Artsen met een tweede carrière - LVAG

GENEESHEER
Johannes Esser is een medicus die, ondanks zijn prestaties, in de vergetelheid is geraakt. Hij was een van
de grondleggers van de plastische chirurgie. Met zijn sterke wil en hoge eisen deed hij verwoede pogingen
tot het stichten van een chirurgische vrijstaat. Hij was niet alleen huisarts, plastisch chirurg,
kunstverzamelaar en schaakkampioen, maar ook nog eens raspaardenfokker, kasteelheer, hotel- en
casino-eigenaar. Ook sloeg deze excentriekeling een ministerpost af in Duitsland.
20 AIOS 2 - 18e jaargang juni 2007
Huisarts, chirurg en tandarts
Johannes Esser wordt in 1877 geboren in Leiden. In
1897 gaat hij geneeskunde studeren in Leiden. Hij overhoort
zijn zus Betsy zo grondig voor haar studie tandheelkunde,
dat hij dat examen zelf ook maar doet. In
1903 doet hij ook nog zijn artsexamen. Het eerste halfjaar
na zijn artsexamen gaat hij aan de slag als scheepsarts
en reist naar de Azoren, Venezuela, Curaçao en New
York. Vervolgens werkt hij anderhalf jaar als huisarts in
Posterholt, maar hij vestigt zich in Amsterdam.
“Johannes Esser was eigenzinnig, met veel
innovatieve ideeën.”
Na acht jaar het huisartsvak beoefend te hebben, verkoopt
hij zijn praktijk en gaat aan de Universiteit van
Utrecht algemene chirurgie studeren. Hij specialiseert
zich in de maxillo-faciale chirurgie, waarbij de eerder
opgedane kennis in de tandheelkunde hem goed van pas
komt. Hij doet een paar jaar praktijkervaring op in Rotter-
Johannes Esser in zijn tijd als scheepsarts
Johannes Esser
damse ziekenhuizen. Vervolgens vertrekt hij naar Parijs,
waar hij een spoedcursus volgt in de oorlogschirurgie.
Wanneer in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, probeert
hij als oorlogschirurg bij de Britten en bij de Fransen
aan de slag te gaan. Deze wijzen hem echter af en
Johannes keert weer terug naar Nederland, waar hij nu
als tandarts aan het werk gaat. Niet voor lang, want een
jaar later krijgt hij zijn grote kans om als oorlogschirurg
aan het front in het Tsjechische Brno te werken. Hier
krijgt hij al snel erkenning voor zijn talent; soldaten
komen voor plastische chirurgie vanuit alle richtingen
naar ‘zijn’ ziekenhuis. Hij trekt zich het lot van de verminkte
jonge soldaten aan, die in kampen worden
gestopt om anderen de gruwelijke aanblik van de oorlog
te besparen. Hij bedenkt oplossingen om de harde en
weke delen van het gelaat weer te reconstrueren en
functioneel te maken. Het herstellen van de kauw- en
slikfunctie en het spreken, de voornaamste problemen
van deze oorlogsslachtoffers, is zijn specialiteit. Hij verricht
talloze operaties, ontwikkelt verschillende nieuwe
technieken, houdt lezingen, schrijft artikelen in medische
vakbladen en een boek over plastische chirurgie.
Chirurgische vrijstaat
In 1918 krijgt Esser een eredoctoraat aan de universiteit
van Berlijn. Hij begint hier een privépraktijk in de chirurgie.
Al snel breken er in Duitsland politiek en economisch
mindere tijden aan. In 1924 vlucht hij daarom weer naar
Nederland. In Nederland is hij echter niet bevoegd als
chirurg, daarom stort hij zich in de zakenwereld en in de
kunst. Hij heeft hier veel succes in, maar het geeft hem
geen voldoening. Ondertussen ontwikkelt hij een plan:
het oprichten van een chirurgische vrijstaat.
Zijn Chirurgische Vrijstaat zou een onafhankelijk ministaatje
moeten zijn met een plastisch chirurgische universiteit
en een kliniek. Zijn voorkeur gaat uit naar een
eilandje. Het zou een onafhankelijk staatje moeten
worden, met eigen geld en postzegels, waar hijzelf
directeur is en natuurlijk de geneesheer. Van ongeveer
1928 tot 1938 zoekt hij naar een geschikte plaats en