De veranderende functie van de openbare bibliotheek - Eelke de ...

gewonnen kan worden of boeken kunnen worden uitgeleend, opgehaald of ingenomen. Met de komst van
de computer is naast het gebruik hiervan, ook de aanwezigheid van een digitale catalogus voor raadpleging
van de collectie onmisbaar geworden.
De bezoeker volgt een bepaalde routing door de openbare bibliotheek om het doel van zijn bezoek te
bereiken. De redenen van bezoek kunnen zeer divers zijn, maar over het algemeen kunnen bij
binnenkomst de boeken ingeleverd worden en kan men gedurende de bibliotheekroute de boeken en
informatie vinden die men zoekt om vervolgens eventuele materialen uit te lenen bij de uitleenbalie en de
bibliotheek weer te verlaten. Alleen leden van de bibliotheek mogen vaak materialen uitlenen. De
activiteiten die de persoon tijdens dit bezoek aan de bibliotheek zou kunnen uitvoeren zijn bijvoorbeeld:
studeren, ontmoeten, tot rust komen, muziek luisteren, lezen, computeren, boeken lenen, vragen stellen,
informatie opzoeken of kopiëren. Voor bepaalde diensten die de bibliotheek aanbiedt wordt een
vergoeding gevraagd, waarbij leden van de bibliotheek soms voordeel genieten. Medewerkers kunnen
ondersteuning bieden aan de bezoeker door service te verlenen in de vorm van informatieverstrekking,
doorverwijzingen, deskundig advies te geven of door materialen uit te lenen, bestellen of reserveren. Ook
het opruimen en bijhouden van de collectie behoort tot hun taken.
In de openbare bibliotheek gelden tot slot bepaalde algemeen geaccepteerde huisregels of gedragscodes.
Zo wordt mensen de mogelijkheid geboden om in rust en relatieve stilte van een boek te genieten, waarbij
veelal niet mag worden gegeten, gedronken of gerookt.
Dit is een algemene omschrijving van de openbare bibliotheek zoals deze bij veel mensen bekend is. Echter
is de openbare bibliotheek de laatste jaren volop in beweging geweest. De functie en de setting van de
bibliotheek zijn aan het veranderen. Bezuinigingen en concurrentie van andere (gesubsidieerde) instellingen
drukt zwaar op de bezoekersaantallen en ook een veranderende maatschappij met tal van technologische
ontwikkelingen heeft invloed op de rol van de openbare bibliotheek binnen de samenleving. Op dit
moment staan we pas aan het begin van de digitale revolutie en de verandering naar een
beleveniseconomie gericht op de vraag van de consument is nog in volle gang. Wat ons nog te wachten
staat, kunnen we nog niet weten. Maar één ding is zeker: de huidige en toekomstige technologische en
maatschappelijke ontwikkelingen zullen een grote impact hebben op het reilen en zeilen van de openbare
bibliotheek.
Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen
Onder invloed van een scala aan maatschappelijke, maar vooral ook technologische ontwikkelingen, lijken
zowel de functie als de aandachtsgebieden van de openbare bibliotheek zich te verschuiven.
Internet, ICT en de digitalisering van onze leef, denk- en werkwereld zijn synoniem aan snelheid,
flexibiliteit, vernieuwingspotentieel en vernieuwingsdrang. Hiermee samenhangende veranderingen worden
als fundamenteel, snel en onomkeerbaar gekarakteriseerd. De traditionele kerncompetenties van
bibliotheken (verzamelfunctie, orde en ordening van kennis en informatie) lijken hiermee langzaam maar
zeker om te slaan in structurele zwaktes. De bibliotheek zal haar aandacht moeten gaan richten op andere
ontwikkelde of te ontwikkelen competenties en zal verder de kansen die de digitalisering te bieden heeft
moeten omzetten in kwaliteit, kennis en kunde.
Door deze digitalisering kan vanuit een virtuele omgeving in toenemende mate de hulp worden
ingeroepen van een elektronische informatiebalie die de bezoeker (danwel fysiek dan wel via het Internet)
op weg helpt. De gebruiker wordt steeds meer een zelf-navigator binnen de beschikbare informatie. De
virtuele bibliotheek zal steeds belangrijker worden naast het bestaan van de fysieke bibliotheek. Essentieel
van een virtuele bibliotheek is het verstrekken van toegang tot informatie die elders is opgeslagen. Deze
bronnen vormen dan de collectie van de bibliotheek.
In de beleveniseconomie hebben mensen minder vrije tijd, maar men besteed de beschikbare tijd wel
steeds doelgerichter. De recreatiemens zoekt gegarandeerde en intense belevenisopbrengst, en dat mag
wat kosten. Bedrijven en instellingen moeten klantgericht gaan werken om hun eigen product in stand te
houden. De consument wordt onder invloed van de individualisering van de maatschappij steeds
zelfstandiger, kritischer en mondiger; hij wil waar voor zijn geld. De openbare bibliotheek zal zichzelf dus
goed moeten verkopen wil het nog meespelen in het aanbod van belevenissen.