1 DE GESCHIEDENIS VAN DE DACTYLOSCOPIE - wonderlandc1

DE GESCHIEDENIS VAN DE DACTYLOSCOPIE
Voor zowel de specialist als voor de technisch rechercheur is het
van belang om kennis te hebben van de geschiedenis van de
dactyloscopie. In de geschiedenis liggen de stevige fundamenten
van de dactyloscopie, waarop op dit moment nog steeds verder
wordt gebouwd. Ver voor Christus en in verschillende delen van
de wereld zijn afdrukken van vingers of figuren die daarop lijken
te traceren. De vingerafdrukken hadden kennelijk een magische
aantrekkingskracht op mensen. Soms schreef men voorspellende
waarde toe aan het lijnenverloop op de vingers en anderen
gebruikten de afdrukken weer om zijn artistieke waarde. Pas later
werden ze gebruikt voor het voorkomen van vervalsingen, het
identificeren van personen en het uiteindelijk identificeren van
dactyloscopische sporen. Pas eind 1800 werden de
vingerafdrukken “gebruikt voor het identificeren van personen en
dactyloscopische sporen.”
Het vertrouwen in de dactyloscopie om te kunnen identificeren
werd destijds gebaseerd op ervaring of anders gezegd, het
veelvuldig onderling vergelijken van vingerafdrukken.
Tegenwoordig is de dactyloscopie, wat "beschouwen van vingers"
betekent, een wetenschap die zich zeer breed bezig houdt met de
bestudering van de vingerafdruk.
Nu volgt een samenvatting van de wereldwijde geschiedenis van
de dactyloscopie Vervolgens is de opkomst van de dactyloscopie
in Nederland beschreven
Verschillende bevolkingsgroepen hebben in de oudheid
tekeningen gemaakt van figuren, die lijken op die van
vingerafdrukken. Het doel van de tekeningen is veelal niet
bekend.
De Micmac-indianen zijn waarschijnlijk de eerste die dergelijke
tekeningen maakten. Bij het Kejimkujik Lake in Nova Scotia,
Canada, is in een rotswand een tekening ontdekt die betrekking
heeft op vingerafdrukken. De tekening toont de omtrek van een
hand mét diverse plooien en op de toppen zijn patronen getekend
die overeenkomen de hedendaagse hoofdfiguren zoals een kring.
Uit de tekening blijkt niet dat de Micmac-indianen kennis
hadden van het unieke van de vingerafdrukken, maar ze geven
wel duidelijk belangrijke dactyloscopische details weer. Niet
duidelijk is hoe oud de tekeningen zijn, maar geschat wordt
minimaal 1000 jaar voor Christus.
Een bijkomstigheid met betrekking tot de Micmac-indianen is,
dat zij twintigduizend jaar geleden, via de Beringzee zijn
overgestoken vanuit Azië.
In Frankrijk is een voorbeeld aanwezig waarbij het niet zeker is of
hier sprake is van vingerafdrukken. Aan de kust in L' ile de
Gavrinis is een grafkamer die dateert uit de vroege steentijd.
In een rots is een afbeelding gekerfd welke een vingerpatroon kan
voorstellen, maar met even grote waarschijnlijkheid bijvoorbeeld
watergolven of andere natuurlijke vormen.
1

Doordat de anatomische aanknopingspunten ontbreken, is
het doel van de afbeeldingen onduidelijk. Zo zijn er nog diverse
landen te noemen (waaronder Egypte) waar vormen te vinden
zijn, die lijken op of te maken hebben met de dactyloscopie.
Van de bewoners van het Midden Oosten kan eigenlijk gezegd
worden dat zij de vingerafdrukken toepasten in de zin zoals wij de
dactyloscopie toepassen. Dit waarschijnlijk zonder dat de waarde
ervan werd ingeschat.
In het Midden-Oosten zijn bij archeologisch onderzoek potten
aangetroffen met vingerafdrukken uit de oudheid. Niet altijd is
hiervan het doel duidelijk, soms zijn ze door toeval geplaatst,
maar zeker is dat een aantal pottenbakkers deze afdrukken
bewust hebben geplaatst als een soort eigen handelsmerk.
Hierdoor werd getracht vervalsingen voorkomen.
Klein-Azië
Door de ontwikkeling van het schrijven, het beschrijven van
gebeurtenissén, het opmaken van contracten en het maken
van wetgeving, ontstonden documenten. De vastlegging vond
plaats op kleitabletten, muren en pilaren. Zo zijn in Babylon,
het huidige Irak, kleitabletten aangetroffen voorzien van
nagel afdrukken. Ze dateren van 1913 tot 1855 voor Christus.
De afdrukken werden geplaatst met het doel de echtheid aan
te geven en vervalsing tegen te gaan. Sir Henry Layard heeft
onder de ruïnes van Ninivé geologisch onderzoek gedaan en
dergelijke kleitabletten zijn naar het Brits museum in Londen
overgebracht. Een andere expeditie vond in 1903 tussen
Euphrat en Tigris nog meer van dergelijke kleitabletten,
maar nu met duidelijke vingerafdrukken.
Hammoerabi die van 1792-1750 voor Christus in Babylon
regeerde, vervaardigde regels uit dat van gearresteerde
personen vingerafdrukken gemaakt moesten worden.
Keizer Ts-In-She (246-210 voor Chr.) was de eerste Chinese
heerser die vingerafdrukken in klei gebruikte om
documenten (houten platen) te verzegelen. De zegel had
naast de afdruk nog een naam of een persoonlijk symbool
van de Keizer.
Gedurende de Tjin Dynastieën (220-420 na Chr.) verving
zijde en papier de kleitabletten en werden vingerafdrukken
met inkt vervaardigd.
Vast staat dat lange tijd voordat men zich in Europa bezig
hield met de figuren op onze vingertoppen, de Chinezen al
wisten dat de loop en de groepering van de lijnen op de
vingertoppen van alle mensen verschillend waren. Hoe lang
deze wetenschap bij de Chinezen al bestond, is niet met
zekerheid vast te stellen. Zij hebben de kennis echter nooit
gebruikt op het gebied van de criminalistiek, doch slechts ter
signering van documenten, contracten en overeenkomsten.
2

Zo is bekend geworden dat in de 7e eeuw (650 na Chr.) bij
familiedocumenten vingerafdrukken wettelijk vereist waren.
In het wetboek van Yoeng Hoei komt het volgende artikel
voor:
"Bij echtscheiding moet de echtgenoot aan de echtgenote een
document overhandigen waarin de echtscheidingsgrond is
vermeld. Dit document moet door de echtgenoot zelf zijn
geschreven. Kan hij niet schrijven, dan moet hij het middels
zijn vingerafdruk signeren,"
Een oud commentaar behorend bij deze wetsbepaling luidde:
“Kan de echtgenoot niet schrijven, laat hem dan een man
huren, die het schrijft. Achter de naam van de echtgenoot
moet deze zijn vingerafdruk plaatsen."
De omstandigheid dat de Chinezen de toekomst meenden te
kunnen voorspellen aan de hand van de loop van de lijnen in
de vingertoppen was oorzaak dat de kennis van
vingerafdrukken daar wijd werd verspreid. Zij kenden al een
verdeling in twee groepen:
Afdrukken waarvan de papillairlijntjes om een
middelpunt rondlopen en in het Chinees "tou of l0"
heten en slak betekent.
Figuren, waarbij de papillairlijntjes niet om een
middelpunt rondlopen, de zogenaamde "ki" dit
betekent: zeef.
Naarmate deze figuren over de 10 vingers verdeeld waren,
meenden de Chinezen te kunnen voorspellen of een kind arm
of rijk; gelukkig of ongelukkig zou zijn of dat het veel of
weinig te eten zou krijgen.
Een oude algemene spreuk in China luidt:
“één kring op de toppen van de vingers: twee kringen: drie of
vier kringen vijf kringen: zes kringen zeven kringen: acht
kringen: negen kringen en één lus:
je blijft arm; je wordt rijk; open een pandhuis; je wordt
commissionair; je wordt een dief; je bent een ongeluksvogel;
je vreet stro, je hoeft niet te werken.
In China was dus de dactyloscopie tussen 1278 en 1850 algemeen
ingeburgerd. Vrijwel iedere moeder wist hoe de vingerafdrukken
van haar kroost eruit zagen. Dit gaf haar de mogelijkheid om haar
kinderen terug te kunnen vinden, nadat zij elkaar uit het oog
hadden verloren bij bijvoorbeeld natuurrampen.
Japan
Vanuit China spreidde het gebruik en nut van de papilairlijnen
zich uit naar Japan.
3

Japan nam veel Chinese gewoontes en wetten woordelijk over. In
702 na Christus werd het gebruik van vingerafdrukken in de
wetgeving door Taiho voorgeschreven. Immigratie uit China en
Japan zorgde voor de verspreiding van de wetgeving naar
naburige landen waaronder India.
In tegenstelling tot het oude China ontbreken er voorbeelden
voor het gebruik van de vingerafdrukken in India. Het staat
echter wel vast dat ze gebruikt werden. In Tibet is het gebruik om
oorkonden van vingerafdrukken te voorzien zeer oud. Tijdens een
veldtocht van Timoer-Leng (14e eeuw) kregen de officieren
oorkonden voorzien van een rode handafdruk in plaats van een
zegel.
Dactyloscopie in Eurona
Veel later dan in Azië heeft men in Europa aandacht geschonken
aan de dactyloscopie. Echter, zoals uit het volgende zal blijken,
zijn de ervaringen die opgedaan zijn in de eerder genoemde
landen van zeer groot belang geweest voor de ontwikkeling van
de dactyloscopie in Europa. In Europa werden de eerste
wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd door
natuurwetenschappers die tevens patholoog-anatoom waren.
Deze zetten hun bevindingen op papier en soms volgden er
publicaties. Een enkele keer kwamen wetenschappers door die
publicaties met elkaar in contact. Dit versnelde de ontwikkeling
van de dactyloscopie. Echter, in het begin werd de
identificatiewaarde van de vingerafdruk nog niet op zijn juiste
waarde geschat. Een aantal wetenschappers, of beter gezegd de
pioniers van de dactyloscopie, worden hieronder beschreven.
NehemiahGrew (1641-1712).
Grew was een Engelse natuurwetenschapper en botanicus. Hij
beschreef in 1684 in de Philosophical Transactions van de Royal
Society van Londen de waarneming van de ontelbare kleine
lijntjes van dezelfde afmetingen op het eerste lid van de vingers.
Grew beschreef de zweetporiën, de lijnen in de opperhuid
(epidermis) en hun ordening. Deze publicatie was voorzien van
een tekening van de vorm en de loop van de lijnen op de vingers
en handpalmen. Grew sprak toen nog niet over het unieke van de
lijnen. Een leuke bijkomstigheid is dat Grew medicijnen
studeerde in Leiden en daar in 1671 promoveerde.
Covert Bidloo (1649-1713).
Bidloo was een patholoog- anatoom in Amsterdam en beschreef
in 1685 in zijn boek over het menselijk lichaam de lijntjes en
poriën aan de binnenzijde van de handen en vingers. In dit boek
zijn illustraties te zien van vingerafdrukken met details van
papilairlijnen en poriën. Bidloo overdreef de breedte van de
lijnen in zijn tekening om de nadruk op de lijnen te leggen. Zijn
commentaren waren van morfologische aard (betrekking
4

hebbende op de vormen). Hij meldde niets over het uniek zijn
van de lijnen.
Marcellus Malpighius (1628-1694).
Malpighius werkte als hoogleraar in de anatomie aan de
universiteit van Bologna, Italië. De resultaten van het onderzoek
van papilairlijnen, dat hij met de in die periode uitgevonden
microscoop verrichtte, publiceerde hij in 1686.
Zijn publicatie omschreef hoofdzakelijk de functie en morfologie
van de "gerimpelde huid" als tastorgaan en het nut van de
verhoging van de huid door de lijnen bij het lopen (voetzolen) en
vastpakken (handen) en als afvoerkanalen voor het zweet. Zijn
werk werd met zeerveel enthousiasme ontvangen. Op grond
daarvan is een laag van de 0pperhuid naar hem vernoemd. Ook
andere deeltjes in organen zoals nier en milt zijn naar hem
vernoemd.
J.C.A. Mayer.
Mayer was een Duitse geleerde en publiceerde in 1788 een
"anatomische atlas" met tal van illustraties. Elke illustratie was
voorzien van een gedetailleerde omschrijving. Onder één van de
illustraties van de huid schreef hij:
'Hoewel de loop van de lijnen bij twee personen nimmer gelijk is,
lijken sommige veel op elkaar. In andere zin zijn de verschillen
kenmerkender. Ondanks de bijzondere ligging bezitten ze alle
toch bepaalde overeenkomsten”.
Mayer was de eerste die over verschillen en overeenkomsten in
papilairlijnen schreef, maar ook verklaarde hij dat de loop van de
lijnen nimmer overeenkwam. Dit was de eerste duidelijke
uitspraak over de twee uitgangspunten waarop de identificatie
aan de hand van papillairlijnen later is gebaseerd. Namelijk de
mogelijkheid van classificeren en het uniekheid van
vingerafdrukken.
Thomas Bewick (1753-1828),
Bewick gebruikte de vingerafdruk in zijn houtsnijwerk. Bewick
was een boekillustrator en voorzag zijn werk van afdrukken van
zijn vingers. hij gebruikte deze als een soort handelsmerk, zodat
duidelijk werd dat elk exemplaar van zijn werk uniek zou zijn.
Bewicks houtsnijwerk toonde grote kennis van de structuur van
het lijnenverloop en patronen. Echter nergens staat iets
beschreven dat hij de waarde van de afdrukken kende of
bestudeerd had.
Prochaska toonde in zijn werk aan dat elke papillairlijn op de
handen en de voetzool uit twee kleinere, evenwijdige lijnen
bestaat. Deze lijnen worden door een groef gescheiden. Dus wat
aan de buitenkant als een lijn te zien is, is onderhuids opgebouwd
uit twee afzonderlijke lijnen.
5

