Landpachter - BLHB

de landpachter // nr. 8 // oktober 2012 // 86 e jaargang
Maandelijks orgaan van de
bond van landpachters en eigen
grondgebruikers in Nederland
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 1

COLOFON
Redactie:
J.G. van Maanen
Zandstraat 58
4184 EH Opijnen
Tel.: 0418-591464
Fax: 0418-591512
E-mail: redactie@blhb.nl
LandeLijk bestuuR:
Voorzitter: ir. P.J. van der Eijk
Dordrecht
Tel.: 06-25277783
E-mail: eijk@blhb.nl
Secretaris/penningmeester : J. Bosman
Hoofdweg 68, 7782 PP De Krim.
Tel.: 06-39032126
E-mail: jbosman@blhb.nl
Bankrekeningnr.: 34.10.52.612
G. Harmsen
Vorden
Tel: 0575-551488
E-mail: mstharmsen@hotmail.com
J.C. Hoogland
St. Annaparochie
Tel.: 0518-421210
E-mail jchoogland@hetnet.nl
Drs. J.G. Meijer
Cadzand
Tel.: 0117-392502
E-mail: meijer@blhb.nl
VORMGeVinG en eindRedactie
Agrio uitgeverij BV ‘s-Heerenberg
E-mail: j.nibbeling@agrio.nl
adVeRtenties
verkoop@agrio.nl
abOnnee- LedenadMinistRatie:
Hendrika Plantinga
Tel.: 0513-468544
ledenadministratie@blhb.nl
LandpachteR niet OntVanGen?
Heeft u de Landpachter niet ontvangen
geeft u dit dan door aan Hendrika,
Tel.: 0513-468544,
of E-mail: ledenadministratie@blhb.nl
auteuRsRecht
Overname van artikelen (of delen ervan) uit deze uitgave is
niet toegestaan zonder uitdrukkelijke, schriftelijke toestemming
van de uitgever. Dat geldt ook voor vermenigvuldigen,
kopieëren, publiceren op internet of opslaan in een
databank.
aanspRakeLijkheid
De Landpachter wordt met grote zorgvuldigheid en naar
beste weten samengesteld. De auteurs streven naar
juistheid en volledigheid van informatie en beeld. Fouten
blijven mogelijk. Uitgever en auteurs aanvaarden geen
enkele aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van
handelingen, gebaseerd op onze informatie.
Abonnementsprijs € 38,50 per jaar.
Advertentietarieven op aanvraag.
dRuk
Van der Wekken, Dronten
ISSN: 0165-89 48
2 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
BLHB 90 jaar!
de blhb is op 22 september 90 jaar geworden
en heeft daarmee de leeftijd der zeer sterken
bereikt. ter gelegenheid daarvan is deze landpachter
uitgevoerd als jubileumnummer met
interviews waarin oud-voorzitters, adviseurs
en vele anderen die de pacht een warm hart
toedragen aan het woord komen. Wat ons
bindt, is de wens om de pacht in stand te houden
al zijn we het niet allemaal eens over de
manier waarop. de toegezegde evaluatie van
de pachtwetgeving zal hier een antwoord op
moeten geven. noodzakelijk is daarbij dat ook
de herziening van de pachtprijs in de evaluatie
(en heroverweging) van het nieuwe pachtrecht
wordt betrokken. de pachtprijzen hebben naar
mijn mening het plafond wel bereikt.
In de afgelopen 90 jaar heeft pacht zich ontwikkeld
tot een duurzame vorm van grondgebruik
met zekerheden voor de pachter op het gebied
van continuïteit en een zeker rendement voor
de verpachter uit pachtinkomsten en waardestijging
van de grond. toch neemt het areaal
pacht af ondanks - of moet ik zeggen dankzij
- de sinds 1995 ingezette liberalisering van de
pachtwetgeving. Waar staan we nu, enerzijds
is er vanuit de landbouw een grote behoefte
aan extra grond tegen betaalbare prijzen,
anderzijds zoeken vermogende particulieren en
beleggers een veilige belegging voor hun geld.
dan zou het niet moeilijk moeten zijn om tot
een evenwichtig systeem te komen. de praktijk
heeft echter laten zien dat overheidsingrijpen
daarbij onmisbaar is. grond blijft in nederland
een schaars artikel waarvoor sommige boeren
geneigd zijn een prijs te betalen waarbij ze
niets meer verdienen. het vrijlaten van de
pacht leidt onder de huidige situatie tot te hoge
pachtprijzen. In landen als polen of roemenië
is er nog een groot grondaanbod. daar zijn de
prijzen nog in evenwicht. dat evenwicht is er
in nederland niet. anders zou ik nog vertrou-
berichten uit de oude doos...
wen kunnen hebben in vrije pachtprijzen en
pachtvormen.
bij deze landpachter treft u ook de pachtvisie
van de blhb aan zoals die door het bestuur
en de ledenraad is vastgesteld. Ik ben er trots
op deze visie te kunnen presenteren met een
wetenschappelijke onderbouwing door dr. ir.
l.h.g. Slangen van het pleidooi van de blhb
voor behoud en waar mogelijk verbetering en
uitbreiding van de reguliere pacht. de blhb
brengt deze visie in als bijdrage in de komende
evaluatie door deze te overhandigen aan
demissionair staatssecretaris dr. henk bleker
tijdens de jubileumbijeenkomst op 12 oktober
aanstaande in nijkerk. de heer bleker zal daar
een voordracht houden over actuele ontwikkelingen
in de landbouw en zijn visie daarop. ook
louis Slangen zal zijn visie op pacht als vorm
van grondgebruik toelichten. Willem bruil zal
- op de van hem bekende humoristische wijze
- een forumdiscussie leiden tussen inleiders en
vertegenwoordigers van de blhb, lto en de
Fpg. kortom een programma dat u niet mag
missen. de blhb rekent op een grote opkomst
van haar leden, ik hoop u op 12 oktober te
begroeten!
piet van der eijk
voorzitter blhb
bericht uit 1949

Inhoud
4-5
6-7
8-9
10-11
12-13
14-15
16-17
18-19
20-21
22
23
24-25
26-27
Interview met oud voorzitter
Leo Melse
Interview met Mr. K. Kok
Interview met oud secretaris
Berend Kingma
Interview met oud voorzitter
Jan de Kruif
Interview met voorzitter cie.
Pachtprijzen Alfred van Hall
Interview met lid Dinie Bisseling
Terugblik oud redacteur/
adviseur Johan Wierenga
Interview met dr. ir. L.H.G. Slangen
Interview met oud ledenwerver
Jannes Heemstra
Felicitaties Staatssecretaris Bleker
Terugblik oud voorzitter
Jos van Maanen
Reactie Federatie Particulier
Grondbezit
Interview met Willem Bruil
berichten uit de oude doos...
bericht uit 1935
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 3

Oud-VOORzitteR LeO MeLse:
‘Huidige pachtprijssysteem kan
niet basis zijn voor de praktijk’
4 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
Hij is van 1984 tot 2001 voorzitter geweest van de BLHB en heeft
in die periode samen met secretaris Berend Kingma onmiskenbaar
zijn stempel gezet op de bond. Leo Melse, nu gepensioneerd
en wonend in Wijk en Aalburg is een groot deel van zijn leven
akkerbouwer geweest in de Biesbosch. Hij werd gestrikt voor het
voorzitterschap door wijlen Adri Mol. ”Die was zo vasthoudend in
zijn pogingen om me over te halen om voorzitter te worden dat ik
uiteindelijk maar ja heb gezegd. Ik heb daar niet alleen nooit spijt
van gehad, maar heb de kar zelfs met veel plezier getrokken.”
Voor zijn inspanningen voor onder meer de BLHB heeft Melse de
onderscheiding Ridder in de orde van Oranje Nassau gekregen.
Hij is nog even strijdbaar als in zijn BLHB-periode: “De Pachtwet
en het vroegere pachtnormensysteem hadden nooit gewijzigd
mogen worden.”
oud-voorzitter van de blhb leo Melse (78)
steekt spontaan van wal door op te merken
allerminst te spreken te zijn over de recente
veranderingen in de pachtwet en het pachtprijzenbesluit:
“het is zeer ernstig dat een
goed werkend systeem en dan doel ik op de
oude pachtregels en het pachtprijzensysteem,
op onderdelen ingrijpend zijn gewijzigd. We
hadden een goed en controleerbaar systeem
en daar is ernstig aan geknabbeld. Vooral op
zekerheid van gebruik is toegegeven. Ik denk
dat we als bestuur van de bond alles hebben
gedaan wat we konden om dat verlies aan
zekerheid te voorkomen, zowel in mijn tijd als
de voorzitter daarna. de bond heeft altijd pal
gestaan voor de grondgebruikers en heeft altijd
een vaste lijn aangehouden voor het zekerstellen
van onze belangrijke verworvenheden”,
zegt hij vol overtuiging.
de wetgeving had wat Melse betreft ook niet
naar het bW gemoeten. ”onzin. We hadden
een goede wet en waarom dan veranderen?
terugkijkend kun je vaststellen dat we het niet
op alle belangrijke punten hebben gered. er
was vaak in de overlegsituaties sprake van
overmacht. de standsorganisaties hebben daar
niet zo’n goede rol in gespeeld. Maar zij hadden
een beter netwerk dan wij en ze hadden
meer invloed dan wij.”
WeInIG veRDIenen
U doelt met ernstig geknabbeld vooral op
de introductie van liberale pacht? ”ja, dat is
een onaanvaardbare verslechtering geweest

