br />

op uw UPO en in de pensioenplanner<br />

op www.aholdpensioenfonds.nl.<br />

Als u samenwoont, ontvangt uw partner<br />

alleen het (tijdelijk) partnerpensioen<br />

als u zelf vóór uw pensionering uw<br />

partner door middel van een kopie<br />

van uw samenlevingsovereenkomst bij<br />

<strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> heeft aangemeld,<br />

en <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> uw partner<br />

geaccepteerd heeft.<br />

Als u gehuwd bent <strong>of</strong> een geregistreerd<br />

partnerschap hebt, is uw partner automatisch<br />

verzekerd voor het partnerpensioen.<br />

U hoeft dan geen actie te ondernemen.<br />

Overlijdt u na uw pensionering, dan ontvangt<br />

uw partner het verzekerde levenslange<br />

partnerpensioen. Voorwaarde is<br />

dat uw partnerschap is ingegaan vóór uw<br />

pensionering. De hoogte van dit partnerpensioen<br />

kunt u terugvinden op het<br />

Pensioenoverzicht dat u jaarlijks ontvangt.<br />

Zijn uw kinderen op het moment van<br />

uw overlijden jonger dan 23 jaar, dan<br />

hebben zij recht op een wezenpensioen<br />

totdat zij 23 jaar worden. n<br />

Meer informatie vindt u op www.aholdpensioenfonds.nl en in de diverse brochures van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>.<br />

toch nog vragen? Neem dan contact op met de servicedesk van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong>: mail ons | pensioenfonds@ahold.com,<br />

bel ons | 088 6592400, fax ons | 088 6590605, schrijf ons | <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> | Postbus 3039 | 1500 HA Zaandam<br />

Disclaimer: dit magazine bevat beknopte informatie over de regelingen van <strong>Ahold</strong> <strong>Pensioenfonds</strong> en kan in verband met de leesbaarheid niet volledig zijn. Voor sommige<br />

bedrijfsonderdelen, cao-gebieden en soorten dienstverband gelden regelingen niet. U kunt aan de inhoud van dit magazine geen rechten ontlenen. Rechten kunnen uitsluitend<br />

worden ontleend aan het reglement dat van toepassing is.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!