Johannes Evanelista Purkinje (1787-1869).
Purkinje was professor en hoogleraar Fysiologie en Pathologie
aan de universiteit in Breslau in Duitsland.
In zijn boek "Commentatio de examina physologico organi visus
at systematis cutanei” gaf hij aan dat vingerafdrukken
classificeerbaar zijn. Hij verdeelde de afdrukken in negen
hoofdgroepen. Hij legde daarmee de grondslag waarop onze
huidige dactyloscopische zoekmethoden nog berusten. Tevens
stelde hij de namen van de groepen vast. Hij heeft nooit aan de
waarde van de vingerafdrukken als identificatiemiddel gedacht.
Hij stelde zich niet de vraag of vingerafdrukken uniek en
onveranderlijk zijn. Vragen die anderen voor hem wel hadden
overdacht en waar later Galton antwoord op zou geven.
SirWilllarn J .Herschel (1833~1917)
Hij was door Engeland uitgezonden naar Brits-India. Hij was in
het district Hooghiy, met als hoofdstad Calcutta, als ambtenaar
van de Brits-indische "Civil Service-" werkzaam gedurende de
jaren 1853 -1878. In zijn werk maakte hij voor het eerst kennis
met de toepassing van vingerafdrukken. Zoals al beschreven was
het in deze landen een gewoonte om bijvoorbeeld contracten te
ondertekenen en te voorzien van een vinger of handpalm afdruk.
Herschel voorzag de handpalm van Radyadhar Konai van inkt en
plaatste deze op de achterzijde van het contract. Op grond van dit
document claimde hij de eerste te zijn die vingerafdrukken
gebruikte voor identificatie. Historici hebben natuurlijk
aangegeven dat al eerder in de oudheid afdrukken met dat doel
zijn vervaardigd. Op het moment van vervaardigen van het
contract wist Herschel waarschijnlijk, net als de eerder genoemde
toepassingen, nog niet precies de uniekheid van de vingerafdruk.
Dit werd hem pas enkele jaren later duidelijk.
Herschel is wel de persoon geweest die de mogelijkheden van de
vingerafdruk heeft ingeschat en onderzocht
Herschel ontdekte dat er veel fraude werd gepleegd bij de
uitbetaling van pensioenen. Het gebeurde vaak dat de pensioenen
van personen die al lang overleden waren, door familieleden of
kennissen in ontvangst genomen werden. Om deze fraude te
voorkomen, voert hij in 1858 de administratieve dactyloscopie in.
Herschel liet iedere inlandse pensioengerechtigde
dactyloscoperen. Deze vingerafdrukken werden in een
verzameling ondergebracht. Bij elke uitbetaling moest nu de
ontvanger van het pensioen met zijn vingerafdruk ondertekenen.
Voor de uitbetaling werd de afdruk vergeleken met de afdrukken
in de verzameling. Vervolgens voerde Herschel, bij wijze van
proef de dactyloscopie ook in, in de onder zijn gezag staande
gevangenissen, zodat aan de identiteitswisseling een einde kwam.
Op deze wijze verzamelde hij duizenden vingerafdrukken,
voornamelijk wijs- en middelvingers van de rechterhand. Nadat
Herschel zijn idee op haar praktische bruikbaarheid had beproefd
6

en tot gunstige resultaten was gekomen, deed hij het voorstel aan
de hoofdinspecteur van het Gevangeniswezen om deze nieuwe
methode, om personen te identificeren, in te mogen voeren in
heel Bengalen. Op grond van praktische bezwaren ontving
Herschel een afwijzend antwoord. In 1878 keert Herschel door
tropenziekte verzwakt en moedeloos geworden terug naar
Engeland. De publicaties van zijn ervaringen, onder anderen in
"Nature" en zijn verzamelde materiaal was toereikend om Galton
in de jaren 1880-1890 in de gelegenheid te stellen het
wetenschappelijke bewijs te leveren, dat vingerafdrukken,
gedurende een mensenleven onveranderlijk zijn.
Dr.Henry Faulds (1843-1930}.
Omstreeks 1879, vermoedelijk geheel onafhankelijk van de
onderzoekingen van Herschel, ontdekt de Schotse arts H. Faulds
verbonden aan het Tsukijl ziekenhuis in Tokio vingerafdrukken
op oude Japanse vazen. Als fysioloog stelde hij belang in de vraag
of afdrukken van de vingers van individuen van verschillend ras
typische raskenmerken vertoonden. Hij constateerde dat, dat niet
het geval was. Faulds stuurde Charles Darwin een brief waarin
zijn ideeën met betrekking tot de vingerafdrukken vermeld
stonden. Hij vroeg Darwin om assistentie. Echter Darwin was
ziek en deze stuurde Faulds brief door naar zijn neef Francis
Galton.
De belangrijkste ontdekking die Faulds in 1880 deed, was dat:
VINGERAFDRUKKEN, GEVONDEN OP DE PLAATS
VAN HET MISDRIJF TOT IDENTIFICATIE VAN DE
DADER KUNNEN LEIDEN.
Deze gedachte was absoluut origineel.
Faulds publiceerde de ontdekking dat jaar in het tijdschrift
"Nature", waarop Herschel reageert en de ontdekking claimt.
Het was echter ook Faulds die een leidraad ontwierp voor het
samenstellen van een dactyloscopisch signalement waarbij, in
tegenstelling tot Herschel, die afdrukken van de wijsvinger en
middelvinger gebruikte, alle TIEN de vingers betrokken werden.
Herschel, als praktisch ingestelde politieambtenaar en Faulds,als
wetenschapper, hebben elkaar zodanig aangevuld dat de
resultaten van hun onderzoekingen de grondslagen vormden
voor het onderzoek van Galton. Feiten hebben later aangetoond
dat Faulds de eerste was die aantoonde dat de dactyloscopie een
waardevol middel was bij de opsporing en veroordeling van
misdadigers.
Thomas Taylor, een onderzoeker in Washington die veel met
de microscoop werkte beschreef in 1877, net als Faulds, dat in de
vingers en handpalmen bijzondere punten aanwezig zijn die
vermoedelijk tot identificatie van criminelen kan leiden. Naast
deze publicatie in "The American Journal of Microscopie" is
weinig bekend van Taylor.
7

Gilbert Thompson, een Amerikaanse ambtenaar van de
topografische dienst in Nieuw-Mexico, gebruikte in 1882 zijn
duim afdrukken op cheques en andere waardevolle papieren ter
voorkoming van fraude. Op de getallen zette hij zijn duim
afdrukken, zodat raderingen en vervalsingen van de cijfers
onmogelijk werd.
Alphons Bertillon (1853-1914).
Hij trad in 1879 in dienst van de Parijse politie in Frankrijk. Het
herkennen van recidivisten van misdrijven werd gedaan aan de
hand van confrontaties door politiemensen, die daarvoor een
extra geldelijke beloning ontvingen. Hierdoor ontstonden
begrijpelijkerwijs mistoestanden. Er was wel een systeem met
foto's, maar dat voldeed op den duur niet meer. Bertillon stelde
voor om bij de foto's een kaart met 11 getallen, inhoudende een
formule, te voegen. Deze getallen kwamen overeen met de
afmetingen van bepaalde niet of zeer weinig veranderlijke
lichaamsdelen, die in een vastgestelde volgorde van
belangrijkheid, samen kenmerkend zouden zijn voor één
persoon.
Deze methode was gegrond op de theorie van de bekende
Belgische statisticus en antropoloog Adolphe Quételet, die inhield
dat bij geen twee mensen alle lichaamsdelen gelijk zijn en dat
beenderen vanaf de 20-jarige leeftijd niet van lengte veranderen.
In 1860, 19 jaar voor Bertillon in dienst van de Sureté trad, had
de gevangenisdirecteur Stevens van de gevangenis in Leuven,
België, reeds gewezen op de leer van Ouételet. Hij had
voorgesteld om alle volwassen gevangenen te meten, te
registreren en te classificeren. Hij kreeg daarvoor geen
toestemming.
Eind 1882 mocht Bertillon voor een proefperiode van drie
maanden bewijzen dat zijn systeem zou werken. In de laatste
week van die periode boekte hij succes. Daarna volgde meer
successen, en de Bertillonage kreeg in Europa steeds meer
bekendheid. De proeftijd werd voor onbepaalde tijd verlengd. In
1885 publiceerde Bertillon zijn systeem en in 1888 werd zijn
systeem in geheel Frankrijk ingevoerd.
In 1888 had Galton voor het eerst contact met Bertillon en stelde
hem voor om de dactyloscopie als identificatiemiddel te
gebruiken. Dit omdat dit een eenvoudiger middel tot identificatie
was dan het omslachtige verrichten van metingen aan mensen.
Bertillon wilde hier niet aan en heeft zich lang tegen de
dactyloscopie verzet, hoewel hij af en toe zelf een succes had met
de identificatie van Vingerafdrukken.
In 1902 trof hem het “noodlot” dat hij bij het fotograferen van
een moord vingerafdrukken aantrof op een stuk glas. Het waren
de duim, wijs-, middelringvinger. Bertillon nam vanaf 1894
heimelijk de afdrukken van misdadigers van de rechter duim,
wijs-, middel en ringvinger. De gefotografeerde sporen prikkelde
8

hem om in zijn systeem te gaan zoeken. Met zijn medewerkers
was hij dagenlang bezig. Ze vonden de afdrukken in het systeem,
die onmiskenbaar overeenkwamen met de afdrukken van een
eerder veroordeelde, namelijk Henri Leon Scheffer. Het was de
eerste moord op het vaste land van Europa, die alleen met behulp
van de dactyloscopie werd bewezen. Maar toch bleef Bertillon van
mening dat zijn systeem superieur was aan dat van de
dactyloscopie. In Frankrijk ontstond dan ook de legende dat
Bertillon de ontdekker zou zijn van de waarde van de
vingerafdruk. Echter nooit heeft Bertillon de theorieën van
Galton geaccepteerd. Ook de raad van de welwillende en de hem
vriendelijk gezinde criminoloog Dr. Locard sloeg hij in de wind.
Locard deed al vele jaren experimenten met vingerafdrukken
(Locard wordt apart beschreven).
In 1908 werd de dactyloscopie in Frankrijk ingevoerd. De
persoonsbeschrijving volgens Bertillon werd gedeeltelijk
afgebouwd en nog enige tijd beperkt toegepast.
In 1914 stierf Bertillon en in dat jaar werd er in Monaco een
politiecongres gehouden. De opvolger van Bertillon, M. David
stelde daar voor om de dactyloscopie als identificatiemiddel in te
voeren. Vanaf dat moment ging Frankrijk definitief over tot de
dactyloscopie als identificatiemiddel en werd het Bertillonsysteem
niet meer gebruikt.
Wilhelm Eber.
Eber, een dierenarts in Berlijn, stelde in 1888 aan de Pruisische
minister van binnenlandse zaken voor, om van alle misdadigers
de handafdrukken af te nemen. Deze zouden dan vergeleken
kunnen worden met latere afdrukken gevonden op een plaats van
het misdrijf. Hij ontving een afwijzend antwoord omdat de
praktische bruikbaarheid nog niet werd ingezien. Eber noemde
zijn handafdrukken "Jodogrammen". Hij gebruikte namelijk
jodium voor het zichtbaar maken. Het fixeermiddel wat hij
gebruikte, is nooit bekend geworden. Zijn aandacht was op de
papilairlijnen gevallen door de bloederige afdrukken die
dierenartsen en slagers achterlieten op handdoeken in de
slachthuizen.
Sir Francis Galton (1822-1911).
Zoals eerder genoemd was hij de neef van Charles Darwin. Galton
was zelf een groot wetenschapper. Hij had verschillende
interesses, maar in wezen was hij antropoloog (leer van de mens
als natuur historisch wezen). In 1885 had hij in het South
Kensington Museum in Londen een antropometrisch
laboratorium.
In 1888 bezocht Galton, A. Bertillon in verband met een lezing
door hem te houden over het Bertillonage identificatiesysteem. In
1882 werd in Frankrijk officieel de antropometrie bij de Parijse
politie ingevoerd als identificatiemiddel. Bertillon was de grote
animator en uitvoerder. Na het bezoek aan Bertillon oriënteert
9

Galton zich eveneens op andere identificatiemogelijkheden. Hij
kwam zodoende in contact met Sir William J .Herschel, waarna
hij zich nauwgezet ging bezighouden met de methode van
identificeren door middel van vingerafdrukken.
Herschel had zijn onderzoeksbescheiden in handen gesteld van
Galton.
Het eerste wat Galton trachtte op te lossen, was de vraag of er
rassenkenmerken zijn aan te wijzen in de vingerafdrukken van
mensen van verschillende afkomst. Hij kwam, evenals Faulds
eerder maar nu na een gedegen onderzoek tot de conclusie dat
een dergelijk onderscheid niet te maken was. De conclusie daarop
was weer dat vingerafdrukken voor identificatiedoeleinden
toegepast kunnen worden op alle mensen, zonder onderscheid in
ras te maken. Daarna ging Galton over tot het verwezenlijken van
het idee om de vingerafdrukken in dienst van justitie te stellen.
Na een grondig onderzoek kwam hij in zijn boek "Fingerprints",
dat in 1892 verscheen, tot de volgende conclusies:
1. De loop van de papillairlijnen blijven gedurende het
gehele leven onveranderlijk. (Onveranderlijkheid)
2. De verscheidenheid van de vingerafdrukken is zo
groot dat duizenden personen zonder moeite kunnen
worden onderscheiden (Uniciteit)
3. Vingerafdrukken kunnen worden geclassificeerd (
Classificeerbaarheid).
Een eeuw nadat Mayer in 1788 grondslagen van de dactyloscopie
formuleerde voegde Galton er met zijn conclusies nog twee aan
toe. Dit zijn de grondslagen, conclusies waarmee op de dag van
vandaag gewerkt wordt. Momenteel hanteren we nog een vierde
grondslag namelijk:
4. Vingerafdrukken bezitten goed herkenbare
karakteristieken waardoor herkenning in detail en
identificatie mogelijk zijn.
In 1895 verscheen het tweede boek van Sir Francis Galton
genaamd 'Fingerprints directory". Daarin wordt een verbeterde
registratiemethode beschreven.
Galton onderscheidt in tegenstelling tot Purkinje 4 hoofdgroepen
A (bogen), T (tentbogen), 1 (lussen) en de W (kringen).
Ondanks de mooie en goede resultaten bleef men in Engeland
nog enigszins weifelend tegenover de dactyloscopie staan. Vanaf
1895 werd in Londen in de gevangenissen een aantal metingen
aan veroordeelden verricht en er werd een dactyloscopisch
signalement afgenomen. Dit met de bedoeling om de juiste
personen hun straf uit te laten zitten.
10