erichten uit de oude doos...
bericht uit 1922
in de positie van de pachter. de verpachters
beweren dat pachters de grond voor een
schijntje in gebruik hebben, maar het tegendeel
is het geval. en vergeet niet, de bedoeling van
de pachtwet is om pachters in staat te stellen
ook een goed bedrijf en voldoende vermogen
op te bouwen. door de hoge pachtprijzen,
korte periodes van gebruik en de risico’s die
pachters lopen, kun je in de praktijk vaststellen
dat pachters er financieel niet echt beter van
worden. het is met die hoge pachtprijzen hard
werken en weinig verdienen.”
”kijk naar het nieuwe pachtprijzenbesluit. de
pachters trekken daarin uiteindelijk aan het
kortste eind en het systeem is ook veel te
grofmazig en te ongenuanceerd. er zijn binnen
de regio’s zulke grote verschillen in kwaliteit
van de grond en in de omstandigheden dat je
dat nooit goed via het huidige systeem kunt
regelen. denk hier ook aan de landgoederen.
Zoals het nu gaat, is het te gek voor woorden.
Ik durf te stellen dat we er met alle veranderingen
alleen maar op achteruit zijn gegaan
vergeleken met de eigenaren-grondgebruikers.
het nu geldende pachtprijssysteem kan niet
de basis zijn voor de praktijk. hier is reparatie
dringend noodzakelijk.”
”en als me wordt gevraagd of de blhb ook
naar de toekomst toe een functie zal hebben,
dan antwoord ik volmondig ‘ja’. Zolang er nog
onrecht is in pachtregels en pachtprijzen, en die
is er, zo lang is de bond onmisbaar om dat te
corrigeren en de noodzakelijke zekerheden veilig
te stellen. de vraag of je dat met of zonder de
bericht uit 1923
standsorganisaties moet aanpakken, is niet eenduidig
te beantwoorden. als je gaat samenwerken
dan is er het risico dat het niet loopt zoals
de bond wil en dat anderen de bloemen voor
de winst ontvangen en dat is niet eerlijk. Maar
dat wil weer niet zeggen dat je om die reden niet
moet samenwerken. het gaat om het doel en als
dat samen kan worden bereikt, prima. Maar geef
wel de eer aan wie het toekomt.”
RoL vAn HeT LeI
over de rol van het landbouw-economisch
Instituut (leI) bij met name het pachtprijzenbesluit
is Melse ook kritisch. “de onderzoekers en
adviseurs van het leI worden betaald door de
overheid die ook tevens een grote verpachter
is. die constructie is niet goed, want het leI
is te weinig onafhankelijk. hun systeem is ook
niet doorzichtig genoeg.”
de oud-voorzitter vindt het jammer dat staatssecretaris
henk bleker het niet lijkt te redden
met de hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen.
heel positief vindt hij overigens blekers huidige
aanpak van de natuurclaims op landbouwgrond.
“het is bijvoorbeeld toch idioot om een
van de mooiste landbouwgebieden in ons land
‘de noordwaard’ in de biesbosch op te offeren
voor natuur en ruimte voor de rivier. die mooie
polder is naar de bliksem geholpen en dat was
helemaal niet nodig geweest als we duitsland
op hun verantwoordelijkheid hadden gewezen
om daar het water vast te houden. allemaal
geklungel door lui die op kosten van onvermogen
dit soort plannen hebben gelanceerd. er is
gewoon gesold met goede landbouwgebieden.
Ik ben ervan overtuigd dat dit in veel gevallen
heel anders had gekund.”
TIPS vooR HeT BeSTuuR?
”dat weet ik niet hoor. Ik ben er te lang uit. Ik
zou zeggen strijdbaar blijven en regelmatig
sprekers uitnodigen om alert te blijven. niet
anderen de kastanjes uit het vuur laten halen,
maar dat zelf doen. een belangrijk punt om
in de gaten te houden, is nog dat de pachtprijs
waardevast is en wordt gehouden. dat
betekent dat pachters extra worden belast ten
opzichte van grondeigenaren waardoor de situatie
van de pachters jaarlijks zwaarder wordt
ten gunste van de verpachters.”
De ToeKoMST vooR De LAnD-
BouW?
“In de toekomst kijken is altijd moeilijk, maar die
ziet er niet slecht uit met een groeiende wereldbevolking.
Ik hoop dat een ding niet gebeurt en
dat is dat er door overheden wordt ingegrepen
als de boerenprijzen eens heel goed zijn. dat is
in het recente verleden al eens gedaan. We werken
met open grenzen en wereldmarkten en als
de grondstofprijzen door welke omstandigheden
ook een keer naar boven schieten dan komt ons
dat toe en dan moeten we ons teweer stellen
tegen manipulatie van de prijzen en het onder
kunstmatig druk zetten daarvan door overheden.
dat is niet eerlijk.”
Johan Wierenga
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 5

ex-VOORzitteR pachtkaMeR en centRaLe GROndkaMeR MR. k. kOk
‘Ontwikkelingen hebben niet
geleid tot stabiel areaal pacht’
Mr. K. Kok is 13 jaar in dienst geweest bij de Christelijke Boeren- en Tuindersbond)
CBTB) onder andere als adviseur in pachtzaken. Daarna heeft hij ongeveer een jaar
gewerkt in dienst van de gemeente Den Haag, totdat er een vacature voor griffier
van de Centrale Grondkamer ontstond waarin hij werd aangenomen. Tevens werd hij
waarnemend-griffier bij de rechtbank en kort daarna rechter-plaatsvervanger, eerst in
strafzaken en later ook in civiele zaken. In 1983 is hij rechter geworden in de rechtbank
Arnhem en in 1986 raadsheer in het gerechtshof te Arnhem, waarna in 1995 vicepresident
van dat hof. Hiertoe behoorde ook de pachtkamer. Tot 2000 was hij voorzitter van
de pachtkamer en de centrale grondkamer.
6 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012

Op welke wijze kunt u zich de BLHB
herinneren?
”Met de blhb had het hof niet direct te maken,
maar de publicaties en het tijdschrift de
landpachter waren uiteraard bij ons bekend en
daar werd kennis van genomen. Vooral berend
kingma als secretaris van de bond is bij mij
bekend. de blhb was en is een bond die heel
duidelijk opkomt voor de belangen voor de
pachter. Ik heb geen beeld van de bond als een
organisatie die tegen beter weten in overal op
tegen is.”
Er is de afgelopen jaren (vooral na 2007)
veel veranderd in de wetgeving en het
pachtprijzenbesluit. Hoe beoordeelt u
deze veranderingen?
”de achtergrond van alle wijzigingen is eigenlijk
het streven tot het redden van de pacht. er zijn
wijzigingen doorgevoerd om de teruggang van
de pacht een halt toe te roepen. je kunt best
wat vraagtekens zetten bij de wijze waarop dat
in de wetgeving is terecht gekomen. Vooral
de tweeslachtigheid in de pachtwetgeving,
de geliberaliseerde pacht ten opzichte van de
reguliere pacht, geeft een groot verschil in bescherming
van de pachter. terwijl je ziet dat al
die ontwikkelingen niet hebben geleid tot meer
of een stabiel areaal pacht.”
Is die pachtersbescherming nog steeds
nodig?
”Ik denk het wel. nederland is een klein land,
met weinig grond en veel behoefte aan grond.
dus zal de grond gewild en duur blijven. dat
heeft ook zijn weerslag op de pacht.”
Heden ten dage is er discussie over de
pacht en op welke wijze de pacht in de
toekomst gestalte zal moeten krijgen.
Welke suggesties heeft u hiervoor?
”hoe dit moet, dat is een nauwelijks te beantwoorden
vraag. Volledige liberalisering zal zeer
in het nadeel van de pachter zijn. er zal dus
een evenwicht moeten komen. een goed evenwicht
is het evenredig beschermen van zowel
de belangen van de pachter als die van de verpachter.
Voor de wetgever is de vraag hoe dit
het beste in de regelgeving kan worden vastgelegd.
daaraan kan een breed samengestelde
commissie bijdragen, waarbij de belangenbehartigers
oog moeten hebben voor elkaars
belangen. de problematiek is een mengelmoes
van allerlei aspecten in de pacht. daar waar de
één moeite heeft met de pachtersbescherming,
gaat het bij de ander om het rendement. of om
de pachtprijs. dus elke probleemvraag is een
deelvraag waar geen algemeen antwoord op
te geven valt. Wat voor de verpachter aantrekkelijk
is, gaat ten kosten van de belangen van
de pachter en omgekeerd. Verpachter zal een
lagere grondwaarde (de waarde in verpachte
toestand) en pachtersbescherming moeten accepteren
in ruil voor direct en indirect rendement.
pachter zal moeten betalen voor zijn zekerheid.
de indeplaatsstelling van een zoon of
dochter is een terecht sociaal aspect in de wet.
In mijn optiek is bijvoorbeeld loopbaanpacht in
dit kader geen goede zaak. continuatie is ook
belangrijk in verband met de investeringen van
de pachter in het gepachte.”
De uitspraken van de Centrale Grondkamer
aangaande de pachtprijs lijken door
de ingewikkeldheid van het pachtprijzenbesluit
er niet eenvoudiger op te
worden. Op welke wijze zou de rechtsgang
kunnen worden verbeterd?
”In 1995 is begonnen met het streven de
maximale pachtprijs van verpachte grond te
bepalen op 2 procent van de vrije verkeerswaarde.
omdat sindsdien bij de bepaling van
de hoogst toelaatbare pachtprijs telkens weer
moet worden begonnen met een waardering
op basis van de normen 1992/1994, is een
vrijwel onwerkbaar systeem ontstaan, terwijl
na elke wijziging van de normen de rapporten
weer dikker worden. het probleem is vooral dat
telkens weer de verkeerswaarde in het – steeds
verdere - verleden moet worden vastgesteld.
bijvoorbeeld bij de bepaling van de pachtprijs
van een object in 2012 moet worden bepaald
wat de verkeerswaarde van dat object was in
1995, 1998, 2001, 2007, 2009 en 2011! Mag
ik dit ridicuul noemen? In 2007 is er nog een
pachtprijssysteem bijgekomen voor nieuwe
contracten. Sindsdien bestaan er dus twee
pachtprijssystemen naast elkaar en omdat
natuurlijk ook de oude reguliere pachtovereenkomsten
nog lang zullen blijven bestaan,
blijft dit zo als de wetgever niet ingrijpt. Voor
deskundigen is het zo langzamerhand al (te?)
ingewikkeld geworden en nog maar nauwelijks
te begrijpen; wat moet het dan niet zijn voor
de contractpartijen zelf? Ik zou graag zien dat
we van dit systeem af raken en dat voor alle
pachtvormen die vallen onder het regime van
de pachtprijsbescherming één uitgangspunt
geldt: 2 procent van de vrije verkeerswaarde is
de hoogst toelaatbare pachtprijs. We moeten
dan bij herziening uitgaan van de tussen partijen
geldende pachtprijs (hoe hoog of hoe laag
deze ook is). als die geldende pachtprijs lager
is dan de 2 procent, dan komt er ieder jaar een
bepaald percentage bij (dat kan wat mij betreft
een laag percentage zijn van bijvoorbeeld 1
procent of 2 procent per jaar, maar daar valt
over te twisten), totdat de 2 procent is bereikt.
Is de geldende pachtprijs hoger dan de 2 procent,
dan gebeurt het omgekeerde: verlaging
met een bepaald percentage per jaar totdat de
2 procent is bereikt. In de waarde van de grond
komt ook de kwaliteit ervan tot uiting. tevens
moet daarin rekening worden gehouden met
de specifieke omstandigheden van het object.
over de genoemde 2 procent van de verkeerswaarde
is mogelijk te discussiëren, maar een
pachter moet wel beseffen dat tegenover zijn
rechtsbescherming en het gebruiken van het
beschikbaar gestelde kapitaal een redelijk
rendement behoort te staan.”
”overigens ben ik van mening dat vooruitlopend
op een mogelijke evaluatie van de wijzigingen
in het pachtrecht het hiervoor geschetste
probleem met de pachtprijzen alvast moet
worden aangepakt en geregeld. dit kan geen
uitstel velen, want de bestaande problematiek
wordt ieder jaar erger.”
Wat wilt u de BLHB meegeven voor de
belangenbehartiging de komende jaren?
”ga door met de behartiging van de belangen
van de leden, dat is het recht en de plicht van
de bond. Maar sta ook open voor gerechtvaardigde
belangen van verpachterszijde. als je op
een enkel punt een veer moet laten, maar wat
uiteindelijk in het belang van de pacht nodig is,
is dat ook in het eigen belang.”
Jos van Maanen
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 7

