De veranderende functie van de openbare bibliotheek - Eelke de ...

De openbare bibliotheek als ‘behaviour setting’
Wat is een ‘behaviour setting’?
De term ‘behaviour setting’ komt van R.G. Barker en H.F. Wright vanuit het onderzoeksveld van de
ecologische psychologie. Volgens Barker worden menselijke ervaring en gedrag significant beïnvloed door
gebeurtenissen buiten de persoon (de ecologische omgeving) evenals door gebeurtenissen en kwaliteiten
binnen de persoon zelf (de psychologische omgeving). Behaviour settings zijn kleinschalige sociale
systemen en worden gekarakteriseerd door (1) specifieke plaats- en tijdsgrenzen met (2) menselijke en
niet-menselijke elementen, georganiseerd op een manier dat (3) regelmatig terugkerende activiteiten
tussen mensen onderling en tussen fysieke objecten en mensen soepel kunnen verlopen. Al deze
elementen zijn noodzakelijk voor een behaviour setting om te bestaan; geen van deze voldoet op zichzelf.
De kracht van een behaviour setting komt vanuit verschillende kenmerken. Het belangrijkste kenmerk is
het buitenindividuele karakter van de behaviour setting, wat betekend dat het bestaat, onafhankelijk van
iemands persoonlijke opvatting erover. Mensen kiezen er vrijwillig voor om een setting te betreden, maar
eenmaal in de setting gedragen ze zich meestal naar de heersende gedragscode. Een tweede kenmerk is
het feit dat al de objecten van de setting (het fysieke milieu en hiermee samenhangende patroon van
gedragingen) onderling een sterkere samenhang hebben dan met objecten buiten de setting. Een derde
kenmerk in een behaviour setting is het zelfregulerende karakter. De setting functioneert op een
dusdanige manier dat bedreigingen voor het programma, of deze nu van buiten of binnen de setting
komen, worden afgeslagen. Een vierde kenmerk is de erkenning van de twee verschillende en afzonderlijke
rollen die mensen hebben in een setting. Aan de ene kant zijn mensen individuele entiteiten, reagerend op
signalen vanuit de omgeving. Aan de andere kant spelen ze een rol als onderdeel van de setting, waardoor
ze signalen afgeven welke invloed hebben op het gedrag van anderen, dus als object (element) van de
setting. Door deze individualiteit van mensen is een behaviour setting continue aan verandering
onderhevig. Ze worden van dag tot dag constant geconstrueerd en gereconstrueerd door de deelnemers.
Gewoonlijk is een setting heel stabiel, maar over een lange tijdsperiode bekeken, kan en zal deze onder
invloed van mensen veranderen. Dit is precies het geval in de gekozen setting… de openbare bibliotheek.
De openbare bibliotheek
De openbare bibliotheek is een mondiaal fenomeen; zij komt in alle
samenlevingen voor. Ze behoort tot de door de overheid gefinancierde
culturele instellingen, zoals ook musea, kunstcentra en podia. Het is een
openbare instelling, wat wil zeggen dat het toegankelijk is voor iedereen
in de maatschappij: van jong tot oud, van arm tot rijk. De openbare
bibliotheek bestaat tegenwoordig zowel fysiek als virtueel (internet).
Virtueel is de bibliotheek 24 uur per dag toegankelijk, de fysieke
openingstijden zijn echter beperkt en per locatie verschillend. In deze
beschrijving beperk ik me tot de fysieke bibliotheek. De fysieke
begrenzing wordt gevormd door het gebouw, of de ruimte binnen een
gebouw waarin de bibliotheek gevestigd is. Binnen deze fysieke begrenzingen wordt de setting gevormd
door de inrichting en het gebruik van de aanwezige objecten door mensen.
De functie van een openbare bibliotheek is van oudsher toegang bieden tot kennis en informatie aan elke
bezoeker. De primaire doelstelling is het verschaffen van middelen en diensten met een gevarieerd aanbod
van media om tegemoet te komen aan de behoeften van personen en groepen ten behoeve van onderwijs,
informatie en persoonlijke ontplooiing, waaronder ook recreatie en vrije tijd. Openbare bibliotheken
vervullen een belangrijke rol in de ontwikkeling en instandhouding van een democratische samenleving
door iedereen toegang te bieden tot een breed en gedifferentieerd aanbod van kennis, ideeën en
meningen. Naast deze maatschappelijke en educatieve functie bevat de bibliotheek ook een culturele
functie en in de loop van de jaren zijn er nog tal van functies bij gekomen zoals een ontmoetingsfunctie en
een gids- en internetfunctie. Om deze functies te ondersteunen bevat de openbare bibliotheek naast rijen
kasten met collecties gecodeerde media (voornamelijk boeken) ook leestafels en werkplekken. Door een
geordend systeem van de aanwezige collectie worden materialen op een vaste, door codering te vinden,
plaats bewaard. Ook ontstaan hierdoor verschillende afdelingen als een informatieve afdeling, een
jeugdafdeling of een romanafdeling. Verschillende balies zijn bemand met personeel, waar informatie