Edward Henry (1850-1931).
Henry bekleedde sinds 1891 de post van Inspecteur Generaal van
de politie te Calcutta, in de provincie Bengalen van Brits Indië.
Hij werkte dus in dezelfde provincie als 15 jaar daarvoor
W.Herschel. Hij voerde daar direct het Bertillonage in, maar
beperkt het aantal metingen tot zes. Op de meetkaarten werden
ook enkele vingerafdrukken als bijzonder kenteken vastgelegd.
Uit het boek "Fingerprints" van Galton kwam Henry tot de
conclusie dat het Galton niet gelukt was een registratiesysteem
voor grote hoeveelheden vingerafdrukken te ontwikkelen. In
1894 bezoekt Henry, tijdens een Europees verlof, Sir Francis
Galton en laat hij zich het vingerafdrukkensysteem uitleggen. Hij
raakt in de ban van vingerafdrukken. In 1896 vervolmaakt Henry,
die direct de grote waarde van de dactyloscopie inzag, het
classificatie systeem van Galton. Dit classificatiesysteem werd het
GALTON-HENRY systeem, ook wel het Henry systeem genoemd.
Door de wetenschappelijke bestudering van de grondslagen van
Galton en het praktische organisatietalent van Henry kon dit
classificatiesysteem ontstaan. Het gaat uit van vijf
hoofdpatronen,
A: arch (boog)
T: tented arch (tentboog)
R: radiaal (lus)
U: Uinair (lus)
W: whorl (kring)
Dit classificatie systeem was de sleutel om een gevonden spoor
met de hand doeltreffend te zoeken in een verzameling van
vingerafdrukken. Mede dankzij de inspanning van Henry wordt
in 1897 de dactyloscopie in Brits- Indië ingevoerd, ten koste van
het Bertillon-systeem. Nadat in 1898 het boek "Classification and
uses of fingerprints” geschreven door Sir Henry is verschenen,
verspreidde de dactyloscopie zich langzaam in Europa.
In 1901 werd Henry benoemd tot plaatsvervangend
politiepresident en tot chef van de onderzoeksafdeling van de
Londense politie. Hierop werd de dactyloscopie als enige
identificatiemiddel in Engeland ingevoerd. In 1902 was de eerste
rechtszaak in Engeland waar de vingerafdruk als bewijsmiddel
werd aanvaard.
Juan Vucetich (1855-1925).
In 1891 kreeg, Vucetich, de uit Kroatië afkomstige Argentijn
hoofd van het antropometrisch bureau van de provinciale politie
in BuenQs Aires de opdracht een antropometrisch bureau op te
zetten op basis van het 'Bertillonage systeem".
Naar aanleiding van een publicatie in het tijdschrift "Revue
Scientificue" ontwikkelde hij in Argentinië een
classificatiesysteem voor vingerafdrukken. Hij gebruikte 4
hoofdgroepen voor zijn systeem ( hoge afdrukken met delta
rechts; afdrukken met delta lijn en afdrukken met 2 delta's). Ook
Vucetich was na gedegen onderzoek tot de conclusie gekomen dat
11

vingerafdrukken onveranderlijk en bijzonder geschikt zijn als
identificatiemiddel.
Op 19 juni 1892 vond in de buitenwijken van Necochea
(Argentinië) een moord plaats. Twee kinderen van Francisca
Rojas werden vermoord. Uit getuige verklaringen bleek dat Rojas
op een bepaald moment de buurt in rende en riep: "Mijn
kinderen .., hij heeft mijn kinderen gedood ... Velasquez". Toen
de buren gingen kijken, troffen ze de beide kinderen aan met
ingeslagen schedels. Rojas verklaarde dat Velasquez graag met
haar wilde trouwen, maar zij had dat geweigerd omdat ze verliefd
was op een andere man. Velasquez was eerder op de dag van de
moord nog langs geweest maar zij had geweigerd ooit met hem te
trouwen. Hij was kwaad geweest en had naar haar zeggen de
kinderen bedreigd. Velasquez werd op deze verklaringen
aangehouden maar hij ontkende, zelfs nadat de politie hem een
tijdje bij de vermoorde kinderen had gezet. De lokale politie
vroeg assistentie en Alverez van de centrale politie stelde ook een
onderzoek in en ging naar de plaats van het misdrijf. Hij had les
gehad van Vucetich, dus ook een oog voor vingerafdrukken. Hij
vond een vingerafdruk in bloed op de deur van de slaapkamer.
Hij wilde dat van de moeder Rojas vingerafdrukken werden
gemaakt. Deze vergeleek hij met het spoor in bloed en hij zag
duidelijke overeenkomsten. Hij confronteerde Rojas hiermee
waarop zij de moord op haar kinderen bekende. Zij verklaarde
dat de kinderen haar huwelijk met een andere man in de weg
stonden. Vucetich is hiermee de eerst in de wereld die een
misdrijf met behulp van vingerafdrukken heeft opgelost. In de
rest van de wereld maakte dit echter geen indruk. De reden
hiervoor is waarschijnlijk dat Argentinië geen wetenschappelijk
aanzien had.
Een andere bijzonderheid is dat het woord dactyloscopie voor het
eerst gebruikt werd door Juan Vucetich. Het werd hem ingegeven
door een arts.
Het woord dactyloscopie is samengesteld uit twee
Griekse woorden: "dactylos" dat "vinger" betekend en
"skopein" dat "kijken naar' of "beschouwen "betekent.
Na een hevige strijd tussen politiechefs, die het antropometrisch
systeem van Bertillon wilden handhaven en Vucetich, die de
dactyloscopie als identificatiemiddel voorstond, werd in juni
1896 definitief gekozen voor de dactyloscopie en was Argentinië
het eerste land ter wereld dat de vingerafdruk als enige basis voor
de politionele identificatiedienst had ingesteld. Het succes bleef
niet uit. Vucetich was overigens onwetend van de onderzoekingen
in Europa en het verre Oosten. Zijn onderzoekingen heeft hij
geheel zelfstandig uitgevoerd. In 1901 en in 1905 sprak Vucetich
op twee congressen in Zuid-Amerika over zijn
identificatiesysteem. Hiermee werd de grondslag gelegd voor de
invoering van de dactyloscopie in Zuid-Amerika: in 1903 in
12

Brazilië en Chili, in 1906 in Bolivia, in 1908 in Peru, Paraguay en
Uruguay.
M. Forgeot.
Deze franse medicus publiceerde in 1891 een wetenschappelijk
werk over het onderzoek op de plaats delict. Hij beval het gebruik
van poeders aan om dactyloscopische sporen zichtbaar te maken.
E. Locard (1877-1966).
Locard was professor aan de universiteit van Lyon. Deze Franse
criminalist onderzocht op welk moment we kunnen spreken van
een identificatie. Hij maakte daarbij ook gebruik van de positie
van poriën en de uniekheid van papilairlijnen. Na onderzoek
beschreef hij in 1914 de drie ondergrenzen en mogelijkheden die
zich bij een identificatie kunnen voordoen.
1. Wanneer er meer dan 12 duidelijke punten (van
overeenkomst) aanwezig zijn en de afdruk duidelijk is de
identificatie absoluut zeker.
2. Wanneer er 8 tot 12 punten van overeenkomst zijn, hangt
de zekerheid af van:
a. de zuiverheid van de afdruk;
b. de zeldzaamheid van de patroon;
c. de aanwezigheid van de kern in de patroon of van
de delta in het te vergelijken deel;
d. de aanwezigheid van poriën (poroscopie);
e. de volkomen, duidelijke overeenkomst in de
breedte en lengte van de lijnen en de groeven.
In dit geval moeten meerdere deskundigen, 0nfahankelijk van
elkaar, tot dezelfde mening komen.
Arthur Kolimann
Hij verrichtte in Hamburg veel onderzoek naar de tastzin van de
mens en de ontwikkeling daarvan. Hij was de eerste die
publiceerde (1883) dat de ontwikkeling van de papilairlijnen in
het embryo plaatsvindt en dat de ontwikkeling hiervan wordt
beïnvloed door fysieke invloeden van buitenaf. Hij ontdekte ook
de aanwezigheid van kussentjes op de handen en voeten.
Davis Hepburn
Hij benoemde, in 1895, zelfs al twee kussentjes in de handpalm.
Namelijk de Thenar en de Hyphothenar. Hij stelde ook vast dat
de papilairlijnen niet alleen voor de tastzin, maar ook voor de
grip van belang zijn.
Inez Whipple (1871-1929).
Whipple werkte, nadat ze was afgestudeerd, als professor
assistente in Massachusetts. Daar waar ze werkzaam was op het
gebied van de dierenkunde, ontmoette ze professor Harris
Hawthorne Wilder (1864-
13

Ze waren beide geïnteresseerd in de dermatologie. Bovendien
waren ze beide betrokken bij projecten en hun samenwerking
ging zo goed dat ze met elkaar zijn getrouwd. Haar belangrijkste
publicatie was "The Ventral Surface of the Mammalian - With
Special Reference to the Conditions Found in Man" (1904).
Hierin beschreef ze de ontwikkeling van het oppervlak van de
huid van dieren in samenhang met die van de mens. Dus, van
dieren in de oudheid voorzien van schubben met haren en poriën,
tot het ontstaan van papilairlijnen en patronen bij mensen.
Dr. Robert Heindl
Heindl is een andere belangrijke onderzoeker van de wetenschap
van de dactyloscopie. Hij was Duitser en in 1921 komt in Berlijn
zijn standaardwerk over de dactyloscopie uit genaamd: "System
und Praxis der Dactyloscopie und der sonstigen technische
Methoden der Kriminalipolizei". Heindl was de eerste die in
Duitsland de invoering van de dactyloscopie ter registrering van
misdadigers heeft voorgestaan. Hij was achtereenvolgens chef
van de herkenningsdienst van Dresden. Deze dienst heeft de
oudste dactyloscopische verzameling. Vervolgens werd hij leider
van de Dresdener recherche, Regierungsrat en Oberregierungsrat
van het ministerie van binnenlandse zaken van Saksen. In 1919
werd hij "Geheimrat" of consul generaal bij het Duitse
rijksministerie van buitenlandse zaken. Later werd hij nog
benoemd tot commissaris van dit ministerie.
Heindl heeft onderzoek gedaan naar het ontstaan van de
papillairlijnen. Hij vond dat deze ontstaan tussen de 90ste en
12oste dag van de zwangerschap. Hij stelde dit vast door
microfotografische opnames te maken van embryovingers. Bij
onderzoek bleek dat onder elke papillairlijn een door kliertjes
gevormde plooi aanwezig is. Elke papillairlijn aan de buitenkant
van de huid komt dus overeen met een rij klieren aan de
onderzijde van de huid. Bij vier maanden oude embryo's zijn de
klierplooien volledig van de vingertop tot aan het gewricht
ontwikkeld. Klierplooien en papillairlijnen ontstaan het eerst aan
de top van de vingers en ontwikkelen zich verder tot aan het
polsgewricht. Tussen de eenmaal ontstane lijnen ontstaan geen
nieuwe lijnen. Nieuwe klierplooien en papillairlijnen sluiten
steeds aan bij de onderste gevormde klierplooien en
papillairlijnen. Hiermee bewees Heindl dat papillairlijn figuren,
zodra die eenmaal ontwikkeld zijn niet meer kunnen veranderen.
Zou het huidoppervlak op enigerlei wijze beschadigd worden, dan
moet de figuur weer in geheel dezelfde details aangroeien, omdat
de klieren in het binnenste van de huid steeds hetzelfde blijven.
Het bewijs dat geen mens dezelfde vingerafdrukken heeft, kan
geleverd worden langs empirische weg. (voor zover dat dit
praktisch mogelijk is). Proefondervindelijk is vastgesteld dat er
geen twee mensen zijn die dezelfde papillairlijnen vertonen. Deze
stelling is ook te bewijzen langs mathematische weg. Bij de
invoering van de dactyloscopie als identificatiemiddel hebben
14

velen getracht om de kans te berekenen dat twee vingers op
elkaar lijken. Berekeningen zijn bekend van: Galton, Henry en
Balthazard, Trauring, Dr. W.F .Hesselink e.a..
Gesteld kan worden dat vóór het"uitbreken van de eerste
Wereldoorlog de dactyloscopie volledig was ingevoerd in Europa.
Voordat de dactyloscopie in Engeland werd toegepast, was er
regelmatig sprake van persoonswisselingen. Soms werden
verdachten veroordeeld die achteraf onschuldig bleken te zijn.
Om de problemen van de identiteitsvaststelling te onderzoeken
werd een commissie geïnstalleerd. De commissie onderzocht de
mogelijkheden van de antropologie en die van de dactyloscopie.
Daarvoor werden diverse experts geraadpleegd waaronder Sir
Edward Henry. Hij weet de commissie te overtuigen van de
waarde van de vingerafdrukken. Na rapportage van de commissie
wordt in 1900 in Engeland de dactyloscopie ingevoerd. De
commissie staat bekend om de 'Beliper commissie".
Dactyloscopie in de Verenigde Staten.
Rond de eeuwwisseling kenden veel staten van Noord Amerika
het Bertillonage. Daarnaast werden in verschillende staten
vingerafdrukken genomen. Vaak omdat bewezen werd dat bij
persoonswisselingen de juiste naam sneller via een
vingerafdrukkensysteem te achterhalen was. Op den duur was er
een grote versnippering van vingerafdruksystemen. In 1924 trad
J .Edgar Hoover aan als chef van de FBI. De eerste maatregel
die hij nam was de aanpak van de identificatie van de
misdadigers. Het bleek niet eenvoudig te zijn om de
verzamelingen van de zelfstandige politiekorpsen van de staten
en steden van de V.S. op een centraal punt te krijgen.
In 1930 kreeg Hoover van het Congres officieel toestemming om
een centrale verzameling aan te leggen. Er ontstond een
gigantische verzameling en een identificatiedienst. Door de vele
signalementen en identificatieonderzoeken kreeg de betekenis en
de bruikbaarheid van de vingerafdruk een duidelijke bevestiging.
Dat er veel werk was voor deze dienst, was dank zij de ontzaglijke
golf van criminaliteit die er uitbrak tussen 1924 en 1936. De
dactyloscopie had nog nimmer zo haar betekenis en
onfeilbaarheid bewezen.
Vanaf 6 januari 1934 volgen een aantal dramatische
gebeurtenissen. Op die dag werd de moordenaar Jack Klutas bij
zijn woning aangehouden. Toen hij een wapen trok om zich aan
de aanhouding te onttrekken, werd hij door de politie
doodgeschoten. Routinematig wilde men zijn vingerafdrukken
nemen. Echter de vingers van Klutas gaven geen
vingerafdrukken. Was het toch mogelijk om de papilairlijnen op
de vingers te veranderen of in het geheel weg te werken? Zou dit
het einde van de inmiddels, tot meest waardevol
15

identificatiemiddel beschouwde, methode betekenen? Hoover
werd op de hoogte gebracht en deze gaf de huidspecialisten van
het universiteitsziekenhuis te Chicago opdracht om een
onderzoek in te stellen. De uitslag gaf opluchting. Jack Klutas had
door een arts de huid van zijn vingertoppen laten verwijderen om
een identificatie te verhinderen indien hij nogmaals gearresteerd
zou worden. Maar in de nieuwe huid die zich over de wonden had
gevormd, tekenden zich de oude papilairlijnen weer af.
Ditzelfde was het geval met de twee misdadigers Carpis en
Baker. Zij lieten zich door de aan alcohol verslaafde arts
Dr.J.P. Moran voor veel geld ontdoen van de huid van hun
vingers. De pijn werd gestild met morfine. Bij het genezen van
hun wonden bleken de papilairlijnen weer terug te komen.
Dokter Moren werd niet lang daarna in volslagen dronkenschap
het Michiganmeer opgevaren en verdronken.
In mei 1934 moest de bendeleider en moordenaar John
Dillinger zich voor de politie verbergen. Echt verbergen kon hij
zich niet, omdat hij door een onweerstaanbare drang naar de
bioscoop werd gedreven, Daarom besloot hij om zijn uiterlijk te
veranderen. Maar hij diende ook zijn vingerafdrukken
te wijzigen, omdat deze hem direct zouden verraden. Voor 5000
dollar waren twee plastische chirurgen Dr. W .Loeser en Dr.
H.Cassecly bereid Dillinger te "veranderen". De veranderingen
aan het gezicht stelde hem teleur en de artsen werden met een
machinepistool bedreigd. Voorzichtig geworden behandelde Dr.
Loeser de vingertoppen van Dillinger met een zuur totdat de
papillairlijnen niet meer zichtbaar waren. Toen Dillinger op 22
juli 1934 voor de Biograph-bioscoop in Chicago werd
aangehouden en doodgeschoten, waren de papilairlijnen weer
zichtbaar geworden. Bewezen was weer dat de papilairlijnen
onuitwisbaar waren.
In oktober 1934 vond de politie van Chicago het met kogels
doorboorde lijk van de crimineel Gus Winkler. Nadat de
vingerafdrukken genomen waren en deze vergeleken werden met
zijn vingerafdrukkenkaart, bleek de formule niet overeen te
komen. De middelvinger van de linkerhand bleek niet overeen te
komen met de vingers van Gus Winkler. De identiteit van
Winklcr stond echter onomstotelijk, vast omdat hij te bekend;
was bij de politie. Opnieuw werd aan artsen opdracht gegeven de
zaak te onderzoeken. De artsen hadden meer tijd nodig en
uiteindelijk bracht een ambtenaar van de identificatiedienst
uitkomst. In de linkermiddelvinger zaten oorspronkelijk twee
delta's. Nu werd er maar een aangetroffen. De "behandelend" arts
had slechts een deel van de vingerafdruk veranderd. Op de plaats
van de ene delta zat een litteken. Het effect wat deze onbekende
arts er mee bereikte was dat dit schokkender was dan in de
gevallen dat de gehele huid werd verwijderd.
16