Oud-secRetaRis beRend kinGMa:
‘Als onderhandelen
niets meer oplevert dan
stoppen met praten’
Gepensioneerd veehouder Berend Kingma uit Marum (Gr.) heeft in de periode 1973-
2007 het secretariaat van de Bond gevoerd. Hij heeft daarna bepaald niet stil gezeten.
Jaarlijks heeft hij ongeveer 17.000 kilometer per fiets afgelegd in vooral Noord-Nederland.
Op zijn kilometerteller staat nu 86.000 kilometer. Na een gesprek met hem over
de periode bij de BLHB moesten de dagelijkse kilometers nog even worden afgelegd.
Als een echte prof spurt hij weg. Een gesprek aan de meet op zijn boerderij.
berichten uit de oude doos...
bericht uit 1924
8 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
De in de wet vastgelegde positie van de
pachter is in uw bestuurlijke periode
nogal veranderd?
”die positie is bepaald niet beter geworden. al
voor ik bij de bond kwam is dat afkalvingproces
begonnen met het opheffen van de Wet
Vervreemding landbouwgronden. het gevolg
daarvan was dat er een gat ontstond tussen de
vrije en verpachte waarde van grond. de pachtdruk
werd zo groot dat eigenaren/verpachters
steeds minder geneigd waren grond regulier
te verpachten. begrijpelijk van hun kant, maar
slecht voor de reguliere pacht die toen dus al
door onze vingers begon te glippen.”
Hoe werd op die nieuwe ontwikkeling
gereageerd door de landbouworganisaties?
”opmerkelijk was dat de organisaties toen vrij
eensgezind waren bij het wettelijk vastleggen
van de belangen van pachters en verpachters.
bij wet was de commissie voor grond- en
pachtprijspeil ingesteld. de positie van de
grondgebruikers daarin was vrij sterk. deze
commissie is wegbezuinigd. ervoor in plaats
kwam het overlegmodel (polderen) waarin ook
de natuurorganisaties en Sbb (verpachters)
een plaats kregen. dat is slecht gebleken voor
de blhb, want de pachters verloren invloed.
We hadden ons toen misschien uit het reguliere
overleg terug moeten trekken. als bestuur
hebben we die stap niet gezet en geprobeerd
te redden wat er te redden viel. Maar we zaten
toen al op een glijdende schaal. het blijkt nu
zonneklaar dat de zwakste schakel de verliezer
is. de pachter is niet de gelijkwaardige partij op
de grondmarkt.”
De bond heeft altijd een haat-liefde verhouding
gehad met LTO.
”ja, dat is waar. het bestuur wilde vaak wel
zaken doen met lto. Ik was daar niet zo voor.
lto heeft nu eenmaal andere belangen en mikte
meer op vrijheid van handelen bij pachters en

verpachters. daar ben ik altijd tegen geweest,
maar het bestuur besloot wel eens anders.”
Eigenaren/verpachters zeggen steeds
nadrukkelijker dat pachters teveel worden
beschermd.
„Vanuit hun positie begrijp ik die opstelling.
het heeft alles te maken met meer vrije pacht
en minder reguliere pacht. als behartiger van
de pachtersbelangen was ik daar tegen. In het
brede overlegmodel is de deur naar liberalisatie
open gegaan en in beginsel is dat geen goede
zaak. het is net als de opheffing van de Wet
Vervreemding landbouwgronden de bijl aan
de wortel van de ouderwetse maar zekere en
veilige reguliere pacht.”
Had de politiek hier een steviger positie
moeten innemen?
”Zolang partijen er samen uitkomen, vindt de
politiek het goed. Zo werkt het nu eenmaal.
het is de vraag of de blhb bij het overleg over
bijvoorbeeld het nieuwe pachtprijzenbesluit en
een verdere liberalisatie aan tafel had moeten
blijven zitten. Ik was er al lang bij weggelopen.
er is onmiskenbaar een trend ingezet waarbij er
steeds minder reguliere pacht komt. het gaat
alleen nog om het rendement voor de verpachter
en het oude reguliere systeem is sterk aan
het verwateren tot het op sterk water staat.
de situatie van veilige en langdurige pacht van
vroeger komt niet meer terug.”
In hoeverre moet het brede overleg tussen
partijen een rol blijven spelen bij
het vaststellen van de nieuwe pachtprijzen?
”Steeds meer gaan de verpachter en de pachter
het onderling regelen en daar gaat het wettelijke
systeem aan ten onder. er ontstaat een
steeds zakelijker verhouding tussen pachters
en verpachters. de pachters moeten zich maar
redden. overigens schort er nogal wat aan het
systeem. Zo zit er ruis in het systeem. denk
aan de niet verklaarbare verschillen tussen regio’s.
en ik heb de indruk dat de maximumprijs
nooit naar beneden gaat.”
Wat wilt u het bestuur en de leden meegeven
voor de volgende periode?
”Voor mij staat vast dat de oude verworvenheden
van de pacht in de pachtwet zoals recht
op continuatie, melioratie en pachtprijsbeheersing
steeds verder onder druk komen. het
bestuur komt steeds weer voor de afweging of
onderhandelen nog iets oplevert. Zo niet dan
stoppen met praten, want je moet het resultaat
van het overleg wel naar de achterban kunnen
verantwoorden. Ik zie de liberale pacht voor
korte periode steeds meer opkomen ten koste
van reguliere pacht. dat was ook de situatie in
de jaren dertig. er is dus niets nieuws onder de
zon en het zal ooit wel eens weer anders gaan,
maar dat maak ik niet meer mee.”
Johan Wierenga
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 9

Oud-VOORzitteR jan de kRuif:
‘Op naar een beter
Pachtprijzenbesluit’
Jan de Kruif is in 1968 gestart met 40 hectare pacht plus gebouwen in Hooge Mierde op landgoed
‘De Utrecht’ van ASR. Hij begon op een boerderij waar veel onderhoud en nieuwbouw moest gebeuren,
maar ook grondverbetering, egaliseren en drainage hebben ze zelf gedaan. Jan en zijn vrouw
hebben het bedrijf eind 2009 overgedragen aan hun dochter en schoonzoon. De hoeve is nu 61 hectare
groot. Naast pacht heeft De Kruif nog 25 hectare in België in eigendom. Achteraf is die aankoop
een hele goede greep geweest. Ze melken 110 koeien. Op een deel van de grond telen ze conserven
en consumptieaardappelen. De Kruif is een aantal jaren voorzitter van de bond geweest.
als voorzitter en als lid van de bond hebt u altijd
blijk gegeven van grote betrokkenheid bij de
bond. Waar komt dat vandaan?
”de betrokkenheid is ontstaan door de noodzaak
en de interesse om de pachtwet beter te
leren kennen. als pachter en zeker als hoeve-
10 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
pachter moet je weten wat je verplichtingen en
rechten zijn. op landgoed de Utrecht kun je
zien dat een goede pachter van grote waarde
kan zijn voor een landgoed, dankzij een goede
samenwerking tussen verpachter en pachters.
het mooie van hoevepacht is dat de eigenaar
zeer direct betroken blijft bij de ontwikkeling van
zijn hoeve.”
U hebt altijd veel aandacht gevraagd voor
hoevepacht. Was dat nodig?
”bij uitgifte in pacht is de positie van de

verpachter veel sterker dan van een pachter.
Wij konden onze boerderij pachten omdat
anderen er vanwege de slechte staat geen
trek in hadden. Vroeger, voor de pachtwetgeving,
werden hoeven kortdurend verpacht
met als gevolg dat de toestand van land en
gebouwen steeds slechter werd. dit was voor
alle betrokkenen een slechte zaak en ook niet
goed voor het sociale leven op landgoederen.
hoevepacht moet het uitgangspunt zijn bij de
pachtwetgeving en dat moet zo blijven. ga je
pacht van gebouwen en losland als twee afzonderlijke
zaken beschouwen, dan raak je de
samenhang kwijt en op den duur de argumenten
om de pachtwet te behouden. In het kader
van duurzaamheid en verantwoord grondgebruik
zijn pachters van cruciaal belang. het
zijn geen toevallige passanten, maar mensen
die op die plek een langdurig bestaan willen
opbouwen en dit kan perfect matchen met het
landgoed.”
U hebt ook de nodige aandacht voor erfpacht
gevraagd.
”erfpacht is niet mijn favoriete toepassing van
pacht, omdat de voorwaarden door verpachters
worden gedicteerd. dit kan omdat er onvoldoende
marktwerking is. te vaak zie je financiële
problemen bij erfpacht en torenhoge boetes
als ze er van af willen of voor de hoge prijzen
of canons geen overnemer kunnen vinden.
hier is eigenlijk nog niets verbeterd. de meeste
aanbieders hanteren geen goede voorwaarden.
het prijsniveau van de canon zou een sterkere
relatie moeten hebben met het opbrengend vermogen
van de grond. overleg en of wetgeving
kunnen dit bewerkstelligen. Voor uit de hand
gelopen contracten zou een arbitragecommissie
aangewezen door de pachtkamer met bindende
voorstellen een optie zijn. dit geldt trouwens ook
voor kantoren en bedrijfsgebouwen.”
U hebt in het verleden procedures gevoerd
tegen de verpachter. Waar ging het
ten principale om?
”ten principale ging het om een eerlijke verde-
ling van de opbrengsten die voortkomen uit het
bewerken van de grond in samenhang met de
gebouwen. als je de pachtwetgeving wilt verbeteren
of behouden dan is dit de basis.”
Hebt u het gevoel hiermee iets te hebben
bereikt voor uzelf en collega’s?
”ja, een flinke demping van de pachtprijs voor
nieuwe gebouwen gedurende de eerste twintig
jaar. dit is eerlijker delen!”
Moet er op dit punt nog meer gebeuren?
”Voor optimaal ondernemen bij hoevepacht is
het recht van opstal zeer geschikt. de verpachter
heeft maximale inspraak en de pachter kan
fiscaal beter uit de voeten. Verder is de verpachter
verlost van onderhoud. je moet het allemaal
wel goed regelen.”
Past pachten op een landgoed wel bij het
Pachtprijzenbesluit?
”het speciale van pacht op een landgoed is
dat vorm, inrichting en gebruik van de hoeve
moeten bijdragen aan de instandhouding en
verduurzaming van het landgoed. dat kan
ook bijzonder beheer inhouden. hier merk je
duidelijk dat het pachtprijzenbesluit niet voldoet.
Zo is de prijs van de grond op het landgoed niet
bekend. dus de regionorm volstaat niet. Zeker
niet bij afwijkende voorwaarden en of omstandigheden.
Mijn pleidooi is dan ook terug naar
het opbrengend vermogen op basis van de te
telen gewassen!”
Heeft de bond zich goed verweerd tegen
de aanvallen op reguliere pacht?
”In zijn algemeenheid ja! als je verder in deze
materie duikt dan moet je vaststellen dat een
deel van de regels dient om de pachter voor
langere tijd een mogelijkheid te bieden voor
een (goed) inkomen en een mogelijke voortzetting
door directe verwanten. daar staan de
belangen van verpachter tegenover die vooral
liggen in het eigendomsrecht en vermogensrecht.
als bond zijn we hier niet altijd rechtlijnig
geweest.”
Het continuatierecht is een groot goed,
maar staat wel onder druk.
”dankzij het continuatierecht blijft een pachter
met opvolger investeren in de hoeve. dit is van
belang voor pachter en verpachter. het houden
van pachtgrond door pachters die niet meer
actief zijn of zelfs onderverpachten schaadt
in belangrijke mate de belangen van jonge pachters.
als bond moeten we ons hiervan duidelijk
distantiëren.”
Wat zou u de huidige bestuurders van de
bond willen meegeven?
”altijd uitgaan van hoevepacht en van de stelling
dat er een eerlijke verdeling van de opbrengsten
uit grond en gebouwen moet zijn. en op tijd de
juiste kennis inhuren!”
Wat te zeggen van liberale pacht?
”bij kortdurende pacht en teeltpacht is de
pachter in de eerste plaats geïnteresseerd in de
opbrengst. Investeringen in duurzaamheid, het
voorkomen van aaltjes en structuurverbetering
zullen veelal achterwege blijven. dat is ongewenst,
zeker ook voor de verpachter!”
Hoe lang is er nog behoefte aan de BLHB
als belangenbehartiger?
”aan pacht zal het niet liggen, die blijft wel. In
oppervlakte zal pacht in alle vormen toenemen
door de hoge grondprijs, denk aan speculatie en
de behoefte aan grotere bedrijven. Wanneer de
blhb zich weet te onderscheiden, zal het een
gewaardeerde belangenbehartiger blijven. pacht
leeft niet echt bij lto.”
Nog een hartenkreet?
”eerlijkheid en rechtvaardigheid van hoevepacht
benadrukken, omdat er geen sprake is van een
goed functionerende markt. beleggers moeten
hun risico’s niet afwentelen op pachters. op
naar een beter pachtprijzenbesluit dat meer
recht doet aan de inspanningen van de pachter!”
Johan Wierenga
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 11

dijkGRaaf aLfRed Van haLL
‘Pacht heeft bijgedragen aan
ontwikkeling van de landbouw’
Alfred van Hall is dijkgraaf van het waterschap Hunze en Aa’s. Op zijn 64ste is hij weer benoemd voor
een termijn van zes jaar. Hij werd in 1947geboren in Hattem, op een kleine buitenplaats van 10 hectare,
gebouwd door zijn grootvader in 1905. Hij studeerde rechten in Groningen. Daarna was hij tien
jaar leraar op een middelbare school in de vakken privaat- en publiekrecht. In 1983 werd hij secretaris
van het waterschap Salland en vanaf 1991 voorzitter van het kleine waterschap Eemszijlvest in Groningen.
Na een grote fusie in 2000 ontstond het huidige waterschap. Van 1994 tot 2007 was Van Hall
hoogleraar waterstaats- en waterschapsrecht aan de Universiteit Utrecht.
Hoe komt Van Hall bij de pacht terecht?
Minister Veerman belde mij op. hij was ooit
hier in groningen geweest, waar we elkaar
toen hebben ontmoet. hij zei: ‘Van hall,
mijn voorgangers en ik slepen al jaren een
probleem met ons mee inzake de pacht. en ik
heb iemand nodig die in staat is om partijen
bij elkaar te brengen.’ Ik heb helemaal geen
verstand van pacht! dat moest juist ook. ‘de
kennis zit bij de commissieleden’, zei de minster.
Ik vond het eervol. Ik heb hem gevraagd
of hij bij unanimiteit het resultaat zou willen
verdedigen in de tweede kamer. hij zou zich
daarvoor inzetten. later kwam minister Verburg
met het verzoek om met de commissie
om tafel te gaan over een ander pachtonderwerp.
Ik heb die commissies met veel plezier
geleid. ook om de sfeer. Ik vond de deelnemers
allemaal aardig en positief. dat kwam
ook omdat ik beide partijen begreep. pach-
12 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
ters, afhankelijk als ze zijn van de verpachter
die de macht en de grond heeft waarop ze een
inkomen moeten verdienen. Maar ook de verpachters
die hun bezit in stand willen houden
en daar inkomsten voor nodig hebben. Mijn
ervaring was dat de leden van de commissie
met compassie hun standpunten verdedigden.
overigens, het is heel bijzonder dat ik een
bijdrage heb kunnen leveren aan het historische
feit dat pachten niet alleen maar kunnen
stijgen, maar ook dalen, als uitkomst van de
commissie pachtnormen. het resultaat is
een opstap, een brug naar de onderliggende
vraag, hoe we verder gaan met het instituut
pacht. partijen zullen moeten blijven investeren
in elkaar, en zich niet ingraven in eigen
standpunten. dan blijven we doorhobbelen
zonder oog voor de risico’s die het pachtinstrument
dan loopt: het pachtareaal zal blijven
teruglopen.”
Hoe heeft Van Hall in dat debat de BLHB
ervaren?
de blhb is een relatief kwetsbare belangengroep,
ook door zijn omvang. Ik heb bewondering
voor de blhb die strategisch knap heeft
geopereerd. door goed te luisteren en het
standpunt te beargumenteren kon de vertegenwoordiger
van de blhb een wezenlijke bijdrage
leveren aan het eindresultaat. typerend
is zijn uitspraak: ik heb begrip voor hetgeen
naar voren wordt gebracht, maar ik heb mijn
eigen verantwoordelijkheid als voorzitter van
de bond; in die verantwoordelijkheid is dit mijn
standpunt. Waarbij hij mensen liet aanhaken bij
zijn opvattingen en daar begrip voor vroeg.”
Welk beeld had Van Hall van de BLHB in
het algemeen?
”Ik kende de blhb door toenmalig secretaris
kingma. Ik vond dat de bond zijn belangen

goed wist te verwoorden. de blhb heeft de
pacht en pachters als partij een stem gegeven.
Uit noodzaak in het verleden geboren, met
een toenemende professionalisering. Meer
zelfbewust ten opzichte van de verpachters.
de verhoudingen zijn in de loop van de tijd
veranderd. niet meer ‘de arme pachters’ tegenover
de ‘sterke adel’ of overheid. er is nu meer
evenwichtigheid vanuit ieders eigen belang. en
ook de voorzitters staan voor hun bond. Waarbij
iedere tijd zijn eigen type voorzitter heeft.
de vorige voorzitter beoefende vooral de stille
diplomatie wat in die periode goed werkte. de
huidige tijd vereist een meer uitgesproken voorzitter
die er nu ook is gekomen. de bond heeft
de slag naar de moderne tijd durven maken.
Voorzitters en bestuurders hebben over pacht
duidelijke opvattingen. daar staan ze voor, daar
gaan ze voor.”
Heeft de pacht en daarmee de BLHB een
toekomst?
”je hebt een gewenst antwoord en een realistisch
antwoord. nederland kan niet zonder
pacht, pacht hoort bij nederland. op heel veel
plaatsen gaat het goed met de pacht. laten
we het kind niet met het badwater weggooien.
pacht heeft wezenlijk bijgedragen aan de
ontwikkeling van de landbouw in brede zin.
Waarbij eigenaar en gebruiker elkaars belang
zoeken op basis van de grond. dat is een
gewenst beeld.”
”de realiteit is dat je moet zorgen dat in de veranderende
maatschappelijke omgeving een in
wezen historisch instrument wordt aangepast
aan de dynamiek van de moderne tijd. pacht is
een prachtvorm van financiering die moet blij-
berichten uit de oude doos...
ven. als we niet in staat zijn om de pacht aan te
passen aan moderne ideeën, gaat het verloren.
Maar dat is niet aan het instrument pacht te
wijten, maar betrokken belanghebbenden en
de wetgever.”
Wat zou Van Hall de BLHB willen meegeven
voor de toekomst?
”Ik wens de bond toe dat zijn belangenbehartiging
gestalte blijft krijgen vanuit maatschappelijke
betrokkenheid. die gaat vooraf aan belan-
bericht uit 1923 bericht uit 1948
genbehartiging. pacht kan zich niet veroorloven
om in een beschut hoekje van de wervelende
samenleving te blijven zitten. je moet mee
met de transitiefase van de samenleving, in de
frontlinie durven staan. nodig is een eigentijdse
vormgeving aan een waardevol instrument. bij
de evaluatie van de pachtwetgeving kan de bond
opnieuw zijn verantwoordelijkheidsbesef tonen.
Ik wens de bond een goede toekomst toe.”
Jos van Maanen
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 13

dinie bisseLinG:
‘Voortbestaan Bond
van Landpachters van
groot belang’
Mede-ondernemer Dinie Bisseling uit Groessen bij Duiven (Gld.) is vanaf 1976 steeds
nauw betrokken geweest bij de belangenbehartiging via de vrouwenorganisaties in
de agrarische sector. Ze heeft zich vooral gericht op zaken die het voortbestaan van
het bedrijf en het inkomen raken, zoals de melkquotering, de herstructurering van de
varkenshouderij, mond-en-klauwzeer en varkenspest. Dinie en haar man hadden een
agrarisch bedrijf van ongeveer 38 hectare waarvan een gedeelte eigendom, reguliere
pacht en ruim 5 hectare geliberaliseerde pacht. Zij hebben het bedrijf aan hun zoon en
schoondochter overgedragen. Die melken nu ongeveer 50 koeien. Het is een gemengd
bedrijf, want ze telen ook bieten, maïs en tarwe. De varkens zijn weggedaan.
Daarvoor in de plaats is een paardenhouderij/paardenpension gekomen.
Sinds wanneer bent u lid van de BLHB?
”begin jaren negentig hebben wij ons aangemeld
als lid. daar hebben we geen spijt van
gehad, want de adviseurs van de bond hebben
ons altijd deskundig bijgestaan.”
Waarom bent u destijds lid geworden?
”omdat pacht toch een vrij ingewikkelde materie
is, waar teveel van af hangt als er geen deskundige
begeleiding is. bovendien hadden wij het
gevoel dat een organisatie die specifiek voor de
pacht opkomt, moet worden gesteund.”
berichten uit de oude doos...
bericht uit 1939
14 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
Wat ziet u als voordelen van het lidmaatschap?
”het is van het allergrootste belang dat je altijd
een beroep kunt doen op deskundigen als je te
maken krijgt met pachtzaken.”
U hebt dus meerdere malen een beroep
gedaan op de deskundigheid van de
bond?
”ja, bij de bedrijfsopvolging en bij de pachtomzetting
tijdens de ruilverkaveling. In samenwerking
met de bond is er overleg geweest over
bericht uit 1967
eventuele aankoop van het pachtperceel, maar
wij hebben nu weer een regulier pachtcontract
van de nieuwe eigenaar. de ondersteuning door
de bond is zeer tot onze tevredenheid verlopen.”
Zou de bond moeten samenwerken met
andere belangenbehartigende organisaties?
”belangenbehartiging bij pachtzaken zal zeer
moeilijk met andere organisaties gaan, omdat
die rekening moeten houden met de belangen
van andere doelgroepen.”