De FBI ging nu met vooraanstaande chirurgen om de tafel zitten
om over de veranderingen van de papillairlijnen te beraadslagen.
Er werden uitgebreide proefnemingen gedaan. Vastgesteld werd
dat veranderingen zoals bij Winkler slechts van tijdelijke aard
waren. Het oorspronkelijk patroon herstelde zich weer.
Er was slechts één mogelijkheid om de papillairlijnen blijvend te
veranderen en dat was door het transplanteren van huid van bij
voorkeur uit de handpalm naar de vingers. Het moet dan ook nog
de huid van dezelfde persoon zijn. Littekens en breuken zouden
dan wel in de afdrukken achterblijven, zodat dit effect
opmerkzaam zou worden.
Op 31 oktober 1941 werd in Texas een man aangehouden die zich
Robert Pitte noemde. Hij was niet in het bezit van een kaart ter
vervulling van zijn dienstplicht. Zijn vingers werden afgerold
maar toonden geen papillairlijnen op de toppen. De FBI was nu
ondanks dat het zeven jaar geleden was dat Winkler in de
aandacht was geweest, voorbereid op de zaak. De littekens die op
een huidtransplantatie wezen, waren duidelijk aanwezig. Pitts
werd verder onderzocht en op de beide zijden van de borst
werden vijf duidelijke littekens aangetroffen. De vraag kwam
naar voren waarom deze jonge man dit had gedaan. Pitts zweeg.
Uit onderzoek bleek dat negen jaar daarvoor in Virgina een
Robert J,Philips wegens autodiefstal was aangehouden.
Persoonsgegevens en foto paste bij Pitts. In de volgende jaren
waren steeds vingerafdrukken gevonden van een man die onder
de meest uiteenlopende namen voor gewapende overvallen was
aangehouden en gestraft. De laatste arrestatie was van 28 maart
1941. De FBI verhoorde medegevangen van Pitts. Uit het
onderzoek bleek dat de arts Leopold W.A.Brandenburg uit
New Yersey, die al meerdere keren met justitie van doen had
gehad, zich er voor leende om dergelijke misdadigers te "helpen".
Hij bekende Pitte c.q. Philips geopereerd te hebben.
Belden werden veroordeeld tot tuchthuisstraffen.
Dit was het laatste grote geval in de geschiedenis waarin
geprobeerd werd de natuur en de dactyloscopie te misleiden,
In197o beschikte de FBI over een enorme verzameling van bijna
196 miljoen vingerafdrukkenbladen. Ook kende zij een
monosysteem, waarbij het mogelijk was om een enkel gevonden
spoor van een vingerafdruk op een plaats delict te kunnen
identificeren. De ervaringen met deze gigantische verzameling
(merendeel overigens van achtenswaardige burgers) was weer
eens het bewijs voor de stelling dat iedere mens zijn eigen,
onuitwisbare papillairlijnenbeeld op zijn vingers meedraagt.
17

DE DACTYLOSCOPIE IN NEDERLAND:
Algemeen
Voordat de dactyloscopie in Nederland werd ingevoerd, werd ter
vaststelling van de identiteit van verdachten en veroordeelden
het Bertilionsysteem ingevoerd. (KB staatsblad d.d. 22-2-1896).
De antropometrische signalementskaarten werden hoofdzakelijk
in huizen van bewaring en gevangenissen gemaakt. In 1932 werd
dit systeem weer afgeschaft.
Voordracht Te Wechel
Op 6 september 1905 werd door D.A.te Wechel, inspecteur
van politie te Rotterdam een voordracht gehouden voor de
veertiende algemene vergadering der broederschap van
hoofdcommissarissen en commissarissen van politie in
Nederland, in het hoofdbureau van politie te Rotterdam. Deze
voordracht ging over het stelsel van vingerafdrukken. In de
ondertiteling van zijn voordracht stond dat dit stelsel in de
voornaamste steden in het buitenland en in Rotterdam bij de
politie werd toegepast. Toen hij deze lezing hield, was het
genoemde "stelsel" al ruim een jaar op proef. Op 8 april 1908
werd het eerste spoor aangetroffen op een plaats delict
teruggevonden in de dactyloscopische verzameling en
geïdentificeerd.
Systeem Smallegange
In 1906 kwam er een circulaire uit van het ministerie van Justitie,
waarin werd voorgeschreven dat per 1 september van dat jaar
naast de bestaande antropometrische signalementskaarten ook
kaarten met vingerafdrukken naar het departement van Justitie
gezonden moesten worden. In 1907 werd het systeem van
Smallegange ingevoerd. Overigens werd zijn systeem niet
voortgezet, toen Smallegange de dienst verliet.
Systeem Pateer
In maart 1911 identificeerde de Amsterdamse inspecteur van
politie E.J.Pateer twee inbrekers waar van de namen
voorkwamen in zijn dactyloscopische verzameling. Voor de
dactyloscopische verzameling van de Amsterdamse politie
gebruikte Pateer de subclassificatie van Galton- Henry. Aan de
hoofdclassificatie gaf hij een praktische uitbreiding. De 5
hoofdgroepen van Galton- Henry werden uitgebreid tot negen
soorten zoals Purkinje die ook aangaf. Heindl had tegen deze
gevormde hoofdgroepen het bezwaar dat in een deel daarvan
typen worden geplaatst, die nogal eens in elkaar overgaan. Galton
en Henry plaatsten in de hoofdgroepen die beelden die juist
bijzonder duidelijk van elkaar te onderscheiden waren. Ondanks
deze bezwaren werd dit systeem later ingevoerd bij de
18

Rijksidentificatiedienst. De grondslag hiervan zal ongetwijfeld
zijn dat H.J. Regenboog, komende van Amsterdam aangesteld
werd als hoofd van die afdeling.
G.H.A.Hoedt
Het eerste Nederlandse werk op het gebied van de dactyloscopie
is van oktober 1914 van G.H.A.Hoedt te Weltevreden in
Nederlands Oost Indié. Hij schreef: "Handleiding voor
dactyloscopie", in opdracht van de directeur van Justitie. Het
betreft een boek over classificeren en identificeren.
Eerste veroordeling
De eerste bekende veroordeling op basis van dactyloscopisch
bewijs is een inbraak, behandeld door de Rechtbank te
Amsterdam op 18 maart 1914. In de jurisprudentie stond dat er in
de afdrukken geen sprake mocht zijn van dactyloscopische
verschilpunten. Tevens werd vermeld dat van de norm van 12
punten in bijzondere gevallen afgeweken mocht worden.
Onvoorwaardelijk geldt een minimum norm van 10 punten. Bij
een aantal van 10 of 11 punten dienden er andere bijzondere
dactyloscopische overeenkomsten te zijn die een bijdrage leveren
aan de bewijswaarde. Dit zouden dan littekens, huidplooien,
poriën, bijzondere formaties of andere punten kunnen zijn.
Dr.R.Heindl in Nederland
Op 7 december 1921 werd door Dr. R.Heindl in Amsterdam een
lezing gehouden voor de Bond van inspecteurs bij de
Amsterdamse politie. Ook andere vooraanstaande politiemensen
van de Nederlandse politie waren daar bij aanwezig. Het eerste
deel van die lezing ging over de dactyloscopie. Hij ging hierbij in
op de bewijsvoering van de grondstellingen. Deze grondstallingen
bleken in diverse publicaties door verschillende bekenden op het
terrein van de dactyloscopie genoemd te worden, zonder dat daar
een uitvoerig onderzoek aan voorafgegaan was. Ze werden als
citaten overgenomen uit wetenschappelijke werken. In zijn lezing
gaf Heindl aan hoe hij de grondslag: "De door papilairlijnen
gevormde figuren zijn onveranderlijk" bewezen achtte. Zoals
eerder omschreven had hij dit gedaan aan de hand van
embryovingers. Klierplooien in de onderhuid veroorzaken de
papillairlijnen. Zo kwam hij ook tot de constatering dat
papilairlijnen ontstaan tussen de 90ste en 12oste dag van de
zwangerschap. De grondslag: "Iedere mens heeft andere
papillairlijnfiguren", wordt empirisch (proefondervindelijk)
bewezen. Uit de tot dan toe bekende werken over de
dactyloscopie is nooit gebleken dat twee gelijke
papillairlijnfiguren ooit zijn aangetroffen. Heindl verklaarde dit
aan 12 eeuwen onderzoek op dit gebied. Verder ging hij in zijn
lezing in op de methode van zichtbaar maken en opnemen van
19

vingerafdrukken. Hij maakte al een indeling in mechanische en
chemische methoden.
De mechanische methode is dan het voorwerp instuiven met
argentoraat (aluminium poeder) en afnemen met "Weener
foliën".
Ook beval hij aan om alvorens de vingerafdrukken in te stuiven
een proefafdruk te maken op hetzelfde materiaal.
Als chemische methode noemde hij het jodiumprocédé. Andere
door hem onderzochte, maar niet bruikbare mogelijkheden
waren: osmiumzuur, kwikzilvernitraat, zilvernitraat, thiosulfaat,
palladiurnchloruur, tannine, inktprocédé, verkoling en kleuring
door werking van bacteriën.
Om de Jodiumsporen langer zichtbaar te houden, plaatste hij het
spoor tussen twee glasplaten, dat hij met tape afsloot. Een
fixeermiddel had hij daarvoor nog niet ontdekt
In zijn lezing ging Heindl verder in op het nut van de
dactyloscopie. Hij ging er daarbij vanuit dat er vele duizenden
strafkaarten in de registers van politie en justitie in Europa
voorkwamen met valse namen. Ook zou dit gelden voor de
dactyloscopische signalementen. Om dergelijke problemen te
voorkomen stelde hij voor om van iedere persoon, bij het verlaten
van de lagere school een volledig dactyloscopisch signalement te
nemen en deze in een bestand op te nemen. Problemen met valse
namen, misbruik van bestaande namen, identiteitsvaststellingen
van onbekende doden en in hechtenis genomen personen zouden
daarmee op te lossen zijn. De signalementen zouden dan op
naam opgeborgen moeten worden, omdat een hoeveelheid
signalementen ter grootte van een heel volk, moeilijk was onder
te brengen in een systeem dat gebaseerd was op de registratie
volgens de papillairlijnfiguren. Alleen de signalementen van
personen van wie men zou kunnen verwachten dat zij zich aan
bedrog t.o.v. hun identiteit schuldig zouden kunnen maken,
bijvoorbeeld veroordeelden wegens het opgeven van een valse
naam, voortvluchtige misdadigers, geesteszieken die
vluchtgevaarlijk zijn en beroepsmisdadigers, dienden
ondergebracht te worden in een register volgens de
papillairlijnfiguren. Volgens Heindl zou dit op naam gestelde
register ondergebracht moeten worden bij het parket van de
officier van justitie, bij het schaduwregister van de burgerlijke
stand. '
Andere Publicaties
De aankondiging van deze lezing stond in het Algemeen
Nederlandsch Politie-weekblad van begin 1921. In het Politieweekblad
nr. 393 van medio 1923 staat een zaak vermeld van een
inbraak in Finsterwolde op 21 oktober 1921 gepleegd. De
verdachte werd op 21 april 1922 veroordeeld door de Rechtbank
20

te Winschoten tot een straf van 1 jaar en 6 maanden!! Het bewijs
werd geleverd door slechts een op de PD aangetroffen
vingerafdruk. De heer A. van Zoelen geeft dan commentaar op
deze uitspraak. Hij verwijst eerst naar de lezing van Heindl,
gehouden in 1921 te Amsterdam. De absolute bewijswaarde van
de vingerafdruk wordt dan ontkend door de heer C.Segers in het
blad "Themis, verzameling van bijdragen tot de kennis van het
Publiek- en Privaatrecht".
Ook in het Weekblad van het Recht nr. 10962 wordt de
vingerafdruk als een belangrijk hulpmiddel gezien bij de
opsporing van schuldigen, maar een beslissend bewijsmiddel
mogen zij niet vormen. Zoelen constateert dan dat de uitspraak
van de Winschoter rechtbank een belangwekkende uitspraak
genoemd mag worden.
In het Politie-weekblad nr. 397 reageert J.P .L.Huist,
Gerechtelijk geneeskundige op het hiervoor genoemde artikel. Hij
geeft aan dat het wiskundige bewijs dat twee vingerafdrukken
identiek zijn niet geleverd is, en dat ook op die manier niet
geleverd kan worden. Huist schrijft dan verder: "dat uit
waarnemingen tot nu toe geleerd is, dat alle vingerafdrukken
verschillend zijn en dat uit de grote hoeveelheid van
waarnemingen de mening volgt, dat alle ook nog niet
waargenomen verschillend zullen moeten zijn".
Totdat gelijke vingerafdrukken zijn waargenomen moeten wij
hieraan vasthouden". Een tweede grond waarop men mag
aannemen dat vingerafdrukken verschillend zijn is, gelegen in de
erfelijkheidsverschijnselen. Hij geeft verder aan dat uit
onderzoekingen is gebleken dat bij verregaande verwantschap, ja
zelfs bij onderzoek van eeneiige tweelingen geen overeenkomsten
zijn aangetroffen.
In het tweede deel van het artikel gaat Huist in op het vraagstuk
of een vingerafdruk van een bepaalde persoon op de plaats delict
(PD) gevonden, ook mag leiden tot veroordeling van de houder
van deze vingerafdruk. Hij noemt dan het gebruik van de valselijk
geplaatste vingerafdruk. Ook beschrijft hij een wat komisch geval
uit Lyon. In die stad kwamen meerdere moorden voor, waarbij de
vermoorde personen getekend werden met een bloederige
vingerafdruk op het voorhoofd. Van de afdrukken werden foto's
gemaakt en verzonden naar de herkenningsdienst te Parijs. Hier
bleek de afdruk afkomstig te zijn van de gevreesde prefect van
politie Lépine uit Lyon. De moordenaar had een afdruk van de
duim van Lépine kunnen bemachtigen en hier een stempel van
gemaakt.
Verder noemt Huist het aantreffen van vingerafdrukken van
personen op een P.D. waarvan later blijkt dat deze personen
toegelaten zijn door een huisgenoot of gebruiker van het pand,
zonder dat anderen daarvan op de hoogte zijn, bijvoorbeeld voor
het hebben van een liefdesaffaire. Verder noemt hij nog de
mogelijkheid dat handzame voorwerpen bewust of onbewust naar
21

de P.D., zijn vervoerd. Kortom, een sterk pleidooi voor de waarde
van de dactyloscopie.
Centrale verzameling
Op 31 oktober 1931 houdt de Amsterdamse hoofdinspecteur
van politie IJsendijk in Utrecht een voordracht voor de Bond
van hogere politieambtenaren in Nederland. Hij houdt daar een
vurig pleidooi voor het opzetten van een landelijke
dactyloscopische dienst.
In 1932 werd het centraal Depot van Dactyloscopische
signalementen opgericht en ondergebracht in het hoofdbureau
van gemeentepolitie in Den Haag. Het was een onderdeel van het
Departement van Justitie. Tevens kreeg het de taak om
signalementen en foto's van verdachten te beheren. Voor de
classificatie werd het systeem van Pateer gebruikt, omdat dit
eenvoudiger van opzet zou zijn.
Bij een circulaire van de Minister van Justitie werd op 27 juli
'1934 een nieuwe vingerafdrukkenkaart vastgesteld. In maart
1935 verschijnt van H.J .Regenboog, hoofd van de afdeling
dactyloscopie en fotografie te Amsterdam, het boek
"Dactyloscopie, Het Amsterdamse systeem". Dit systeem is
gebaseerd op het systeem Pateer.
Omstreeks 1939 werden de Rijksidentificatiedienst (RID) en de
Rijksopsporingsdienst (ROD) opgericht en ondergebracht bij het
ministerie van Justitie. Hoofd van die afdeling werd H.J.
Regenboog. In 1945 werd de ROD ondergebracht bij het Bureau
Criminele Voorlichting van het Directoraat Generaal van Politie.
Op 10 juni 1956 ging de RID op in de afdeling criminele zaken
van de Directie Politie. Onder deze afdeling viel ook het
Gerechtelijk Geneeskundig Laboratorium en de Onderafdeling
Opsporings Bijstand OOB. De Centrale Dactyloscopische Dienst
(CDD) maakt deel uit van de OOB en verhuist naar de Raamweg
in Den Haag. Op 15 februari 1972 wordt de OOB de Centrale
Recherche Informatiedienst CRI. Op 1 maart 1961 verschijnt er
een circulaire van het ministerie van Justitie: "Richtlijnen ter
bevordering van een doelmatige opsporing". Deze circulaire heeft
betrekking op de behandeling van verdachtenfoto's en op de
centrale verzameling van dactyloscopische gegevens.
Lokale geautomatiseerde systemen.
In diverse grote steden werden lokale verzamelingen aangelegd.
Veelal werden in die korpsen 2 signalementen vervaardigd.
Namelijk een voor de lokale verzameling en het ander
signalement voor de landelijke verzameling. De verzamelingen
werden zodanig groot dat het zoeken hierdoor moeilijker werd.
Enkele korpsen hebben hun verzameling daarom
geautomatiseerd. Bijvoorbeeld in Groningen waar het systeem
Groote werd toegepast, kon hierdoor effectief worden gezocht.
Dit systeem berustte op het Pateersysteem, maar is door G.J.
22

Groote uitgebreid. Hij paste zogenaamde codeercirkels toe, die op
de delta (s) en op het kernpunt werden gelegd. In de cirkel (8
mm) werd weer naar figuren gekeken. Deze coderingen kwamen
op kaart te staan en opgeslagen. In 1972 is dit systeem
geautomatiseerd, wat veel successen heeft opgeleverd.
Momenteel is het systeem nog in gebruik in de regio Groningen.
In Arnhem is het systeem Pateer volledig geautomatiseerd. Dit
classificatiesysteem werd nog wat uitgebreid met enkele
subclassificaties. De sub classificatie gaf een extra
zoekmogelijkheid door de kern; de delta en de draairichting van
kringen te coderen. Dit systeem, genoemd AH DAS
(Arnhem Dactyloscopische Administratie Systeem) draait
momenteel nog steeds maar is onder Access geplaatst.
Technische recherche werkzaamheden.
Hierin werd gesteld dat technische recherche werkzaamheden
alleen goed uitgevoerd kunnen worden, als men over de vereiste
deskundigheid, ervaring en uitrusting beschikt. Op grond van dit
rapport merkt de minister van Justitie op, dat het technische
bewijs steeds een grotere rol gaat spelen in de bewijsvoering. Het
verzamelen en interpreteren van bewijsmateriaal moet alleen
gebeuren door gecertificeerde technisch rechercheurs en
deskundigen van landelijke politiediensten. Dit resulteerde in de
oprichting van een werkgroep FT - Dacty Norm op 27-01-1994.
Deze groep bestond uit: A.C.W. Koppens-; D.Rijpkema; J. van
Deventer; H.E. Groenendal; J.C. Verhoef en A. van Zijl. Zij
produceerden in nauwe samenwerking met "het land" een groot
aantal dactyloscopische FT Normen. Een andere regeling die
getroffen werd is het certificeren van dactyloscopen. Hiervoor is
een speciale cursus gemaakt, welke wordt uitgevoerd door het
ICR in samenwerking met de CRI.
Ouick Check.
De automatisering en de dactyloscopische toepassingen ervan
zijn nog steeds niet ten einde. De Immigratie en Neutralisatie
Dienst (IND) die ondermeer de asielaanvragen behandelt, wilde
graag de mogelijk hebben om binnen 2 uur te weten of de
vingerafdrukken van een asielaanvrager in de Nederlandse
Collectie zitten. Hiervoor is in 1995 het Quick Check in gebruik
genomen. De afdrukken worden gescand en verzonden om
daarna direct te worden gezocht in de database van Havank. De
uitslag gaat via de zelfde lijn als de aanvraag weer terug naar de
aanvrager.
HAVANK 2000
Eind 1999 is het Havank systeem vernieuwd. Hierdoor is het
mogelijk sneller en doeltreffender met een dactyloscopisch spoor
te zoeken. Deze ontwikkeling zal zich ook na 2001 doorzetten.
Op dit moment wordt gewerkt aan een vervanger van het Dacty
Namen systeem (DANA); DRESOS en de Dactyphone. Door deze
23

3 systemen te vernieuwen door 1 systeem moet het mogelijk zijn
nog sneller tot de uitslag van een zoeking te komen. De sporen en
de informatie worden dan digitaal aangeboden, verwerkt en
gezocht en vervolgens weer teruggekoppeld aan de aanvrager.
Na eeuwen……. Eigenlijk is er niets en tegelijkertijd enorm veel
veranderd. De waarde van de dactyloscopie is eeuwen geleden
ingeschat. Voor de identiteit vaststelling werd de dactyloscopie in
Azië al toegepast, echter dit zonder precies de waarde van het
spoor te weten. Daarna is het wetenschappelijk onderzocht en
zijn er grondslagen opgesteld en zijn er afspraken (normen)
gemaakt. De automatisering van de dactyloscopie heeft veel
veranderingen teweeggebracht. In feite zorgt de automatisering
ervoor, dat de dactyloscopie in veel aspecten van onze dagelijkse
samenleving wordt toegepast, net als bij de Chinezen in de
oudheid
Het woord dactyloscopie is afkomstig uit de Griekse taal.
Dactylos betekent vinger en skopein betekent kijken.
Dactyloscopie is dus het kijken naar vingers. Dit woord is door
Purkinje eind 1800 voor het eerst gebruikt.
Momenteel verstaan we onder de dactyloscopie:
de wetenschap die zich bezig houdt met de bestudering
van de vingerafdrukken.
Wanneer in de tekst gesproken wordt over vingerafdrukken dan
wordt daarmee ook de afdrukken van de handpalmen,
vingerkootjes en de onderzijde van de voeten bedoeld. Namelijk
op deze delen van het lichaam zijn ook de papilairlijnen
aanwezig.
De Huid
De huid is het omhulsel, dat het individu van de buitenwereld af
grenst. Het is op de longen na het orgaan met het grootste
oppervlak. De huid heeft diverse functies. De belangrijkste zijn:
1. Bescherming tegen allerlei invloeden van buitenaf.
2. De temperatuurregeling van ons lichaam.
3. Daar waar de huid is voorzien van papilairlijnen zorgt
het voor wrijving, zodat we dingen beter kunnen
vastpakken.
4. De tast zin.
De huid bestaat uit drie delen. Het bovenste (buitenste) gedeelte
wordt gevormd door de opperhuid genoemd de epidermis.
Daaronder ligt de lederhuid: genoemd de Dermis. Deze lagen
vormen de huid in engere zin. Zie hiervoor figuur 1. Het onderste
24

gedeelte is het onderhuidse bindweefsel (subcutis). Bindweefsel
is weefsel dat dient tot verbinding en steun van andere weefsels
en organen. Onder het bindweefsel bevindt de vetlaag welke geen
deel uitmaakt van de huid. In de huid bevinden zich ook
huidaanhangsels: talgklieren, zweetklieren, haarwortels en
plaatsen waar nagels worden aangemaakt, het nagelbed.
Epidermus.
De epidermus bestaat voor het grootste deel uit één type cel: de
keratinocyt en heeft een dikte van 0,1 tot 0,3 mm.. De
keratinocyten worden in de onderste laag ( de basale laag)
gevormd en schuiven van daaruit langzaam naar boven.
Geleidelijk gaan ze over in een dode verhoornde cellaag, de
hoornlaag, waar de cellen steeds losser tegen elkaar liggen. De
verbinding tussen de afzonderlijke opperhuidcellen is van groot
belang voor de bescherming van de huid, onder andere tegen
uitdroging. De opperhuid is normaal slechts
figuur 1
enkele tienden van een millimeter dik, waarbij de hoornlaag niet
meer is dan een dun vliesje. Op plaatsen waar de huid veel eelt
25

evat, zoals de handpalmen en de voetzolen, is de hoornlaag
extra dik.
Doordat de cellen in de basale laag gemaakt worden, zal de huid
bij een verwonding vrij snel herstellen. De afschilfering aan het
oppervlak is, behalve op het behaarde hoofd bij roos en bij
bepaalde huidziekten ( zoals psoriasis ), gewoonlijk niet
zichtbaar.
De opperhuid vormt in zijn geheel een natuurlijke barrière tegen
chemische stoffen en fysische invloeden zoals zuren, uitdroging
en beschadiging door zonlicht. De huid beschermt ons ook tegen
het binnendringen van bacteriën, schimmels en virussen.
Dermus
figuur 2
De dermus (lederhuid) is een 1 tot 3 mm dikke bindweefsellaag.
De onderkant van de epidermus en de bovenkant van de dermus
zijn niet vlak. De grens vertoont een sterk golvend patroon met
uitstulpingen, waardoor beide lagen in elkaar grijpen en de
epidermus verankerd ligt in de dermus. De uitstulpingen van de
dermus die zich in de epidermus bevinden zijn de papillen of
tastknobbels. Onder elke papillairlijn is een dubbele rij van deze
papillen aanwezig. Zie hiervoor figuur 2.
Wanneer we nauwkeurig naar de binnenzijde onze vingers kijken,
zien we dat zich op de huid een aantal lijnen bevinden in een
patroon. Deze lijnen worden huidlijsten of papillairlijnen
genoemd. Deze lijnen worden voor de geboorte in de epidermus
gevormd. Deze geven de vingers een goede grip. De
papillairlijnen kunnen per persoon qua hoogte variëren van 0,1
26

tot 0,4 mm en qua breedte variëren van 0,2 tot 0,7 mm. In de
papillairlijnen zitten kleine openingen. Dit zijn de poriën die in
verbinding staan met de zweetklieren. Deze klieren zorgen voor
de temperatuurregeling en het uitscheiden van afvalstoffen.
Over het gehele lichaam komen zweet klieren voor.
Deze zijn onder te verdelen in de:
Eccrine klieren
Apocrine klieren
Sebaceous klieren
De Eccrine klieren zijn kleine klieren die zweet produceren.
Deze klieren bevinden zich voornamelijk op de haarloze delen
van het lichaam. In het bijzonder is er een grote concentratie aan
de binnenzijde van de vingers, handen en voeten (37o/cm). De
uitscheidingsproducten van deze klieren bevatten een aantal
bestanddelen, waaruit het zweet is opgebouwd.
Apocrine klieren zijn speciaal gebouwde grote klieren die zich
voornamelijk rond de borst, geslachtsdelen, in de lies en in de
oksels bevinden. Ook de oorsmeerklieren van uitwendige
gehooruitgang mogen tot de Apocrine klieren worden gerekend.
De Eccrine- en de Apocrine klieren zijn samen verantwoordelijk
voor de aanmaak van zweet. Eccrinezweet is helder, waterig en
reukloos. Apocrine zweet is troebel, minde goed vloeibaar en
fluorescerend. Zweet bestaat voor 98% uit water. De overige
stoffen bestaan zowel uit organische- als anorganische stoffen.
De Sebaceous klieren scheiden vetten, was en alcoholen uit.
Ook de talgklieren behoren tot deze groep, Ze bevinden zich over
het gehele lichaam, met uitzondering van de vingers,
handpalmen en de voetzolen. De meeste van deze klieren zitten
op het hoofd en op de rug. Door de Sebaceous klieren worden
NIET in water oplosbare organische stoffen geproduceerd. De
stoffen die door deze klier worden uitgescheiden, verschillen
naarmate men ouder wordt. Van 4 tot 15 jaar is de uitscheiding
van de Sebaceous klier gering, Daarna neemt tot het 2oe jaar de
productie toe. Vervolgens is de uitscheiding constant.
27