De bond bestaat 90 jaar. Komen er
nog veel jaren bij of zullen pachters en
verpachters het steeds meer onderling
gaan regelen? Denk daarbij aan het
teruglopen van reguliere pacht en de
toename van de liberale en grijze pacht.
”pacht zal altijd blijven. Maar het gaat om het
veiligstellen van de rechtszekerheid van pacht.
Want de pachter blijft altijd de zwakkere partij.
die rechtspositie is in de loop van de laatste
decennia door wijzigingen in de pachtregels
zwakker geworden vooral bij de ingrijpende
wijziging van de pachtwet in 1995. Maar ook
de commissie leemhuis-Stout deed rond
2000 een verwoede poging om de wettelijke
bescherming om zeep te helpen. de bond
heeft ook toen alles op alles gezet om de zeer
grote belangen van pachters helder in beeld te
brengen en te verdedigen.”
Wat zou u het bestuur nu op het hart
willen drukken?
”dat er een groot verschil in rechtspositie is en
zal blijven tussen verpachters en pachters en
dat de positie van de pachters absoluut niet
verder onder druk mag komen. het is immers
zo dat de meeste verpachters een gegarandeerd
rendement uit belegging, een safe belegging
hebben en ook nog eens de zekerheid van
vergoeding voor geldontwaarding. over hun
berichten uit de oude doos...
rendement gesproken, in 1950 was de waarde
van de grond 5.000 gulden per ha en nu is dat
ongeveer 50.000 euro per hectare. tel uit je
winst…” Verder geldt er bij vererving van verpachte
gronden een veel lager successierecht,
hebben ze een gegarandeerde pachtprijs terwijl
ook een gedeelte van de waterschapslasten
door de pachter worden betaald.”
”daartegenover staan voor de pachters de
oogst- en prijsrisico’s, maar ook de wankele
duurzaamheid van het bedrijf. denk bijvoorbeeld
aan geheel of deels wegvallen van het
pachtareaal bij het bedrijf. dan vervallen ook
gelijk de pachterinkomsten uit quota als suiker
en melk, varkensrechten en mestrechten. de
pachter zit in een kwetsbare positie, want
wegvallen van pachtareaal brengt een uitholling
van het inkomen met zich mee. In het
ergste geval komt zelfs het voortbestaan van
het bedrijf van de pachter in gevaar. rechtszekerheid
is en blijft dus van levensbelang voor
de pachter.”
De bond moet met kracht voortgaan?
”het bestaand van de bond van landpachters is
van onschatbaar belang, vind ik. ga daar volop
voor !!!!!. gefeliciteerd, dank voor de afgelopen
jaren en alle succes voor de toekomst.”
Johan Wierenga
bericht uit 1934
berichten uit de oude doos...
bericht uit 1924
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 15

Johan Wierenga samen met ex-voorzitter Jos van Maanen.
16 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
Sociale
heeft
Ik herinner me nog goed hoe zeer het bestuur
van de bond zich heeft ingespannen om van
het 75-jarig jubileum een feest te maken. er
verscheen een speciaal nummer van de landpachter.
dat is nu bij de viering van het 90–jarig
bestaan weer het geval. het is al weer lang
geleden, maar het was een goed en vooral
nuttig feest met voordrachten en bespiegelingen
over het belang van een duurzame pachtwet.
hoewel aanvallen op het instituut pacht
toen nog in het verschiet lagen, hing er al wel
iets in de lucht: feest maar ook waakzaamheid
en vertrouwen in de eigen organisatie. het
ging en gaat bij de bond ook ergens over: zekerheid
en continuïteit voor agrarische gezinnen.
In een aantal opzichten een kwetsbare en
afhankelijke positie die moet worden bewaakt.
daarvan waren de pachters destijds overtuigd
en je hoefde dan ook echt geen ziener te zijn
om te weten dat het 90-jarig jubileum wel zou
(moeten) worden gehaald.
daar zijn we nu. het bestaansrecht van de
bond is de laatste decennia echt op de proef
gesteld toen verpachters zich na een periode
van betrekkelijke rust eind vorige eeuw begonnen
te roeren. Ze ervoeren de wettelijke
bescherming van de pachters als voor hen
te knellend. beleggers zouden zich zelfs uit
de sector terug gaan trekken en er zou meer
zwarte pacht komen, zo waarschuwden ze.
enkele belangrijke knelpunten waren volgens
de verpachters een wettelijk geregelde en
bijna automatische opvolging, de pachtdruk
en het in hun ogen pachtervriendelijke
pachtprijssysteem. het bestuur voelde al snel
aan dat er een aanslag dreigde op de wettelijk
geregelde sterke positie van de pacht en de
pachters. en die kwam er. Met een hoop werk
voor het bestuur in de afgelopen 15 tot 20
jaar.

component
knauw gekregen
In hoeverre is de bond erin geslaagd de
aanvallen af te slaan? er zijn enkele bressen in
de verdediging geschoten, maar er is ook met
succes verweer geboden. per saldo heeft de
bond onder meer onder druk van de tijdgeest
enkele verworvenheden prijs moeten geven. Ik
denk dat de viering van het 90-jarig bestaan
een goede gelegenheid is om enerzijds de
wonden te likken, maar anderzijds om er
energie uit te putten voor de noodzakelijke
reparatie van de nieuwe pachtregels in het bW
en van het pachtprijzenbesluit. dat vraagt veel
kennis en kracht, want de andere partij heeft
alleen al getalsmatig gezien in de commissies
een sterkere positie.
de aanval op de positie van de pachters in
de pachtwet is in 1999-2001 stevig neergezet
door de commissie pachtbeleid onder leiding
van joan leemhuis. die commissie ging met
verregaande liberalisatie van de pacht, naar
de zin van de blhb en lto, veel en veel te
ver. de voorstellen haalden het dan ook niet,
maar de toon was gezet; een zekere liberalisatie
zou wel volgen. dat bleek. Zie de voorstellen
van de opvolgende commissies Veerman
en Van hall. de bond was in die commissies
vertegenwoordigd, maar kon de gevreesde
verzwakking van positie van de pachter, al
of niet op onderdelen samen met lto, niet
geheel voorkomen. helaas is het zo dat de
reguliere pacht sinds een aantal jaren de liberale
pacht als een geduchte concurrent naast
zich moet dulden. pachters staan meestal
niet in de rij, maar kunnen vaak niet anders en
verpachters kiezen voor winst op de korte termijn.
liberale pacht is in die zin vergelijkbaar
met de in areaal toenemende erfpacht. partijen
hebben een grote mate van vrijheid bij het
invullen van de overeenkomst met voor- maar
zeker ook nadelen voor beide partijen. naast
meer pachteronvriendelijke pachtvormen hebben
de pachters ook moeten toegeven bij de
aanbieding door de eigenaar van hun object
aan andere gegadigden, niet zijnde boeren. en
er is een nieuw pachtprijzenbesluit gekomen
waarop veel kritiek is. hoe nu verder? Vastgesteld
kan worden dat de sociale component
in de pachtwetgeving een flinke knauw heeft
gekregen. Ik denk daarbij onder meer aan het
pachtprijzenbesluit voor gronden, hoeven en
gebouwen. dit systeem is niet doorzichtig en
evenwichtig en dient te worden gerepareerd.
daar waar de pachtprijs ten onrechte uit de
pas loopt met de omgeving, daar moet snel
op verzoek van de pachter door de grondkamer
kunnen worden gerepareerd.
de deur is open gezet naar een systeem waarbij
pachters en verpachters het steeds meer
zelf moeten gaan regelen. dat hoeft zeker niet
dramatisch te zijn. Wel is het zo dat met deze
ontwikkelingen de onderhandelingstactiek en
de kennis van de regels van pacht en erfpacht
steeds meer in belang toenemen. pachters
moeten tijdig bij deskundigen informeren of en
hoe ze de onderhandelingen ingaan. Ik zie dat
er in die zin bij pacht een zekere emancipatie
plaatsvindt. die groeiende zelfverzekerdheid
en zelfbewustzijn zijn aan te merken als winst.
pachters kunnen zo beter opkomen voor hun
eigen belangen. Maar alles goed en wel, voor
mij is zeker dat we uit oogpunt van eerlijkheid
en rechtvaardigheid toch weer naar het
vroegere pachtprijzensysteem terug moeten.
dat kost wellicht wat meer, maar eerlijkheid
en rechtvaardigheid zouden ons dat waard
moeten zijn. en reguliere pacht en hoevepacht
moeten we ongewijzigd in ere houden.
Johan Wierenga (oud-hoofdredacteur
landpachter).
berichten uit de oude doos...
bericht uit 1927
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 17

18 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
dR. iR. L.h.G. sLanGen:
dr. ir. L.H.G. Slangen heeft zich als onderzoeker bij de Wageningen Universiteit jaren
bezig gehouden met onderzoek naar grond en grondgebruik en daarmee ook pacht.
Tevens was hij als boerenzoon uit de Wieringermeer betrokken bij de landbouw en
vertrouwd met het onderwerp.
de blhb is geen onbekende voor u, hoe heeft
de bond in uw optiek in het verleden geopereerd
in het speelveld van de pachtdiscussie?
”Ik denk dat de bond zich heeft laten ondersneeuwen
in het krachtenspel rond pacht en
onvoldoende kennis had om zich te weren
tegen de blokvorming van de andere partijen.
de uitkomst van de wijzigingen in de pachtwet
en de uikomsten van de commissie Van hall
wijzen dat uit.”
In 2000 is door u in samenwerking
met de heren Polman en Oskam een
publicatie verschenen: Grondgebruik,
‘Samenleving moet
wat willen we met
pachtcontracten en prijszettingsmechanismen.
Hierin is een degelijk
onderzoek verwoord naar bovenstaande
aspecten. Waarom is hier volgens u
tijdens de pachtprijsdiscussie in 2006
geen nadere invulling aangegeven door
het ministerie en het LEI?
”dat is verbazend. Ik kan daar niet anders uit
concluderen dat het rapport en onderzoeksresultaat
blijkbaar niet de gewenste uitkomst
hebben gehad. het leI heeft gebruik gemaakt
van het feit dat het ministerie iets anders wilde
dan wat in het rapport stond. jammer dat een
dergelijk onderzoek in de la blijft liggen.”
Ook later, voor de Vereniging van Agrarisch
recht heeft u door middel van een
preadvies een helder en bijna profetisch
overzicht geboden van de manco’s
van het huidige pachtprijssysteem en
pachtwetgeving. Wat zijn uw inziens de
grootste manco’s en hoe zou het wel
moeten?
”de berekening van het vereiste directe rendement
voor de verpachter is uiterst merkwaardig.
Vooral door het hanteren van een rentepercentage
dat in de praktijk geen bruikbare
optie is voor verpachters. Maar ook doordat
het indirecte, vrijwel risicoloze rendement als