DE AFDRUK:
We kunnen nu vaststellen dat de vingers, handen en ook de
voeten zijn bedekt met een dun laagje vet en zweet. Dit laagje
wordt dus voor een groot deel veroorzaakt door de
uitscheidingsstoffen van klieren, die zich in de huid bevinden.
Door contact met de vingers vindt er overdracht plaats tussen de
uitscheidingsstoffen en de sporendrager. De uitscheidingsstoffen
zullen dan, in een bepaald patroon, veelal latent aanwezig zijn op
de sporendrager. Door contaminatie, is het mogelijk dat zich in
een vingerafdruk, lichaamsvreemde stoffen bevinden.
DE GRONDSLAGEN:
In het hoofdstuk "de geschiedenis" kunnen we lezen dat
verschillende personen onderzoek hebben gedaan naar het
papillairlijnenbeeld op onze handen. Zij zijn veelal zonder op de
hoogte te zijn van elkaars onderzoek tot bepaalde conclusies
gekomen.
Galton heeft na onderzoek een aantal belangrijke conclusies
beschreven. Op deze zogenaamde grondslagen berust de huidige
dactyloscopie.
28

We kennen tegenwoordig 2 grondslagen en 2 afgeleide
grondslagen.
1. het papillairlijnenbeeld op de vingers, handpalmen en
voetzolen blijft gedurende het leven en tot ver na de dood
onveranderlijk;
2. er bestaan geen twee papillairlijnen beelden afkomstig
van vingers, handpalmen, voetzolen of overeenkomstige
delen daarvan, die volkomen identiek aan elkaar zijn. Dit
houdt in dat het papillairlijnenbeeld op de vingers,
handen en voetzolen uniek is.
De twee afgeleide grondslagen zijn:
1. vingerafdrukken zijn classificeerbaar en logisch op te
slaan in toegankelijke verzamelingen;
2. vingerafdrukken bezitten goede herkenbare
karakteristieken waardoor herkenning in detail en
identificatie mogelijk is.
De eerste grondslag, al vastgesteld door Galton werd na
jarenlang onderzoek bevestigd door de Duitse geleerde R.Heindi.
Hij legde wetenschappelijk vast dat papilairlijnen tussen de 90 e
en 120 e dag na de bevruchting ontstaan en dat gedurende het
verdere leven de vorm en lijnen zonder geweld van buitenaf niet
veranderen. Bij kleine verwondingen zal zich het
papillairlijnenbeeld zich volledig herstellen. Van binnenuit
worden nieuwe cellen aangevoerd die het beeld herstellen. Het
papillairlijnenbeeld is namelijk voor een groot gedeelte genetisch
bepaald. Papilairlijnen kunnen bijvoorbeeld door brand of een
andere diepe verwonding, wel onherstelbaar beschadigd worden.
Het papillairlijnenbeeld kan zich dan niet meer volledig
herstellen. Hierdoor ontstaat een zichtbaar litteken.
We hebben al gelezen dat vroeger geprobeerd is om
vingerafdrukken te vernietigen of zelfs te verwijderen. Dit met
het doel het onderzoek naar de identiteit te bemoeilijken. Bij een
zeldzame ziekte, genaamd epidermalyse, zijn in het geheel geen
papilairlijnen aan de binnenzijde van de handen zichtbaar.
Epidermalyse veroorzaakt aan de binnenzijde van de handen een
perkamentachtige huid. De afdrukken die dergelijke personen
achterlaten, geven alleen wat vlekken weer, soms onderbroken
door een huidplooi.
De tweede grondslag gebaseerd op een al lang bekende
natuurwet die zegt dat niets in de natuur zich op exact dezelfde
wijze herhaalt. In de jarenlange praktijk van de dactyloscopie zijn
inmiddels miljarden vingerafdrukken onderzocht en steeds is
gebleken dat de afdrukken van de papillairlijnen beelden en zelfs
kleine delen ervan tot in details verschillend zijn. Zelfs bij
29

eeneiige tweelingen constateerde Heindl, dat deze tot in detail
verschillen. Dit is des temeer opmerkelijk, daar bij eeneiige
tweelingen zowel het genetisch materiaal als de omstandigheden
waaronder de vingerafdrukken in de baarmoeder ontstaan vrijwel
exact gelijk zijn. Naast uitgebreide onderzoeken zijn er door tal
van wiskundigen kansberekeningen gemaakt. Een van de
bekendste kansberekeningen is die van Balthazard, die hij in 1911
in opdracht van de Franse 'academie des sciences" maakte. Uit
zijn berekeningen bleek dat er een kans van 1 op 1.048.576, is dat
de vingerafdrukken van twee verschillende personen op 10
punten overeenstemmen. Bij 12 punten van overeenstemming is
de kans zelfs 1 op ruim 16 miljoen. Echter deze mathematische
benadering van de uniekheid van vingerafdrukken speelt met de
huidige kennis van de vingerafdrukken geen rol van betekenis.
De twee afgeleide grondslagen geven ons, de politie, de
mogelijkheid vingerafdrukken te gebruiken voor het
opsporingsonderzoek. Het heeft een criminalistische waarde.
Een bijzonderde toepassing van de dactyloscopie is:
POROSCOPIE
Aan het oppervlak van de huid zitten talloze
zweetklieropeningen, de poriën. Deze poriën zijn in de
vingerafdrukken te herkennen als witte stippen. Deze verschillen
onderling van grootte, vorm, ligging en aantallen en zijn ook
gedurende het leven onveranderlijk. Daarom kunnen de poriën
behulpzaam zijn bij het identificeren van sporen.
EDGEOSCOPIE
De karteling van de papillairlijnen is karakteristiek en kan bij de
identificatie betrokken worden. In Amerika wordt de
Edgeoscopie toegepast.
30

DE BETEKENIS VAN DE DACTYLOSCOPIE VOOR
DE POLITIE:
Bij de politie wordt de dactyloscopie in twee groepen verdeeld,
namelijk de
Praktische dactyloscopie
Administratieve dactyloscopie.
Onder de praktische dactyloscopie verstaan we het
zoeken, zichtbaar maken en veiligstellen van
vingerafdrukken 0p de laats delict
Onder de administratieve dactyloscopie verstaan toe
het vervaardigen, classificeren en het identificeren van
vingerafdrukken.
De criminalistische betekenis is niet alleen het vaststellen van de
identiteit van de donor van de vingerafdruk, maar
vingerafdrukken zijn ook van betekenis bij de reconstructie. Aan
de hand van vingerafdrukken kunnen we niet alleen vaststellen
wie bijvoorbeeld een raam is binnengeklommen, maar ook hoe en
waar dat gebeurd is. We kunnen bij de identiteitvaststelling van
de donor van de vingerafdruk nog onderscheid maken tussen een
gevonden spoor bij een misdrijf en het vaststellen van de
identiteit van een onbekend persoon.
31

DE PRAKTISCHE DACTYLOSCOPIE:
Zoals reeds is aangegeven zal bij contact tussen de handen en
andere voorwerpen een dun laagje vet en zweet afgezet worden
op die voorwerpen. Niet in alle gevallen zal die afzetting optimaal
zijn. Iemand met een droge huid zal minder zweet achterlaten
dan iemand die het zweet in zijn handen heeft staan. In feite is de
kwaliteit van een vingerafdruk afhankelijk van de volgende
objectieve factoren:
de conditie van de papilairlijnen van de vingers. Dit kan
beïnvloed worden door bijvoorbeeld het beroep dat
iemand uitoefent;
de mate van contact tussen de vingers en het voorwerp.
Een gering contact met een oppervlak geeft veelal een
zwak spoor. Maar geeft een te stevig contact het risico van
een dichtgelopen spoor;
de aard van het materiaal waarop de vingerafdruk wordt
geplaatst (gesloten of poreus van opbouw, ruw of glad
oppervlak);
de toestand van de vinger (schoon, vuil, warm of koud)
de toestand waarin het voorwerp verkeert (schoon, vuil,
vet;
de omstandigheden waaronder de afdruk is geplaatst
(mist, regen, zon, enz.);
de omstandigheden waaraan de afdruk wordt blootgesteld
(zon, hoge temperatuur, vocht, regen, enz.);
de tijd tussen het plaatsen en het onderzoek daarvan (in
het algemeen geldt hoe korter de tijdsduur, hoe beter de
kwaliteit van de vingerafdruk).
De tijdsduur mag echter nooit een rol spelen bij het wel of niet
instellen van een onderzoek. De ervaring heeft geleerd, dat bij
toepassing van de juiste techniek ook sporen van meerdere jaren
oud in een aantal gevallen zichtbaar gemaakt konden worden.
Voordat daadwerkelijk kan worden begonnen met het onderzoek
naar sporen, dient men een duidelijk inzicht te hebben in wat op
de plaats delict heeft plaatsgevonden. Bij het zoeken naar
dactyloscopische sporen moet veelal gebruik worden gemaakt
van destructieve hulpmiddelen, die afweging van de verschillende
onderzoeksmogelijkheden, alsook van de onderzoeksvolgorde
noodzakelijk maken.
Zo zullen we ons steeds opnieuw moeten afvragen;
welke onderzoeksmogelijkheden zijn er naast het
dactyloscopisch onderzoek nog meer (bijvoorbeeld. DNA,
vezels, haren en de speurhond);
32

in welke volgorde moeten de onderzoeksmogelijkheden
worden verricht om een een dergelijk groot mogelijk
aantal bruikbare sporen te vinden.
Tevens zullen we de ondergrond moeten onderzoeken, zodat we
kunnen vaststellen welke methode toegepast kan worden om de
vingerafdruk zichtbaar te maken.
ONDERZOEKSMETHODEN:
Wanneer we een sporendrager op dactyloscopische sporen gaan
onderzoeken, zal de technisch rechercheur bij een aantal zaken
moeten stilstaan. De technisch rechercheur immers is degene die
de mogelijkheden met betrekking tot de verschijningsvormen van
dactyloscopische sporen in relatie tot de mogelijkheden van
zichtbaar maken kent. De start van een dactyloscopisch
onderzoek zal in alle gevallen bestaan uit het beoordelen van de
ondergrond met behulp van een lichtbron. Op deze manier
kunnen we goed beoordelen of we te maken hebben met
indrukken of afdrukken en van welk materiaal de sporendrager is
gemaakt. Maar ook kan het oppervlak gecontroleerd worden op
vuil e.d. Misschien is door het gebruik van licht al een
dactyloscopisch spoor zichtbaar.
Indrukken ontstaan doordat de vinger contact heeft met een
vervormbare ondergrond. Dit zijn indrukken die bijvoorbeeld in
stopverf of klei staan. Soms kan een indruk zich ook bevinden in
een dun laagje stof of vuil.
Afdrukken ontstaan doordat de vinger contact heeft met een niet
vervormbare ondergrond. We kunnen deze onderscheiden in
zichtbare en onzichtbare afdrukken. De zichtbare afdrukken
worden veroorzaakt doordat (te) veel vet aan de vingers zit. Een
andere mogelijkheid is dat een andere stof aanwezig op de
vingers wordt overgebracht op de ondergrond. Dit kan
bijvoorbeeld bloed, vuil en inkt zijn (contaminatie). Onzichtbare
vingerafdrukken ontstaan, doordat een geringe hoeveelheid
afscheidingsproducten van de huid contact heeft met een stevige
ondergrond. Deze zogenaamde latente sporen zijn in de praktijk,
nadat ze zijn zichtbaar gemaakt, de meest bruikbare sporen.
Daarnaast kennen we nog POREUZE, SEMI POREUZE EN NIET
POREUZE MATERIALEN.
De niet poreuze materialen zijn weer te verdelen in FERRO en
NON FERRO.
De (semi) poreuze en niet poreuze ondergronden worden
uitgebreid behandeld bij de behandeling van de chemische
methoden. De ferro en non ferro materialen zullen besproken
worden bij de behandeling van de mechanische methoden.
33

Uit bovenstaande blijkt al dat het niet altijd eenvoudig zal zijn om
een dactyloscopisch spoor op een goede manier zichtbaar te
maken. Er zijn dan ook verschillende technieken voor de
verschillende situaties uitgedacht.
Voordat we overgaan tot de behandeling van de verschillende
methoden voor het zichtbaar maken van vingerafdrukken, is het
van belang te weten hoe voorwerpen, of beter gezegd
sporendragers, overgebracht moeten worden naar het
laboratorium van de technische recherche. Nagelvaste of grote
voorwerpen zullen ter plaatse onderzocht moeten worden. Kleine
voorwerpen kunnen worden vervoerd. Dit geeft de technisch
rechercheur de mogelijkheid om de beste methode voor het
dactyloscopisch onderzoek te kiezen. We zullen op dat moment
de sporendrager moeten beschermen, omdat we niet weten waar
de sporen zitten (latent). We moeten overwogen te werk gaan bij
het vastpakken van de te onderzoeken sporendragers. Een
stelregel is, om op niet natuurlijke of onlogische plaatsen, de
sporendrager vast te pakken. Dus op plaatsen waar de
vingerafdrukken niet verwacht worden.
Als illustratie enkele voorbeelden:
Een glasscherf wordt aan de zijkant vast gepakt;
Een glasscherf die in de sponning heeft gezeten kan
worden vastgepakt, daar waar hij in de sponning heeft
gezeten;
Een leeg limonade of bierflesje kan het beste verplaatst
worden door een vinger in de opening te steken, (deze wel
eerst op DNA bemonsteren);
Een glas kan aan de binnenzijde met naar buiten
gespreide vingers worden opgepakt ( ook hier eerst DNA
bemonsteren);
Op plaatsen waar het oppervlak bijvoorbeeld ribbelig is of
zeer smal.
Verpakken we een sporendrager, dan moeten we er voor zorgen
dat de verpakking niet in contact komt met de sporendrager.
34

Methode voor het zichtbaar maken van dactyloscopische sporen.
We kunnen de methode voor het zichtbaar maken van
vingerafdrukken verdelen in drie hoofdgroepen. Deze zijn:
Mechanische methoden;
Chemische methoden;
Bijzondere methoden.
De mechanische methoden worden in het volgende hoofdstuk
uitgebreid besproken. Van de chemische en bijzondere methoden
is hieronder een overzicht en daarbij hun toepassingen.
Tijdens de praktische vaardigheden zullen enkele methoden
worden verricht.
Chemische methoden.
DFO Semi- en poreuze sporendragers
Niet geschikt voor natte sporendragers
Ninhydrine Semi- en poreuze sporendragers
Niet geschikt voor natte sporendragers /
ook mogelijk na behandeling met DFO
Cyanoacrylaat Niet poreuze sporendragers
Inkleuren mogelijk met o.a. basic
yellow. Ook geschikt voor o.a. gecoat
papier.
Jodiumdamp Veelzijdige toepassing
Gentiaan violet Kleefzijde tapes e.d.
Bezwaar door fenol
Sticky side powder Kleefzijde tapes e.d.
Veilige onderzoeksmethode
Amido black Niet poreuze ondergronden
Sporen in bloed
Hongaars rood Niet poreuze ondergronden
Sporen in bloed
Bijzondere methoden
De bijzondere methoden worden veelal uitgevoerd door het NFI
of het NRI.
Fysische
ontwikkelaar
Nabewerking van bijv. ninhydrine NFI
Metaalopdamping Zowel op niet- als op poreuze
voorwerpen zoals bijv. vuilniszakken
etc. NFI / NRI
35

ADMINISTRATIEVE DACTYLOSCOPIE
Onder de administratieve dactyloscopie verstaan we het
classificeren, het vergelijken en identificeren van
vingerafdrukken. Maar ook het maken van een dactyloscopisch
signalement is een onderdeel van de administratieve
dactyloscopie. Deze taak ligt niet altijd meer bij de technische
recherche, maar de verantwoording voor het wegleren en de
controle van de signalementen, zal bij de technische recherche
blijven liggen.
Dactyloscopische signalementen
Een dactyloscopisch signalement is niet zo maar een document .
Het geeft belangrijke informatie met betrekking tot de verdachte.
We moeten daarom ook de tijd nemen om een goed en volledig
signalement te vervaardigen. Goed heeft betrekking op kwaliteit
van de afdrukken. Volledig betekent, dat het gevraagde op zowel
de vinger- als de handpalm afdrukkenbladen zo volledig mogelijk
wordt vervaardigd en ingevuld.
Het komt regelmatig voor dat de technisch rechercheur
dactyloscopische sporen vindt, maar dat bijvoorbeeld alleen de
toppen van de vingers bruikbaar zijn. Die toppen zijn dan, als het
goed is, terug te vinden op de vingerafdrukkenbladen, zodat een
vergelijking kan plaatsvinden. Wanneer te veel of te weinig inkt
gebruikt wordt, kan het voorkomen dat een vergelijking niet kan
plaatsvinden, omdat net op die plek de informatie niet of
onduidelijk aanwezig is.
Het bureau dactyloscopie van de NRI heeft veel geïnvesteerd om
tot een goed dactyloscopisch signalement te komen. Zo is er een
video film gemaakt over het vervaardigen van een signalement in
combinatie met het geautomatiseerde vingerafdrukken systeem
(HAVANK). Daarnaast zijn zowel papier en inktsoorten
onderzocht op kwaliteit. Dit met het doel de kwaliteit van de
vingerafdruk te bevorderen en dat het signalement langdurig kan
worden bewaard. Daarnaast heeft de NRI richtlijnen uitgegeven
met betrekking het vervaardigen van dactyloscopische
signalementen en het invullen hiervan. (ZIE BIJLAGE)
BEGIN AL TIJD MET SCHOON MATERIAAL
Een dun laagje inkt op de glasplaat;
De persoon de handen laten wassen en deze goed drogen
De persoon moet de handen soepel houden (losjes)
Het signalement zo volledig mogelijk vervaardigen en
invullen.
Classificeren van vingerafdrukken
Vingerafdrukkenbladen worden over het algemeen in tweevoud
vervaardigd. één exemplaar voor de NRI (of Divisie Recherche)
36

en één exemplaar voor de eigen verzameling. Om een
verzameling van dactyloscopische signalementen zoekbaar te
maken, is ordening noodzakelijk. Purkinje, Galton en Henry
hebben zich daar een eeuw geleden al mee bezig gehouden. De
hoofdfiguren die Purkinje had gevonden, worden tegenwoordig
in verzamelingen toegepast. In Nederland zijn diverse
verzamelingen en hiertoe worden 2 systemen toegepast. In de
regio Rotterdam Rijnmond wordt (het handmatige systeem)
Galton Henry toegepast. In diverse andere korpsen wordt het
systeem Pateer toegepast. Dit systeem is vernoemd naar de
Amsterdamse Inspecteur van politie E.J.Pateer.
De hoofdclassificatie wordt door de deskundigen soms
aangegeven in getallen en andere keer wordt de benaming
volledig genoemd. Een overzicht van de figuren is opgenomen in
bijlage 5 en de FT norm 801.01
In onderstaand overzicht zijn de aantallen delta's en kernen
weergegeven van de hoofdfiguren. De kern en delta zijn
belangrijke vaste punten in een vingerafdruk. Zij bepalen, samen
met het lijnenverloop, de hoofdclassificatie. De kern en de delta
zijn de vaste punten bij het tellen van het aantal papillairlijnen.
SYSTEEM PATEER
Nr. Naam Kern delta Bijzonderheden
1 Boog -
2 Tentboog 1 -
3 Lus naar rechts 1 1 -
4 Lus naar links 1 1 -
5 Dubbele lus 2 -
6 Middenzak naar 1 2 Tussen kern en delta minder
rechts
dan 7 tellijnen
7 Middenzak naar 1 2 Tussen kern en delta minder
links
dan 7 tellijnen
8 Kring 1 2 delta’s op nagenoeg dezelfde
hoogte
9 Samengesteld
figuur
Alles is mogelijk
10 Onleesbaar figuur Tijdelijk onleesbaar
Het kernpunt
Het kernpunt ligt in de kern van de vingerafdruk. Waar de kern
zich precies bevindt hangt af van de hoofdclassificatie.
Onderscheidt hierin wordt gemaakt in kernpunten van lussen en
rondgaande figuren (middenzak en kring)
37

Vergelijken van vingerafdrukken.
Bij het vergelijken van dactyloscopische signalementen onderling
of bij het vergelijken van signalementen met sporen maken we
gebruik van de hoofdclassificatie, het aantal tellijnen en de
bijzonderheden of dactyloscopische punten. Door de
hoofdclassificatie en het aantal tellijnen te bepalen maken, we al
een behoorlijke selectie bij de vergelijking van sporen. Daarna
kijken we naar dactyloscopische punten. Dit zijn bijzonderheden
in een vingerafdruk. In figuur 4 zijn een aantal van deze
dactyloscopische punten weergegeven en benoemd. Bij de
vergelijking van een spoor met een dactyloscopisch signalement
van een verdachte, maken we gebruik van de boven genoemde
dactyloscopische punten (DP). De DP's worden in het spoor
aangegeven en vervolgens wordt met dit spoor in bestanden
gezocht. Nemen we bijvoorbeeld het spoor van figuur 4, dan
concentreren we ons, nadat de hoofdclassificatie en het aantal
tellijnen is bepaald, op een DP, bijvoorbeeld punt 7 (haakje) en de
twee lijnen die tussen dit punten de delta aanwezig zijn.
Om vervolgens een spoor te kunnen identificeren gebruiken we in
Nederland standaard de 12 puntenregel. Dit wil zeggen dat 12
dactyloscopische punten van overeenkomst (DPO) aanwezig
moeten zijn in zowel het spoor en het signalement. In FT-normen
zijn bepalingen opgenomen ten aanzien van de 12 puntenregel.
Daarnaast is er nog een 10+ puntenregel. Hier worden wat meer
eisen aan het spoor gesteld. Nadat een spoor is geïdentificeerd,
zal een gecertificeerde deskundige de vergelijking (identificatie)
controleren. In bijzondere gevallen kan de vergelijking worden
besproken in een vraagtekenprocedure. Hierbij beoordelen 3
personen de vergelijking.
Bijzondere manieren van Identificeren
Wat ook in de beoordeling van een spoor kan mee wegen, zijn de
poriën en de zijkanten van de papillairlijnen. Dit wordt
respectievelijk poroscopie en edgeoscopie genoemd.
Poroscopie. Aan het oppervlak van de huid zitten talloze
zweetklieropeningen, de poriën Deze poriën zijn in de
vingerafdrukken te herkennen als witte stippen. Deze verschillen
onderling van grootte, vorm, ligging en aantallen en zijn ook
gedurende het leven onveranderlijk. Daarom kunnen de poriën
behulpzaam zijn bij het identificeren van sporen.
Edgeoscopie.
De karteling van de papillairlijnen is karakteristiek en kan bij de
identificatie betrokken worden. In Amerika wordt de
Edgeoscopie toegepast. We kunnen de bruikbaarheid goed
beoordelen met hulpmiddelen zoals een
38

loupe
microscoop
digitale opname technieken
Een voordeel van een digitale opname techniek (bijvoorbeeld
Adobe Photoshop) is dat het spoor, vergroot via het beeldscherm,
met anderen besproken kan worden. Het is natuurlijk mogelijk
dat een aangetroffen spoor is veroorzaak door een getuige. Bij
een onderzoek in de woning is het vanzelfsprekend dat bewoners
(getuigen) in die woning dactyloscopische sporen hebben
achtergelaten. Ook bij reparatie en dergelijke is het mogelijk dat
diverse personen sporen op een plaats van binnenkomst hebben
achtergelaten. Om deze sporen uit te sluiten is een
getuigensignalement noodzakelijk. Hiervoor zijn speciale
formulieren op de markt. De NRI heeft een formulier ontwikkeld
waarbij de getuige middels plaatjes wordt begeleid in het
vervaardigen van een goed signalement. Het uitsluiten van
getuigensporen is belangrijk, omdat anders deze sporen onnodig
in opslagsystemen worden opgeslagen, maar ook omdat er
onnodig en vaak langdurig met dit (getuige) spoor wordt gezocht.
Resumé
Het uiteindelijke doel is om met de op de plaats delict gevonden
dactyloscopische sporen de identiteit van een verdachte vast te
stellen of beter gezegd proberen middels dat spoor de identiteit te
achterhalen wie dat spoor heeft veroorzaakt. Daarvoor hebben we
zowel, een kwalitatief hoogwaardig dactyloscopisch signalement
nodig, als een bruikbaar spoor. Hiermee is het mogelijk sporen te
identificeren volgens de in Nederland geldende norm.
DACTYLOSCOPIE
Mechanische methoden.
Onder de mechanische methoden worden die methoden
verstaan, waarbij poeders met behulp van een kwast of door
middel van strooien of schudden op het te onderzoeken voorwerp
wordt gebracht.
Voor het onderzoek naar dactyloscopische sporen zijn speciale
poeders ontwikkeld met specifieke eigenschappen. Ook zijn
verschillende kleuren ontwikkeld om bij het zoeken op een
sporendrager een beter contrast te verkrijgen Echter de kleur van
de ondergrond is niet bepalend voor de juiste keuze van de
poeder. Hierover later meer. Daarnaast zijn voor het opbrengen
van deze poeders speciale kwasten ontwikkeld, In zijn
algemeenheid gebruiken we een kwast om dactyloscopische
sporen in te poederen (stuiven) met het poeder. Dit poeder hecht
zich op de uitscheidingsproducten (zweet en vet) welke na
overdracht van de vingers op de sporendrager komen. Na het
zichtbaar maken hebben we ook verschillende methoden om het
39

dactyloscopisch spoor veilig te stellen. De meest gangbare
poeders, kwasten en manieren van veiligstellen van de sporen
wordt hieronder besproken. In de bijgevoegde tabel is een
overzicht gemaakt van de poeders en de verschillende
ondergronden. Hieruit kan worden gelezen welke poeder het
beste functioneert bij een bepaalde ondergrond.
De hoofdindeling dactyloscopische poeders kunnen we
onderscheiden in:
1. Kwastpoeders
2. Magneetpoeders
3. Schud of instant poeders
1. Kwastpoeders
De groep van kwastpoeders heeft ook weer een onderverdeling.
Naast de indeling in kleur, kunnen ze ook worden ingedeeld
worden naar structuur en hechting. We kennen:
geconcentreerde poeders;
speciale poeders; poeders voor verstuifpenseel;
fluorescerende poeders.
40

GECONCENTREERDE POEDERS:
Geconcentreerde poeders zijn onvermengde dactyloscopische
poeders die met een kwast opgebracht moeten worden. De
poeder is fijn van structuur, maar is van zichzelf al wat vetter.
Van alle soorten poeders hechten deze poeders het sterkst aan de
vetten, wat inhoudt dat vooral reeds gedeeltelijk ingedroogde
sporen met geconcentreerde poeders nog zichtbaar gemaakt
kunnen worden.
Door de grote hechting bestaat echter de kans dat het poeder ook
sterk aan de (vette) ondergrond blijft hechten, waardoor het
contrast tussen spoor en ondergrond gering wordt. Deze situatie
komt vaak voor in die gevallen waarbij de ondergrond niet
schoon is.
Geconcentreerde poeders zijn vooral geschikt voor "oude" sporen
op niet poreuze schone oppervlakken. We kennen deze poeder in
het zilver, zwart en de goud kleur. Aanbevolen wordt
geconcentreerd zilver te gebruiken. Wanneer de kleur van de
ondergrond overeenkomt met de kleur van de poeder is het
gebruik van een zaklantaarn aan te bevelen. Het is natuurlijk ook
mogelijk een andere kleur toe te passen, maar het resultaat is
veelal minder goed. De zwarte geconcentreerde poeder is minder
geschikt voor gladde oppervlakken.
Bristol Black is ook een geconcentreerde poeder die in
tegenstelling tot de hiervoor genoemde, niet zo snel een vlek
wordt of anders gezegd "dichtloopt". De poeder moet royaal
worden opgebracht. Bristol Black wordt gebruikt op aluminium
en om cyanoacrylaat sporen, op lichte ondergronden, op te
werken.
SPECIALE POEDERS:
De speciale poeders zijn vermengingen van poeders. Deze droge
poeder onderscheidt zich van de geconcentreerde poeders
doordat, deze minder sterk aan de ondergrond hechten waardoor
achtergrond verstoringen ontbreken, ook wanneer de ondergrond
enigszins besmet is. Door deze eigenschap hecht de poeder ook
minder sterk aan het spoor en wordt het "dichtlopen" van een
spoor voorkomen.
Deze poeders zijn geschikt om alle niet poreuze oppervlakken te
onderzoeken waarbij zij vuiler mogen zijn dan bij het gebruik van
de geconcentreerde poeders. Ook hier is het aan te bevelen
special zilver te gebruiken. Wanneer de kleur van de ondergrond
overeenkomt met de kleur van de poeder is het gebruik van een
zaklantaarn nodig om het spoor te kunnen waarnemen. Het is
natuurlijk ook mogelijk een andere kleur toe te passen, maar het
resultaat is veelal minder goed. Special goud is vetter dan de
special silver. Een nadeel van special goud is dat het poeder
41

wegzakt in de (witte) gelatine folie. De zwarte poeder is minder
geschikt voor gladde oppervlakken. Goede resultaten worden met
de zwarte poeder verkregen op geverfde oppervlakken en
geplastificeerd spaanplaat. We kennen special silver, goud en
zwart.
Poeders voor verstuifpenseel (DOSEERKWAST).
Deze poeders worden met een speciale kwast aangebracht. Voor
de benaming wordt ook verstuifpenseel, doceer- en roetkwast
toegepast. Deze poeder is zowel in een geconcentreerde- als in
een speciale poeder te verkrijgen. In de praktijk is het een
methode waarmee snel een groot oppervlak kan worden
onderzocht. Treffen we een spoor aan, dan is het te overwegen
het spoor met een ander poeder op te werken. Bijvoorbeeld als
een spoor met "roet" is gevonden kan deze opgewekt worden met
Magnetic Black. Een nadeel van dit verstuifpenseel is dat te veel
poeder wordt verstoven, dit met het oog op de veiligheid.
Fluorescerende poeders.
Fluorescerende poeders kunnen met een kwast of met een
magneet penseel opgebracht worden. Het resultaat, dus de
dactyloscopisch sporen, zijn met een forensische lichtbron
zichtbaar. Fluorescerende poeders maken het mogelijk om
sporen op bontgekleurde ondergronden goed zichtbaar te maken,
maar ook sporen op geprofileerde ondergronden zijn geschikt om
zichtbaar te maken met fluorescerende poeders.
Met de huidige digitale technieken is het eenvoudiger een
dergelijk spoor op te nemen. Met de normale poeders zal een
dergelijk spoor met afvorm materiaal moeten worden afgenomen.
Het te bepoederen spoor moet met UV licht worden aangestraald.
De dosering van het poeder moet goed in de gaten worden
gehouden. We kennen de volgende poeders:
Redwop deze fluoresceert rood/oranje (6oo nm);
Magnetische Blitz-Green, deze fluoresceert groen (62o nm);
Magnetisch Blitz-red, deze fluoresceert rood/oranje (6oonm).
2. MAGNETISCHE POEDERS
Voor het aanbrengen van de magnetische poeders wordt een
magnetisch penseel gebruikt. (MAGNA BRUSH) In de poeders
zijn, naast de poeder, of pigmenten, ijzerdeeltjes aanwezig die
worden aangetrokken door de magneetkop van het penseel.
42