zich afvragen
pacht?
de waardestijging niet is meegenomen. Verder
is het systeem niet gebaseerd op pachtbedrijven,
maar op bedrijven met eigendom. het is
nodig om onderzoek te doen naar het verschil
in bedrijfsresultaten, investeringsgedrag in
de loop der jaren en innovatie tussen pachten
eigenaarsbedrijven. dan kun je op basis
daarvan ook een eventuele correctie voor de
pachtprijs toepassen.”
Als u wordt gevraagd een systeem
voor het reguleren van pachtprijzen te
ontwerpen, hoe zou dat er in het kort
uitzien?
”Mij lijkt het een goed systeem om een gemiddeld
jaar wat betreft het bedrijfsresultaat als
basis te nemen voor de pachtprijs. en laat
daarna de pachtprijs stijgen met het prijsindexcijfer
van de gezinsconsumptie. dan heb
je eenmalig een moeilijk proces, maar daarna
ben je van de discussie af. dan weet je als
pachter en verpachter waar je aan toe bent.
een index op basis van de bruto-opbrengst is
ook een optie.”
Alle inspanningen ten spijt, is het areaal
grijze pacht toegenomen en heeft
de liberale pacht een grote vlucht
genomen. Voor veel verpachters lijkt
de rechtsbescherming van de pachter
de reden om niet regulier te verpachten.
Is het wenselijk dit tij te keren
en dient het instituut pacht beter te
worden afgestemd op het huidige
maatschappelijke denken van meer
liberalisme?
”belangrijk is de vraag: Waarom hebben we
pachtbeleid? en voor wie? Verpachters hebben
verschillende doelen met het verpachten.
een deel doet dat om het familiebezit in stand
te houden. een ander deel wil een maximaal
rendement genereren. Voor bepaalde
groepen verpachters kun je een bijbehorende
pachtvorm maken zodat de grijze pacht niet
nodig is. de samenleving zal zich af moeten
vragen: wat willen we met pacht? als de pacht
verdwijnt en daar lijkt het op, is dat ook in het
nadeel van verpachters die een waardevaste
belegging willen. als de reguliere pacht verdwijnt,
verdwijnt ook de zekerheid van goed
grondgebruik. beleggen in grond en uitgeven
in reguliere pacht geeft een zeker rendement.
dat is best uit te leggen aan potentiële
verpachters. Maar men moet dan wel in lange
termijnen denken en ook een voldoende groot
verpacht areaal hebben. regulier verpachten
heeft in het verleden bewezen waardevol
te zijn. Men heeft steeds minder oog voor
de voordelen en steeds meer oog voor de
nadelen, omdat de voordelen zo gewoon zijn
geworden.”
Zijn er vormen van pacht denkbaar
waarbij de bescherming van de pachter
minder is, maar waarbij er wel een
langdurige contractuele verbintenis is
om investeringen te kunnen doen in het
gepachte?
”een deelpachtsysteem kan hier in voorzien.
In moderne landen als Verenigde Staten,
nieuw-Zeeland is dat een veel voorkomende
pachtvorm. een andere mogelijke
vorm is een commanditaire Vennootschap,
waar een partij ‘de stille vennoot’ de grond
inbrengt. de wet moet daar wel de mogelijkheid
voor bieden. langdurige contracten
zijn noodzakelijk voor investeringen. Maar
het delen van opbrengsten, kosten en risico,
zoals mogelijk bij deelpacht, is helemaal niet
zo gek.”
Voor veel grondeigenaren die niet
verpachten, maar eventueel wel willen
verpachten is de optredende pachtdruk
bij de uitgifte in reguliere pacht een
reden om niet regulier te verpachten.
Is die angst terecht en moet er daarom
een oplossing worden gevonden voor
de pachtdruk?
”die angst is niet terecht. Zekerheid is belangrijker
dan de pachtdruk. grond wordt steeds
schaarser, zodat de grond waardevast is en
blijft. ook de verpachte waarde blijft waardevast
en bij het einde van de pacht is er van de
pachtdruk geen sprake meer. bij voldoende
groot verpacht areaal komen er regelmatig
pachtbedrijven pachtvrij beschikbaar. overigens
is de verpachte waarde erg belangrijk bij
bedrijfsovername. daarom ook is de reguliere
pacht belangrijk. je kunt in plaats van het
afgeven op de pachtdruk ook de vraag stellen:
hoe gaan we er mee om?”
Welke rol ziet u voor de BLHB weggelegd
in de toekomst en wat zou u
de Bond mee willen geven voor die
toekomst?
”ook voor de blhb is de vraag, wat willen
we met pacht? Welke garanties moet pacht
ons bieden om de continuïteit mogelijk te
maken. kijk ook eens buiten de landbouw,
bijvoorbeeld in de horecaverpachting. probeer
de voordelen van het huidige systeem uit te
dragen en probeer het nu bestaande cafetariamodel
in de pachtwetgeving te bestrijden.”
Jos van Maanen
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 19

LedenweRVeR jannes heeMstRa:
‘Terwijl ik informatie gaf werd
ik met een hooivork bedreigd’
Gerichte werving van nieuwe leden voor de BLHB werd altijd gedaan door acquisiteurs,
enthousiaste leden die tegen een redelijke vergoeding pachters ervan probeerden te overtuigen
dat ze zich in hun eigen belang beter konden aansluiten bij de Bond. Mannen als Adri
Mol en Bart Veurman (beiden helaas overleden) zijn in dit verband overbekend en succesvol
geweest. Vorig jaar is ook de laatste der Mohikanen Jannes Heemstra (84) uit Noordhorn (Gr.)
er na twintig jaar mee gestopt, gedwongen door zijn hoge leeftijd en drukke werkzaamheden
op het familiebedrijf. Jannes heeft het werven van leden altijd best leuk gevonden en spannend
ook, zo blijkt uit zijn verhalen. Op een van zijn wervingsacties is hij bedreigd met een
hooivork. Dat voorval staat hem nog helder voor ogen.
Hoe raakte je betrokken bij de bond en
waarom werd je acquisiteur?
”Vroeger hadden op de veemarkt in groningen
altijd enkele blhb-adviseurs zitting. als
veehandelaar kende ik ze dus en hen heb ik
jaren geleden om informatie gevraagd toen ik
met een verpachter problemen had over de
aankoop van grond. Ik was blij met het advies
en wilde daarom iets terug doen voor de organisatie.
Zo ben ik erin gerold. als ik terugkijk en
zie hoeveel tijd ik erin heb gestoken, dan is het
wel liefdewerk oud papier geweest. Maar dat is
helemaal niet erg, want ik vond het erg leuk.”
Hoe ging je te werk bij het winnen van
leden?
“Ik was naast veehouder ook veehandelaar,
opkoper en lid van de bond van blaarkopboeren
en zodoende bezocht ik veilingen en
berichten uit de oude doos...
20 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
boeldagen in vooral de provincies groningen
en drenthe. daar klampte ik dan de boeren
aan om te informeren of ze de blhb wel kenden.
als het antwoord negatief was, dan gaf
ik ze een landpachter en vertelde ik natuurlijk
over de doelstelling en het nut van de blhb.
als het dan pachters bleken te zijn die nog
geen lid waren, dan maakte ik ze duidelijk dat
ze zich in hun eigen belang, maar ook in het
algemeen pachtersbelang moesten aansluiten
bij de bond. door de mond-tot-mond reclame
kenden ze me op den duur in boerenkringen
welhaast overal.”
Waar had je het meeste succes?
“de meeste leden heb ik geworven op
boerenvergaderingen en voorlichtingsbijeenkomsten.
Ik kom nog uit de tijd van arme
boeren en kleine bedrijfjes. het was onder die
bericht uit 1941
boeren moeilijk leden te werven vanwege de
contributie, maar aan de andere kant voelden
ze vaak wel het belang ervan, want ze
waren als pachter erg kwetsbaar en het was
natuurlijk belangrijk dat je bij problemen terug
kon vallen op de bondsadviseurs. een sterk
punt was dat de bond goedkoper was dan de
standsorganisaties. dat gegeven gebruikte ik
natuurlijk.”
Hoe denk je over de ledenwerving in de
toekomst?
“Ik denk dat de bond het directe contact
met de boeren niet moet onderschatten. ook
telefonisch en via de website is er succes te
behalen en het voordeel daarvan is dat het
relatief goedkoop is. Ik heb begrepen dat
het bestuur die weg wil bewandelen. boeren
moeten nu naar het internet, maar ze komen

daar vaak niet aan toe omdat ze het te druk
hebben. en er zijn ook nog oudere boeren
die niet met internet werken. natuurlijk is
het aan de andere kant ook zo dat als er
echt problemen zijn, de bond als adres voor
advies vrij snel op internet wordt gevonden.
Maar dat is individuele belangenbehartiging.
Ik vind dat die boeren ook lid moeten worden
omdat algemene belangenbehartiging ook
nodig is. Ik merk trouwens wel dat het aantal
pachters sterk afneemt in mijn gebied. dat
komt door instroom van boeren die elders
zijn uitgekocht en door schaalvergroting. het
aantal pachters mag dan verminderen, pacht
blijft en ook op heel veel bedrijven, op veel
meer bedrijven zelfs. en iedereen die met
pacht te maken heeft, zou daarom de bond
moeten steunen.”
In hoeverre bleken de boeren de BLHB
te kennen?
“natuurlijk niet iedereen en te weinig, maar
soms ook wel. Maar meer bekendheid zou
zeker niet verkeerd zijn, want er ligt nog wel
een terrein braak, dat wel. Wat mij betreft dus
meer reclame in de vakbladen.”
Heb je adviezen voor het bestuur om
meer leden te werven?
“Zoals ik zei, meer reclame maken via de
landbouwbladen en het aanstellen van nieuwe
acquisiteurs zou natuurlijk niet verkeerd zijn,
maar daar zal het wel niet van komen. Ik blijf
van mening dat het directe contact toch het
beste werkt. en als boeren een advies willen
hebben terwijl ze geen lid zijn dan vind ik
dat ze eigenlijk op dat moment lid moeten
worden. de hoogte van de contributie hoeft
absoluut geen probleem te zijn.”
U bent bij een van uw wervingsacties
bijna aan de hooivork gestoken.
”Ik was op een feestelijke opening van een
biogasinstallatie bij een groot melkveebedrijf
in de buurt van de stad groningen. er waren
standjes van verschillende leveranciers en
andere ondernemers en ik dacht daar moet
ik bij zijn. Ik liep er rond en deelde landpachters
uit. dat zinde een van de medewerkers
op het bedrijf kennelijk niet want die
sommeerde mij daar mee op te houden. de
standhouders zouden er niet van gediend
zijn. niets van waar natuurlijk. Ik ging dan
ook gewoon door met praten en uitdelen.
opeens kwam die jongeman op me af rennen
met een hooivork. om me te steken of
weg te jagen. dat is nooit precies duidelijk
geworden. Maar ik was niet bang en liet
hem luidkeels weten hier niet van gediend
te zijn. gelukkig kwamen er direct mensen
tussenbeide zodat het niet echt uit de hand
liep. Maar erg plezierig was het bepaald
niet. Wat je al niet voor de bond over moet
hebben. de zaak is later door de eigenaar
met mij geschikt. Maar excuses zijn me nooit
aangeboden.”
Johan Wierenga
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 21

Felicitaties van Bleker
hendrik van houten, initiatiefnemer en later algemeen secretaris van de bond van landpachters
en eigen grondgebruikers, de blhb, was verontwaardigd over de positie van de noord-Friesche
tuinders. hij besloot op 1 september 1922 actie te ondernemen en richtte de blhb op, met als
doel: bescherm de rechtspositie van de pachter bij wet. en met succes. In 1958 kwam de pachtwet
tot stand, een wet die tot vandaag de dag – met een aantal aanpassingen – nog steeds geldt.
dat zegt iets over de bond. na 90 jaar - van harte gefeliciteerd - is de bond nog steeds
springlevend als belangenbehartiger en als een gewaardeerd aanspreekpunt voor de overheid:
kritisch, maar constructief. en die houding, die waardeer ik. en die hebben we ook hard nodig.
Want in die afgelopen jaren is het nodige veranderd. In de positie van de pachter. en in de positie
van de verpachter. een evaluatie van het pachtrecht is dan ook gerechtvaardigd.
de blhb heeft aangegeven binnenkort met een pachtvisie te komen. Ik zie daar naar uit, want
ik ben benieuwd welke antwoorden de bond geeft op de uitdagingen die spelen. denk daarbij
bijvoorbeeld aan het afwegen van de belangen van de zittende pachters, versus de belangen
van de nieuwe toetreders. het is belangrijk dat deze antwoorden zorgvuldig en met het oog op
de toekomst worden geformuleerd. Voor de toekomst van onze landbouw – en voor mijn beleid
– is een goede organisatie van pacht essentieel.
Ik wil dan ook mijn dank uitspreken voor al uw werk de afgelopen jaren. en ik kan niets anders
zeggen dan: behoudt een spiedend oog en luisterend oor open voor geluiden uit de samenleving.
dan kan de blhb nog jaren vooruit!
henk bleker,
Staatssecretaris economische Zaken, landbouw en Innovatie
Een rede van Van Houten
medeoprichter en secretaris van de Bond
”het doel van de actie is dat de Friese grond
het werk van de boer en de arbeider weer zal
belonen. hoe is het tegenwoordig? de grond
is niet slechter geworden, de inzet en de
kennis van de boer en de arbeider zijn er niet
op achteruit gegaan en toch: arm Friesland.
Iedereen weet hoe hoog de nood geworden is
op het platteland. er zijn ingrijpende maatregelen
nodig zegt de spreker om te voorkomen
dat de boerenstand helemaal ten onder gaat.
de mensen in de grote stad is het moeilijk
aan het verstand te krijgen dat er zo wordt
geleden. het is alsof er een onbekende stille
kracht is die het platteland leegzuigt. hoe kan
dit? dat komt omdat er een pachtwet is die
de landhuurder in het nadeel brengt. Men is
blij met het bestaan van de landbouwsteun,
maar zolang er geen goede pachtwet is om de
lasten van de hypotheekboer te verlagen, zijn
alle steunmaatregelen lapmiddelen.
het is tussen de hypotheekbanken en de
hypotheekboer een scheve verhouding. In
de florissante tijd werden de mensen bijna
geprest om hypotheken te nemen. Maar
nu komen ze en zeggen de hypotheek op,
want het wordt hen te gevaarlijk. daar zit de
fout. en nu is de rentelast zo hoog dat over
22 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
aflossing niet eens kan worden gesproken.
Vergeleken met de waarde van de producten
is de gulden duurder geworden. In producten
omgerekend moet de hypotheekhouder
(nemer?) anderhalf keer zoveel rente betalen
als voorheen. Wat moet men er aan doen? de
gulden laten zakken? de hoofdsom verlagen?
nee, de rente verlagen. dat is noodzakelijk en
geen moreel weldenkend mens kan daar dan
bezwaar tegen hebben. daarnaast is er een
executieverbod nodig. Wij willen geen executie
verkopen in deze tijd Wij willen niet meer
zoals in de vorige crisis stil en geruisloos ten
onder gaan, maar wij roepen om gerechtigheid
voor vrouw en kinderen, en voor ons bedrijf
zo hard dat men het in den haag kan horen.
(applaus). Vervolgens komt de spreker op de
crisis pachtwet. die men nu heeft deugt niet.
Spreker bekritiseert het systeem van de agrarische
partij, de boerenbond, het verhogen
van de invoerrechten om met de opbrengst
de veeboeren te helpen. dat komt niet neer
op vooruitgang, maar op achteruitgang, want
door de verhoogde invoerrechten worden de
prijzen van het veevoer ook hoger, niet alleen
van het ingevoerde, maar ook van datgene
wat hier wordt verbouwd.“
berichten uit de oude doos...

jOs Van Maanen:
‘Persoonlijke herinneringen aan
bijna zeven jaar voorzitterschap’
Mijn start als interim-voorzitter op 9 september
2005 was niet eenvoudig. als bestuurslid en
later ledenraadslid van het district Middennederland
kreeg ik te maken met een situatie
waarin bestuurlijk het één en ander aan de
hand was. eerst heb ik als interim-voorzitter
gefunctioneerd, waarbij het soms net voelde,
gezien mijn toen in verhouding met de rest
van het bestuur jonge leeftijd (net 30), dat het
broekje leiding moest geven aan een aantal
doorgewinterde en ervaren bestuurders.
nu zeven jaar later de vereniging bestuurlijk
vele malen beter op de rit staat dan bij mijn
aantreden is dit dan ook niet aan mij te danken,
maar hebben we dat met elkaar gedaan. grote
waardering heb ik voor de direct betrokken
bestuursleden en de ledenraad in die tijd. Maar
ook u als vereniging en de contacten in ‘het
veld’ hebben de taak leuk en boeiend gemaakt.
de mooie dingen, maar ook zorgen die we
als boer tot boer met elkaar mochten delen,
hebben de functie van voorzitter veel inhoud
gegeven.
op het gebied van de belangenbehartiging
is veel gebeurd in mijn voorzittersperiode.
pachtprijzen en wettelijke bepalingen en
andere zaken zijn voortdurend in discussie
geweest. Ik ben mij altijd bewust geweest van
de taak en het feit dat iedereen die met pacht
en grondgebruik van doen heeft iets of veel
van mijn inspanningen zal merken. dat gaf mij
een bijzondere druk en verantwoordelijkheid in
het werk. Vaak heb ik op de terugweg van een
vergadering mijzelf afgevraagd of ik nog beter
het belang van de leden had kunnen of moeten
dienen.
de resultaten van deze jaren zijn soms moeilijk
in te schatten. Soms geeft het mij een gevoel
dat er te weinig is gedaan aan de positie van
de pachter. aan de andere kant, het is niet
af te meten waar we op dit moment zouden
hebben gestaan zonder de inspanningen van
ons als blhb. door de hoge pachtprijzen is
de kostprijs voor agrarische ondernemers aanzienlijk
gestegen. Veel heb ik nog af te dingen
op het huidige pachtprijzensysteem. Met neme
de smalle basis van de cijfers waarmee wordt
gerekend, blijft voor mij een heikel punt. Maar
nog veel meer dan dat, ben ik ontevreden
over de (on)mogelijkheden die de rechtsgang
pachters bied. pachters hebben in het huidige
wettelijke kader geen mogelijkheid om bedrijfsspecifieke
omstandigheden (bijvoorbeeld een
afwijkende grondsoort, landgoedbeperkingen
e.d.) terug te laten komen in de pachtprijs. een
grote misser. door 2 procent van de vaak hoge
vrije verkeerswaarde van de grond te zien als
maximaal te bepalen pachtprijs is een gang
naar de grondkamer vaak het trekken aan een
vrijwel dood paard. het is ernstig dat op deze
wijze geen recht kan worden gedaan aan een
eerlijk, redelijk en billijke pachtprijs, afhankelijk
van de bedrijfssituatie.
of de pachtwetgeving in de huidige vorm
zal blijven, betwijfel ik. graag zou ik zien dat
de huidige tweedeling, het verschil tussen
de liberale en niet liberale, reguliere pacht
verdwijnt. de ene vorm houdt de andere
vorm gevangen in een wurggreep. er moet
één systeem komen. en als er zou moeten
worden ingeleverd op de bescherming van
de pachterspositie, wat ik niet zou wensen,
zal dat minimaal ten koste moeten gaan van
de kortlopende liberale pacht. In een mogelijk
aanstaande evaluatie zal onze blhb daar
zeker op moeten inzetten.
bij een vereniging van 90 jaar is er geen twijfel
over het bestaansrecht. niet in het verleden,
maar zeker ook niet voor de toekomst. Met
advies en belangenbehartiging voor de leden,
door mee te bewegen in de maatschappelijke
ontwikkelingen, maar zeker door het bewaken
van de pachterpositie kan de blhb veel toegevoegde
waarde genereren naast bestaande
landbouworganisaties. pacht is te belangrijk
voor nederland om het te laten verworden tot
het kindje, dat met het badwater wordt weggegooid.
een 90 jaar jonge bond van landpachters
en (de oude naam) hypotheekboeren zal
daar zeker een stokje voor steken!
Jos van Maanen, voorzitter van september
2005 tot februari 2012, huidig bestuursadviseur
en redacteur.
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 23

fedeRatie paRticuLieR GROndbezit
‘Er is sprake van groeiende
tussen bezit en exploitatie’
De Federatie Particulier Grondbezit (FPG) is een vereniging van particuliere grondeigenaren
met 1.800 leden met in totaal 200.000 hectare grond: verpacht, voor eigen gebruik, landgoed,
bos en natuur. Missie is het bevorderen van economisch duurzaam en maatschappelijk
verantwoord particulier grondbezit.
de Fpg heeft een landelijk kantoor, tien provinciale
verenigingen en veel actieve vrijwilligers.
de Federatie vertegenwoordigt het
particulier grondbezit in nederland en weegt
belangen van economie en natuur integraal af.
de Fpg is spreekbuis van verpachters: van
beleggers, kerken, stichtingen, landgoederen
en natuurlijke personen. In 2011 is de pachtvisie
‘de kracht van pacht’ uitgebracht.
De FPG en de BLHB zijn al een zeer
lange tijd spelers in de belangenbehartiging
rond pacht. Op welke wijze
beoordeelt u de BLHB daarin?
”de bond van landpachters (blhb) is een
herkenbare en strijdbare organisatie van
pachters/ grondgebruikers. de Fpg heeft
waardering voor de rol en de betekenis van
24 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
de blhb als representant en belangenbehartiger
voor de pachters, en dan vooral voor
de kleine hoevepachter. de blhb is duidelijk
in standpunten en beweegredenen en heeft
zeker bestaansrecht laten zien door als een
luis in de pels voor de belangen van pachters
op te komen.”
Er is de afgelopen jaren (vooral na
2007) veel veranderd in de pachtwetgeving.
Hoe beoordeelt de FPG deze
veranderingen?
”de pachtwetgeving kan de ontwikkelingen
in de grondgebonden landbouw moeilijk bijhouden.
de nederlandse landbouw staat voor
schaalvergroting, optimalisatie van productie
en specialisatie. bedrijfsontwikkeling, schaalvergroting,
hoge grondprijzen, specialisatie
en/of verbreding, verduurzaming en innovatie
vragen steeds meer kapitaal.”
”er is sprake van een groeiende scheiding
tussen bezit en exploitatie. ook is er behoefte
aan verschillende financieringsvormen. pacht
is een van die financieringsvormen. pacht biedt
de mogelijkheid voor (ook jonge) ondernemers
om voor langere termijn een gebruiksrecht te
verkrijgen, het maakt flexibel grondgebruik
mogelijk en pacht speelt een belangrijke rol
in continuatie van de bedrijven. kortlopende
pacht en eindigende loopbaanpacht zijn daarbij
van belang. Met de wijzigingen in de pacht in
2007 is een stap in de goede richting gezet; het
schrappen van de periode van zes jaar voor
kortlopende pachtovereenkomsten en de mogelijkheid
van het passeren van het voorkeursrecht
bij verkoop aan een veilige belegger zijn

scheiding
de belangrijkste onderdelen. dit met steun van
verpachters, pachters en jonge boeren.”
Nog steeds blijft er discussie over de
pachtprijsberekening. Hoe staat de FPG
in deze discussie?
”Verpachters en pachters moeten nog wennen
aan het nieuwe pachtprijsberekeningssysteem.
het baseren van de pachtprijs op de grondbeloning
met het verpachtersrendement als
correctiefactor is op zich goed en eerlijk, maar
de hierop berekende regionale veranderpercentages
en nieuwe pachtnormen voor los land
laten elk jaar een sterk uiteenlopend beeld zien.
dat roept in de praktijk niet zelden vragen op.
het is te overwegen nog eens goed naar de
input (bedrijfsresultaten) van de geselecteerde
agrarische ondernemingen te kijken.”
Er is discussie over de pacht en op
welke wijze de pacht in de toekomst
gestalte zal moeten krijgen. Hierbij ook
doelend op de vraag hoe nu onverpachte
gronden weer als pachtgrond ter beschikking
van de landbouw kan komen.
Welke suggesties heeft u hiervoor?
(mogelijk nieuwe pachtvormen?
”onderzoek wijst uit dat grondeigenaren hun
grond langjarig in gebruik willen geven tegen
een in onderling overleg overeengekomen
marktconforme vergoeding. In gebruik geven
aan goede agrarisch ondernemers voor een
afgesproken termijn. als we dat daadwerkelijk
in de praktijk toepassen, komt er pachtgrond
ter beschikking. geliberaliseerde pachtovereenkomsten
tot en met zes jaar zijn geregeld,
maar er moet meer gebeuren. langjarige
geliberaliseerde pacht zonder pachtprijsbeheersing
zet de deur voor meer verpachtingen
open. de Federatie heeft dat voorstel in haar
pachtvisie uitgebracht. de pachtvisie laat de
positie van de reguliere pachter overigens
onaangetast.”
Wat wilt u de BLHB meegeven voor de
belangenbehartiging de komende jaren?
”het is van belang dat de blhb zich bij haar
visie en opstelling ter zake van pacht vooral
laat leiden door de ontwikkelingen in de
grondgebonden landbouw. de voorstellen
moeten zijn gericht op de jonge ondernemers
en op de blijvers: dus op de toekomstbedrijven.
koester de particulieren en de private
bedrijven die bereid zijn met een laag direct
rendement te beleggen in agrarische grond.”
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 25