De magnetische poeders kunnen verdeeld worden in poeders die
geschikt zijn voor poreuze en niet poreuze oppervlakken en in
een verdeling naar vervuiling van de ondergrond zoals die ook is
gemaakt bij de kwastpoeders.
Magnetisch zilver en magnetisch grijs.
Magnetisch zilver en magnetisch grijs zijn geschikt voor niet
poreuze oppervlakken met uitzondering van zachte soorten
plastics en ferro metalen. Het magnetisch zilver bezit een
sterkere hechting als het magnetisch grijs (vergelijkbaar met de
kwastpoeder geconcentreerd zilver) en is vooral geschikt voor
schone ondergronden. Wanneer gedurende de behandeling met
magnetisch zilver de ondergrond te sterk mee kleurt moet
gebruik gemaakt worden van magnetisch grijs.
Magnetisch black en magnetisch jet-black.
Magnetisch black en magnetisch jet-black zijn geschikt voor alle
poreuze oppervlakken en non-ferro metalen. Magnetisch black is
geschikt voor vuile oppervlakken. Magnetisch jet-black, een wat
vettere poeder, is geschikt voor schone oppervlakken en is
bovendien geschikt voor papier, karton en geschaafd blank hout.
Magnetisch grijs speciaal.
Magnetisch grijs speciaal wordt gebruikt op alle soorten plastics
en op onbewerkt hout. Opvallend hierbij is dat de ondergrond
relatief schoon blijft waardoor de contrasten optimaal zijn. Teveel
poeder op een spoor of een dicht gelopen spoor kan met een
kwast voorzichtig verwijderd worden. Deze poeder kan wel met
zwarte als met witte of transparante folie afgenomen worden
43

3. INSTANTPOEDERS
Instant poeder is een zeer droge, wat grovere poeder. Door deze
eigenschappen wordt de poeder toegepast op (vette)
oppervlakten waarbij het risico van dichtlopen zeer groot is. In
tegenstelling tot de kwastpoeders, waarbij de poeder met behulp
van een kwast op het oppervlak wordt aangebracht, wordt de
instant poeder op het oppervlak gestrooid en door tegen het
voorwerp dat behandeld wordt te tikken ontstaat een
gelijkmatige verdeling van het instant poeder. De overtollige
poeder wordt vervolgens met behulp van de maraboe-kwast van
de ondergrond verwijderd. Wanneer oppervlakken die verticaal
staan moeten worden onderzocht kan het beste de maraboekwast
gebruikt worden, waarbij het oppervlak met veel poeder
bewerkt moet worden. De instant poeder geeft de beste resultaten
op vuile vette oppervlakken die poreus en niet glad zijn. Ook hier
kennen we weer de kleuren instant silver, goud en zwart. .
De penselen
Willen we met de kwastpoeders een optimaal resultaat behalen
dan is het belangrijk om een goede kwast te gebruiken. De kwast
moet aan de volgende eisen voldoen.
De kwast moet:
Zacht zijn. Hierdoor is de kans dat het dactyloscopische
spoor (vetten) wordt beschadigd gering;
Voorzien zijn van een ronde top. Hierdoor kan de poeder
beter gelijkmatig over het oppervlak worden verdeeld;
Goed poeder kunnen opnemen en vasthouden. Hierdoor
wordt het (te veel) verstuiven voorkomen.
44

Dassen- en eekhoornhaar voldoen aan deze eisen en worden
daarom toegepast. Momenteel worden kwasten ook wel van
glasvezels gemaakt.
Wanneer bij een sporenonderzoek de kwast met poeder in
aanraking komt met water moet meteen een nieuwe kwast
worden gepakt Verder neemt de kwast tijdens het onderzoek ook
vetten op. Het gevolg is de kwast te veel poeder gaat opnemen en
het poeder ook vetter maakt. Vervang daarom regelmatig de
kwast. Houd voor ieder poedersoort een aparte kwast en bewaar
deze in een koker met daarop de poedersoort genoteerd. Bij het
kwasten mogen hooguit de toppen van de kwast het spoor raken.
Dus de haren van de kwast mogen niet te veel buigen. dit brengt
een te grote mechanische kracht (beschadiging) op het spoor
Een praktische tip is om bij het poederen van glasscherven te
vermijden dat de kwast langs de scherp~ randen van de scherf
strijkt. Hierdoor zullen onnodig veel haren verloren gaan.
Maraboekwast
De Maraboekwast is een zeer zachte kwast die toegepast wordt
om overtollig poeder weg te "kwasten". Bijvoorbeeld bij
magnetisch special grijs en instant poeders kan bij een dicht
gelopen spoor eenvoudig het overtollige poeder worden
weggeveegd. De naam maraboe stamt uit de tijd dat de veren van
de maraboe werden gebruikt Momenteel is dit vervangen door
synthetisch materiaal. Let op dat het "dons" van de veren het
oppervlak raken en niet de veerpennen.
De verstuifpenseel of doseerkwast.
Aan de voorzijde van deze kwast bevindt zich een maraboe kwast.
Deze maraboekwast staat in verbinding met een reservoir en een
blaasbalg. Door in deze blaasbalg te knijpen kunnen we
eenvoudig poeder uit het reservoir in de maraboeveer doseren
45

Het is raadzaam om in het reservoir rijstkorrels te doen.
Deze kunnen het vocht opnemen en dit voorkomt daardoor
klontering.
Magneet penselen.
Door de ijzerdeeltjes in de poeder kan deze kwast het poeder
vasthouden aan de kop van het penseel. Het poeder vormt nu
eigenlijk de haren van de kwast.
Door het terugtrekken van de magneet, waarbij de brede rand
boven de kop voorkomt dat de ijzerdeeltjes mee naar boven gaan,
vermindert de aantrekkingskracht van de magneet, zodat de
ijzerdeeltje en het poeder van het penseel vallen. Bij het werken
verticaal en boven ons hoofd kan het voorkomen dat de magneet
naar achteren valt en de poeder van de kop afvalt. Om dit te
voorkomen zijn ook magneet penselen in de handel met een
sterkere magneet
46

De wijze van het poederen van een spoor.
Een spoor is zeer kwetsbaar en moet voorzichtig worden
behandeld. Bij het gebruik van kwasten is van belang dat met
soepele beweging het spoor wordt ingestoven. Begonnen moet
worden met weinig poeder aan de kwast. Daarna kan het licht
zichtbaar gemaakte spoor met wat meer poeder worden
opgewerkt. Hierbij moet het spoor ook van verschillende kanten
worden ingestoven. Dit verhoogt de kwaliteit van het spoor. Met
de doseerkwast en de magneet is de aanpak in feite het zelfde. Let
daarbij wel op dat de verstuiver en de magneet de sporendrager,
dus het spoor, niet raakt,
De wijze van afnemen van het gepoederd spoor.
We kennen 3 methoden om een spoor van zijn ondergrond af te
nemen. Dit kan door middel van:
folie
afvormmateriaal
fotografie.
Folie:
Folie is een soort plakband dat speciaal is ontwikkeld voor het
afnemen van sporen welke door poeders zichtbaar gemaakt zijn.
Bij het afnemen van een zichtbaar gemaakt spoor is het van het
grootste belang om een goed contrast te krijgen tussen spoor en
folie. Hierdoor wordt het spoor duidelijk zichtbaar. Door de
verschillende kleuren van de poeders hebben we dus
verschillende kleuren folie nodig om dit contrast te verkrijgen.
We kennen de zwarte, witte en transparante folie. Naast
natuurlijk de verschillende maten, zijn verschillende soorten
folies verkrijgbaar. De gelatine folie en de instant lifters zijn de
meest toegepaste soorten. Belangrijk is ook dat we de folie op een
sporendrager aanbrengen zonder luchtinsluitingen. De folie moet
hiertoe geleidelijk en met enige druk óp de sporendrager worden
aangebracht,
Gelatine folie:
Deze folie is uit lagen opgebouwd. We onderscheiden:
de drager
de gelatinelaag
het schutblad
het contrastblad
De drager geeft stevigheid aan de folie. Bij de zwarte en witte folie
kunnen op de drager alle gegevens van de waarmerking
genoteerd worden.
47

De gelatinelaag is speciaal gemaakt om oneffenheden van de
sporendrager te kunnen opvangen, zodanig dat het poeder van
het spoor ook in een oneffenheid, door de folie wordt
opgenomen. De gelatine laag is bij de transparante folie
doorzichtig. Bij de andere heeft het de kleur wit en zwart.
Het schutblad dient in eerste instantie voor de bescherming van
de gelatine laag. Nadat het spoor op de folie is overgenomen,
beschermt het ook het spoor. Het schutblad wordt meestal niet
meer gebruikt bij de transparante folie. Hier passen we na het
veilig stellen van het spoor het contrastblad toe.
Het contrastblad zorgt voor een goed contrast tussen folie en
poeder. Bij de transparante folie hebben we de mogelijkheid een
zwart of wit contrastblad te gebruiken. Bij gebruik van de zwarte
poeder nemen we het witte contrastblad. Bij gebruik van een
silver poeder gebruiken we het zwarte contrastblad. Schrijven
(waarmerken) op de achterzijde van het papieren schutblad moet
worden afgeraden. Het schutblad is dun, het schrift drukt door
tot in de folie en de inkt kan zelfs uitlopen. Momenteel zijn ook
kunststof schutbladen verkrijgbaar. Voor notities zal een
watervaste stift of stickers gebruikt moeten worden.
Instantlifters :
Instant lifters hebben een transparante kleeffilm, zonder de dikke
gelatine laag. Nadat het schutblad van de lifter is gehaald kan het
spoor worden afgenomen. Daarna, afhankelijk van de toegepaste
poeder, wordt de lifter op een wit of zwart contrastblad geplakt.
Het contrastblad is van kunststof en geschikt voor het
waarmerken.
Het aanbrengen van een schutblad of een contrastblad moet
gebeuren zonder insluitingen van lucht.
Het schut- of contrastblad dient altijd schoon en zonder
luchtbellen aangebracht te worden op de folie. Het aanbrengen
kan door het blad onder spanning te houden en vervolgens over
de folie met het spoor te rollen. Ook kan hiervoor een dactyrol
gebruikt worden. Om het schutblad van bijvoorbeeld de zwarte
folie weer exact op de folie te kunnen aanbrengen is het
verstandig rechtsboven van de complete folie een hoekje af te
knippen. Het schutblad kan nadien maar op een manier op de
folie worden aangebracht, namelijk de juiste manier. Voor het
bepalen van de rechter bovenkant, houden we de folie even
richting het spoor en knippen dan de hoek af. Op deze wijze
weten we ook altijd hoe een spoor op een sporendrager heeft
gestaan.
48

Afvorm materiaal. (SILMARK)
Daar waar de gelatine folie niet meer toereikend is met
betrekking tot de oneffenheid, stappen we over op andere
afvormmaterialen. We gebruiken hiervoor Silmark in de kleur
grijs. De hechting van dit materiaal is voldoende om een
gepoederd spoor af te nemen. Silmark bestaat uit de volgende
componenten:
grijs siliconenrubber (tube)
verharder (pasta of vloeibaar)
verdunner (fluid).
Werkwijze.
1. Leg om het spoor een dam van plasticine.
2. Breng Silmark aan op het mengschaaltje. 5 centimeter is
voldoende voor een vingerafdruk. Voor de maat kan de
ronding in het schaaltje worden gebruikt.
3. Meng de sil met verdunner totdat een vloeistof ontstaat
ter dikte van yoghurt.
4. Breng nu de verharder aan. Voor 5 cm Sil is dat 7 a 8
druppels harder.
5. Met de spatel goed en snel mengen, omdat het
vulkanisatie proces meteen begint.
6. Begin met het gieten op een punt waar zich geen spoor
bevindt. Blijf ook op dit punt ingieten en laat de pasta
over het spoor uitlopen.
7. Breng op de sil een schutblad aan waardoor een platte
achterkant ontstaat.
8. Als de Sil voldoende uitgehard is deze van de
sporendrager afnemen.
9. Waarmerken. Dit kan in een zakje, maar dan dient de
omtrek van de Sil op het zakje te worden getekend.
Fotografie.
Het veiligstellen van een spoor door middel van fotografie, is
naast de waarmerking een meetlat van belang. Dit wordt
verder in de les fotografie behandeld.
Stand en kleur van de sporen.
Door de zwarte en witte kleur van de poeders en de folies, maar
ook door de verschillende soorten folies en de Sil, ontstaan
sporen die wat betreft stand en kleur verschillend kunnen zijn.
We stellen dat het vingerafdrukkenblad van een verdachte,
vervaardigd met zwarte inkt de stand en de kleur goed is.
Het uitgangspunt om een spoor stand of kleur goed cq verkeerd
te benoemen is altijd de verdachte slip van een verdachte.
Verdachte slip …….…. Stand is Goed………… Kleur is
goed
49

Waarmerken.
De kern van het waarmerken is dat na een lange tijd, bijvoorbeeld
een zitting nauwkeurig de plaats van het afgenomen spoor kan
worden gereconstrueerd. Dus niet alleen het adres, maar ook de
richting van het afgenomen spoor. De folie, Sil of foto moet van
de volgende informatie worden voorzien.
Zaaknummer.
Datum onderzoek.
Adres.
Plaats van aantreffen ruim beschreven.
Standpijl naar boven. Deze geeft naast het afgeknipte
hoekje ook de stand aan.
Veiligheid.
Door het bepoederen van de sporen ontstaat bij de kwastpoeders
en de verstuifpenselen een "wolk" van poeder om de kwast. Het
inademen van de verschillende stoffen zoals het roet en het
quarts kunnen een gevaar opleveren voor de gezondheid. Een
universeel stofmasker hiervoor is het P3 masker. Ook dienen de
handen na ieder onderzoek gewassen te worden zodat
bijvoorbeeld niet door overdracht de stoffen in het lichaam
kunnen komen.
50