erichten uit de oude doos...
bericht uit 1946
26 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
wiLLeM bRuiL, diRecteuR instituut aGRaRisch Recht
‘Aantrekkelijk voor
beschermend voor
Willem Bruil, is directeur Instituut Agrarisch Recht, een organisatie voor onderzoek, onderwijs
en dienstverlening. Vanaf 2000 Is Bruil bijzonder hoogleraar agrarisch recht in Groningen.
Speciale aandacht is er voor agrarisch milieurecht, ruimtelijke ordening, pacht, marktordening
en landinrichting.
Wat is het beeld van de 90-jarige BLHB
bij Bruil?
”In het verleden riep de blhb bij mij een
beeld op van een wat sneu gezelschap. een
organisatie die de pachter voorstelt als een
groep die wordt benadeeld, te kort gedaan en
achtergesteld. jezelf zien als slachtoffer. Maar
daar is veel in veranderd. de blhb heeft in de
afgelopen jaren dat imago van zich afgeschud.
en is daarmee weer een serieuze partner geworden
in de discussie.”
Er is veel veranderd in de pachtwetgeving
de afgelopen jaren. Hoe beoordeelt
u die veranderingen?
”er is een gebrek aan evenwicht in de pacht.
de reguliere pacht is niet erg verzwakt. alleen
het voorkeursrecht is gewijzigd. Maar
de pachtwet is er niet voor pensioenvorming
of voor bezitsverkrijging. en dan doel ik op
het verdwijnen van het voorkeursrecht. het
voorkeursrecht is bedoeld voor de bedrijfscontinuïteit.
en dat is niet aangetast. de scheiding
tussen liberale pacht en reguliere pacht is
scherper geworden door de wetswijzigingen.
de wijzigingen hebben tot gevolg dat de
reguliere pacht te strikt is en de liberale pacht
te liberaal. let op, als de geliberaliseerde pacht
de standaard uitgegeven pachtnorm wordt,
en die kant lijkt het nu op te gaan, is er veel te
weinig bescherming voor de pachter. de reguliere
pacht en de liberale pacht liggen mijlenver
uit elkaar. overigens moeten we ons wel eerlijk
afvragen: hoeveel ongelukken gebeuren er bij
liberale pacht? Veel pachters en verpachters
lijken met de liberale pacht uit de voeten te
kunnen. op een aantal excessen na.”
Wat is uw indruk van het huidige pachtprijzensysteem?
”het is te ingewikkeld voor mij om er een
mening over te geven. In zijn algemeenheid
onderschrijf ik de gedachte dat het bedrijf de
pacht naar mate van de inkomsten zou moeten
betalen. Ik wil dat zelfs nog veel verder trekken.
een pachtprijsberekening per bedrijf. dan
komt de kwaliteit van de ondernemer weer in
beeld. niet per regio of bedrijfstype. dat geeft
wonderlijke verschillen. bij de belastingaangifte
kan de accountant ook best even de pachtprijs
uitrekenen. een rechter kan daar eventueel ook
een uitspraak in doen. Zie ook het systeem
voor huur van bedrijfsruimten. de redelijkheid
en billijkheid moeten zichtbaar zijn in de
pachtprijs. een pachtprijzensysteem waarbij
de meeste bescherming de hoogste prijs mag
genereren, is de volgende stap. Wil je veel
bescherming als pachter, dan moet je daar ook
meer voor willen betalen. dat is nu omgekeerd!
dat is aantrekkelijk voor beide partijen.”
Wat is de toekomst van de pacht, als u
het mag bedenken?
”dat systeem ziet er liberaler uit dan het huidige
reguliere systeem, maar dat ziet er geregelder
uit dan het liberale systeem. de reguliere
pacht kan niet meer de standaard zijn, maar
de liberale pacht kan dat ook niet zijn. er zal
een eenduidig systeem moeten komen. op het
niveau van bescherming die past bij deze tijd.

verpachter en
pachter
je zult dan wel alle beschermende maatregelen
op zijn uitwerking moeten bekijken en bediscussiëren
op het nut daarvan. en of dat anders
kan. We moeten een systeem dat aantrekkelijk
is voor de verpachter en beschermend voor
de pachter. geluiden die ik hoor over een insteekbedrag
of betaling voor het verkrijgen van
een pachtcontract ondergraven het systeem.
dat werkt alleen maar kostenverhogend voor
de pachter. het is ook belangrijk om rechtsvergelijking
toe te passen. Welke systemen
zijn vergelijkend, nationaal en internationaal.
daarbij zijn zaken die alleen bij pacht aanwezig
zijn verdacht. bijvoorbeeld: een grondkamer of
vergelijkbaar instituut is er nergens.”
Wat wilt u de BLHB nog meegeven voor
de toekomst?
”als je alleen maar naar je eigen belang kijkt en
er niks mag worden veranderd, dan wil de buitenwereld
met jou geen zaken doen. je moet wat
mee bewegen. belangrijk ook voor jonge boeren.
belangenbehartiging is er ook voor de nieuwe
generatie en niet alleen voor de eigen club. jongen
boeren moeten ook pachtcontracten kunnen
afsluiten die hen verder helpen. de blhb zal
ook open moeten staan voor de veranderende
wereld en de maatschappelijke ontwikkelingen.
de luiken moeten open, vooral in het belang van
de pachter. de pachter zal beschermd moeten
blijven, zolang er een groot verschil in vraag
en aanbod van grond is en zolang de pachter
afhankelijk blijft van de verpachter.”
Jos van Maanen
oktober 2012 // nr. 8 // de landpachter // 27

uitnOdiGinG 12 OktObeR 2012
Jubileumbijeenkomst BLHB
Pacht als vorm van grondgebruik
Plaats: de Schakel, oranjelaan 10, 3862 cX nijkerk. het programma is als volgt:
10:00 uur ontvangst met koffie
10:30 uur opening door voorzitter ir. p.j. van der eijk en presentatie van de
pachtvisie blhb
11:00 uur voordracht dr. ir. l.h.g. Slangen: pacht als vorm van grondgebruik
12:00 uur voordracht dr. h. bleker, overhandiging pachtvisie aan de
13:00 uur lunch
staatssecretaris
14:00 uur forumdiscussie onder leiding van prof. mr. d.W. bruil met
14:45 uur afsluiting
medewerking van:
- F.j. (erik) Somsen, aSr Vastgoed, voorzitter commissie pacht
Fed. part. grondbezit
- l.h.g. (louis) Slangen, agrarisch econoom, auteur pacht als
vorm van grondgebruik
- d. (dries) van rozen, secretaris werkgroep pacht lto
- p.j. (piet) van der eijk, voorzitter blhb
15:00 uur einde, borrel en napraten op de gang.
graag nodigen we leden en belangstellenden uit om op deze bijzondere dag
aanwezig te zijn. In verband met de lunch stellen wij uw aanmelding op prijs bij
de secretaris van de blhb, de heer j. bosman door te geven jbosman@blhb.nl.
aan deelname zijn geen kosten verbonden.
28 // de landpachter // nr. 8 // oktober 2012
VOORLichtinG bLhb
Leden met vragen over pacht- en grondzaken,
erfpacht, koop en verkoop, en
onteigening kunnen kosteloos oriënterend
telefonisch advies vragen. Bij herhaald
advies of vervolg werkzaamheden worden
kosten in rekening gebracht.
Algemeen adviseur:
• J.G. van Maanen
tel: 0418-591464, maanen@blhb.nl
onderstaande adviseurs kunnen u van
dienst zijn bij diverse zaken. Zij handelen
voor eigen verantwoordelijkheid. De BLHB
aanvaardt geen aansprakelijkheid voor vermeende
onjuiste advisering van haar leden
door deze adviseurs. om misverstanden te
voorkomen is het raadzaam om over kosten
en uurtarieven vooraf te communiceren.
Juridisch adviseurs
• Wijnkamp en keulers advocaten en fiscaal
juristen: Mr. W. p . keulers, mr. M.a. de
oude,
advocaten en procureurs,
Wattstraat 60, 2723 rd Zoetermeer
postbus 289, 2700 ag Zoetermeer
tel.: 079 - 3428555 / Fax: 079 - 3426029
e-mail: wijnkamp@keulers.nl
• Mr. A. J. Boonstra, advocaat en procureur,
noorderstationsstraat 32
9717 kp groningen
tel.: 050 - 5712218 / Fax: 050 - 5776327
• Mr. Th.J.H.M. Linssen en mr. A. van Beek,
advocaten en procureurs.
Willem II straat 29a, tilburg
tel.: 013 - 5420400 / Fax: 013 - 5430408
e-mail: linssen@linssen-advocaten.nl
• Benthem Gratama advocaten
Mr. r.k.e. buysrogge
burg. Van roijensingel 2, Zwolle
tel: 0384 – 280077
Fax: 0384 – 229021
e-mail: rkebuysrogge@benthemgratama.nl
www.benthemgratama.nl
• Hekkelman Advocaten en Notarissen N.V.
Mr. e. harbers
Mr. c.F van helvoirt
prins bernhardstraat 1, nijmegen
tel: (024) 3828492
Fax: (024) 3828372
e-mail: e.harbers@hekkelman.nl
e-mail: k.van.helvoirt@hekkelman.nl
www.hekkelman.nl
Adviseurs grond- en pachtzaken:
• Mediator/ rentmeester: j. Wierenga
tel.: 0598 - 371487
Fax: 084 - 2254134
gSM: 06 - 22977512
e-mail: wierengaj@kpnplanet.nl
Algemeen adviseur bedrijfsverplaatsing
en -beëindiging:
• PSA Advies Sint Nicolaasga
S. potijk,
tel.: 0513 - 468544
Fax: 0513 - 468546
e-mail: info@psa-advies.nl
Taxateurs, adviseurs in pacht- en
erfpachtzaken, onteigening en mediation:
• Buro Loevesteijn,
j.g. van Maanen / a.j.p. pullen
tel: 0183 – 448805
Fax: 0183 – 448890
info@buroloevesteijn.nl
www.buroloevesteijn.nl
Adviseur voor Zuidwest nederland in
pacht- en erfpachtzaken
• Grondzakenbureau Zeeland,
Ing. leo de oude,
tel; 06-57559416
e-mail: l.deoude@planet.nl